Tag Archives: Наталия Голова (Anna Avota)

АВГУСТОВСКОЕ

Да, август. Стремительным домкратом надвигаются «Дни белорусской письменности» в Добруше Гомельской обл., но на этот раз в рамках праздника уже не откроют скульптуру авторства Павла Войницкого (скульптор и педагог, 1974 г. р.), как было год назад в Копыле Минской обл. Сам Павел, некогда – лауреат государственной стипендии деятелям культуры и искусства, в начале 2022 г. перебрался «от греха подальше» в Черногорию. Удивительно ли: системе с 2020 г. нравится закусывать теми, кто прежде был ей лоялен; Уроборос этакий получается.

Cкульптура П. Войницкого, установленная у Комсомольского озера в 2013 г. Чем-то напоминает библейскую «Лестницу Якова»… Мнение автора о связи искусства и жизни: «Пока вандализма нет, я не против того, например, что скейтбордисты ездят по подиуму моей скульптуры “Дорога в будущее” в парке Победы. Это нормально, когда скульптура живая и с ней есть контакт»

Ещё более показателен казус Виктора Ляхора, 1965 г. р., чуть ли не придворного художника-геральдиста, много лет входившего в совет при Лукашенко, разработавшего современные гербы городов Беларуси (например, Щучина), эмблему для ОМОНа и прочих силовых структур. Сам он дослужился до подполковника, но… Два года назад Виктор проходил рядом с протестующими возле торгового центра в Минске, его подстрелили резиновой пулей, а следственный комитет РБ отказался возбуждать по этому факту уголовное дело. Затем к его официально изданным книгам по военной истории Беларуси прицепились пропагандоны, одна из них была через суд объявлена «экстремистской» (не иначе как потому, что автор не счёл нужным осудить бойцов Армии Крайовой, повествуя об их обмундировании)… Короче говоря, художник живёт теперь в Польше.

В. Ляхор (фото отсюда) и обложка одной из его книг

Актуальная тема – события на мотовелозаводе. А. Лукашенко с первых лет своего правления посещал это предприятие на Партизанском проспекте г. Минска и горевал о его состоянии. Например, в 2004 г. настаивал на принятии срочных мер по повышению качества: «Мы не должны потерять рынки сбыта». И кому же поручалось «вытаскивать» завод в кризисные моменты?

Ноябрь 2005: премьер-министр – Сидорский, министр промышленности – Русецкий, председатель Минского горисполкома – Павлов, директор завода – Ключников.

2012: премьер-министр – Мясникович, министр промышленности – Катеринич (помните такого? я тоже нет), председатель Мингорисполкома – Ладутько, формальный хозяин завода – Муравьёв (бизнесмен, которого позже осудили на 11 лет колонии).

2016: премьер-министр – Кобяков, министр промышленности – Вовк, председатель Мингорисполкома – Шорец, директор завода – вышеупомянутый Ладутько.

2021-2022: премьер-министр – Головченко, министр промышленности – Пархомчик (его
сегодня как раз повысили до вице-премьера), председатель Мингорисполкома – Кухарев, директор завода – всё тот же прелестный Ладутько, «член Совета Республиканской конфедерации предпринимательства».

Итак, почти 20 лет государственные мужи и опытные (сарказм) менеджеры бились так и сяк, а теперь выходит – и локализация производства не та, и территории неэффективно используются… Но ведь полтора десятка вышеназванных лиц получали полномочия в той или иной мере от одного, управлявшего страной с 1994 г., не так ли? Так, может, не стоило сейчас человеку 1954 г. р. делать «козлом отпущения» нынешнего руководителя «Мотовело» 1959 г. р.: «Надо искать молодого быстрого директора, а ему [Ладутько] найти пенсионную должность»?

Неприятно было смотреть и на директорский «жалкий лепет оправданья»: «Критика [от] Главы государства — это не критика, это отеческое слово. А отеческое слово сильнее любой критики. Отца надо слушать и наставления отца надо выполнять. Мы делали это, делаем и будем делать впредь». Ага, отец, который старше на 5 лет… Но, возможно, всё к лучшему: одно видео с подобным самоуничижением подействует на юных лоялистов, ещё не заглушивших в себе голос совести, сильнее, чем десятки призывов от ведущих «деструктивных каналов». Не всех же радует перспектива превращения к 50-60 годам в очередного Ладутько, или там в условных Ананич/Винокурову/Муковозчика… Я где-то читал о людях, что спят по ночам, что брезгливость может привести к включению мозга.

