Tag Archives: Ольга Николайчик

БОЛЬШОЕ БЛОГЕРСКОЕ УФ!

Уф! Не успел я поёрничать над арией украинского гостя об «электоральной революции» и прочих интересностях в нашей Синеокой, как наметился новый объект для приколов…

Сотрудник зарубежного радио, предназначенного для раскола здешнего общества, поведал о книге двоих американцев. Повод: её в твиттере похвалил Кирилл Рудый, целый экс-помощник Лукашенко и экс-посол РБ в Китае. Похоже, Кирилла, недавно оставившего госслужбу, помаленьку толкают в лидеры страны, как и было предсказано. Уже и Светлана Александровна подключилась (однако неясно, добавят ли сабжу популярности её комплименты – может, наоборот).

Почитал я Джереми Хейманса и Генри Тиммса с их идеей «новой власти» – или «новой силы». Собственно, квинтэссенция их книженции:

Сегодня у нас есть возможность делать фильмы или деньги; обзаводиться друзьями или профессиональными связями; выстраивать сообщества или политические движения; давать людям надежду, или новые идеи, или ложную информацию; пропагандировать насилие – и всё это в таких масштабах и с таким потенциалом воздействия, какие несколько лет назад было сложно представить.

Веру в уникальность нашего времени не разделяю. Делать деньги, обзаводиться друзьями, выстраивать сообщества можно было и в прошлом, и в позапрошлом веке – пожалуй, даже более успешно, чем теперь. Разумеется, тогда никто не имел в записной книжке по четыре-пять тысяч «френдов», что не редкость ныне у пользователей социальных сетей, но характер дружеских, да и деловых интеракций был иной… скажем, более интенсивный.

Американцы продолжают излучать оптимизм:

На протяжении всей истории возникали различные движения, люди объединялись в коллективы, сообщества выстраивали особые структуры для того, чтобы сотрудничать, торговать, создавать культуру. И всегда существовало противоречие между «снизу вверх» и «сверху вниз», между иерархиями и сетями.

Однако до недавнего времени у нас было не так уж много возможностей участвовать в чем-то и вести агитацию. Благодаря сегодняшней всеобщей и всепроникающей связанности мы можем сплачиваться и организовываться без оглядки на географические границы, с беспрецедентной скоростью, охватом и распределенностью.

Современным людям легче сплачиваться и организовываться? Чегой-то сумлеваюсь… Александр Солженицын однажды метко высказался о разнице между СССР и Западом 1970-х годов:

Наша страна подобна густой вязкой среде: даже малые движения произвести здесь невероятно трудно, зато эти движения тотчас увлекают за собой среду. Демократический Запад подобен разреженному газу или почти пустоте: легко можно размахивать руками, прыгать, бегать, кувыркаться — но это ни на кого не действует, все остальные хаотически делают то же.

Тогдашний мир «обычных людей» по сравнению с теперешним видится довольно-таки приятной, податливой средой… Влияние большинства на распределение власти не то что не выросло, а как бы не упало. «Прекрасная эпоха» демократии и либерализма западного образца осталась, увы, во второй половине ХХ века.

О возможностях делиться с людьми новыми идеями. На первый взгляд, прибамбасы нашего века (блоги-влоги, семинары-вебинары… айфоны-плафоны :)) расширяют горизонты, стимулируя вовлечённость граждан в общественные дела. Но давно и не мной замечено: преумножение источников информации сопровождается накоплением информационного хлама и (зачастую) растерянностью, а то и заблуждениями пользователей. В итоге их мировоззрение скатывается к архаике… язычеству всякому.

Среди рисков «дивного нового мира» – обесценивание экспертных знаний (которые теряются в сумраке дилетантских суждений). Впрочем, для авторов книги это «не баг, а фича». Вот каковскую табличку они приводят:

Ничего не имею против развития горизонтальных связей и самоуправления. В 2013 г. написал заметку «За шахматную горизонталь», где рассуждал так: «Одной из важнейших задач должна была бы стать деконструкция шахматной вертикали и ставка на “горизонталь”, точнее, на сеть “народных» кружков и клубов интеллектуальных игр”. Ну, и сам кое-какие «низовые» шахмероприятия устраивал…

Радуюсь, что пару месяцев назад поддержал идею ремонта без посредничества ЖЭСа (деньги собрали жильцы после собрания, с предпринимателем-ремонтником договаривалась старшая по подъезду; в итоге затраты были снижены на треть). Но последовательная реализация того, что в нашем мире выделяют американские авторы (и воленс-ноленс рекламируют, представляя как тренд), ведёт в сторону охлократии/идиократии, а не демократии. Для сравнения: одно дело, когда шахматисты сами выбирают форму проведения турниров, другое – когда к ним в клуб явятся профаны и получат право голоса наравне со знатоками игры. Что до «радикальной прозрачности», то это в лучшем случае утопия, в худшем – способ лишить человека остатков автономии/свободы, описанный ещё у Замятина («Мы») и Оруэлла («1984»). Частично реализуемый в современном Китае.

Тем не менее редактору «РС» Дмитрию Г. настолько приглянулись заокеанские идейки, что он принялся натягивать сову на глобус искать примеры в наших широтах. Четыре следующих абзаца переведены  с бел.:

Старая власть — это певцы государственных коллективов, которые живут благодаря государственным дотациям и надувают щёки от своей воображаемой известности.

Новая власть — это певица Лера Яскевич, на Youtube-канал которой подписаны почти 700000 человек и каждое видео которой набирает миллионы просмотров (…)

Старая власть — это шумный формой пикет за Александра Лукашенко… с музыкой, настольным футболом и привезенными активистами БРСМ, но серый по своему существу, т. к. почти никто из участников не был эмоционально втянут в это действо и не мог даже объяснить, почему он поддерживает именно этого претендента.

Новая власть — это километровые очереди на Комаровке, чтобы подписаться за Светлану Тихановскую, и желание почти каждого присутствовавшего высказаться, показать снимок, документ или просто тапок, который он специально принёс с собой. Это и «цепи солидарности», которые организовывались открытой коммуникацией через Telegram. Открытость и прозрачность — одна из главных примет новой власти.

Не думаю, что на бээрэсэмовском пикете доля «безыдейных» была радикально выше, чем на альтернативных cобраниях. Да и «километровых очередей» (во множественном числе) на Комаровке не было: была ОДНА такая очередь 31.05.2020, а позже число «очередников» изрядно уменьшилось. Писал тут и здеся

Ни «третий», ни «четвёртый» сектор в Беларуси не могут похвастаться «открытостью и прозрачностью». Во всяком случае, мои запросы и предложения часто игнорировались – это одна из причин, по которой предпочитаю работать переводчиком, а не политологом… Даже у госорганизаций иногда получше с обратной связью, о чём тоже упоминал.

Богато и славно «самое свободное радио»! Из чего кого угодно редакция белорусской службы готова слепить «звезду», вот только своих сотрудников там не очень ценят, а ведь charity begins at home… Сам не собираюсь работать на «РС» и другим не советую, но пущай будет и такой ресурс – его закрытие здесь и сейчас меня не порадует.

Пошла в Синеокой мода – ухватиться за книжку с интересным названием и махать ею, призывая окружающих искать в ней «высшую мудрость». В последнее время эту роль играли «Смерть автора» Р. Барта, «Восстание масс» Х. Ортеги-и-Гассета, «Банальность зла» Х. Арендт, ну, а теперича, значится, «Новая власть» Дж. Хейманса и Г. Тиммса. Как бывший волонтёр библиотеки, я не против, лишь бы люди читали что-то помимо гороскопов… но провинциальные паттерны поведения смешат. Уж если хочется поговорить о массах в политике, порекомендовали бы здешние интеллектуалы нашего земляка Моисея Острогорского (1854–1921), правоведа, политика, одного из основателей политической социологии. Но! «Несмотря на свою известность на Западе, Острогорский и его наследие остаются практически неизвестными в Беларуси и других странах бывшего Советского Союза» (пер. с бел.).

* * *

Немного о демагогии другой стороны (другой ли, если задуматься?). Какой-то малопроцентный усач заявил о ситуации с COVID-19 в Минске: «Система, которая у нас есть, и та дисциплина и управляемость в здравоохранении помогала нам в таком густонаселенном и открытом городе преодолеть эти проблемыЯ могу вас поздравить, что мы с этой бедой справились». Своеобразно «справились»: ушли сотни людей – всего в Беларуси, по официальным данным на 08.07.2020, было 443 жертвы коронавируса. К тому же сейчас, несмотря на снижение темпов заболеваемости, невылеченными остаются около 11 тысяч человек. Увы, в Израиле тоже всё не так хорошо, как виделось два месяца назад…

После смелых заявлений в начале мая («Все вопросы для того, чтобы лечить людей, решеныЛекарств, как мне Министр докладывает и не только, у нас хватает. Притом для лечения самыми современными новыми способамиВрачи научились работать, и разными вариантами») в Беларуси умерло свыше 340 человек, число же носителей вируса снизилось менее чем на 20%.

