Tag Archives: Анатоль Сидоревич

Перапіска наконт “лістападаўцаў”

Год таму пайшоў з жыцця вядомы беларускі гісторык Уладзімір Віктаравіч Ляхоўскі (1964–2021). Прапаную некаторыя яго лісты (мэйлы), прысланыя ў 2015 г. у адказ на мае запытанні. Арфаграфія арыгіналаў збольшага захаваная, выпраўлены толькі яўныя апіскі.

В. Р.

Фота адсюль

Жнівень

Вітаю Вас, паважаны Уладзімір Віктаравіч! Прачытаў Вашу кнігу “Ад гоманаўцаў да гайсакоў” 2015 г. выдання, вельмі цікавая і змястоўная. Адно пытанне не дае спакою: што за словы выкрэслены з “лістападаўскай” улёткі, якая прыведзена на с. 189 (і на вокладцы)? Ці не пра “жыдоў” і “жыдоўскую ўладу” там вялося?

З найлепшымі зычэннямі,

Вольф Рубінчык.

***

Добрага дня, шаноўны Вольф!

Выбачаюся, што не адказаў адразу на Вашы першы ліст. Я быў тады не ў Менску.

З Вамі знаёмы завочна. Ведаю Вашы змястоўныя працы па гісторыі шахмат. Вельмі цікавыя!

“Лістападаўскія” ўлёткі, арыгіналы якіх захоўваюцца ў Архіве КДБ, мне перадаў, здаецца, Іван Саверчанка (дакладна не помню). Фрагменты адозвы былі ўжо тады замазаны. Відаць па ўсяму, што яны мелі антысеміцкі змест. Можаце ў мяне запытацца, чаму я раблю герояў з антысемітаў. Гэта складанае пытанне. З боку “лістападаўцаў” гэта быў не расізм ці шавінізм. Гэты “антыжыдоўскі” пасаж меў сацыяльны напрамак. Асноўная частка яўрэйскага мяшчанства, што складала асноўны кантынгэнт насельніцтва беларускіх гарадоў і мястэчак, у першыя гады савецкай улады было захопленае камунізмам. У той час, калі мясцовыя абшарнікі і заводчыкі пры новай уладзе гублялі свае капіталы, прадпрыемствы і фальваркі, а сялянства стагнала ад непамерных падаткаў, сацыяльнае, палітычнае і матэрыяльнае становішча дробных гандляроў і рамеснікаў за гэты час не пагоршылася, а нават некалькі палепшылася. Бальшавізм вызваляў апошніх ад нацыянальнага прыніжэньня, які яны несьлі за царскім часам, часам бараніў ад пострэвалюцыйных пагромаў, уздымаў іх сацыяльны статус. Для спрытнай яўрэйскай моладзі, выхадцаў з беларускае правінцыі, атрымаўшых адукацыю ў ранейшых казённых расійскамоўных школах, пры новай уладзе адкрывалася шырокая дарога для кар’ернага росту ў савецкім дзяржаўным апараце. Яўрэі пераважалі там у беларускіх гарадах і паветах, і, у пэўным сэнсе, з’яўляліся “тварам” новай улады. Да гэтага прымешваўся і натуральны яўрэйскі нацыяналізм. У мяне ёсць пратаколы паседжання прафбюро студэнтаў факультэта грамадскіх наук БДУ, дзе 97% актывістаў складалі габрэі. Пасяджэнне вялося на ідыш. Разглядалася пытанне аб выключэнні студэнтаў-сялян са студэнтаў, з-за таго што бацькі іх былі адзіналічнікамі і не мелі права вучыцца бясплатна. Пасяджэнне прагаласавала за выключэнне. Тры няшчасных студэнта нават не зразумелі, што іх выключылі, бо, натуральна, не ведалі ідыш. Ішоў 1923 год.

Зразумела, што не яўрэі-функцыянеры розных узроўняў вызначалі напрамкі гэтай палітыкі. Вызначаў бальшавіцкі інтэрнацыянал. Але на вёсках сярод функцыянераў яўрэі пераважалі і з’яўляліся праваднікамі гэтай палітыкі. “Антыжыдоўства” “лістападаўцаў” — пэўны паказнік іх палітычнай нязрэласці, а не выкрышталізаваная ідэйна-палітычная праграма, накіраваная супраць яўрэяў як этнічнай супольнасці.

Гэта складаная і балючая тэма, якая патрабуе асобнай кніжкі.

Я быў шчыры ў сваіх думках.

Усяго найлепшага,

З павагай і прыхільнасцю, Уладзімер Ляхоўскі

***

Вітаю, сп. Уладзімір!

Дужа ўдзячны за адказ. Я помню, што Вы спасылаліся на маю кнігу 2012 г. у артыкуле пра польска-савецкую мяжу, і цаню гэта.

Наконт “антыжыдоўства” лістападаўцаў… Захацелася адгукнуцца на Вашу працу, паразважаць на балючую (цалкам згодзен) тэму. Верагодна, як буду крыху вальнейшы, так і зраблю, і прапаную свае нататкі сайту belisrael.info. Ці можна ў такім разе спаслацца на Ваш ліст?

Усяго найлепшага,

Вольф.

***

Дарагі Вольф! Я вельмі не хацеў бы праслыць сымпатыкам “культурнага антысемітызму”. У мяне, як і ў маёй сям’і ніколі не было праяваў нават бытавога антысемітызму. Калі зневажаюць і крыўдзяць габрэяў, то я станаўлюся 100% “жыдом”. Вы вольны рабіць так, як падказвае Ваша годнасць і розум. Гэта вельмі балючая і дэлікатная тэма і не толькі для яўрэяў.

З павагай і прыхільнасцю, Уладзімір Ляхоўскі.

PS. Хацеў нагадаць такі факт: верш Янкі Купалы “Усебеларускія жыды” напісаны пад уражаннем пастановы рэгіянальнага сіянісцкага з’езду ў Менску ў пачатку 1920 г. (падчас польскай акупацыі), які выказаўся супраць палітычнай самастойнасці Беларусі. Для мяне Купалаў верш — гэта ўзор беларускага высакародства і сапраўднага гуманізму. І я кіруюся заўсёды Купалавай зоркай. Праслухаў Вашу размову са Жбанковым. Мне ўпадабала Ваша ўраўнаважанасць і разважлівасць пры абмеркаванні складанай праблемы.

З найлепшымі пажданнямі, Уладзімір Ляхоўскі.

***

Купалаўскі верш “Жыды!..” быў напісаны крыху раней за пачатак 1920 г. (недзе мАю фотакопію з газеты 1919 г. – хіба ў лістападзе яго ўпершыню апублікавалі, гэта можна ўдакладніць).

Гутарка з [Максімам] Жбанковым адбылася ў 2012 г., ужо і не помню добра, штО казаў і як. Помню, калі запрашалі, то была заяўлена адна тэма, а выпала абмяркоўваць іншую.

З павагай і пажаданнямі добрай ночы,

Вольф Рубінчык.

***

Адносна даты, Вольф, я памыліўся… абаперся на памяць, але акалічнасці яго напісання праўдзівыя… Я знайшоў гэтыя звесткі ў архіве. Рукі не даходзяць пакуль напісаць пра гэта.

Са Жбанковым у меня была тая ж гісторыя… 🙂

Верасень

Вітаю, сп. Уладзімір!

Вы мне пісалі: “З боку “лістападаўцаў” гэта быў не расізм ці шавінізм… “Антыжыдоўства” “лістападаўцаў” — пэўны паказнік іх палітычнай нязрэласці, а не выкрышталізаная ідэйна-палітычная праграма, накіраваная супраць яўрэяў як этнічнай супольнасці”.

Папраўдзе, маю сумневы. Учора паглядзеў у Нацыянальнай бібліятэцы № “Беларускай газэты” за 25 сакавіка 1943 г. Рыгор Крушына так злосна пісаў пра жыдоў і суддзяў-“жыдоўскіх лёкаеў”, дарма што прайшло 17 гадоў… Апрача таго, ён спаслаўся на часопіс “Наша слова”, дзе буйнымі літарамі быў напісаны лозунг “Зьнішчайма бальшавікоў і жыдоў!”, і на ліст Мяцельскага да Макарэні: “Перш-на-перш – тэрор ворагам беларускага народу. Прыйдзе час, калі на Беларусі ня будзе ніводнага жыда… Дзень ачышчэньня нашай зямлі ад жыдоўскае погані я назаву багаславеньнем”.

Па-мойму, гэтыя цытаты якраз сведчаць пра наяўнасць акрэсленай праграмы, што абапіралася на прынцыпы антыбальшавізму і юдафобіі. Калі б у “лістападаўцаў” у 1920-х гг. дайшло да справы, то рэальна пацярпелі б не члены ЦК КПБ, а яўрэі з суседніх мястэчак, у тым ліку далёкія ад палітыкі.

Выбачайце ўжо, не згодзен я лічыць асуджаных лістападаўцаў “шчырымі беларускімі патрыётамі” (с. 191 Вашай кнігі), без віны абвінавачанымі. Думаю, што заклікі да тэрору пацягнулі б судовую адказнасць у любой краіне свету, тым больш у 1920-я гг., калі чалавецтва ледзь ачомалася ад сусветнай вайны.

З найлепшымі зычэннямі,

Вольф.

***

Вітаю, Вольф!

Я добра ведаю гэтую публікацыю і, мякка кажучы, не моцна давяраў бы тым сведчанням Рыгора Казака (Крушыны) у “Беларускай газэце”… — г.зн. перыяду нацысцкай акупацыі, дзе антысеміцкая тэма была дамінуючай. Я яе не выкарыстоўваў, бо гэта вельмі сумніўная крыніца. Па-другое, гэты чалавек, Рыгор Казак, пайшоў на супрацоўніцтва з оpганамі ГПУ і даў паказанні супраць былых паплечнікаў. Не думаю, што пасля свайго апраўдання на судзе і выхаду з вязніцы ён хаваў у сябе нейкія лісты Мяцельскага ці абвесткі. Гэта было б раўнаважна самазабойству. Абапіраючыся на ўскосныя дадзеныя, я меркую, што Рыгор Казак у тым памятным 1925 г. быў завербаваны ГПУ ў якасці сэксота. Артыкул здрадніка і сэксота ў калабаранцкай газэце з яўным антысеміцкім пахам — гэта не дакумент. Пытанне, калі ж ён быў шчырым і праўдзівым: у 1925 г. ці ў 1943-м. Я прызнаю сваю пазіцыю памылковай і папрашу прабачэнне ў яўрэйскай грамады, калі такі ліст Мяцельскага з заклікам да фізычнага знішчэння яўрэяў ці іншыя дакумэнты такога ж пагромнага зместу будуць выяўленыя і апублікаваныя. Я чамусь думаю, што ад гнуснай правакацыі Крушыны не быў пакараны “ў адместку” ні адзін яўрэй. Г.зн. пасля такога пасквілю ні адзін актывіст СБМ не далучыўся да вышуку і знішчэння апошніх ахвяраў Халакосту. Пастрадаў толькі адзін чалавек. Пасля публікацыі Крушыны (абачліва схаваўся пад псеўданімам) карным партызанскім аддзелам быў вышуканы ў роднай вёсцы і расстраляны Нічыпар Мяцельскі. І гэтаму ёсць дакументальнае пацвярджэнне. У мяне ёсць рукапісны часопіс “лістападаўцаў” “Наша слова”. Там няма ані намёка на антысеміцкую рыторыку, там няма заклікаў знішчаць яўрэяў. Там дастаткова сур’ёзныя тэксты з абгрунтаваннем змагання з бальшавізмам. Многія артыкулы з гэтага выдання апублікаваны ў “Спадчыне” (здаецца ў 1998 г.).

З павагай і прыхільнасцю, Уладзімер Ляхоўскі.

Абзацы з кнігі “Ад гоманаўцаў да гайсакоў”, с. 181, 191-192

***

Фрагменты перапіскі я змясціў у сваім водгуку на кнігу Ляхоўскага, апублікаваным на belisrael тады сама, у 2015 годзе (у 2018-м перадрукаваў той водгук – разам з меркаваннем Анатоля Сідарэвіча – у кніжцы “Выбраныя катлеты і мухі”). На жаль, дыскусія з Уладзімірам Віктаравічам развіцця не атрымала; прасіў я даць пачытаць “лістападаўскія” сшыткі “Нашага слова”, ён ухіліўся… А цяпер нават не ведаю, каго прасіць.

Апублiкавана 06.09.2022  14:22

О леваках. И о сталинском терроре

Начиная с 1990-х годов я время от времени высказывался о крайне правых в Беларуси – натурально, без особого пиетета (хотя среди них, как во всех группировках, не замазанных включённостью во власть и не обязанных «прогибаться», попадаются неглупые и мужественные люди). Сегодня – для равновесия, что ли – захотелось поговорить о местных ультралевых. Или, если угодно, о леваках…

Замшелые сталинисты, которым «в обед сто лет», мало меня интересуют – любопытно было послушать новое поколение (успеть, пока оно ещё теоретизирует, а не перешло к практическим действиям по захвату власти :)). Возможно, репрезентативными в этом смысле являются «три богатыря» – Дмитрий с ресурса «Полиграф» и два Константина из кружка, названного «КрасноBY», пожалуй, не без иронии («Краснобай» ;)). Эти могучие мужи решили дать отлуп автору канала «Вам показалось» («ВП»), не так, по их мнению, снявшему ролик о коммунизме. Вот этот:

https://www.youtube.com/watch?v=x4XRop79YwU

Разумеется, за восемь минут глубокий анализ сложного «-изма» невозможен, но анонимный автор «ВП» нигде и не претендовал на особую глубину (мультипликационные вставки намекают). Тем не менее по нему решили пальнуть «изо всех стволов»: немудрёный апрельский ролик разбирался в начале мая около часа… «На серьёзных щах», под заголовком, из которого так и сквозила обида: «Когда им надоест? Антисоветская пропаганда в Беларуси».

Всю «дискуссию» перетряхивать не буду – остановлюсь на теме, волнующей с конца 1980-х (школьником собирал вырезки и выписки из журналов, газет, книг, в которых говорилось о Сталине и репрессиях, даром что, как осенью 2017 г. подчёркивал Анатоль Сидоревич, вернее было бы говорить о сталинском терроре).

«ВП» (4:58 – 5:03): «Оценки масштабов [сталинских] репрессий очень разные: от четырёх до сорока миллионов человек».

Казалось бы, к чему придраться в этой фразе? Но «нет таких крепостей, какие не могли бы взять большевики» (С):

Дмитрий (31:51 – 33:11): «В конце 80-х была создана специальная комиссия, которую пустили в архивы посмотреть, сколько же расстреляно. И с тех пор это официальные мейнстримные цифры, которые признают и западные историки-советологи, и местные историки-советологи… Ознакомиться с ними можно в книжке Земскова «Сталин и народ. Почему не было восстания», написанной по горячим следам (не совсем так, указанная книга вышла в 2014 г. – В.Р.) Эти цифры до сих пор никто не оспорил. Если не ошибаюсь, за всё время советской власти на территории советской страны было расстреляно в пределах миллиона, из них в 1937–38 годах – 680 тысяч (экстраординарная мясорубка, расстреляли больше, чем за всё остальное время). 2,5 миллиона – максимальная численность заключённых в ГУЛаге. Это признаваемые наукой цифры – не 4 и не 40 [миллионов], а сильно меньше. Это неприятно, это плохо, но систематическое враньё – это тоже плохо. И говорить о 40 миллионах, зная, что их не 40, десятилетиями, навевает странные мысли… Зачем это делается?»

Константин-1 (33:13 – 33:25): «Автор ролика не приводит никаких доказательств, никаких подтверждений. Когда он говорит, что есть историки, которые говорят (собственно об историках у “ВП” речь не шла, cм. выше. – В.Р.), фамилии историков не приводятся…»

Константин-2 (33:49 – 34:09, к «ВП»): «Вы бы те тезисы, которые озвучиваете, хотя бы материалами подкрепляли, пусть кривыми, чтобы можно было нам углубиться и истину откопать. Стыдно!»

Виктор Земсков, указ. соч.: «Всего за 1929–1933 годы в “кулацкую ссылку” было направлено более 2,1 млн человек… Много людей умирало в пути следования… Особенно велика была детская смертность… Выселение “кулацкого элемента” с направлением его на спецпоселение осуществлялось и в 1934–1935 годах, и даже позднее… По нашим оценкам, общее число раскулаченных в 1929–1933 годах и позднее крестьян (всех трех групп) могло максимально составлять 3,5 млн».

Российский историк Земсков (1946–2015), приведя вопиющую статистику и факты насчёт сталинского террора, попытался тем не менее смягчить общее впечатление, в т. ч. путём полемики с иными исследователями. Например:

Большой резонанс в обществе вызвала публикация Р. А. Медведева в «Московских новостях» (ноябрь 1988 года) о статистике жертв сталинизма. По его подсчетам, за период 1927–1953 годов было репрессировано около 40 млн человек, включая раскулаченных, депортированных, умерших от голода в 1933 году и др. В 1989–1991 годах эта цифра была одной из наиболее популярных при пропаганде (? – В. Р.) преступлений сталинизма и довольно прочно вошла в массовое сознание.

