Tag Archives: Андрей Федаренко

Рассказываем об Алесе Беляцком

Совесть нации. Рассказываем о белорусском правозащитнике Алесе Беляцком, получившем Нобелевскую премию мира

 


«Зеркало»

 

Правозащитник Алесь Беляцкий стал лауреатом Нобелевской премии мира. Этот человек десятилетиями ратовал за демократические перемены в Беларуси и отстаивал права политзаключенных. Прямо сейчас Беляцкий вновь в застенках, вновь в статусе политзека. «Зеркало» рассказывает о человеке, о котором сегодня узнал весь мир.

Из директора музея — в правозащитники

Адкрыццё літаратурнага музея Максіма Багдановіча. Выступаюць (злева направа): паэт Ніл Гілевіч, міністр культуры Яўген Вайтовіч, дырэктар музея, літаратуразнаўца Алесь Бяляцкі, прафесар Вячаслаў Рагойша і мастак Эдуард Агуновіч - аўтар мастацкай канцэпцыі
Открытие литературного музея Максима Богдановича. Третий слева — Алесь Беляцкий. Фото: архив TUT.BY
.

Алесь Беляцкий пришел в белорусское национальное движение в юности.

Родился он в 1962-м на территории современной Карелии. Но когда ему было три года, семья вернулась в Беларусь, откуда были родом его родители. Окончив историко-филологический факультет Гомельского университета, Беляцкий отслужил в армии и поступил в Минске в аспирантуру. Тогда он стал одним из учредителей и лидеров Товарищества молодых литераторов «Тутэйшыя» — организации, благодаря которой в отечественную литературу пришла целая плеяда творцов, позже ставших классиками: от поэта Анатолия Сыса до прозаика Андрея Федаренко.

Интерес Беляцкого к литературе на этом не исчерпывался. Окончив аспирантуру, он вскоре стал директором минского Литературного музея Максима Богдановича (1989−1998) — причем на эту должность его избрали сами сотрудники. Именно при нем это заведение, ставшее одним из лучших в стране, открыло двери для посетителей, начали работу филиалы музея как в Беларуси, так и в России (в Ярославле). Беляцкий проявил себя как прекрасный организатор, что сыграло свою роль в будущем.

В 1996-м часть его сотрудников начала помогать арестованным политическим активистам и их родственникам — в стране начались брутальные разгоны мирных акций протеста. Так появилась идея правозащитного центра, руководителем которого стал директор. С музеем скоро пришлось расстаться — и «Весна» (так назвали новую организацию) стала основным детищем Беляцкого.

В этом была своя логика. Культура все больше попадала под контроль государства, поэтому будущий нобелевский лауреат уже не мог работать так эффективно. В стране нарастали репрессии — требовалась помощь правозащитников. А еще у Беляцкого давно существовал интерес к политике. Уже в 1988-м его привлекали к административной ответственности за участие в митинге (в день поминовения предков на «Дзяды»), он был одним из основателей Белорусского народного фронта (входил в его оргкомитет).

А еще Алесь являлся депутатом Минского городского Совета (1991−1996), избранного на альтернативной основе. Беляцкий не побоялся публично выступить против попытки государственного переворота (путч ГКЧП). Именно он принес в зал заседаний национальный бело-красно-белый флаг, который затем вывесили над зданием Мингорсовета — даже раньше, чем парламент признал его государственным.

На рубеже девяностых и нулевых Беляцкий являлся заместителем председателя БНФ и одним из лидеров новой оппозиции, перехватившей эстафету у активистов из девяностых. Но затем он отошел от политики и сконцентрировался именно на правозащитной деятельности.

Власти оценили его работу по-своему. «Весна» активно участвовала в наблюдениях во время президентских выборов 2001 года, прошедших с многочисленными нарушениями. Два года спустя, в 2003-м, центр лишили государственной регистрации. В этом статусе команда Беляцкого работает уже почти 20 лет.

Первый срок

Фото: TUT.BY
Алесь Беляцкий. Фото: TUT.BY
.

В августе 2011-го Беляцкого задержали. Литовские и польские власти — в рамках двусторонних соглашений о правовой помощи — передали официальному Минску информации о его зарубежных банковских счетах. На основании этого правозащитника обвинили в уклонении от уплаты налогов. Беляцкого приговорили к четырем с половиной годам лишения свободы в колонии усиленного режима с конфискацией имущества. Также обвиняемый должен был выплатить государству в качестве компенсации ущерба около 90 тысяч долларов. Сумму собрали за счет пожертвований граждан.

Своей вины Беляцкий не признал. Он объяснил, что средства на счетах использовались для помощи белорусам, чьи права были нарушены. Ему пришлось открывать счета за границей, поскольку «Весну» отказывались регистрировать.

За решеткой будущий нобелевский лауреат находился в тяжелых условиях. Как рассказывал БелаПАН правозащитник Валентин Стефанович, теперь сам находящийся в изоляторе, за семь месяцев пребывания в бобруйской колонии № 2 его коллега получил семь взысканий. Например, одно из них было вынесено за то, что Беляцкий якобы спал в неположенное время. На самом деле он медитировал.

В колонии правозащитник работал упаковщиком. Зарабатывал 11 тысяч рублей в месяц, на тот момент — чуть больше 1 доллара США. Отвечая на вопрос TUT.BY по поводу условий содержания, он заметил, что какие-то брутальные провокации к нему не применялись, но психологическое давление ощущалось.

— Ты находишься в отряде, где живет больше ста человек. Ты живешь в секции, где 15 человек. Но с тобой никто не имеет контактов. Тебя обходят за три метра, потому что если человек поздоровается или поговорит о погоде и футболе, завтра его в отряде уже не будет. Мое появление в бобруйской зоне началось с того, что отряд очистили от тех, кто подписан на [газету] «Народная воля». Таким образом четырех человек сразу перевели в другой отряд. Эта ситуация вакуума продолжалась до самой последней минуты. За это время несколько десятков человек перевели в другие отряды. Люди попадали и в ШИЗО. Психологически это давит. Ты чувствуешь себя с другими, но другие тебя шугаются, — говорил правозащитник.

Беляцкому даже не позволили присутствовать на прощании с умершим отцом. Суд Первомайского района трижды давал такое разрешение — и трижды Департамент исполнения наказаний МВД игнорировал его. Алесь смог увидеть покойного лишь в морге.

Правозащитника и ранее номинировали на Нобелевскую премию мира — в 2006, 2007, 2012, 2013 и 2014 годах. В 2012-м авторитетные политики и общественные деятели до последнего были уверены, что премия уедет в Беларусь. Возможно, это помогло бы Беляцкому раньше выйти на свободу. Увы, этого не случилось — как и скорого освобождения — хотя за один только август 2011-го за его освобождение было подано около 600 ходатайств белорусских граждан и зарубежных деятелей.

На свободу Беляцкий вышел в июне 2014 года по амнистии. За 1052 дня, проведенных в бобруйской колонии № 2, Беляцкий написал две книги. Одной из них стал сборник литературоведческих статей и эссе «Асьвечаныя беларушчынай», в которой он ввел термин «тюремная литература». В том же 2014-м ее запретили провозить через белорусскую границу: в сборнике нашли вред государственным интересам Беларуси.

Второй раз за решеткой и новые обвинения

Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ "Весна"
Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ «Весна»
.

«Чувство, что три года просидел в грязи, вылез и нужно отмыться», — рассказал Беляцкий на первой пресс-конференции после освобождения (цитата по материалу TUT.BY). Но при этом уверенно сказал, что не планирует уезжать из страны.

— Уезжать я не собираюсь, мне здесь очень комфортно. Я даже на зоне чувствовал себя достаточно комфортно, потому что вокруг меня были свои люди. Для меня это важно. Может быть, я уже немного старый, но для меня важна атмосфера белорусского общества. Такого, какое оно есть. Когда выезжаешь на Запад, ты там не в своей тарелке.

Этим принципам Беляцкий остался верен до сих пор. В десятые годы он стал лауреатом десятка престижных наград. Среди них премии Леха ВаленсыВацлава Гавела, госдепартамента США. Он мог с комфортом жить за границей, но не уехал из Беларуси. Ни в относительно спокойную вторую половину десятых годов, ни после 2020-го.

Во время массовых мирных акций протеста Беляцкий стал членом Координационного совета. 14 июля 2021-го его, а также десяток правозащитников, задержали.

«Если посадят одних, появятся другие». Как правозащитники работают после облавы

Год его продержали в изоляторе, якобы за неуплату налогов. Судя по всему, дело полностью рассыпалось, поскольку в сентябре 2022-го прозвучало новое обвинение. Теперь сотрудников «Весны» обвиняют в контрабанде крупной суммы денег, организованной группой лиц и финансировании групповых действий, грубо нарушающих общественный порядок. Несмотря на новые вводные, претензии государства остаются на ту же сумму, что фигурировала в первом деле. Санкция самой суровой статьи обвинения предусматривает до 12 лет лишения свободы.

«Гэта ўзнагарода за цяжкую і небяспечную працу». Жена Алеся Беляцкого о Нобелевской премии мужа

Источник

Опубликовано 08.10.2022  11:25

 

В. Рубинчик. Веcенние занудcтва

Шалом. Давненько не писал я ничего концептуального… и сейчас не буду 🙂 Вот что вижу, о том пою: в Минске необычно много чаек (в Пскове, по соседству с Балтикой, их немудрено встретить…), а первые одуванчики расцвели у нас рано, 14 апреля. В «лихие 90-е», помню, расцветали тоже в апреле, но дней на 10 позже — спасибо руководящим товарищам за наше глобальное локальное потепление!

После многомесячного перерыва сыграл в шахматном турнирчике, получил в подарок две хорошие книги, вышедшие уже после официальной ликвидации Союза белорусских писателей:

Очень немногие перебежали из опального СБП в лояльный СПБ, а задача «наверху» ставилась, чтобы многие. Не иначе как поэтому сейчас, в связи с мартовскими перевыборами шефа СПБ, возобновились «наезды» на частные издательства (как было год назад, cм. здесь). «Янушкевичa», издавшего сборник «Нерасстраляныя», выселили из арендованного помещения в центре Минcка, работу «Медысонта» и «Галіяфаў» министерство (дез)информации приостановило на 3 месяца…. Послание к литераторам довольно ясное: хочешь печататься — иди в казённые «Звязду», «Мастацкую лiтаратуру» или «Правакацыю i пахаванне», а для этого надо принадлежать к мародёрской «cтае товарищей»… Ну, может, для Андрея Федаренко сделают исключение, из уважения к десятилетиям его трудов на литературном поприще.

Кстати, о птичках: организаторы пресловутого «XXV съезда СПБ» (22.03.2022), похоже, не только в мародёрстве поднаторели, но и в приписках. Сведущие люди напомнили мне, что последний съезд Союза белорусских писателей, легитимного преемника Союза писателей БССР, имел номер XVII (в марте 2017 г.). Даже если к 17 приплюсовать 3 съезда СПБ, созданного под крылом администрации Лукашенко в конце 2005 г. (2006, 2011, 2016), всё равно до 25-ти далеко. Захотелось вороньего праздничка за чужой cчёт— нарекли б уже свой сходняк «по-богатому», шеcтиcотым, чего стыдиться?

Не понимаю и терзаний россиян: из-за санкций, мол, на «выборах» в РФ может не хватить урн. Ой, возьмите с улиц и площадей те, что для мусора — какая вам нонеча разница? Закопали вы свои выборы еще лет …дцать назад, не пожелав усвоить белорусские уроки середины 1990-х.

Благая весть о калинковичcких изобретателях:

Учащиеся и преподаватели местного аграрного колледжа изобрели стул для зарядки мобильных телефонов.

Из заметки следует, что автором проекта стула-зарядки стал студент Павел Кецко, а помогли ему в этом деле преподаватели Сергей Андоральчик и Александр Лунцевич. С помощью этого стула можно заряжать мобильные устройства, не используя розетки. Энергию для подзарядки гаджетов стул производит сам: по углам сиденья находятся генераторы, вырабатывающие ток при движениях находящегося на стуле человека.

Всё это замечательно, но… Я бы на месте уважаемых полешуков попыталcя изловить Zeitgeist (он же дух времени) и доработал стул так, чтобы после чересчур активного ёрзанья он становился бы электрическим в полной мере, т. е. поджаривал бы клиента. Изделие двойного назначения наверняка заинтересовало бы здешнюю службу исполнения наказаний (не знаю, как точно называется, и знать не хочу), а в перспективе и российскую. «За поребриком», поcле отказа от меcта в Cовете Европы, всерьёз раccуждают о возвращении смертной казни — стулья made in Belarus им бы очень пригодились. Энто же мечта палачей всех времен и народов, добиться того, чтобы приговоренный сам собрал дровишки для аутодафе… Читайте Кафку, Набокова, да и у В. С. Короткевича, по-моему, об этом есть.

Как жизнь подражает искусству, демонстрирует мультфильм 1973  г. «Сокровища затонувших кораблей», где и зловещий фашистский знак «Z», и противостоящий ему «Нептун» 🙂 А помните, у Павла Северинца во 2-й книге «Беларусалiма» было озарение насчет архиепиcкопа Артемия?

Теперь ещё об одной, с позволения сказать, книге — двухтомнике М-ка о корнях и корнеедах. Как бывший библиотекарь и издатель уверяю: бывают книги отличные, просто хорошие, «никакие», плохие — и кучи дерьма в книжном переплёте. Нетрудно догадаться, к чему относится сборник колумниста «СБ», членика СПБ.

Пардон за качество съёмки, но «ты этого хотел, Жорж…»

На с. 53 автор предложил своим «братьям» (надо полагать, местным спецслужбам) «прополоть» меня и еще уйму аналитиков, подписавших летом 2021 г. письмо за освобождение из-под стражи минчанок Валерии Костюговой и Татьяны Кузиной (увы, сидят пока эти дамы). Не впервые предложил, но в июле предложение делалось виртуально и под рубрикой «Мнение», а теперь, в начале 2022 г., — «на солидных щах», при поддержке госиздательства «Беларусь», тиражом 1500 экз. Да ещё c цветными картинками 🙂

Раньше, кажиcь, на меня в книгах никого не науськивали — всё больше благодарности получал:

Из трехтомника «Скрыжалi памяцi» под ред. проф. А. Бельского

Из предисловия к «Iдыш-белaрускaму слоўнiку» А. Астрауха

В интернете — да, бывало:

Обладатель краcивого переводчеcкого почерка, с которым и не встречались-то ни разу, в 2017 г. расчищал себе «поляну». Курьёзно, что в свежем выпуске журнала «Дзеяслоў» (№ 117, 2022) мы с журналиcтом из Чехии всё равно фигурируем вместе — как доcловные переводчики поэмы М. Кульбака «Райсн» 🙂

В общем, забавное ощущение, когда твоё имя почём зря треплют на публике. Мне ещё «повезло»: к примеру, тому же Северинцу или Марии Колесниковой, на момент публикации «Корнеедов» давно сидевшим за решёткой, досталось от М-ка больше. Чуть интереcно, откуда меня теперь — впрочем, как и прошлым летом — можно «выполоть». Беспартийный, поcледняя должность (в 2010-х) — почтальон по доcтавке…

Оргвыводы без призывов. В ближайшее время продукцию некогда авторитетного издательства «Беларусь» сам покупать не буду и другим не порекомендую. Касательно директора Сергея Владимировича Пешина — Б-г ему судья. Видимо, после смены власти будет рассказывать, что его заставили, но я уверен: если б этот чел не захотел, заведомо нечитабельные книги, обнуляющие репутацию cтарейшего в cтране издательского предприятия, не увидели бы свет. И не в первый раз лажает, так что даже похабная зэковская поговорка («Один раз не …») тут неуместна.

Отмечалоcь 22.03.2022, что за месяц войны курс белорусского рубля к доллару упал на 1/6. Позже его-таки удалось вернуть к уровню конца февраля 2022 г., вопрос — какой ценой. Сокращение золотовалютных резервов Нацбанка за март на 2,5%, до 6,94 млрд USD, о чём-то говорит. С другой стороны, цены, прыгнувшие вверх не на 17, а зачастую на 40-50% и больше, не вернулись в исходное состояние… ну, «народец» же, чего с ним церемониться! 🙁 В марте стоил килограмм белорусского сахара 0,55$ (1,8 р.), теперь 0,9$ (2,49 р. в магазине крупной торговой сети на ул. В. Хоружей), но жуткая инфляция всё равно на Западе.