«Чем выше поднимается обезьяна, тем лучше виден её зад». В наше время не «перегибы» следует искать «на местах», а отдушины, убежища от социал-дарвинизма. Наверное, там понимают, что пытаться закрыть фонтан властного красноречия – себе дороже, и не снижают накал борьбы с вирусом… Вчерась при посещении поликлиники в Центральном районе г. Минска я был тормознут на входе строгой тётенькой, оперативно измерившей температуру с помощью бесконтактного устройства.

Расчётно-справочный центр на бульваре Шевченко («Каштановка») даже по-английски умоляет носить маски… Недалеко от упомянутого РСЦ – бело-красно-белый флаг с «Погоней» на балконе четвёртого этажа. Фото 08.07.2020

А несколькими днями ранее Минск «украсили» праздничные автозаки – отсюда

Свежее баламутство низкопроцентного: «Все в мире оценили Беларусь как страну с самой низкой в мире коррупцией» (1:19–1:24; агентство БелТА предусмотрительно отключило комментарии к этому ролику, а то кое-кому «накидали бы в панамку», и подредактировало речугу в своём сообщении).

Как водится, разоблачаем фейки. В годовом отчёте «World Justice Project: Rule of Law Index 2020», на который я уже ссылался в заметке о болтовне здешнего «главсудьи», есть и раздел «Отсутствие коррупции» (с. 23). У Беларуси там показатель чуть выше среднего – и 48-е место из 128.

Ладно бы Норвегия с Финляндией, но ведь и государства Центральной Европы (Польша, Словения, Чехия) существенно нас опережают. А из осколков СССР – Эстония и Грузия… Хотя, конечно, быть впереди России, Украины и Молдовы после 26 лет «жэстачайшай» борьбы с коррупцией – тоже своего рода успех 😉

Да, есть ещё «Индекс восприятия коррупции» за 2019 г. от «Transparency International», где Беларусь на 66-м месте. Опять же, позади Грузии и не только.

Прогнило нечто в синеоком королевстве. Сейчас занимают меня два вопросика: 1) Допустим, коррупция и политика – это слишком сложно, Cеверинец, Статкевич и Ольга Николайчик далеки, но почему многие одарённые спортсмены и шоумены (не путать с убогим телепузиком Евгением П.) молчат в тряпочку, когда их коллег, высказывающих своё мнение, мешают с г…ном, к примеру, здесь и здесь? 2) Как люди до сих пор выписывают «газету администрации президента», откуда уже не сочится, а хлещет мутный поток? Платить за подписку на «БС» – примерно то же, что платить за жижу, поступавшую половине минчан в конце июня.

Есть, конечно, и не «терпилы»: меньше, чем хотелось бы, но всё-таки…

Порадовала Мелитина Станюта (на снимке). Знаменитая белорусская гимнастка 24.06.2020 высказалась в инстаграме о хапуне у магазина «Symbal.by»: «В демократических странах, если гражданин не нарушает закон, он находится под защитой! И что это было вчера!!! Стоишь в очереди в магазин — сидишь в автозаке! Куда подевался закон, который нас защищает!!!» После этого у М. Станюты возникли трудности с ведением спортивной передачи – что ж, хлопнула дверью «общественного» телеканала, и раньше пытавшегося ограничить её права: «Мне было крайне не рекомендовано общаться с некоторыми СМИ… Сначала я должна была получить разрешения на участие, потом я должна была согласовывать сам текст». Я уверен: лизоблюдский канал от её увольнения потерял больше, чем сама Мелита.

Вольф Рубинчик, г. Минск

08.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 08.07.2020  19:49

В. Рубинчик. Белорусские влиялки

Восьмае сакавіка. «Крокодил не ловится, не растёт кокос»; захотелось чего-то накропать о женщинах (или «жэншчынах») в политике и около политики. Отчасти в стиле Киберакына – «что вижу, о том пою» – пусть далеко не всё мне в этом стиле близко…

Такое время, что политкорректность рулит – и там, где не надо, тоже. Поэтому сразу скажу, что никого не намерен обидеть словом «влиялки». Ну, есть же у одного из моих любимых российских писателей Евгения Лукина, которому на днях исполнилось 70, слово «влиялы»:

Это какой же манией величия надо обладать, чтобы искренне верить, будто влияешь на исторический процесс? Оглянитесь, господа. Там, в прошлом, такие влиялы, что мы рядом с ними как-то теряемся из виду. Данте, Шекспир, Пушкин. И куда же это они нас завели?

Влиялки суть влиялы женского рода, только и всего. Есть, правда, слово «инфлюэнсеры» (и от него легко образуется «инфлюэнсерки»), но мне оно не нравится. Напоминает «инфлюэнцу», которая грипп, да и более громоздкое.

Тридцать лет назад, будучи школьником, я вовсю интересовался тем, что происходило вокруг, и даже сходил на «оппозиционное» шествие, где кричали «Долой Соколова!» (первый секретарь ЦК КПБ). Но вот женщин весной 1990 г. я среди политических лидеров что-то не примечал – хотя, конечно, они были. Будущие депутатки (депутессы?) Ольга Абрамова, Людмила Грязнова, ныне покойная Галина Семдянова уже торили себе дорогу в «большую-пребольшую политику»…

В середине 1990-х познакомился с Людмилой Елизаровой, одной из руководительниц экологической партии. Офис партии нашёл приют в квартире на ул. Полины Осипенко, 19 – в трёх минутах ходьбы от моего тогдашнего обиталища, в том же доме, где в 1980-х располагался шахматный клуб «Проходная пешка» под руководством Русланы Мочаловой. Г-жа Елизарова баллотировалась в Верховный Совет Беларуси на последних относительно честных выборах (весна 1995 г.), я распространял листовки в её округе; проще говоря, разбрасывал их по почтовым ящикам, благо в то время подъезды ещё не ощетинились домофонами. Увы, лозунг Елизаровой «Из кризиса и пораженщины нас выведут только женщины!» не сработал, а идеи экологов в то время – как и сейчас – не особо трогали избирателей.

Кое-чем Людмила – вскоре перебравшаяся в Брест – помогла и мне. Летом 1995 г. оформлял загранпаспорт… Интересное, кстати, было время: для выезда за границу уже не требовались характеристики с места работы, но необходимо было сдать подробную анкету. Бланки выдавались в ОВИРе по определённым дням после стояния в очереди, их следовало заполнить не иначе как на пишущей машинке. Не все граждане Беларуси владели машинками, а вот у Л. Елизаровой, научной работницы, пишмашинка была… Не с первого раза, но сдал я в ОВИР на Комсомольской заполненную анкету. И летом 1996 г. туристом отправился в Израиль.

Конечно, слышал я о белорусской партии женщин «Надзея», которая существовала с 1994 г., но близко к сердцу не принимал. Смутно помню декларации её первой руководительницы Валентины Полевиковой за всё хорошее и против всего плохого… Валентина, кажется, была всё же больше профсоюзной деятельницей, чем политиком. О её последовательницах (Матусевич, Яськова) не могу ничего сказать… Когда в 2007 г. партию ликвидировали решением Верховного Суда, мало кто сие заметил; от закрытия женского института благородных девиц «Энвила» (существовал в 1994–2012 гг.) шуму было побольше.

В конце 1999 г. заключил с одним своим коллегой-политологом пари насчёт того, станет ли женщина до конца 2024 г. президентом Беларуси (или хотя бы премьер-министром). Я говорил – не станет, коллега утверждал обратное. Прошло четыре пятых срока, и сейчас я думаю, что лучше бы заключил пари только на 20 лет; одну из «влиялок» в ближайшие 4 года вполне могут подназначить на премьерскую должность. Во всяком случае, Наталья К. занимала уже посты вице-премьера, руководителя администрации президента… На подобных должностях в 1990-е гг. «обкатывался» Миша М., премьер-министр РБ начала 2010-х годов.

