Tag Archives: Елена Анисим

Для беларуса, рускага, яўрэя!

Шалом, такі шалом. «Галоўны беларускі цуд» у гэтым месяцы шмат разважаў пра нацыянальную ідэю: мовіў, яму прыносілі прапановы, але ніводная не зачапіла, і ўвогуле беларусы яшчэ не даспелі да сваёй націдэі (за 30 гoд незалежнасці…) Патрэбна ж такая, што авалодала б масамі.

Нехта ўгледзеў тут самаедства і шпільку ў бок прыдворным ідэолухам, якія множацца з 2003 г., а я мяркую, што меў месца хутчэй традыцыйны перанос адказнасці на «народзец». Чарговы, даволі празрысты намёк на тое, што беларусы «не дацягваюць» да свайго лідара… Кур’ёзна, што аналагічныя намёкі рабіў Леанід Левін у 2000-х, які звяртаўся да яўрэяў Мінска прыкладна так: «Цяжкія вы людзі, ды ладна, патрываю вас…» Свае «перавыбары» Леанід Мендэлевіч ператварыў у фарс яшчэ раней, чым тое зрабіў Лукашэнка 😉

Дарэчы, больш-менш свежага кіраўніка ўсебеларускай яўрэйскай арганізацыі Алега Рагатнікава (руліць з лета 2021 г.) кагадзе прыняў аж цэлы прэзідэнт Дзяржавы Ізраіль Іцхак «Бужы» Герцаг.

Фота 19.10.2022 (крыніца). Алег у цэнтры, Іцхак – другі справа

У нейкім сэнсе гэтая аўдыенцыя – прызнанне заслуг беларускага яўрэйства. Праўда, застаецца няясным, як цёплы прыём у Іерусаліме дапаможа, напрыклад, дабіцца дошкі ў гонар Саламона Міхоэлса на тутэйшым «рускім тэатры» (праблема не вырашаецца з канца ХХ ст.). Або павесіць шыльду ў памяць пра часопіс «Штэрн» ды славутых ідышных пісьменнікаў на вул. Рэвалюцыйнай у тым жа Мінску. Або хаця б аднавіць выхад газеты «Авив», сайт якой дзясяты месяц не абнаўляецца.

Вярнуся, аднак, да тэмы «нацыянальная ідэя» – частавата ў нашых краях прасуюць тых, каторыя самі шукаюць яе… Склалі ў 2020 г. журналіст Зміцер Лукашук і філосаф Максім Гаруноў зборнік з падобнай назвай – 17.05.2022 суд Мінскага раёна абвясціў кнігу «экстрэмісцкай» (у той жа дзень той жа вялікаразумны суд занёс у «чорны спіс» і няісную інфармацыйную прадукцыю «Сабаки Эуропы» – па-беларуску было б «Сабакі Эўропы», па-руску «Собаки Европы»). Ну, пра тое, чаго вартая мясцовая цэнзурка, я цімала пісаў, аніякай ахвоты паўтарацца. Тут ужо і ў дзіцячай кніжцы Іосіфа Бродскага «Балада пра маленькі буксір» міліцэйскія знайшлі крамолу ¯\_(ツ)_/¯

Сярод фігурантаў кнігі Лукашука & Гарунова, даступнай у сеціве, багата фацэтаў, такіх як аўтар sb.by Рыгор Абрамовіч… Тым не меней кніга – і радыёперадачы, на грунце якіх яна вырасла – маюць пэўную вартасць, як бы ні пакепліваў Зміцер Дзядзенка (якому 17 кастрычніка г. г. споўнілася 50):

«Гэй, хлопцы, лепей бегалі б да дзевак…» 🙂

У юбіляра ёсць яшчэ трапныя радкі: «Хай Беларусь не лепшы край для гігантызму, / Ды ёсць для гонару нагода ўсё адно, / Бо скажам шчыра: па пытаннях экстрэмізму / Мы ўсю планету пераплюнулі даўно…» А ў гэтай прыўкраснай падборцы кожны (і кожная) знойдзе для сябе штось радаснае, жыццесцвярджальнае!

Зараз працытую асоб, якія ўплывалі (або надалей уплываюць) на псіхалагічны настрой, а знакам тым і на палітычныя погляды беларускага грамадства. Фразы былі вымаўлены перад журналістамі ў канцы 2010-х гадоў, г. зн. да кавіда і «рэвалюцыі»:

Cтаніслаў Шушкевіч (1934-2022): «Весці людзей да свабоды, з цемры да святла — для мяне гэта была мая нацыянальная ідэя».

Вязынка, 23.10.2022 – валун з купалаўскімі радкамі, на якія спасылаўся Шушкевіч. Фота В. Р.

Мечыслаў Грыб (1938 г. нар.): «Да нацыянальнай ідэі не растуць. Яна або ёсць, або яе няма. І колькі ты ні расці, калі яе няма, ты да яе не дарасцеш. Нацыянальная ідэя можа быць вельмі простая і вельмі адкрытая. “Абы не было вайны”, напрыклад… Беларусь пачне хутка развівацца, калі беларусы адчуюць, што пагроза вайны стала меншай. Адсутнасць ці хаця б памяншэнне страху разняволіць беларусаў, зробіць іх актыўнымі. Яны і цяпер актыўныя, але гэта актыўнасць збоку выглядае як заціснутасць».

Юрый Хашчавацкі (1947 г. нар.): «Нацыянальную ідэю лепей не фармуляваць. Той, хто будзе яе фармуляваць і насаджаць, хутка ператворыцца ў Гітлера, у Леніна, у Маа, у Пал Пота і таму падобнае. Гэта ўсё вельмі небяспечна». (Пры ўсёй павазе да вядомага кінарэжысёра, якому 18.10.2022 грукнула 75, ні разу не пераканаў ён мяне, а баяцца слоў – «такое сабе». – В. Р.)

Зянон Пазняк (1944 г. нар.): «За 25 год у Беларусi ўтварылася новая салідарная беларуская нацыя. Мы зараз больш салідарныя, чым ў дзевяностых, гэта відавочна… Цяпер, нягледзячы на ўсю прапаганду, якая ідзе з боку Масквы, нягледзячы на каланіяльную палітыку ўлады, салідарнасць паміж людзьмі на падставе беларушчыны расце і мацнее… Цяпер у нашай нацыі павінен быць амерыканскі лозунг: “Беларусь перадусім!”».

Алена Анісім (1962 г. нар.): «Я лічу, што сфармуляваць нацыянальную ідэю мусіць палітычная эліта краіны, якая адчувае сваю адказнасць за лёс Беларусі, здольная такія ідэі фармуляваць і ажыццяўляць іх».

Валянцін Акудовіч (1950 г. нар.): «Нацыя сама па сабе — гэта суплёт каштоўнасцяў, якія напрацаваныя стагоддзямі супольнага жыцця на гэтай зямлі, з гэтым вось кліматам, пад гэтым вось небам. Людзі проста тут жылі і ў працэсе свайго жыцця напрацоўвалі канкрэтна вось такія каштоўнасці. І яшчэ я лічу, што толькі суверэнная нацыянальная дзяржава ў стане захоўваць і развіваць гэтыя каштоўнасці».

Зінаіда Бандарэнка (1939 г. нар.): «Нацыянальная ідэя выказваецца адным словам — “мова”».

Уладзімір Мацкевіч (1956 г. нар.): «Mне трохі абрыдла абмеркаванне нацыянальнай ідэі. Колькі гадоў таму я вярнуўся на радзіму, столькі гадоў я чую размовы пра нацыянальную ідэю».

Павел Церашковіч (1958 г. нар.): «Што такое нацыянальная ідэя, што мы шукаем? Нейкі прыгожы слоган, які мабілізуе нацыю? Я не ўпэўнены, што мы яго знойдзем. А па-другое, не трэба яе шукаць, яна ўжо створана. Сто трыццаць пяць гадоў таму выдаўцы часопіса «Гоман» сфармулявалі абсалютна дакладна: кожны народ, які мае асаблівасці сваёй культуры, мусіць мець свой урад… Я б прапанаваў размаўляць пра беларускую мару. Чаго хочуць беларусы? Вось гэта было б значна цікавей».

Сяргей Дубавец (1959 г. нар.): «Нацыянальная ідэя — гэта перш за ўсё энергія, каласальная колькасць энергій, якая падымае чалавечую масу як на подзвігі, так і на злачынствы».

Пагаварылі – і разышліся… Па вялікім рахунку, меў рацыю музыка Лявон Вольскі: «Нацыянальную ідэю трэба фармуляваць, калі ты прыходзіш да ўлады, каб гэта была дзяржаўная палітыка. Ад пазіцыі дзяржавы шмат чаго залежыць. Асабліва ў нас». І слушнай была чыясьці прапанова разважаць не (толькі) пра нацыянальную ідэю, а пра нацыянальны(я) праект(ы), г. зн. перайсці ад абстракцый да канкрэтыкі. З другога боку, без ідэі (ці мары, як у П. Церашковіча) не можа быць праектаў, і калі «нацыянальны лідар» гукае, што «беларусы не даспелі», то фактычна адмаўляе ім у праве на самастойнае развіццё. Зрэшты, кажа ён так «усю дарогу» – відаць, інакшым ужо не стане.

Асобныя дзівуны й дзівачкі ўсё яшчэ разлічваюць на «Усебеларускі народны сход» (УНС), уплішчаны ў Канстытуцыю, і прыкідваюць шансы туды патрапіць. Анягож, сам Янка Купала пісаў у 1918 г.:

На сход, на ўсенародны, грозны, бурны сход

Ідзі, аграблены, закованы народ!

Як роўны йдзі жыхар між роўных жыхароў,

Аддай на суд свае ўсе крыўды, слёзы, кроў…

Радзіма Купалы – Вязынка. Здымкі 23.10.2022

Аднак наступны «УНС», зважаючы нават на лютаўскі досвед 2021 г., не будзе ні ўсенародным, ні грозным, ні бурным… Больш за тое, хаця ў арт. 89⁴ новаспечанай «Канстытуцыі» прадугледжана штогадовае скліканне «ўсебеларускіх сходаў», 2022 год яўна скончыцца без чарговага хурала, бо дэпутацікі не паспелі прыняць адпаведны закон (толькі-толькі праект пачаў «усенародна абмяркоўвацца»). Лукашэнскі нукер Алег Р.: «Закон мае быць прыняты не пазней за 15 сакавіка 2023 года… к сакавіку 2024 года склад дэлегатаў на УНС мае быць сфарміраваны» (sb.by, 25.10.2022). Зручная «адмазка» – без закона няма сходу… а тое, што ў вышэйзгаданым канстытуцыйным артыкуле адсутнічае агаворка кшталту «штогадовае скліканне – з моманту прыняцця закона», мала каго бянтэжыць. Як і тое, што пры адсутнасці адмысловага нарматыўнага акта працуе (мусіла б працаваць…) Канстытуцыя з яе найвышэйшай юрыдычнай сілай і запісаным у арт. 7 «прамым дзеяннем».

На добры лад, і закон аб «Усебеларускім народным сходзе» мае быць прыняты цягам года пасля ўступлення ў сілу новай версіі Канстытуцыі (г. зн. да 15.03.2023), і скліканне сходу неабходна ажыццявіць да пазначанай даты. Выглядае, для «вялікіх босаў» усё гэта заскладана…

Адтэрміноўка склікання УНС яскрава сведчыць, наколькі гэтая ўстанова «неабходная». Дзеля кур’ёзу прывяду, аднак, словы дэпутаткі «палаты прадстаўнікоў» Людмілы Жалнерчык, з камісіі па заканадаўстве: «Усебеларускі народны сход – гэта наша нацыянальная ідэя, якой няма аналагаў у свеце» (sb.by, 25.10.2022). Нагадала выказванне колішняга ўрадоўца Міхаіла Падгайнага, які гадоў 20 таму заявіў, што нацыянальная ідэя Беларусі – будаўніцтва Нацыянальнай бібліятэкі 🙂

Пётр Рэзванаў (1974 г. нар.), мінскі чытач belisrael, прыхільнік веры бахаі: «Адной-адзінай нацыянальнай ідэі ў Сінявокай няма; магчыма нават, што яна ў кожнага свая. Як калісьці пісала Бі-Бі-Сі, увогуле нацыянальная ідэя была толькі ў трох дзяржаў: ЗША (“горад на халме”), Ізраіля (усё ж такі сіянізм з “яўрэйскім характарам дзяржавы”) і СССР (пабудова камунізму). Вядома, да спісу можна далучыць і Францыю, і гітлераўскую Германію, і “ідэю чучхе” [у КНДР]. Кітайскі “сацыялізм з кітайскімі асаблівасцямі” больш нагадвае расійска-беларускія ідэалогіі… З пункту гледжання баха’і, зараз ідзе пераход ад нацыянальнага адзінства да агульначалавечага, таму нацыянальная ідэя, калі і будзе ў Беларусі, мусіць мець часовы характар. А ствараць нешта па вызначэнні часовае не цікава».

81 год таму, 26 кастрычніка 1941 г., адбылося першае публічнае пакаранне падпольшчыкаў у Мінску. Найбольш вядомыя з іх – Кірыл Трус (на фота ён з барадой), Уладзімір Шчарбацэвіч, Марыя Брускіна. Пра кожнага варта было б пісаць асобна, ды я не гісторык… У свой час прапаноўваў пераназваць вуліцу Валадарскага або Кастрычніцкую, па якіх герояў вялі карнікі, у вуліцу Трох Падпольшчыкаў.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

26.10.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 26.10.2022  15:03

АВГУСТОВСКОЕ

Да, август. Стремительным домкратом надвигаются «Дни белорусской письменности» в Добруше Гомельской обл., но на этот раз в рамках праздника уже не откроют скульптуру авторства Павла Войницкого (скульптор и педагог, 1974 г. р.), как было год назад в Копыле Минской обл. Сам Павел, некогда – лауреат государственной стипендии деятелям культуры и искусства, в начале 2022 г. перебрался «от греха подальше» в Черногорию. Удивительно ли: системе с 2020 г. нравится закусывать теми, кто прежде был ей лоялен; Уроборос этакий получается.

Cкульптура П. Войницкого, установленная у Комсомольского озера в 2013 г. Чем-то напоминает библейскую «Лестницу Якова»… Мнение автора о связи искусства и жизни: «Пока вандализма нет, я не против того, например, что скейтбордисты ездят по подиуму моей скульптуры “Дорога в будущее” в парке Победы. Это нормально, когда скульптура живая и с ней есть контакт»

Ещё более показателен казус Виктора Ляхора, 1965 г. р., чуть ли не придворного художника-геральдиста, много лет входившего в совет при Лукашенко, разработавшего современные гербы городов Беларуси (например, Щучина), эмблему для ОМОНа и прочих силовых структур. Сам он дослужился до подполковника, но… Два года назад Виктор проходил рядом с протестующими возле торгового центра в Минске, его подстрелили резиновой пулей, а следственный комитет РБ отказался возбуждать по этому факту уголовное дело. Затем к его официально изданным книгам по военной истории Беларуси прицепились пропагандоны, одна из них была через суд объявлена «экстремистской» (не иначе как потому, что автор не счёл нужным осудить бойцов Армии Крайовой, повествуя об их обмундировании)… Короче говоря, художник живёт теперь в Польше.

В. Ляхор (фото отсюда) и обложка одной из его книг

Актуальная тема – события на мотовелозаводе. А. Лукашенко с первых лет своего правления посещал это предприятие на Партизанском проспекте г. Минска и горевал о его состоянии. Например, в 2004 г. настаивал на принятии срочных мер по повышению качества: «Мы не должны потерять рынки сбыта». И кому же поручалось «вытаскивать» завод в кризисные моменты?

Ноябрь 2005: премьер-министр – Сидорский, министр промышленности – Русецкий, председатель Минского горисполкома – Павлов, директор завода – Ключников.

2012: премьер-министр – Мясникович, министр промышленности – Катеринич (помните такого? я тоже нет), председатель Мингорисполкома – Ладутько, формальный хозяин завода – Муравьёв (бизнесмен, которого позже осудили на 11 лет колонии).

2016: премьер-министр – Кобяков, министр промышленности – Вовк, председатель Мингорисполкома – Шорец, директор завода – вышеупомянутый Ладутько.

2021-2022: премьер-министр – Головченко, министр промышленности – Пархомчик (его
сегодня как раз повысили до вице-премьера), председатель Мингорисполкома – Кухарев, директор завода – всё тот же прелестный Ладутько, «член Совета Республиканской конфедерации предпринимательства».

Итак, почти 20 лет государственные мужи и опытные (сарказм) менеджеры бились так и сяк, а теперь выходит – и локализация производства не та, и территории неэффективно используются… Но ведь полтора десятка вышеназванных лиц получали полномочия в той или иной мере от одного, управлявшего страной с 1994 г., не так ли? Так, может, не стоило сейчас человеку 1954 г. р. делать «козлом отпущения» нынешнего руководителя «Мотовело» 1959 г. р.: «Надо искать молодого быстрого директора, а ему [Ладутько] найти пенсионную должность»?

Неприятно было смотреть и на директорский «жалкий лепет оправданья»: «Критика [от] Главы государства — это не критика, это отеческое слово. А отеческое слово сильнее любой критики. Отца надо слушать и наставления отца надо выполнять. Мы делали это, делаем и будем делать впредь». Ага, отец, который старше на 5 лет… Но, возможно, всё к лучшему: одно видео с подобным самоуничижением подействует на юных лоялистов, ещё не заглушивших в себе голос совести, сильнее, чем десятки призывов от ведущих «деструктивных каналов». Не всех же радует перспектива превращения к 50-60 годам в очередного Ладутько, или там в условных Ананич/Винокурову/Муковозчика… Я где-то читал о людях, что спят по ночам, что брезгливость может привести к включению мозга.