И, разумеется, кто такие западные политики в сравнении с нашими — ядрёными, яйценоcными! Вот разъяcнённый уже дОцент Щёкин из инcтитута cоциологии, пригретый «СБ», утверждал 24.03.2022: «Через 20 дней Западу придется выстраиваться в очередь к лидерам Союзного государства и слёзно просить о понимании…» Спасибо хоть, не на коленях ползти, как советовал главбосс Щёкина в январе с. г. эмигрантам из Беларуси.

Прошло не 20, а 27 дней… чегой-то не видать на горизонте и отдельных «так называемых западноевропейских лидеров», спешащих ронять слёзы перед великими Пу и Лу, не то что очереди. Напротив, хитрый «тутэйшы» министр раccылает ЕСовцам письма, где фактически просит о диалоге (возомнил себя Талейраном, способным заболтать/переccорить кого угодно?). Но западная элитка, при всём её цинизме, явно не склонна к переговорам о снятии санкций с людьми, предоставившими территорию своей страны для нападения на многострадальную Украину. Если б хоть зверств агрессора на Киевщине не было… Думаю, после того, как в начале апреля они вскрылись, западноевропейские лидеры выстроятся в очередь разве для того, чтобы поглазеть на подсудимых в зале суда.

В администрации РБ уже не знают, на ком отыграться. Cнова «не теми» оказалиcь врачи и учителя. На днях броcили в CИЗО деятелей неподконтрольных профcоюзов. Cовcем недавно руками следственного комитета потащили в кутузку Оксану Колб (на фото), главреда «Новага Часу» — говорят, на 10 суток. Надеюсь, не за мою писанину?!

А здеcь очередная старая песня, и опять на новый лад. Спойте лучше, кто умеет.

Вольф Рубинчик, г. Минск

21.04.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 21.04.2022  17:00

В. Рубинчик. О наведении мостов

Шалом, дорогие, недорогие, всякие. Сегодня хотелось бы порассуждать об инциденте, которому немало внимания уже было уделено в сети – о разрушении части путепровода (можно сказать, моста) в Минске. Но и не только о нём.

Это произошло 08.01.2022 в четвёртом часу ночи (можно сказать, утра). По счастью, никого не убило и даже не ранило, хотя в этом месте и ночью, как видно, ездили машины, прохаживались люди.

Чтобы вы, кто не сильно связан с Минском, понимали: речь идёт об автомобильно-пешеходной «артерии нации» над Немигой, в самом сердце белорусской столицы. История сравнима с тем, как если бы обрушилась кремлёвская стена у Красной площади в Москве. Или Стена Плача в Иерусалиме.

Мост на карте примерно там, где буква «М» в слове «Мінск». На территории Центрального района

Скрыть ЧП, как в своё время скрыли статистику по смертности в Беларуси, власти не могли. Что ж, умники из горисполкома объяснили ситуацию «усталостью конструкций» (мосту почти 60 лет), вибрацией от метро и перепадами температур (словно для минских зим это нечто неслыханное). Всё-таки следственный комитет завёл ряд уголовных дел, объединённых производством. К 11 января путепровод над Немигой разобрали.

Грустно думать, но драма соглашусь, что не трагедия в чём-то была закономерной. Ряд факторов сплелись в один узел, и то был отнюдь не «узел жизни» из еврейского пожелания.

Пожилой художник Адам Глобус припомнил май 1999 г. и ударился в мистику (пер. с бел.): «Удивительно то, что на этот раз проклятое место столицы обошлось без человеческих жертв. Прошлая трагедия на Немиге забрала в небытие аж 53 жизни… Рассуждения опроклятом месте”, непригодном для стройки, я услышал впервые на лекциях [Олега] Ходыко, за что ему страшно благодарен». Гм, а как же метрах в двадцати-тридцати от рухнувших конструкций (и в пятидесяти от места трагедии 1999 г.) века простояла Холодная синагога, снесенная лишь в середине 1960-х?

Предпочёл бы вынести мистику за скобки. Растущее пренебрежение рациональностью, неуважение к институту экспертизы и научным знаниям (по большому счёту, к знаниям вообще), столь характерное для последних десятилетий, как раз и ведёт к тому, что ломаются всякого рода сооружения. 19 мая 2021 г., как уже говорилось, рухнул мост через реку Рова на трассе национального значения Борисов-Березино-Бобруйск, 26 мая – его товарищ в Пружанском районе. И рубрика «Проблемные мосты Беларуси» на осторожном, но зорком портале по-прежнему не «ржавеет»…

Уж сколько раз твердили миру, что учёных, инноваторов нужно лучше «кормить» – тогда, во всяком случае, будет шанс, что они не утекут за кордон и блеснут идеями, в т. ч. в сфере капитального строительства. Однако доля расходов на R&D, несмотря на «соловьиные басни» вроде «года науки» (2017), по-прежнему близка к 0,5% от ВВП, это даже не российский 1%. А тут ещё и преследования инакомыслящих, и ликвидация остатков академической автономии (чего стоит назначение в президиум Академии наук экс-зампреда КГБ, совершённое в октябре 2021 г.).

Справедливости ради, в Израиле, с его массой компетентных учёных и инженеров, где финансирование научных разработок в разы более щедрое, тоже нашумело падение моста (во время Маккабиады в Тель-Авиве, над грязнющей речкой Яркон, с человеческими жертвами). Но всё-таки это случилось четверть века назад – в июле 1997 г., кое-какие уроки были извлечены… Трагедия на горе Мерон под Цфатом 30.04.2021 имела, судя по всему, несколько иные причины, нежели непрочность конструкций (правда, пострадавшим от этого не легче).

«Здесь не политика, здесь [не]добросовестное исполнение своих служебных обязанностей. В рамках этого и надо разбираться соответствующим структурам, в том числе Горисполкому, прокуратуре», – молвил один бойкий депутатик из «палатки» о ситуации на Немиге. И свалил всё на вечного «кого-то»: «Александр Лукашенко поставил четкие задачи и поручил разобраться с каждым мостом в стране, это было несколько лет назад, но кто-то эту команду недобросовестно исполнил».

Да уж, никакой «политики» в, мягко говоря, своеобразном подборе кадров «первым лицом», засевшим во власти на 20+ лет (лояльность юбер аллес, профессионализм на третьем плане либо вообще побоку) не усматривается! То, что руководящие кадры тасуются, будто игральные карты, также явление ни разу не политическое, кто бы сомневался 😉

Интересна статья, где упоминается зампред Мингорисполкома Александр Дорохович, 1977 г. р., сформировавшийся как «большая шишка» около 2010 г., т. е. в разгар лукашизма. Не утверждаю, что всё в этой статье, пересказанной в видеоролике, безукоризненно; главное, что я из неё почерпнул – инфу о совмещении Дороховичем двух ответственных должностей (он ещё и глава Белорусской федерации лыжных гонок). Давно комментировались подобные случаи: «совместители, как правило, нигде не работают с полной самоотдачей, к тому же теряется сам смысл общественной деятельности».

Должность зампреда сей господин занял в январе 2019 г. – уже три года «курирует» в Минске вопросы развития, содержания и реконструкции транспортной инфраструктуры. Что характерно, в конце 2010-х «провалил» два публично данных обещания – начать строительство в Шабанах подземных приёмников для мусора, запустить составы метро производства «Штадлер-Минск» – и всё равно остался на плаву. Есть вероятность, что вскоре из него сделают козла отпущения, но, скорее всего, не сделают; из-за такой «ерунды», как происшествие без жертв, система своих не сдаёт. Нынешнего вице-премьера Анатолия Сивака, министра транспорта и коммуникаций в 2012–2018 гг., при котором в 2017 г. над Немигой был устроен «капитальный ремонт с модернизацией», в 2022 г. внезапно оказавшийся «косметическим», это ещё более касается. Когда Сивак служил председателем Мингорисполкома (2018–2020), несколько районов на время остались без чистой воды. Может быть, «красавцы» даже на повышение пойдут…

А. Дорохович, А. Сивак. Фото с promise.by

То, что режим плодит временщиков, склонных бежать ответственности, особенно хорошо заметно, если спуститься на уровень ниже и взглянуть на чехарду глав администрации Центрального района (кстати, злополучный мост находится в шаговой доступности от здания администрации). 2009–2012 – Владимир Кухарев, нынешний глава Мингорисполкома; 2012–2015 – Олег Поскробко, позже работавший в Солигорске и задержанный по уголовному делу; 2015–2017 – Анна Мательская; 2017–2018 – Игорь Бузовский, «пониженный» после должности замглавы администрации президента; 2018–2021 – Дмитрий Петруша, борец с «Переменами» и муралами, переброшенный на «Керамин»… И вот теперь, с лета 2021 г. – Николай Поляков. Не район, а проходной двор какой-то.

Бассейн на Каховской (на карте выше цифра 1), о котором упоминал в августе 2021 г., не готов и в январе 2022 г. Спустя 3,5 года после начала реконструкции

Cморговский тракт (на картецифра 2). Ограждение убрано осенью, но детскую стоматологическую поликлинику (см. здесь) после затянувшегося «капитального ремонта с модернизацией» так и не открылини к 7 ноября, ни даже к новому году. Фото 11.01.2022

Похоже, дела в строительной отрасли Беларуси обстоят как-то не очень, да и в госуправлении, причём в госуправлении особенно… Теперь пропаганда вещает, что мост на Немиге будет «ещё лучше прежнего», а председатель Мингорисполкома 10 января заявил о планах «в течение месяца закончить все строительные работы и запустить движение как по новому путепроводу, так и под ним». Понятно желание «мэра» к «референдуму» поскорее сдать объект и сделать приятное высокому начальству, которое тоже курсировало по мосту, да лучше уж обойтись без спешки.

Суровые реалисты в «Шахматном дворике» почти полтора года отвели на переоборудование крыла общежития под гостиничные номера… Зачем нужна ещё одна гостиница, когда в Минске не загружены уже готовые другая тема

В. Е. Кухарев – выпускник Могилёвского пединститута (1993), где учили многим интересным вещам, но явно не мостостроению. Почему чиновнику (было) не послушать какого-никакого специалиста, гендиректора «Горремавтодора» Дениса Глинского, прогнозировавшего в день обвала, что параллельное проектирование и строительство займёт несколько месяцев? Вопрос риторический – по причинам, изложенным в середине этого текста.

А тем временем где-то… Какая жизнь, такая «молодёжь»?

Финал требует хоть какого-то позитива. Что, если считать таковым любительский репортажик из Каштановки – с «домом Короткевича» и «домом Рязанова»? Тоже, кстати, в Центральном районе (цифра 3 на карте).

Ну, и порадовали нас с женой троллейбусы, украшенные праздничными гирляндами…

Фото с бульварa Шевченко, 11.01.2022

Таких троллейбусов, пущенных в декабре, в городе немного, но настроение они поднимают. Где придумали новинку, я не знаю – то ли в «Минсктрансе», то ли в Мингорисполкоме, то ли в «глубинном народе»… Так или иначе, отлично придумано.

Напоследок – симпатичная дворовая ёлка во дворе дома 5а на том же бульваре (цифра 4 на карте), запечатлённая 30.12.2021. В указанном доме, по сообщению Андрея Федаренко, до переезда в Украину жил Алесь Асташонак – рано умерший прозаик, сценарист, переводчик. Приятно, что дух творчества не покинул квартал.

Минск, 13 января 2022 г.

Опубликовано 14.01.2022  17:07

Что делать? Делать-то что?

Перевёл с французско-русского на белорусско-русский название известного рассказа Тэффи, написанного аккурат сто лет назад. Правда, у нас тут не сто лет, а сто «послевыборных» дней… увы, для сторонников перемен эти дни оказались отнюдь не наполеоновскими. Видимо, чтобы без единого выстрела войти в Париж Дрозды, требуются таланты маленького корсиканца.

Вчера, 17.11.2020, появилось очередное открытое письмо под аншлагом «Хватит насилия, примите волю народа!». Переведу-ка его на русский – то ли для истории, то ли для себя…

Мы, белорусские литераторы, выказываем серьёзную обеспокоенность тем, что на протяжении последних 100 дней в нашей стране наблюдается постоянная эскалация насильственных действий со стороны силовых структур и административных назначенцев в отношении граждан, выходящих на мирные акции протеста и солидарности.

Таких масштабов массовых репрессий не знала более сорока лет ни одна из стран Европы. За эти 100 дней арестовано около тридцати тысяч человек, покалечено более четырёх тысяч человек, заведено около тысячи немотивированных уголовных дел, погибло восемь человек. В государстве игнорируются элементарные права человека. На виновных в убийствах и калечении людей не заводятся уголовные дела. Допускается избиение связанных задержанных, что запрещается всемирной юридической практикой даже в отношении военнопленных. Из уст руководства страны звучат прямые указания отчислять студентов из учебных заведений и увольнять с работы всех сотрудников, которые не согласны с государственной политикой, что является непосредственным нарушением действующей Конституции Республики Беларусь.

Эскалация насилия, расширение пространства безнаказанности, лишение белорусов базовых конституционных прав ведут к глубокому долгосрочному национальному кризису во всех сферах общественной жизни: экономического дефолта, международной изоляции, падения Беларуси на самое дно цивилизационного рейтинга.

Мы склоняем голову перед мужеством и настойчивостью белорусского народа, высказываем соболезнование всем, кто пострадал и потерял родных, и обращаемся к властям, руководителям государственных структур, чиновникам, сохранившим здравый смысл, с требованием: пока вы не обрушили страну в пропасть насилия и всеобщего кризиса, – немедленно прекратите массовые репрессии, издевательства над людьми, которые хотят перемен, признайте своё поражение и примите волю народа!

Я подписал бы эти четыре абзаца, несмотря на приблизительность «диагноза» (возможно, репрессии в Польше, начиная с 1981 г., или в Болгарии, начиная с 1984 г., не уступали по массовости и «вирулентности» нынешним белорусским). Но в Европейском гуманитарном университете были хорошие преподаватели юридических дисциплин, в т. ч. судья Конституционного суда Михаил Чудаков… Да и сам я одно время был преподом «Основ права» в Академии музыки, потому знаю разницу между задержанием и арестом. В Беларуси за 100 дней в рамках политических репрессий было задержано около 30 тыс. человек; арестованных – гораздо меньше.

Вообще говоря, большой вопрос, можно ли в нынешних условиях увещеваниями добиться чего-то от «руководителей государственных структур». Но никого из подписавших писательское обращение (уже более 150 имён, среди них – весьма уважаемые мною люди) в наивности упрекать не стану. Поскольку единого движения Сопротивления в Беларуси не просматривается, каждый делает, что может и как может… А васьки слушают да жрут 🙁

Реалистичными видятся мне размышления Андрея Федаренко, опубликованные 10.11.2020 в затюканной «Народной воле» (после конфискации тиража в «чёрную пятницу» газета полностью перешла в электронный формат)…

Как ни крути, всё движется в одном направлении – к лучшему… У нас идёт буржуазно-демократическая революция с элементами национально-освободительной. Против такой «гремучей смеси» никому не удавалось выстоять. Более того, такой сплав и в будущем приведёт к быстрому экономическому и социальному расцвету, по крайней мере на первом этапе. Дело тут в слове «элементы», ведь в целом назвать движение национально-освободительным пока нельзя. Кстати, по моему мнению, это одна из причин, почему всё так затянулось. Можно услышать и такое: русскоязычные вышли свергать русскоязычного, чтобы посадить на его место опять же русскоязычного. Остаётся надеяться, что в этот раз будет не так…

Нормальное белорусское государство нам ещё только предстоит построить. По существу, с нулевого цикла.

Похоже, сбывается мой прогноз о переходе протестов в «партизанскую фазу», сделанный 13 августа с. г. Сегодня «Салідарнасць» предостерегает об опасности «розовых очков» – я вот тоже предостерегал, но всего-то на несколько месяцев раньше. Кстати, издание чуть лукавит, отмечая: «мы размещаем разные мнения, в том числе те, которые не разделяем – в рамках свободной дискуссии и плюрализма». Не в обиду «Салідарнасці», моё мнение о памятнике Василю Быкову в Минске, не совпавшее с мыслями почтенной Лилии Кобзик, жэстачайшэ проигнорировали… «но не об этом я хотел сказать» (С)

Как бы ни было, стратегически игра гр-на Лукашенко А. Г. проиграна, и трудно согласиться с российским публицистом из «Собеседника»: «После убийства Бондаренко, избитого буквально до смерти [11.11.2020], становится понятно, что теперь с активистами протеста будут расправляться именно так – точечно, жестоко и без малейших попыток расследования… Белорусский протест либо стагнирует и постепенно исчезнет, либо переродится. В случае перерождения он вытолкнет на поверхность совсем не тех, кто хочет решить всё мирными маршами… И смерть Романа Бондаренко – тот самый рубеж, после которого оптимистических сценариев не остается».