Помимо Наты К., моему благосостоянию в 2020–2024 гг. никто, по большому счёту, не угрожает. Лиде Е. уже поздновато переходить из чиновниц в политики; её потолок – озвучивание нужных «шефу» цифр и законопроектов. Поклонница диктатуры как формы правления, пресс-секретарь Лукашенко Наташа Э.? Инициативная, но… тень, вечная тень. О бывшей «мисс Беларусь», прошедшей в палату представителей от БРСМ, лучше бы вообще помолчать. Её, судя по прошлогоднему высказыванию теленачальника, мало уважают и «свои»: «Нынешний парламент: национальное меньшинство представлено в лице Думбадзе, молодёжь и красота – в лице Василевич, интеллигентность и дипломатичность – в лице Савиных». На месте Тенгиза Думбадзе и Марии Василевич я бы слегка обиделся 🙂

Впрочем, хочется верить, что Маша, 1997 г. р., – не совсем уж пешка. Ради красного словца проведу параллель с Глебом Еремеевым, студентом радиотехнического института, одним из самых молодых депутатов Верховного Совета БССР ХІ cозыва: «Накануне выборов в ВС БССР XII созыва Г. Еремеев дал искреннее интервью газете «Літаратура і мастацтва» [15.10.1989], где заявил, что фактически был назначен депутатом по инициативе руководства республики и ректората вуза… По словам молодого человека, персональный состав ВС определялся руководящими кругами, исходя из квот представительства по возрасту, полу и национальности. Предвыборной борьбы в классическом понимании не велось – имели место лишь ритуально-формальные встречи с избирателями, которым «всё до лампочки»… Эффективность деятельности комиссии по делами молодёжи, членом которой он являлся, Г. Еремеев оценил как нулевую» («Апазіцыя БНФ у Вярхоўным Савеце ХІІ склікання, Смаленск, 2015, с. 137). Может, и «наша Маша» осмелеет 😉

О «казусе 2016 года» в том же году написал так:

В отличие от некоторых горе-журналистов и «политологов», мы на belisrael.info за месяц до дня голосования понимали, что ситуация в стране не такая, как в 2008-м и 2012-м, и предчувствовали, что в «палате № 6» появится хилое представительство «альтернативных сил». Пробились две дамы – Елена Анисим из Общества белорусского языка (ТБМ) и Анна Канопацкая из Объединенной гражданской партии. Обе депутатки представляют общенациональные по охвату, но второстепенные по существу организации, к которым де-факто принадлежит разве что по тысяче-две белорусов, и играют в них не главные роли: Анисим – второй человек в ТБМ, Канопацкая в ОГП – пятыйесятый. Полагаю, ожидания фанатов Елены и Анны вскоре окажутся завышенными: вряд ли новые избранницы судьбы добьются большего, чем в своё время добились Ольга Абрамова и Надежда Цыркун. Кстати, в 20022003 гг. депутатка-психолог Цыркун слала обращения в защиту памятников архитектуры (в т. ч. минских синагог) – ей приходили отписки от высоких чиновников.

Я не очаровывался «оппозиционерками», потому и не пришлось разочаровываться. Всё же весной 2019 г., когда было заявлено о досрочном роспуске «парламента» (естественно, незаконном), уповал на большую их активность, писал им письма мелким почерком. Г-жа Анисим ответила в мае, что «подумает» о сборе подписей депутатов под обращением в Конституционный суд, а г-жа Канопацкая не одарила и отпиской (словно какая-нибудь Ирина Дорофеева). Когда в начале марта 2020 г. Анну выкинули из числа участников «альтернативных праймериз», я не радовался, но и не очень переживал… Увы, за три года в «парламенте» (2016–2019) Анисим и Канопацкая так и не доросли до уровня реальных политиков; подобно сотне остальных их коллег, занимались в основном ИБД.

Кто-то ещё недавно питал надежды на поход в «большую политику» единственного в Беларуси нобелевского лауреата по литературе. Но Светлана Александровна после 2015 г. отдала предпочтение «общественной деятельности» – вхождению во всякого рода комиссии и советы… В октябре 2019 г. она милостиво согласилась быть избранной на пост председателя Белорусского ПЕН-центра. После ряда её скандальных высказываний (о «стране полицаев» и не только) вес г-жи Алексиевич как потенциального политика, да и морального авторитета, приблизился к нулю: sad but true 🙁

А вышеупомянутые «праймериз» в форме «народного голосования» шагают по стране: пятёрка «кандидатов в кандидаты» объезжает Витебскую область. Единственная женщина из этой пятёрки, Ольга Ковалькова (заявившая о своих президентских амбициях ещё в прошлом году), покамест уверенно занимает последнее место. Смысл участия этой молодой дамы, светившейся в ОГП и БХД, не совсем ясен; по моему скромному разумению, ей бы сперва победить в своих кругах «тяжеловесов» от двух названных организаций (соответственно, Николая Козлова и Павла Северинца – или хоть кого-то одного), а затем уже выходить на общенациональный уровень.

Нежная лилия среди «грубых и неотёсанных» 🙂 Фото отсюда

Возможно, участие г-жи Ковальковой в «праймериз» – сигнал зарубежным партнёрам (партнёркам?), восхищающимся Ангелой Меркель или новым правительством Финляндии. Однако судьба страны решается прежде всего здесь, в Беларуси… где, хорошо это или плохо, политический феминизм ещё не набрал обороты. Представляется, что за слонимскую пенсионерку Надежду Пугаеву, чьё наивное, сумбурное послание к А. Лукашенко было «раскручено» журналистами, сейчас бы проголосовало больше избирателей, чем за минскую активистку. Несмотря на синофобию г-жи Пугаевой, продемонстрированную также в предыдущем её обращении (а может, и благодаря той самой синофобии).

Скриншотец: «Коршуны сожрали всю птицу, котов, малых козлят…» По этой ссылке – ещё одна женская жалоба государю на слуг его.

А если серьёзно, жду появления в Синеокой такой влиялки, которая была бы self-made woman и политическую деятельность использовала не ради самопиара. Поставил бы в пример боевых израильтянок (две ЦипиЛивни и Хотовели, Айелет Шакед…), но для этого я слишком мало о них знаю. Не всегда соглашаясь с их взглядами, уважительно отношусь к выходящим на белорусские площади Нине Богинской, Ольге Николайчик, Елене Толстой.

Н. Богинская, апрель 2019 г. (у небезызвестного ресторана под Куропатами)

Да, с праздничком! 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

Опубликовано 09.03.2020  00:53

Водгук

У свой час я ледзь не паверыў “Нямецкай хвалі”, калі яны зрабілі матэрыял пра Вольгу Карач. Але (не ведаю, як у сябе ў Віцебску) да нацыянальнага ўзроўню яна не ўзнялася (хаця тыя-сія агітгазеткі “Нашага дома” ў паштовую скрыню траплялі). Здаецца, больш ніхто ў мяне пасля таго, як першыя прэзідэнцкія выбары скончыліся, ніякіх спадзяванняў не выклікаў, прычым незалежна ад наяўнасці/адсутнасці Y-храмасомы… (Пётр Рэзванаў, г. Мінск)  09.03.2020  18:04

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (79)

Ізноў здароў! Месяц мінуў, а курапацкі вузел не развязаны, сустрэча ўласнікаў рэстарацыі і пратэстоўцаў, якая мелася адбыцца 29 чэрвеня, сарвалася. Дайшло надоечы і да арыштаў на 10 сутак

Абодва бакі дэманстравалі ўпартую зацятасць (ці зацятую ўпартасць), а іх прыхільнікі часам рабілі інфантыльныя крокі. Чаго варты «наезд» тутэйшага каблана Аркадзя Ізраілевіча на дэпутатку Алену Анісім, нібыта адказную за публікацыю недасканалага расследавання ў газеце «Новы час». Потым бізнэсовец прызнаў, што нагаварыў лішняга, але «асадачак застаўся». Газета ў адказ вынайшла новую прычыну прыцягнуць Ізраілевіча за вушы да будоўляў 2010-х гг. – у 2005 г. адзін з яго супрацоўнікаў, шараговы член навукова-метадычнай рады пры міністэрстве культуры РБ (усяго там было 8 чалавек), ухваліў «эскізны праект» прыдарожнага сэрвіса на 51-м кіламетры мінскай кальцавой дарогі. Здавалася б, пры чым тут рэстаран, адкрыты сёлета зусім іншай фірмай?