В тот же день критике подверглись чиновники за наличие в столице ряда «долгостроев»…

Казалось бы, эта критика лежит в русле того, о чём писал тут (в апреле 2018 г.) и здесь (в апреле 2021 г.), т. е. мне следовало бы порадоваться тому, что «вопросы большого строительства» в моём родном городе худо-бедно озвучиваются с высокой трибуны. Однако «озвучить» и «решить» – две большие разницы. Как небезосновательно утверждал Альберт Эйнштейн, «Проблемы не могут быть решены на том же уровне мышления, который создал их».

Ко всему прочему недостроенный торговый центр «Гулливер» находится отнюдь не на Кальварийской, а у рынка «Ракаўскага кірмаша», между улицами Притыцкого и Дунина-Мартинкевича – примерно в километре от Кальварийского сквера, где заканчивается одноименная улица… Позже пассаж о «Кальварийской» в отчёте на президентском сайте тихонько подтёрли (им не привыкать), а осадочек, как водится, остался. Ладно бы впервые ляпался ляпсус, а то ведь, навскидку:

– в апреле 2019 г. первый президент публично называл депутессу из ТБМ Елену Анисим «Таней» (извинился, правда);

– в июле 2020 г. объявил о победе над COVID-19 в стране, но мы-де «не снижаем градус борьбы» (на то время умерло, по официальным данным, около 400 человек с коронавирусом; до конца 2020 г. – ещё порядка 1000, в 2021 г. – более 4000);

– в июле 2021 г. и январе 2022 г. упорно занижал число жителей в «пустынной» Литве («по разным оценкам, от 1,5 до 2 миллионов», «полтора миллиона человек», хотя реально их насчитывалось более 2,7 млн – даже не 2,65 млн, как допускалось тут). Возможно, «друга литовского народа» сбило с толку сообщение Организации объединённых наций 2019 г., в котором таки говорилось о полутора миллионах в Литве… Но ООН тогда выдала пессимистический прогноз на конец (!) ХХІ в., т. е. кто-то «слышал звон…»;

– в ноябре 2021 г. хвалился, что в каждом районе Беларуси есть инфекционная больница;

– в мае 2022 г. предполагал, что «специалисты ICAO разобрались: нет причины нам предъявить претензии. И тишина. И скоро всё это развеется» (теперь представитель РБ в ООН пытается оспорить доклад ICAO – международной организации гражданской авиации – об инциденте с самолётом Ryanair, опубликованный месяц назад).

И т. д., и т. п.

Стройки стройками, а сегодня «главный» высказался о сельском хозяйстве:

У нас демократия: хочу – сею, хочу – нет. Хочу – получаю урожай, хочу – нет. Нужна диктатура. А у нас она есть, давайте включать ее. Давайте административный ресурс включать и заставлять делать так, как надо.

Что ж, исходя из принципов нынешней социал-дарвинистской системы всё по-своему логично: чем меньше работников (а доля сельского населения в 2022 г. упала до рекордно низких показателей), тем больше нужно из них выжать. Это в перестроечном 1990-м году директор совхоза и депутат Лукашенко в книжке «Городецкие уроки», изданной от его имени (литературная запись Р. Ткачука), мог обличать нехорошие методы: «Основные беды исходили от административно-командной системы ведения хозяйства и в связи с этим порочной организации труда. Командовали чиновники и по вертикали, и по горизонтали, щедро раздавая “полезные советы”. По указанию сверху пахали, сеяли, убирали, сокращали или увеличивали количество голов скота». Три десятилетия спустя «указания сверху», как видим, вполне себе вошли в привычку. Впрочем, эволюцию «контрэлиты», дорвавшейся до власти, смачно расписал Джордж наш Оруэлл. В незабвенном «Скотном дворе».

К слову, этим летом здешнее министерство (дез)информации при поддержке спецслужб забанило на территории Беларуси сайты журнала «ARCHE», газет «Белорусы и рынок», «Народная воля»… А по гамбургскому-то счёту, заботясь о репутации государства, следовало заблокировать ресурсы «БелТА», sb.by и president.gov.by 🙂 Саморазоблачений во второй группе как бы не побольше обнаружится, нежели разоблачений – в первой.

И традиционно – уголок позитива. Помните, наверно, снимки конца июня с. г. – строители обещали к 28.06.2022 реконструировать стадион у столичной школы № 35 имени Д. Азизова, но на его месте громоздились тогда лишь горы песка…

Фото 16.08.2022

Согласно исправленному паспорту объекта, сроки сдачи сдвинулись на 3 месяца. Однако в последние недели работа не стояла на месте, и нельзя исключать, что 1 сентября школьники уже смогут изобразить на искусственном покрытии футбольный матч. Да(р)ю установку: пригласить на торжественное открытие стадиона выпускника 35-й школы Максима Юдина, еврейского деятеля, запомнившегося неистовой борьбой против борисовского ансамбля «Zhydovachka» в 2019 г. Бают, г-н Юдин теперь в Израиле… как и другой экс-минчанин, д-р истории Алесь Белый, который, напротив, защищал право «Жыдовачкі» на спорное название. После отсидки весной с. г. отставной автор «СБ» решил, что в РБ ему больше нечего ловить, продал свою агроусадьбу под Воложином – и вот. Я вам больше скажу: фронтвумен «неклезмерской» группы из Борисова, координаторка «Штетлфеста»-2021, тоже покинула Беларусь (что само по себе никак не может радовать, но Anna Avota умеет добывать лимонад из горьких лимонов).

Вольф Рубинчик, г. Минск

16.08.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 17.08.2022  09:25

Шалом, тоталитаризм (продолжение)

После публикации предыдущего моего текста прошла неделя – довольно безблагодатная. И поздняя осень в голос объявила о своих правах, и коронавирус никуда не исчез (а мог бы, мог последовать примеру марсиан из «Войны миров» Герберта Уэллса!), и кризис на белорусско-польской границе обострился, и писатели Синеокой продолжают умирать, хотя «СБ» уверяла, что они здесь и сейчас в некоем «порядке».

Юрий Станкевич (21.01.1945 – 22.10.2021); Cергей Булыга (17.09.1953 – 24.10.2021); Ганад Чарказян (18.10.1946 – 07.11.2021). Фото из открытых источников

Ну, и закручивание гаек в белорусском обществе продолжилось, главным образом под предлогом «противодействия экстремизму». Вот анархиста-политолога Миколу Дедка, 1988 г. р., захваченного в плен ещё год назад, осудили на 5 лет колонии – при том, что вина, мягко говоря, не совсем доказана. Как не провести параллели с тем, что сказанул о соседней стране Антон Орехъ (09.11.2021):

Экспертиза в российском правосудии превратилась в абсолютно репрессивный инструмент. При желании найдется эксперт, который подтвердит любую, даже самую фантастическую версию следствия. Специально обученных экспертов по всем вопросам уже целая армия трудится ежедневно… Насилие применяется демонстративно – чтобы даже слепой увидел! Чтобы даже глупый всё понял! Но мы всегда можем спастись за формулировкой, что хоть в жестокое время живем, но все-таки не 37-й год.

Один из самых вопиющих эпизодов борьбы с гражданским обществом, ежели не самый вопиющий, относится к 8 ноября. Понятно, я о судебной ликвидации массового, но травоядного «Таварыства беларускай мовы», общества [любителей] белорусского языка, основанного в 1989 г. при помощи госорганов. Отчасти ТБМ было задумано как противовес тогдашним «радикалам» из БНФ, и оно действительно предпочитало действовать в легальном поле: писать письма с увещеваниями, издавать газеты, брошюры и календарики, собирать конференции… Даже красно-зелёный флаг был для его лидеров в середине 2010-х приемлем – «лишь бы не российский триколор». Не припомню резких заявлений от имени объединения и в 2020–2021 гг. – руководство «моего» Союза белорусских писателей, прихлопнутого тем же «судом» в первый день октября, хотя бы недвусмысленно высказывалось за прекращение насилия, освобождение политузников и новые выборы. Сайт СБП lit-bel.org, где публиковались те высказывания, с 3 ноября заблокирован в РБ, но фрагменты из них доступны по ссылке.

Почти 20 лет (с 1999-го до 2017-го) – дольше, чем кто-либо другой – ТБМ возглавлял бывший член КПСС и депутат Верховного Совета Олег Трусов, 1954 г. р. Сменила Олега Анатольевича Елена Анисим – дама из его же колоды, которой ваш покорный слуга пытался в 2019 г. дать дельный совет, но куда там… В общем, «трусовщина» – это явление почти такого же масштаба, что и Щучинщина. Процитирую-ка свой текстик пятилетней давности из серии «Катлеты & мухі» (01.12.2016, пер. с бел.):

Мне приходилось несколько раз пересекаться с этим противоречивым деятелем, мог бы вспомнить немало комичного… [Однако] при Трусове, который в 1990-х исследовал тему белорусских синагог, общественное объединение худо-бедно повернулось «лицом к евреям». Когда-то О. Т. предлагал открыть в обществе курсы идиша, в 2006 г. говорил, что надо принять новый Закон о языках, где белорусский будет объявлен единым государственным, но предлагал «не забывать о польском, об идише — памятнике белорусской культуры». Вряд ли случайно то, что именно в офисе ТБМ в сентябре 2008 г. состоялась презентация большого идиш-белорусского словаря. Также примерно в 2007-2008 гг. Трусов публично просил посла Бен-Арье издать по-белорусски книгу по истории Израиля, а Зеев жаловался на недостаток денег… Такой книги, если не ошибаюсь, нету до сих пор.

Ликвидация общества повлечёт за собой прекращение выпуска еженедельной газеты «Наша слова», где время от времени появлялись познавательные материалы вроде «Евреи Щучина». Другой-то, более читабельный еженедельник ТБМ («Новы час»), где не были редкостью статьи вроде «Евреи и белорусы», «Тайны братьев Бельских», «Забытый еврейский погром в Гродно», уже месяца три не выходит на бумаге… Но будем-таки надеяться, что сайт «Новага часу», который был забанен здешними чиновниками 28.10.2021 наряду с ресурсами вроде «Немецкая волна»/«Deutsche Welle», продолжит свою полезную работу. Несмотря на все тоталитарные потуги последних месяцев.

ТБМ было на слуху, а организация со схожим названием (ТБШ, «Таварыства беларускай школы») – нет, но её в сентябре с. г. министерство юстиции РБ тоже ликвидировало через «верховный суд». Современное ТБШ, опиравшееся на опыт межвоенного западнобелорусского, официально просуществовало четверть века. Кому оно мешало? Риторический вопрос. А кому прошлой осенью помешали граффити на вентиляционной будке в столичном дворе меж улицей Червякова и Сморговским трактом, белые и красные ленточки на тамошнем заборе?

Так уныло «площадь Перемен» выглядела сегодня, 10.11.2021

Завтра вечером будет год, как Роман Бондаренко пообещал «Я выхожу» – и вышел, и не вернулся домой.

Портреты Р. Бондаренко на пл. Перемен, 13.11.2020. Фото отсюда. Пару дней спустя всё будет уничтожено…

Моральные уроды (nomina odiosa; список, увы, не из пары фамилий), узнав, что 31-летний смельчак умер в больнице 12.11.2020, сразу же взялись обгаживать его память. Заявляли о «пьяной потасовке» и т.п.; затем, когда из медицинского документа выяснилось, что Роман был трезвый, посадили врача и журналистку, обнародовавшую неудобный факт. В мае 2021 г. разгромили тутбай, тыкавший лжецов носом в их собственное дерьмо (да, теперь мне представляется, что история с Р. Б. cтала главным триггером; изучение архивов когда-нибудь покажет). В сентябре 2021 г. приостановили уголовное дело по факту нанесения Роману тяжких телесных повреждений, повлекших смерть, для проформы заведенное в феврале – прокуратура-де «не шмогла» найти обвиняемых. А потом изумляются (обычно изумление, конечно, фальшивое, наигранное), что их не любят, что на визг их квазижурналистов не захотели реагировать послы европейских государств, посетившие урочище Куропаты 29.10.2021.

Чем недавно появившиеся граффити – недалеко от пл. Перемен, между ул. Гая и Кропоткина – лучше или хуже фигурок диджеев? Главное отличие в том, что у этой будки на вечерние посиделки никто добровольно собираться не будет, в ближайшее время уж точно.

Но вернёмся к ТБШ. Когда-то я увлекался составлением кроссвордов на разных языках (бывали и на идише); в 2008 г. самиздатовский журнальчик организации опубликовал один мой опус.

Авторский экземпляр вручил мне редактор, он же многолетний председатель ТБШ Алесь Лозка. Как видно из содержания, в «летописи» было что почитать. А вот «краткое и скромное» со с. 17:

Если кто-то вдруг недопонял, переведу самый цимус (на фоне заявления от 06.11.2021 о «драконовских методах»): «Чтобы хватало врачей в деревне, А. Л. предложил распределять выпускников медуниверситетов на 10-15 лет». Что не удалось 54-летнему, вряд ли осилит 67-летка… хотя кто его знает. В 2008-м же казалось, что политик «мотает» последний срок, в крайнем случае – предпоследний, а тут вон оно как обернулось, даже без «рокировочки» на медвепутинский манер.

Из «СБ», 05.11.2021

Трудно ждать чего-то хорошего и конструктивного от администрации, чьё «главное» издание не стыдится публиковать подобные… хм, шутки юмора. Почитал бы своевременно их ретранслятор, позиционирующий себя как киплинголюб, «Ладдзю Роспачы» У. С. Караткевіча (или даже «Ладью Отчаяния» В. С. Короткевича) – может, хоть до Маугли бы дорос, а не до жалкого подобия шакала Табаки. Вспомним, о чём толковала героиня знаменитой повести Владимира Семёновича нашего: «Проиграть не унижение, — сказала Березка. — Унизительно — смеяться над тем, кто мужественно проиграл». И нечто мне подсказывает, что третья, победная партия Выливахи ещё не сыграна 🙂

Общим местом сделался тезис об отсутствии в современной РБ, равно как и в России, вездесущей, сугубо тоталитарной идеологии. Не отказываясь от понятия «инанекратия» (сиречь пустовластие), даром что оно не всем по нраву, кое-что уточню. Если вирус ярко себя не проявляет, это не значит, что его нет в организме. По-моему, латентная идеология в РБ всё же бытует, и основой её является социал-дарвинизм. Ясное дело, не классический (Герберт Спенсер, возможно, сам ужаснулся бы встреченному в Беларуси), а вульгаризированный; его постулаты вроде «умри ты сегодня, а я завтра», «или мы их, или они нас», «помер Максим, ну и х… с ним» то и дело насаждаются за казённый счёт. Правда, многие «борцы с режимом» тоже не отрицают указанные постулаты – потому и проигрывают, ибо ширнармассы отнюдь не рвутся менять шило на мыло.

Год назад предлагалось развить концепцию зубризма как альтернативу лукашизму (заодно и социал-дарвинизму…) Увы, здешние интеллектуалы, в кавычках и без, уклонились от обсуждения проблемы. Во всяком случае, о таком обсуждении ни разу не слышал, а тем временем в Беларуси (на свободе) остаётся всё меньше тех, с кем было бы уместно обсуждать сложные концепции. Лучше всё-таки этим заниматься не «чувствуя холод приклада» (С), чуть пораньше.

Минск, бул. Шевченко. Попытка (не знаю, чья) дать отпор обесцениванию СИЗ, идущему «сверху», и напоминание о Н. Багинской. Фото 03.11.2021

Ради полноты картины и справедливости, отмечу, что в последние недели две остановки общественного транспорта на том же бульваре были увенчаны электронными табло, которых в нашей Каштановке отродясь не водилось.

Фото 03.11.2021

За табло, облегчающие жизнь пассажиров, спасибо «Минсктрансу» и новому руководству Центрального района (при Н. А. Полякове, занявшем свою должность в конце июля 2021 г., окрестности кинотеатра «Киев» реально ожили). Всё же пока это смотрится как «игра на контрасте» с неумным предшественником. И в дополнение к гаджетам & новым торговым точкам я бы хотел понаблюдать за честными выборами в органы власти, а для начала – за возвращением в киоски неказённой прессы. Ещё 15 месяцев назад на бульваре Шевченко беспрепятственно продавались «Комсомольская правда», «Народная воля», «Новы час», «Свободные новости плюс». Их наличие в открытом доступе служило хоть какой-то гарантией – либо прививкой – от доморощенного «гибридного» тоталитаризма.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.11.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 11.11.2021  12:54

В. Рубінчык. Сістэма зменіцца!