На самом деле такого количества (40 млн) не получается даже при самом расширенном толковании понятия «жертвы репрессий». В эти 40 млн Р. А. Медведев включил 10 млн раскулаченных в 1929–1933 годах (в действительности их было около 4 млн), почти 2 млн выселенных в 1939–1940 годах поляков (в действительности – около 380 тыс.), и в таком духе абсолютно по всем составляющим, из которых слагалась эта астрономическая цифра.

Боюсь, что допуск В. Земскова к архивным делам в конце 1980-х не сделал его специалистом по «всем составляющим». И трудновато на 100% доверять автору, который в соседних главах своей книги пишет о числе раскулаченных то «максимально 3,5 млн», то «около 4 млн». Также надо понимать, что доктор наук, выпустивший книгу в издательстве «Алгоритм» (не «мейнстримном» и уж точно не академическом), – ещё не вся современная наука.

Довольно убедительно с Земсковым – в 2007 г., т.е. до выхода его opus magnum – полемизировал, к примеру, его соотечественник, доктор философских и кандидат исторических наук Николай Копосов, констатировавший, что «Понятие “пострадавшие от репрессий”, действительно, размыто». Во всяком случае, уровень аргументации у Копосова не выглядит хуже… Его выводы о том, что «общее количество хотя бы приблизительно учитываемых жертв террора составит для периода 1921–1955 гг. 43-48 млн. человек», допустимо поставить под сомнение, но они существуют и имеют право быть.

Итак, у «ВП» в апреле 2021 г. промелькнула вполне корректная фраза о разных оценках масштабов сталинских репрессий, а его оппоненты, мягко говоря, облажались. Верну ведущему «Полиграфа» его же вопрос: «Зачем это делается?» Кажется, вот и ответ:

Дмитрий (34:16 – 35:06): «Почему важно бороться с этой чушью антисоветской? Потому что мы живём в такое время, когда гражданские конфликты полыхают то там, то здесь… И если мы не отлепим репрессии от советской власти (это не уникальное свойство советской власти репрессировать собственных граждан – раскачивание психоза с утерей контроля над спецслужбами может произойти везде, при любом строе, и происходило при любом строе)… Когда мы это слепливаем с СССР, то считаем, что у нас этого быть не может – мы же не СССР. И такое начинается, как мы видели в Украине».

Сравнение современной Украины с её сотнями политзаключённых (допустим, данные Ларисы Шеслер, представительницы украинского «Союза политзаключенных и политэмигрантов», базирующегося в Москве, верны), и СССР, где уже в начале 1930-х насчитывались миллионы потерпевших от режима, – типичная демагогия… Да, приступы массового психоза много где случаются, но лишь в таких государствах, как сталинский СССР и гитлеровская Германия, он: а) длится многие годы; б) насаждается сверху; в) оправдывается всеобъемлющей идеологией. В результате непосредственно страдают миллионы, а «рикошетом» ломаются жизни десятков миллионов людей.

«Отлепить» репрессии – чего уж там, террор! – от советской власти 1917–1953 гг. не представляется возможным. Уникальность этой власти на просторах бывшей Российской империи – как в разнонаправленности террора, когда трудно было найти категорию населения, им не затронутую, так и в разнообразии методов, и в многочисленности/вездесущести карательных органов. Раскрыл сборник «Улада і грамадства: БССР у 1929–1939 гады» («Логвінаў», 2019; спасибо Павлу Костюкевичу за то, что поделился экземпляром). Читаю предисловие составительницы, историка Ирины Романовой о начале 1930-х гг. в БССР (с. 7, пер. с бел.):

Само раскулачивание и выселение превратилось в настоящую вакханалию. Выявление и выселение кулаков проводили органы ГПУ, местные органы власти, группы бедноты, рабочие бригады, работники политотделов машинно-тракторных станций и совхозов, уполномоченные районных и окружных партийных, советских, комсомольских, профсоюзных и кооперативных органов… Результаты раскулачивания были катастрофическими. Конфискация имущества превращалась в примитивный и повальный грабёж.

Если углубиться в документы из этого сборника (кстати, высоко оцененного Алексеем Кудрицким, исследователем, авторитетным в левых кругах), то волосы дыбом становятся. Сельская местность, где в БССР 1930-х проживало около 80% населения, сделалась настоящим полем гражданской войны… И. Романова: «Угрозы, насилие, репрессии являлись составными частями повседневности крестьянства 1930-х гг.» (с. 8). Подобного, конечно, нет и не предвидится в современной Украине, да и в современной Беларуси.

На мой взгляд, белорусским левым (касается далеко не только «трёх богатырей») следовало бы не релятивизировать опыт сталинского СССР, вольно или невольно обеляя указанный период и лично тов. Сталина, а прямо заявить: «увы, всё это было, но мы не такие и такими не будем». Следовало бы ориентироваться на еврокоммунизм, более или менее успешно враставший в политическую жизнь Франции, Италии и проч. даже после «хрущёвских разоблачений» 1956 и 1961 гг., сближаться с социал-демократией. Правда, такое «движение к центру» небезопасно; можно, как минчанин Сергей Спариш, покинувший КПБ ради развития «Народнай грамады» Николая Статкевича, надолго угодить за решётку (на днях его приговорили к шести годам колонии усиленного режима – видимо, среди прочего за партийную активность). Куда проще и безопаснее сражаться с ветряными мельницами вроде «антисоветской пропаганды»…

С. Спариш и пиво. Это фото Сергей прислал для belisrael в 2019 г.

Добавлю, что заигрывание левых с приверженцами сталинской эпохи ещё как-то можно объяснить в России (с точки зрения «имперцев», влиятельных в соседней стране, антизападник Виссарионыч был крут независимо от его большевизма). В Беларуси же оно бесперспективно даже тактически; движение национал-большевиков здесь всегда было настолько маргинальным, что власти, в отличие от кремлёвских, по большому счёту и не пытались интегрировать нацболов в свои структуры. К тому же в РБ Сталин, по моим ощущениям, куда менее популярен «в народе», чем в РФ.

Возможно, единственный жилой дом в Минске (Центральный район), где и серп, и молот, и звезда… Фото 10.05.2021

У нас вообще поменьше тоски по большевизму и веры в коммунизм, чем у восточных соседей, как бы ни суетились чиновники вроде министра образования Игоря Карпенко и его «цепного пса» Андрея Л-на. Достаточно вспомнить, что на относительно свободных президентских выборах 1994 г. кандидат от компартии (Новиков) занял последнее, 6-е место, в то время как в России-1996 Зюганов пользовался поддержкой примерно половины избирателей. А вот общественный запрос на левые идеи в Беларуси, как не раз говорилось, есть, и немалый.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.05.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.05.2021  22:33

В. Рубінчык. Новы думкавы сумёт

Каго-каго, а мяне мінулы год не зусім адпусціў. Усё ж 11 дзён пасля бою гадзінніка – салідны тэрмін, каб падцягнуць «хвасты», прааналізаваць недааналізаванае… і кінуць пагляд у будучыя месяцы (на пяцігодкі цяпер планаваць-прагназаваць даволі рызыкоўна).

Па-першае, стараўся ўносіць разнастайнасць у зносіны з патэнцыйнай аўдыторыяй: напрыклад, апрача тэкставых публікаваў і гукавыя файлы. За апошнія 3 месяцы выклаў іх на Youtube куды болей, чым за папярэднія 15.

Прыклад «слайд-шоў» (зрабіце, як я, зрабіце лепей…)

Па-другое, 2020-ы многім чарговы раз паказаў, наколькі можна давяраць «калектыўнаму Рыгорычу» – дакладней, наколькі яму няможна давяраць – нават у сферах, дзе гэты квазікадаўр мусіў бы арыентавацца лепей, чым у «айфонах-плафонах» ды лабірынтах юрыспрудэнцыі. Гаваркі прыклад – на сайце promise.by:

У лістападзе 2017 г. намеснік прэм’ер-міністра Уладзімір Сямашка ў эфіры перадачы «Контуры» (АНТ) заявіў, што вытворчасць кардону на базе філіяла «Добрушская папяровая фабрыка “Герой працы”» будзе запушчана ў 2018 годзе. Ён жа ў сакавіку 2018 г. у эфіры тэлеканала «Беларусь 1» пацвердзіў, што завод кардону ў філіяле Добрушскай папяровай фабрыкі запрацуе да канца 2018 года.

Нагадаю (ну, раптам хто прапусціў) – 2018 год быў у Беларусі даволі спакойны. Ні пандэміі, ні падрыхтоўкі да прэзідэнцкіх «выбараў»… адзінае, прэм’ер-міністр змяніўся. Але хіба гэта перашкода для доўгайграючых праектаў? Не выключаю, што ў нас – так (пры Сяргею Румасу ўрад узяў на сябе абавязак правесці Сусветную шахматную алімпіяду, пры Раману Галоўчанку – адмовіўся, «растаптаўшы» ўрачыста падпісаны кантракт з ФІДЭ). Па стане на кастрычнік 2019 г. у абсталяванне завода было ўкладзена 265 мільёнаў USD, але справа рухалася марудна– спатрэбіўся візіт у Добруш тагачаснага старшыні Камітэта дзяржкантролю Леаніда Анфімава.

У пачатку лютага 2020 г. з «кардоннай праблемай» паспрабаваў даць рады «шэф» Анфімава і Румаса: «К канцу года фабрыка выйдзе на работу ў нармальным рэжыме. Мы цалкам запусцім вытворчасць, адладзім, створым сістэму кіравання і пачнем працаваць…» У старых карпусах Добрушскай папяровай фабрыкі планавалі арганізаваць вытворчасць упакоўкі з новага кардону. «Мы ўмеем гэта рабіць, у нас ёсць у друкарнях кампетэнцыі, – заўважыў кіраўнік дзяржавы. – Да канца года мы гэта пачнем рабіць ужо тут, на старых плошчах».

Тут аптымізм яшчэ больш хадульны, чым у гісторыі з пялетным заводзікам у Мазыры (чыноўнікі абяцалі яго к чэрвеню, адкрыты быў у верасні 2020 г.)… Першы намеснік прэм’ер-міністра Мікалай Снапкоў у ліпені таксама казырыўся («да канца года»), але ў кастрычніку 2020 г. «проста» намеснік прэм’ер-міністра Юрый Назараў распавёў, што першы мелаваны кардон на новым заводзе па вытворчасці мелаваных і немелаваных відаў кардону ў Добрушы плануецца атрымаць у I квартале 2021 года. На ніжэйшым узроўні – шчэ больш рэалізму: у навагоднім віншаванні (30.12.2020) Аляксандр Каляда, гендырэктар ААТ, якое кіруе Добрушскай папяровай фабрыкай, паведаміў, што запуск завода па вытворчасці кардону мае адбыцца ў 2021 годзе, не ўдакладняючы квартал… Дзіва што народ рагоча з выказванняў самі-скеміце-каго пра тое, што дзякуючы «таннай» беларускай электрычнасці можна «кляпаць» крыптавалюту: «Біткойны-та мы накляпаем. Але куды складваць? Упаковачнага кардону няма…». – «Будзем пакуль што складваць на грунт» (06.01.2021).

https://www.youtube.com/watch?v=FwDb0ThDxgA

Лірычная гераіня мінскай спявачкі Марыны Шугавай тры гады таму выпрошвала ў партнёра «адзін біткойн» – яна штосьці ведала 🙂

Ну і, вядома ж, усё лепшае – дзецям… Вестка ад 13.09.2018: «Нацыянальны дзіцячы навукова-тэхналагічны парк плануецца адкрыць к 2020 году ў Мінску. Пра гэта, адказваючы на пытанне карэспандэнта БЕЛТА, паведаміла галоўная спецыялістка ўпраўлення сацыяльнай, выхаваўчай і ідэалагічнай работы галоўнага ўпраўлення выхаваўчай работы і моладзевай палітыкі Міністэрства адукацыі Таццяна Драпакова». У красавіку 2019 г. А. Лукашэнка падпісаў указ № 145 «Пра стварэнне ўстановы адукацыі “Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк”» (ужо не да 2020 г., а да 01.01.2021).

Надоечы мінадукацыі зрабіла хітры крок: загадам ад 21.12.2020 пераменавала Рэспубліканскі цэнтр інавацыйнай і тэхнічнай творчасці, які вёў радавод ад Цэнтральнай дзіцячай тэхнічнай станцыі 1929 г., у «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» – не падкапацца! 🙂 Што ж паробіш, калі месяц таму высветлілася: з навамодным праектам, які спісваўся з адукацыйнага цэнтра «Сірыус» (Сочы, РФ), чарговы аблом… І вось ужо 06.01.2021 А. Лукашэнка выдае ўказ аб тым, што да 2022 г. працягваюцца тэрміны фінансавання будаўніцтва вучэбна-лабараторнага корпуса дзіцячага тэхнапарка… Таксама з 2020-га на 2022 год перанесены тэрміны будаўніцтва школы ды інтэрната пры тэхнапарку. Якая лёгкая справа, гэтае дзяржаўнае кіраванне – трэба проста час ад часу падпраўляць лічбы! 😉

Уявім сабе заапарк. Дырэктар вырашыў купіць буйвала і растрындзеў на ўвесь свет, што за год пабудуе адмысловы «прасунуты» вальер. Праз паўтара года вальер у дырэктара не гатовы і блізка, тады намеснік дырэктара цягне шыльду «буйвал» і прыбівае яе да клеткі са слонікам. Міма праходзіць Казьма Пруткоў і скрушна ўздыхае: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, не вер вачам сваім». За ім крочыць мізантроп-пачатковец (магчыма, я, а магчыма, ты) і развівае думку ў адзіна слушным сэнсе: «Калі на клетцы слана прачытаеш надпіс “буйвал”, пасадзі ў клетку таго, хто зрабіў гэты надпіс, і яго начальніка таксама».

Разлічваць на ўзлёт эканомікі пры апісаных вышэй раскладах не выпадае, і Беларусь выціскаецца на задворкі ў сістэме міжнароднага падзелу працы. Тым болей што выдаткі на даследаванні і развіццё – груба кажучы, «на навуку» – па-ранейшаму не дасягаюць нават 1% ВУП… Біў у званы гадоў з чатырох таму (напрыклад, тут), дый не я адзін, але хто слухаў?

Выглядае, Ізраіль – параўнальна з Беларуссю – цэніць новае разоў у восем вышэй… А можа, нашым галоўным ноў-гаў (know-how) будуць абеды з жывым сабачкам на стале? Раскруцім гэта як самы бяспечны і pet-friendly спосаб харчавання, прадамо патэнт элітным рэстаранам свету? 😉

Дзівяцца ўжо і вадзіцелі-дальнабойшчыкі, як актыўна з Беларусі вывозяцца сыравіна і палуфабрыкаты, а потым у злёгку апрацаваным выглядзе вяртаюцца ў выглядзе тавараў з высокай дададзенай вартасцю. Ці ператварыўся наш край канчаткова ў калонію, можна спрачацца, але пашыранасць каланіяльнага мыслення тут і цяпер відавочная. Толькі адныя шукаюць метраполію ў Маскве, іншыя – у Вашынгтоне, а нехта – у Варшаве і Берліне.

«Найцішэйшая ніва» з «самым пакорлівым» насельніцтвам прыцягвала і прыцягвае да сябе розных авантурнікаў, як пралукашэнскіх, так і «анты» (у час місіі арыентацыя можа мяняцца). Некаторыя з іх нават лічаць сябе журналістамі, беларусістамі, палітолагамі… але хопіць пра гэта. Калі «зубрызм» нешта значыць, яго неад’емнай часткай павінны быць антыкаланіяльны дух, беларусацэнтрычнасць – плюс, напэўна, адмова ад паходаў у інфармацыйнае залюстроўе. Адной з праяў «інфавайны» стаўся адкрыты ліст ад імя жыхароў сталічнага раёна да кіраўніка міжнароднай федэрацыі хакею Фазеля з патрабаваннем не праводзіць улетку 2021 г. чэмпіянат свету па хакеі ў Мінску. Чытаў – і паціскаў плячыма:

Кожны вечар, пачынаючы з дня выбараў прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, у Цэнтральным раёне, як і ў іншых раёнах горада Мінска, адбываюцца затрыманні мірных жыхароў супрацоўнікамі спецпадраздзяленняў са зброяй у масках… У кожным двары Цэнтральнага раёна дзяжурыць АМАП са зброяй.

Апошнюю заяву дзясяткам тысяч жыхароў раёна лёгка абвергнуць, выйшаўшы ўва двор або на балкон. У кварталах вакол бульвара Шаўчэнкі, дзе бываю штодня, бачыў АМАПаўцаў двойчы: 06.08.2020 (у час масавага збору каля кінатэатра «Кіеў») і 15.11.2020 на «плошчы Перамен». Ведаю, што разганялі яны людзей на «Арлоўцы» і ў Лебядзіным, разам з тым у большасці двароў Цэнтральнага раёна АМАП не толькі не дзяжурыць, а ўвогуле не з’яўляўся. Тым не менш гратэскны – на мяжы правакацыі! – зварот «сумленных людзей» надрукавалі «Трыбуна», «Беларускі партызан», «Белсат»… Чым горай, тым лепей?

Пішучы гэтыя радкі, яшчэ не ведаю пра вынікі сустрэчы Лукашэнкі з Рэнэ Фазэлем (11.01.2021). Дапускаю, што пры пэўных умовах чэмпіянат свету па хакеі ўлетку 2021 г. мог бы прынесці больш карысці краіне і люду паспалітаму, чым кіруючай групоўцы.