Больш канструктыўна выглядаюць ідэі Міколы Арцюхова, аднаго з заснавальнікаў Беларускай хрысціянскай дэмакратыі (у 2004–2007 гг. – сустаршыня): «Пачаць перамовы з Поедем поедим. Прыняць ад іх 2 домікі пад музей (мо перанесці ў цэнтр?) і фінансаванне мемарыяла-капліцы. Забавязаць адгарадзіцца трох-пяціметровым супрацьшумавым плотам. Дамовіцца, каб у іх была рэкламная стойка Мемарыяла, прапанаваць паўдзельнічаць у мемарыялізацыі астатніх 11 (17) месцаў генацыду мясцовага насельніцтва з боку НКВД СССР» (25.06.2018). Адказ Ганны Шапуцька («Адгароджвацца нельга, згодна з Кодэксам аб культуры. Гэта гісторыка-культурная каштоўнасць, і яна павінна быць бачна з усіх бакоў») не пераканаў мяне; калі ёсць жаданне кампрамісу, то знаходзяцца і магчымасці.

А вось Зміцер Дашкевіч – якому даўно за 35, а ён усё гукае ад імя «Маладога фронту» – то фактычна падбухторвае няспелыя розумы спаліць рэстарацыю, то пераносіць няўклюдныя паводзіны грамадзяніна РБ Ізраілевіча на Ізраіль – «Ізраэль» у аўтарскім напісанні… З сакавіка 2014 г., часу, калі Зміцер выйшаў на Дзень волі з партрэтамі Булак-Балаховіча ды Шухевіча, сумотна мне назіраць за эвалюцыяй гэтага «палітыка» – суцяшае хіба тое, што бываюць і горшыя.

…Хто пра што, а лысы пра расчоску. Канфлікты вакол Курапатаў сталі для мяне чарговым доказам таго, што «яўрэйская абшчына» ў Беларусі – ніякая… Былі ў яе шансы мабілізавацца ў 2001 г., калі разбуралася сінагога на Дзімітрава, 3 – але ў выніку разбурэнню рэальна спрабавалі перашкодзіць тры чалавекі, адзін з якіх на наступны дзень «саскочыў», назіраючы за пікетам ля Мінгарвыканкама з бяспечнай адлегласці.

На фоне вялікага скандалу і шматлікіх пратэстаў, у тым ліку ад 75 (! – са 109 магчымых) дэпутатаў палаты прадстаўнікоў, у калегаў была магчымасць парушыць камфорт «галоўнага яўрэя Беларусі», які давёў справу да разбурэння гістарычнага помніка на Дзімітрава й душыў ініцыятыву абаронцаў… Але ў 2004 г. на з’ездзе ў Гарадзеі яго перавыбралі аднагалосна – з крытыкай жа многія дэлегаты абрынуліся на «Мы яшчэ тут!», дзе выкрывалася неадэкватнасць «лідара». Па завядзёнцы, у сваім коле – ніхто нават не рызыкнуў звязацца з рэдакцыяй «паклёпніцкага выдання», а пагатоў падаць у суд, як гразіліся 🙂

Пасля гэтай гісторыі не здзівілі ўжо ні хабёльства «прафесійных яўрэек» на «Яме» ў 2006 г., ні рэакцыя на брыдкія заявы Рыгорыча ў 2007 годзе (у гэтым бяззубым прэс-рэлізе асабліва «дастаўляе» перавод стрэлак на Скобелева)…

«Авив», № 7-9, 2007. Ага, сцвярджэнні на прэс-канферэнцыі самі прагучалі 🙂

…ні лёгка праглынутае знішчэнне будынка драўлянай сінагогі ў Любані 2009 г., ні кааптацыя П. І. Якубовіча, на якім к таму часу не было дзе ставіць пробы, у склад «Савета абшчыны» ў сярэдзіне 2010-х гг. (ён і цяпер там) 🙁

І вось у чэрвені 2018 г., замест важкіх словаў пра Курапаты, дзе, сярод іншых, ляжаць і яўрэі, – працяглая паўза… Урэшце, вучань тав. Левіна, «галоўны прагрэсіўны рабін», заявіў, што «ёсць неабходнасць зрабіць мемарыял па прыкладзе Трасцянца, каб тыя, хто прыйшоў, ведалі, што тут адбылося». Засталіся адкрытымі пытанні, як «народны мемарыял» (шматлікія крыжы, помнік загіблым іудзеям і мусульманам, пастаўлены ў 2004-м…) інтэграваць у «Трасцянец-2», што рабіць з рэстаранным комплексам, блізкім да ўрочышча… Пазней (20.06.2018) Р. Абрамовіч, наведаўшы рэстарацыю ў спрэчнай зоне, вымавіў: «І ты маеш рацыю, і ты маеш, і я маю, як у анекдоце. Так, побач Курапаты, але побач і кальцавая дарога… Так, патрэбен музей, але як і хто гэта пачне?» Марнаслоўе з дамешкам рытарычных пытанняў – даволі танны спосаб здавацца мудрым…

«Рабініха» праявіла сябе яшчэ больш яскрава. Нават не рызыкну перакладаць гэтыя напаўпісьменныя плёткі «в виде версий» на беларускую.

Наконт звестак ад ДАІ (дапусцім, дама рэальна дзейкала з міліцыянтамі…). Сярод тых, на каго складаліся пратаколы – Наталля Гарачка, Алесь Лагвінец, Вольга Нікалайчык, Павел Севярынец, Юрый Чавусаў, іншыя жыхары Мінска. Пакінем у баку намёк на тое, што лёс урочышча Курапаты павінен хваляваць найперш мінчукоў – а чаму ў такім разе не жыхароў Мінскага раёна, да якога яно тэрытарыяльна адносіцца (?!).

Не да таго хілю, што Грыша Абрамовіч павінен адказваць за выбрыкі Ірыны. Проста яна славіцца як адна з элітных прадстаўніц «абшчыны» – дзясятак гадоў працавала ў «культурнай» суполцы «Эмуна», зараз курыруе працу з падрастаюшчым пакаленнем у аб’яднанні прагрэсіўнага іудаізму… Калі такое вярзе і так ставіцца да людзей «эліта» яўрэйскіх арганізацый РБ, то які ж там будзе сярэдні ўзровень? (Таксама не ўтрымаўся ад рытарычнага пытання, але прыватнай асобе даравальна, дый не пнуся ў аўтарытэты.)

Мінская актывістка Інэса Ганкіна самакрытычна напісала ў фэйсбуку трохі з іншай нагоды: «Магчыма, яўрэі Беларусі заслужылі тую абшчыну, якая ёсць! З усімі яе плюсамі і мінусамі». Не, я не лічу, што заслугоўваю такой «абшчыны», гнілой адсоткаў на 80-90. Раней больш актыўна спрабаваў займацца яе санацыяй, цяпер – менш. Аднак, пакуль жыву ў Беларусі, не збіраюся заплюшчваць вочы на негатыўныя з’явы. Насуперак таму, што сёлета 9 мая ля «Ямы» раіла экс-рэвізорка «абшчыны», якая прачытала-такі мой артыкул 2015 г. пра Левіна і левіншчыну: «У чымсьці справядліва… Але ты не маеш рацыю, выносячы смецце з хаты». Аз ох ун вэй, сцены скора паваляцца пад грузам смецця, схамяніцеся ўжо…

Большасць жыхароў Беларусі ўсё адно бачаць «нас» як абшчыну, і варта было б кіраўнікам яўрэйскіх арганізацый неяк будаваць яе ў няпростых умовах ХХІ ст., няхай і з аскепкаў… З чаго пачаць? Напэўна, усё ж не з пасярэдніцтва ў калякурапацкіх справах. Наўрад ці Леанід Зайдэс раіўся з рабінамі ды тутэйшымі «баронамі», калі будаваў свой рэстаран, таму не іх справа разрульваць шумную спрэчку.

Паўнакроўнае адраджэнне мовы ідыш, як паказала млявая рэакцыя на прапановы 2016 г., у Беларусі ўжо наўрад ці магчымае, і нездарма гісторык разважае пра музей як найбольш дарэчнае для ідыша месца. З вяртаннем і ўтрыманнем сінагог таксама не ўсё адназначна: вернікам і аматарам традыцый працэс патрэбен, але большасці – амаль усё роўна, пагатоў старыя будынкі, як правіла, вымагаюць немалых грошай на рамонт. Але, думаю, ніхто з беларускіх яўрэяў не аспрэчыць, што варта пашыраць прысутнасць «нашых» у тапонімах.

Сёе-тое для таго, каб выбітныя яўрэі (або, радзей, яўрэйскія матывы) фігуравалі ў назовах вуліц, апошнім часам рабілася. Так, не ўдалося ў пачатку 1990-х дабіцца вяртання ў Мінск вуліцы Яўрэйскай (з 1934 г. Калектарная) – затое ў 1996 г. з’явілася Іерусалімская, у 1998 г. – Заіра Азгура, у 2003 г. – Льва Выгоцкага, у 2005 г. – Міхаіла Гебелева… Але ж і цяпер доля вуліц з «яўрэйскімі» назовамі не адпавядае ўнёску, зробленаму яўрэямі ў развіццё Мінска цягам стагоддзяў. Ёсць шанс забіць мядзведзя.