Акция памяти Р. Бондаренко

Ну, во-первых, со всеми не расправятся – «расправлялки» не хватит (Дмитрию Быкову не помешало бы приехать к нам в Каштановку 15 ноября и посмотреть: а) сколько людей шло к народному мемориалу на площади Перемен; б) насколько провальным был их разгон силами ОМОНа и внутренних войск). Во-вторых, оптимистические сценарии всегда есть и будут – намёк на таковые содержится, между прочим, в приведенных выше сентенциях Андрея Федаренко.

Давний мой читатель и критик, минчанин Пётр Резванов, кажется, недооценивает революционный потенциал (мелкой) буржуазии в Беларуси. На днях он писал: «если верить Вере Засулич, революционность европейской буржуазии закончилась в 1848 году (российской продержалась немного дольше, но, я думаю, её можно хронологически ограничить “Выборгским воззванием”). Рыгорыч нас отбросил на полтора-два столетия назад?» В чём-то, пожалуй, отбросил (вспомним мнение политолога Владимира Пастухова о том, что ввиду белорусских событий «В европейскую историю возвращается ужасный и кошмарный XIX век с его культом революционного насилия»): рудименты феодализма в Синеокой встречаются если и не на каждом шагу, то довольно часто. С другой стороны, не обязательно воспринимать взгляды В. Засулич и других российских революционеров как догму. Да и позволительно предположить, что нынешняя «мелкая буржуазия» в Синеокой (о крупной, приближённой к «телу», сейчас «базара нет») занимает в структуре общества примерно те же позиции, которые пролетариат занимал в начале века прошлого. Грубо говоря, это статус дойной коровы, и терять нашим закредитованным, зависимым от прихотей госклерков «нэпманам» особо нечего, а приобрести они могут… ну, как минимум, право голоса.

Мне понравилась скрытая цитата из Виктора Цоя, которую сам видел на одном из флагов пл. Перемен 15.11.2020 за пару часов до уничтожения мемориала: «Те, кто молчал, перестали молчать».

Собственно, и в августе с. г. приводил эти слова: они, по-моему, отлично резюмируют происходящее.

Может быть, сейчас идёт не буржуазно-демократическая революция, а лишь подготовка к ней, но «и то хлеб». Или нет?

Под руку подвернулась книжка Анатоля Мясникова «Нацдэмы» (Минск, 1993, с предисловием Бориса Саченко). Переведу небольшой отрывок и оттуда – речь о Копыле начала ХХ в.

Вернулся из Минска на родину пильщик Фёдор Станилевич, позвал из Слуцка своего друга, каменщика Фабиана Шантыра, сблизились с местными парнями. Начали собираться вечерами, читать запрещённую литературу, обсуждать события, обмениваться мыслями…

Немногим более двух десятилетий спустя свидетель тех событий в Копыле, известный исследователь белорусской литературы Лев Клейнбарт отметит: «Новое поколение начинает своё существование именно с выступлений и дел… Уже после 9 января [1905 г.] крестьяне и евреи вместе прошли по улицам с революционными песнями, с кличами протеста… Молодёжь уже не только клеит прокламации, но и сама пишет их; не только прячет оружие, но готова применить его при первой встрече с чёрной сотней… Нет, это уже не «отцы», которые жили одними мечтами. Гартные, Станилевичи уже придерживаются той мысли, что идёт время поквитаться за всё, что веками терпели их родители и они сами…»

Разумеется, я не призываю к повторению – не войти дважды в одну реку. Но характерен тот факт, что договорились «крестьяне и евреи», хотя, казалось бы…

* * *

Печально от смерти моего давнего друга и соавтора Юрия Яковлевича Тепера (1958–2020). В последний раз виделись на Йом-Кипур… затем его свалила с ног пневмония, вызванная коронавирусом, и реанимация не помогла. Девятого ноября позвонил Валерий Константинов и поведал, что Ю. Тепер будет похоронен на Западном кладбище – с его помощью я добрался в этот загородный «дом вечности». В организации похорон участвовала община «Бейс Исроэль», душой которой был Юра (еврейское имя Арон).

Ю. Я. Тепер (фото 2019 г.)

В этом месяце ушли также видные деятели искусств Михаил Жванецкий (1934–2020), Армен Джигарханян (1935–2020), Роман Виктюк (1936–2020). Их я лично, увы, не знал…

Девяностолетний юбилей Владимира Короткевича (1930–1984), о котором всё время говорили большевики на belisrael.info, приближается cо скоростью электрички «Минск-Орша». На территории одной из столичных гостиниц 25 ноября планируется памятный вечер, где прозвучат воспоминания о В. К., а песни на его стихи исполнят известные белорусские музыканты. Организаторы из Союза белорусских писателей просят гостей быть осторожными, придерживаться масочного режима. Анонс на белорусском языке см. здесь.

Пока суд да дело, вчера под эгидой независимого издательского товарищества «Шах-плюс» вышел мой сборник «Іудзейнасць». В книге очутились и два очерка о В. С. Короткевиче, подготовленные по материалам журнала «Роднае слова» и belisrael.info. Однако материалы эти, как и все остальные в сборнике, ваш покорный слуга доработал.

Обложку оформил художник Андрей Дубинин, а рецензентом научно-популярного издания на 128 страниц выступил д-р Владислав Гарбацкий из ЕГУ. В общем, кому интересно, обращайтесь по e-mail’у, указанному ниже («радости скупые Telegram’ы», да и мордокнига, не про меня).

Вольф Рубинчик, г. Минск

18.11.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 18.11.2020  16:23

Урывак з рамана Андрэя Федарэнкі

У нашага даўняга чытача і аўтара, мінчаніна Андрэя Федарэнкі, нарадзілася новая кніга – цэлы раман. Ёсць часопісны варыянт, у «Дзеяслове» №№ 102 і 103 (2019), а ёсць кніжны, каторы ў 2020 г. убачыў свет у «Мастацкай літаратуры». Раман атрымаў ужо добрую прэсу, і мы не маглі не папрасіць аўтара выбраць для belisrael урывак з твора… Чытайце на здароўе!

Андрэй Федарэнка

Урывак з рамана “Жэтон на метро”

Цяпер наўрад ці хто помніць манаграфію з крыху зацягнутай назвай “Пейзаж як элемент вечнасці ў беларускай літаратуры ад Мялеція Сматрыцкага да Уладзіслава Сыракомлі. Частка 1”; не знайсці яе і ў інтэрнэце, хаця ў свой час яна нарабіла многа шуму ў літаратурных і гістарычных колах; калі б тады існавалі сацыяльныя сеткі, яна б іх “парвала”. Асабліва літаратары былі ў захапленні. Нарэшце тое, чаму большасць з іх прысвяціла жыцці – апісанне прыроды – было на належным узроўні ацэнена і арыгінальна, таленавіта і даходліва пададзена. Усе ў адзін голас прызнавалі, што гэтая смелая навуковая праца яшчэ і з падтэкстам, нясе палітычную афарбоўку; пагаворвалі, панізіўшы голас, што нібы нават спецслужбы ёю цікавяцца, – і не дзіва, бо што такое ў часы сацыяльнай стабільнасці пісаць пра птушачак-траўку-кветачкі? – прыхаваны выклік сістэме; пры хаценні любы пейзаж, любое на першы погляд нявіннае апісанне, калі ўмеючы яго падабраць і падаць, у прамым сэнсе выклікае непажаданыя асацыяцыі: напрыклад, гнеў прыроды лёгка праектуецца на народны гнеў, майстэрскае апісанне завеі, ветру, навальніцы можа разумецца як рэвалюцыйныя выступленні мас, а любаванне кветкамі і траўкаю міжволі наводзіць на думку аб недаўгавечнасці таго ці іншага правадыра, які рана ці позна ў зямлю сыдзе і прахам стане, пакінуўшы пасля сябе толькі гэтую траву, ды кветку, ды шапаценне лісця над галавой.

Аўтар манаграфіі, выкладчык Самусенка А.Ф., і без таго лічыўся вальнадумцам, а пасля манаграфіі ўвогуле стаў ледзь не дысідэнтам, хадзіў героем, ганарыўся – носа не дастаць. Аднак жыццё не стаяла на месцы. Падзеі шпарка развіваліся тады. Змянілася палітычная сістэма, зніклі, як і не было іх, учарашнія правадыры, спецорганам стала не да Самусенкі і не да яго манаграфіі. Тэхніка імкліва пайшла ўгару. Студэнты пачалі пад’язджаць да ўніверсітэта на машынах, карысталіся пейджэрамі, потым мабільнымі тэлефонамі, затым – па ўзрастаючай – смартфонамі, айфонамі, айпэдамі, планшэтамі і іншымі гаджэтамі. На гэтую моладзь ужо не дзейнічаў крытэрый заможнасці: багаты той, у каго многа кароў і цялушак.

Самусенка яшчэ стараўся не адстаць, нават пачаў выпісваць у нататнік і завучваць на памяць новыя словы: мэйнстрым, вэндзінг, дэдлайн, клінэр, мэрчэндайзер, месэдж, хэдлайнер, фрыгалізм і харасмент, але, дайшоўшы да “стартапа”, хапіла розуму гэтую справу кінуць. І суцяшэннем яму было, што нішто так хутка не старэе, як неалагізмы, і гэтыя нібыта абавязковыя цяпер словы могуць выпасці з ужытку яшчэ раней, чым саха, каса і бык Мікіта. Ужо смяюцца з нядаўна модных баксаў, пэйджэраў, дыскет, і ніхто не дасць гарантыі, што хутка не пачнуць смяяцца з хайпа, біткойна, рэп-батла і стартапа.

Раптам усё яму абрыдла. Адны й тыя ж з году ў год лекцыі, семінары, разборы – вось як парася разбіраюць – адных і тых жа пісьменнікаў. Ён сяк-так дацягнуў да пенсіі і адразу ж, як колісь казалі, выйшаў у адстаўку, з намерам спакойна працаваць над манаграфіяй. Свабода, незалежнасць, мора вольнага часу агаломшылі яго, узнеслі як на арэлях ці як на марской хвалі. Ён адчуў даўно забытую радасць (апошні раз такая была ў далёкім дзяцінстве), і да таго гэта было здорава, што нясцерпна захацелася ёю з кім-небудзь падзяліцца, выліць душу. І тут здарылася першая непрыемнасць. Менавіта цяпер, калі яму гэта так трэба было, аказалася, што пагаварыць няма з кім. Ва ўніверсітэце, дзе ён быў спачатку старшынёй, потым членам прыёмнай камісіі, ад сяброў-знаёмых не было адбою; увесь час яму званілі, пісалі, чакалі, прасілі сустрэцца; яго немагчыма было пабачыць аднаго – заўсёды хтосьці пад ручку, адводзіць убок, інтымна нешта нашэптвае. Цяпер, калі ён страціў працу і адна­часова пасаду, усё скончылася, і настала нейкае імгненнае, а таму асабліва прыкрае забыццё. Ніхто не прыязджаў, не званіў, не пісаў; на яго пісьмы па e-mail не адказвалі, тэлефонныя званкі скідваліся, а калі хто, заспеты знянацку, адгукаўся, дык чамусьці быў у гэты момант страшэнна заняты і знаходзіў самыя розныя прычыны, каб хутчэй развітацца. Якраз стаяла лета, мо людзі на самой справе былі занятыя дачамі і адпачынкамі, і не да яго ім было, – але ён успрыняў гэта як здраду. Тады ж упершыню і ўзнікла ў яго ўніверсальнае слова на ўсе выпадкі: “памаглі”.

– Не, не проста так мне ўчынены байкот, – казаў ён жонцы.

– А што здарылася? Чаму?

– Памаглі.

– Як? Хто? – занепакоілася жонка.

– Я ведаю хто, – з хітрай усмешкай чалавека, якога не абдурыш, адказаў ён.

Жонка паціснула плячамі. А муж, наваспечаны пенсіянер, ганарлівы, задзірысты, няўрымслівы, нічога лепшага не прыдумаў, як са зларадствам павыдаляць з кампутара e-mail’ы тых, хто яму не адпісваў, а з тэлефона– нумары тых, хто яму не адказваў. Тэлефон служыў яму як гадзіннік, а кампутар – замест газеты.

І далей пайшло як на арэлях ці як на хвалях: угару – уніз, радасць – непрыемнасць. Радасць, бо з дачкою ўсё было ладна: разумная, прыгожая, канчала журфак; непрыемнасць – шалапутны, бесталковы сын, старэйшы за дачку, – як у шаснаццаць гадоў атрымаў правы, павязаў на галаву бандану і сеў на байк, так, здавалася, да трыццаці пяці гадоў не здымаў з галавы банданы і не злазіў з байка, нідзе не працаваў, вёў лёгкае жыццё, а дзе лёгкае жыццё, там, само сабою, алкаголь, наркотыкі; то ён завязваў, то зрываўся, то яго пазбаўлялі правоў і адбіралі матацыкл, то вярталі назад.

Самусенка заўсёды адчуваў нейкую віну перад ім, з горыччу думаў, што мо таму яго Юрка такі, бо ён, бацька, усё жыццё памагаў уладкоўваць чужых дзяцей, а на роднае дзіця забыўся. Вось зноў узнялі ўгару арэлі – удачлівая дачка выйшла замуж за француза і паехала з ім у Парыж, – і адразу ж абрынулася хваля ўніз, на гэты раз не непрыемнасцю, а бядой: трагічна загінуў сын, разбіўся-такі ў аварыі на сваім матацыкле насмерць. Тут раптам адразу ўспомнілі пра Самусенку здрадлівыя сябры-знаёмцы, пачаліся званкі, пасыпаліся спачуванні, роспыты: што, ды як, ды чаму.

– Не сам – памаглі! – казаў Самусенка.

– Як – памаглі?

– Так. Перадазіроўка!

Ён неяк са смакам, ледзь не з гонарам вымаўляў гэтую “перадазіроўку”, нібыта яе трэба было разумець як “мой сын загінуў геройскай смерцю на полі боя: прыкрыў сваім целам варожы дзот”. Толькі-толькі пачалі з жонкаю звыкацца да ціхай, спакойнай адзіноты – і зноў уніз паляцелі арэлі: роўна праз год пасля сына, дзень у дзень, 11 верасня, па-народнаму – на Галавасека, раптоўна не стала жонкі. Пахавалі яе побач з сынам. На могілках людзей было яшчэ больш, чым на сынавым пахаванні, знаёмых, сяброў, радні, нават дачка з зяцем з Парыжа прыехалі, і ўсе звярталі ўвагу, што Самусенка нават не плакаў, наадварот, трымаўся аж занадта цвёрда і на роспыты зноў адказваў загадкава:

– Памаглі!

– Як гэта – памаглі? Дактары, ці хто?

– Не, не дактары. Я ведаю хто.

Насамрэч у выпадку з сынам, калі ён казаў “памаглі”, ён меў на ўвазе, што гэтых адмарожаных байкераў за іх начныя гонкі ніхто не любіць, часта ім ад душы жадаюць хутчэй скруціць шыю, – атрымліваецца, загінуць Юры “памагла” канцэнтрацыя нелюбові да яго; а што да жонкі, тут Самусенка надумаўся, што студэнты, якіх ён некалі так бязлітасна і неабачліва рэзаў, таксама наўрад ці жадалі яму шчасця, хутчэй за ўсё ціхенька пракліналі і такім чынам “памаглі” набліжэнню яго бяды.

І Самусенка зажыў поўным бабылём. З часам ён нават як бы крыху здзічэў, а праз год зусім загнаў сябе ў фізічную і духоўную рэзервацыю. Ён звёў да мінімуму ўсе жаданні, замяніў іх звычкамі і рэжымам. Адзіныя вакенцы, праз якія ён пазіраў у свет, былі кнігі, кампутар, тэлевізія і дзве прагулянкі ад дома да метро, зранку і ўвечары. Адзінокі, стары, нікому непатрэбны, ён туляўся па кватэры і па вуліцы прыгорбленым ценем. На свой знешні выгляд ён махнуў рукою, галіўся раз на тыдзень і, калі пазіраў у люстэрка, заўсёды дзівіўся, чаму так хутка пачало расці шчацінне. Зрэдку выбіраўся на могілкі і хадзіў па дарожках між крыжоў, не ведаючы, што ён тут робіць. Была ў яго дача, і туды ён прыязджаў не часцей, чым раз на год, – нічога не саджаў, траву не касіў, стаяў, тупа глядзеў на лапухі і зноў дзівіўся, як імгненна ўсё прыйшло ў заняпад без жончыных рук.