Не цяпер, дык у чацвер

Усім прывітанне. Мінулым разам я падкрэсліваў: не відаць, каб сістэма дзяржкіравання і адносіны «дзяржава-грамадства» значна змяніліся ў Беларусі за апошнія 8 месяцаў, г. зн. пасля «выбараў» 09.08.2020. Агмяні хваляванняў per fas et nefas удалося лакалізаваць, і вось ужо ў сваім «палітблогу № 2» Андрэй Казакевіч падводзіць да думкі, што адміністрацыя РБ працісне свой праект Канстытуцыі, не раючыся з альтэрнатыўнымі сіламі.

https://www.youtube.com/watch?v=qAEVsrKstfg&t=5s

14:36 і далей. Прыемна, што прамоўца замяніў тэрмін «апазіцыя» на «альтэрнатыўныя [палітычныя] сілы», як і было прапанавана

Так, пазначаны варыянт канстытуцыйнай рэформы найбольш імаверны: знакам тым, яе змест i працэдура звядуцца да звыклай формулы «мяняць, нічога не мяняючы». Выходзіць, як мінімум паспяшаўся той жа А. К. у ліпені 2020 г. прадказваць, што «У тым выглядзе, у якім сістэма існавала да гэтага часу, яна больш існаваць не будзе. Яе давядзецца перабудоўваць… без аніякага плану».

Ад сваіх слоў пра касметычныя змены і бюракратычную валтузню не адмаўляюся, але! Становішча ў краіне цяпер такое, што і фармальныя, падкантрольныя інстытуцыі здольныя выйсці з-пад кантролю (успомнім, як паводзіў сябе Вярхоўны Савет у БССР – і яго аналагі ў іншых еўрапейскіх рэспубліках – у апошнія гады існавання Савецкага Саюза). Таму нават мінімальны пераход паўнамоцтваў ад «в. а. цара» да органаў, прадугледжаных Канстытуцыяй, я б асцярожна вітаў. І ўзмацненне ролі палітычных партый – таксама.

А. Казакевіч сцвярджаў летась, што «ўлады ў нас заўсёды баяліся весці складаную палітычную гульню», дый «кампетэнцыі дзеючай бюракратыі і самога прэзідэнта», маўляў, перашкаджаюць зрабіць сістэму «больш плюралістычнай». Усё ж нават у ХХІ ст. ніжняя палата «парламента» ў Сінявокай не была дазвання стэрыльнай, а ў 2016–2019 гг. «істэблішмент» неяк трываў у складзе «палаткі» Алену Анісім і Ганну Канапацкую – дам, якія час ад часу псавалі настрой чыноўнікам праз непрыемныя пытанні.

Агулам я б устрымаўся ад недаацэнкі інтэлектуальных здольнасцей «верхавіны» рэжыму, і не стаў бы следам за брытанска-нідэрландскім даследчыкам Мэт’ю Фрыарам паўтараць, што «ў рэжыму скончыліся хітрыкі і перавагі, якімі ён мог карыстацца для адаптацыі». Дапусцім, «той лагер» жывіцца пераважна статкавымі інстынктамі, але ачолены ён «ваўкамі» ды «лісамі», якія шчэ здольныя на шматлікія выкрунтасы, каб утрымацца ва ўладзе.

Не блізкі мне і пацаваты аптымізм а-ля Андрэй Шуман… Гэты філосаф, пазнаёміўшыся з даследаваннем нямецкага інстытута ZoiS (згадвалася тут), чамусьці зрабіў алагічную выснову, што «Лукашэнка мусіў быў прайграць Ціханоўскай ужо ў першым туры». Пры тым, што апытанні ZoiS ладзіліся ў снежні 2020 г. сярод жыхароў сярэдніх і буйных гарадоў, не закранаючы грамадзян ва ўзросце 64 гады і болей. Іначай кажучы, даследаванне ахоплівала, апрыёры, найбольш актыўную частку насельніцтва РБ (55-60%)… I нават сярод гэтых «вяршкоў» Ціханоўская збірала – у снежні! – усяго 52,5%.

Альтэрнатыва «адзінаму палітыку» ў Беларусі па-ранейшаму цьмяная. Персаніфікаваць яе – «хлопотное дельце»: часткова з-за рэпрэсій, якія абрынаюцца на людзей з рэальнымі і патэнцыйнымі лідэрскімі якасцямі, часткова з-за стратэгічных памылак тых, хто кінуў выклік рэжыму. Пэўна, разумеючы гэта, «цяжкавагавікі» Віктар Бабарыка і Павел Латушка заклікаюць да стварэння новых партый, хоць на сёння іх рэгістрацыя бачыцца ўкрай праблематычнай. Але, мажліва, у стратэгічным плане гэткае «партбудаўніцтва» з турмы (Бабарыка) і з замежжа (Латушка) усё-такі акупіцца. Самацытата з тэксту ад 15.06.2018:

Попыт у Беларусі на партыйную сістэму, адрозна ад першых лукашэнскіх гадоў, цяпер ужо ёсць. У грамадстве па меры развіцця капіталізму – амаль паводле дзеда-Леніна – нарастаюць супярэчнасці і фармуюцца групы ціску. Аптымальнай сталася б двухпартыйная сістэма а-ля ЗША або Вялікабрытанія. Мазаіка а-ля цяперашні Ізраіль з яго крохкімі кааліцыямі, а пагатоў італьянская палітчахарда тут непамысныя, бо выдаткі на «згладжванне вуглоў» акажуцца завялікімі. У горшым выпадку зноў забуяе аднапартыйнасць з дэкарацыйнымі карлікавымі парцейкамі (зірнем на КНР).

Хутчэй за ўсё, менавіта Паднябесную і бяруць за ўзор тутэйшыя паліттэхнолагі, не грэбуючы таксама досведам РФ. Ergo, будзе «партыя ўлады» (ПУ), якой адыдуць многія месцы ў «парламенце», мясцовых саветах, а нават і міністэрствах. Іншым партыям застануцца «агрызкі з гаспадарскага стала», прычым «радыкалаў» ад яго зусім адсякуць (ну, хіба што пасля перарэгістрацыі пакінуць адзін БНФ як «хлопчыка для біцця»).

Можна дапусціць, што ПУ – або асобным яе фракцыям – з цягам часу наканавана прыняць дыстанцыю ад «галоўнакамандуючага», які зрабіўся ў апошнюю пяцігодку надта ўжо таксічнай постаццю. «Ператрахванні» кадраў з нагоды і без, абразлівыя выказванні зрабіліся пагалоскай; многія з іх не патлумачыць рацыянальна, хіба што пры дапамозе інструментарыя д-ра Шчыгельскага… «Нумар 1», выглядае, набліжаецца да стану Іосіфа Вісарыёныча, якому ў канцы 1940-х – пачатку 1950-х мроіліся розныя змовы.

«Перастаноўка ложкаў у бардэлі» прадказальна вядзе да правалаў – асабліва ў амбітных, рэсурсаёмістых праектах. От было дзеля чаго ў 2011 г. разбураць помнік архітэктуры – будынак першай мінскай электрастанцыі канца ХIX ст.!

Апрача Лукашэнкі-старэйшага, руку да зносу не маглі не прыкласці тагачасныя старшыня Мінгарвыканкама Мікалай Ладуцька і міністр культуры Павел Латушка (так, той самы). Каля цырка, у самым цэнтры сталіцы, збіраліся будаваць офісы і гатэль, але… Пачытаем артыкул Мікалая Градзюшкі з «Анлайнера» (03.10.2018):

Сама будоўля ператварылася ў нейкую бязглуздзіцу. Спачатку былі сарваныя ўсе тэрміны (здаць гатэль хацелі яшчэ к чэмпіянату свету па хакеі ў 2014 годзе), потым цэнтральны офіс кампаніі Kempinski адхрысціўся ад аб’екта ў Мінску. Некалькі гадоў будоўля стайма стаяла, пакуль праблемны аб’ект не быў прададзены расійскаму Ашчадбанку. Указам прэзідэнта вызначаны новы тэрмін — 2020 год.

Ці трэба дадаваць, што і к канцу першага квартала 2021 г. аб’ект не быў здадзены ў эксплуатацыю?

Падобная карціна – у іншай частцы «галоўнага праспекта краіны», дзе гадоў 7 таму знеслі ўтульны аўтавакзал «Маскоўскі» (на здымку А. Лычаўкі) пад абяцанкі расійскай фірмы. Петыцыя супраць зносу не дапамагла. Указам ад 04.04.2013 прадугледжвалася заканчэнне работ у 2018 г., а ў тым годзе «самі-ведаеце-хто» чарговым указам перанёс заканчэнне на 2020-ы. Пакалупаліся газпромаўцы з будоўляй, надоўга яе прыпынілі… Толькі цяпер быццам бы аднаўляюць: «Будаўніцтва развіваецца не так хутка, як хацелася б. Асноўная прычына – недаацэнка інвестарам сітуацыі на пляцоўцы», будзе казаць гарадскі чыноўнік (05.02.2021).

І з «нацыянальным футбольным стадыёнам» (не)вясёлая гісторыя… Хацелі ўлады пабудаваць яго яшчэ ў канцы 2000-х – літоўскі бізнэсмен «раптам» адмовіўся. У ліпені 2014 г. з’явіўся ўказ прэзідэнта, паводле якога шматфункцыянальны комплекс, у тым ліку супермегастадыён, мусіў быць узведзены да 31.12.2018. Зноўку фэйл… У 2017 г. у гульню ўступілі «жалезныя браты» – не ведаю, што яны напяялі «галоўнаму», але ў чэрвені 2018 г. ён падпісаў указ «Аб падрыхтоўцы тэрыторый» для пабудовы кітайскім інвестарам нацыянальнага стадыёна і басейна. А ў маі 2019 г. заявіў: «Мы гэта ў бліжэйшыя два гады зробім».

Неўзабаве нават да «галоўнага» дайшло, што ні ў маі, ні ў чэрвені 2021 г. згаданыя аб’екты завершаны не будуць. Магчыма, іх адкрыццё адбудзецца ў 2023-м; урад КНР быццам бы зробіць нам «падарунак», як рабіў Габону, Замбіі, Мазамбіку…

Нават калі ўласна стадыён на 33 тыс. месцаў нічога не будзе каштаваць Беларусі, яго далейшы лёс выклікае пытанні. Якасць футболу ў РБ за апошнія дзесяцігоддзі, мякка кажучы, не вырасла (што паказаў і праславуты матч «Беларусь-Бельгія» – 0:8), буйных міжнародных спаборніцтваў пакуль што не прадбачыцца… Між тым эксплуатацыя вымагае грошай, і як бы не выпала ператвараць новы спортаб’ект у барахолку кшталту «Дынамаўскай»?!

Карацей, наўрад ці ўплывовым людзям падабаецца стыль кіравання з неапраўданымі прывілеямі для замежнікаў і невыкананнем указаў (апрача трох названых факапаў, было мноства іншых…) Новая «праўладная» партыя будзе, бадай, заляцацца да беларускага бізнэсу, каб у нейкай ступені вярнуць яго давер. Многія бізнэсоўцы дапраўды зробяць стаўку на «рэфарматараў, набліжаных да імператара», а не на страшных «радыкалаў», і гэта зменшыць шансы на паўнавартасную рэвалюцыю. Так ці іначай, шансы на перафарматаванне сістэмы ў наступныя год-паўтара ёсць, і не абы-якія – таму я і даў перад гэтым тэкстам бойкі загаловак.

Вышэй крытыкаваўся павярхоўны філосаф А. Шуман. Сярод яго тэзісаў: «Лукашэнку давядзецца кіраваць грамадствам, 70% якога, паводле ZoiS і “Голаса”, яго адкрыта не падтрымліваюць». Але «фішка» нямецкага апытання была якраз у тым, што пацвердзілася: «адкрыта не падтрымліваць», г. зн. удзельнічаць у тых ці іншых формах пратэсту, была гатовая меншасць, кожны сёмы (нагадаю, ідзецца пра найбольш актыўную частку насельніцтва – гараджанаў ва ўзросце ад 16 да 64; мяркую, пасля 64 гадоў доля ахвотных пратэставаць надалей зніжаецца). Рэшта нязгодных схілялася да «паказу дулі ў кішэні», што збліжала 2020-ы з 2015-м, 2010-м…

Прыйшла інфа ад Белстату, што за мінулы год насельніцтва Беларусі зменшылася на 60,6 тыс. чалавек – гэта на 40-42 тыс. болей, чым звычайныя гадавыя страты. Міністэрства аховы здароўя паведамляла ў апошні дзень 2020 г., што ў Беларусі памерлі «1424 пацыенты з выяўленай каранавіруснай інфекцыяй». Астатнія дзясяткі тысяч, відаць, прыбраў каранапсіхоз… Жартую па-чорнаму, а што застаецца?..

Натрапіў на чарговае прапагандонства:

Мілыя ўрывачкі адсюль

Бачыў рознае, але тут крыху здзівіўся. Чаму топ-менеджэрка буйной фірмы, зарэгістраванай у Рэчыцкім раёне Гомельскай вобласці, узялася разважаць пра бел-чырвона-белы рух, COVID-19 i Захад? Пашукаў адказ – і, здаецца, знайшоў… Увесь 2020 г. «Дэльту» сатрасалі канфлікты паміж акцыянерамі – разбіраў іх ажно Вярхоўны суд. Цяпер, пасля раптоўнага сыходу заснавальніка і гендырэктара Мікалая Чарнашэя (16.09.1951 – 05.03.2021), ідзе вайна за спадчыну, і камусьці закарцела праз «галоўную газету» паказаць, хто ў хаце гаспадар.

Праўда, кпіны з «хвалёнай еўрапейскай сістэмы аховы здароўя», ды яшчэ ад чалавека з прозвішчам Чарнашэй, глядзяцца даволі цынічна. Рэч у тым, што кіраўнік фірмы памёр пасля ўдзелу ў лютаўскім «Усебеларускім народным сходзе» – як мяркуюць, ад ускладненняў COVID-19. З іншага боку, «СБ» і не на такоўскае здольная. Хай родзічы Мікалая Сяргеевіча – каторым спачуваю, хоць яго бізнэс абапіраўся на дзіўныя схемы – самі высвятляюць адносіны міжсобку і з «органам адміністрацыі прэзідэнта».

Балюча ад таго, што згасла «блукаючая зорка» – акцёрка, спявачка Бэла Шпінер. Яе прозвішча звязваюць з несамавітым серыялам «Мухтар», але для мяне куды цікавейшы быў яе ўдзел у гумарным спектаклі «Паліто з Бабруйска».

Бэле Шпінер, дачцэ Міхала (05.08.1976, Асіповічы – 07.04.2021, Мінск), не споўнілася і 45. Вечная памяць!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.04.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апубiкавана 11.04.2021 00:17

В. Рубінчык. Сістэма змянілася?

Шалом пасляпейсаховы! Сёння – зноў пра тое, што тут адбываецца… Зірнем таксама, як падзеі прарастаюць скрозь каўтуны… пардон, адлюстроўваюцца ў свядомасці «лідараў думак».

Разумна, па-мойму, напісаў расійскі публіцыст Зміцер Шчарбачоў (22.03.2021):

Паняцце рэвалюцыі, хутчэй метафізічнае, чым сацыяльна-палітычнае, імплікуе не надлом, а карэнны пералом, злом. У цяперашні час на сваім троне застаецца ранейшы суверэн. Яго заявы наконт новых прэзідэнцкіх выбараў акрэслена здзеклівыя. Палітычныя зняволеныя працягваюць знаходзіцца ў турмах (некаторыя – у калоніях і на «хіміі». – В. Р.), вінаватыя ў катаваннях і забойствах пратэстоўцаў не пакараныя, некаторыя з вінаватых атрымалі падвышэнні. Ніякага злому няма.

Ёсць аўтары, якія прызнаЮць, што перамога ў Беларусі (яшчэ) не дасягнутая, але, маўляў, затое надышла Рэвалюцыя Свядомасці – маці ўсіх рэвалюцый. Чаму? Між іншага таму, што ў 2020 г. людзі значна болей пачалі дапамагаць адно аднаму, з’явіліся дваровыя ініцыятывы, і г. д.

Калі я чую пра беларускую рызому, то хапаюся за кошык для грыбоў… Так, багата было цікавых & карысных ініцыятыў, вось толькі ў вызваленне вязняў яны не канвертуюцца, дый нават у з’яўленне новых аўтарытэтных лідараў, якіх «народ» абараняў бы на мясцовасці, а не ў віртуальнай прасторы. Ініцыятыва «Сход» працуе, і на здароўе; з’явіліся ў яе нават старшыня (экс-пасол Ігар Ляшчэня) і сакратар (Юрый Данскоў). Аднак мне яна здаецца «рэччу ў сабе»… і пакуль што для сябе.

Прыпамінаю надпартыйны «Усебеларускі Кангрэс за незалежнасць» (прайшоў 21.12.2014) – яго дэлегаты таксама былі «выбраны грамадзянамі Беларусі наўпрост», прымалі рэзалюцыі, мелі сваю Раду і намер сабраць мільён подпісаў. Пяць год таму яны яшчэ з’язджаліся на сесіі, але дзе цяпер той кангрэс? Яго прадстаўніца Алена Анісім у 2016–2019 гг. пабыла дэпутаткай «парламента», а потым ціхмяна сышла з палітыкі, дарма што двойчы (2015, 2019) голасна заяўляла пра свае прэзідэнцкія амбіцыі.

Карацей, варта шчэ давесці, што «Сход» – гэта не «Кангрэс». Асобныя, нават яркія праекты, на жаль, не сведчаць пра «рэвалюцыю свядомасці», якая вымагае: а) адрознага ад «праўладнага» набору каштоўнасцей; б) узаемадаверу жыхароў Беларусі, без якога нашмат цяжэй тыя каштоўнасці трансляваць.