Сапраўды, перад чэмпіянатам у Мінску-2014 спецслужбы наладзілі паляванне на «непрыяцеляў рэжыму» і многіх адправілі «на суткі» (што не зашкодзіла, напрыклад, Барысу Тасману знайсці ў падрыхтоўцы да міжнароднай імпрэзы мноства плюсаў). Але зараз, калі Украіна адышла ў цень, а да Беларусі прыкута ўвага буйных гульцоў, тутэйшы «правадыр», верагодна, устрымаўся б ад эскалацыі канфлікту… Мо і выпусціў бы некаторых палітвязняў дзеля «спартовага свята».

* * *

Абмяняліся мы з Пятром Рэзванавым колькімі рэплікамі наконт падзеяў лета-восені 2020 г., «рэвалюцыя» ў Беларусі была ці не. Пётр спярша, 09.01.2021, прапанаваў (магчыма, з нагоды 116-годдзя піцерскай «Крывавай нядзелі») «кінуць баяцца слова “рэвалюцыя”». Але потым згадзіўся, што ў нас адбылося штось іншае… Другі даўні аўтар belisrael, Анатоль Сідарэвіч, прызнаў (08.01.2021), што палітычнай рэвалюцыі яшчэ няма, але сцвярджае, што «ідэалагічная», «рэвалюцыя свядомасці» такі надышла.

Разважаючы пра змены ў калектыўнай свядомасці пры ненадзейных або недаступных у Беларусі сацыялагічных доследах, мы ступаем на тэрыторыю метафізікі… Тое, што зрухі летась адбыліся, бясспрэчна, аднак наколькі яны: а) масавыя, б) незваротныя? А. Сідарэвіч лічыць, што і масавыя, і незваротныя, аргументуючы так: «Новыя інфармацыйныя тэхналогіі не дазволяць вярнуць грамадства ў ранейшы стан. Спажывальнікаў тэлевізійнай прадукцыі застаецца ўсе менш і менш. Людзей прымушалі і працягваюць яшчэ прымушаць выпісваць “Советскую Белоруссию”. Але колькі з іх яе чытае — вялікае пытанне».

Я б не перабольшваў ролю інфармацыйных тэхналогій у разняволенні грамадства; ёсць важкія падставы меркаваць, што запрыгоньваюць яны яшчэ мацней… Большасць тых, хто выпісваў «СБ», не чыталі яе і 10 год таму, але ж і на бок «светлых сіл» не пераходзілі (заплаціць за непатрэбшчыну – істотны ўдар па годнасці; гэта здаўна ўсвядомілі ідэолагі, таму і прасоўвалі «абсурдную» падпіску на «кантраляваныя выданні»).

Зрухі ў свядомасці не маюць значэння, калі не падмацоўваюцца ўчынкамі, няхай дробнымі. Дык і закарцела мне праверыць, як змяніўся наклад двух прапагандных газет – «СБ. Беларусь сегодня» (мэтавая група – «усе-ўсе-ўсе») і «Знамени юности» (мэтавая група – моладзь, перадусім актывісты БРСМ) – у пачатку 2021 г., параўнальна з першымі нумарамі 2020 і 2019 гг.

Газета / Год 2019 2020 2021
«СБ» 400094 355491 319650
«ЗЮ» 44907 50994 47892

Калі «СБ» стабільна губляе наклад, то пра «ЗЮ» гэтага не скажаш. Паводле маіх адчуванняў, маркерам кардынальных (дапраўды «рэвалюцыйных») зрухаў было б зніжэнне тыражоў абодвух выданняў у 2021 г. на 50%, г. зн. напалову. Ну, а падзенне на 10%, у прынцыпе, можна вытлумачыць наступам інтэрнэт-эпохі…

Адпачніце ад нудных лічбаў – зацаніце снежную Вільню, убачаную д-рам Гарбацкім.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

11.01.2021

От ред. belisrael

Хоккейный чемпионат в Минске, наверняка, будет пробойкотирован большинством стран, как бы не хотел его провести лукашенковский друг, “уходящая натура” Фазель, как его назвал один российский спортивный журналист. Если б не пришедшая пандемия, то в Швейцарии состоялся бы чепионат мира 2020, после чего чиновник от спорта заканчивал свою карьеру. А так он остался на еще один год, и очень хочет поиметь дивиденды от щедрого диктатора. Ну а показанное накануне часовое “интервью” российской пропагандистке Наиле Аскер-Заде, когда она еще и облачившись в форму вышла на лед, появившись в кадре, где был замечен также предфедерации Дмитрий Басков, особо ставший известным после убийства карателями в гражданском во дворе своего дома художника Романа Бондаренко, но умудрилась не задать ни одного принципиально вопроса, дало понять, что Лу страшно хочет этот чемпионат, хоть и сказал, сидя в любимой аммуниции за бортиком: “а мы не паримся, будет так будет, нет так нет”. Но сейчас не та ситуация, как в 2014, чтоб прокатило.

Опубликовано 12.01.2021 00:21

***

Водгук

Як заўсёды, з цікавасцю прачытаў чарговы матэрыял Вольфа Рубінчыка.

Як ні дзіўна, пачну з абароны «персанальнага» Рыгорыча ад «калектыўнага». Спярша — амаль інсайдэрская інфармацыя пра вытворчасць кардону. Выдавалі мы метадычку пра плесневыя грыбы, і аўтар(-ка) казала, што на згаданай [Добрушскай] фабрыцы планаваўся нейкі не той тэхналагічны працэс, на выхадзе якога атрымліваўся б шкодны для здароўя кардон. Пры гэтым яна нават паведаміла, што асабіста Рыгорыч пры свядомасці, яго сапраўды можна пераканаць.

Нягледзячы на «праколы» (кшталту даўно згаданага тым жа Рубінчыкам, з-за чаго пры дзеючай Канстытуцыі ў нас легітымнага Прэзідэнта быць не можа па азначэнні!), працытую выснову, якую зрабіў у 2016 г.: «У чым неацэнная карысць ад Рыгорыча, — пры ім у прававыя акты сталі больш-менш аператыўна (хоць і не заўсёды) уносіцца змяненні і дапаўненні».

Зноў паўтару старую прэтэнзію пра тое, што параўноўваць дзве краіны — замала. Калі даць веры гэтай табліцы (яна, праўда, толькі пра долю ВУП у адукацыі, і, на жаль, у дадзеных вельмі розныя даты), Сінявокая пакуль што ў пачатку другой трэці…

Наконт пераказу нашай дыскусіі 2021 г., што расцягнулася на два пасты, зраблю тры заўвагі: па-першае, «у нас» не «адбылося», а адбываецца «штось іншае» за рэвалюцыю; па-другое, гэтае «штось іншае» ў маім (цяперашнім) разуменні мае пэўную аналогію: «банкетныя кампаніі (што французскія 1848, што расійскія 1904)»; ну, і па-трэцяе, гэтая аналогія добра адпавядае «дробнабуржуазнай рэвалюцыі» ((с) Рыгорыч).

Для агітацыі і прапаганды / штодзённага ўжытку «рэвалюцыя» больш карысная/зразумелая, чым «падзеі, якія некаторымі сваімі аспектамі нагадваюць “банкетныя кампаніі”»…

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

Увесь адказ Пятра гл. па спасылцы

Дадана 12.01.2021  16:31

Подлость, пошлость, солидарность

Перед «выборами» 9 августа, если помните (прошу прощения за малопочтительный оборот, но многие не помнят и того, что было вчера), в Минске были распространены листовки с «антипутинским» лозунгом начала 2010-х: «Мы не протестуем, мы тебя увольняем!»

Ясно было, что сразу «уволить» не получится. Но протесты громыхнули на весь мир – во всяком случае, о них знают в Европарламенте, в московском, псковском и тульском кремлях, в Конгрессе США… Даже израильский гроссмейстер Борис Гельфанд высказался 09.09.2020, пусть и обтекаемо, не без высокомерия: он-де в какой-то степени следит за событиями в Беларуси, откуда уехал 22 года назад, и сейчас «тот редкий случай», когда поведение жителей родного Минска вызывает у него уважение. «Нету агрессии друг против друга… Люди убирают за собой бутылки с водой», – молвил Гельфанд.

Другой давний эмигрант смотрит на события предсказуемо иначе. Из статьи Зенона Позняка, 15.09.2020 (пер. с бел.):

15 сентября постоянный комитет Парламентской ассамблеи Совета Европы принял декларацию. Согласно декларации, ПАСЕ считает, что Беларуси нужен «демократический, широкомасштабный и инклюзивный политический диалог» с участием в нём гражданского общества для мирного выхода из кризиса. В Беларуси нужно провести реформы, начиная с реформы конституции…

А вот что говорит руководитель дипмиссии Евросоюза Жозеп Боррель. Он считает, что выход – в политическом диалоге между властями и обществом. Началу такого диалога могла бы способствовать наблюдательная миссия ОБСЕ. «Однако мы не смогли связаться с белорусскими властями ни на каком уровне», – сокрушается Боррель.

Они не понимают элементарных вещей: Лукашенко ни с кем не будет говорить – ни с Европой (ни с Меркель, ни с Боррелем), ни с народом. Они не могут сообразить, что если режим лукафашизма поддерживает Москва и московский гэбизм, то Европа бессильна. А когда сообразят, начнут искать компромиссы с Москвой, чтобы вместе обуздать белорусскую революцию.

Сдержанно отношусь к заявлениям З. П. (почему – писал ещё года 4 назад, к примеру, здесь). Вместе с тем надо заметить, что доля истины в свежих его рассуждениях есть, и немалая. Очень вовремя подвернулся кое-кому в Минске полуторамиллиардный кредит, обещанный на днях, –он-таки продлит агонию режима и поможет сдержать… не революцию, но массовые протесты.

Доминанты поведения власть предержащих в этом месяце – подлость и пошлость. Я бы даже сказал, что пошлость иногда выходит на первый план.

Чем живёт «Беларусь сегодня», 18.09.2020

И сам «женский форум» в «Минск-Арене» 17 сентября, куда свезли тысячи людей из регионов, и кричалки на нём вроде «Света, ты украла наше лето!», и подмена певческого голоса на сцене, как в старом фильме с Норманом Уиздомом, – проявления пошлости. Хотел было написать «жуткой», но мне, скорее, смешно и противно.

Кто бы сомневался, что у этого «дважды заместителя», экс-министра информации, будет именно такое мненьице…

Противны и действия и. о. царя вроде указа 16.09.2020 о лишении дипломатического ранга Чрезвычайного и Полномочного Посла трёх «непослушных» сотрудников МИДа: двух бывших (Павел Латушко, Игорь Лещеня) и одного действующего (Василий Маркович, до 16 сентября – посол Беларуси в Латвии). Ранг присваивается за совокупность заслуг на госслужбе и сохраняется за отставными дипломатами пожизненно, что следует из указа «президента» РБ «О некоторых вопросах дипломатической службы Республики Беларусь» от 15.05.2008 (п. 42). Лишить ранга, исходя из документа, можно лишь действующего дипломатического работника (пп. 46, 52). Но когда Лукашенко останавливали подписанные им самим бумаги?

П. П. Латушко вообще ушёл из МИДа в начале 2019 г. – тогда к нему по службе, насколько знаю, не было претензий. «Обнулёж» его заслуг 2000–2010-х годов создаёт опасный прецедент и преподносит антиурок молодым дипломатам: нечего служить интересам государства, в т. ч. ради почётных званий-рангов, ведь так или иначе ценится лишь твоя лояльность конкретному лицу. И чем выше поднимаешься, тем больнее падать: разжалованный в августе посол РБ в Испании Павел Пустовой об этом тоже узнал…

Владимиру Макею, допустившему сентябрьский беспредел в отношении «своих людей» (именно при его руководстве МИДом Латушко 6 лет был послом в Польше и постпредом при ЮНЕСКО, а Лещеня 4 года – послом в Словакии), будь у него хоть капля самоуважения, следовало бы немедленно подать в отставку. Впрочем, и в 2018 г. я понимал, что наша нобелевская лауреатка по литературе сильно переоценивала министра: «Я смотрю на Макея как на трагическую фигуру. Неизвестно, чем кончится его желание другой Беларуси. Наверное, не без его помощи достигается этот пошаговый компромисс. Он один из думающих людей у власти». Фигурка-то на самом деле комическая – как и все, кто пытается слепить конфетку из лукашенского г..на. Какое там «желание другой Беларуси» у «скованных одной цепью»…

От беседы с П. Латушко, опубликованной 18.09.2020, осталось впечатление, что П. Л. пытается выгородить своего бывшего шефа, которого якобы пытается уничтожить Максим Рыженков (первый зам. главы администрации президента, тоже когда-то служивший в МИДе). Допускаю, что «молодые волки» ещё позубастее старых, но пусть они сами разбираются… С моей точки зрения, первоочередная задача – притупив зубы обеим стаям категориям хищников, устранить тот самый беспредел. Или «правовой дефолт», как изволил выразиться Андрей Казакевич.

Предмет гордости белорусских идеологов – погранкомитет оформил хасидам, стремящимся в Умань, выезд из Беларуси в Украину… Что при этом думает официальная Украина, в расчёт не принимается, ведь сам Лукашенко 15.09.2020 поручил договориться с ней о «зелёном коридоре»! У соседей карантин? «Пренебречь, вальсируем» 🙁 Зато ныне кто-то из хасидов благодарит человека, «доброго» за чужой счёт

Молодые спортсмены тоже получили свой антиурок. Главный тренер национальной сборной по фристайлу Николай Козеко, которого Лукашенко в апреле поздравлял с 70-летием, в августе возмутился из-за жёсткости в отношении демонстрантов, а в сентябре был лишён именной президентской стипендии. Более того, минспорта потребовало вернуть сумму стипендии за год 🙁

По большому счёту, не мне бы рассуждать об отношениях тренера с министерством, но Сергея Щурко, журналиста, который «собаку съел» в подобных вопросах, 14 сентября закрыли на 15 суток. Его российский коллега Игорь Рабинер в сердцах написал: «Моего давнего товарища Сергея Щурко, великолепного белорусского спортивного журналиста, одно из самых узнаваемых лиц культового “Прессбола”, автора благотворительных проектов, вчера посадили в минскую тюрьму… Насколько понимаю, Щурко никогда не был политически особо активным человеком, но последние события исчерпали терпение вообще всех белорусов».

Не всех… В ответ на заявление российских учёных от 12 сентября могучий текст опубликовал 17.09.2020 «Президиум Национальной академии наук Беларуси» на официальном сайте НАН. Сотни россиян заявили: «Мы возмущены решением руководства России о признании Александра Лукашенко избранным президентом Беларуси. Мы требуем отменить это решение и воздержаться от любого силового вмешательства в дела соседней страны. Определить легитимного президента может только воля граждан Беларуси, однако проведение свободных выборов несовместимо с репрессиями против политических оппонентов, развёрнутыми нынешним белорусским режимом». Им ответили.

«Народ полностью поддерживает действующего главу Государства», а «группе российских учёных лучше бы заняться решением своих проблем» – это пять! Забыли добавить, что в России негров линчуют 🙂

Массовые протесты против фальсификации выборов и насилия; Гродно, 16.08.2020, Минск, 30.08.2020

Деятели под ником «Президиум» хуже омоновцев и бойцов внутренних войск: последние, как правило, не обременены учёностью и будут рассказывать, что не понимали последствий преступных приказов, а первые… Чего ж вы прячетесь, ребята, гордящиеся «демократическим государством» и «результативной наукой»? Покажитесь публике.

Бюро президиума академии наук – пока ещё без балаклав

В президиуме ещё десяток (бывших?) учёных, но с них спрос поменьше – теоретически они могли и не знать о позорном воззвании. Вообще, множество (большинство?) сотрудников Академии не согласны с мнением «верхушки». Кто-то выходит на демонстрации, как старший научный сотрудник института истории, 35-летний кандидат наук Николай Волков, а кто-то по обыкновению хлопает дверью… Сегодня, 18 сентября, – последний рабочий день в должности директора института социологии НАН у другого кандидата наук, «драконоведа» Геннадия Коршунова. Два года руководил он институтом и, в частности, признал в июне, что весной 2020 г. уровень доверия «действующему президенту» составлял в Минске 24%, а ермошинскому Центризбиркому вообще доверяли только 11%. Вряд ли это признание понравилось работодателям Коршунова.

Н. Волков, Г. Коршунов. Фото отсюда и отсюда

Кстати, об истории. Не вдаваясь в подробности, поздравил бывших и нынешних «купаловцев» со столетием их театра, т. к. официальная дата его основания – 14.09.1920. Но въедливый Анатоль Сидоревич заметил в письме (получено 18.09.2020, пер. с бел.):

Театр родился в 1917 году, когда было создано Первое белорусское общество драмы и комедии во главе с Флорианом Ждановичем. Не позже 26 июня 1918 года труппа Ждановича получила статус государственного театра БНР, а сам Жданович – должность руководителя художественной части. Это значит, что он был далёким предшественником уважаемого Николая Пинигина.