З людзей ён ні з кім не кантактаваў. Быў у яго сусед, жыў праз вуліцу, былы яго студэнт, паэт, таксама адзінокі; з ім Самусенка не супраць быў бы пасябраваць, але паэт быў яшчэ больш эгаістычны, чым ён сам, заўсёды насцярожаны, нібы некалі раз і назаўсёды нечым напалоханы, – праўда, быў ён выдатны, пранікнёны лірык.

Ад самоты Самусенка нават падумваў завесці сабе сабачку ці ката, калі б не гідлівасць да іх паху. Хутчэй бы ўжо брытанскія вучоныя прыдумалі, а японскія сканструявалі такога робата, ці што, вельмі падобнага на ласкавага ката, але якога не трэба было б выгульваць, які не ліняе і не ходзіць па патрэбе.

Раз зімой, перад Новым годам, ён вырашыў з’ездзіць да “Еўраопта”, купіць з машыны ў знаёмага палешука вэнджанага сала і салёных памідораў у вядзерцы, якія вельмі любіў, а заадно, каб крыху развеяцца, паглядзець на елку. Доўга, па-старэчы, апранаўся: абгарнуў шыю шалікам, адзеў падараванае зяцем-французам моднае паліто (прыціснуўшы шалік падбародкам да грудзей), нацягнуў пальчаткі, насунуў на галаву шапку, не забыў пра кіёк. На вуліцы было здорава, сонечна, марозна. Мароз і снег фільтравалі нават гарадское паветра, і здавалася яно чыстым, бадзёрым. Каля прыпынку сабачка ў камізэльцы купаўся ў гурбе снегу.

Самусенка пад’ехаў на тралейбусе два прыпынкі, задумаўся, ледзь не забыў выйсці, а калі выйшаў, забыў прайсці наперад і зрабіць заўвагу жанчыне-кіроўцы за тое, што рэзка тармозіць на светлафоры. Ён няспешна ішоў да “Еўраопта”, механічна, думаючы пра сваё, не прапускаў, як сабака, ніводнага слупа, чытаў абвесткі з махрамі тэлефонных нумароў (“продам волосы”, “куплю квартиру”), і калі адыходзіў ад слупа, спахопліваўся, што не помніць, што ён толькі што чытаў.

Каля “Еўраопта” стаяў білборд з дзвюх палавін; на адной – хакеісты з клюшкамі і надпіс па-беларуску: “Падтрымаем родную каманду!” – на другой – дзяўчынка гадоў дзесяці і надпіс: “Заплаці аліменты!” Усё было б цудоўна і кранальна, калі б мастак-калажыст не перастараўся і на яго плакаце дзяўчынка, замест таго, каб выклікаць спагаду, выйшла развязна-какетлівай, з недвухсэнсоўнай усмешкай, – здавалася, вось-вось яна падміргне і пакліча ўказальным пальчыкам. Насустрач сярэдзінай тратуара ішоў нападпітку мужчына ў шапцы набакір, у расхлістаным кажусе, і спяваў па-беларуску:

– Толькі з табою мне хочацца быць! Толькі з табою!

Самусенка саступіў яму дарогу і з зайздрасцю падумаў: “І не баіцца, не саромеецца”.

– Шчасце, і гора, і радасць дзяліць – толькі з табою! – не сунімаўся п’яніца; з рота ў яго разам з песняй выходзіла пара.

Самусенка стаяў і глядзеў яму ўслед, пратыкаючы снег кійком. Зайздрасць не адступала. Гэты мужчына быў ненамнога за яго маладзейшы, а такі вясёлы і шчаслівы. Што ў гэтага чалавека ёсць такое, чаго няма ў яго? Адна на ўсіх вуліца, снег, блізкі Новы год, марозік; значыць, можна быць шчаслівым ад мінімальнага, даступнага кожнаму набору маленькіх радасцяў. Чалавеку добра – ён спявае. Як людзі развучыліся адкрыта радавацца; мала таго, само слова шчасце выводзіцца з ужытку, як і слова гора, дарэчы. Не модна ні радавацца, ні бедаваць, застаецца нешта сярэдняе: ні шчасце, ні гора, а абстрактны “поспех”. “Што самае галоўнае ў жыцці?” – “Дабіцца поспеху”, – нават малое дзіця скажа. А што такое поспех – ніхто і не ведае. Вось гэты палескі дзяцюк, таксама яго былы студэнт, у якога цяпер ён купляе сала, паспяховы ён? Гледзячы на яго, ён ні аб чым не шкадуе. Гадоў дваццаць пяць яму, здаровы, вясёлы, просты, галоўнае, не зайздрослівы, што на розуме, тое і на языку. Самусенка і раней любіў з ім пагаварыць, а на гэты раз яшчэ больш затрымаўся, панаракаў на старасць, паскардзіўся на адзіноту.

Вярнуўшыся дамоў, вострым сцізорыкам парэзаў на скрылёчкі сала, памідоры, сеў за стол і пачаў есці, адшчыкваючы пальцамі чорны хлеб, марудна варушачы сківіцамі, гледзячы перад сабой, – еў і адчуваў, як пакрысе пачынае адпускаць яго, нібы прачынаецца ён. Апамятаўся, калі нічога не засталося ні ад сала, ні ад памідораў, ні ад вялікай лусты хлеба. Тады ён сабраў са стала крошкі і высыпаў у рот. А з галавы ўсё не йшоў шчаслівы п’яніца.

Пасля таго выпадку Самусенка пачаў адтаваць. Ён зразумеў, што жыццё не канчаецца ні ў яго ўзросце, ні ў любым іншым узросце.

* * *

Чытайце на нашым сайце іншыя творы А. Федарэнкі:

Бляха” (англ., бел.)

Пеля” (бел., рус.)

Созерцатель” (рус.)

Путешествие” (рус.)

Монголия” (рус.)

Апублiкавана 22.03.2020  18:57

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (125)

Кажуць, жаданне – крыніца пакут, але пры наяўнасці жадання – шалом! Кур’ёзнаватыя падзеі адбыліся з моманту выхаду 124-й серыі «Катлет…»: 20-гадовая студэнтка-феміністка Лізавета падала скаргу на дзеянні А. Лукашэнкі, які дачасна распускае парламент. Матывіроўка скаргі дасціпная: праз «выбары» ў лістападзе 2019 г. Ліза не зможа ажыццявіць сваё права кандыдаваць у парламентарыі (21 год ёй споўніцца толькі ў студзені 2020 г.).

Суд Ленінскага раёна г. Мінска прадказальна адмовіў нашай «Тэруань дэ Мірэкур»: маўляў, прэтэнзіі не па адрасе… Выглядае, што ўказы прэзідэнта «простым смяротным», насупор Канстытуцыі, Грамадзянскаму і Грамадзянска-працэсуальнаму кодэксам, аспрэчыць увогуле нерэальна: суддзі памятаюць, хто іх прызначае і звальняе.

Канстытуцыйны суд у Беларусі фармальна крыху менш залежны ад «галоўнага палітыка» (непасрэдных прэзідэнцкіх прызначэнцаў згодна з арт. 116 Канстытуцыі там толькі палова – праўда, старшыня суда ўваходзіць у іх лік), але да яго яшчэ паспрабуй дагрукайся… Грамадзянам не дадзена права ініцыяваць справу ў КС, а палата прадстаўнікоў, якую жэстачайшэ пазбаўляюць дзесяці месяцаў канстытуцыйных паўнамоцтваў, не шманае.

Меркаванні некаторых дэпутацікаў (даруйце, але дэпутатамі яны стануць толькі тады, калі пачнуць бараніць… калі не выбарцаў, дык хоць сваіх калег і сваё месца працы) ужо цытаваліся. Пасля той публікацыі зноў выступіла Алена Анісім, паразважаўшы: «у прынцыпе зрабіць гэта можна, даць запыт у Канстытуцыйны суд… Калі цалкам парламент, то яно не пройдзе. Можна паспрабаваць склікаць паседжанне палаты прадстаўнікоў, але гэта толькі гіпатэтычна». І спаслалася на ўласны досвед, як у пачатку 2017 г. хадзіла да старшыні ПП з прапановай склікаць адмысловае пасяджэнне, а ён адмовіў.

Мінула два з паловай гады, за гэты час нешта магло змяніцца ў галовах шараговых членаў ПП. Закон аб Нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь (арт. 76) прадугледжвае шанс на скліканне пазачарговай сесіі па ініцыятыве дзвюх трацін поўнага складу палаты – г. зн. трэба 74 подпісы. Рэальна іх сабраць? З такім настроем, як у А. Анісім, вядома, наўрад ці. Не асуджаю спадарыню, ды нагадаю: прэцэдэнт збору 67% подпісаў такі здарыўся 17 год таму. Было гэта ў рамках грамадскай ініцыятывы «Няміга-1570», створанай у ліпені 2002 г., пра якую каліва пісаў тут.

У канцы лета 2002 г. каардынатар «Нямігі-1570» Якаў Гутман даволі хутка сабраў 10 або 15 подпісаў дэпутатаў ПП, але пасля нашых пасядзелак на Даўмана і Старажоўскай (бралі ўдзел Вольга Вечар, Уладзімір Дзянісаў, Алесь Марачкін, я) і прэс-канферэнцыі на сядзібе БНФ у верасні 2002 г. вырашыў не спыняцца на дасягнутым…

Справаздачы газет «Вечерний Минск», 30.09.2002, і «Народная газета», 20.11.2002

У выніку да лістапада 2002 г. Я. Гутман сустрэўся з 105 дэпутатамі ПП НС (са 109 магчымых) і дастаў 75 подпісаў пад зваротам да А. Лукашэнкі ў абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Сёлета я спытаўся ў Гутмана, які зараз курсіруе паміж ЗША і Расіяй, як ён трапляў у Дом ураду. Атрымаў адказ: «Часам праходзіў з гордым відам міма паставога… Часам пропуск заказваў Уладзімір Парфяновіч, нябожчык Фралоў або яшчэ хтосьці. Пасля таго як трапляў у будынак, па кабінетах можна было хадзіць бясконца. Дапамагаў статус прэзідэнта Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў» (14.08.2019).

Як успамінае сп. Гутман, на гутарку з адным дэпутатам ён траціў ад 15 да 45 мінут. (З некаторымі гутарылі і іншыя людзі, намякаючы на тое, што дэпутатам яшчэ трэба будзе перавыбірацца.) Амаль усе суразмоўцы Гутмана гаварылі пра тое, што з варварскім знішчэннем спадчыны пара канчаць. Некаторыя распавядалі пра сітуацыю на «яўрэйскай вуліцы» ў сваіх акругах.

У снежні 2002 г. Лукашэнка «адфутболіў» калектыўны зварот на адрас Тозіка (тагачасны старшыня камітэта дзяржкантролю) і Шэймана (генпракурор), але яўрэйскі актывіст не шкадуе пра затрачаны час: «Па-першае, я зрабіў усё, што мог. Маё сумленне чыстае. Па-другое, кантактаваў з выдатнымі людзьмі. Асабістае знаёмства са 105 дэпутатамі парламента было б моцным фундаментам для далейшай працы, калі б гэта было ў іншай дзяржаве».

Адозва Н. Цыркун да калегаў; пікіроўка А. Тозіка з Ул. Парфяновічам

Дадам, што чын 2002 г. усё ж меў і рэальныя вынікі. Сінагогі на Дзімітрава, 3 і на Нямізе, 3 не аднавілі, але праверка з дзяржкантролю выявіла, што чыноўнікі Мінгарвыканкама мелі намер знесці будынак абласнога ваенкамата – помнік архітэктуры. Ён быў захаваны, і цяпер там філіял гарадскога музея – «мастацкая галерэя Савіцкага». Дзякуючы актывізацыі дэпутатаў удалося не дапусціць будоўлі жытла на месцы могілак часу Першай сусветнай вайны (вул. Чарвякова; цяпер там мемарыял).

Не ведаю, хто б зараз узяўся сабраць 74 подпісы, але і 54 сталі б файнай аплявухай для лукашэнскай адміністрацыі. Ды што 54 – нават 24… Як ёсць жаданне, то з’яўляюцца і магчымасці.

Цвяроза ацэньваючы стан дэпутацкага корпусу (у 2002 г. дзеяла ў ПП «напаўапазіцыйная» група «Рэспубліка», куды ўваходзілі вышэйзгаданыя Парфяновіч, Фралоў…), мяркую, што «выбары» 17.11.2019 усё ж адбудуцца. Дыбаць на ўчастак або не, пакуль што не вырашыў. З аднаго боку, няма ахвоты ўдзельнічаць у мерапрыемстве, якое глуміць Канстытуцыю, але, кіруючыся такой логікай, не варта браць удзел ні ў воднай дзяржаўнай імпрэзе пасля 24.11.1996… Гэта амаль немагчыма, і ёсць доля ісціны ў словах аўтара belisrael Анатоля Сідарэвіча: «Адсутны не мае рацыі». Хаця… я б не надта сумаваў, калі б кандыдаты «альтэрнатыўных сіл» дружна адмовіліся ад удзелу ў «выбарах», як тое прапаноўваў у мінулым месяцы і сам сп. Анатоль 🙂

*

Вычытаў у Івана Шамякіна ў дзённіках, якія харошыя аповесці ён пісаў у пачатку 1990-х. «Зямны рай» («Paradies auf Erden») я сяк-так асіліў, другую потым чытаць не захацелася. Вырашыў спытацца ў Андрэя Федарэнкі, ці сапраўды ён хваліў шамякінскія творы, і вось які быў адказ (13.08.2019):

Тое, што напісаў пра мяне Шамякін – гэта яго літаратурныя фантазіі. Вось вер пасля гэтага дзённікам. Я ўспомніў размову з ім, першы і апошні раз адзін на адзін, у рэдакцыйным кабінеце часопіса «Полымя». Ён друкаваў тады ці то гэты самы «Зямны рай», ці то быў у яго такі раман – «Злая зорка», пра Чарнобыль. Я тады на прозе не працаваў, але чуў, як наракалі людзі ў рэдакцыі на яго слабізну і на пазіцыю аўтара. Шамякін спытаў, як мне яго твор, я пачырванеў і сказаў, што чарнобыльскія рэаліі ён слаба ўяўляе, што ж да яго грамадзянскай пазіцыі, яна мне катэгарычна не падабаецца. Ён нічога не адказаў, але больш мы ніколі ў жыцці не сустрэліся і не перазваніліся.

Мо я пакінуў бы гэты ліст у сваім архіве, аднак… Запісы Шамякіна 1990-х гадоў увайшлі ў збор яго твораў, выдадзены ўжо ў нашым стагоддзі пад грыфам Нацыянальнай акадэміі навук. Выдаўцы і каментатары некрытычна ўспрынялі запіс народнага пісьменніка ад 19.04.1993, гэтаксама як многія іншыя, мякка кажучы, небясспрэчныя заявы Шамякіна (больш падрабязна гл. тут). От такая гістарыяграфія, гэткае літаратуразнаўства… Мо даспею да асобнага артыкула пра фэйкі ў акадэмічным выданні, падрыхтаваным з удзелам кандыдата філалагічных навук Алесі Іванаўны Шамякінай і доктара філалагічных навук Міхася Іосіфавіча Мушынскага (1931–2018, хай ён спіць спакойна).

Фрагменты з т. 22 і 23 збору твораў І. Шамякіна (Мінск: Мастацкая літаратура, 2014)

Але ж ёсць больш уцешныя моманты ў жыцці. Прыйшоў ліст ад небезвядомага актывіста «Народнай грамады» Сяргея Спарыша (у «Катлетах…» была зацемка пра піва «Спарыш» :)) Сяргей не застаўся абыякавым да ідэі «Шахматнага» напою. Чамусьці ён мяркуе, што шахматная дошка звычайна пахне хвояй, а таму прапануе зварыць хваёвае піва… Тым не менш, якой бы ні была матывіроўка, цікава азнаёміцца з разгорнутым пажаданнем ад сацыял-дэмакрата: «Піва на маладых парастках сасны або елкі, можна дадаць трохі ядлоўца. І які-небудзь адпаведны сорт хмелю – каб адчуваўся, нягледзячы на хваёвы пах, але пры гэтым гарманіраваў і дапаўняў. Можа быць, нешта з цытрусавым водарам?» Прыслухайся, о «Аліварыя»! 🙂

С. Спарыш з улюбёным напоем

Пастаянны чытач-глядач серыяла, Пётр Рэзванаў з Мінска, таксама не супраць таго, каб у Беларусі было піва «Шахматнае», але малюе яго іначай: «гэта мусіць быць кактэйль з цёмнага і светлага гатункаў».