Што там з даверам? Сумна, але праўда: шматлікія акцыі салідарнасці ў цэлым яго не ўмацавалі. Паводле снежаньскага даследавання, праведзенага нямецкім інстытутам ZОiS сярод жыхароў беларускіх гарадоў з насельніцтвам звыш 20 тыс.:

Толькі 10% беларусаў сталі больш давяраць іншым за апошняе паўгоддзе. Сярод іх нямала тых, хто пацярпеў ад рэпрэсій сілавікоў і адчуў падтрымку іншых. У той жа час 30% рэспандэнтаў адзначылі зніжэнне ўзроўню даверу да іншых людзей. Сярод іх нямала прыхільнікаў цяперашняга рэжыму.

Большасць насельнікаў буйных і сярэдніх гарадоў (каля 53%), выглядае, прагаласавалі ў жніўні 2020 г. за Святлану Ціханоўскую з матывацыяй «абы не за Лукашэнку», ды не гатовыя былі бараніць сваю пазіцыю. Адна з арганізатарак даследавання, прафесарка Гвендалін Засе, звяртае ўвагу на «вялікае нездавальненне існуючым становішчам, якое, аднак, не выкрышталізоўваецца ў адназначную падтрымку пратэстаў або акрэсленыя ўяўленні пра тое, якой павінна быць палітыка ў Беларусі». Усё так, і дзе ж тут месца для «рэвалюцыі»? Глухое нездавальненне трывае ў краіне шмат гадоў, час ад часу выходзячы на паверхню (забурэнні ў снежні 2010 г., мітынгі і маршы недармаедаў у пачатку 2017 года…)

Праф. Г. Засе

Усё-такі беларускі палітолаг Андрэй Казакевіч мяркуе, што зменаў у параўнанні з 2019 г. «мноства». Пра гэта ён паведаміў мне… у каментах да вып. 1 свайго відэаблогу на Youtube-канале «еPramova».

https://www.youtube.com/watch?v=5uJlbYr41Zg

Само ўступленне ў нефармальную дыскусію калегі, старэйшага па навуковым званні (Андрэй даўно абараніў доктарскую дысертацыю), сведчыць пра пэўныя перамены; у ліпені 2020 г., аспрэчваючы яго думкі, на дыялог я не дужа разлічваў. А што перамянілася к вясне 2021 г. паводле самога А. Казакевіча? Яго заўвагі ад 02.04.2021:

  1. Сістэма існуе ў рэжыме «ваеннага становішча» і цалкам змяніла правілы палітычнай гульні. Наперад выходзяць радыкалы з радыкальнымі праграмамі. Бюракраты і «памяркоўныя» адсоўваюцца на перыферыю. Упершыню ў гісторыі на першае месца выходзяць «сілавікі», а не бюракраты.
  2. Упершыню за 20 год існуе рэальна папулярная альтэрнатыва, якая можа выйграць выбары і прыцягвае ўвагу грамадства на ўзроўні ўлады. Папулярнасць недзяржаўных медыя вышэй за дзяржаўныя, і сітуацыя, калі недзяржаўныя значна больш папулярныя (заслугоўваюць даверу) за дзяржаўныя, нетыповая. Такое раней фіксавалася толькі як спарадычны ўсплёск, а не як устойлівы трэнд, які з’явіўся ў жніўні 2020 г. Улада вымушана рэагаваць і праз рэпрэсіі, і праз планаванне рэформаў. Сістэма існаваць так, як існавала да лета 2020 г., ужо ніколі не будзе. Таму і пачынаюцца партыйная рэформа, кадравыя перастаноўкі, гісторыя з канстытуцыяй. Але гэта, натуральна, не значыць, што развіццё пойдзе па дэмакратычным шляху. 
  3. А.Лукашэнка стаў «кульгавай качкай», незалежна ад таго, колькі яшчэ будзе ва ўладзе. І ён сам, і яго атачэнне пастаянна кажуць пра транзіт. Гэта змяніла гарызонты палітычнага планавання.

Ё што запярэчыць. «Ваеннае становішча» ў сучаснай Беларусі, як і «1937 год» з тутбаеўскага інтэрв’ю Паўла Мацукевіча – хутчэй метафары, чым рэальнасць. Калі мець на ўвазе жорсткую цэнтралізаваную ўладу, якая рашае, што з канстытуцыйных норм выконваць, што ігнараваць, то ў РБ яна існуе не з 2020 года. Разам з тым хунты ў класічным выглядзе ў нас дагэтуль няма, каменданцкай гадзіны не прадбачыцца, Беламорканалы з працоўнымі арміямі (пакуль?) адсутнічаюць.

З ваенным становішчам выбарчыя кампаніі, нават імітацыйныя, спалучаюцца кепска; вось жа, у Беларусі-2021 склікаўся «Усебеларускі народны сход», дый у сваім роліку А. Казакевіч разважае пра мясцовыя «выбары»… Згодна з планам, яны маюць адбыцца ў пачатку 2022 г. – значыць, пакуль што «правілы палітычнай гульні» не змяніліся цалкам. Хоць пра гібрыдную, не(да)абвешчаную вайну адміністрацыі з грамадствам гаварыць можна і трэба.

«Альтэрнатыва» мела пэўныя шансы ў жніўні 2020 г., але потым у значнай ступені дыскрэдытавала сябе. Ну, а «давер» недзяржаўным медыя набыў характар, аналагічны галасаванню за Ціханоўскую, – гэта найперш недавер дзяржаўным… Рэальны давер ператвараўся б у вялікія наклады і разбудову эфектыўнай сістэмы распаўсюду, чаго, як адзначалася ў лютым 2021 г., не відаць. «Бясплатная» інфармацыя з сацсетак і тг-каналаў, пры ўсёй павазе да распаўсюднікаў і спажыўцоў, – пераважна фастфуд, які наўрад ці мацуе грамадзянскую супольнасць. Зрэшты, і «сур’ёзныя» недзяржаўныя СМІ нярэдка тлумяць галаву; прыклад – сакавіцкі артыкул «Хто такая Вольга Карач, якая хоча падсядзець Ціханоўскую?» (каму пільна трэба – знойдзе). Рост даверу да такіх выданняў можа не быць знакам пазітыўных зрухаў у масавай свядомасці…

Улада заўжды рэагавала на праблемы, ужываючы пугу і пернікі, а Лукашэнка рэгулярна праводзіў кадравыя ператрахі перастаноўкі. Выходзіць, і тут, параўнальна з «давыбарным» перыядам 2020 г., у ісце мала што змянілася. Уплыў рэжымных «радыкалаў», расцярушаных па міністэрствах і ведамствах, я б не перабольшваў: як і раней, «шэрыя пачынаюць і выйграюць».

Узор «шэрага» ўрадавага паведамлення (26.03.2021) – з канцылярызмамі, жаргонам і паўпраўдай. Пра COVID-19 у санаторыях РБ гл. артыкул 2020 г.

Думаю, неўзабаве нас чакае традыцыйны торг з Захадам вакол вызвалення палітвязняў і зняцця санкцый.

Пра транзіт у апошні год сапраўды гамоняць часцей, ды зноўку, ніц радыкальна новага. Я-та пачаў узважваць кандыдатуры магчымых пераемнікаў у сакавіку 2019 г., але ж і апалагеты рэжыму нашмат раней за 2020-ы прасоўвалі тэзіс аб тым, што палітык Лукашэнка – не вечны. Так, Аляксей Дз-т жаваў тэмку яшчэ ў жніўні 2016 г.

«Кульгавай качкай» першы прэзідэнт РБ зрабіўся пасля вышэйзгаданых «недармаедскіх» пратэстаў 2017 г., а мо і раней (дапусцім, пасля скандальнай дэвальвацыі 2011 г., якая моцна лупянула па кішэнях «люду паспалітага»). Што не адмяняе трываласці выбудаванай за чвэрць стагоддзя сістэмы… «Стратэгічна рэжым даўно ўжо “едзе з кірмашу”, але ён трымаецца дзякуючы інэрцыі ды праз разрозненасць сваіх апанентаў (цяжка сказаць, які фактар “важыць” болей)», – маё назіранне ў чэрвені 2020 г. У ліпені ўдакладніў: «сістэма здольная захавацца, нават ахвяраваўшы некалькімі сваімі ключавымі фігурамі (пасля 9 жніўня напэўна, адбудзецца “разбор палётаў”, “пакаранне невінаватых і ўзнагароджанне недатычных”)». Па-мойму, так і сталася: у першыя тыдні сышлі сакратар савета дзяржбяспекі, старшыня КДБ, генпракурор, міністр аховы здароўя… а гібрыдны аўтарытарызм астаўся. Этас яго хутчэй пірацка-мафіёзны, чым ваенны.

Папусціцеся – паглядзіце нешматслоўны мульцік пра піратаў…

Не выключаю, што ў нейкіх істотных аспектах дзяржсістэма такі змянілася параўнальна з 2019 г., але, каб ведаць дакладна, трэба правесці комплекснае даследаванне, а як яго правядзеш, не будучы інсайдэрам?.. Ні «партыйная рэформа», ні праца над новай Канстытуцыяй не сведчаць пра глыбінныя змены, а выглядаюць пакуль што як звычайная бюракратычная валтузня + спроба пусціць пыл у вочы «замежным партнёрам»… i, у другую чаргу, наіўным суграмадзянам (іх яшчэ гарою).

* * *

Чарговы «іспанскі сорам»: гутарка з доктарам палітнавук Уладзімірам Мельнікам, у брэжнеўскі час – лектарам райкама партыі. У 1990-х я дзівіўся з кандовых тэкстаў выкладчыка Акадэміі міліцыі… A як вам заявачка ў «прэзідэнцкай» газеце ад «найбольш кампетэнтнага суразмоўцы» (sb.by, 31.03.2021): «бчб-сцяг ніколі не з’яўляўся сімвалам рэальнай беларускай дзяржавы».

Добры дзядуля з «Кнігі Народнай Славы»… Фота адсюль

Няхай дохтур не палюбляе БНР – так, уплывовасць гэтага дзяржутварэння можна аспрэчваць – але як наконт Рэспублікі Беларусь 1991–1995 гг.? Забаўна, што Мельнік і аўтар інтэрв’ю Осіпаў «падстаўляюць» свайго вярхоўнага боса: невялікі быў бы гонар служыць дэпутатам і выбірацца першым прэзідэнтам «нерэальнай» беларускай дзяржавы 🙂

Мінск, цырымонія прывядзення да прысягі, 20.07.1994

Названы сцяг «ад самага пачатку стаў сімвалам калабарацыянізму»? Цікава, канешне, каму прыслугоўвалі суполкі вайскоўцаў-беларусаў і арганізатары Першага Ўсебеларускага з’езду, якія карысталіся адпаведнымі колерамі ў 1917 годзе…

А вось і прыклады «чытання дупай»: Першай устаўнай граматай 21.02.1918 быццам бы «абвяшчалася БНР» (як лёгка бачыць, не гаварылася там пра рэспубліку; прахвесар хіба паблытаў Першую грамату з Другой, прынятай 09.03.1918); ССРБ, абвешчаная 01.01.1919 на злосць БНР i задуманая бальшавікамі як «буфер» паміж Расіяй і Польшчай, нібыта была ўтворана як суверэнная дзяржава (харош суверэнітэт на штыках Чырвонай Арміі – гл. «Маніхвэст»; да таго ж праз колькі тыдняў савецкую Беларусь на ініцыятыву бальшавіцкага ЦК у Маскве фармальна злучылі з савецкай Літвой…) І г. д.

Рэзюмэ трывіяльнае: не кожны, хто лічыць сябе «аналітыкам і палітолагам», ім з’яўляецца. Паставіў бы смайлік, аднак ад лухты а-ля Мельнік неяк ужо не смешна. Праз гэткіх «экспертаў» людзі зазнаюць канфіскацыі, плацяць штрафы, а цяпер і рызыкуюць надоўга прысесці па абвінавачваннях у экстрэмізме.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

04.04.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.04.2021  23:26

КАПІТАЛІЗМ КАРАСКАЕЦЦА ЎГОРУ

Як усе ўжо начутыя, за дзень да «параду смерці» 9 мая (пасля якога ў Мінску быццам бы адбылося «значнае зніжэнне пнеўманій»; хай бы гэта не палітык заявіў, а тру-эпідэміёлаг) было абвешчана пра «выбары» 9 жніўня г. г. У гэтым месяцы прадугледжана рэгістрацыя ініцыятыўных груп.

Намячаецца рэкорд – чатыры вядомыя асобы з бізнэсу імкнуцца заняць прэзідэнцкі фатэль, і ўсе чатыры дыстанцыруюцца (прынамсі на словах) ад лукашэнкаўшчыны. Маю на ўвазе Віктара Бабарыку, Ганну Канапацкую, Валерыя Цапкалу, Сяргея Чэрачня. Крыху інакш убачыў «бізнэс-групоўку» нядаўні вязень Сяргей Сацук – яго права.

Такая во чацвёрка…

Не тое каб раней прадпрымальнікі не прэтэндавалі на «царскую» пасаду, але цягам ранейшых кампаній (патэнцыйныя) прэтэндэнты з ліку бізнэсоўцаў выглядалі непадрыхтаванымі. І часцяком адсейваліся ўжо на старце, хоць на «рэжым» асабліва і не наязджалі. Юрый Данькоў, калі быў дэпутатам Мінгарсавета, пасля «гарачай восені 1999 года» увогуле публічна шкадаваў, што ўлады занадта мякка абышліся з пратэстоўцамі (не нацкоўвалі на іх сабак, etc). Праз колькі год узнагарода знайшла героя…

Ад Данькова (2001), яго цезкі Радзькова (2015) ды іншых чэмпіёнаў РБ па негалоўных відах спорту гэтак густа патыхала самапіярам, што яны не мелі б аніякіх шансаў, нават калі б сабралі подпісы за сваё вылучэнне. Крыху больш сур’ёзнай выглядала хіба кандыдатура Віктара Цярэшчанкі, зарэгістраваная ў 2010 г. (пан Цярэшчанка спрабаваў заявіць пра сябе яшчэ ў 1994 ды 2001 гг.). Але гэты чалавек з дыпломам эканаміста спецыялізаваўся хутчэй на прадстаўніцтве інтарэсаў прадпрымальнікаў, чым на прадпрымальніцтве як такім.

У 2020 г. «масоўка» таксама прысутнічае; во 12 мая прачытаў, што дакументы здалі індывідуальныя прадпрымальнікі Вераніка Мішчанка і Анатоль Грачышнікаў. Гэта «кандыдаты пратэсту» з атачэння Міколы Статкевіча, які жыве на вайсковую пенсію. Цікавае прозвішча ў кіраўніка ініцыятыўнай групы В. Мішчанка – Троцкі 🙂 Пры ўсёй павазе да гэтых людзей, да фермера Юрыя Ганцэвіча з Гомельскага раёна (які летась звярнуў на сябе ўвагу «жывёльным» перформансам) зразумела, што іхняе вылучэнне – або палітычны рамантызм, або гэст адчаю. (Ведаю і пра яшчэ аднаго ІП, які ўзважваў сваё вылучэнне, – былога сустаршыню «Беларускай хрысціянскай дэмакратыі» Міколу Арцюхова; ключавое слова тут «былога».) Таму – коратка пра «цяжкавагавікоў».

Кожны з вышэйзгаданай чацвёркі аб’ектыўна – г. зн. незалежна ад майго асабістага да іх стаўлення – мае свае моцныя і слабыя бакі. Віктар: дасведчаны банкір, фундатар шматлікіх культурніцкіх праектаў у Беларусі, «раскручаны» ў недзяржаўных СМІ (у апошнія месяцы гутаркі з ім трансляваліся ледзь не з кожнага праса). Ганна: «галоўная апазіцыянерка» палаты прадстаўнікоў у 2016-2019 гг., сувязі ў Заходняй Еўропе, гнуткасць. Валер: унікальны, як для супернікаў Лукашэнкі, досвед працы на высокіх пасадах у выканаўчай уладзе, схільнасць да філасофскіх пабудоў. Сяргей: за ім партыя (хоць і кволая, як усе палітычныя групоўкі РБ…), маладосць, адсутнасць грузу паражэнняў.

Слабасці кожнага таксама цяжка не заўважыць. У першым выпадку прэтэндэнт – навічок у рэальнай палітыцы, які не згуртаваў вакол сябе правераную каманду аднадумцаў; гэта выяўляецца нават у тым, што яго ініцыятыўную групу ўзначаліў сын. Два дзесяцігоддзі кіраўнічай працы ў банку з расійскім капіталам лёгка ператвараюцца ў «ахілесаву пяту», дый філантропія Бабарыкі выглядала часам навязліва (збор твораў С. Алексіевіч у перакладзе на беларускую, які раздаваўся правінцыйным бібліятэкам з не абы-якой медыятызацыяй працэсу…) Пані Ганна ў «парламенце» мала чаго дасягнула, дый, па-мойму, не надта прагнула… Цяперашнія яе заявы пра неканстытуцыйнасць новага склікання палаты прадстаўнікоў – маханне кулакамі пасля бойкі; яны б гучалі куды больш раскаціста год таму, калі Г. Канапацкая яшчэ засядала ў «палатцы» і мела пэўныя магчымасці, каб яе раскатурхаць… Не дадалі балаў імпэтнай кабеце скандалы ва ўласнай партыі (АГП) і ў асяродку ўдзельнікаў «праймерыз».