Люди добрые, неужели вы настолько осовеченные, чтобы не знать, что белорусский театр в Минске появился в 1917 году до большевистского переворота? Не опоздали ли вы с празднованием его 100-летия более чем на три года? Да и какой праздник может быть, когда театру устроен настоящий погром, когда в его труппе нет ни Зои Белохвостик, ни Елены Сидоровой (ах, какая была из неё Наста Побегунская в «Тутэйшых»!), ни моего лицеиста Романа Подоляко?

Я не театровед, но всезнающая (смайлик) википедия говорит о том, что труппа Ждановича дала в 1920 г. не один, а два мощных побега: собственно Белорусский государственный театр и передвижной театр Голубка. В Азии существуют традиции, согласно которым возраст ребёнка отсчитывается от зачатия, но большинству из нас всё-таки привычнее считать возраст от момента рождения…

Упоминалось, что инсталляция в честь ОСВОДовцев на ул. Нововиленской в Минске примерно 10.09.2020 была забелена. Но вскоре на её месте появилась жизнеутверждающая надпись:

Фото 17.09.2020

15 сентября жёстко задержали одного из активистов минской «Площади Перемен», 40-летнего предпринимателя Степана Латыпова – ему «шьют» уголовное дело. «Когда Латыпова выводили из дома, жильцы встречали его как героя. Милиционерам они кричали “Позор!”» – да, это я слышал сам.

Несмотря на задержание, десятки жителей окрестных домов по-прежнему собираются вместе по вечерам. Например, 17-го перед ними выступала группа «Літы талер» (играет средневековую музыку). А 18-го кто-то с чувством юмора спародировал уничтоженный мурал:

Сейчас на знаменитой будке нету граффити с изображением «диджеев перемен», однако, помимо котиков, есть небольшие наклейки. На одной из них виден и С. Латыпов.

Шана това! А год сейчас будет 5781-й – «недостаточный», всего 353 дня.

Вольф Рубинчик, г. Минск

18.09.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 18.09.2020  21:12

ГЛАЗАМИ КЛОУНА-2

Предыдущая публикация особого энтузиазма у почтенной публики не вызывала. О, понимаю, до нобелевской премии по литературе вашему покорному слуге далековато… Сейчас я всего лишь блогер-наблюдатель, впихивающий в свои заметки невпихуемое: крупицы политологии & политической сатиры. Тем не менее попробую ещё раз, и начну опять с листовок, обнародованных в замечательной минской Каштановке. Если кто-то не в курсе, где таковая находится – у меня в сердце и в Центральном районе, на запад от Комаровки.

Границы Каштановки: 1 – изначальные, 2 – с «аннексированной территорией» 🙂

В 1967–-1973 гг. здесь – на ул. В. Хоружей, 48 – жил писатель Владимир Короткевич, в 1972 г. создавший повесть «Листья каштанов» (была экранизирована) о дружбе и трагедии подростков в освобождённом Киеве. В. Короткевича нет с нами уже 36 лет, но помнить о нём и его произведениях надо. К тому же в районе бульвара Шевченко реально много каштанов…

Дворик у входа в «подъезд Короткевича»; без голубей никак!

Воскресный футбол на стадионе «Орлёнок» (на карте над цифрой «2»)

Лирическое отступление закончено. Зацените-ка две новые агитки, зафиксированные 26 июля на ул. Каховской.

Первая листовка нашлась также у «Честных людей» – это инициатива, рождённая не без влияния Виктора Бабарико. Между прочим, так много «честных» начали к себе зазывать (встречал в фб и пролукашенское сообщество «Будзьма!»), что меня уже тянет общаться с нечестными… Вторая бумаженция не подписана, но по стилю соответствует кампании «объединённого штаба».

Из той же оперы. Минск, просп. Пушкина и ул. Орловская, 26.07.2020. Видимо, страшней А. Солодухи зверя нет… 🙂

Универсальность «правила 3,5%», которым подбадривали себя российские оппозиционеры год назад, сомнительна. Тем не менее в Минске оно вдруг получило «статус закона» – со ссылкой на опыт Филиппин, Алжира, Судана и Армении (да, все эти страны очень похожи на Беларусь… и как это агитаторы Буркина-Фасо не приплели? :))

В том же 2019 г. россиянин Андрей Илларионов изучил, откуда растут ноги у «правила 3,5%», и подверг его авторов жёсткой критике. Пример Венесуэлы, где доля протестовавших превышала даже 4,5%, а Николас Мадуро остался у власти – серьёзный контрдовод. Тем, кто намерен прямо возле участка «организоваться в группу» и «двигаться в сторону центра города», следует прочесть как минимум Илларионова, затем уже что-то решать для себя.

Поражаюсь тому, что фронтвумен «объединённого штаба», приезжая на встречи в разные города страны, выступают без масок (если очень хотелось показать аудитории cвою мимику, почему было не воспользоваться прозрачными пластиковыми щитками?). Собирая большие толпы, дамы, судя по снимкам, не настаивают на том, чтобы слушатели соблюдали санитарную дистанцию и применяли средства индивидуальной защиты.

Глубокое, 24.07.2020

Жлобин, 26.07.2020

Гомель, 26.07.2020

Напрашивается вывод: «ангелы Чарли», как их прозвали дружественные журналисты, чуть больше думают о своей популярности, чем о здоровье граждан, фактически соглашаясь со своим «оппонентом» в том, что коронавирус в Беларуси уже «побеждён». Так себе стартик для политкарьеры. Правда, Светлану Тихановскую, которая, помимо «честных выборов», борется за освобождение мужа, отца своих детей, по-человечески понять можно – ей ли быть щепетильной?

Объективно, ситуация с COVID-19 сейчас не лучше, чем в середине апреля, когда белорусское общество напряглось, городские улицы пустели, а те, кто выходил, старались беречь себя. Например, 16 апреля в стране, по официальным данным, было зарегистрировано около 4 тыс. носителей коронавируса (65 пациентов нуждались в аппарате искусственной вентиляции лёгких), 26 июля – более 6,5 тысяч, о числе нуждавшихся в ИВЛ не сообщалось. Возможно, вирус-таки ослаб за три месяца, но по четыре-шесть жизней за день он в июле по-прежнему уносил. И даже 130 случаев новых заражений за день, не говоря о 150-180 – совсем не мало.

Медицинское сообщество за месяцы пандемии приобрело важный опыт лечения заражённых, но по пути потеряло множество своих товарищей… Разумеется, власти акцентируют первое, а не второе; по обыкновению, делается вид, что «отряд не заметил потери бойца» 🙁

На днях минздрав РБ объявил: «Надеемся, что такой масштабной второй волны у нас не будет». Надеяться не запретишь, но, к примеру, израильская ситуация оптимизма не прибавляет. Резкий подъём заболеваемости COVID-19, начиная с июня (в мае после карантина в Израиле регистрировалось по 10-20 новых случаев в день, сейчас, после периода «расслабленности», – более 1000!), подтверждает, что июль-август 2020 г. – не лучшее время для массовых собраний. Беларуси, где за четыре месяца от коронавируса умерло свыше 530 человек (от ВИЧ-инфекции за целый 2017-й год умерло меньше), тоже касается…

Никогда не состоял я в партии БНФ – разве что посещал офисы, ну и разок, лет …дцать назад, посидел с её активистами в камере на Окрестина. В 2018 г. назвал Белорусский народный фронт «политической сектой», но должен признать, что в не очень грамотном заявлении Сойма БНФ от 12.07.2020 (с «рэчасінасьцю», «адказасьцю» и прочими орфографическими перлами) немало разумного. Процитирую в переводе с белорусского то, что пришлось по душе:

Ответственные политические силы, которые беспокоятся об интересах белорусского народа, не должны быть подручными в деятельности, вредящей белорусскому народу, не должны давать режиму повод для оправдания и снятия с него ответственности за гибель людей.

Выборы (точнее было бы взять это слово в кавычки – В. Р.) происходят в условиях неизменности избирательного законодательства. В стране работает прежняя система фальсификаций и манипуляций, направленных на искажение воли белорусского народа…

Партия БНФ требует освобождения всех политических заключённых, брошенных за решётку во время этой избирательной кампании, а также до её начала. БНФ решительно протестует против пыток, применяемых против заключённых.

Никакие тактические или частные интересы отдельных деятелей, партий или кандидатов не могут служить оправданием соучастия в двойном преступлении недействительных «коронавыборов». Честные выборы не могут произойти в атмосфере репрессий и запугивания. Никакие политические расчёты не могут служить оправданием деятельности, которая влечёт за собой распространение опасной инфекции COVID-19 и последующие смерти людей.

Также две недели назад эта партия призвала всех потенциальных кандидатов «отказаться от участия в “коронавыборах”» (логично также расширить призыв на уже зарегистрированных «кандидатов») и «присоединиться к работе кампаний по наблюдению для выявления и фиксации преступлений режима» (сей пункт, очевидно, требует корректировки).

Две другие «политические силы» – Объединённая гражданская партия и Белорусская социал-демократическая – оказались не на высоте. Многого я от них и не ждал, но… поддержка беспартийной кандидатки, не работавшей на выборных должностях, наводит на мысль о, мягко говоря, несамостоятельности этих партий.

Нечто подобное наблюдал в 2001 и 2006 гг., когда та же ОГП вписывалась за беспартийных Владимира Гончарика и Александра Милинкевича. В обоих случаях заведомо непроходным кандидатцам (всё-таки имевшим опыт управления) протежировали политики и фонды Западной Европы, исходившие из каких-то своих соображений. Интересы того самого «белорусского народа» не (до)учитывались, и не диво, что оба раза получался «пшик». Так, при ставке на «лидера» миллионной федерации профсоюзов интересанты проигнорировали тот факт, что подавляющее большинство (пожалуй, 99 из 100) рядовых членов профсоюза не видели своего представителя в апатичном Гончарике… Наверно, «спонсоры» проецировали на Беларусь опыт своих стран, где объединённые профсоюзы – реальная сила, способная не только распределять членские взносы, но и устраивать забастовки.

Надёжа-кандидат 2001 г.

Сейчас на авансцене – миловидные женщины, две из которых заместили своих мужей (архетип воительницы detected). На первый взгляд, это выглядит эффектно, но если продумать варианты на ход-два вперёд, то позиция демократических сил уже не покажется такой блестящей. Тем не менее ЦК БСДП на своём очередном заседании 22.07.2020 порекомендовал «членам и сторонникам БСДП голосовать в основной день голосования за Светлану Тихановскую». Утешает, что речь идёт лишь о рекомендации – и что бывший лидер социал-демократов Анатоль Сидоревич, по-прежнему занимающий важный пост, от неё, как будто, не в восторге.

ОГП упала в моих глазах куда сильнее. Ладно бы она просто «раскручивала» жену арестанта…

Пост в «ихнем фейсбуке» 24.07.2020, вызвавший некоторый протест у посетителей. Т. Степанова: «Плакат из арсенала старых политтехнологий. Очень агрессивный, с мужским нервом. Не стоит из Светланы делать противоположность “батька”-“мать”»; Н. Антонович: «Не белорусская картинка»; С. Балыкин: «Не смешно совсем… Выродилась ОГП окончательно» и т. д.

…так ещё и «мочит» свою единственную депутатку в палате представителей предыдущего созыва, которая состояла в партии до конца 2019 г. (свыше 20 лет). «Объединённые граждане» не придумали ничего лучше, чем поместить на партийном Youtube-канале этот странный ролик.

По-моему, видео больше говорит о его создателях, чем об Анне Канопацкой, которая, конечно, себе на уме (что не мать Тереза, видно невооружённым глазом).

Игривое фото из бани, за которое Анну К. клевали ханжи обоих полов

Кстати, если партия постоянно ошибается в подборе руководящих кадров (Андрей Дмитриев – бывший «международный секретарь» ОГП, Ярослав Романчук – бывший зампред, Артём Агафонов – бывший глава Минской областной организации, теперь вот и с Канопацкой не срослось…), то, может, пора в консерватории что-то подправить, или вообще объединить её с заводом консервных изделий имени Зенона? Но это так, реплика в сторону. «Партийное строительство» – дело архинужное и архиважное… в первую очередь для самих партийцев, а к оным я не отношусь. Будете смеяться, но «за державу обидно» (С)

Минутка оптимизма. Экономист Дмитрий Крук из Белорусского экономического исследовательско-образовательного центра не относится к моим любимым авторам, но в День шахмат 20 июля опубликовал неглупую статью, отчасти с «шахматным» расчётом вариантов. Наслаждайтесь:

Власти пытаются прямолинейными силовыми мерами заморозить статус-кво вопреки происходящим качественным изменениям. Это фактически единственный ресурс, в полной мере оставшийся в распоряжении власти. Вдобавок к нему используются годами наработанные «избирательные» технологии из арсенала превентивного авторитаризма. По логике властей этого должно хватить до «выборов».

И если всё так и сработает, то после «выборов» последует ослабление гаек и попытки заполнения новым содержанием зияющих пустот идеологического остова системы. Таковым может стать видимость капитальной перестройки системы (а-ля новая Конституция) сверху…

В обществе утвердится новый статус-кво, и социальная энергия будет искать свой выход в других формах и в привязке к другим поводам. Поэтому если даже в ближайший месяц ситуация в целом будет развиваться по сценарию власти, то это будет иметь отсроченные последствия…

Именно созидательная энергия людей — их идеи, умения, профессиональное мастерство, личные качества — ключ к развитию страны. Сложившийся порядок не дает возможностей для ее использования.

Как он может смениться, через какие механизмы и инструменты?

Сегодня, думаю, в обществе сложилось убеждение, что через процесс, называемый выборами, это сделать невозможно. Поэтому этот вопрос пока завис в воздухе. Но в новой социальной динамике, думаю, ответ(ы) на него могут возникнуть быстро, неожиданно, спонтанно.

И что очень важно: если этот порядок сменится именно вследствие желаний и чаяний людей, а не в результате каких-то геополитических раскладов и гамбитов, то именно люди станут новым ключевым игроком в обустройстве страны.

Короче говоря, «это даже хорошо, что пока нам плохо» – per aspera ad astra, в натуре. Так судьба, чрез 30 лет после декларации о суверенитете Беларуси, готовит нас к (относительно) светлому будущему…

Из ЖЖ Вадима Зеленкова, 2012 г.

Кажись, Наум Коржавин придумал: «А страна моя родная расцветает каждый год – расцветает, расцветает и никак не расцветёт».

Вольф Рубинчик, г. Минск

27.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 27.07.2020  13:28

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (3)

Першыя дзве часткі, апублікаваныя 27 чэрвеня і 5 ліпеня г. г. (тут падзякую літаратару Змітру Дзядзенку, які pro bono пашыраў мае думкі, і газеце «Новы час», што 09.07.2020 перадрукавала ч. 2), справакавалі нямала падабаек і перапостаў; змястоўных водгукаў – значна меней. Спадзяваўся на больш актыўнае абмеркаванне таго, што хвалюе: можна было не згаджацца з маімі прапановамі – муралы да юбілею Караткевіча, «Каштанаўка»… – але хаця б узважыць іх. Як талкаваў у гэткіх выпадках дзед Талаш: «Гэта вам не воўк пярдзіць, а чалавек гаворыць!»

Уладзімір Караткевіч, з аднаго боку, «усіхні», з другога – ледзь не ў кожнага(-ай) ён «свой». З’ява натуральная, але, бадай, замінае дамовіцца пра канкрэтныя крокі, каб увекавечыць яго памяць у Цэнтральным раёне г. Мінска. Да таго ж не ўсе чытачы захавалі да твораў класіка ХХ ст. цёплыя пачуцці. Во былы актывіст «беларускай-беларускай» перабудовачнай суполкі «Талака» Уладзімір Бараніч адказваў мне ў сваім блогу: «Караткевіч быў абавязковым чытвом у “Талацэ”. Натуральна паўплываў [на мяне]… ледзь не ўсяго перачытаў. Што вабіла? Ня памятаю. Я тады быў нэафіт беларускай рэлігіі, а Караткевіч — прарок яе. У рэлігійных тэкстах для нэафітаў усё важна. Пэўна, мова, найперш. Я ж тады мове вучыўся. Ну і рамантызм квазігісторыі ў дачыненьні да нацыяналізму… Але пазьней я ў ім разабраўся і лічу яго вельмі шкодным міфастваральнікам штучна накінутай літвінам “беларускай ідэі”». Мяркую, не будзе вялікай абмылай параўнаць Караткевіча з Аляксандрам Грынам – у тым сэнсе, што яго проза часам вяла да «павярхоўнага энтузіязму» (пра Грына так пісаў В. Коўскі).

Памерлы 36 год таму Караткевіч не мае патрэбы ў маёй абароне, а ўсё ж падкрэслю: яго творы – не фастфуд, і найчасцей энтузіязм чытачоў быў не павярхоўны. Меркаванне Васіля Быкава я спісаў з інтэрнэт-старонкі адной магілёўскай школы: «Творы Уладзіміра Караткевіча з захапленнем чытаюць розныя людзі, рознага веку і густаў, але, мне думаецца, большасць ягоных кніг знойдзе свой удзячны водгук у маладых сэрцах. Ён сам быў да скону сваіх дзён надта малады па натуры і ведаў, чым крануць маладыя душы». Прыкладна пра тое ж – урыўкі з кнігі «Нацыянальная ідэя» (2005) палітыка, пісьменніка, палітзняволенага Паўла Севярынца:

Уладзімір Караткевіч быў, ёсць і будзе галоўным рамантыкам беларускай нацыянальнай ідэі… Гістарычны эпас, вершы, п’есы й кінасцэнары аднаўлялі ў масавай сьвядомасьці ўсю аграмаду Беларусі часоў ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Уладзімір Караткевіч стаў нашым Вальтэрам Скотам, Аляксандрам Дзюма і Шарлем дэ Кастэрам у адной асобе.