У Нацыянальным мастацкім музеі даступныя для агляду карціны юбіляра 2019 г. Якава Кругера, а тутака можна пачытаць падрабязны нарыс пра мастака. Дэманструюць у музеі і работы Льва Дамінскага, Ісака Мільчына, Лейзера Рана.

Андрэй Дубінін наведаў выставу і сфоткаў палатно Л. Рана «Звесткі з Петраграда. 1917 год» (1957). Рэвалюцыя ў чалавечым вымярэнні…

Апрача таго, даўні аўтар belisrael.info распрацаваў лагатып для кніжнай серыі «Гебраістыка Беларусі», задуманай мінскім выдаўцом Раманам Цымберавым. Бусел у ярмолцы і талесе – адсылка да славутага рамана Майсея Кульбака пра зельманскі двор: «Дзядзькі тыя – чатыры стаўпы двара… як калгаснікі, не паснедаўшы, у разлёце белых талесаў, бы старыя буслы, беглі ўдому».

Эскізы А. Дубініна да лагатыпа серыі

Агулам платформа парталу tut.by не цешыць, але сярод інфармацыйнага фастфуду і злёгку прыхаванай прапаганды трапляюцца і годныя матэрыялы. Дзякуючы гэтаму рэсурсу я, напрыклад, даведаўся пра мастачку Яўгенію Магарыл з Віцебска (1902–1987), якая ў 1920-х гадах перабралася ў Петраград…

Вяртаючыся да размовы пра выкладанне літаратуры ў школе: ці ведалі вы, што ў Беларусі міністэрствам адукацыі яшчэ ў 2010 г. зацверджана цэлая вучэбная праграма па яўрэйскай літаратуры «для класаў з вывучэннем мовы нацыянальнай меншасці»? Аўтары – М. Журына, І. Грузман. Добра, што праграма ёсць, і да таго ж не пазбаўленая логікі, але… Штосьці заўсёды будзе лішняе, а чагосьці будзе не хапаць. Асабіста мне не хапае таго ж Кульбака, Эфраіма Севелы… І неяк дратуе сказ «Народный, разговорный язык произведений Сфорима» (гэта пра ўраджэнца беларускага Капыля Мендэле Мойхер-Сфорыма, aka Мендэле-кніганошу, aka проста Мендэле; асобнае слова «Сфорым» знача «кнігі» :)).

Загрузіць вордаўскі файл з праграмай можна тут. Я б не быў супраць атрымаць уражанні пра дакумент ад чытачоў, дасведчаных у літаратуры і педагогіцы. Раптам агульныя намаганні спародзяць нешта лепшае?

Цытатнік

«У Беларусі попыт на здаровых, паслухмяных выканаўцаў з комплексам вывучанай бездапаможнасці, у большай частцы свету на здаровых, разумных стваральнікаў з высокай гатоўнасцю да самарэалізацыі. Добра, што мы супадаем з сусветным запытам прынамсі ў адным пункце: здароўе» (Віктар Бабарыка, 2019)

«Тэорыі змоў не проста прывабныя… Іх распаўсюд падточвае дэмакратыю і ўмацоўвае таталітарныя рэжымы» (Хемі Шалеў, жнівень 2019)

«Ніводзін новы ідэалагічны прадукт, у тым ліку і той, што прыходзіць да нас з геаграфічнага Захаду, няможна ўспрымаць некрытычна: трэба разабрацца ў тым, што іменна, як і чаму прапаноўвае той ці іншы аўтар» (Андрэй Іларыёнаў, 06.08.2019)

«Мізантропія – добры інструмент для мастака, але яна не можа быць асновай яго светапогляду» (Дзмітрый Быкаў, 09.08.2019)

«Калі доўга весяліцца, гледзячы, як навокал нелянівыя людзі будуюць антыўтопію, то апынешся акурат унутры антыўтопіі» (Іван Давыдаў, 14.08.2019)

«Калі ў вас пастаянна крадуць фігуры з дошкі і мяняюць правілы гульні, то даволі дзіўна марнаваць час на “разумныя хады”, – больш лагічна змахнуць дошку са стала» (Аляксандр Хоц, 15.08.2019)

Вольф Рубінчык

Мінск, 16.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.08.2019  22:10

Водгукi

“Калі пафантазіраваць, то “Шахматнае” піва магло б быць у двух варыянтах — светлае і цёмнае. Наконт усялякіх дабавак у напой гаварыць не буду — як аматар нямецкіх законаў піўной чысціні стаўлюся да ўсялякіх дадаткаў падазрона )))” (Зміцер Дзядзенка, г. Мінск)  19.08.2019  01:17

“Успомніў свае першыя куплёныя шахматы, 3 р. 60 кап., пачуў непаўторны стук адна аб адну драўляных фігурак, успомніў, чым яны пахлі: лакам і… хвояй. Менавіта так  хвоя  называлі ў нас сасну. Так што Спарыш не памыліўся. Поспехаў Вам!” (Андрэй Федарэнка, г. Мінск) 21.08.2019  09:07

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (120)

Ізноў здароў kinda юбілейны выпуск, радуе гэта Вас або не! Канец чэрвеня – пачатак ліпеня былі багатыя на падзеі, але спярша – колькі слоў на вечную тэму: беларуская іудаіка, чым яна ёсць па сутнасці, як выглядае звонку.

Падштурхнула мяне да рэфлексій публікацыя кандыдата гістарычных навук, дацэнта БДУ, etc, з якім ужо асцярожна спрачаўся тут. Ага, таго самога Дзмітрыя Ш., які ў пачатку 2010-х ачоліў «цэнтр яўрэйскіх даследаванняў» у ЕГУ і ўзяўся рэдагаваць часопіс «Цайтшрыфт». У канцы 2018 г. ён жа (з)ацаніў стан іудаікі ў Беларусі, дый стан яўрэяў увогуле… Слушна канстатаваў, што нас тут нямнога, і звесткі Зэліка Пінхасіка (згодна з якімі пад закон аб вяртанні трапляе звыш 100 тыс. жыхароў РБ) «уяўляюцца неабгрунтаванымі». Праўда, нешта падобнае я ўжо чытаў, больш за тое – пісаў 🙂

Пан Ш. згадвае некаторыя арганізацыі, леташнія падзеі – усё гэта няблага, хоць і «без прэтэнзій». Ды раптам – гаркавы песімізм: «іудаікі як асобнай сферы даследавання і выкладання ў Беларусі больш не існуе (напрыклад, у параўнанні з перыядам 2000-х гг.); вядомых даследчыкаў, якія даўно займаюцца іудаікай, адзінкі; узровень работ, якія з’яўляюцца ў навуковай перыёдыцы і ў якасці дысертацый, што прадстаўляюцца да абароны, даволі слабы; сустракаецца і непрыхаваная прафанацыя».

Ніхто не будзе ўсур’ёз даводзіць, што цяперашняя РБ – міжгалактычны агмень яўрэйскіх даследаванняў. Але суцэльнага заняпаду ў параўнанні з пазначаным перыядам усё ж не прасочваецца. Дальбог, у 2000-х, асабліва ў першай палове, «яўрэйскія тэмы» не дужа былі папулярныя. Малатыражны – і, папраўдзе, не бліскучы – зборнік «Евреи Беларуси. История и культура» накрыўся вядомай пасудзінай у 2001 г., а ў іншых выданнях ахвотным не так часта выпадала публікавацца. Калі ж выпадала, то ў друк нярэдка праточвалася менавіта «непрыхаваная прафанацыя» (шматлікія артыкулы Эмануіла І. ды пад.).

Прыпамінаю, што на канферэнцыях у Брэсце, Гродна, нават у Мінску, я бываў ледзь не адзіным, хто нешта распавядаў пра яўрэяў Беларусі.

Абяцанкі-цацанкі ад газеты «Авив» (чэрвень-ліпень 2003)

У 2010-х гадах якраз назіраўся пэўны «рэнесанс», звязаны, відаць, з тым, што многа дзе распрацоўваліся экскурсіі па «яўрэйскіх мясцінах», і мелася патрэба ў навуковым абгрунтаванні. На мой одум, адна кніга Іны Соркінай «Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст.» (выд-ва ЕГУ, 2010) апраўдала існаванне беларускай іудаікі на 10 гадоў наперад.

Так, даводзілася чытаць нямала «папсы» (гл., напрыклад, тут водгук на крэатыў Г. Левінай; лёгка знайсці ў сеціве шматлікія кампіляцыі М. Акуліч ды інш.), але ж яна ніколі не падмяняла і не падмяняе навуковую літаратуру… Таму тэзіс Дзмітрыя («Характэрнай рысай дыскурсу пра яўрэяў Беларусі сталася замена сур’ёзнай літаратуры на масавую папулярную з адпаведным наборам скрыўленняў») гучыць надта неяк па-алармісцку.

У апошнія гады не маю магчымасці прафесійна займацца іудаікай. Выпусціў пару кніжак, дзе «яўрэйскае» прысутнічае, але не дамінуе:

Водгукі ад «Кніганошы» (№ 45, 2017) і «Дзеяслова» (№ 99, 2019). ¯\_(ツ)_/¯

Усё ж часам адпраўляю матэрыялы на канферэнцыі, па меры сіл сачу за тым, што публікуецца, адзначаю для сябе старыя і новыя імёны. Нават на belisrael.info, які не прэтэндуе на званне акадэмічнага сайта, іх цэлае суквецце. Па-свойму цікавымі мне падаліся, напрыклад, работы Цімоха Акудовіча, Інэсы Ганкінай, Інэсы Двужыльнай, Дзмітрыя Дзятко, Маргарыты Кажанеўскай, Уладзіслава Карчміта, Алы Кожынавай – і, безумоўна, Віктара Жыбуля, даследчыка спадчыны Цфаніі Кіпніса, Вульфа Сосенскага, Юлія Таўбіна, іншых знакамітых яўрэяў. А ёсць жа яшчэ, напрыклад, Канстанцін Карпекін, архівіст 1985 г. нар., зацікаўлены тэмай іудзейскіх абшчын пачатку ХХ ст… Уладзімір Ляхоўскі і Андрэй Унучак апошнім часам досыць паспяхова асвятлялі ўзаемадзеянне яўрэйскага і беларускага нацыянальных рухаў, Вольга Бабкова на падставе архіўных дакументаў распавядала пра стасункі іудзеяў з хрысціянамі ў часы сівой даўніны, Вадзім Зелянкоў падрыхтаваў грунтоўны артыкул пра мінскага доктара Лунца і яго нашчадкаў, закрануўшы тэму «яўрэйскай абшчыны». Ларыса Доўнар займалася тутэйшай ідышнай ды іўрыцкай бібліяграфіяй. Працягвае валтузіцца са справамі «нацменаў», у тым ліку яўрэяў, магілёўскі гісторык, дацэнт Ігар Пушкін. Не закінуў іудаіку яго мінскі калега Андрэй Кіштымаў.

Сяргей Старыкевіч шмат пісаў пра яўрэяў Маладзечаншчыны, Ігар Ціткоўскі – пра слуцкіх яўрэяў (ды іх сінагогі), Таццяна Вяршыцкая – пра наваградскіх, Эдуард Злобін – пра пінскіх, Леанід Лаўрэш – пра лідскіх. Наконт апошніх пяцярых не ведаю, гісторыкі яны, краязнаўцы або «проста» музейшчыкі, але планку трымаюць. Іх тэксты ў цэлым не горшыя за тое, што падаецца пра Беларусь і Мінск у ізраільскай «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі».

Мабыць, не ўсе з пералічаных звярталіся ў віленскі «Цайтшрыфт» і супрацоўнічаюць з расійскай суполкай «Сэфэр», але тое не значыць, што гэтых людзей не існуе, што ім няма куды расці. Упэўнены, грамадскі попыт на яўрэйскую тэматыку ў Беларусі ёсць і будзе, пра што сведчыць, між іншым, і выхад «Аўтабіяграфіі» філосафа Саламона Маймана (Мінск, 2018) у перакладзе на беларускую.

Карацей, трохі шкада, што ў «гісторыка-міжнародніка» атрымаўся занадта суб’ектыўны «агульны агляд» для «інстытута Еўра-Азіяцкіх яўрэйскіх даследаванняў». Ды такая, відаць, установа… Камусьці ў яе кіраўніцтве карцела паказаць тутэйшых яўрэяў «беднымі й няшчаснымі», і ў гэткім вобразе ёсць доля праўды, але ж канструктыўнага выйсця не было прапанавана. 🙁 Так, «маштабнае сацыялагічнае даследаванне» – лепей, чым нічога (сам адказваў на пытанні ў лютым г. г.), аднак, па-мойму, скіравана яно найперш на вывучэнне эміграцыйнага патэнцыялу яўрэйства СНД, а не на развіццё тутака «абшчын» і яўрэйскіх штудый. Пажывем-пабачым – магу і памыляцца.

Смешна, калі чалавек з’яўляецца «мудрацом у вачах сваіх»…

Зараз пра тое, што дзеецца вакол. «Галоўнакамандуючы» (па-французску «généralissime», амаль генералісімус :)) кур’ёзна бараніў практычна ўжо прыняты законапраект міністэрства абароны аб «удасканаленні» сістэмы прызыву: «Служыць павінны ўсе, а не толькі дзеці рабочых і сялян, іначай мы трапім у залежнасць ад Расіі або НАТА» (каму трэба, знайдзіце дакладныя цытаты). Гэх… па-першае, прызыў усё адно застанецца «не для ўсіх»; «хлопчыкі-мажоры» так ці іначай з’едуць за мяжу паводле адмысловых накіраванняў. Па-другое, прыпусцім, што ваенкаматам удасца дадаткова «падгрэсці» пару-тройку тысяч прызыўнікоў за год. Праблему баяздольнасці тутэйшых узброеных сіл гэта не вырашыць, што прызнавалі і самі вышэйшыя афіцэры. Па-трэцяе, довад «ад праціўнага»: нават з адтэрміноўкамі для студэнтаў/магістрантаў/аспірантаў за 27 год незалежнасці Сінявокая ўмудрылася не стаць ахвярай суседзяў; ёсць «смутныя сумневы», што ім увогуле не да нас. Калі ж «кампетэнтныя органы» (у адносінах да адміністрацыі РБ гэтае спалучэнне выпадае ўжываць хіба з іроніяй) маюць іншыя звесткі, дык трэба крычаць каравул тэрмінова мацаваць войска ў іншыя спосабы, чым лоўля моладзі, прагнай да навучання. Што, калі пачаць з таго, каб адмовіцца ад пагоні за пышнасцю, праз якую церпяць людзі? Маю на ўвазе мінскую трагедыю 03.07.2019 (загінула жанчына, некалькі беларусаў паранены ў мірны час), але не толькі; «святочныя» інцыдэнты здараліся і раней.

Недарэчнасць законапраекта пад хітрай назвай «Пра змяненне законаў па пытаннях эфектыўнага функцыянавання ваеннай арганізацыі дзяржавы» відавочная ўжо і для часткі дэпутацікаў з палаты прадстаўнікоў. Ніколі ж не было ў гісторыі ПП, каб у другім чытанні прагаласавала «супраць» болей, чым у першым (9 і 6) – звычайна спрэчныя моманты залагоджваюцца паміж галасаваннямі. Няўжо «палатка» ператвараецца-такі ў сапраўдны парламент? Хацелася б верыць; мо нават дойдзе да таго, што ўвосень цяперашнія «кнопкадавы» не дадуць распусціць сябе датэрмінова. Да чаго не раз заклікаў.