Хіба найбольшыя надзеі ў гэтым сезоне звязваюць з В. Цапкалам. Яго недахопы – бадай, працяг яго дадатных якасцей. Цапкалаву «філасофію» відаць з яго артыкулаў – на мой густ, яна залішне сінкрэтычная, быццам ідэалогія кітайскіх камуністаў (дарэчы, В. Ц. не аднойчы спасылаўся на апошніх). Залішняя самаўпэўненасць, каб не сказаць фанабэрыя, і шматгадовы погляд на краіну з Эйфелевай вежы фешэнебельнага квартала за Нацыянальнай бібліятэкай – тое, што выдатна спрацавала б у шоў-бізнэсе (на розум прыходзіць Ксенія Сабчак), але з цяжкасцю кладзецца на грэшную зямлю «ад Асвеі да Лунінца». Своеасаблівы стыль зносін з журналісцкім цэхам – у гэты ж кошык…

Пра «любоў у адказ». Шмат каго з «рэальнага сектару», асабліва на перыферыі з яе заробкамі ніжэй за сярэдні, апошнія пару гадоў раздражняў трындзёж пра «лічбавы ўрад», блокчэйн, біткойны, перспектыўнасць працы «кампутарных геніяў» з іх падатковымі прывілеямі, etc. Трэба дадаць, што і ў ІТ-сферы далёка не ўсе так удзячныя першаму шэфу Парка высокіх тэхналогій, як яму хацелася б, і не палезуць дзеля яго «у палітыку»; напрыклад, той жа Пракапеня, аматар падчышчаць мінулае, пасля адседкі ў турме яўна схіляецца да захавання status quo. Сам ён агучваў надоечы сервільны тэкст або яму «дапамаглі» (думаю, што «дапамаглі», як Раманчуку 20 снежня 2010 г.), не так істотна; тэкст апублікаваны, ПВТ-шная «супольнасць» моцна не пратэставала… Напрошваецца выснова, што ў ёй многія ў маральным плане на ўзроўні П.; менавіта пра такіх гора-інтэлектуалаў я і шрайбануў мінулым разам.

Хто там яшчэ? Чэрачань? Яго мінулае да 2017 г., у лаяльнай рэжыму кампартыі, – тлусты, але не вырашальны мінус. У прынцыпе, я быў бы рады, калі б у выбарчым бюлетэні фігураваў чалавек новага пакалення (Сяргею – 35), але пра палітычныя крокі гэтага актывіста проста мала вядома. Сяргеевы паўтара года на чале партыі БСДГ не прывялі ні да яе развалу, ні да выразнага абнаўлення. Выпадала прабягаць вачыма рад інтэрв’ю з Чэрачнем, што змяшчалі нейкія абяцанкі… Папраўдзе, нават лянота правяраць, выкананы яны альбо не – дэлегую гэтае пачэснае права сайту promise.by 🙂

Летась я звяртаўся са сваімі ідэямі наконт абароны канстытуцыйнасці да розных палітычных сіл. Рэакцыі ад Канапацкай і Чэрачня не паступіла; вось жа, Алена Анісім выявілася больш ветлай і адказала (ці задаволіў мяне той адказ, іншае пытанне).

Згаджуся з Арцёмам Шрайбманам, што заявы ад Цапкалы і Бабарыкі – сімптом неспакою «наверсе». Аднак, ці хочуць гэтыя двое працаваць на «раскол у элітах», могуць адказаць толькі яны самі – журналісцкія дадумкі тут бессэнсоўныя… Я б на месцы Б. і Ц. працаваў не на «раскол», а на яднанне «ўсіх-усіх-усіх» вакол сябе, пагатоў да радыкалаў ні Віктар, ні, асабліва, Валер не падобныя. Даспехі Аляксандра Казуліна або Міколы Статкевіча ім не пасуюць – няма чаго і прымяраць.

Развагі пра шансы кандыдатаў тут і цяпер у мяне збольшага абстрактныя. Хто ўважліва сачыў за тутэйшым соцыумам і палітыкумам, той даўно ўцяміў: «не так важна, як галасуюць, важна, як падлічаць галасы» (Бабарыка ўжо і вымаўляў знакамітую напалеонаўска-сталінскую формулу). Дый колькасць хворых на COVID-19 расце ў Сінявокай не па днях, а па гадзінах, што ставіць пад сумнеў нармальнае правядзенне якой бы ні было палітычнай кампаніі. Тым не менш марыць можна (і варта). Што, калі заўтра Ліда-«птушка паднявольная» зляціць у вырай адстаўку, а паслязаўтра ў свеце знойдуць эфектыўны сродак для прафілактыкі і/або лячэння каранавіруснай хваробы? Тады, напэўна, і «чэсных выбараў» зможам дачакацца…

Як для каго, а для мяне інтэлектуальная перазагрузка Сінявокай з’яўляецца важнейшай нават за выкананне духу і літары дэмакратычных працэдур – дакладней, першая абумоўлівае другое. А то чытаеш «разумнікаў», якія ўсцяж прымітывізуюць Лукашэнку, мяркуючы, што яго ідэал – СССР-1984 («улада збірае нацыю паводле старых лекалаў»…), а потым займаюцца самаедствам («сёння нашай калгаснай неда-рэтра-нацыі касіць пад чырвоную імперыю – як Урупінску здуру назначыцца Венецыяй»), мімаходзь cтавячы «гібрыднаму» рэжыму на нашых землях дыягназ «таталітарызм», і думаеш: калі гэта лепшыя кадры, то якія ж горшыя?

Слоўца «неда-рэтра-нацыя» з той жа оперы, што «краіна паліцаяў» у вуснах заснавальніцы «інтэлектуальнага клуба» і «недачалавек» (на адрас расійскага журналіста Аляксея Кручыніна) у «галоўнай прэзідэнцкай газеце». Дарэчы, пра гісторыю з журналістамі «Першага канала», высланымі з Беларусі, якіх борзда падтрымала Г. Канапацкая ў імя свабоды слова; іх рэпартажык на 4 мінуты (выйшаў 6 мая) не ідэальны, і ўсёй праўды там не сказана, аднак высылаць за яго значыла распісацца ва ўласнай нягегласці. Калі чыноўнікі жадалі адцягнуць увагу ад сітуацыі з COVID-19 на «даручанай ім тэрыторыі», у тым ліку ў Стоўбцах, то ім гэта не ўдалося, дый «эфект Стрэйзанд» ніхто не адмяняў.

Тутэйшы «галоўны тэлеканал», вотчына Івана Эйсманта & Co., прысвяціў расійскім вісусам 18 мінут дарагога эфірнага часу, налічыўшы ў іх сюжэце ажно сем фэйкаў (большасць з якіх зусім не фэйкі; напрыклад, «геаметрычная прагрэсія» не абавязкова значыць падваенне колькасці хворых кожны дзень). Карацей, зноўку спрацаваў вірус… не той, што з каронай, а ВІПР – вірус істэрычных празмерных рэакцый, надта пашыраны ў межах РБ.

Калі караць за паўпраўду, то прыйшлося б выганяць з краіны, або прынамсі з прафесіі, большую частку адказных (насамрэч безадказных) супрацоўнікаў «СБ. Беларусь сегодня» і БТ. З нядаўніх казусаў – развагі Мукавозчыка пра Расію (06.05.2020): «ужо трэці дзень запар выяўляюць звыш 10 тыс. захварэлых у суткі; за ўчора зарэгістравана 10.102 новых выпадкі. На ўчорашні дзень у Расіі ўсяго зарэгістравана 155.370 захварэлых на каранавірус (у арыгінале «заболевших короновирусом»; вірус не роўны хваробе, а правакуе яе, але дапусцім. – В. Р.), і гэта нягледзячы на каранцін…» Развагі – нічым не лепшыя за «пужалкі» расійскага тэлеканала, бо аўтар «забыўся», што насельніцтва Расіі ў 15 разоў больш за нашае… Тое, што на 5 мая ў РФ налічвалася ўсяго ў 8,5 разоў больш заражаных COVID-19, чым у Беларусі, можа сведчыць якраз пра пэўную эфектыўнасць захадаў каранціннага характару. Нават з раздзяўбайствам, звыклым «за парэбрыкам», у красавіку расіянам, выглядае, удалося крыху запаволіць распаўсюд інфекцыі. Больш разумна абмежавальныя меры прымяняліся, напрыклад, у Аўстрыі, Грузіі, Чэхіі; з нашых непасрэдных постсавецкіх суседзяў – у Латвіі і (з агаворкамі) у Літве. Не згадаў яшчэ В’етнам з Тайландам, дзе своечасова і жорстка адрэагавалі на эпідэмію; ды там усё ж дамінуе «не наша», «нееўрапейская» палітычная культура.

І вось гэты… аўтарок эсбэшны, які абзывае сваіх апанентаў «гнідамі», падбіраючы псеўдацытаты, а COVID-19 нават у канцы красавіка 2020 г. трактуючы як грып, другі год запар перамагае ў конкурсе міністэрства інфармацыі «Залатая літара»; то ён найлепшы аглядальнік, то выдатны аналітык… Не, да М-ка ў мяне пытанняў няма; ёсць да пазначанага міністэрства і да яго кіраўніка, А. Карлюкевіча, якога гадоў …ццаць таму я ўважаў за прыстойнага чэла.

Бывае, што прыстойныя дэградуюць, а здараецца, што нягоднікі здзяйсняюць тшуву. Усё складана 😉 Даруйце, калі што не так, шалом вам усім і легітраот у шапку. Пажывем-пабачым, да чаго разаўецца капіталізм «паміж Польшчай і Расіяй».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.05.2020

Апублiкавана 13.05.2020  20:25

PS (14.05.2020). Крыху памыліўся: як выявілася, пасля cпрэчнага рэпартажу турнулі з Беларусі не «журналістаў», а аднаго А. Кручыніна. Учора ён якраз пракаментаваў абвінавачанні з боку БТ і дадаў пра сваіх калег з «Першага канала»: «Я ў Маскве, рабяты пакуль у Мінску, буду забіраць скора». Яго адказ «па пунктах» у цэлым слушны, але настойваць, што «exponentionally» у вуснах прадстаўніцы СААЗ перакладаецца як «в геометрической прогрессии», не варта было… Зрэшты, і тутэйшыя ідэолухі перакладаюць не лепей: напрыклад, на sb.by упарта мянуюць свайго заакіянскага «брата па розуму» «профессор Рэдфордского университета Григорий Иоффе», дарма што «professor» у гэтым выпадку – выкладчык, «преподаватель».

Пра свае прэзідэнцкія амбіцыі заявіла ў фэйсбуку барысаўчанка Н. Голава (Anna Avota), яна ж аўтарка шэрагу матэрыялаў на belisrael.info . І шо тут сказаш? Ведай нашых!

В. Р.

Дадана 14.05.2020  11:01

В. Рубинчик. Белорусские влиялки

Восьмае сакавіка. «Крокодил не ловится, не растёт кокос»; захотелось чего-то накропать о женщинах (или «жэншчынах») в политике и около политики. Отчасти в стиле Киберакына – «что вижу, о том пою» – пусть далеко не всё мне в этом стиле близко…

Такое время, что политкорректность рулит – и там, где не надо, тоже. Поэтому сразу скажу, что никого не намерен обидеть словом «влиялки». Ну, есть же у одного из моих любимых российских писателей Евгения Лукина, которому на днях исполнилось 70, слово «влиялы»:

Это какой же манией величия надо обладать, чтобы искренне верить, будто влияешь на исторический процесс? Оглянитесь, господа. Там, в прошлом, такие влиялы, что мы рядом с ними как-то теряемся из виду. Данте, Шекспир, Пушкин. И куда же это они нас завели?

Влиялки суть влиялы женского рода, только и всего. Есть, правда, слово «инфлюэнсеры» (и от него легко образуется «инфлюэнсерки»), но мне оно не нравится. Напоминает «инфлюэнцу», которая грипп, да и более громоздкое.

Тридцать лет назад, будучи школьником, я вовсю интересовался тем, что происходило вокруг, и даже сходил на «оппозиционное» шествие, где кричали «Долой Соколова!» (первый секретарь ЦК КПБ). Но вот женщин весной 1990 г. я среди политических лидеров что-то не примечал – хотя, конечно, они были. Будущие депутатки (депутессы?) Ольга Абрамова, Людмила Грязнова, ныне покойная Галина Семдянова уже торили себе дорогу в «большую-пребольшую политику»…

В середине 1990-х познакомился с Людмилой Елизаровой, одной из руководительниц экологической партии. Офис партии нашёл приют в квартире на ул. Полины Осипенко, 19 – в трёх минутах ходьбы от моего тогдашнего обиталища, в том же доме, где в 1980-х располагался шахматный клуб «Проходная пешка» под руководством Русланы Мочаловой. Г-жа Елизарова баллотировалась в Верховный Совет Беларуси на последних относительно честных выборах (весна 1995 г.), я распространял листовки в её округе; проще говоря, разбрасывал их по почтовым ящикам, благо в то время подъезды ещё не ощетинились домофонами. Увы, лозунг Елизаровой «Из кризиса и пораженщины нас выведут только женщины!» не сработал, а идеи экологов в то время – как и сейчас – не особо трогали избирателей.

Кое-чем Людмила – вскоре перебравшаяся в Брест – помогла и мне. Летом 1995 г. оформлял загранпаспорт… Интересное, кстати, было время: для выезда за границу уже не требовались характеристики с места работы, но необходимо было сдать подробную анкету. Бланки выдавались в ОВИРе по определённым дням после стояния в очереди, их следовало заполнить не иначе как на пишущей машинке. Не все граждане Беларуси владели машинками, а вот у Л. Елизаровой, научной работницы, пишмашинка была… Не с первого раза, но сдал я в ОВИР на Комсомольской заполненную анкету. И летом 1996 г. туристом отправился в Израиль.

Конечно, слышал я о белорусской партии женщин «Надзея», которая существовала с 1994 г., но близко к сердцу не принимал. Смутно помню декларации её первой руководительницы Валентины Полевиковой за всё хорошее и против всего плохого… Валентина, кажется, была всё же больше профсоюзной деятельницей, чем политиком. О её последовательницах (Матусевич, Яськова) не могу ничего сказать… Когда в 2007 г. партию ликвидировали решением Верховного Суда, мало кто сие заметил; от закрытия женского института благородных девиц «Энвила» (существовал в 1994–2012 гг.) шуму было побольше.

В конце 1999 г. заключил с одним своим коллегой-политологом пари насчёт того, станет ли женщина до конца 2024 г. президентом Беларуси (или хотя бы премьер-министром). Я говорил – не станет, коллега утверждал обратное. Прошло четыре пятых срока, и сейчас я думаю, что лучше бы заключил пари только на 20 лет; одну из «влиялок» в ближайшие 4 года вполне могут подназначить на премьерскую должность. Во всяком случае, Наталья К. занимала уже посты вице-премьера, руководителя администрации президента… На подобных должностях в 1990-е гг. «обкатывался» Миша М., премьер-министр РБ начала 2010-х годов.

Помимо Наты К., моему благосостоянию в 2020–2024 гг. никто, по большому счёту, не угрожает. Лиде Е. уже поздновато переходить из чиновниц в политики; её потолок – озвучивание нужных «шефу» цифр и законопроектов. Поклонница диктатуры как формы правления, пресс-секретарь Лукашенко Наташа Э.? Инициативная, но… тень, вечная тень. О бывшей «мисс Беларусь», прошедшей в палату представителей от БРСМ, лучше бы вообще помолчать. Её, судя по прошлогоднему высказыванию теленачальника, мало уважают и «свои»: «Нынешний парламент: национальное меньшинство представлено в лице Думбадзе, молодёжь и красота – в лице Василевич, интеллигентность и дипломатичность – в лице Савиных». На месте Тенгиза Думбадзе и Марии Василевич я бы слегка обиделся 🙂

Впрочем, хочется верить, что Маша, 1997 г. р., – не совсем уж пешка. Ради красного словца проведу параллель с Глебом Еремеевым, студентом радиотехнического института, одним из самых молодых депутатов Верховного Совета БССР ХІ cозыва: «Накануне выборов в ВС БССР XII созыва Г. Еремеев дал искреннее интервью газете «Літаратура і мастацтва» [15.10.1989], где заявил, что фактически был назначен депутатом по инициативе руководства республики и ректората вуза… По словам молодого человека, персональный состав ВС определялся руководящими кругами, исходя из квот представительства по возрасту, полу и национальности. Предвыборной борьбы в классическом понимании не велось – имели место лишь ритуально-формальные встречи с избирателями, которым «всё до лампочки»… Эффективность деятельности комиссии по делами молодёжи, членом которой он являлся, Г. Еремеев оценил как нулевую» («Апазіцыя БНФ у Вярхоўным Савеце ХІІ склікання, Смаленск, 2015, с. 137). Может, и «наша Маша» осмелеет 😉

О «казусе 2016 года» в том же году написал так:

В отличие от некоторых горе-журналистов и «политологов», мы на belisrael.info за месяц до дня голосования понимали, что ситуация в стране не такая, как в 2008-м и 2012-м, и предчувствовали, что в «палате № 6» появится хилое представительство «альтернативных сил». Пробились две дамы – Елена Анисим из Общества белорусского языка (ТБМ) и Анна Канопацкая из Объединенной гражданской партии. Обе депутатки представляют общенациональные по охвату, но второстепенные по существу организации, к которым де-факто принадлежит разве что по тысяче-две белорусов, и играют в них не главные роли: Анисим – второй человек в ТБМ, Канопацкая в ОГП – пятый-десятый. Полагаю, ожидания фанатов Елены и Анны вскоре окажутся завышенными: вряд ли новые избранницы судьбы добьются большего, чем в своё время добились Ольга Абрамова и Надежда Цыркун. Кстати, в 2002–2003 гг. депутатка-психолог Цыркун слала обращения в защиту памятников архитектуры (в т. ч. минских синагог) – ей приходили отписки от высоких чиновников.