В тот же день критике подверглись чиновники за наличие в столице ряда «долгостроев»…

Казалось бы, эта критика лежит в русле того, о чём писал тут (в апреле 2018 г.) и здесь (в апреле 2021 г.), т. е. мне следовало бы порадоваться тому, что «вопросы большого строительства» в моём родном городе худо-бедно озвучиваются с высокой трибуны. Однако «озвучить» и «решить» – две большие разницы. Как небезосновательно утверждал Альберт Эйнштейн, «Проблемы не могут быть решены на том же уровне мышления, который создал их».

Ко всему прочему недостроенный торговый центр «Гулливер» находится отнюдь не на Кальварийской, а у рынка «Ракаўскага кірмаша», между улицами Притыцкого и Дунина-Мартинкевича – примерно в километре от Кальварийского сквера, где заканчивается одноименная улица… Позже пассаж о «Кальварийской» в отчёте на президентском сайте тихонько подтёрли (им не привыкать), а осадочек, как водится, остался. Ладно бы впервые ляпался ляпсус, а то ведь, навскидку:

– в апреле 2019 г. первый президент публично называл депутессу из ТБМ Елену Анисим «Таней» (извинился, правда);

– в июле 2020 г. объявил о победе над COVID-19 в стране, но мы-де «не снижаем градус борьбы» (на то время умерло, по официальным данным, около 400 человек с коронавирусом; до конца 2020 г. – ещё порядка 1000, в 2021 г. – более 4000);

– в июле 2021 г. и январе 2022 г. упорно занижал число жителей в «пустынной» Литве («по разным оценкам, от 1,5 до 2 миллионов», «полтора миллиона человек», хотя реально их насчитывалось более 2,7 млн – даже не 2,65 млн, как допускалось тут). Возможно, «друга литовского народа» сбило с толку сообщение Организации объединённых наций 2019 г., в котором таки говорилось о полутора миллионах в Литве… Но ООН тогда выдала пессимистический прогноз на конец (!) ХХІ в., т. е. кто-то «слышал звон…»;

– в ноябре 2021 г. хвалился, что в каждом районе Беларуси есть инфекционная больница;

– в мае 2022 г. предполагал, что «специалисты ICAO разобрались: нет причины нам предъявить претензии. И тишина. И скоро всё это развеется» (теперь представитель РБ в ООН пытается оспорить доклад ICAO – международной организации гражданской авиации – об инциденте с самолётом Ryanair, опубликованный месяц назад).

И т. д., и т. п.

Стройки стройками, а сегодня «главный» высказался о сельском хозяйстве:

У нас демократия: хочу – сею, хочу – нет. Хочу – получаю урожай, хочу – нет. Нужна диктатура. А у нас она есть, давайте включать ее. Давайте административный ресурс включать и заставлять делать так, как надо.

Что ж, исходя из принципов нынешней социал-дарвинистской системы всё по-своему логично: чем меньше работников (а доля сельского населения в 2022 г. упала до рекордно низких показателей), тем больше нужно из них выжать. Это в перестроечном 1990-м году директор совхоза и депутат Лукашенко в книжке «Городецкие уроки», изданной от его имени (литературная запись Р. Ткачука), мог обличать нехорошие методы: «Основные беды исходили от административно-командной системы ведения хозяйства и в связи с этим порочной организации труда. Командовали чиновники и по вертикали, и по горизонтали, щедро раздавая “полезные советы”. По указанию сверху пахали, сеяли, убирали, сокращали или увеличивали количество голов скота». Три десятилетия спустя «указания сверху», как видим, вполне себе вошли в привычку. Впрочем, эволюцию «контрэлиты», дорвавшейся до власти, смачно расписал Джордж наш Оруэлл. В незабвенном «Скотном дворе».

К слову, этим летом здешнее министерство (дез)информации при поддержке спецслужб забанило на территории Беларуси сайты журнала «ARCHE», газет «Белорусы и рынок», «Народная воля»… А по гамбургскому-то счёту, заботясь о репутации государства, следовало заблокировать ресурсы «БелТА», sb.by и president.gov.by 🙂 Саморазоблачений во второй группе как бы не побольше обнаружится, нежели разоблачений – в первой.

И традиционно – уголок позитива. Помните, наверно, снимки конца июня с. г. – строители обещали к 28.06.2022 реконструировать стадион у столичной школы № 35 имени Д. Азизова, но на его месте громоздились тогда лишь горы песка…

Фото 16.08.2022

Согласно исправленному паспорту объекта, сроки сдачи сдвинулись на 3 месяца. Однако в последние недели работа не стояла на месте, и нельзя исключать, что 1 сентября школьники уже смогут изобразить на искусственном покрытии футбольный матч. Да(р)ю установку: пригласить на торжественное открытие стадиона выпускника 35-й школы Максима Юдина, еврейского деятеля, запомнившегося неистовой борьбой против борисовского ансамбля «Zhydovachka» в 2019 г. Бают, г-н Юдин теперь в Израиле… как и другой экс-минчанин, д-р истории Алесь Белый, который, напротив, защищал право «Жыдовачкі» на спорное название. После отсидки весной с. г. отставной автор «СБ» решил, что в РБ ему больше нечего ловить, продал свою агроусадьбу под Воложином – и вот. Я вам больше скажу: фронтвумен «неклезмерской» группы из Борисова, координаторка «Штетлфеста»-2021, тоже покинула Беларусь (что само по себе никак не может радовать, но Anna Avota умеет добывать лимонад из горьких лимонов).