Уразіла, якая публіка сабралася ва ўрадзе. Міністарка працы, у адказ на прапанову ўлучаць тэрмін службы ў войску ў стаж для налічэння пенсіі: «У 20 гадоў яны” не будуць думаць пра пенсію» (няхай прызыўнікі дабіраюць стаж потым). Нагадала эпізод з пачатку 1990-х: у Палацы шахмат і шашак планаваўся дзіцячы турнір, і нехта прапанаваў праветрыць памяшканне. Заслужаная трэнерка гмыкнула: «“Iм” усё роўна – пачнуць гуляць, дык забудуць пра ўсё на свеце». Чым скончылася справа, не ведаю; спадзяюся, трэнерцы зараз добра дыхаецца ў чужой краіне. Во каб і гора-міністарку туды адправіць, пажадана – разам з яе «шэфамі»…

*

Гульні з мінімум трохразовым (!) перарасходам сродкаў – і гэта называецца «ў межах запланаванага» – падзеяй для ўсёй краіны не сталі, што падкрэслівалі многія каментатары, у т. л. добразычлівыя (напрыклад). Няхай заява прэзідэнта Міжнароднага алімпійскага камітэта, маўляў, цешыцца «ўся Беларусь», застанецца на яго сумленні… Але ж трэба прызнаць, што Лукашэнкі, Рыжанкоў & Co. намацалі-такі слабое звяно ў масавай свядомасці – як тутэйшай, так і заходняй. Сам факт арганізацыі масавых гуляў уплывае на спажыўцоў, быццам наркотык, і адцягвае ўвагу ад рэальных праблем. А сярэдняму замежніку няма розніцы, куды ехаць… У краіну, дзе масава парушаюцца грамадзянскія правы, нават цікавей, бо па вяртанні будзе падстава пахваліцца сваёй смеласцю.

Рэзюмую: своеасаблівая логіка ў правядзенні Еўрапейскіх гульняў у Азербайджане-2015 і Беларусі-2019 была. Зразумела, што дзеля «іміджу» (які не прыяе ўзаемавыгадным стасункам з аўтарытэтнымі контрагентамі, але дапамагае ўтрымаць уладу ў кароткатэрміновым перыядзе) верхавіна можа ахвяраваць эканамічнай мэтазгоднасцю, парастрэсці гаманец – пагатоў, як правіла, не ўласны.

Не хачу пакрыўдзіць спартоўцаў і валанцёраў, многія з якіх насамрэч стараліся. Ва Ўруччы, напрыклад, праходзілі спаборніцтвы па боксе. Мая жонка, ні разу не аматарка гэтага віду спорту, схадзіла «за кампанію», і ёй спадабалася. Якраз у той дзень, 29.06.2019, беларускі баксёр Дзмітрый Асанаў заваяваў «золата»… Але лыжкай дзёгцю стала тое, што ахоўнік не даў чэмпіёну прабегчыся са сцягам перад усімі трыбунамі (дзе, безумоўна, хапала асанаўскіх балельшчыкаў).

Здымкі С. Рубінчык

Гэты факт, разам з іншымі, лішні раз сведчыць пра казённасць, неразняволенасць гульняў. Пра стаўленне да рабочых у «алімпійскай вёсцы» можна пачытаць тут.

*

Аналізаваць дзейнасць новага прэзідэнта Украіны ранавата – не мінула нават ста дзён з яго «інтранізацыі». Як бы скептычна я ні ставіўся да «Зелі», нейкія пазітыўныя сігналы наша паўднёвая суседка пасылае. Напрыклад, у чэрвені ўлады Палтавы вырашылі не пачынаць будоўлю на месцы забойства яўрэяў у Пушкароўскім Яры (як было ў беларускім Брэсце, гл. у мінулай серыі). Суд прызнаў незаконным перайменаванне кіеўскіх праспектаў у гонар Бандэры і Шухевіча, здзейсненае ў 2016-2017 гг. аматарамі «насілля і бяссілля». Так, глядзіш, і заказчыкаў забойстваў Алеся Бузіны ды Паўла Шарамета прыцягнуць да адказнасці?..

Цытатнік

«Кожная новая заява павінна яўным чынам абапірацца на аргументы, выказаныя табою раней. Калі гэтага няма, то аўдыторыя проста лічыць цябе вар’ятам. Такое здараецца таксама, калі аўдыторыі здаецца, што ты надаеш таму ці іншаму аргументу больш вагі, чым апраўдана на тым этапе» (Эліэзер Юдкоўскі, 2007)

«У сталасці хлусіць – як багатаму красці: і сорамна, і няма патрэбы» (Андрэй Федарэнка, «Народная воля», 02.02.2018)

«Вялікае не абавязана быць добрым» (Дзмітрый Быкаў, 05.07.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

07.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 07.07.2019  22:13

Водгукi
“У многім падзяляю выкладзеныя тут развагі. Асабліва ўдзячны за належную апінію нашай Іны [Соркінай] і яе выдатнай працы пра штэтлы” (д-р Юрась Гарбінскі, Польшча) 08.07.2019
“Тое, што тычыць маёй працы як гісторыка, кладу ў папкі. Цікава было пра іудаіку. Зацікавілі кнігі Маймана і Соркінай” (Анатоль Сідарэвіч, Мінск), 10.07.2019.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (117)

Шалом – мы яшчэ тут! Пасля гісторыі з інспектарам ДАІ Патаповічам, які знік 16 мая, быў абвешчаны «забітым пачварамі», а неўзабаве – самазабойцам, нават у самых адсталых тутэйшых з’явіліся сумневы, ці правільны дзяржаўны апарат мы ўтрымліваем? Тым болей што і летась быў знойдзены ў лесе (толькі не пад Магілёвам, а пад Брэстам) труп маладога лейтэнанта міліцыі. Афіцэр, пісалі, застрэліўся «праз каханне».

Сёлета стрэлкі «наверсе» паспрабавалі cпярша перавесці на цыганоў, якім і так не соладка ў Беларусі; быццам бы трое з іх скралі афіцэра. 17 мая дзясяткі людзей заганялі ў пастарункі, абражалі, потым выпусцілі, асадак застаўся – цяпер наіўныя ромы хочуць звярнуцца з петыцыямі да памочніка Лукашэнкі… і да старшыні нацыянальна культурнай аўтаноміі цыганоў Надзеі Дэметэр. Калі верыць магілёўскаму праваабаронцу Барысу Бухелю, ён размаўляў з прадстаўніком магілёўскіх ромаў, каб нехта з іх выступіў публічна… «Але мужчына сказаў, што баіцца расправы з боку міліцыі, якая, паводле яго слоў, абавязкова надыдзе, калі цыганы ініцыіруюць разбіральніцтва ў гэтай справе».

Слушна піша К. Іваноў: «версія пра суіцыд [лейтэнанта Яўгена Патаповіча] для міліцэйскіх начальнікаў не нашмат лепшая, чым выкраданне і забойства… цяпер ім прыйдзецца тлумачыць, як іх супрацоўнік з суіцыдальнымі схільнасцямі працягваў хадзіць на службу з табельнай зброяй». Ну, гэтыя-то патлумачаць – зваляць на чыйсьці недагляд і/або на асаблівасці псіхікі самога даішніка. Што-што, а спіхваць адказнасць «уніз» белчыноўнікі, пачынаючы з галоўнага, за чвэрць стагоддзя навучыліся.

Пра хваравітую рэакцыю ў МУС на кантакты грамадзян з «гарадавым» на Гарадскім Вале, шматкроць паведамлялі, у тым ліку і Ваш пакорлівы аўтар… Але не ўсе звярталі ўвагу на няўцямнасць паслання, якое тоіцца ў гэтай скульптуры. Калі міністэрства пазіцыянавала яе як «сур’ёзны-сур’ёзны» манумент, то мусіла паставіць агароджу з калючым дротам – або прынамсі павесіць таблічку з папярэджаннем «не чапаць». Во як прыдумаў нехта з блогераў:

Узята адсюль. Для тых, хто не мясцовы; шчыта, паказанага на калажы, IRL няма.

Калі ж маем нешта гуллівае, задуманае для збліжэння «сілавікоў» з народам (сабачка як бы намякае), тады ўжо, будзьце ласкавы, цярпіце шалікі, абдымкі і прочыя флэшмобы. Ды Вольга Чамаданава, новая прэс-сакратарка МУС, «патлумачыла» 17 мая: «Мы не павінны разважаць, што ля гэтай скульптурнай кампазіцыі можна, чаго нельга. Гэта ўсё вызначаецца культурай паводзін чалавека». У перакладзе з міліцэйскай на звычайную: хапалі і будзем хапаць, як толькі нам падасца, што вы «вядзёце себя вызываюшча»…

Яшчэ, паводле Чамаданавай, трэба менш абмяркоўваць злоўжыванні супрацоўнікаў міліцыі, бо «ў крымінальнай хроніцы ніколі не напішуць, што доктар нейкай бальніцы быў злоўлены п’яным за рулём, а настаўнік нахаміў у магазіне. Чаму гэтае правіла не павінна працаваць у адносінах да супрацоўнікаў міліцыі?» Пальцам у неба – якраз-такі органы МУС у сваёй крымінальнай хроніцы вельмі любяць называць прафесіі парушальнікаў. Свежы прыклад на minsk.mvd.gov.by (15.05.2019): «Задержан пьяный учитель математики, который повредил дорожную технику». А самі, значыць, недатыкальныя. ¯\_(ツ)_/¯

Ранейшы прэс-сакратар Яўчар – зволіўся летась, яго падабрала БТ, там такія патрэбны – дзёўб пра тое, што «некалькі дзясяткаў чалавек» хавалі на мітынгу 15.03.2017 твары пад маскамі, таму іх і затрымалі ў грамадскім транспарце. Я сам прысутнічаў на тым дазволеным мітынгу ля кінатэатра «Кастрычнік» і добра памятаю, што юнакоў і дзяўчат у масках было 15-20, а «запакавалі» пазней каля 50 чалавек (значыць, хапалі і тых, хто падвярнуўся пад руку). Новы «голас» МУС – цэлая лаўрэатка прэміі «За духоўнае адраджэнне» – гучыць не больш пераканаўча. Ну, вядома ж, адкуль гніе рыба…

У 2016 г. я скептычна ставіўся да ідэі з адстаўкай міністра ўнутраных спраў («Зацята змагацца з аматарам святочных маскарадаў – значыць не глядзець у корань»). Цяпер жа яна насамрэч даспела, мо і пераспела. Чалавек 7 гадоў на пасадзе, а дроў наламаў… на ўсе 13. І памочніку прэзідэнта па нацыянальнай бяспецы, Віктару Аляксандравічу Лукашэнку, даўно пара сысці з пасады і засяродзіцца на грамадскай дзейнасці ў Нацыянальным алімпійскім камітэце. Там ад яго будзе меней шкоды, бо ў 2010-х «нацыянальная бяспека» пад куратарствам сына «самі-ведаеце-каго» сталася нейкім сімулякрам… або пудзілам.

24 красавіка ў лісце на адрас дэпутаткі, старшыні ТБМ Алены Анісім я прасіў: «Калі ласка, зрабіце ўсё магчымае, каб не дапусціць датэрміновага роспуску парламента пад маркай клопату пра “нацыянальную бяспеку”». Не прамінуў спаслацца на 113-ю серыю «Катлет…». Учора, 21.05.2019, атрымаў такі электронны «адказ па сутнасці»: «Я разумею Вашу пазіцыю. Аднак, у сённяшняй сітуацыі я лічу больш важным накіраваць свае намаганні на агучванне і вырашэнне надзённых пытанняў арганізацыі і грамадства. Таму збіраюся яшчэ раз вылучыць сваю кандыдатуру ў Палату прадстаўнікоў. Зразумела, што калі б выбары ў ПП НС адбываліся ў 2020 годзе, то я б не балатавалася. Думаю, што Вы ведаеце: пытанне не ў адсутнасці смеласці ці нейкай меркантыльнасці. Для мяне гэта больш пытанне палітычнай мэтазгоднасці».

А. Анісім у сваім дэпутацкім кабінеце (фота «Еўрарадыё»)

Па-мойму, няма больш надзённых пытанняў «арганізацыі і грамадства», чым абарона Канстытуцыі. Калі гэта не саўсім адчуваюць «народныя абраннікі», то нам, простым смяротным, варта ім падказваць, ветліва й настойліва… Крыху пазней дэпутатка дадала: «Я падумаю. Хоць разумею, што Канстытуцыйны Суд заявіць пра адпаведнасць Канстытуцыі [ўказа пра парламенцкія выбары ў 2019 годзе] ў любым выпадку». Разумею і я такую пазіцыю, але ж палітыка – не тая сфера, дзе заўсёды руліць фаталізм… І пагатоў не тая, дзе ён павінен руліць.

Ігнараванне тутэйшымі норм, замяшанае на глупстве ды самаўпэўненасці, час ад часу выплюхваецца з Беларусі за яе межы. Яркі прыклад – паводзіны старшыні беларускага журы на «Еўрабачанні»; tut.by запытаў, як яго калегі галасавалі на папярэднім этапе, Валер Прыгун і распавёў, хоць гэта было забаронена правіламі. Тутэйшае журы дыскваліфікавалі, і ў мільёнаў «хатніх гаспадынь» па ўсім свеце адклалася ў галовах, што з намі лепей не мець справу. Нават пасля Лукашэнкі – напрыклад, патрэбен будзе крэдыт ад якой-небудзь замежнай арганізацыі, дык яго не дадуць, або дадуць на больш жорсткіх умовах… Тлустая падзяка ўсім, хто практыкуе прававы нігілізм – і дзве падзякі тым, хто, маючы магчымасці працівіцца, глядзіць на яго скрозь пальцы.

*

Ад таго, што Уладзімір Зяленскі, у рэшце рэшт, сеў на прэзідэнцкі фатэль, уражанні дваістыя. З аднаго боку, цешыць тое, што падзеі, паказаныя ў кіно, часам збываюцца… Нават аксесуары на шыі кропля ў кроплю – і дакажыце мне, што жыццё не імітуе мастацтва 🙂

Норман Уіздам у фільме «Містэр Піткін у тыле ворага», 1959; інаўгурацыя-2019

Прыемна таксама, што новы прэзідэнт Украіны прыбірае (збыткоўную) ахову ад сваёй рэзідэнцыі. У сакавіку 2013 г., пры Януковічу, турысты (мы з жонкай) змаглі паглядзець зблізку «Дом з хімерамі» на вул. Банкавай у Кіеве, у верасні 2014 г. мы з Аляксандрам Астравухамужо не.

А з больш сур’ёзнымі справамі – пакуль што нейкая фігня. Ладна там, роспуск Рады – хаця, перафразуючы Вісарыёныча, «іншых дэпутатаў у мяне для Вас няма», і альтэрнатывай «зубастаму» дэпутацкаму корпусу ў бліжэйшы час можа быць толькі нешта падобнае да мляўкай палаты прадстаўнікоў РБ. Але вось ужо 21 мая кіраўніком адміністрацыі прэзідэнта Зяленскага прызначаецца юрыст – былы чыноўнік Януковіча, які пры Парашэнку быў паддадзены люстрацыі, а таму не мае права быць на дзяржаўнай службе. Кіраўнік адміністрацыі – не «дзяржаўная служба»? А-ёй, дужа сумніўна… Карацей, як і варта было чакаць, «эстрадныя метады ўносяцца ў дзяржкіраванне».

На мінулым тыдні прагуляліся з жонкай па цэнтры Мінска – даўнавата не хадзілі ў раён Камсамольскай, Рэвалюцыйнай… Выявілася, што цяпер там пешаходная зона з кавярнямі, вулічнымі музыкамі, гандлем сувенірчыкамі – гэтак сама на плошчы Свабоды, вуліцах Герцэна і Зыбіцкай. Выглядае як закос пад Арбат у Маскве ці пад «Мідрахоў» – вул. Бен-Іегуды з прылеглымі завулкамі ў Іерусаліме. Дарэчы, цяпер і мінскія вуліцы – не без яўрэйскіх нюансаў… «Калекцыйныя» каналізацыйныя люкі са словам на ідышы/іўрыце ўсцяж ляжаць на Камсамольскай недалёка ад Нямігі.

 

У красавіку адкрыўся на Рэвалюцыйнай бар «Сіняя каза» – ён, паводле прызнання ўладальніцы, натхняецца, сярод іншага, творамі Марка Шагала. Мне спадабалася майса пра тое, што назва была ўбачана ў сне… Да вул. К. Маркса, дзе днямі з’явілася псеўдаізраільскае кафэ «Цымес» без цымесу ў меню, мы не дайшлі.