Караткевіч пісаў ужо для мільёнаў пакаленьня ўрбанізацыі, што ў 60-х – 80-х зрабілі Беларусь гарадзкой – і расказваў менавіта пра гарадзкую Беларусь Сярэдневечча. Беларускія палацы, замкі, храмы! – для сырое вясковае нацыі, якая перабіралася ў панэльныя шматпавярхоўкі, гэткае адкрыццё было грымотамі сярод яснага неба…

Караткевіч стварыў масавую нацыянальную сьвядомасьць, масавы попыт на беларускую літаратуру, першы фэномэн нацыянальнае масавае культуры – і гэта пры тым, што ягоная клясыка была ў прынцыпе элітарнай. Дзясяткі тысячаў сьвядомых беларусаў дагэтуль зачытваюцца менавіта Караткевічам.

Ён не памёр – як і большасьць ягоных герояў, ён загінуў. Згарэў дарэшты, выканаўшы сваю місію. І пакінуў гэты сьвет рыхтык напярэдадні перабудовы й Адраджэньня – у 1984-м.

Але дагэтуль бачыцца: у белай, адпрасаванай кашулі, як ён пісаў заўжды, сьпяшаючыся й баючыся не пасьпець – адрывіста, востра, аўтаручкай, быццам пяром, Караткевіч расстаўляе кропкі над «і» й зьнічкі «у» кароткага.

Зараз слова cаўсім іншаму пісьменніку – менчуку Альгерду Бахарэвічу. Фрагменты з яго эсэ 2012 г.:

У розных апытаньнях кшталту «Як я стаў тым, кім я стаў» Караткевіч мусіць ісьці на першым месцы сярод названых крыніц уплыву, і зь вялікім адрывам. Менавіта ён шмат каго зрабіў беларусам. Дапамог выдумаць сябе. У кожнага зь яго чытачоў атрымлівалася па-свойму. У меру ўласных таленту, фантазіі і густу. Вядома, што мы жывем настолькі шчасьліва, наколькі здольныя сябе выдумаць. Але кожнага Караткевіч у свой час чапляў — варта было разгарнуць кнігу, любы з раманаў.

Караткевіч — чалавек з ключом, яго мэта — адкрыць, завабіць, паказаць дарогу. У прадмове ягонай кнігі для школьнікаў «Зямля пад белымі крыламі» ён сам кажа пра тое, што дае чытачам «ключ ад краіны»: а далей вы ўжо самі…

Захапленьне сышло, а дакладней, яго перадаеш іншым, тым, хто мае патрэбу, гэта такая адмысловая беларуская эстафэта. Павага засталася.

Цікавіць спадчына Караткевіча таксама бардаў Галіну і Барыса Вайханскіх, каторыя колькі год таму перабраліся ў Ізраіль. Яны выконваюць песню на верш У. К. «Мокрыя травы».

Ды што казаць – нават Віктар Бабарыка ў СІЗА КДБ чытаў Караткевіча!

Паважліва ставяцца да Ўладзіміра Сямёнавіча таксама (некаторыя) чыноўнікі. У снежні 2019 г. яны выбіралі «кнігу года», і… «Мы ўзялі аналітыку з OZ.by, “Белкнігі”, “Саюздруку”, тавараправодных сетак пра тое, колькі кніг было куплена, якога аўтара, якая кніга была найбольш запатрабавана ў 2019 годзе, – сказаў намеснік міністра інфармацыі Ігар Бузоўскі. – У выніку перамагла кніга Уладзіміра Караткевіча „Каласы пад сярпом тваім”, перавыдадзеная выдавецтвам „Папуры”. Што вельмі сімвалічна напярэдадні 90-годдзя класіка, якое мы будзем адзначаць у наступным годзе». Праўда, у першым квартале таго года кнігі Караткевіча ў рэйтынгу «Белкнігі» знаходзіліся толькі на 32-м («Каласы…») і 34-м месцах («Чорны замак Альшанскі»).

Караткевіч – аршанскі малец, і, мабыць, у справе ўшанавання варта ісці плысці ад вытокаў. Адно афіцыёзнае выданне паведаміла ў лістападзе 2019 г.:

У Оршы ёсць дом Уладзіміра Сямёнавіча, дзе ён пісаў славутае «Паляванне…», куды прыязджалі яго сябры Рыгор Барадулін і Генадзь Бураўкін. Пасля вайны Караткевічы купілі ў вёсцы зруб і перавезлі яго ў Оршу. З таго часу будыніна належыць іх сям’і. Летась яе выкупіў бізнесмен Андрэй Балабін, каб рэстаўраваць, да 90-годдзя з дня нараджэння пісьменніка стварыць тут музей і перадаць яго мясцовай уладзе.

Штосьці больш крэатыўнае сёлета прапаноўвала Паліна Сцепаненка, літаратуразнаўца і праваабаронца. У нататцы «Крыніца Караткевіча» (racyja.com, чэрвень 2020):

Думаю пра крыніцу, якая была ў Воршы напрыканцы вуліцы Караткевіча, а тады Касманаўтаў. Я памятаю яе з 70-ых гадоў, а з’явілася яна, напэўна, раней. Крыніца на самым беразе Дняпра. Там было такое месца, дзе стаялі лодкі-пласкадонкі. У бераг быў укапаны вялікі ланцуг, а да яго малымі ланцугамі прымацоўвалі лодкі… Пасля ўсё знікла – лодкі, вялікі ланцуг, крыніца. Але думаю, што не зусім зніклі, а проста пад зямлёй цяпер. Там шмат рознага жалеззя валялася пасля ў 80-ыя гады – рэшткі парэзанай на кавалкі баржы, на якой я асэнсоўвала смерць Караткевіча ў 1984 годзе. Цяпер там проста трава, лодак даўно няма. Мне здаецца, што крыніцу можна аднавіць. Адкапаць. Гэта не плач па крыніцы, якую ніхто не нішчыў адмыслова, а ідэя аднаўлення. Крыніца не знікла, яна ёсць – толькі трэба падумаць, як яе аднавіць, можа нават у межах адзначэння 90-ых угодкаў Караткевіча. І факт, што тую крыніцу Уладзімір Караткевіч бачыў і піў з яе – міма яе не пройдзеш, калі спускацца да ракі па вуліцы Караткевіча (Касманаўтаў). Памятаеце, як у вершы: «Вуліца Касманаўтаў збягае ў лагчыну з гары. Вытокі яе – у горадзе, вусце яе – у Дняпры».

Першая кніга рамана «Каласы пад сярпом тваім» завецца «Выйсце крыніц». Мажліва, невыпадкова тое, што ў 1967 г. Караткевіч пасяліўся ў Мінску менавіта ля Вадаправоднага завулка 😉

Тыя кварталы ў Цэнтральным раёне сталіцы, якія хацелася б ідэнтыфікаваць як мікрараён «Каштанаўка» і ўключыць у турыстычныя маршруты, вядомыя не толькі імёнамі Уладзіміра Караткевіча і Адама Мальдзіса. Гісторык літаратуры Анатоль Сідарэвіч нагадаў, што ў 1976–1991 гг. на вул. Веры Харужай, д. 46/1, кв. 24 (г. зн. зусім побач з «домам Караткевіча») жыў паэт Алесь Разанаў. А ў доме № 48 нейкі час – паэт Анатоль Вярцінскі.

Утульны дворык для паэта(ў)

Якасныя графіці на сценах дамоў – гэта няхутка і нятанна. Быў бы рады ўчуць «дзелавых людзей»: як да лістапада 2020 г. на вул. В. Харужай зрабіць аналаг(і) таго, што з’явілася на вул. Кузьмы Чорнага ў Мінску і на вул. Дзяржынскага ў Мёрах Віцебскай вобласці?

Мінскі і мёрскі муралы (2020)

І вось яшчэ думка… Быў бы я гешэфтмахерам – гандляваў бы правам пасядзець на лавачцы насупроць пад’езда, дзе ў 1967–73 гг. жыў Уладзімір Караткевіч 😉

Пад «караткевіцкім каштанам». Справа ад пад’езда відаць і «акно Караткевіча» (на 2-м паверсе)

Ну, як А. Бендэр з «12 крэслаў» браў грошы за ўваход у пяцігорскі Правал. На жаль ці на шчасце, я – не Астап Ібрагімавіч, і ад параўнальна сумленных заробкаў трымаюся наводдаль. Аднак лавачку маглі б узяць «на аловак» дзеячы турыстычнай індустрыі.

А вось аўтобусна-тралейбусныя прыпынкі на бульвары Шаўчэнкі. Цяпер яны cумнаватыя:

Можна ж вырабіць водаўстойлівыя абоі з выявамі спачылага Караткевіча, жывых Вярцінскага, Мальдзіса, Разанава – і аздобіць імі шкляныя паверхні! Мяркую, нават ганаровы грамадзянін Мінска Мікола Чаргінец, які жыве побач, на вул. Гая, 4/2, маральна падтрымае такую ідэю. Усё-такі ён пісьменнік, аўтар дэтэктываў, якія пахвальваў той самы Быкаў. І добра знаёмы з Адамам Глобусам, cуседам Караткевіча па лесвічнай пляцоўцы…

Прыпынак на бульвары побач з 68-м паштовым аддзяленнем – нядаўна быў абклеены сацыяльнай рэкламай ад міністэрства па надзвычайных сітуацыях, і свет не перакуліўся (на сучаснай птушынай мове гэта завецца «брэндаваны прыпынак»)

Заўжды скептычна ставіўся да «Нью-Васюкоў» кшталту шагалаўскага квартала на 50 га ў Віцебску, таму не прапаную нічога экстраардынарнага. Паўстаў жа ў 2017 г. сціплы «парк пісьменнікаў» каля Нацыянальнай бібліятэкі – практычна на голым месцы. Раён жа бульвара Шаўчэнкі – месца «намоленае», з гісторыяй, легендамі. Мовазнавец Зміцер Саўка (1965–2016) мог бы яшчэ многа распавесці… Дадам, што ніколі ў нашых гутарках ён не прылічваў бульвар да «Старажоўкі».

Рог бульвара і вул. Асіпенка. Недзе тут у пачатку 1980-х стаяў аўтамат з газіроўкай, з сіропам (3 кап.) і без (1 кап.), пастаянна таўкліся людзі. Затое цяпер усё пакрыта плітачкай!

Пакуль суд ды справа, маладое пакаленне Каштанаўкі-Мінскай самасцвярджаецца, наносячы на сцежкі ды муры квартала малюнкі з мядзведжай пысай.

Каля вул. В. Харужай, 44; вул. П. Асіпенка, паміж дамамі 19 і 21; бул. Шаўчэнкі, 5

Што б гэта значыла? Больш нідзе такіх малюнкаў не сустракаў… Хіба дзеткі-кветкі пранюхалі, што менавіта на В. Харужай, 48 У. Караткевіч напісаў «школьнае» апавяданне «Былі ў мяне мядзведзі» (1970), і цяпер ілюструюць яго? Ці ёсць іншыя версіі?

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

12.07.2020

Апублiкавана 12.07.2020  17:52

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (2)

Ці зразумееце, што мы кахалі,

Што зніклі так, як знікнеце i вы,

Што векавечны толькі край, i далеч,

І жоўты ліст на зелені травы.

У. C. Караткевіч

Першы тэкст пра мікрараён, дзе жыў Уладзімір Караткевіч і дагэтуль жыве Адам Мальдзіс, быў апублікаваны на belisrael 27.06.2020. Тады загучала дудка думка пра тое, што да 90-гадовага юбілею У. Караткевіча (лістапад 2020 г.) варта было б нешта зрабіць побач з мінскім домам па вул. Веры Харужай, 48 – мо перформанс. Як-ніяк Уладзімір Караткевіч пражыў у тым доме шэсць гадоў (1967–1973 гг., прыблізна 1/6 яго пісьменніцкага шляху), і не сказаць, каб кепскіх гадоў. Так, «адлігу» падмяніла брэжнеўская твань, асабліва па здушэнні «Пражскай вясны» 1968 г., а ў пачатку 1970-х гг. у машэраўскай БССР абвастрылася «барацьба з нацыяналізмам» – але кнігі Караткевіча (хоць і пашчыпаныя цэнзурай) выдаваліся, перакладаліся, чыталіся… З кіно было цяжэй – мастацкі фільм «Жыціе і ўзнясенне Юрася Братчыка» (1967; сцэнарый У. Караткевіча, рэжысёр У. Бычкоў) не паказвалі публіцы да 1989 г.

У канцы 1960-х – пачатку 1970-х гг. Уладзімір Сямёнавіч працягваў сваю працу. Праўда, «галоўныя» творы («Дзікае паляванне караля Стаха», «Леаніды не вернуцца да Зямлі», «Каласы пад сярпом тваім», «Ладдзя Роспачы», «Чазенія») к таму часу ўжо выйшлі з-пад яго пяра, а нашумелы гістарычны дэтэктыў, па які чытачы стаялі ў чарзе, быў толькі «ў праекце». «Чорны замак Альшанскі», дзе фігуруе і квартал каля Старажоўскага рынка, будзе завершаны пад канец 1970-х гадоў. Тым не меней Караткевічаў даробак 1967–73 гг. даволі важкі:

– апавяданні «Краіна Цыганія», «Вока тайфуна», «Вялікі Шан Ян», «Былі ў мяне мядзведзі», «Калядная рапсодыя»;

– вершы («Месяц над садам, ад квецені белым…», «Домік Багдановіча»…);

– артыкулы пра М. Багдановіча (супольна з А. Мальдзісам), Я. Брыля, У. Калесніка, А. Кашкурэвіча, Ф. Скарыну, Л. Украінку;

– эсэ «Рша камен…» (да 900-годдзя Оршы), «Званы ў прадоннях азёр»; дапрацоўка нарыса «Зямля пад белымі крыламі» для ўкраінскіх чытачоў;

– пераклады: паэма А. Міцкевіча «Мешка, князь Навагрудка»;, вершы Р. Гамзатава, шматлікіх польскіх і ўкраінскіх паэтаў; п’есы А. Талстога «Цар Фёдар Іаанавіч» і М. Карыма «У ноч зацьмення Месяца»;

– сцэнарый мастацкага фільма «Рассказы из каталажки»;

– лібрэта балета «Кастусь Каліноўскі»;

– аповесць «Лісце каштанаў»… ды многае іншае.

Штосьці з пералічанага Караткевіч у сябе на кватэры пісаў («Лісце каштанаў» дакладна – Барыс Фірштэйн быў за сведку), штось рэдагаваў.

У побытавых і сямейных справах таксама больш-менш ладзілася. Атрымаўшы разам з маці двухпакаёвую кватэру, Караткевіч амаль адразу – увосень 1967 г. – пазнаёміўся з брэстчанкай Валянцінай Нікіцінай і ў лютым 1971 г. ажаніўся. У тым жа 1971-м ён упершыню выехаў за мяжу – у Польшчу. Быў абкружаны сябрамі; «карчмы не мінаў», але неяк утаймоўваў сябе, і хваробы яшчэ не наваліліся. Навала прыйдзе ў другой палове 1970-х…

Тут я прыводзіў вядомыя факты, зараз – пра маю пазіцыю (даруйце грэшнаму). Ува мне змагаюцца тры погляды на Караткевіча і яго творчасць: чытацкі, перакладчыцкі і паліталагічны. Гэткае змаганне адбіваецца на думках пра тое, як ушанаваць пісьменніка ў Цэнтральным раёне г. Мінска, дзе нарадзіўся і жыву.

Як чытач я бязмерна шаную Караткевіча, які ў нечым сфармаваў маю асобу. Як перакладчык я крыху больш рацыянальны – магу не згаджацца з яго падыходамі, ды ўсё адно пазіраю на Караткевіча «знізу». Як чалавек з дыпломам палітолага… Мушу аналізаваць, узважваць, разлічваць варыянты прынамсі на ход уперад.

Часам думаю, што марыў аўтар не пра мемарыяльныя дошкі: «Ты памрэш. Але ў бязмежным свеце / Будуць працвітаць твой Люд i Край… / Вер, што ў гэтым, вер, што толькі ў гэтым / Шчасце пасмяротнае i рай» (з верша 1982 г.). І кажу сабе, што летуценні Караткевіча, па вялікім рахунку, не спраўдзіліся. Пісьменнік памёр улетку 1984 г. – пасля гэтага Люд і Край зазналі мноства бедаў, пачынаючы з Чарнобыльскай катастрофы. Насельніцтва Беларусі скарацілася на паўмільёна; Адраджэнне, дэклараванае сябрамі Караткевіча ў канцы 1980-х, не перамагло. Сёлета, праз 36 год пасля смерці пісьменніка, у вонкава незалежнай краіне вобмаль школ з асноўным навучаннем на беларускай і ніводнага цалкам беларускамоўнага ўніверсітэта. Доля насельнікаў РБ, што называлі беларускую роднай, у 1999–2009 гг. падупала з 85,6% да 60,8% (адпаведныя звесткі перапісу 2019 г. яшчэ не вядомыя; сумняюся, аднак, што адбыўся рэзкі паварот да лепшага)…

Некаторыя ўжо задаваліся пытаннем, што сказаў бы Караткевіч пра лукашэнкаўскую рэчаіснасць. У 2010 г. Алесь Няўвесь нашрайбаў вершаваны фельетон, у якім Бог адпускае Валодзю з раю паглядзець на Беларусь, а Караткевіч, папахадзіўшы па сучаснай РБ, думае: «Лепей жа ляжаў бы…»

Аляксандр Бур’як апублікаваў у 2015 г. злы артыкул пра пісьменніка – пераважна несправядлівы, дый з абмыламі… Але дзе-нідзе мізантрапічны аўтар меў рацыю: «Творчая спадчына Караткевіча не з’яўляецца арганізуючым пачаткам для беларускага народу… з нацыянальнай ідэяй у беларусаў пасля яго гэткая ж натуга, як да яго».