Вольф Рубинчик, г. Минск

16.08.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 17.08.2022  09:25

История про девочку с улицы Хлебной, послевоенное детство и мечту

/из бесед с Нелли Юхно во время пандемии, редактор — Анна Авота/

“Я не хочу быть просто какой-то “бабушкой Нелли”. Я хочу быть известной бабушкой. Слово “бабушка” у меня не по существу, у меня нет внуков, слово “бабушка” у меня возрастное.”

Нелли Юхно (по мужу) — холодный май, 2020

Нелли 74 года, мы познакомились с ней несколько лет назад на вечеринке традиционных танцев в нашем клубе и с тех пор дружим.

Она вернулась из санатория в конце марта, как раз, когда у нас уже начиналась эпидемия, но не все воспринимали это всерьёз. Нелли решила, раз уж удалось пережить смертельную болезнь однажды, то она не имеет права заразиться каким-то дурацким коронавирусом, и добровольно ушла на самоизоляцию. Домашняя тюрьма для неё — привыкшей танцевать и общаться постоянно — особенно ужасна. Кроме телевизора нет никого, кто составил бы компанию. Интернет она ещё не настолько хорошо освоила. Нелли живёт одна много лет. Минчанка, встретившая любовь всей жизни в Жабинке, переехавшая в город своих надежд — Нарочь и затем сбежавшая оттуда, с верой в лучшее, в Борисов.

И я добавлю — это совершенно обычная, одна из многих история поломанных судеб. Такая, какие нужно рассказывать в мае вместо парадов “победы”.

Первая уличная танцевальная репетиция после 2.5 месячной изоляции — 26 мая, 2020, мы с Нелли задержались, чтобы немного поговорить.

— Я нагуляная. Я 1945-го года, мама пережила всё это. Её первая дочка погибла под бомбёжками, в детском садике. А получилось так, что мама вышла замуж и он ушёл на фронт. А потом она получила известие, что он пропал без вести. А она пряталась от бомбёжек в больнице и там познакомилась с мужчиной, который в этой больнице работал. Ну, и… получилась я.

— А кем мама до войны работала?

— Бухгалтер. Она и  меня принудила. (…?) Ну, потому что я не хотела. Я хотела творческую работу.

— А этот человек из больницы кто был?

— Вроде бы экспедитором работал. Григорий Ильич. Фамилия — Ильин.

— Так это был короткий военный роман?

— Нет. Они пошли в нашу квартиру и стали вместе жить.

— А почему вы не Ильинична, а Яковлевна?

— Так ведь меня усыновили. Вот слушай, кончается война… я же родилась в октябре 45-го. Кончается война и приходит мамин муж, Яков Борисович. (Каждан. — Прим. ред.) А она на руках со мной. И он выгоняет моего отца, и они с мамой живут, и получается сестра Юля. Но всё было очень плохо, потому что… может, это не надо для записи?

— Как хотите, я могу не публиковать.

Нелли, 2 года

— Нет, пусть будет. Просто я хочу сказать, что он пил. И всех бил нас. Мы жили на общей кухне в Минске, и я кричала, плакала. И соседи говорили — когда он тебя бьёт, ори, ори, мы будет стучать к вам и милицию вызывать. И я стала орать, когда он меня бил. Меня, в основном, и маму. Потому что, он говорил — у меня в квартире две бл.ди, одна бл.дь, вторая пробл.дь. Только я не помню, я под какой была фамилией.

— Он ей не мог простить всё вот это?

— Он пил потому что.  Понимаешь, еврей и выжил в плену. Это же нереально.

— То есть, он не пропал без вести?

— Нет! Но ей прислали официальную бумагу — ваш муж пропал без вести.

— А эта бумага сохранилась?

— Нет, что ты. Мама ничего не хранила. Я, вообще, на неё очень обижена. Хотя и нельзя так говорить. Но нас так воспитывали, что Юля меня моложе на два года, а я за ней вещи донашивала. Потому что, первый кусок был всегда Юле, всё было Юле. А почему ещё — я была хулиганистой и училась хорошо. А Юля была спокойная и плохо училась. И на меня учителя жаловались, хотя я получала хорошие отметки.