Ці не найлепей з буйных гарадоў адлюстраваны «яўрэйскі ўнёсак» у Віцебску, дзе ёсць, прынамсі, аж некалькі вуліц Змітрака Бядулі 🙂 Па адной – Самуіла Багарада, Імануіла Велікоўскага, Іосіфа Бумагіна, Лазара Лагіна, Аркадзя Маўзона, Марка Фрадкіна, Марка Шагала (плюс праезд Шагала). Асабліва важным лічу згадаць вуліцу, названую ў 2015 г. імем знакамітага баксёра і трэнера Абрама Брына, бо сёлета 12 чэрвеня яму споўнілася б сто гадоў (спартсмен памёр у 2004 г.). Яшчэ ў 2009 г. у гонар Брына на віцебскай вуліцы Леніна ўрачыста павесілі мемарыяльную дошку.

Як бачыцца, у прынцыпе з мясцовымі ўладамі працаваць можна – не ўсе і не паўсюль адфутбольваюць карысныя ініцыятывы. Для пачатку можна было б арганізаваць «унутранае» абмеркаванне на тэму, якія знакамітыя яўрэі заслугоўваюць увекавечання ў беларускай тапаніміцы, няхай бы нават праз газеты «Авив» (наклад 250 экз.) і «Берега» (100 экз.). Потым «абшчына», прадстаўленая міжарганізацыйным камітэтам з удзелам навукоўцаў, магла б сістэматызаваць прапановы і публічна «ўпісацца» за іх.

Дзякуючы Андрэю Дубініну звярнуў увагу на японскае мастацтва кінцугі – адмысловае склейванне посуду: «Замест таго каб маскаваць паломку, кінцугі аднаўляе зламаны аб’ект, эстэтычна запаўняючы месца пашкоджвання спецыяльным швом і захоўваючы гісторыю аб’екта. Кінцугі – гэта мастацтва залатога шва: калі не можаш нешта схаваць, то паспрабуй зрабіць з відочнага дэфекта прыгажосць».

Фота з pikabu.ru

Ці зацікавяцца мясцовыя натаблі «яўрэйскім кінцугі» не на словах, а на справе? Папраўдзе, сумняюся.

Тым часам пасаду старшыні беларускай федэрацыі хакея, займаную ў 2017–2018 гг., пасля фіяска на чэмпіянаце свету пакінуў Сямён Шапіра. Шмат гадоў быў ён і міністрам сельскай гаспадаркі, і старшынёй аблвыканкамаў (Гродзенскага і Мінскага), раздаваў «каштоўныя парады» гісторыкам, а на хакеістах зубы абламаў… Цяпер кажа, што хакеем павінны займацца прафесіяналы. Што замінала зразумець тое раней і адмовіцца ад «новага прызначэння» ў маі 2017 г.? Хіба пераацэнка сваіх сілаў, а яшчэ страх перад начальствам, няўменне казаць «не», на якім у свой час пагарэў, сярод іншых, cавецкі яўрэйскі паэт Ізі Харык… Яму партыя КХП-БНФ мерыцца паставіць асобны памятны знак у Курапатах.

Доктар сельскагаспадарчых навук выявіўся адным з многіх не(да)кампетэнтных кіраўнікоў эпохі позняга лукашызму. Суцяшае, што пачуццё адказнасці за сваю працу ў яго канчаткова не знікла, і ў гэтым сэнсе «віцэ-прэм’ер» Васіль Жарко з яго жалюгоднымі адмазкамі (маўляў, не ведаў пра карупцыйныя схемы ў падначаленым міністэрстве аховы здароўя) мог бы пайсці Шапіравым шляхам. Дый не толькі Жарко – бярыце вышэй…

Пра бедныя навуку з адукацыяй. Кажуць, у свеце траціна даследчыкаў запэцканыя ў плагіяце і/або фальсіфікацыях. Колькі ж такіх у Беларусі? Тэма балючая, не раз закранутая ў серыяле, але «Васька слушает…»

Супрацоўнік мінадукацыі РБ, фэйкавы палітолаг Андруша Л., стаміўшыся выдумляць нешта новае дзеля дыскрэдытацыі апанентаў, на тым тыдні перапісаў кпіны з «Луркамор’я», сайта, закрытага ў Беларусі (праўда, не для ўсіх :)):

Вось «злонравия достойные плоды» яно як бывае, калі на дзяржаўную працу бяруць людзей без маральных тармазоў.

Але ёсць і добрая навіна: у Гродзенскай вобласці ёсць Іўеўскі музей нацыянальных культур, а ў ім з пачатку года – выстаўка «Беларускія яўрэі». Усе ў Іўе, панове!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.07.2018  17:59

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (70h)

Шалом-бай! Колькі слоў пра выбары-дурыбары ў адной суседняй краіне, дарма што маё стаўленне да іх аптымальна перадае чыйсьці гумарны відэаролік…

Уразілі «скрэпненькія» лічбы – больш як 76% «за Пу» на фоне яўкі 67,5%… Сам Лукашэнка ў верасні 2001 г., калі ўжо кантраляваў усе рычагі ўлады, паводле афіцыйных звестак не набраў 76% (адно 75,65% :))

Слушна заўважыў Павел Севярынец, што яўка ў Расіі наганялася для таго, каб забяспечыць «галоўнаму кандыдату» галасы звыш паловы выбарцаў (усіх, а не толькі тых, хто памеціў участкі). У той жа час не блізкі мне фаталізм Анатоля Шумчанкі: «Крэмль зацікаўлены ў захаванні цяперашняй улады ў Беларусі і не дапусціць ніякіх перамен. Мы працягнем стагніраваць разам з нашым хаўруснікам і пажынаць усе прыгажосці яго процістаяння з цывілізаваным светам. “Віншую” ўсіх з тым, што як мінімум яшчэ 6 гадоў наша палітыка не зведае зменаў».

Гісторык Андрэй Кіштымаў яшчэ ў 1996 г. («Пісьмы рускага беларуса») мудра адзначаў: «Па-сапраўднаму незалежнай Беларусь стане тады, калі перастане мераць сябе расійскай лінейкай. Тады, калі я адкрыю любое беларускае выданне і там не будзе ні слова пра Расію: ні добрага, ні кепскага, а будзе адна Беларусь». Але ж, як і даўней, адныя захапляюцца, іншыя клянуць у сырыя камяні…

Адзін з рухавікоў будучага «Дня Волі» ў Мінску 25 сакавіка 2018 г. – якраз патрэба давесці «ім», што «мы» не лыкам шытыя. Нагадаю: частка альтэрнатыўных сіл гатовая задаволіцца «сініцай у руках» (дазволеным канцэртам ля Опернага тэатра), частка настойвае на тым, што шэсце па цэнтры горада – неад’емны атрыбут святкавання.

Афішка з сайта М. Статкевіча

Не буду зараз высвятляць, хто мае рацыю. Шкада, што «альтэрнатыўнікі» не пайшлі трэцім шляхам, яшчэ год таму апісаным у «Катлетах & мухах», – невялікія шэсці ў мікрараёнах сталіцы падкрэслілі б укаранёнасць свята, надалі б яму «хатняе» адценне.

Мікола Статкевіч, заклікаючы да маршу ад плошчы Якуба Коласа, спадзяецца на «прыніжаны і абражаны» люд паспаліты, у тым ліку на кіроўцаў маршрутак, якім стала цяжэй працаваць з канца лютага. Вячаслаў Сіўчык, паплечнік М. С. па «Беларускім нацыянальным кангрэсе», адзін з першых палітзняволеных РБ (увесну 1996 г. ён тры тыдні трымаў галадоўку за кратамі), як вынікае з яго відэазвароту, робіць стаўку на «беларускіх нацыяналістаў».