Карацей, не малюся на класіка. Калі б выбіраць паміж беларускамоўнымі аншлагамі на ўсіх будынках у Мінску (або прынамсі ў Цэнтральным раёне) і шыльдай памяці Караткевіча на вул. Веры Харужай, то, мяркую, выбраў бы першае. Дарэчы, пісьменніка ў доме № 48 крыху памятаюць і без пазначак; сам пераканаўся, што цяперашняя гаспадыня кватэры № 26, якая атабарылася там гадоў 20 таму, ведае пра свайго вялікага папярэдніка.

Казённыя шыльды самі па сабе не будзяць памяць… Мажліва, больш эфектыўны (і ўадначас модны) спосаб нагадаць пра знакамітую асобу – намаляваць графіці/мурал.

Такая выява з’явілася ў 2014 г. на адным з дамоў у цэнтры г. Рагачова. Фота адсюль

Праўда, рагачоўскі мурал здаецца… праставатым. Не, я не маю на ўвазе, што яго трэба перарабляць, аднак у Мінску-2020 хочацца чагосьці больш вытанчанага. Па-першае, паказаць бы 40-гадовага Караткевіча, а не 50-гадовага, як у Рагачове і на сталічнай вул. Кастрычніцкай:

Ранейшы і пазнейшы варыянты графіці ля кафэ «Дэпо». Крыніца

Здымкі 1968 і 1969 гг., адзін з якіх можна было б узяць за аснову для новага мурала

Па-другое… Пісьменнік ведаў сабе цану, але ўважаў сябе за часцінку свайго народу, за аднаго з многіх. Калі маляваць Караткевіча на сцяне вядомага пяціпавярховіка, то ў атачэнні тых, каму ён быў дарагі на рубяжы 1960-70-х, і хто быў дарагі яму. Можна абаперціся на ўспамін А. Мальдзіса:

Неўзабаве, ужо ў новай Караткевічавай кватэры па вуліцы Веры Харужай, наладзіў свой дзень нараджэння Сяргей Панізнік, якога гаспадар, зважаючы на ваенныя пагоны, называў «Лермантавым беларускай паэзіі». Застолле сабралася інтэрнацыянальнае: Чэхаславакію прадстаўляў верны сябар і прапагандыст нашай літаратуры Вацлаў Жыдліцкі, Польшчу — паэт і даследчык Алесь Барскі (Баршчэўскі), Латвію — сястра Панізніка са сваім знаёмым, якога Валодзя ахрысціў «анёлкам», Беларусь — Барадуліны, Коўтун, Янішчыц, Сіпакоў…

Фота з сайта БІНІМ, прыведзенае і ў 1-й частцы майго матэрыялу, было зроблена перад пад’ездам дома Караткевіча менавіта на дзень народзінаў Панізніка – 10 мая 1968 г.

Па-мойму, апрача самога Караткевіча варта паказаць яго маці Надзею, жонку Валянціну, суседа і сябра Адама… ды яшчэ траіх чалавек з ліку згаданых Мальдзісам. Дапусцім, гэта будуць прафесар Вацлаў («Вашак») Жыдліцкі – рупны перакладчык Караткевіча на чэшскую; народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін; «Палесся мілае дзіця» Яўгенія Янішчыц (на фота – 1-я злева). Добрае месца для графіці – тарэц дома № 48, узровень другога паверха.

Подпіс пад калектыўным партрэтам я прапанаваў бы такі: «Сузор’е Караткевіча» (дарэчы, блізкі юбіляру вобраз; пра Багдановіча ён пісаў «Іншым было лягчэй. Яны былі сузор’ем. Ён — самотнай зоркай…»). Прадубляваць подпіс варта на латыні, падкрэсліваючы сусветную значнасць нашага пісьменніка і намякаючы на яго моўную абазнанасць. O так, скончаны філфак Кіеўскага ўніверсітэта імя Т. Г. Шаўчэнкі – non penis canina! 😉

У. Караткевіч і В. Жыдліцкі, Мінск, май 1968 г. Крыніца

Не было б лішнім графіці (Караткевіч & жонка?) і на доме па вул. В. Харужай, 42, дзе ў 1971 г. мясціўся ЗАГС Цэнтральнага раёна. Уваход для наважэнцаў быў усё ж не з двара – з вуліцы…

Весялун Караткевіч уступае ў новае жыццё, фота з сайта chtoby-pomnili.net (цяпер дзверы вядуць у офіс фірмы «БайПрынт сэрвіс»); тая ж частка дома № 42 ў ліпені 2020 г.

На тарцы «Мальдзісава» дома па вул. Чарвякова, 18 таксама ё вольнае месца 🙂

Маё адчуванне – аднаго-двух графіці малавата, каб «ажывіць» раён (ён ціхі, часам нават сонны… асабліва пасля ліквідацыі Старажоўскага рынка ў 1990-х гадах i замены апошняга на мемарыяльныя могілкі ў 2000-х). Ёсць яшчэ прапанова, якая не вымагае вялікіх укладанняў, але можа паспрыяць прытоку турыстаў. Чаму б не надаць кварталам у межах вул. В. Харужай – Чарвякова – Кахоўскай – бул. Шаўчэнкі собскае імя?

Даводзілася чытаць, што Караткевіч жыў «на Старажоўцы» і хадзіў у «старажоўскі ЗАГС», аднак у гістарычным плане гэты раён – ні Камароўка, ні Старажоўка… а жылы масіў, утвораны ў 1960-х гадах з «хрушчовак» і «брэжневак» (дамы Караткевіча і Мальдзіса, пабудаваныя ў 1967 г. – акурат «брэжнеўкі»).

«Арлоўка» – больш дарэчнае слоўца, але вуліца Веры Харужай далекавата ад вул. Арлоўскай (менавіта гэтую вуліцу, а не прылеглы раён, у нас часцей мянуюць «Арлоўкай»)… Напрошваецца новатвор «Караткевічаўка», ды ён, па-мойму, гучыць нязграбна. Харошай назвай для згаданых кварталаў будзе Каштанаўка – у гонар «Лісця каштанаў», аповесці, напісанай У. Караткевічам тут, у нас. У раёне шмат каштанаў – значыць, імя будзе апраўдана і з гэтага боку… (Каб не пакрыўдзіць аматараў іншых дрэваў: нямала і клёнаў, бяроз, ліп, а бульвар Шаўчэнкі багаты на дубы.)

Прысады на вул. В. Харужай і Кахоўскай

(Края)віды ля вул. Кахоўскай, 34 (знята з 4-га паверха)

Галубятня ў дворыку ля бульвара – ёй дзясяткі гадоў. Караткевіч быў бы рады (банальна, але праўда)

Апорнымі кропкамі мікрараёна маглі б стаць пяць месцаў, непасрэдна звязаных з Караткевічам і Мальдзісам. Гэта ўжо згаданыя будынкі на вул. Харужай, 42 і 48, вул. Чарвякова, 18 і бул. Шаўчэнкі, 17 (паштовае аддзяленне № 68). Нумар пяты – рэзідэнцыя Мельнікава, архіепіскапа Мінскага і Беларускага (цяперака на яе месцы – сучасны шматпавярховік па адрасе вул. Чарвякова, 50), у якога не раз гасцяваў Уладзімір Сямёнавіч. Далучым прыпынак аўтобуса № 38 на бул. Шаўчэнкі, дзе сябры-літаратары выходзілі, вяртаючыся дадому «з цэнтра» (на карце пазначаны птушачкай).

 

З цягам часу новы ўрбанонім увойдзе ў абыходак – увайшла ж «Асмалоўка», сканструяваная актывістамі ў 2010-х. Тут ажывуць старыя легенды й з’явяцца новыя, сюды пачнуць вадзіць экскурсіі… Барэльеф Тараса Шаўчэнкі ў пачатку бульвара і кінатэатр «Кіеў» у канцы – тэма для дэлегацый з Украіны (узнёслае эсэ Караткевіча пра Шаўчэнку «І будуць людзі на Зямлі» у помач).

Крамка «Белдруку» (пад старой назвай «Белсоюзпечать») на бул. Шаўчэнкі, 7 – да «дома Караткевіча» адсюль метраў 250. Чым не месца для продажу «караткевіцкага» мерчу – магніцікаў, значкоў, etc? 🙂

У гэтым жа доме, бліжэй да вул. Асіпенка, працавала булачная, слаўная ва ўсёй акрузе (без сумневу, яе наведваў і Караткевіч). Цяпер тут іншыя ўладары, але «нішто на Зямлі не праходзіць бясследна». Трапна заўважыў адзін з маіх чытачоў, Віктар С.: «Менск – горад зданяў, ды яшчэ шматслойны, як Шрэк».

Не здзіўлюся, калі «Каштанаўка» займее свой герб або прынамсі эмблему – з жоўтым каштанавым лістком на зелені травы. Залежыць ад энтузіязму яе жыхароў… У «Асмалоўкі» дык нефармальная эмблема ёсць – сонца, якое ўзыходзіць.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.07.2020 23:33

Водгукі

У мяне іншыя ўспаміны. Аўтобус 38 я называю аўтобусам імя Алеся Разанава. Ён жыў на вул. Харужай, але выходзіць з аўтобуса трэба было на бульвары Шаўчэнкі ды ісці ў двор. Аднаго разу мяне, неаматара сонечных ваннаў і належным чынам не экіпіраванага, Алесь павалок на Камсамольскае возера і там выпрабоўваў на мне свае толькі што складзеныя квантэмы. А на здымку 1968 г. пазнаю Жэню Янішчыц, Міхася Стральцова, Сяргея Панізніка (Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск)

Шаноўны спадар Вольф! З вялікім задавальненьнем пазнаёміўся з Вашымі артыкуламі. Уразіла бачаньне мемарыялізацыі асобных старонак жыцьця і творчасьці нашага слыннага пісьменьніка і ягоных сяброў. Вялікі дзякуй за глыбокую і кранальную працу, зробленую з душою і габрэйскім гумарам (Марат Гаравы, г. Кобрын).

Апублiкавана 09.07.2020 11:20

Анатоль Сідарэвіч. Без аптымізму (бел./рус.)

БЕЗ АПТЫМІЗМУ

(пераклад на рускую – ніжэй / перевод на русский см. ниже)

Аўтар у час лекцыі, прысвечанай БНР, якую ён чытаў у Слоніме (май 2018 г.). Фота адсюль / Автор во время лекции, посвящённой БНР, которую он прочитал в Слониме

Наіўныя нашы абываталі, дзе яны жылі ўсё сваё жыццё ці, прынамсі, апошнія 25 гадоў?

Я пра Святлану Ціханоўскую, якая вырашыла прыпыніць збор подпісаў грамадзян у вялікіх гарадах. Я пра сяброў яе ініцыятыўнай групы, якія не чакалі такога ціску і такіх дзеянняў з боку ўлады, у прыватнасці тае самае правакацыі ў Горадне. Няўжо яны ніколі не чулі пра лютыя расправы з дэманстрантамі, пікетчыкамі, удзельнікамі шэсцяў і мітынгаў і з тымі хто выпадкова апынуўся побач з дэманстрантамі, пікетчыкамі і ўдзельнікамі мітынгаў? Няўжо яны, як мантру паўтараючы “я не апазіцыя, я не апазіцыя”, думалі, што дзейная ўлада паставіцца да іх як да сваіх партнёраў і чэсна будзе гуляць з імі ў гульню пад назвай “выбарчы працэс”? Няўжо яны не чулі словы, якія ішлі ад усяго сэрца і ад усяго розуму: “я свой народ за цывілізаваным светам не павяду”, “уладу, грошы і маёмасць не аддаюць”? Няўжо яны не змаглі пераканацца, што гэны не спыніцца ні перад чым, абы ўтрымаць у сваіх руках уладу, распараджэнне дзяржаўнымі (і недзяржаўнымі таксама) фінансамі і дзяржаўнай (і недзяржаўнай) маёмасцю?

Яшчэ адна “міжкласавая іголка” (“я не ўлада і не апазіцыя”) Віктар Бабарыка глядзіць на рэчы нібыта цверазей.

Са смуткам гледзячы на бездапаможнасць і трусліваcць прэтэндэнтаў на пасаду кіраўніка дзяржавы, якія нават не здольныя (ці пакуль што не здольныя?) выступіць з апеляцыяй да сусветнай грамадскасці аб парушэнні іх уладным апанентам усіх цывілізаваных нормаў вядзення перадвыбарчай барацьбы, я лішні раз пераконваюся, што меў рацыю, калі казаў таварышам па партыі, што сёлета мне няма за каго ўчыніць свой подпіс.

Не падпісвацца ж мне, беларускаму сацыял-дэмакрату, за Віктара Бабарыку, які на старонках “Народнай Волі” выказваўся за павышэнне пенсійнага ўзросту і – без усякіх агаворак – за роўны пенсійны ўзрост жанчын і мужчын.

Не ставіць жа мне, сацыял-дэмакрату, подпіс за Валерыя Цапкалу, чыім ідэалам, як я зразумеў, з’яўляецца Лі Куан Ю і якога адмоўна ацэньвае мой таварыш па партыі Мечаслаў Грыб. Мы і так задыхаемся ад аўтарытарызму без аўтарытэту.

Не ўчыняць жа мне свой подпіс за Святлану Ціханоўскую, якая стала прэтэндэнткай таму, што арыштавалі яе мужа, і якая ўжо на старце паказвае сваю непадрыхтаванасць да жорсткай барацьбы.

Не падтрымліваць жа мне сваім подпісам рускамоўных Бабарыку, Цапкалу і Ціханоўскую, якія сваёй рускамоўнасцю спрабуюць давесці, што яны не апазіцыя дзейнай уладзе. Дык хто яны ў сапраўднасці?

Не ставіць жа мне свой подпіс за Ганну Канапацкую, якую дзейная ўлада прызначыла была дэпутаткай у 2016 г. і якая згадзілася быць дэпутаткай, хоць добра ведала, што вынікі выбараў у яе акрузе сфальшаваныя; за Ганну Канапацкую, якая, не міргнуўшы вокам, ужо заявіла, што сабрала 100 тысяч подпісаў грамадзян.

Не распісвацца ж мне на лістку на карысць Юрыя Губарэвіча, які са сваімі заахвочанымі і падбухторанымі сябрамі ўчыніў раскол у Партыі БНФ.

А іншых прэтэндэнтаў я і не памятаю. Ага, ёсць нейкі [Уладзімір] Няпомняшчых, якога нібыта падтрымлівае Мікола Статкевіч. Не выключаю, што якраз яго ўлада можа зарэгістраваць у якасці кандыдата, як у 2010-м зарэгістравала самога Статкевіча ды яшчэ кучу асоб, чые прэтэнзіі і блізка не падтрымлівалі 100 тысяч грамадзян.

Камусьці з маіх карэспандэнтаў (ці не Вольфу Рубінчыку?) я пісаў: чым больш мне гадоў, тым больш я падзяляю скепсіс Васіля Уладзіміравіча Быкава наконт будучыні Беларусі. Хто б ні прыйшоў да ўлады, нічога добрага маю краіну не чакае. Наш народ не лепшы за расійскі. Ці за ўкраінскі, які на месца разумнага, але слабавольнага Віктара Юшчанкі абраў крымінальніка Віктара Януковіча, на месца дасведчанага дыпламата і шчырага патрыёта – аточанага карупцыянерамі і непрафесіяналамі блазна, які спрабуе пераймаць калегу-ўладатрымальніка з Беларусі.

Становячыся ўсё большым скептыкам, я памятаю пра гутарку Васіля Уладзіміравіча з Юрасём Залоскам (цяпер святар Маскоўскай царквы а. Георгій Залоска). Размаўляючы з Юрасём, Быкаў пра Лукашэнку сказаў: ён кепска скончыць. І нават калі прароцтва пісьменніка споўніцца, усё роўна я нічога добрага для Беларусі не чакаю. Не бачу сярод прэтэндэнтаў тых, хто сапраўды хоча і можа будаваць дэмакратычную і сацыяльную Бе-ла-русь.

Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск

12 чэрвеня 2020 г.

Ад рэд. belisrael. Нагадваем, што рэдакцыя не заўсёды і не ва ўсім падзяляе погляды аўтараў.

* * *

БЕЗ ОПТИМИЗМА

Наивные наши обыватели, где они жили всю свою жизнь, или, по крайней мере, 25 лет?