У 1990-х амаль нічога такога не было (праўда, на пл. Свабоды гуртаваліся мастакі), так што ў нейкім сэнсе гастранамічна-турыстычныя зрухі можна лічыць пазітыўнымі, размаітасці ў горадзе пабольшала. Дзівіцца тут не выпадае: перад Еўрапейскімі гульнямі ўрад імкнецца паправіць свой імідж, дый за апошнія 15 гадоў у рэстаўрацыю цэнтра Мінска былі ўкладзены вялікія мільёны. Усё ж мае суб’ектыўныя ўражанні ад «вясёлых кварталаў» у цэнтры сталіцы – як ад балю ў час чумы… Або ад агністай палубы «Тытаніка», які ўжо зачапіў сваю крыгу. Хочацца верыць, што Астравецкая АЭС, практычна пабудаваная «Расатамам», не станецца для нас той самай крыгай, але нагадаю, што ў Турцыі сёлета двойчы знаходзілі расколіны ў падмурку АЭС «Акую», залітым пад эгідай таго самага «Расатама». 🙁

Не магу не адгукнуцца і на крэатыў ад БРСМ: 25.05.2019 збіраюцца ў Мінску рэканструяваць партызанскі парад 1944 г., і нават з удзелам казла 🙂 Праўда, шукаць скрыжаванне вуліцы Кірава з праспектам Незалежнасці людзям і казлу прыйдзецца доўга (гл. фрагмент з карты; праспект пазначаны чырвонай лініяй).

 

А вось якую забаўную замануху прыкмеціў над барам ля гасцініцы «Мінск»:

Яўрэяў засталося мала, ветэранаў вайны – яшчэ менш, але «Беларусь помніць». Па-свойму.

Раз ужо гаворка пра cталічныя кур’ёзы, давайце краем вока зірнем і на «варон» ды «пальмы» побач з прыватным дамком па вул. Веры Слуцкай…

Асновай для іх паслужылі, як няцяжка здагадацца, пластыкавыя бутэлькі.

Цытатнік

«Калі б не рэха, з кім бы гаварыў / Я на зямлі глухіх і безгалосых?» (Фелікс Баторын, 2016)

«Нашто нам Дарэнка, / Як ёсць Федарэнка?» (Уладзімір Паўловіч, 2019)

«Кожны чалавек схільны пераацэньваць значнасць таго, што ён робіць. Інтэлектуалы прадукуюць дыскурс, таму ім (нам) прыемна думаць, што мова прадвызначае рэальнасць. Ніякаму абываталю-цвярозадумцу такая дзіўная думка ў галаву не прыйдзе, чалавек праз уласны вопыт ведае, што мова апісвае рэальнасць» (Андрэй Зорын, 17.05.2019).

«Людзі [ў Расіі] гатовыя ісці на мітынгі, нават гатовы атрымаць дубінкай па галаве. Але ім трэба разумець, як гэта палепшыць іх жыццё. У людзей ёсць рэальныя запыты на паляпшэнне жыцця, на рэалізацыю іх правоў. То бок фармуецца нейкая новая грамадзянская культура. Але ідэі і руху пакуль няма» (Анастасія Нікольская, 20.05.2019).

«Навіны – тое, што прыцягвае ўвагу. Падзеі – тое, што мае наступствы» (Кацярына Шульман, 21.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

22.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.05.2019  00:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (112)

Зноў шалом. Пазалетась даволі ганебны сход Нацыянальнага алімпійскага камітэта прайшоў пад канец вясны, а сёлета – пасярод яе, 15.04.2019, акурат у дзень пажару галоўнай парыжскай цікавосткі (супадзенне? :)) Паўтара месяца таму прэзідэнт НАК, вядомы таксама як першы прэзідэнт РБ, не прыслухаўся да закліку пайсці ў адстаўку… Тым не менш прапанова мела нечаканы працяг – Рыгорыч нарэшце з’явіўся на пасяджэнні выканкама сваёй улюбёнай арганізацыі ды «навёў шоргату». Напрыклад, было сказана (перакладу з рускай):

«На жаль, у апошні час НАК некалькі збавіў абароты. Калі раней у гэтым будынку віравала жыццё, праводзіліся рэзанансныя мерапрыемствы па алімпійскай адукацыі, падтрымцы дзіцяча-юнацкага спорту, то цяпер гэтай працы амаль не відно і не чутно. Павеяла нейкім халадком у адносінах з федэрацыямі».

Карацей, а-яй, «хто гэта зрабіў?» Рыба гніе з галавы, не?.. Напэўна, паглядзелі ў кіраўніцтве НАК, што іхні шэф не пнецца выконваць дадзенае 30.05.2017 ўрачыстае абяцанне – кожны квартал наведваць іхнія пашыраныя сходы – і самі вырашылі «збавіць абароты», а першы віцэ-прэзідэнт НАК увогуле склаў свае паўнамоцтвы, не адпрацаваўшы пасля іх набыцця і двух гадоў.

Пісалі, што да Андрэя Асташэвіча ў гэтую вясну з’явіліся пытанні ў праваахоўных органах. Пэўна, заслужаны майстар спорту РБ (атрымаў званне за ўдзел у аматарскіх хакейных турнірах разам з Рыгорычам) той яшчэ «жук», але хто быў вылучаны замест яго? Ні больш ні менш як сам памочнік прэзідэнта РБ Віктар Аляксандрыч Лукашэнка, а падтрымалі яго кандыдатуру выканкамаўскія аднагалосна.

Не палюбляю tut.by, і ёсць за што. Але яны даюць магчымасць выказацца «простым» людзям у каментарах, і за гэта сёе-тое магу дараваць. «Народная сацыялогія» паказвае, што рэпліка «Дык быццам бы нельга сямейным кланам займаць кіраўнічыя пасады ў адной арганізацыі?» (vadimkarako, 15.04.2019) на сёння мае рэйтынг +368-3, «А больш людзей у Беларусі няма?» (matutka-2) = +280-2…

Так, в. а. цара каторы раз стрэліў сабе ў нагу, зрабіўшы ў спартова-адміністрацыйнай сферы мінімум тры сур’ёзныя памылкі за два гады: 1) у маі 2017 г. «перавыбраўся» прэзідэнтам НАК і паабяцаў актыўна ўдзельнічаць у яго працы, хоць яўна не збіраўся гэтага рабіць; 2) у 2019 г. не сышоў у адстаўку следам за сваім першым намеснікам; 3) прасунуў – або дазволіў прасунуць – на месца Асташэвіча свайго сына, які да таго ж «будзе сумяшчаць гэтую дзейнасць са сваёй працай на пасадзе памочніка Прэзідэнта» (чытайце тут, што я думаю пра падобныя сумяшчэнні).

Пасля гэткіх камуфлетаў заявы Лукашэнкі – маўляў, няможна мірыцца з сітуацыяй, калі бяздарны кіраўнік перасаджваецца з аднаго цёплага месца на другое («зразумела, што непатапляльнасць гэтых гора-кіраўнікоў засноўваецца на такіх негатыўных з’явах, як кумаўство, пратэкцыянізм і кругавая парука…», 12.08.2014) – будуць успрымацца чыноўнікамі, у лепшым выпадку, з булгакаўскай іроніяй: узяў бы старушонак і сябе па патыліцы дручком пагрукаў… З другога боку, прызначэнне В. А. Лукашэнкі ў выканкам НАК, замаскаванае пад выбары, мае сваю логіку і можа ўспрымацца нават з аптымізмам: хіба «лаўка запасных» рэжыму ў кадравых пытаннях ужо зусім кароткая, змены наспелі і пераспелі. У справе падрыхтоўкі «Еўрапейскіх гульняў» на К. Маркса, 38 не давяраюць ні знакамітым спартсменам, ні буйным урадоўцам, іх вымушаны кантраляваць цэлы «сын галоўнакамандуючага», бо цяперашні спорт – ён такі: «не проста забаўляльнае відовішча, а бітва, калі хочаце – вайна»…

На першы погляд, кіраваць у спартовай сферы лягчэй, чым, напрыклад, у сельскай гаспадарцы: заўсёды можна зваліць няўдачы на саміх спартоўцаў, трэнераў, суддзяў, допінг-лабараторыі… Але ж, калі нехта бачыць у «віцэ-прэзідэнцтве» Віктара ў НАК прыступку да вышэйшай пасады ў дзяржаве, то, мяркую, памыляецца. Гадоў праз 5 большасці выбарцаў непрыемна будзе чуць само прозвішча «Лукашэнка», а тым часам няўмольна падрастаюць канкурэнты «клана», якія праяўляюць сябе і ў каляспартовых інтрыгах… Аднаго я згадваў у сакавіку.

Як ставіцца да чэрвеньскіх «Еўрапейскіх гульняў», дзеля якіх у Мінску ўжо шмат месяцаў вісяць рэкламныя стэнды? Я стаўлюся… стаічна. У іх правядзенні ёсць плюсы і мінусы; заклікаць да байкоту гэтай спартовай імпрэзы не бачу сэнсу. Верагодна, адбудзецца нешта падобнае да міжнароднай Універсіяды ў Краснаярску-2019, якая «пераразмеркавала грошы: забрала ў многіх і падзяліла сярод нямногіх». Але адметна, што ў рацыёне ўдзельнікаў – «меню еўрапейскай, беларускай, азіяцкай кухні» – плануецца і кашэрная ежа, прынамсі ў лютым яе абяцалі тут.

* * *

Моташна ўжо апісваць, а пагатоў аналізаваць падзеі, што надараліся ў Курапатах за апошнія паўмесяца… Выглядае, што «ястрабы» ва ўладзе не жадалі кампрамісаў з грамадскімі актывістамі, іначай зацягнулі б выкананне першасакавіцкага «загаду» свайго боса да грэцкіх календаў. З другога боку, ці так неабходна было абзываць «сатаністамі», «хунвэйбінамі», еtc., тых, хто 4 і 13 красавіка дэмантаваў больш за сотню крыжоў? Калі гэта навешванне ярлыкоў і расчалавечванне апанентаў (адзін журналіст-паэт абагульніў дэмантажнікаў словам «яно») рабілася шляхам да паразумення?

Гісторык Аляксей Братачкін, які ўдумліва пісаў пра Курапаты ў 2017 г., нядаўна задаўся пытаннем: «Як увогуле месца памяці ахвяр масавага забойства, звязанага з пэўным перыядам у гісторыі, можа быць па-за палітыкай?» Вядома, «па-за» не можа, а «па-над» – чаму б і не?

На мой одум, груз шматгадовага процістаяння будзе вісець над урочышчам яшчэ доўга. І разам з тым памяркоўная «дэпалітызацыя» не толькі магчымая, але – пасля ўсталявання «дзяржаўнага» помніка ахвярам сталінскіх рэпрэсій у 2018 г. – у нечым і памысная (аналагічны, але не тоесны казус – святкаванне ўгодкаў БНР, дый увогуле стаўленне да ейнай спадчыны ў апошнія гады).

Яшчэ ў канцы 1980-х па беларускай зямлі хадзілі ветэраны НКУС, мажліва, датычныя да расстрэлаў у Курапатах. Цяпер з верагоднасцю 99,9…% ніхто з іх не жыве, і заклікі да помсты перасталі быць дарэчнымі (тое, што пад канец ХХ стагоддзя помста не была чужая «народнай свядомасці», паказваюць хаця б велераўскія «Прыгоды маёра Звягіна» і быкаўскія «Народныя мсціўцы»). Многім з тых «абаронцаў Курапат», якія ў 2010-х дэкларуюць свой антысталінізм і антыбальшавізм, не зашкодзіла б здушыць таталітарныя парывы найперш у сабе. Напрыклад, у 2012 г. кіраўніцтва адной кансерватыўнай партыі заявіла, што абвяшчае персонай нон-грата ў Курапатах гісторыка Ігара К. Гэты К. мне не сват і не брат, але спачатку яго, потым – некага іншага…

У Курапатах, 09.04.2019

Наяўнасць металічнай агароджы вакол лесу, як і брам у ёй, з пэўнымі агаворкамі вітаю. Плот як бы падкрэслівае, што Курапаты – могільнік, месца смутку, а не плацдарм для атакі на «сталіністаў». Спадзяюся, каб трапіць на тэрыторыю ўрочышча, не спатрэбіцца адмысловых дазволаў. Не трэба і металашукальнікаў на ўваходзе пад маркай таго, што ў лесе бадзяецца рознае вандаллё: фотапастак, якія збіралася ўсталяваць лясніцтва ў канцы сакавіка (мо ўжо і ўсталявала), мусіць быць дастаткова для бяспекі мемарыялу.

Як бы ў адказ на маю – і не толькі маю – прапанову да ўраду выдзеліць магутную апаратуру (цеплавізары? геарадары?) для пошуку парэшткаў у Курапатах, каб устанавіць лік расстраляных з дакладнасцю +/-10–20%, намеснік дырэктара інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук, археолаг Вадзім Лакіза, учора заявіў: «Колькасць мы ніколі дакладна не даведаемся… сказаць, колькі менавіта людзей там пахавана, немагчыма. Я асабіста і мае калегі будзем заўсёды супраць работы, накіраванай на раскрыццё ўсіх западзін, якія ёсць у Курапатах. Там забітыя людзі пахаваныя, не трэба трывожыць іх». Але, карыстаючыся савецкай формулай, «гэта трэба не мёртвым, гэта трэба жывым». Для чаго ж тады атрады следапытаў і адмысловыя пошукавыя батальёны шукалі (і шукаюць) парэшткі ваяроў? А мо і археолагам не варта «варушыць косткі», як той казаў?!

У Курапатах няможна махнуць рукой: «якая розніца, хто, колькі і ў якіх месцах лесу», нават калі дадаецца «галоўнае, што бязвінныя людзі», дарма што гэткая пазіцыя выгадная асобным інтарэсантам і «наверсе», і «ўнізе». Пакуль навукова абгрунтаваных адказаў на вышэйпададзеныя пытанні няма, канфлікты ў грамадстве будуць тлець… і каб жа толькі паміж гісторыкамі Ігарам Марзалюком ды Дзянісам Марціновічам, як тут.

Яшчэ жменя вестак на развітанне.

Цікавы расповед пра Іцхака-Меера (Міхаіла) Южука, якому ўжо 93, пад назвай «Я еду туды, дзе пахаваны мае бацькі і родзічы», апублікаваны на сайце «Медыя-Палессе». Ізраільцянін родам з Пагоста-Загародскага штогод прыязджае на Піншчыну, а летась мясцовая тэлерадыёкампанія запісала з ім «урок памяці»… Пачытайце таксама, як у Пінску сёлета адзначылі міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста.

 

Рэдкая кніга братоў Южукоў (Пінск, 2002, рэдактура Вячаслава Ільянкова); І.-М. Южук у 2015 г. каля аднаго з пастаўленых ім помнікаў

Ад Іны Соркінай прыйшло запрашэнне на канферэнцыю: у рамках VIII Кангрэса даследчыкаў Беларусі (Вільнюс, 27-29 верасня 2019 г.) плануецца секцыя «Яўрэйскія даследаванні: беларускі кантэкст». Анкету пажадана запоўніць да 25 мая.

Выбары ў Ізраілі прайшлі 9 красавіка даволі прадказальна, як быццам пад спеў Лявона Вольскага «Ты не чакай, сюрпрызаў не будзе»: Бібі «заваліў»-такі Бені… Як кур’ёз рэкамендую агляд 15.04.2019 ад гомельскага гісторыка Глушакова, з каментарыямі малавядомага «незалежнага эксперта» Эфраіма Гроднера (затое родам з Беларусі!) Паводле гісторыка, вынікі ізраільскіх выбараў ілюструюць… «усебаковы крызіс неаліберальнай мадэлі» ў свеце.

У Мінску да 1 студзеня 2021 г. збіраюцца стварыць «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» для юных «яйкагаловых». Нішто сабе навіна; засмучае хіба тое, што ў Расіі «экатэхнапаркамі» пачалі менаваць не толькі цэнтры інавацыйных распрацовак, а і… ардынарныя звалкі. Дарэчы, у верасні 2018 г. заяўлялася, што мінскі дзіцячы тэхнапарк з робататэхнікай і праграмаваннем адкрыюць не да 2021-га, а да 2020 года.