Паважаю В. Сіўчыка за тое, што ўвосень 2001 г. ён адзіны з беларускіх палітыкаў прыйшоў у суд Маскоўскага раёна на пасяджэнне, дзе разглядалася мая справа (скончылася арыштам). Праз некалькі гадоў ён – зноў жа адзіны з вядомых дзеячаў – асабіста пазваніў нам у дзверы і прапанаваў падпісацца за незалежнага кандыдата, у групе якога тады працаваў. Але зараз, баюся, В. С. трошкі «выпаў з кантэксту». Дзе тыя «нацыяналісты», здольныя выйсці на недазволенае шэсце? Нехта з’ехаў, іншыя адышлі ад палітыкі, а хтосьці ловіць вышэйзгаданую «сініцу»… Прынамсі «Малады фронт» («хросным бацькам» якога і быў В. Сіўчык) ды БНФ з яго маладзёжнай арганізацыяй у канцы лютага 2018 г. адмовіліся ад традыцыйнага шэсця 25 сакавіка на карысць «святочнай акцыі» з непазбежным міліцэйскім надглядам. «Пазнякоўцы» ж таксама не пойдуць за Сіўчыкам: у іх свая «дзвіжуха», 24.03.2018 ля кінатэатра «Кіеў». Месца сапраўды знакавае: 28 гадоў таму бачыў там самога Зянона Станіслававіча 🙂

Застаецца незарэгістраваны ў Беларусі рух салідарнасці «Разам», які да 2016 г. і ўзначальваў В. Сіўчык. Як відно нават з гэтага рэпартажа ды акаўнта «ВКонтакте», масавасцю рух не адрозніваецца. Ну, магчыма, возьмуць «не числом, а уменьем»…

На жаль ці на шчасце, зараз у беларускім палітыкуме (не блытаць з усёй Беларуссю) час не змагароў, а апартуністаў; больш канкрэтна, не Сіўчыка, а Зісера. Юрыя Анатольевіча запрасілі выступіць на «мерапрыемстве ў гонар БНР» ля Опернага, і ён паясніў «свайму» інтэрнэт-парталу, што «вырашыў згадзіцца». Прамаўляць будзе, калі верыць яго словам, па-руску і без воклічу «Жыве Беларусь!»

Мяркую, у прыняцці рашэння выступіць перад (шмат)тысячнай публікай асноўную ролю адыграла жаданне павялічыць сваю капіталізацыю, натуральнае для бізнэсмена. У тым, што Ю. З. прагне данесці да народных мас уласныя суперкаштоўныя думкі пра нацыянальную ідэнтычнасць, я сумняюся. Па адукацыі ён інжынер.

Арганізатары не пыталіся, каго запрасіць, і наогул не кантактавалі са мною. Тым не меней ахвярую ім бясплатную параду – запозненую, але гістарычна абгрунтаваную. Кандыдатка гістарычных навук Іна Герасімава, згаданая ў мінулым выпуску, разважаючы пра Першую і Другую ўстаўныя граматы БНР, падкрэслівала, што «тэксты гэтых фактычна канстытуцыйных актаў Беларусі друкаваліся не толькі на беларускай і польскай мовах, але і на ідышы».

Карацей, рабяты, калі ўжо «пайшлі насустрач» тутэйшым яўрэям, то запрасіце чалавека, здольнага прывітаць натоўп (або прачытаць верш, або праспяваць песню) на мове ідыш. Гэтак вы хаця б паспрабуеце аднавіць «сувязь часоў»… дый зробіце добрую справу для мовы, яшчэ больш уразлівай, чым беларуская.

Зразумела, хто там выступіць/не выступіць 25.03.2018 (шанаваны мною Аляксандр Кулінковіч адмовіўся не без скандалу), праблема даволі дробная. Куды больш непакоіць будаўніцтва Астравецкай АЭС, а ў звязку з ім – тлумачэнні намесніка міністра энергетыкі РБ. Ужо тое, як таварыш «супакойваў» літоўцаў: «Сёння ў свеце няма ніводнай [атамнай] станцыі, якая змагла б вытрымаць удар буйнога самалёта» (беларуская, маўляў, не выключэнне). Толькі вось чамусьці афіцыйны сайт БелАЭС у 2014 г. абяцаў, што «Двайная абалонка рэактарнай пабудовы… служыць фізічнай абаронай ад прыроднай і тэхнагенных знешніх уздзеянняў, уключаючы землятрус, ураганы, падзенне самалёта». Журналіст «Еўрарадыё» адшукаў і іншыя прыклады «абяцанак-цацанак». Хтосьці з адказных асоб зманіў, і гэта вымушае думаць, што падзенне корпусу рэактара ў ліпені 2016 г. не было «безадказнасцю аднаго чалавека», як настойвае намміністра.

У чынавенскіх колах небяспека ад АЭС недаацэньваецца. Яна відавочная яшчэ і таму, што этыка працы ў РБ, пра якую выпала пісаць у лютым 2017 г., дагэтуль кульгае на абедзве нагі. Толькі самыя гучныя эпізоды, адзначаныя ў СМІ за апошнія месяцы:

– на «мадэрнізаваным» «Пінскдрэве» не раз гінулі рабочыя: 19.01.2018, у пачатку сакавіка

– у студзені 2018 г. будаўнікі падалі і разбіваліся насмерць у Жабінцы і Мінску

– смяротныя траўмы ад абсталявання атрымлівалі працоўныя ў Бабруйскай бальніцы і на Радашковіцкім керамічным заводзе (адпаведна, у студзені і сакавіку 2018 г.)…

Адзін з найбольш трагічных выпадкаў здарыўся на «паспяховым» салігорскім «Беларуськаліі» 09.03.2018; дваіх шахцёраў заваліла ў эксперыментальнай ходцы. Іхнюю згубу цяжка цалкам спісаць на небяспекі прафесіі, бо і раней прадпрыемства не вылучалася павагай да аховы працы (казусы Праскаловіча, Грынюка).

Нехта заўсёды будзе дзяўбці: «тут не сістэма, а асобныя выпадкі». Аднак нежаданне чынавенства і няўменне люду паспалітага «бачыць лес за дрэвамі» не касуе таго факта, што цяперашні ўзровень вытворчай дысцыпліны робіць развіццё атамнай энергетыкі ў Беларусі надта рызыкоўным. Можа быць, не позна адмовіцца ад запуску першай чаргі АЭС, запланаванага на пачатак 2019 г. Тым болей што, як паказана тут, ніхто з суседзяў не становіцца ў чаргу па «танную электрычнасць», а для Беларусі энергія з АЭС будзе збыткоўнай.

Шчырае і ўчаснае прызнанне памылкі, праз якую была выкладзена безліч грошай, пэўна, падвысіла б аўтарытэт жыхароў Беларусі ў свеце. Так, аўтарытэт ды імідж на хлеб не намажаш, але без іх наўрад ці многае заробім… Вось і ў любімага дзецішча Лукашэнкі, аўтамабільнага завода «Белджы», назіраюцца «асобныя недахопы». А пачыналася ўсё таксама з дурнавата-аптымістычных заяў намесніка міністра (толькі не энергетыкі, а прамысловасці).

Выглядае, «элітам» РБ трэба ўжо адваёўваць павагу не тое што на «Захадзе», а і ў Кітаі. Штрышок: у лютым 2018 г. са скандальнай будоўлі завода пад Светлагорскам (выкіды з якога перад тым засмуродзілі ўсю акругу) кітайскія работнікі масава паехалі святкаваць «свой» Новы год на радзіму і… не паведамілі беларускім партнёрам, калі іх чакаць назад. Прэс-сакратарка канцэрна «Беллесбумпрам» тлумачыла так: «Яны ж людзі вольныя, мы не можам імі кіраваць. Выехалі – абяцалі вярнуцца». Тутэйшыя, атрымліваецца, паднявольныя 🙁 Хіба і таму з 2012 г. колькасць працоўнай сілы ў РБ, як сведчыць Белстат, павольна, але няўхільна змяншаецца?

Доўгі час змяншаліся тутака і даходы насельніцтва. Сёлета, здаецца, яны растуць, што цешыць. Праўда, і сумнавата ад таго, што рост выкліканы хутчэй знешнімі фактарамі (падаражэнне нафты ў свеце), чым унутранымі. І як тыя даходы размяркоўваюцца?..

Дальбог, цікава было б пачытаць даклад-расследаванне пра Сінявокую і яе кіраўнікоў, накшталт расійскага «Путин. Итоги. 2018». Асобныя каштоўныя звесткі можна знайсці ў справаздачах «Белорусского ежегодника» і на сайце «Ідэі», але стракатасць падыходаў, недакампетэнтнасць або звышасцярожнасць многіх аўтараў ускладняюць успрыманне пазіцыі «экспертнай супольнасці». Між тым даўно надышоў час, калі даклады пра падзеі/тэндэнцыі ў краіне за «справаздачны перыяд» мусяць адрасавацца не спонсарам, а шараговым грамадзянам РБ, якія не страцілі ахвоту да крытычнага мыслення. Тады, магчыма, і пачнецца грамадскі дыялог, дэклараваны «вялікімі дэмакратамі» з «Народнай волі» ды падобных пляцовак. Пакуль жа «Белгазета» трапна адзначае: «Беларусам прасцей размаўляць з катамі і сабакамі, чым паміж сабою». Ну і… «жыццё мінае, а шчасця няма»: у сусветным рэйтынгу «шчасця» (дабрабыту) Беларусь за 2015–2017 гг. апусцілася з 59-га месца на 73-е (са 156). Для параўнання – Ізраіль у 2016–2017 гг. замацаваўся на 11-й пазіцыі.