Я не очаровывался «оппозиционерками», потому и не пришлось разочаровываться. Всё же весной 2019 г., когда было заявлено о досрочном роспуске «парламента» (естественно, незаконном), уповал на большую их активность, писал им письма мелким почерком. Г-жа Анисим ответила в мае, что «подумает» о сборе подписей депутатов под обращением в Конституционный суд, а г-жа Канопацкая не одарила и отпиской (словно какая-нибудь Ирина Дорофеева). Когда в начале марта 2020 г. Анну выкинули из числа участников «альтернативных праймериз», я не радовался, но и не очень переживал… Увы, за три года в «парламенте» (2016–2019) Анисим и Канопацкая так и не доросли до уровня реальных политиков; подобно сотне остальных их коллег, занимались в основном ИБД.

Кто-то ещё недавно питал надежды на поход в «большую политику» единственного в Беларуси нобелевского лауреата по литературе. Но Светлана Александровна после 2015 г. отдала предпочтение «общественной деятельности» – вхождению во всякого рода комиссии и советы… В октябре 2019 г. она милостиво согласилась быть избранной на пост председателя Белорусского ПЕН-центра. После ряда её скандальных высказываний (о «стране полицаев» и не только) вес г-жи Алексиевич как потенциального политика, да и морального авторитета, приблизился к нулю: sad but true 🙁

А вышеупомянутые «праймериз» в форме «народного голосования» шагают по стране: пятёрка «кандидатов в кандидаты» объезжает Витебскую область. Единственная женщина из этой пятёрки, Ольга Ковалькова (заявившая о своих президентских амбициях ещё в прошлом году), покамест уверенно занимает последнее место. Смысл участия этой молодой дамы, светившейся в ОГП и БХД, не совсем ясен; по моему скромному разумению, ей бы сперва победить в своих кругах «тяжеловесов» от двух названных организаций (соответственно, Николая Козлова и Павла Северинца – или хоть кого-то одного), а затем уже выходить на общенациональный уровень.

Нежная лилия среди «грубых и неотёсанных» 🙂 Фото отсюда

Возможно, участие г-жи Ковальковой в «праймериз» – сигнал зарубежным партнёрам (партнёркам?), восхищающимся Ангелой Меркель или новым правительством Финляндии. Однако судьба страны решается прежде всего здесь, в Беларуси… где, хорошо это или плохо, политический феминизм ещё не набрал обороты. Представляется, что за слонимскую пенсионерку Надежду Пугаеву, чьё наивное, сумбурное послание к А. Лукашенко было «раскручено» журналистами, сейчас бы проголосовало больше избирателей, чем за минскую активистку. Несмотря на синофобию г-жи Пугаевой, продемонстрированную также в предыдущем её обращении (а может, и благодаря той самой синофобии).

Скриншотец: «Коршуны сожрали всю птицу, котов, малых козлят…» По этой ссылке – ещё одна женская жалоба государю на слуг его.

А если серьёзно, жду появления в Синеокой такой влиялки, которая была бы self-made woman и политическую деятельность использовала не ради самопиара. Поставил бы в пример боевых израильтянок (две Ципи – Ливни и Хотовели, Айелет Шакед…), но для этого я слишком мало о них знаю. Не всегда соглашаясь с их взглядами, уважительно отношусь к выходящим на белорусские площади Нине Богинской, Ольге Николайчик, Елене Толстой.

Н. Богинская, апрель 2019 г. (у небезызвестного ресторана под Куропатами)

Да, с праздничком! 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

Опубликовано 09.03.2020  00:53

Водгук

У свой час я ледзь не паверыў “Нямецкай хвалі”, калі яны зрабілі матэрыял пра Вольгу Карач. Але (не ведаю, як у сябе ў Віцебску) да нацыянальнага ўзроўню яна не ўзнялася (хаця тыя-сія агітгазеткі “Нашага дома” ў паштовую скрыню траплялі). Здаецца, больш ніхто ў мяне пасля таго, як першыя прэзідэнцкія выбары скончыліся, ніякіх спадзяванняў не выклікаў, прычым незалежна ад наяўнасці/адсутнасці Y-храмасомы… (Пётр Рэзванаў, г. Мінск)  09.03.2020  18:04

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (128)

Шалом! Ну, паехалі… Як ні круці, а зноў даводзіцца разграбаць бруд, бо «калі не я, то хто»? 🙂

Спыніўшы выданне бюлетэня «Мы яшчэ тут!» (2009), у пачатку 2010-х амаль не прыглядаўся да суплётаў у «яўрэйскай абшчыне»: раз на год хадзіў да «Ямы», а так займаўся перакладамі, выпускаў кніжкі, удзельнічаў у навуковых сходах, etc. Пасля выправы на ідышны семінар у Кіеў (верасень 2014 г.) зноў пачаў прыглядацца – мо і дарэмна, бо многія карцінкі наганялі сум, а важкай альтэрнатывы «левіншчыне» не вырысавалася.

Не хачу казаць, што з яўрэямі Беларусі нічога не будзе – хутчэй, будзе нічога, як у «Дні апрычніка» Уладзіміра Сарокіна. Гэта, па вялікім рахунку, і шлях Сінявокай – таптанне на месцы, вечнае захапленне міражамі. Аднак ва ўладных колах Беларусі ўсё ж часам заўважнаe разуменне таго, што варта спадзявацца перадусім на сваіх суайчыннікаў, прыслухоўвацца ў тым ліку і да «дысідэнцкіх» думак… На «яўрэйскай вуліцы» такое разуменне практычна адсутнічае – як адсутнічае самастойная ды самавітая супольнасць беларускіх яўрэяў, пра якую летуценіў у пачатку 2000-х гг. Cурагатная ж «абшчына» часцяком паводзіла сябе, бы той сабака на сене, таму пайшлі ў глум і мае мары 2016 г.: няма ні беларускай іудаікі як грамадска-запатрабаванай з’явы, ні «прасунутых» курсаў мовы ідыш. У верасні пайшоў у лепшы свет прафесар псіхалогіі, заслужаны дзеяч навукі Якаў Каламінскі (1934–2019), аўтар звыш 30 кніг. Днямі памерла адна з найбуйнейшых спецыялістак у гісторыі беларускіх яўрэяў, кандыдатка культуралогіі Вольга Сабалеўская (1974–2019), колькі год таму выціснутая з Гродзенскага дзяржуніверсітэта… Цяпер шанцаў на развой іудаікі будзе яшчэ меней.

 

Св. памяці В. A. Сабалеўская (фота з ok.ru) і Я. Л. Каламінскі (фота з koob.ru)

Яўрэйскі «афіцыёз» не падтрымаў (прынамсі пра чынную падтрымку ніц не ведаю) і сціплыя прапановы 2017–2019 гг.: усталяванне дошкі ў памяць пра часопіс «Штэрн» на вул. Рэвалюцыйнай, 2 у Мінску; выпуск канверта з выявай Мойшэ Кульбака да 125-гадовага юбілею пісьменніка ў 2021 г. Дзякуй асобным актывістам, такім як мінчукі Інэса Ганкіна і Алекс Фурс – хоць яны й не выходзілі са мной на сувязь у гэтых справах, але пашыралі згаданыя ідэі ў публічнай прасторы.

Затое ў «лідараў» сёлета хапіла імпэту на вэрхал вакол барысаўскага гурта «Жыдовачка»… Зрэшты, на гэтую тэму выйшла пара іранічных матэрыялаў, праз якія дастаў новую жменю цэтлікаў ад людзей з паралельнай рэальнасці (напрыклад, выхваляюцца сваім веданнем белгісторыі – і тут жа пішуць аб працы ў 1926 г. Беларускай акадэміі навук, утворанай на 2 гады пазней). Акей, хлопцы-дзеўкі; калі б вы мяне хвалілі, я б насцярожыўся і падумаў, што нешта рабіў не так.

Верасень 2019 г., fb-старонка галоўнага рабіна Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання ў РБ. На месцы нашчадкаў Самуіла Плаўніка (Змітрака Бядулі) запхаў бы армяна-яўрэйскаму маргіналу абразу ў глотку…

В. А., знаны таксама цэнзураваннем «вікіпедыі», што зачапіла Алеся Астравуха, – дагэтуль не абы-хто, а трэцяя асоба ў «Саюзе бел. яўр. абшчын» (як мінімум, лічыцца такім на сайце арганізацыі).

 

Цікава, што ў сярэдзіне 2000-х «Саюз» падтрымаў выданне зборніка твораў Бядулі, дзе быў і «нехарошы» нарыс «Жыды на Беларусі» (гл. фотку справа). Дэлегацыя «чэсных яўрэяў» у 2006 г. ездзіла святкаваць 120-годдзе пісьменніка на яго радзіму ў Пасадзец.

Усё-такі ў часы кіравання Леаніда Левіна рабілася нешта карыснае – вунь у 2004 г. дапамаглі выдаць кнігу Гірша Рэлеса ў арыгінале, аф ідыш. Офісы на В. Харужай, 28 – агмень адмоўнага адбору? 🙁

Дарэчы, у верасні 2019 г. у музеі гісторыі беларускай літаратуры была адкрыта выстава, прысвечаная Л. М. Левіну, – даведаўся пра яе з той самай fb-старонкі рава Мардэхая Райхінштэйна.

Чаму на выстаўцы паказалі зборнік 2011 г. Рыгора Барадуліна з чыімсьці надпісам, не саўсім ясна. У народнага паэта Беларусі почырк быў крыху іншы (гл. справа).

Але пару слоў пра Змітрака Бядулю, які цяпер успрымаецца як адзін з першых пасярэднікаў паміж беларускай і яўрэйскай культурамі (без яго, магчыма, не было б і мінскага музея, каторым у 2012–2019 гг. кіраваў «удзячны» абаронца «рускага свету»). У 1918 г. Бядуля насамрэч пісаў у сваім нарысе: «Наш народ нічога кепскага не рабіў жыдом», як бы аддзяляючы сябе ад яўрэяў (гэта, відаць, тлумачыцца яго палітычнай пазіцыяй – падтрымкай нованароджанай БНР, якая абапіралася найперш на беларусаў – і жаданнем прадухіліць пагромы, магчыма, неўсвядомленым). Тым не меней Бядуля не выракаўся яўрэйства, не хрысціўся, дарма што ў рэдакцыі «Нашай Нівы» 1910-х гг. яму паступалі прапановы.

Наведаўшы ў Іерусаліме паэтку Рахіль Баўмволь (1914-2000; яна ведала Бядулю, калі жыла ў Менску да вайны), у верасні 1998 г. я чуў ад яе такія словы: «Он был очень добрый, еврейственный…» Сябравалі з Бядулем ідышныя пісьменнікі, той жа Ізі Харык. Самуіл Плаўнік паўдзельнічаў у складанні першага ідыш-беларускага слоўніка (1932), перакладаў Шолам-Алейхема ды шмат каго яшчэ.

Так, Бядуля/Плаўнік (1886–1941) з 80-90-гадовай адлегласці можа выглядаць як слабы і грэшны чалавек: паддаўся бальшавікам, у 1930-х падпісваў звароты супраць ахвяраў сталінскага тэрору… Аднак ён пакінуў пасля сябе выдатныя творы, з якіх можна даведацца пра быт беларуска-яўрэйскіх мястэчак на рубяжы ХIХ-ХX cт. («У дрымучых лясах»), становішча яўрэяў на пачатку Першай сусветнай вайны («Жыды», «Набліжэнне») і ў Беларусі 1920-х гадоў («Язэп Крушынскі», т. 1). Што застанецца ад яго цяперашніх «крыўдзіцеляў»? Пытанне рытарычнае.

Няйначай у выніку працы такіх «адукатараў», як пан Акапян і яго калегі па «Саюзу», Жанна-«Авіталь», яшчэ не старая жыхарка другога па памерах горада Беларусі, пасля 20-гадовага наведвання «абшчыны» і паездак на розныя «Лімуды» не здольная прачытаць элементарны тэкст на ідышы (дый увогуле паблытала ідыш з іўрытам). Затое ў ліпені 2019 г. гомельская медсястра была ўпэўнена, што ў славян «генетычна закладзена нянавісць да яўрэйскага народу». Пасмешышча і фэйспалмішча.

Не ўсе тут падобныя да Ж. П., але такіх шмат, і яны «выносяць мозг» цягам усіх 30 гадоў «адраджэння яўрэйскага жыцця» ў краіне. Дзіва што няма абяцанай у 1998 г. мемарыяльнай пазнакі на «Рускім тэатры», а пахаванні на зараўнаваных яўрэйскіх могілках у раёне мінскай вул. Калектарнай рэгулярна ўскрываюцца з 2000-х гг. Штораз рэакцыя «прафесійных яўрэяў» рэзюмуецца словамі: «Ніколі не было, і вось ізноў». Цяпер во пасла Алона Шогама падцягнулі; у прынцыпе, яго слова магло б нешта значыць, але не на фоне дыпламатычнага канфлікту ў сувязі з масавым нядопускам беларусаў у Ізраіль.

Планы 2000 г., ад якіх застаўся толькі буклет. І Шыцік (aka Данькоў), і Дорн потым сядзелі за кратамі.

Больш-менш эфектыўна тутака працуе хіба служба дагляду старых і нямоглых – «Хэсэды» & «Рахамімы». Настолькі эфектыўна, што адна сацыяльная работніца з Бабруйска, беспартыйная Таццяна Гутарава, 1965 г. нар., сёлета пажадала стаць дэпутаткай «парламента» – і, што цікава, яе зарэгістравалі ў акрузе № 78 (разам з васьмю іншымі кандыдатамі).

Але, на РБ няўхільна падаюць імклівым дамкратам «парламенцкія выбары» 17.11.2019. Алену Анісім і Ганну Канапацкую 17.10.2019 не зарэгістравалі ў якасці кандыдатак у «палатку»: быццам бы подпісы выбарцаў «не тыя». Без аніякай злараднасці заўважу: лепей бы шаноўныя дамы ў свой час паслухалі мяне і паспрабавалі скасаваць указ аб прызначэнні «выбараў» на лістапад 2019 г. (замест жніўня-верасня 2020 г.). Нагадаю, што ўвосень 2002 г. Якаву Гутману за колькі тыдняў удалося сабраць подпісы канстытуцыйнай большасці дэпутатаў (75) пад петыцыяй у абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Як выяўляецца, ад тактыкі «гучныя словы, мінімум рэальных крокаў», прынятай працягнутай увесну-улетку 2019 г., «альтэрнатыўныя» дэпутаткі мала што выйгралі.

Можа, у Мінгарвыканкаме прыслухаліся акурат да мяне, дый ліквідавалі «даўгабуд» на вуліцы Прытыцкага, а мо проста прыемнае супадзенне… Так ці іначай, гектар зямлі вярнуўся мінчукам.

Было ў красавіку 2018 г. і стала ў кастрычніку 2019 г.

Нейкія палавінчатыя крокі ў слушны бок зрабіла таксама міністэрства спорту і турызму РБ. У жніўні 2018 г. Уладзіслаў Каташук – вопытны трэнер з Брэста, 30.07.2018 па надуманых прычынах выключаны з Беларускай федэрацыі шахмат – атрымаў права на вышэйшую катэгорыю (бо яго вучаніца Аляксандра Тарасенка заняла 3-е месца на чэмпіянаце Еўропы). БФШ тармазіла працэс прысваення, што, безумоўна, біла па кішэні педагога… Але праз год (!) Каташук усё ж зрабіўся трэнерам вышэйшай катэгорыі.

Праўда, вельмі па-казённаму піша той намміністра – ні «дабрыдзень», ні «паважаны». І так, рашэнне было прынятае 02.09.2019, паведаміць пра яго кваліфікаванаму шахтрэнеру (якіх у Беларусі адзінкі) расчухаліся толькі 04.10.2019, а ў абласное ўпраўленне спорту і турызму загад паступіць пазней… Маўляў, цярпеў год, пацярпі яшчэ месяц-паўтара? Не ведаю, як у вас, шаноўныя, а ў мяне пасля гэтай гісторыі не пабольшала жадання звязвацца з тутэйшым мінспорту. Зрэшты, маё нежаданне многіх тутэйшых дзяржаўных (дый недзяржаўных) устаноў датычыцца. Найперш тых, якія, нібыта робячы вялікую ласку, аддаюць табе тваё ж.

Жэстачайшэ жартаваў сайт адміністрацыі Кастрычніцкага раёна г. Мінска яшчэ 10 дзён таму (цяпер гэтая старонка выдалена, што нагадала гісторыю з «Авивам»):

Загаловак пра «лішкі свабоды» – 2013 года, але ж і сёлета мог бы служыць цынічненькім дэвізам для ўсёй дзяржавы. Нават і для адной суседняй.

Збольшага парадавала новая кніга Алеся Карлюкевіча, якога лічу нягеглым чыноўнікам (як міністр інфармацыі РБ ён «вагаецца з лініяй партыі», дый карысць ад існавання яго міністэрства ўвогуле невідавочная), але неблагім краязнаўцам. У сваёй новай кнізе («Роднымі сцяжынкамі», 2019) піша і пра яўрэяў, у тым ліку пра вялікага акцёра. Цытуе майго старога знаёмца Іллю Рэзніка: «На мінскай маставой… паміраў кароль Лір – Міхоэлс».