Я о Светлане Тихановской, которая решила приостановить сбор подписей граждан в больших городах. Я о членах её инициативной группы, которые не ждали такого давления и таких действий со стороны власти, в частности, той самой провокации в Гродно. Неужели они никогда не слышали о лютых расправах с демонстрантами, пикетчиками, участниками шествий и митингов, да и с теми, кто случайно оказывался рядом с демонстрантами, пикетчиками и участниками митингов? Неужели они, как мантру повторяя «я не оппозиция, я не оппозиция», думали, что действующая власть отнесётся к ним как к своим партнёрам и честно будет играть с ними в игру под названием «избирательный процесс»? Неужели они не слышали слова, которые шли от всего сердца и всего разума: «я свой народ за цивилизованным миром не поведу», «власть, деньги и имущество не отдают»? Неужели они не смогли убедиться, что этот не остановится ни перед чем, лишь бы удержать в своих руках власть, распоряжение государственными (и негосударственными тоже) финансами и государственным (как и негосударственным) имуществом?

Ещё одна «межклассовая иголка» («я не власть и не оппозиция») Виктор Бабарико смотрит на вещи вроде бы более трезво.

С печалью глядя на беспомощность и трусливость претендентов на должность руководителя государства, которые даже не способны (или пока ещё не способны?) выступить с апелляцией к международной общественности о нарушении их властным оппонентом всех цивилизованных норм ведения предвыборной борьбы, я лишний раз убеждаюсь, что был прав, когда говорил товарищам по партии: в этом году мне не за кого поставить свою подпись.

Не подписываться же мне, белорусскому социал-демократу, за Виктора Бабарико, который на страницах газеты «Народная воля» высказывался за повышение пенсионного возраста и – без всяких оговорок – за равный пенсионный возраст женщин и мужчин.

Не ставить же мне, социал-демократу, подпись за Валерия Цепкало, чьим идеалом, как я понял, является Ли Куан Ю, и которого отрицательно оценивает мой товарищ по партии Мечеслав Гриб. Мы и так задыхаемся от авторитаризма без авторитета.

Не учинять же мне свою подпись за Светлану Тихановскую, которая стала претенденткой потому, что арестовали её мужа, и которая уже на старте показывает свою неподготовленность к жёсткой борьбе.

Не поддерживать же мне своей подписью русскоязычных Бабарико, Цепкало и Тихановскую, которые своим русскоязычием пытаются доказать, что они не оппозиция действующей власти. Так кто же они на самом деле?

Не ставить же мне свою подпись за Анну Канопацкую, которую действующая власть назначила было депутаткой в 2016 г. и которая согласилась быть депутаткой, хотя хорошо знала, что результаты выборов в её округе сфальсифицированы; за Анну Канопацкую, которая «на голубом глазу» уже заявила, что собрала 100 тысяч подписей граждан.

Не расписываться же мне на листке в пользу Юрия Губаревича, который со своими приохоченными и подзуженными друзьями устроил раскол в партии БНФ.

А других претендентов я и не помню. Ага, есть какой-то [Владимир] Непомнящих, которого вроде бы поддерживает Николай Статкевич. Не исключаю, что как раз его власть может зарегистрировать в качестве кандидата, как в 2010 г. зарегистрировала самого Статкевича и ещё кучу лиц, чье претензии 100 тысяч граждан и близко не поддерживали.

Кому-то из моих корреспондентов (не Вольфу ли Рубинчику?) я писал: чем больше мне лет, тем больше я разделяю скепсис Василя Владимировича Быкова насчёт будущего Беларуси. Кто бы ни пришёл к власти, ничего хорошего мою страну не ждёт. Наш народ не лучше российского. Или украинского, который на место умного, но слабовольного Виктора Ющенко выбрал уголовника Виктора Януковича, на место опытного дипломата и искреннего патриота – окружённого коррупционерами и непрофессионалами шута, который пытается подражать коллеге-властедержателю из Беларуси.

Становясь всё большим скептиком, я помню о беседе Василя Владимировича с Юрасём Залоской (ныне священник Московской церкви о. Георгий Залоска). Разговаривая с Юрасём, Быков о Лукашенко сказал: он плохо кончит. И даже если пророчество писателя исполнится, всё равно я ничего хорошего для Беларуси не жду. Не вижу среди претендентов тех, кто действительно хочет и может строить демократическую и социальную Бе-ла-русь.

Анатоль Сидоревич, г. Минск

12 июня 2020 г.

От ред. belisrael. Напоминаем, что редакция не всегда и не во всём разделяет взгляды авторов.

Опубликовано 12.06.2020  15:51

В. Рубінчык. Выбары-выбары…

Прадоўжу аглядаць «перадвыбарную кумпанію» у краіне Тутэйшыі са сваёй званіцы, нізэнькай-нізэнькай. Потым будзе жменя прабачэнняў, ідэй і кур’ёзаў.

Забаўная выйшла дыскусія паміж двума дыпламаванымі гісторыкамі: гомельскім Пятром Кузняцовым і мінскім Аляксандрам Кур’яновічам. Вялося пра палітычную вагу фінансіста Віктара Бабарыкі. Калі коратка: Пётр, паслухаўшы прэс-канферэнцыю В. Б., заяўляе, што прэтэндэнт «рызыкуе і свядома адсякае ад сябе пратэстны электарат, але, у той жа час, спрабуе гуляць на куды большым і шырокім электаральным полі… Аперуе не каштоўнаснымі і ідэйнымі рэчамі, а цалкам практычнымі і зразумелымі простаму абывацелю», г. зн. мае шансы ў жніўні 2020 г. Аляксандр – кандыдат навук, даследчык парламентарызму ў Беларусі – упарта пярэчыць: «Палітычныя лідары, здольныя захапіць уладу, не з’яўляюцца на палітычнай сцэне за два-тры месяцы да гэтага “захопу”. Бальшавікі і нацысты ішлі да ўлады пятнаццаць-дваццаць гадоў, лідары аксамітавых рэвалюцый Вацлаў Гавел і Лех Валенса з’явіліся не за адзін дзень. А што Бабарыка? Ён запомніўся хіба што некалькімі крытычнымі інтэрв’ю ды прыватнымі пастамі ў сацыяльных сетках… Калі дапусціць фантастычны варыянт, што дзясяткі тысячаў прыхільнікаў Віктара Бабарыкі выйдуць на пратэсты, каб абараніць свой выбар, то Бабарыку на чале іх уявіць проста немагчыма. Ён не вулічны палітык».

Папраўдзе, пакуль што гэткія дыскусіі нагадваюць дыялог гогалеўскіх персанажаў з «Мёртвых душ»: «Даедзе тое кола ў Маскву або не даедзе?» Працэдура выбараў у класічным іх разуменні даўно пахаваная ў/на нашых землях, і тыя маніпуляцыі для напаўнення «парламента» або перапрызначэння «прэзідэнта», што ладзяцца ў РБ два дзясяткі гадоў, выбарамі па сутнасці не з’яўляюцца. Тым не менш яны залежаць ад стану «эліт», і вось тут крыецца «фортка магчымасцей», пра якую даводзілася пісаць летась. Эліты ў Беларусі не гамагенныя, ужо даволі чотка вымалёўваюцца «партыя Мао» і «партыя Лінь Бяо» 🙂 Далёка не ўсе ключавыя чыноўнікі палюбляюць клан Лукашэнак. На фоне каранакрызісу – ролю якога сп. Кур’яновіч, падобна, недаацэньвае – галасы дзе-нідзе ў нас парой могуць падлічыць без фальсіфікацый, як тое было ў 1994 г… А каб тады не спрацаваў «эфект даміно»?

Так, на сёння Бабарыка – малавядомая ў грамадстве асоба, дарма што ў яго ініцыятыўную групу запісалася каля 10 тыс. чалавек (болей толькі ў Лукашэнкі). Але цяпер зусім не тая эпоха, калі папулярнасць набывалася цягам 10-15 гадоў. У «грамадстве спектаклю» умелы PR важыць болей за паступовае карасканне «угору па лесвіцы, што ідзе ўніз». Гісторыя ператварэння масажыста ў губернатара хораша паказана ў расійскім фільме «Дзень выбараў» (2007).

Сінема – фабрыка кроз, але хуткія ўзлёты магчымыя наяве, што не далей як у 2019 г. даказаў прыклад нашых паўднёвых суседзяў. Калі комік за тры месяцы здолеў раскруціцца да прэзідэнта, чаму шматвопытны банкір не здольны паўтарыць яго шлях? (Дадам, што з В. Бабарыкам я не знаёмы, дый не дужа цягне; разважаю абстрактна.) Да таго ж уклад чэла ў самараскрутку, як ужо адзначалася, не зводзіцца да «некалькіх крытычных інтэрв’ю ды прыватных пастоў у сацыяльных сетках». Падобна, што да выбараў В. Б. пачаў рыхтавацца загадзя, у тым ліку з дапамогай вядомай краўдфандынгавай платформы, дзе рэй вядзе яго сын Эдуард (ён жа – «правая рука» ў палітычнай кумпаніі). Не «вулічны палітык»? Але ці мог нехта дапусціць увосень 2003 г., што Аляксандр Казулін, які-ніякі доктар навук, рэктар універсітэта і без пяці хвіляў пасол Беларусі ў ААН, праз два з паловай гады паспрабуе сілай прабіцца на «Усебеларускі сход», а потым павядзе пратэстны марш на фалангі АМАПаўцаў?

Карацей, краіна ўступае ў перыяд палітычнай непрадвызначанасці; многае будзе залежаць ад паводзін вышэйшых дзяржчыноўнікаў у барацьбе з COVID-19 (колькасць ахвяр у РБ пераваліла за 200). І ад чынавенскай рэакцыі на сусветны эканамічны крызіс, выкліканы як самім вірусам, так і няўмелым з ім змаганнем… Пра «кавіданоміку» ў Беларусі можна пачытаць тут. Наказ ад самі-ведаеце-каго «давайце пасадзім больш бульбы, яна нас уратуе» у 2020 г. усё ж выглядае праставата, як і прапанова былога дырэктара Парка высокіх тэхналогій бясплатна раздаць усім грамадзянам Беларусі зямельныя надзелы (калі б у канцы 1980-х БНФ выступіў з такой праграмай, апанентаў «рэжыму» на руках бы насілі, а цяпер позна).

Валерый Вільямавіч спасылаецца на досвед Фінляндыі, дзе працаваў у 1991 г.; маўляў, дзякуючы валоданню надзеламі «фіны так адчайна змагаліся за сваю зямлю ў перыяд Зімовай вайны 1938–1939 года, супрацьстоячы агромністаму Савецкаму Саюзу». Чарговы раз дэманструючы, што мінуўшчына для яго – поле маніпуляцый; хто-хто, а спецыяліст па міжнародных адносінах з кандыдацкай ступенню мусіў бы ведаць, што вайну з СССР Фінляндыя вяла ў канцы 1939 – пачатку 1940 гг.

Людзям уласціва памыляцца. Во даў я маху з песняй «Шпілт а фрэйлэхс», якую выконвае Тамара Гвердцытэлі; следам за амерыканскім ідышыстам Юрыем Ведзяняпіным прыпісаў словы той песні Ізі Харыку, а музыку – Мотлу Палянскаму. Насамрэч гэта песня Самуіла Палонскага на верш паэта з Украіны Іцыка Фефера (прыяцеля Ізі Харыка).

Раней я падаваў прозвішча прэтэндэнта як «Цапкала»; цяпер аказваецца, што паводле пашпарту ён Цэпкала. Прыняў да ведама… каб яшчэ ўсяведная газета «Звязда» прыняла (у 2015–2017 гг. не менш за 10 разоў друкавала прозвішча дзяржаўнага дзеяча з трыма «а»).

Мог бы і пан Цэпкала прызнаць свoй ляпсус, але не прызнаў, і мой камент пра час Зімовай вайны чамусь не з’явіўся на яго старонцы. Якая, будзьма шчырымі, больш нагадвае аматарскі блог, чым сайт кандыдата ў прэзідэнты. Штопраўда… ці не паліттэхналагічны гэта ход з боку В. Ц. – спроба падлабуніцца да «звычайных блогераў», выглядаючы як адзін з іх?

Яшчэ адна інцярэсная навіна з тутэйшага сайта… Аказваецца, Кім Чэн Ын захапіў уладу ў Кітаі! Крочыць на Мінск 🙂

Існуе меркаванне, што партал tut.by, дзецішча нядаўна спачылага Юрыя Зісера, не такі, што ён – «сярод лідараў медыйнай прасторы Беларусі не толькі ў статыстычных паказчыках, але і ў якасці журналісцкага прадукту» («Радыё Свабода», 21.05.2020). Густы розняцца, і я не хацеў бы прыніжаць «партал № 1», вышукваючы ў яго «блохі» – пагатове ў 2008 г. і 2010 г. tut.by перадрукоўваў гутаркі са мною. Разам з тым не адмаўляюся ад таго, што пісаў пра гэты камерцыйны праект у «Катлетах & мухах» (2016–2019), і дадам яшчэ пару абзацаў.

Курс на самацэнзуру, узяты на партале пасля снежаньскіх падзей 2010 г., не быў мне блізкі. Асабліва прыкра было даведацца пра адзін эпізод: у кастрычніку 2011 г. рэдакцыя перапыніла трансляцыю сустрэчы з Лявонам Вольскім, калі той заспяваў сатырычную песню пра выбарчую кампанію… Лявон не пакрыўдзіўся, і праз нейкі час песня ўсё ж зрабілася даступная слухачам, але «асадачак астаўся». Тады ж выявілася, што Ю. З. такі мяшаўся ў бягучыя рэдакцыйныя справы: «У нас былі падставы прыпыніць трансляцыю, калі Лявон пачаў непрыхавана здзеквацца з дзяржаўных асоб». Заснавальнік дадаў: «Песня стане хітом, бо ўсім будзе цікава, што ж мы не прапусцілі ў эфір. Лявон павінен быць нам удзячны за паспяховую правакацыю…». Потым (у cакавіку 2018 г.) дзіўна было чытаць словы Зісера: «Многія ўвогуле не ведаюць, што я праграміст, а не журналіст, і ніколі не меў адносінаў да працы рэдакцыі».

Зміцер Дзядзенка ў гутарцы са мной падкрэсліў: «Зісер, безумоўна, значная фігура на нашым полі і за ім шмат заслуг». Але нагадаў, што партал tut.by дапамог міліцыянтам «вылічыць» карыстальніка ў 2013 г., г. зн. задоўга да таго, як дзяржава ўвяла ідэнтыфікацыю каментатараў (справа Андрэя Карэліна). Улічваючы эпізоды з Вольскім і Карэліным (падобных «прагінаў», на жаль, было больш), я скептычна стаўлюся да ідэі з «вуліцай Зісера» ў Мінску. І прэзентую urbi et orbi больш перспектыўную ідэю…

Як ужо выпадала пісаць, медыяменеджары – заснавальнікі і рэдактары СМІ – у Беларусі XXI ст. з’яўляюцца групай рызыкі. Нярэдка яны дачасна пакідалі гэты свет, «згарэўшы на працы». Пералічу некаторых (зразумела, спіс можа быць даўжэйшы):

Юрый Базан (заснавальнік і галоўны рэдактар «Аўтарадыё») – пражыў 53 гады.

Віктар Валадашчук (заснавальнік і галоўны рэдактар «Газеты Слонімскай») – 61.

Ігар Гермянчук (рэдактар газет «Свабода» і «Навіны», заснавальнік і рэдактар часопіса «Кур’ер») – 41.

Юрый Зісер (заснавальнік tut.by) – 59.

Аляксей Кароль (галоўны рэдактар газеты «Новы час») – 70.

Алесь Ліпай (сузаснавальнік і дырэктар інфармагенцтва БелАПАН) – 52.

Юрый Шырокі (намдырэктара агенцтва БелАПАН) – 36.

Кожны з іх зрабіў унёсак у развіццё неказённай сістэмы распаўсюду інфармацыі. Думаю, не варта высвятляць, хто з гэтых людзей большы герой, хто меншы: можна проста паставіць ім агульны помнік і назваць яго, да прыкладу, «Бой з ценем». Дэ-юрэ няхай бы гэта быў нават не «помнік» (каб абысці бюракратычныя працэдуры – узгадненні ва ўрадзе і пад.), а скульптура, якую варта было б усталяваць на прыватнай – але бачнай гараджанам – тэрыторыі. Такіх пляцовак цяпер нямала ў сталіцы Беларусі.

Файна зрабіла кіраўніцтва фірмы «Амкадор»: не чакаючы, пакуль дзяржава адшкадуе для мінчукоў помнік Уладзіміру Караткевічу, у 2017 г. паставіла перад цэнтрам «Спамаш» скульптуру…

Хтосьці лічыць, што гэта малады Караткевіч (балазе падабенства ёсць, дый радок з твора У. К. ля ног змешчаны), афіцыйна ж тут паказаны «збіральны вобраз маладога паэта». Скульптар Уладзімір Слабодчыкаў будзе казаць: «Калі людзі пазнаюць у ім Караткевіча – слава богу».

І новыя кур’ёзы. Няможна не бачыць прыкметаў таго, што жыццё імітуе краснае пісьменства… Пэўная частка інтэрнэт-аўдыторыі распалілася праз тое, што ў сеціва трапіў здымак медсястры ў паўпразрыстым ахоўным касцюме, пад якім… было няшмат адзення. Успомнілася кніга «Так, пане міністр!» з калекцыяй бюракратычных пісулек…

No comment.