«Вольфаў цытатнік»

«Навукоўцы прыйшлі да высновы, што чытачы фантастычных раманаў пражываюць больш насычанае і гарманічнае жыццё, чым астатнія людзі. Прычына ў тым, што яны (чытачы фантастыкі) лепш настроены на ўспрыманне рэчаіснасці, бяруць больш уражанняў і эмоцый з навакольнага свету. Таксама людзі, якія аддаюць перавагу чытанню мастацкай літаратуры перад рознымі часопісамі і сайтамі, нашмат болей суперажываюць навакольным і часцей прыходзяць на дапамогу» («Век», 2015)

«Здрабнеў увесь палітычны істэблішмент свету. Правы, левы, пасярэдні. Ідэалогіі, што вымагалі вялікіх духоўных і інтэлектуальных сіл, зніклі, застаўся адзін неаспрэчны капіталістычны эканамічны фон, які вырашае сацыяльныя праблемы ў той ці іншы спосаб. Дзе – добраахвотнай міласцю, дзе – накладзеным на прадукцыйную частку грамадства плацяжом, дзе – гвалтоўным адабраннем лішкаў. Сацыяльны ўтапізм не вабіць, маральныя нормы замянілі на фарысейскую палітычную карэктнасць» (Ганна Ісакава, fb, 12.04.2019)

«Калі чытаць у газетах і фэйсбуках, дык здаецца, што там бурліць жыццё, насамрэч жыццё за пісьмовым сталом, а ўсё іншае толькі падабенства жыцця» (Андрэй Федарэнка, з ліста 14.04.2019)

«Які этнас і якая дзяржаўнасць больш перспектыўныя – пытанне вельмі складанае. Трэба проста рупіцца, а там час пакажа» (Аляксандр Бур’як, 15.04.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.04.2019  19:52 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (100)

Шалом! Ну во, дажыліся – кшталт «вялікага юбілею»… Хацеў бы назваць тых, каторыя не адмаўляліся супрацоўнічаць з серыялам «Катлеты & мухі» (est. 2015). Гэтыя людзі давалі каментарыі, слалі водгукі і/або матэрыял для будучых серый, цытавалі асобныя выпускі, бывала, зацята спрачаліся з аўтарам: Маргарыта Акуліч, Уладзімір Бараніч, Сяргей Будкін, Інэса Ганкіна, Юрась Гарбінскі, Уладзімір Гінзбург, Якаў Гутман, Зміцер Дзядзенка, Андрэй Дубінін, Алена Ждановіч, Фёдар Жывалеўскі, Алег Зелянцоў, Ігаэль Іегудзі аka Косця Лук, Леў Казлоў & Галіна Кур’яновіч, Сяргей Каспараў, Павел Касцюкевіч, Уладзіслаў Каташук, Васіль Кісляк, Зміцер Левіт, Дзмітрый Лыбін, Антон Лявіцкі, Людміла Мірзаянава, Гена (Гдалія) Пекер, Ігар Пушкін, Аляксандр Розенблюм, Дзмітрый Рослаўцаў, Святлана Рубінчык, Уладзь Рымша, Пётр Рэзванаў, Алесь Рэзнікаў, Павел Севярынец, Анатоль Сідарэвіч, Іна Соркіна, Сяргей Спарыш, Анатоль Старкоў, Віктар Сяргейчык, Юрый Тэпер, Аліна Федарэнка, Васіль Фрэйдкін, Алекс Фурс, Фелікс Хаймовіч, Віталь Цыганкоў, Раман Цыперштэйн, Андрэй Шуман, Ганна Янкута… Усім і кожнаму – мех падзяк! І два мяхі – рэдактару belisrael.info Арону Шусціну, які звыш сарака месяцаў церпіць гэта во ўсё :-/

Былі поспехі, мільгалі няпоспехі – да прыкладу, няспраўджаныя прагнозы. Суцяшаю сябе трывіяльна: маўляў, з кожным здараецца (а як яшчэ?). «Жырыноўскі па ўсіх параметрах не дацягвае да палітычнага лідара. І таму ў яго няма будучыні», – казаў пасол Расіі ў Ізраілі Аляксандр Бовін у інтэрв’ю «Новостям недели» (красавік 1994). І ў сваім дзённіку 1993 г. «чалавекавед» Бовін (1930–2004) занатаваў пасля першых выбараў у Дзярждуму: «Упэўнены, што за межы ХХ стагоддзя ён не выйдзе. Як палітычны лідар, зразумела». «Несапраўднага пасла» няма, а палітык на літару «Жэ» ёсць – летась атрымаў на расійскіх прэзідэнцкіх выбарах мільёны галасоў, трапіўшы ў тройку, як тое ўжо здаралася ў 1991 і 2008 гадах… ЛДПР выглядае – не скажу, што стала – амаль рэспектабельнай партыяй, і сёлета Аляксей Навальны ўжо гатовы падтрымаць яе кандыдата ў Піцеры (кажа, абы не ад «Адзінай Расіі»).

Ва ўсіх сэнсах бліжэйшы да нас прыклад – з Вадзімам Іосубам, папулярным у СМІ аналітыкам нейкага фінансавага агенцтва. Будзе казаць 28.01.2019: «На тыдні, які пачаўся…, еўра можа патаннець, знізіцца да 2.42» А паглядзіце, як на тыдні мяняўся курс:

Інфа з https://myfin.by/currency/eur (28.01.2019 – 03.02.2019). Cіняя лінія – курсы куплі, чырвоная – продажу. Еўра з 2.45 падаражэў да 2.47 руб., г. зн. амаль на 1%.

«Геапалітычных» прагнозаў апошнім часам таксама ў нас робіцца – хоць экспартуй іх аўтараў, хоць мяняй на коз, як летась зрабілі ў Турцыі з футбалістамі… Адзін фацэт варожыць, што Расія наўрад ці праглыне Беларусь, другі – што пагроза рэальна існуе, і жаліцца, што ў яго магчымасці расплюшчыць людзям вочы на пагрозу ў 100 разоў меншыя, чым у першага. То звярнуўся б на belisrael.info, чо 🙂 А папраўдзе, усе гэтыя накіды – ва ўмовах высокай ступені нявызначанасці ды недахопу інсайдэрскай інфы – нагадваюць эпізод з бессмяротнага гогалеўскага твору («даедзе кола да Масквы альбо не»).

Карацей, няма чаго быць мудрацом у вачах сваіх. Я-то не толькі да псеўдаэкспертаў, я і да сябе з іроніяй стаўлюся; яны – не ведаю.

Наказы в. а. цара наконт чарговага «ператрахвання» школьных праграм – гэта чысты Фанвізін, «Недарасль». Да таго ж касец, жнец і на дудзе ігрэц папракае настаўнікаў высокімі заробкамі – «ужо за 900 рублёў у сярэднім». Добра, што я не ў сістэме ды не мушу падпарадкоўвацца дурным загадам; уціск, відаць, такі, што і зорка «Радыё Свабоды» Ганна С. вырашыла для сябе «ненавідзячы, падпарадкоўвацца».

З другога боку, амбіцыі грамадскіх дзеячаў – тых, якія заяўляюць пра прэтэнзіі на галоўны фатэль краіны – таксама вылазяць аднекуль з паралельнай рэальнасці. У пачатку 2019 г. «адзначыліся» Мікола Статкевіч, ягоны цёзка Казлоў (нават не старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі, а в. а.), Алена Анісім, якая замахнулася ажно на 40% галасоў выбарцаў… Пра ўсіх названых ужо разважаў: у прыватнасці, тут, тут і тут. Пільныя чытачы лёгка здагадаюцца, як я трактую шансы гэтых «кандыдатаў у кандыдаты» на наступных «выбарах». Ну, прынцып «не дагонім, дык хоць сагрэемся» ніхто не скасоўваў 🙂

Разумею тых, хто кажа, што выбараў няма. Дапраўды, апошні раз вылучэнне кандыдатаў мела нейкі сэнс у 2001 г., калі «вертыкаль» і Ліда Я. вырашалі меней (мелася больш-менш незалежная федэрацыя прафсаюзаў, не было амаль усёахопнай кантрактнай сістэмы, сеціва ідэолагаў; многія захоўвалі спадзевы на расійскіх дэмакратаў і Захад, на «еўрапейскія каштоўнасці» ўвогуле). І ўсё-такі… сітуацыя непрадказальная. Хто ў лютым 1989 г. прадбачыў, што ў сакавіку 1990 г. з Канстытуцыі СССР выкінуць артыкул пра «кіруючую ролю» КПСС, а ў ліпені кансерватыўны ў цэлым Вярхоўны Савет БССР заявіць пра суверэнітэт Беларусі? Цяжка мне пагадзіцца з Сяргеем Спарышам, які заранёў ацэньвае прэзідэнцкую кампанію у РБ-2020: «[Ігар] Барысаў або [Ганна] Канапацкая дакладна не будуць буяніць».

Дарэчы, канструктыўная ідэя (нават дзве), як папярэдне адбіраць кандыдатаў – і кандыдатак – на вышэйшую пасаду. Трэба, каб яны прачыталі Біблію, прынамсі Пяцікніжжа, і здалі іспыт на разуменне прачытанага. Вернікамі быць ніхто не прымушае, аднак Біблія – збор тэкстаў, на якія абапіраецца палова чалавецтва, дык трэба, каб тутэйшыя хоць бы збольшага сяклі паляну арыентаваліся, каб на самітах было пра што размаўляць…

Ну, асабіста я пускаў бы ў белпрэзідэнты толькі тых, каторыя чыталі мае кнігі і сёе-тое ў іх зразумелі 🙂 Дальбог, «Выйшла кніга» (2017) & «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) таксама здольныя служыць «шыбалетам», гэткім пропускам у вялікую палітыку. Ведаю, што крыху перабольшваю, але з нагоды юбілейчыку – дапушчальна. Дый пісьменнік Максім Клімковіч зацікавіўся «Выбранымі катлетамі…», а чым ён горшы за палітыкаў? 😉

М. Клімковіч у час аўтограф-сесіі Андрэя Федарэнкі; сам А. Федарэнка. Фота В. Р. і racyja.com, Мінск, 31.01.2019

Усё яшчэ ёсць ахвотныя ўспомніць пра далукашэнкаўскую Рэспубліку Беларусь (гл. ранейшыя згадкі ад Ю. Тэпера, П. Рэзванава, А. Рэзнікава…). Зараз эстафетка перадаецца мінскаму мастаку.

Андрэй Дубінін (1963 г. нар.):

Асаблівых сігналаў са знешняга свету ў маім дзённіку не зафіксавана ў тыя гады. Я выкладаў у ліцэі, быў паглыблены ў працу… Да таго ж у 1992 годзе нарадзіўся першы сын, і часу было вобмаль. Але, мабыць, галоўная прычына апалітычнасці – мы (купа рэстаўратараў) свой пік прайшлі ў 1990 годзе, калі шчыльна ўлучыліся ў выбарчую кампанію ў Вярхоўны Савет па Фрунзенскім раёне Мінска, я стаў даверанай асобай работніцы Белрэстаўрацыі Элеаноры Вецер, мы ў майстэрні ўручную рабілі ўлёткі з анёлам і тэкстам «Будзе песьня – будзе і хлеб» (тады камуністыя ўсё казалі «будзе хлеб – будзе і песня»; маўляў, спачатку дайце кіўбасы людзём, а тады і мова падцягнецца). Штовечар абыходзілі кватэры па ўсім раёне, я асабіста амаль усе дамы абышоў і тлумачыў-усміхаўся-жартаваў-абаяў-агітаваў… Дамоў вярталіся апоўначы. Нашым праціўнікам быў Генадзь Карпенка, памятаю сходы па школах, асабліва запаў выступ Уладзіміра Папругі – таленавіты прамоўца быў. Мы крыху саступілі Карпенку, але з нашым рэсурсам – проста рамантычны палёт і ніякіх грошай, плюс мастацкае ўкладанне – гэта была перамога. Мы тады так улезлі з вушамі ў гэтую справу, што пасля ўжо, відаць, была адваротная рэакцыя – замкнуцца ў сваёй Вежы-Басталіі.

Толькі ўскосна на семінарах наш настаўнік Алег Хадыка часам чапляў актуаліі. Напрыклад, 5 лютага 1992 г. ён казаў: «Мы знявечаны тым, што не было сецэсіі, буржуазнага перыяду. Чурлёніс (у літоўцаў) а ў нас толькі Чуркін. І трэба ўзнавіць Міцкевіча, сентыменталізм, сентыментальны беларускі план. Данчык можа зрабіць больш за ўсіх. Самыя страшныя для беларускага народа беларускія прадаўшчыцы (гэта быў цэлы клас людзі пры размеркаванні ядомага). Пазняк хацеў беларусізаваць прадаўшчыц, а яны толькі вырваліся (з вёскі ў рускамоўную цывілізацыю)… Прадаўшчыц зараз можа адзін Данчык уработаць…»

* * *

Даволі годна прайшлі «міжнародныя дні Халакосту» ў Беларусі: традыцыйны канцэрт «Жоўтыя зоркі» ў дзяржфілармоніі, сюжэт на тэлебачанні з інтэрв’ю былых вязняў Мінскага гета Якава Краўчынскага і Фрыды Лосік (Рэйзман)… А найбольш крэатыўна, здаецца, павялі сябе актывісты ў Гродне – зладзілі «анімацыйную экскурсію» па тэрыторыі гета № 1.

Хто чытаў і канспектаваў «Катлеты з мухамі», той ведае: да тутэйшых сацыялагічных выбрыкаў я доўга ставіўся або скептычна, або… монапенісна. Але ж надоечы прачытаў інтэрв’ю дырэктара акадэмічнага інстытута сацыялогіі – прызначанага з паўгода таму – і нутром адчуў, што не ўсё яшчэ страчана. Кандыдат навук, якому ў сакавіку 2019 г. споўніцца 40 год, «шарыць» не толькі ў анкетах; яго не без падстаў раскручваюць як галоўнага драконазнаўцу Сінявокай. Агулам, чалавек, дарма што намагаецца «падфарбаваць» дзяржаўную ідэалогію (паклаўшы ў яе падмурак міфалогію беларусаў) транслюе разумныя думкі, напрыклад:

Беларусы глыбока ўсведамляюць сябе як асобную нацыю са старажытнай гісторыяй і самастойнай дзяржавай. Успрыманне сябе як малодшых братоў расійцаў або палякаў – чужы, навязаны звонку стэрэатып…

Ад навукоўцаў патрабуюць хуткага выніку. Усё гэта вельмі негатыўна адбіваецца на навуцы як на сферы прадукавання новых ведаў, таму што досвед паказвае: са 100 заяўленых даследаванняў толькі 10 даюць вынік. З гэтых 10 актуальную выгаду прыносіць толькі адно. Але, калі не фінансаваць усе 100, то і аднаго прарыву (у БССР 192030-х «прарывам», у адрозненне ад «пералому», называўся правал, у цяперашняй РБ – поспех; значэнне слоў з цягам часу мяняецца – В. Р.), здольнага акупіць усе выдаткі, не будзе.

Да таго ж новы дырэктар не без гумару: у сваім блогу посціў нямала «вясёлых карцінак», праўда, перад тым, як заняў адказную пасаду. Пра радыё і папоў – не новая, сустракаў яе гадоў трох таму ў Аляксея Вішні (між іншага заўважу: з такімі «сябрамі», як Вішня, Віктару Цою і ворагаў не трэ’ было мець). Тым не менш:

«Недзе на раёнчыку»; «Суб’ект-аб’ектная інверсія» (узята адсюль)

«Вольфаў цытатнік»

«Культура – гэта сістэма табу, а мастацтва – гэта сістэма пераадолення табу» (Міхаіл Швыдкой, 24.02.2018).

«Брак даверу да медыяў, спалучаны з пачуццём бездапаможнасці ў вырашэнні ўсё вастрэйшых эканамічных, сацыяльных і палітычных праблем, паспрыяў распаўсюду тэорый змовы па ўсім свеце» (Мана Неестані, iranwire.com, 27.11.2018)

«Дарога – гэта сіла, у якой няма канца» (БГ, песня пра «смарагдавыя дні», 2019)

«Агульны прынцып: у публічнай прасторы найбольш выгадныя актывы заўсёды маскіруюцца пад стратныя… Смецце — гэта рэсурс XXI стагоддзя» (Кацярына Шульман, 15.01.2019)

«Каб цешыцца з перамен, трэба, каб было нязменнае: велічэзная тоўшча жыцця, якая паўтараецца, рэпрадукуе сябе» (Уладас Павілайціс, 22.01.2019)

«Барацьба за падвышэнне зарплат — гэта барацьба з карупцыяй. Проста знізу» (Аляксей Навальны, 24.01.2019).

«Быць беларусам у Еўразвязе – гэта ўсё роўна што быць габрэйскім хлопчыкам у савецкай школе. Намагаешся быць лепшым, каб даказаць, што ты як усе» (Paval Kasciukevič, 24.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 03.02.2019  18:47

***

Поддержать сайт