Ды з якога перапуду Мацвей Гейзер са сваёй «шчымлівай кнігай пра Міхоэлса» стаў у Карлюкевіча «Глейзерам»? 🙂

Здаецца, дзяржава ўсё ж істотна абмяжуе распаўсюд рэкламных улётак па паштовых скрынях у пад’ездах (намер, з якога я кпіў год таму). «Наверсе» – свавольствы аж да сістэматычных парушэнняў Канстытуцыі, «унізе» – навязванне тупых дробязных правілаў, рэгламенцёж… Усё заканамерна.

Мінабароны РБ вучыцца піярыць сябе… Пры дапамозе бландзінкі-маёра, праз «незалежныя» СМІ.

Фота з nn.by

Можа, і чаго іншага міністэрыя навучыцца – каб не здаралася такіх трагедый, як крывавы салют 03.07.2019 і cмерць салдата 2 гады таму. Праўда, меў тады рацыю Мікола Дзядок: «змяніць войска як інстытуцыю немагчыма, не змяніўшы ўсё грамадства, яго маральныя ўстаноўкі і схемы функцыянавання».

Мінскія навіны. 23.10.2019 ахвотныя пойдуць у «Jewish Museum» на дыскусію «Якая яўрэйская кніга патрэбна Беларусі?» (мяне там не будзе; анансую толькі дзеля сябра, каторы мае выступіць). 27 кастрычніка – вечарына ў кафэ «Грай», прысвечаная забітым у 1930-я гады беларускім літаратарам, у тым ліку і яўрэям. 11 лістапада ў Палацы мастацтва (17:00) адчыніцца ІІІ выстава «Праўда пра Курапаты». Адзін з арганізатараў, Марат Гаравы, паведамляе, што выстава будзе працаваць да 22.11.2019.

(27.10.2019 М. Гаравы ўдакладніў, што адкрыццё выставы “Праўда пра Курапаты” перанесена на 13 лістапада 2019 г., 17:00. Адрас той жа: Мінск, вул. Казлова, 3. – belisrael)

Уваход паўсюль больш-менш вольны.

Гэта апошняя серыя «Катлет & мух» – серыяла, які існаваў больш за 4 гады, з лета 2015 г. Дзякуй усім, хто быў побач.

Цытатнік

«Позна стукаць па стале, калі ты ўжо з’яўляешся толькі стравай»; «Трэба мець вялікую цярплівасць, каб ёй навучыцца»; «Я трапіў не ў мішэнь? Менавіта туды і цэліўся» (з «Непрычасаных думак» Станіслава Ежы Леца ў перакладзе Міхася Мірановіча, «Дзеяслоў», № 101).

«Свет, верагодна, выратаваць ужо не ўдасца, але асобнага чалавека — заўсёды можна» (Іосіф Бродскі, 1987)

«Ультраправыя погляды многіх выхадцаў з былога СССР у Ізраілі, ЗША і Германіі – не вынік абставінаў або цяжкасцей інтэграцыі ў новае грамадства, а яўны вынік постсавецкага канцэптуальнага і культурнага багажа, які яны прывозяць з сабой і які працягвае вызначаць іх стаўленне да грамадзянскіх і нацыянальных пытанняў» (Дзмітрый Шумскі, кастрычнік 2019)

«Бадай, не будзе залішнім прызнаць, што, як усе людзі падзяляюцца на мужчын і жанчын, гэтак яны падзяляюцца ў адносінах да свабоды: на людзей свабоды і людзей несвабоды. Першыя адрозніваюцца ад другіх тым, што для іх існуе само паняцце свабоды. Для другіх не: для іх гэта абстрактная, мутная, збыткоўная ідэя». (Алег Дорман, 17.10.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.10.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

 

Апублiкавана 21.10.2019  13:55

От редактора belisrael

Не со всем, о чем  писал в длиннющей авторской серии В. Рубинчик, можно соглашаться, но каждый материал затрагивал важные темы и  был интересен.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (125)

Кажуць, жаданне – крыніца пакут, але пры наяўнасці жадання – шалом! Кур’ёзнаватыя падзеі адбыліся з моманту выхаду 124-й серыі «Катлет…»: 20-гадовая студэнтка-феміністка Лізавета падала скаргу на дзеянні А. Лукашэнкі, які дачасна распускае парламент. Матывіроўка скаргі дасціпная: праз «выбары» ў лістападзе 2019 г. Ліза не зможа ажыццявіць сваё права кандыдаваць у парламентарыі (21 год ёй споўніцца толькі ў студзені 2020 г.).

Суд Ленінскага раёна г. Мінска прадказальна адмовіў нашай «Тэруань дэ Мірэкур»: маўляў, прэтэнзіі не па адрасе… Выглядае, што ўказы прэзідэнта «простым смяротным», насупор Канстытуцыі, Грамадзянскаму і Грамадзянска-працэсуальнаму кодэксам, аспрэчыць увогуле нерэальна: суддзі памятаюць, хто іх прызначае і звальняе.

Канстытуцыйны суд у Беларусі фармальна крыху менш залежны ад «галоўнага палітыка» (непасрэдных прэзідэнцкіх прызначэнцаў згодна з арт. 116 Канстытуцыі там толькі палова – праўда, старшыня суда ўваходзіць у іх лік), але да яго яшчэ паспрабуй дагрукайся… Грамадзянам не дадзена права ініцыяваць справу ў КС, а палата прадстаўнікоў, якую жэстачайшэ пазбаўляюць дзесяці месяцаў канстытуцыйных паўнамоцтваў, не шманае.

Меркаванні некаторых дэпутацікаў (даруйце, але дэпутатамі яны стануць толькі тады, калі пачнуць бараніць… калі не выбарцаў, дык хоць сваіх калег і сваё месца працы) ужо цытаваліся. Пасля той публікацыі зноў выступіла Алена Анісім, паразважаўшы: «у прынцыпе зрабіць гэта можна, даць запыт у Канстытуцыйны суд… Калі цалкам парламент, то яно не пройдзе. Можна паспрабаваць склікаць паседжанне палаты прадстаўнікоў, але гэта толькі гіпатэтычна». І спаслалася на ўласны досвед, як у пачатку 2017 г. хадзіла да старшыні ПП з прапановай склікаць адмысловае пасяджэнне, а ён адмовіў.

Мінула два з паловай гады, за гэты час нешта магло змяніцца ў галовах шараговых членаў ПП. Закон аб Нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь (арт. 76) прадугледжвае шанс на скліканне пазачарговай сесіі па ініцыятыве дзвюх трацін поўнага складу палаты – г. зн. трэба 74 подпісы. Рэальна іх сабраць? З такім настроем, як у А. Анісім, вядома, наўрад ці. Не асуджаю спадарыню, ды нагадаю: прэцэдэнт збору 67% подпісаў такі здарыўся 17 год таму. Было гэта ў рамках грамадскай ініцыятывы «Няміга-1570», створанай у ліпені 2002 г., пра якую каліва пісаў тут.

У канцы лета 2002 г. каардынатар «Нямігі-1570» Якаў Гутман даволі хутка сабраў 10 або 15 подпісаў дэпутатаў ПП, але пасля нашых пасядзелак на Даўмана і Старажоўскай (бралі ўдзел Вольга Вечар, Уладзімір Дзянісаў, Алесь Марачкін, я) і прэс-канферэнцыі на сядзібе БНФ у верасні 2002 г. вырашыў не спыняцца на дасягнутым…

Справаздачы газет «Вечерний Минск», 30.09.2002, і «Народная газета», 20.11.2002

У выніку да лістапада 2002 г. Я. Гутман сустрэўся з 105 дэпутатамі ПП НС (са 109 магчымых) і дастаў 75 подпісаў пад зваротам да А. Лукашэнкі ў абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Сёлета я спытаўся ў Гутмана, які зараз курсіруе паміж ЗША і Расіяй, як ён трапляў у Дом ураду. Атрымаў адказ: «Часам праходзіў з гордым відам міма паставога… Часам пропуск заказваў Уладзімір Парфяновіч, нябожчык Фралоў або яшчэ хтосьці. Пасля таго як трапляў у будынак, па кабінетах можна было хадзіць бясконца. Дапамагаў статус прэзідэнта Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў» (14.08.2019).

Як успамінае сп. Гутман, на гутарку з адным дэпутатам ён траціў ад 15 да 45 мінут. (З некаторымі гутарылі і іншыя людзі, намякаючы на тое, што дэпутатам яшчэ трэба будзе перавыбірацца.) Амаль усе суразмоўцы Гутмана гаварылі пра тое, што з варварскім знішчэннем спадчыны пара канчаць. Некаторыя распавядалі пра сітуацыю на «яўрэйскай вуліцы» ў сваіх акругах.

У снежні 2002 г. Лукашэнка «адфутболіў» калектыўны зварот на адрас Тозіка (тагачасны старшыня камітэта дзяржкантролю) і Шэймана (генпракурор), але яўрэйскі актывіст не шкадуе пра затрачаны час: «Па-першае, я зрабіў усё, што мог. Маё сумленне чыстае. Па-другое, кантактаваў з выдатнымі людзьмі. Асабістае знаёмства са 105 дэпутатамі парламента было б моцным фундаментам для далейшай працы, калі б гэта было ў іншай дзяржаве».

Адозва Н. Цыркун да калегаў; пікіроўка А. Тозіка з Ул. Парфяновічам

Дадам, што чын 2002 г. усё ж меў і рэальныя вынікі. Сінагогі на Дзімітрава, 3 і на Нямізе, 3 не аднавілі, але праверка з дзяржкантролю выявіла, што чыноўнікі Мінгарвыканкама мелі намер знесці будынак абласнога ваенкамата – помнік архітэктуры. Ён быў захаваны, і цяпер там філіял гарадскога музея – «мастацкая галерэя Савіцкага». Дзякуючы актывізацыі дэпутатаў удалося не дапусціць будоўлі жытла на месцы могілак часу Першай сусветнай вайны (вул. Чарвякова; цяпер там мемарыял).

Не ведаю, хто б зараз узяўся сабраць 74 подпісы, але і 54 сталі б файнай аплявухай для лукашэнскай адміністрацыі. Ды што 54 – нават 24… Як ёсць жаданне, то з’яўляюцца і магчымасці.

Цвяроза ацэньваючы стан дэпутацкага корпусу (у 2002 г. дзеяла ў ПП «напаўапазіцыйная» група «Рэспубліка», куды ўваходзілі вышэйзгаданыя Парфяновіч, Фралоў…), мяркую, што «выбары» 17.11.2019 усё ж адбудуцца. Дыбаць на ўчастак або не, пакуль што не вырашыў. З аднаго боку, няма ахвоты ўдзельнічаць у мерапрыемстве, якое глуміць Канстытуцыю, але, кіруючыся такой логікай, не варта браць удзел ні ў воднай дзяржаўнай імпрэзе пасля 24.11.1996… Гэта амаль немагчыма, і ёсць доля ісціны ў словах аўтара belisrael Анатоля Сідарэвіча: «Адсутны не мае рацыі». Хаця… я б не надта сумаваў, калі б кандыдаты «альтэрнатыўных сіл» дружна адмовіліся ад удзелу ў «выбарах», як тое прапаноўваў у мінулым месяцы і сам сп. Анатоль 🙂

*

Вычытаў у Івана Шамякіна ў дзённіках, якія харошыя аповесці ён пісаў у пачатку 1990-х. «Зямны рай» («Paradies auf Erden») я сяк-так асіліў, другую потым чытаць не захацелася. Вырашыў спытацца ў Андрэя Федарэнкі, ці сапраўды ён хваліў шамякінскія творы, і вось які быў адказ (13.08.2019):

Тое, што напісаў пра мяне Шамякін – гэта яго літаратурныя фантазіі. Вось вер пасля гэтага дзённікам. Я ўспомніў размову з ім, першы і апошні раз адзін на адзін, у рэдакцыйным кабінеце часопіса «Полымя». Ён друкаваў тады ці то гэты самы «Зямны рай», ці то быў у яго такі раман – «Злая зорка», пра Чарнобыль. Я тады на прозе не працаваў, але чуў, як наракалі людзі ў рэдакцыі на яго слабізну і на пазіцыю аўтара. Шамякін спытаў, як мне яго твор, я пачырванеў і сказаў, што чарнобыльскія рэаліі ён слаба ўяўляе, што ж да яго грамадзянскай пазіцыі, яна мне катэгарычна не падабаецца. Ён нічога не адказаў, але больш мы ніколі ў жыцці не сустрэліся і не перазваніліся.

Мо я пакінуў бы гэты ліст у сваім архіве, аднак… Запісы Шамякіна 1990-х гадоў увайшлі ў збор яго твораў, выдадзены ўжо ў нашым стагоддзі пад грыфам Нацыянальнай акадэміі навук. Выдаўцы і каментатары некрытычна ўспрынялі запіс народнага пісьменніка ад 19.04.1993, гэтаксама як многія іншыя, мякка кажучы, небясспрэчныя заявы Шамякіна (больш падрабязна гл. тут). От такая гістарыяграфія, гэткае літаратуразнаўства… Мо даспею да асобнага артыкула пра фэйкі ў акадэмічным выданні, падрыхтаваным з удзелам кандыдата філалагічных навук Алесі Іванаўны Шамякінай і доктара філалагічных навук Міхася Іосіфавіча Мушынскага (1931–2018, хай ён спіць спакойна).

Фрагменты з т. 22 і 23 збору твораў І. Шамякіна (Мінск: Мастацкая літаратура, 2014)

Але ж ёсць больш уцешныя моманты ў жыцці. Прыйшоў ліст ад небезвядомага актывіста «Народнай грамады» Сяргея Спарыша (у «Катлетах…» была зацемка пра піва «Спарыш» :)) Сяргей не застаўся абыякавым да ідэі «Шахматнага» напою. Чамусьці ён мяркуе, што шахматная дошка звычайна пахне хвояй, а таму прапануе зварыць хваёвае піва… Тым не менш, якой бы ні была матывіроўка, цікава азнаёміцца з разгорнутым пажаданнем ад сацыял-дэмакрата: «Піва на маладых парастках сасны або елкі, можна дадаць трохі ядлоўца. І які-небудзь адпаведны сорт хмелю – каб адчуваўся, нягледзячы на хваёвы пах, але пры гэтым гарманіраваў і дапаўняў. Можа быць, нешта з цытрусавым водарам?» Прыслухайся, о «Аліварыя»! 🙂

С. Спарыш з улюбёным напоем

Пастаянны чытач-глядач серыяла, Пётр Рэзванаў з Мінска, таксама не супраць таго, каб у Беларусі было піва «Шахматнае», але малюе яго іначай: «гэта мусіць быць кактэйль з цёмнага і светлага гатункаў».

У Нацыянальным мастацкім музеі даступныя для агляду карціны юбіляра 2019 г. Якава Кругера, а тутака можна пачытаць падрабязны нарыс пра мастака. Дэманструюць у музеі і работы Льва Дамінскага, Ісака Мільчына, Лейзера Рана.

Андрэй Дубінін наведаў выставу і сфоткаў палатно Л. Рана «Звесткі з Петраграда. 1917 год» (1957). Рэвалюцыя ў чалавечым вымярэнні…

Апрача таго, даўні аўтар belisrael.info распрацаваў лагатып для кніжнай серыі «Гебраістыка Беларусі», задуманай мінскім выдаўцом Раманам Цымберавым. Бусел у ярмолцы і талесе – адсылка да славутага рамана Майсея Кульбака пра зельманскі двор: «Дзядзькі тыя – чатыры стаўпы двара… як калгаснікі, не паснедаўшы, у разлёце белых талесаў, бы старыя буслы, беглі ўдому».

Эскізы А. Дубініна да лагатыпа серыі

Агулам платформа парталу tut.by не цешыць, але сярод інфармацыйнага фастфуду і злёгку прыхаванай прапаганды трапляюцца і годныя матэрыялы. Дзякуючы гэтаму рэсурсу я, напрыклад, даведаўся пра мастачку Яўгенію Магарыл з Віцебска (1902–1987), якая ў 1920-х гадах перабралася ў Петраград…

Вяртаючыся да размовы пра выкладанне літаратуры ў школе: ці ведалі вы, што ў Беларусі міністэрствам адукацыі яшчэ ў 2010 г. зацверджана цэлая вучэбная праграма па яўрэйскай літаратуры «для класаў з вывучэннем мовы нацыянальнай меншасці»? Аўтары – М. Журына, І. Грузман. Добра, што праграма ёсць, і да таго ж не пазбаўленая логікі, але… Штосьці заўсёды будзе лішняе, а чагосьці будзе не хапаць. Асабіста мне не хапае таго ж Кульбака, Эфраіма Севелы… І неяк дратуе сказ «Народный, разговорный язык произведений Сфорима» (гэта пра ўраджэнца беларускага Капыля Мендэле Мойхер-Сфорыма, aka Мендэле-кніганошу, aka проста Мендэле; асобнае слова «Сфорым» знача «кнігі» :)).

Загрузіць вордаўскі файл з праграмай можна тут. Я б не быў супраць атрымаць уражанні пра дакумент ад чытачоў, дасведчаных у літаратуры і педагогіцы. Раптам агульныя намаганні спародзяць нешта лепшае?