Адказным за сацыяльную рэкламу ў сталічным Фрунзенскім раёне, як і мне, хочацца харошага жыцця, таму, відаць, яны і не мяняюць білборд з педагогамі… Паглядзеў – быццам бы вярнуўся ў «шчасны» 2014-ы 🙂

На рагу вуліцы Альшэўскага і праспекта Пушкіна, 20.03.2018

А хтосьці, дзякуй Б-гу, жыве тут і цяпер, варушыцца, стварае смяхотныя белмоўныя песні… Не паспеў я падтрымаць Вольгу Нікалайчык у яе памкненні зрабіць «свой кліп», як высветлілася: «наша» альтэрнатыва Галыгіну & Шнуру ў сеціве ёсць! Можа, папса, а мо ў нечым і пародыя на папсу…

https://www.youtube.com/watch?v=E-mL7Wo7Pzk

Мелодыя так сабе, але як «першы блін» – крэатыў вельмі годны. Падчас перапіскі аўтары паабяцалі, што наступны кліп акажацца яшчэ больш разняволены.

З іншых пазітыўчыкаў – завершаны новы пераклад на беларускую галоўнага рамана Мойшэ Кульбака «Zelmenyaner» (на днях), а Беларускі фонд культуры падтрымаў ідэю з дошкай у гонар мінскага ідышнага часопіса «Штэрн» (яшчэ ў лютым г. г.). Чакаецца «яўрэйскі» нумар выдання «ПрайдзіСвет». Сачыце за рэкламай!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

20.03.2018

Апублiкавана 20.03.2018  18:35

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (70g)

Cамага шаломістага шалому! Цягнік «БНР-100» поўным ходам імчыцца кудысьці… Куды – пабачым 25.03.2018 у цэнтры Мінска, пакуль жа прапаную абяцаныя развагі пра ролю яўрэяў у заснаванні Беларускай народнай рэспублікі.

Дзякуючы таму, што з 1992 г. не раз перавыдаваўся нарыс Змітрака Бядулі «Жыды на Беларусі», цяпер ужо амаль усе ведаюць, што «У часе перавароту [1917 г.], калі беларусы ў Менску пачалі выступаць пад сваім уласным штандарам, то гарачэй усіх віталі іх жыды-нацыяналісты. У часе выбараў у меськую думу [лета 1917 г.] беларусы з жыдамі (нацыянальныя партыі) увайшлі ў кааліцыю і зрабілі адзін сьпіс кандыдатаў. А калі Ўсебеларускі Зьезд [снежань 1917 г.] паказаў, што творыцца дзяржаўная сіла, у жыдоўскіх газэтах пачалі ўсё часьцей паказвацца артыкулы аб беларусах. Пасьля разгону бальшавікамі памянёнага зьезду, жыдоўскія нацыянальныя партыі апублікавалі свой пратэст супраць гэтага гвалту». Адным з дэлегатаў з’езда аказаўся Мойша Гутман, выбраны і ў Раду. Немалы палітычны досвед давёў актывіста да таго, што ў лютым 1918 г. Гутман патрапіў у Народны сакратарыят, г. зн. фактычна ва ўрад Беларусі. Бядуля называе яго сакратаром без партфеля, але насамрэч Гутман быў, кажучы цяперашняй мовай, віцэ-прэм’ерам. Кандыдатка гістарычных навук Іна Герасімава дапускае, што ён складаў Першую Ўстаўную грамату БНР, апублікаваную 21.02.1918 (прынамсі яна рыхтавалася ў ягоным доме). Другім членам Народнага сакратарыята «ад нашых» стаў Гелій Белкінд, адказны за фінансы.

На нейкі час далучыліся да Рады БНР прадстаўнікі Бунда і сіяністаў. Люты-сакавік 1918 г. – пік палітычнай супрацы беларусаў і яўрэяў, потым надышлі «прымаразкі». Яўрэі, прынятыя ў Раду БНР, пасля Трэцяй Устаўной граматы дыстанцыяваліся ад «незалежніцкага праекта». Бядуля ў тым жа годзе тлумачыў паводзіны супляменнікаў так: «гісторыя іх так вышкаліла, што, на жаль, па большасьці яны арыентуюцца толькі грубай сілай: чый верх таго і праўда…» Аднак ці магло быць іначай?

Асноўнымі гульцамі на землях Беларусі ў 1918 г. былі тыя, хто абапіраўся на войска, г. зн. расійцы, немцы і палякі. Беларускі рух толькі браўся і не меў суперпапулярнасці сярод паспалітых беларусаў, якія пасля рэвалюцый 1917 г. цікавіліся хутчэй перадзелам маёмасці, чым праблемамі дзяржаўнага суверэнітэту.

Ясна, я не падпішуся пад лухтою пра БНР тыпу «групоўка радыкальных нацыяналістаў, якія прызначылі сябе прадстаўнікамі народа… Ніхто пра іх нічога не чуў ні тады, ні цяпер» (гомельскі «палітолаг» Жан Ч.). Аднак ваяваць за новую рэспубліку ў тубыльцаў ахвоты сапраўды не ставала. Толькі 09.11.1918, пад самы канец нямецкай акупацыі, урад БНР выдаў пастанову аб фармаванні ўласнага войска. «Міністр абароны», генерал Кіпрыян Кандратовіч у лістападзе 1918 г. прапанаваў паставіць пад ружжо 200 тыcяч – а ў выніку (канец снежня 1918 г.) аказаўся ў Гродне на чале Першага беларускага палка з тысячай штыкоў. Пазней урад БНР на выгнанні звязаў сябе з «бацькам» Булак-Балаховічам, чыё разнамаснае войска ў 1920 г. набыло сумную вядомасць, запэцкаўшыся, між іншага, у антыяўрэйскіх пагромах на поўдні Беларусі.

Сярод «левых» у БНР-1918 пераважалі дзеячы культуры, схільныя больш да сімвалічных крокаў, чым да рэальнай разбудовы дзяржаўнасці. «Правыя» (Раман Скірмунт, той самы Кандратовіч…) з дарэвалюцыйных часін сёе-тое ведалі пра механізмы ўлады, але слаба ўпісваліся ў рэвалюцыйную эпоху. Знайсці паразуменне ім так да канца і не ўдалося, як не змаглі паразумецца ва Украіне Пятлюра і Скарападскі.

Ведаючы – або адчуваючы – нутраную слабасць БНР, пераважная большасць яўрэяў увесну 1918 г. заняла нейтральна-чакальную пазіцыю. Меліся такія, хто падтрымліваў немцаў, спадзеючыся, што яны прыйшлі «ўсур’ёз і надоўга»; нямала было і прыхільнікаў новай Расіі (неабавязкова бальшавіцкай).

Паспрабую забыцца, што гісторыя не мае ўмоўнага ладу. Што, калі б у лютым-сакавіку 1918 г. палітычна актыўныя тутэйшыя яўрэі масава падтрымалі БНР, спакусіўшыся лозунгам «нацыянальна-персанальнай аўтаноміі», і Рада не прамарудзіла б з абвяшчэннем незалежнасці? Тады, мажліва, у той ці іншай форме захаваўся б «левы» або цэнтрысцкі ўрад, які б не адправіў вернападданніцкую тэлеграму кайзеру… Ён заваяваў бы пэўны давер «народных мас», дый акупанты больш лічыліся б з яго аўтарытэтам.

Мяркую, усё адно пасля скасавання Брэсцкага міру на большасць тэрыторыі Беларусі вярнулася б савецкая ўлада, падпёртая рулямі чырвонаармейцаў. Іншая рэч, што БНР, дзякуючы актыўнасці міністраў-яўрэяў, маглі б прызнаць краіны Антанты і/або ЗША (хаця я б не перабольшваў уплыву «яўрэйскага лобі» на заходнія ўрады пачатку ХХ ст.). За прызнаную «цывілізаваным светам» дзяржаву змагалася б куды больш народу, чым за непрызнаную, і – хто ведае? – мо беларускаму ўраду ўдалося б «выгрызці» лапік зямлі на захадзе Беларусі, недзе там, дзе летась паказалася «Вейшнорыя».