Калі ж чытаеш «Ужо ў гэтым годзе гарадскія газоны ў Мінску плануюць апрацаваць хімікатам, які прыгнятае рост і развіццё дзьмухаўца», то мазгі апаноўвае апавяданне Паўла Касцюкевіча «Вайна з дзьмухаўцамі» (2011; увайшло ў зборнічак, уганараваны прэміяй Гедройца). Што характэрна, гарадскія ўлады апалчыліся на дзьмухаўцы менавіта сёлета, пасля таго як апавяданне было перакладзена на рускую і апублікавана на belisrael.info (!) Супадзенне? 🙂

I вось яшчэ ўскосны доказ папулярнасці ізраільскага сайта ў Мінску. Мой леташні артыкул змяшчаў шэраг фотак, дзе вулічныя назовы былі пададзены толькі па-руску… У верасні 2019 г. я заўважыў, што такое афармленне шыльдаў супярэчыць закону пра найменні геаграфічных аб’ектаў (2010). Выпадкова ці не, адна таблічка ўжо беларусізавалася (трымціце, рэгнумаўскія клікушы :))

Было ў жніўні 2019 г. і стала ў траўні 2020 г.

Шчасце прыходзіць гамеапатычнымі дозамі, але дзякуй і за тое.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

25.05.2020

Апублiкавана 25.05.2020  22:55

Водгук
Пасмяяўся, калі прачытаў, што таварыш Кім з Паўночнай Карэі кіруе Кітаем.
Дзьмухаўцы песцяць вока. Кепска толькі тое, што яны экспансіўныя і ў сваёй экспансіі не даюць жыцця іншым раслінам. Вось тут і патрэбны граматны чалавек-рэгулятар.
Важна, каб, змагаючыся з дзьмухаўцамі, мы не паўтарылі кітайскую вайну з вераб’ямі, што вялася ў канцы 1950-х гадоў. Але думаю, што дзьмухаўцам доля кітайскіх вераб’ёў не пагражае. (Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск)
29.05.2020  12:26

М. Воронец. Фиговый лист оппозиции

Чем больше белорусы игнорируют выборы, тем громче звучат голоса оппозиции с призывом участвовать в выборах. Разница между оппозицией и властью только в формулировках. Вот и в этом году руководительница ЦИК Лидия Ермошина клянётся-божится, что зовёт на настоящие выборы в настоящий законодательный орган власти. Оппозиция призыв к участию в «псевдовыборам в псевдопарламент» прикрывает фиговым листком, на котором написано «политическая кампания под названием “выборы”, “электоральный процесс”» и т. п.

«Ты, власть, нас не бойся – мы тебя не тронем». Эта шутка белорусских оппозиционеров о самих себе давно не смешная. Уже в пятый раз оппозиция участвует в выборах в Палату представителей и, таким образом, самим фактом своего участия зазывает граждан Беларуси на избирательные участки. Полное согласие и лад с властью. Заметил закономерность. Активность избирателей, их вера в честность выборов, вера в выборы как демократический институт избрания власти стабильно уменьшается, а голоса зазывал от оппозиции, зовущие участвовать в таких выборах, стабильно усиливаются. Расширяется и перечень аргументов в пользу участия в «выборах».

Мантра оппозиции

Главная мантра оппозиции остаётся неизменной: в выборах надо участвовать, ведь люди ходят на выборы, ведь что-то же надо делать. «Настоящих выборов, как демократического механизма избрания органов власти, нет. Власть устраивает очередной спектакль, фарс, политическую кампанию под названием “выборы”. Мы, оппозиция, участвуем в этом спектакле под названием “выборы”, выдвигаем своих кандидатов в депутаты Палаты представителей, чтобы показать, доказать белорусскому обществу, международному сообществу…»

Что своим участием в «псевдовыборах в псевдопарламент» оппозиция хочет показать и доказать?! Здесь в рядах зазывал многоголосие и даже разногласия, но, повторюсь, главная мантра остаётся неизменной: в выборах надо участвовать, ведь люди ходят на выборы, ведь надо же что-то делать…

Табу оппозиции

Оппозиция замалчивает тот факт, что в 1999–2000 годах она солидарно не участвовала в выборах в местные советы и Палату представителей, не выдвигала своих членов кандидатами в депутаты (за исключением председателя Белорусской социал-демократической партии (Народная Громада) Николая Статкевича и части членов этой партии, которые в 2000 году участвовали в выборах в Палату), что международные институты (ПАСЕ, ЕС и др.) не признали выборы в местные советы 4 апреля 1999 года и выборы в Палату представителей 15 октября 2000 года демократическими и, тем более, не признали легитимность, законность, полномочность этих органов власти.

Оппозиция замалчивает свои собственные высказывания, например, того же Анатолия Лебедько: «Что касается региональных выборов. Таких в 1999 году в Беларуси не предвидится. В апреле состоятся псевдовыборы, по результатам которых президентская “вертикаль” отберёт, а президент утвердит так называемых депутатов… все демократические партии заявили о своём неучастии в имитации выборов. Мы призываем ОБСЕ не посылать своих наблюдателей в апреле этого года в Беларусь для участия в контроле над ходом мероприятий, которые называются выборами в местные советы депутатов, чтобы не легитимизировать их результаты» (из выступления А. Лебедько на заседании Постоянного комитета Парламентской Ассамблеи ОБСЕ в январе 1999 года); «ОГП призывает бойкотировать выборы в лукашенковский “парламент”. Почему? Нам нужна власть не для того, чтобы присосаться к кормушке, а чтобы что-то изменить в стране. Палата представителей по статусу своему ничего изменить не может, это образец политической импотенции» (из заявления председателя ОГП А. Лебедько в августе 2000 года).

Оппозиция замалчивает, что в 2000 году она, при поддержке ОБСЕ (Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе), сформулировала следующие условия своего участия в выборах в Палату представителей и признания их международным сообществом:

  1. Прекращение преследования людей по политическим мотивам, освобождение политических заключённых, выяснение судьбы пропавших людей, гарантия свободы шествий и митингов.
  2. Никто, кроме парламента, не может принимать законы, обязательные для исполнения всеми, и осуществлять контроль над исполнением государственного бюджета.
  3. Политические партии и общественные движения должны иметь гарантированный бесцензурный доступ к государственным радио и телевидению.
  4. Избирательные комиссии должны быть независимыми от власти, состоять из представителей политических партий и общественных объединений.

Метаморфоза оппозиции

Власти не выполнили ни одного из вышеперечисленных четырёх условий. Но и упомянутый Лебедько, и вся объединённая демократическая оппозиция, кроме партии КХП-БНФ во главе с Зеноном Позняком, вдруг изменили свою позицию на противоположную и, так же как Статкевич, участвовали в местных выборах в 2003 году, а затем и в выборах в Палату представителей в 2004 году.

Оппозиция де-факто отреклась от своих условий участия в выборах, но её лидеры и по сегодняшний день делают вид, что ничего не случилось, и по сегодняшний день четыре условия участия в выборах формально остаются в силе.

Последствия отречения от собой же сформулированных условий участия в выборах, да ещё в такой форме (фигура умолчания), были катастрофическими.

Необъяснимый по умолчанию переход от бойкота к участию в выборах, смена, казалось бы, принципиальных позиций привели к деморализации актива оппозиции, к дискредитации оппозиции в глазах демократически настроенных граждан. Рядовые активисты перестали верить своим лидерам. В 2003 году они не откликнулись на призыв «все на выборы», повсеместно и массово отказались баллотироваться кандидатами в депутаты местных советов. Если в июне 1995 года на выборы в Слонимский горсовет (явка избирателей – 40,5%) партия БНФ выставила 16 кандидатов, в 1999 году, во время бойкота, – ни одного, то в 2003 году только одного. Председатель Слонимской организации БНФ Иван Бедко в январе 2003 года публично жаловался: «У нас сначала было семь кандидатов, давших согласие баллотироваться. Но затем шесть отказались. Кто-то посчитал, что участие в выборах не имеет смысла, кого-то запугали потерей работы». Не поняли и не поддержали такого поведения оппозиции и беспартийные. Благодаря в том числе и их активности в июне 1995 года кандидатами в депутаты Слонимского горсовета были зарегистрированы 86 человек. В 2003 году претендентов было 47, зарегистровали 37 – 1,06 кандидата на один избирательный округ. Люди здравого смысла, уважающие себя и избирателей, не захотели и по сей день не хотят участвовать в неопределённых, подозрительных мероприятиях.

Разочарование и пассивность оппозиционных активистов, дискредитация оппозиции, дезориентация избирателей и, соответственно, укрепление действующей власти – вот результат, как я считаю, позорной метаморфозы оппозиции. От такого удара демократическое сообщество Беларуси не оправилось и по сей день.

В очередной раз на те же грабли

Избиратель, не разбирающийся в тонкостях оппозиционной политики, но жаждущий демократических перемен, готовый внести ради них свою лепту, уже много лет задаётся вопросом: «Который раз участвуем, показываем, доказываем! Дальше что? Сколько ещё лет, десятилетий будем ходить по кругу?».

Ненормальность своего участия в «псевдовыборах в псевдопалату» понимают и нынешние оппозиционные активисты. Представитель слонимской организации партии БНФ Виктор Марчик, который сейчас (перед 17.11.2019 – belisrael) баллотируется кандидатом в депутаты Палаты представителей, недавно сказал: «Властям выгодно, чтобы мы выставляли свои кандидатуры — благодаря нам люди придут на участки». («Газета Слонімская», № 42, 17 октября 2019 г.). Но! Поредевшая, постаревшая, усталая оппозиция, по призыву своих неутомимых лидеров, в этом году снова участвует в «псевдовыборах в псевдопалату», чтобы… в пятый раз показать, доказать, что Палата представителей – «образец политической импотенции»?!

Неудивительно, что вышеупомянутый избиратель не верит такой оппозиции.

Возможно, причина стремления оппозиции в очередной раз наступить на те же грабли, в очередной раз подыграть власти в её играх в демократию, кроется в словах депутата Верховного Совета СССР 12-го созыва, бывшего первого заместителя председателя Гомельского горсовета Виктора Корнеенко, который является сторонником участия в выборах: «Есть детские надежды, что отказ оппозиции от участия уже по факту будет вызывать вопросы у общественности и международных институтов. Скорее, наоборот. Даже те немногочисленные партнёры утратят к Беларуси интерес, ведь помогать можно тем, кто что-то делает» («Новы Час», № 38, 11 октября 2019 г.).

Партнёры – весомый аргумент. Анатолий Лебедько, однопартиец Корнеенко, 18 лет руководил Объединённой гражданской партией, что-то делал. В 2018 году председателем ОГП выбрали Василия Полякова. Вскоре немногочисленные партнёры утратили к партии интерес. Поляков подал в отставку.

Должен повторить свои слова пятнадцатилетней давности, сказанные накануне выборов в Палату представителей 2004 года: «Объяснение вроде “надо же что-то делать” не выдерживает критики. Во-первых, нельзя даже что-то стоящее делать любой ценой, более того – ценой девальвации своих принципов и репутации. Во-вторых, лучше ничего не делать, если невозможно делать то, что нужно. Ведь где гарантия, что от этого «чего-то» не будет ещё большего вреда» («Газета Слонімская», № 11, 11 марта 2004 г.).

Жить в правде

Второе десятилетие белорусская оппозиция «участвует», «показывает», «доказывает» и, как видно по всё большей активности нынешних зазывал, собирается и дальше этим заниматься. Оппозиция не ставит перед собой и обществом задачу свергнуть существующий режим, чтобы затем провести демократические выборы. Не призываю к насилию. Есть способы, методы, формы мирного давления на власть. Этим надо заниматься. Нынешняя белорусская оппозиция, если она хочет и впредь называть себя и белорусской, и оппозицией, прежде всего должна снять фиговый листок, покаяться за то, что когда-то отреклась от собственных условий своего участия в выборах, и заявить о своём неучастии в «псевдовыборах в псевдопарламент».

Что касается рядового демократически настроенного гражданина, возможности которого значительно меньшие, чем у упомянутого Василия Полякова в его бытность председателем Объединённой гражданской партии. Вацлав Гавел в своём эссе «Сила бессильных» призывал стремиться «жить в правде». По Гавелу, попытка человека «жить в правде» сначала может ограничиться тем, что «некоторые вещи он просто не делает: …не ходит на выборы, которые не считает выборами».

Михась ВОРОНЕЦ, депутат Слонимского горсовета в 1995–1999 гг., беспартийный, экс-член БСДП

(перевод с белорусского – по газете «Наша слова», 13.11.2019)

Несколько слов от политолога

Суждения М. Воронца, опубликованные за несколько дней до «выборов» в нижнюю палату «парламента» РБ, чем-то напоминают воззвание А. Сидоревича, увидевшее свет на belisrael.info в июле с. г. Любопытно, что затем его перепечатал сайт «родной» партии Сидоревича, а ещё, как минимум, left.by и udf.by. Но дискуссии по существу не получилось; «оппозиция» не пожелала ни «реабилитировать себя», ни «каяться».

Да, не всё безупречно в предложенной выше статье из газеты «Наша слова». Мне не нравится слово «оппозиция», употребляемое в отношении альтернативных/демократических сил, – устал объяснять, почему нужно «исправление имён». Не исключаю, что кандидатов на выборах 2003 г. в местные советы было значительно меньше, чем в 1995 г., не столько из-за непоследовательности партийных лидеров, сколько из-за изменившихся в стране «правил игры». К 2003 г. в РБ уже была введена система краткосрочных контрактов, и я принимаю довод И. Бедко о том, что «кого-то запугали потерей работы»… Являются ли рекомендации В. Гавела, в марте 2006 г. полагавшего, что все у нас доверяют Александру Милинкевичу («не только уважаемой личности, способной привести Беларусь к демократическим выборам, но и настоящему политику европейской величины»), действенными здесь и сейчас, тоже не так просто ответить.

И всё же кампания по наполнению палаты представителей, проведённая в этом году «с особым цинизмом» (не забудем и о том, что полномочия депутатов предыдущего созыва, вопреки Конституции, сокращены почти на год), наводит на мысль о том, что к Сидоревичу и Воронцу таки стоило прислушаться. Тем временем, к примеру, «Еврорадио» ставило отнюдь не на Воронца (или таких, как Воронец), а на чиновника c созвучной фамилией. «Независимые» журналисты «раскручивали» Воронецкого Валерия как «сознательного государственника-патриота» – мерси вам в шляпу, Свердлов Павел и Лукашук Змитер! Прав, наверное, был Зыблюк Виталий…

Денис Тушинский, шедший от «зелёной» партии по Пушкинскому округу в Минске (и предсказуемо уступивший Василию Панасюку, председателю Мингорсовета), поведал мне на своём пикете 15.11.2019, что и хотел бы сняться за несколько дней до «выборов», но жаль было денег. По новым правилам, сошедший с дистанции кандидат должен компенсировать государству немалую сумму ¯\_(ツ)_/¯ Между тем, если судить по официальной листовке с декларациями о доходах, зарплата г-на Тушинского – старшего преподавателя ведущего вуза страны – была далека даже от пресловутых «пятисот у. е.».

Кандидат под партийным «лягушачьим» флагом (стенд изготовлен тиражом 1 экз.!); с восторженной избирательницей, пожелавшей сделать селфи.

Представителей «карманных» партий в палате представителей окажется в декабре с. г. не 15%, а почти 20% (21 человек, формально от 5 разных политорганизаций). Возможно, даже фейковая многопартийность в долгосрочной перспективе лучше, чем полная стерильность, но мало кто сейчас верит, что вот эта «палатка» сдержит и уравновесит администрацию, которая всё больше распоясывается… 🙁 В 2016–2017 гг. поворот к парламентской системе был ещё возможен; в ближайшее время – очень вряд ли.

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

18.11.2019

Опубликовано 18.11.2019  19:48

Водгук
Пра гэта ўжо не раз было сказана: няма мэты, дзеля якой удзельнічаць у выбарах, і няма асаблівага сэнсу ў байкоце (так, маральнае задавальненне, але пра цябе ўсе забудуць!).

Канстытуцыя, як і шмат чаго яшчэ, у нас спячы інстытут. І я не думаю, што яна аб’ядноўвае нейкую статыстычна значную колькасць людзей. Вядома, калі-небудзь гэта Прыгажуня прачнецца. Тады і паглядзім.

Зараз наш парламент нікога не хвалюе: калісьці даўно было прынята некалькі “нязручных” законаў (кшталту змен у Жыллёвым кодэксе, што забаранілі рэгістраваць юрыдычныя адрасы ў жыллёвым фондзе, законаў пра партыі ці рэлігійныя арганізацыі і г.д.) Але гэта было даўно, і большасць насельніцтва не закранула. У нас калі не ўсё зло, то яго большасць (калі паглядзець на Нацыянальны рэестр прававых актаў, то і па колькасці старонак) ідзе ад іншых галін улады. Напрыклад, ад такога ўрадавага атожылка, як жыллёва-камунальная гаспадарка.

Пётр Рэзванаў, г. Мінск 19 лiстапада 2019
Дабаўлена 19.11.2019  10:47
***
Мнение “Солнцеподобного“: Это просто праздник какой-то…