Цытатнік

«У Беларусі попыт на здаровых, паслухмяных выканаўцаў з комплексам вывучанай бездапаможнасці, у большай частцы свету – на здаровых, разумных стваральнікаў з высокай гатоўнасцю да самарэалізацыі. Добра, што мы супадаем з сусветным запытам прынамсі ў адным пункце: здароўе» (Віктар Бабарыка, 2019)

«Тэорыі змоў не проста прывабныя… Іх распаўсюд падточвае дэмакратыю і ўмацоўвае таталітарныя рэжымы» (Хемі Шалеў, жнівень 2019)

«Ніводзін новы ідэалагічны прадукт, у тым ліку і той, што прыходзіць да нас з геаграфічнага Захаду, няможна ўспрымаць некрытычна: трэба разабрацца ў тым, што іменна, як і чаму прапаноўвае той ці іншы аўтар» (Андрэй Іларыёнаў, 06.08.2019)

«Мізантропія – добры інструмент для мастака, але яна не можа быць асновай яго светапогляду» (Дзмітрый Быкаў, 09.08.2019)

«Калі доўга весяліцца, гледзячы, як навокал нелянівыя людзі будуюць антыўтопію, то апынешся акурат унутры антыўтопіі» (Іван Давыдаў, 14.08.2019)

«Калі ў вас пастаянна крадуць фігуры з дошкі і мяняюць правілы гульні, то даволі дзіўна марнаваць час на “разумныя хады”, – больш лагічна змахнуць дошку са стала» (Аляксандр Хоц, 15.08.2019)

Вольф Рубінчык

Мінск, 16.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.08.2019  22:10

Водгукi

“Калі пафантазіраваць, то “Шахматнае” піва магло б быць у двух варыянтах — светлае і цёмнае. Наконт усялякіх дабавак у напой гаварыць не буду — як аматар нямецкіх законаў піўной чысціні стаўлюся да ўсялякіх дадаткаў падазрона )))” (Зміцер Дзядзенка, г. Мінск)  19.08.2019  01:17

“Успомніў свае першыя куплёныя шахматы, 3 р. 60 кап., пачуў непаўторны стук адна аб адну драўляных фігурак, успомніў, чым яны пахлі: лакам і… хвояй. Менавіта так – хвоя – называлі ў нас сасну. Так што Спарыш не памыліўся. Поспехаў Вам!” (Андрэй Федарэнка, г. Мінск) 21.08.2019  09:07

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (124)

Шалом!.. Блi кішалон? Забаўна, што іўрыцкае слова «kishalon» («няўдача») увайшло ў гарадскі слэнг англамоўных. А яшчэ больш забаўна, што, калі ўводзіш у пошукавік urbandictionary.com «Lukashenko», то выскоквае такі во мэсыдж, не без намёку…

На месцы Рыгорыча я б загадаў заблакаваць гэты ўрэдны рэсурс у Сінявокай. Або ўзнагародзіць яго стваральнікаў медалём за развіццё звышкаштоўнай думкі «лепей быць дыктатарам, чым блакітным», або так: узнагародзіць і потым заблакаваць. Амаль як у «Прыгодах Чыпаліна» незабыўнага Джані Радары – фашыста, які 75 год таму перакаваўся ў камуніста… Праўда, дзе-нідзе даводзяць, што ў фашысцкую партыю на пачатку 1940-х ён запісаўся, каб ямчэй змагацца з ворагам (рыхтык той Штырліц).

Не ўсё шаноўнае чытацтва было ў курсах, што сёлета ў мінскага піўзавода – юбілей, ажно 155 гадоў… Першую піваварню ў 1864 г. пабудавала на месцы сучаснага завода мяшчанка з характэрнымі імем і прозвішчам: Рохл(я) Фрумкіна. У гонар «круглай» даты быў звараны гатунак «Багемскае паравое».

Раней іншы вытворца шпурнуў быў на рынак піва «Спарыш» – няйначай у гонар былога генеральнага сакратара БСДП(НГ), ньюсмэйкера, які нават у «Катлетах & мухах» засвяціўся 🙂

Раз «пайшла такая п’янка», бадзёра падкідваю маркетолагам ідэйку да сусветнай шахалімпіяды 2022 года – піва «Шахматнае»! Кандытары ўжо даўно расшалопаліся…

Але чаму раптам «Шахматный слодыч»? Слодыч у беларускай мове – жаночага роду.

Дарэчы, «Аліварыі» варта было б выпусціць «інтэлектуальнае» піва яшчэ з адной прычыны. Перад алімпіядай у Мінску лёгка прадбачыць «набегі» на спонсараў з боку адміністрацыі, як тое было перад Еўрапейскімі гульнямі. Выпуск «шахматнага» піва можа залічыцца як уклад у падрыхтоўку спартыўнай імпрэзы (ну, піяр жа, шахмат жа!), і фірме не прыйдзецца пускаць на вецер у ход жывыя грошы 😉

*

Пазаўчора з’явіліся-такі ўказы аб прызначэнні выбараў у Нацыянальны сход на лістапад 2019 г. Калі гэтыя кепскія паперы не будуць аспрэчаны ў Канстытуцыйным судзе (да разбору справы па сутнасці, хутчэй за ўсё, не дойдзе, але хто ведае…), то дэпутаты страцяць 10 месяцаў з перыяду сваіх канстытуцыйных паўнамоцтваў, г. зн. амаль 20%. Паводле рэдакцыі партала tut.by, нічога страшнага не адбудзецца – «тэрмін працы цяперашняга парламента будзе крыху скарочаны». Відаць, магутна кагосьці «нармалізавалі» год таму, у час «справы БелТА» 🙁

У «Народнай волі» 02.08.2019 паказана рэакцыя кіраўнікоў камісій палаты прадстаўнікоў на пытанне пра дачасныя выбары – «стакгольмскі сіндром» самы настаяшчы. Уладзімір Б.: «Хто будзе абурацца рашэннем прэзідэнта?» Дзмітрый Ш.: «Няма ніякіх парушэнняў закона ў тым, што тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў скарочаны», etc. На гэтым шэрым фоне арыгінальнасцю вылучыліся «філасофскія» развагі старшыні камісіі па міжнародных справах: «Любое грамадства мае тое, што заслугоўвае, і дабіваецца таго, на што здольнае. Калі пытанне тэрміну паўнамоцтваў не хвалюе грамадства, то ці павінна гэта хваляваць тых, хто абавязаны выконваць іх волю?» Усё ж гэта сафістыка, каб не сказаць «дэмагогія». Па-першае, не абавязаны канкрэтны дэпутат слепа выконваць волю выбарцаў сваёй акругі (іншымі словамі, няма ў яго імператыўнага мандату). Па-другое, я ўпэўнены, што пытанне хвалюе значную частку грамадства, асабліва ў сталіцы, дзе няхілая доля юрыдычна падкутых людзей, знаёмых з арт. 93 Канстытуцыі. Дарэчы, пан Варанецкі ў 2016 г. балатаваўся менавіта ў Мінску.

Тутэйшыя «незалежныя» СМІ цягам трох месяцаў не знайшлі часу, каб паведаміць пра бяскрыўдную ініцыятыву – звароты грамадзян да дэпутатаў «сваіх» акругаў у падтрымку Канстытуцыі ды парламентарызму (накшталт ліста, які мастак А. Дубінін адправіў спявачцы І. Дарафеевай яшчэ ў канцы красавіка). Вось і здаецца некаторым, што беларусам усё роўна, топча «галоўны» Канстытуцыю, або не, што на «грамадства» можна перакінуць адказнасць… Думаю, зусім скора гэтых «некаторых» накрые расчараванне.

А цяпер загадка. Якая сувязь паміж ярмошынскай заявай аб правядзенні прэзідэнцкіх выбараў 30 жніўня 2020 г. і выстаўленнем на торг будынка сінагогі ў гарпасёлку Поразава Свіслацкага раёна Гродзенскай вобласці (тым самым Поразаве, адкуль родам знаная акцёрка Эстэр-Рохл Камінская)? Адказ: у абодвух выпадках службовыя асобы бясклопатна распараджаюцца чужымі аб’ектамі…

Паводле Канстытуцыі (арт. 81), дату прэзідэнцкіх выбараў вызначае ніжняя палата парламента, а не чыноўніца са сваёй камісіяй – «тэхнічным органам», як Ярмошына сама яго накрэслівала ўвесну. Цікава, што ніхто з будучых «канкурэнтаў» Лукашэнкі 05.08.2019 не звярнуў увагі на гэтую акалічнасць (а мо хітрамудрае «Радыё С.» і не дало гэтага зрабіць?) Тут запярэчаць, што чыноўніца – якая трапіла ў пастку з утрыманнем уласнага маёнтка ды баіцца жыць на адну пенсію – проста выказала сваё падхалімскае меркаванне пра аптымальную дату, але ў такім разе публіцы лепей бы яго проста праігнараваць. І я праігнараваў бы, калі б раскручваць навіну не пачаў нацыянальны прававы (!) рэсурс. Не кажучы пра розныя тутбаі & «Беларуси сегодня».

Вядома, задача лукашэнскай адміністрацыі – атрымаць у канцы 2019 г. паслухмяны парламент, пазбаўлены нават той кволай «апазіцыі», што ёсць там цяперака. Вядома, сіл у «выканаўцаў» куды болей, чым у «народных абраннікаў», ды раз на год і палка страляе… Во будзе смешна, калі парламентарыі збяруцца на сваю першую сесію – і раптам прызначаць выбары прэзідэнта не на дзень народзінаў Лукашэнкі, а на вясну 2020 г., як бы ў знак помсты за скарачэнне тэрміну паўнамоцтваў сваіх папярэднікаў 😉

Паводле сусветных норм, часткова засвоеных і ў Беларусі, маёмасць належыць нашчадкам тых, у каго была незаконна канфіскавана. Духоўнымі нашчадкамі тых яўрэяў, што ў канцы ХІХ ст. пабудавалі сінагогу пад Ваўкавыскам, варта лічыць членаў іудзейскай абшчыны, найбліжэйшай да Поразава. Напэўна, гэта будуць іудзеі, адказныя за сінагогу ў Гродне… Што ім рабіць з напаўразбураным – але яшчэ трывалым – будынкам у Поразаве, гэта ўжо іх справа.

Дзейная гродзенская сінагога (hrodna.life); тое, што засталося ад сінагогі ў Поразаве, у 1964 г. ператворанай у склад (fotobel.by).

*

Усё прагрэсіўнае чалавецтва на Свіслачы, Дзвіне і Нёмане хвалюе, «што там у расіян». Аляксандр Л-к з Полацка, экс-шахматыст, а цяпер квазіпалітык, тыдзень таму заявіў: «Россиюшка поднимается с колен» (і нам, маўляў, з ёй па дарозе). Між тым у суседзяў назіраецца прымітывізацыя; іх улады працуюць тымі ж брутальнымі метадамі, што ў Беларусі ўжываліся прыкладна ў 1996-м годзе… Тады ў Расіі таксама было шмат нездаволеных, але іх нейтралізоўвалі больш хітра, чымся ў нас. Цяпер, бач, наадварот: у нас «касманаўты» неяк выйшлі з моды, у Маскве – увайшлі.

Арт-каментар Алега Мініча з racyja.com

Cёння я не па-мізантропску лагодны – пішу пра ўсіх-усіх… Ну, дзейнічае такі «Цэнтр новых ідэй» пад камандзёрствам адстаўных маладафронтаўцаў. На сайце ideaby.org то «ўздымаюць» рэгіёны Беларусі, то «выганяюць» міністра адукацыі (не дакляруючы альтэрнатывы), а цяпер во школьную праграму па літаратуры «перарабляюць». Апошні план – ад культуролага Вадзіма Мажэйкі, выхадца з «Ліберальнага клуба». Падзівіцеся…

Ёсць, безумоўна, ў мажэйкавым артыкуле тэзісы здаровыя, хоць і банальныя. Пра настаўнікаў: «Заробкі неабходна павысіць, а не звязаныя з навучаннем абавязкі – скасаваць». Далей сам аўтар прызнае: «Гэта гучыць як кніжная ісціна, якую шмат разоў паўтаралі нават на самым высокім узроўні, але заганная сістэма працягвае існаваць». І што маем?.. Апошняе, 777-е кітайскае папярэджанне?

Дапушчэнне «бадай, асноўны забойца цікаўнасці да літаратуры – гэта сучасная школьная праграма», як мінімум, спрэчнае. Успамінаю сябе і сваіх аднакласнікаў у канцы 1980-х – пачатку 1990-х: тагачасная праграма па літаратуры была не менш «патрыярхальнай» ды ідэалагізаванай, чым цяпер, але ж чыталі нямала, абменьваліся кнігамі… Асабліва каціраваліся замежныя фантасты кшталту Гарысана, Катнера, Хайнлайна, Шэклі (была б «крутая» белфантастыка, юзалі б і яе). Зрэшты, пасля Талстога ды Тургенева добра заходзілі і Міх. Булгакаў, і Д. Хармс.

Артыкул В. М. – не без метадычных парадаў: «Школьны курс дагэтуль грунтуецца на кансерватыўным падыходзе да разгляду твораў. Каб рэфлексаваць над прозай ды лірыкай, дзецям прапануецца засвоіць “асновы светаўспрымання аўтара”, вывучыць яго біяграфію, а потым зразумець, што аўтар хацеў сказаць. Дзіўна засяроджвацца на гэтым у век постмадэрну, калі Ралан Барт ужо 50 гадоў таму напісаў “Смерць аўтара”…» Пэўна, француз Барт афігеў бы, дазнаўшыся, што яго кароткае і суб’ектыўнае эсэ ў 2019 г. прапануюць прыняць за догму ў Беларусі.

«Немагчыма развіць мысленне, калі проста завучваць тлумачэнні са старой крытыкі» – дык у сучасных навучальных установах і не абмяжоўваюцца «простым завучваннем». Нават у познім СССР лічылася, што вучням трэба ведаць факты плюс умець выказаць уласнае стаўленне да твораў ды персанажаў. (Згадваю, зноў жа, сваю сярэднюю школу, а таксама апавяданні Ільі Зверава кшталту «Другое красавіка».) Агулам, добрай школцы ўласцівы баланс паміж аўтарытарнасцю і разняволенасцю.

Сама ідэя адчужэння літаратурнага твора ад аўтара не дужа мне падабаецца, хоць у 1960-х яна, магчыма, гучала рэвалюцыйна. Зараз насаджэнне гэткага падыходу ў школе здольнае прывесці хіба да дэвальвацыі аўтарытэтаў – за выняткам тых, каторыя «тут і цяпер». Да большай залежнасці школьных курсаў ад моды і палітычнай кан’юнктуры.

Думка выпускніка філфака БДУ, пісьменніка Змітра Дзядзенкі: «Біяграфія ўсё ж уплывае на творчасць. Як уплывае на яе эпоха. Не ўяўляю, як тлумачыць паэзію Маякоўскага ці творы Купалы без сумленнай біяграфіі. Часам біяграфія можа стацца той “фішкай”, якая зацікавіць, прывабіць будучага чытача». А калега Павел Касцюкевіч на запыт, ці варта вывучаць жыццяпісы літаратараў у школе, прыгадаў выказванне Сяргея Жадана: «Біяграфіі ва ўкраінскіх пісьменнікаў звычайна цікавейшыя, чым творы».

Ці памысна ў РБ адмовіцца ад асобнага курса рускай літаратуры, перавёўшы яе творы ў курс літаратуры сусветнай? Мо і памысна (няхай скажуць адукатары-метадысты), аднак у любым разе гэта зусім не першачарговая задача. Дый лозунг Мажэйкі «доля рускай літаратуры ў беларускай школьнай праграме мусіць адпавядаць адсотку, які складаюць творы рускіх пісьменнікаў у сусветнай літаратурнай спадчыне» – нейкі дэмагагічна-статыстычны… Прадаўжаючы ў тым жа духу, не дайсці б да высновы, што і аб’ём беларускай літаратуры ў агульнай праграме дапушчальна скараціць да 1% (прадстаўнікоў Беларусі сярод лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі – 1/107, нават менш за адсотак, а сярод жыхароў зямной кулі беларусаў усяго-та блізу 0,12%). У гуманітарных сферах статыстыка працуе з перабоямі: пра гэта здагадваюцца нават заўзятыя хунвэйбіны лібертарыянцы 🙂

Цытатнік

«У мяне адчуванне, што цяперашні этап расійскай гісторыі, расійскага грамадства – гэта зацяглая хвароба. Пагатоў што ўрачоў гоняць з парога і спрабуюць іх неяк абезруховіць» (Дзмітрый Быкаў, 02.08.2019) Аналагічныя адчуванні з’яўляюцца ў мяне пры поглядзе на асобныя сегменты беларускага грамадства… Толькі не прыпісвайце мне думак кшталту «беларусы ўсе хворыя» 🙂

«Дзяржава спярша фарміруе кепскія законы, потым ужо гэтыя кепскія перастаюць яе задавальняць… Таму што нават у рамках гэтага вельмі кепскага, нязручнага для грамадзян, але зручнага для ўлады заканадаўства яно не можа ўтрымаць сітуацыю пад кантролем. І тады гэтай уладзе даводзіцца свае ж законы парушаць» (Алена Лук’янава, 02.08.2019)

«Планы барацьбы з алкагалізмам ажыццяўляюцца праз паўмеры. Відаць, алкагалізацыя насельніцтва камусьці вельмі патрэбная. Разам з тым пры дапамозе рупараў прапаганды нас хочуць пераканаць, што вайна з алкагалізмам ідзе, і часам паспяхова» (Міхалена Немагай, 03.08.2019)

Вольф Рубінчык

Мінск, 07.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 07.08.2019  11:37