Утапічнасць маіх дапушчэнняў – яшчэ і ў тым, што палітычна ангажаваным яўрэям на пачатку 1918 г. было цяжка дамовіцца міжсобку (зрэшты, як заўсёды). Так, бундаўцы, сіяністы і прадстаўнікі артадаксальных колаў, мякка кажучы, недалюблівалі адно аднаго. Выпрацаваць агульную лінію што да новай рэспублікі – а зрабіць тое трэ было тэрмінова, лік ішоў на тыдні – яны маглі б толькі цудам.

Сто год таму «яўрэйская абшчына» была ўжо моцна фрагментаваная, і зварот Янкі Купалы да абстрактных «ўсебеларускіх жыдоў» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), калі разглядаць яго як палітычную дэкларацыю, гучаў у 1919 г. досыць наіўна. Дзіва што, калі ў 1920 г. у БНР зноў завіталі яўрэі (д-р Ісак Лур’е, Давід Анекштэйн, а ў 1921 г. – «міністр па справах нацыянальных меншасцей» Самуіл Жытлоўскі), мала што ў іх атрымалася. Гэтыя людзі з іхнімі добрымі намерамі прадстаўлялі не так «абшчыну», як саміх сябе, дый час быў упушчаны… Акурат у 1919 г. пачалася «трэцяя алія», г. зн. масавае перасяленне яўрэяў з Усходняй Еўропы ў Палесціну. «Многія яўрэйскія лідары не бачылі неабходнасці дапамагаць беларусам і адцягваць людзей і сродкі ад барацьбы за пабудову сваёй яўрэйскай дзяржавы», – заўважае І. Герасімава.

Так цi іначай, для БНР (без якой, хутчэй за ўсё, не існавала б ані БССР, ані Рэспублікі Беларусь) нямала зрабілі і яўрэі, і прадстаўнікі левых партый, асабліва Беларускай сацыялістычнай грамады ды эсэраў. Таму рэванш, які апошнім часам спрабуюць узяць кансерватары, прэтэндуючы на ўсю спадчыну БНР, мала каму патрэбны. Адна мінская «праваабаронца» (Ганна Ш.; я-то заўсёды меркаваў, што праваабаронцам лепей заставацца нейтральнымі…) кінула ў адрас партыі Статкевіча: «Сацінтэрн, рукі прэч ад нашага нацыянальнага Свята [25 сакавіка]! Наперадзе 1 траўня. Рыхтуйцеся!» Кіраўнікі БНФ гэты хамаваты заклік ухвалілі 🙁

Тое, што сучасны БНФ, адрозна ад пачатку 1990-х, – кволая палітычная секта, хутчэй аксіёма, чым тэарэма або гіпотэза. Рэакцыя чалавека, які ў 1999–2007 гг. узначальваў гэтую партыю, на новы cцёбны кліп з удзелам расійца Шнурава, дазваляе зразумець, адкуль ногі растуць… Прывяду пост Вінцука Вячоркі цалкам; яго меркаванне ў нечым тыповае, і падтрымала В. В. звыш сотні людзей, у іх ліку паважаныя мною пісьменнікі:

Я даўным-даўно не жыву ў савецка-расейскай інфармацыйнай прасторы. Ня ведаю ані герояў тамтэйшага папсовага паўсьвету, ані сэрыялаў, ані тэлезьвёздаў. Імя Галыгін мне да сяньня нічога не гаварыла, сам я не націснуў бы на прысьвечанае „8 сакавіка“ відэа, якое ўпарта зьяўляецца ў сяньняшняй стужцы, але мяне настойліва намовілі. Лінк даваць ня буду, хто захоча сам знойдзе.

Вось жа тое, што я пабачыў, акрамя агульнага ганебнага ўзроўню, — яшчэ і абраза ў адрас беларускай мовы і ўсіх беларускамоўных. Калі ўбогая пахабшчына, якую „сьпяваюць“ па-беларуску (я не памыліўся з удзелам пэўнага народнага артыста?), „перакладаецца“ субтытрамі па-расейску, але моўнымі сродкамі паэтычнага, высокага стылю. Г. зн. беларуская мова яна для бруду, які на расейскую і перакладу адэкватнаму не паддаецца.

Матрыца для закладаньня ў падсьвядомасьць ня новая. З свайго дзяцінства, з чорна-белага савецкага тэлевізара памятаю двух блазнаў Тарапуньку й Штэпсэля. Недалёкі Тарапунька гаварыў, вядома ж, па-ўкраінску. А хітры і недурны Штэпсэль па-расейску. Але такога падзеньня, як я сяньня пабачыў, усё ж яшчэ не было.

Не збіраюся бараніць творчасць Вадзіма Галыгіна і Сяргея Шнурава, а пагатоў Анатоля Ярмоленкі і Ларысы Грыбалёвай. Недалужныя п’янтосы? Заклапочаныя кабеткі? Мне больш даспадобы такая клаўнада, як у наступным кліпе:

Калі ж мяне цягне быць сведкам экзістэнцыйнай тугі, не толькі жаночай, я слухаю іншую песню «Серебряной свадьбы»:

Аднак шыць палітычныя абвінавачанні не самаму высокадухоўнаму крэатыву, зробленаму ў стылістыцы ўкраінскага «Дызель шоў», – гэта больш чым занадта. «Абраза мовы» – яшчэ і артыкул у беларускім Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях. Аб’ектыўна выходзіць, што В. В. заклікае да паліцэйскага пераследу комікаў.

Годна адказалі Вячорку энд компані Юрый Варонежцаў («Справа даходзіць да сур’ёзных паталогій. Нядаўна адзін адстаўны беларускі палітык заявіў, што гэты кліп – элемент інфармацыйнай вайны, развязанай Расіяй супраць нас, няшчасных»), Віталь Цыганкоў, дый нават харашуха Вольга Хіжынкова, дачка лесніка і рабочай аграфермы. Дадам, што няведанне прозвішча Галыгіна, да пачатку 2000-х – аднаго з самых яркіх гульцоў беларускага КВЗ, які не раз, і даволі трапна, парадзіраваў Лукашэнку, дапушчальнае хіба для мовазнаўцы, але не для кіраўніка тутэйшай партыі. Крывая трактоўка вобраза Тарапунькі (які зусім не выглядаў дурнем у параўнанні са Штэпселем!) – «ягадка на торце».

Калі ў 55-й серыі я пісаў пра «музычныя рознагалоссі» з многімі тутэйшымі «апазіцыянерамі», то не чакаў, што метафара стане рэчаіснасцю. Дальбог, стаміўся ад іхняга маралізатарства, снабізму і прымітыўнай канспіралогіі, калі ўсё (ну, амаль) тлумачыцца падкопамі Люцыфера Крамля. Добра, што нарадзіліся не ў Сярэднявеччы – папрабіваліся б у інквізітары ды папалілі б на вогнішчах скамарохаў, «апантаных д’яблам»…

Расчараваў і аналітык, да якога я ставіўся крытычна, але прызнаваў ягоную суб’ектнасць. Пасля публікацыі Паўла Усава ў «Белгазеце», дзе ёсць, у прыватнасці, такія словы: «Рускі чалавек – “драпежнік”. Яму не патрэбныя вытанчаныя тэхналогіі, прарывы ў медыцыне – яму патрэбная дубіна (няхай і выдуманая), і чым яна большая, тым лепей. Бо рускі чалавек без дубіны – гэта не рускі», мне цяжка ўважаць яго за калегу. Тут прафанацыя прафесіі самая настаяшчая.

* * *

Пазіцыя беларускай рэжысёркі Вольгі Нікалайчык, якая раскрытыкавала вышэйзгаданы кліп за «культ нізкапробнай якасьці жыцьця праз калярытны народны бурлеска-лубок», мне блізкая ўжо таму, што Вольга прапанавала: «Давайце зробім свой кліп :)))» Але ж для таго, каб зрабіць у Беларусі нешта якаснае і папулярнае, тое, што набярэ на «Тытрубе» хоць 5% праглядаў ад шнураўскіх мільёнаў, трэба адправіць на мароз пару соцень ідэолагаў… Зэканомленыя грошы сабраць у кучку, зліць творчаму калектыву ў асобах Вольгі Н., Святланы Б., Лёліка У. і спецыяльна запрошанага з Расійскай Федэрацыі грамадзяніна РБ Вадзіка Г. (можна далучыць галоўнага ўрача Лепельскай псіхіятрычнай лякарні), пару месяцаў настояць, узбоўтнуць… Профіт.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.03.2018

Апублiкавана 13.03.2018  06:53