Нелли Каждан (1945 г.р.) и Юля Каждан (1947г.р)

— А потом Юля вышла замуж за русского и уехала в Израиль. (В уже взрослой жизни сёстры прекратили общаться и не встречались много лет. — Прим. ред.)

— А на какой улице вы жили в Минске?

— Эта улица была — Хлебная. Её сейчас нет. Это во дворе хлебозавода. А хлебозавод тоже в прошлом году снесли. В районе улицы Немиги. От Немиги десять минут. Дом у нас был деревянный без удобств. Мы и воду носили…

— Это частный дом был?

— Было четыре семьи, одноэтажное здание, как деревенский дом.

— А мылись как?

— В баню ходили. Иногда мама грела воду. Носили воду. Я сейчас как вспомню… Я случайно нашла женщину, которая на моей улице жила, закончится коронавирус, я постараюсь с ней встретиться. Она из еврейской общины, которая мне помогает. Случайно разговорились и я говорю — а я коренная минчанка. А она мне — а где вы родились? А я — на Хлебной. А она -— так и я на Хлебной! И больше я не стала с ней разговаривать, я растерялась. И сейчас такой период, я не могу с ней встретиться, но потом обязательно встречусь! Я предполагаю, где она жила. Там, куда через дорогу мы ходили набирать воду.

— Откуда вы её набирали?

— Из колодца. Вёдрами носили воду. И жили мы очень бедно. Потому что мама работала бухгалтером, а когда родилась вторая дочка, она не могла работать. Садика не было, да и он пил, она боялась. Очень бедно жили. Он где-то работал… Я даже не помню. Что-то зарабатывал, но почти всё пропивал. Мама бедная крутилась, денег не было.

— А чем она вас кормила?

— В основном, каши и супы.

— А какую-то еврейскую еду она готовила?

— Мало того, что она не готовила, она меня даже не учила по-еврейски. Не знаю, знала она еврейский язык или нет, она мне, знаешь, что говорила? Она была рьяная коммунистка. Соседи были русские, я прихожу, у них портрет — а кто это? Вижу, что не родня. Это бог. А почему? Ну, вот он нам помогает жить. Я прихожу к маме и говорю — у соседей бог, а где наш Бог? Она — вот видишь, это Ленин? Вот он бог.

Мама Нелли — Ревекка Шаевна Розенблюм, 1914 г.р., ни одного фото отца Нелли и её отчима не сохранилось

— Она, кстати, сказала, что назвала меня Нелли, потому что это созвучно с “Ленин”, в честь Ленина — она сказала. Нелли — Ленин. Она была такая коммунистка! Когда умер Сталин, она рвала на себе одежду, она была  о ч е н ь  коммунистка.  Она была такая коммунистка, что она говорила:  “Мы не евреи, мы живём с русскими — мы русские”. Она не учила меня ни еврейскому языку, ни обычаям — ничему. Я ничего не знаю. То, что я пару слов знаю, я их где-то так услышала.

— А её муж, Яков?

— Тоже нет. И ничего про то, где он был, не рассказывал. Я была маленькая, у нас  эти вопросы не поднимались.  Ну, а я в школе была хулиганистая, играла в футбол и больше дружила с мальчиками. Конечно, я участвовала во всех кружках, я даже пошла на хор, но мне сказали — не пой. Пробовала поступить в драмстудию, тоже не поступила. Но мама ничего этого не приветствовала. Мама считала…  Скорей была я уехала. То есть, я когда окончила техникум и имела право жить в Минске, как минчанка, мама пошла в техникум — чтоб хотя бы меня в Минске не оставили. И я получила направление в Жабинку. Там я и замуж вышла. (Нелли влюбилась, вышла замуж, родился сын. А потом муж встретил свою первую любовь и они расстались. Он рано умер, и Нелли до сих вспоминает о нём, как о своей единственной в жизни любви. — Прим. ред.)

 

Нелли Каждан — 18 лет

— Мама, конечно, меня многому научила — честности, не врать никогда, шить, бережливости и экономии. С другой стороны она много и плохого сделала, но она терпела. Она  в с ё  это терпела. Ей нужно было терпеть алкоголика, ей нужно было нас накормить, одеть. Она за собой не ухаживала. Потому что, ей было некогда.

— А с кем вы дружили в детстве?

— Ты знаешь, особо друзей не было. А почему, потому что мы были нищие. Я плохо одевалась, я всегда была голодная. Мама что-то перешивала из чего-то. Мама всегда что-то перешивала. У меня из покупного почти ничего в детстве не было.

— Игрушки?

— Игрушек не было. Мы жили в такой тесноте и бедности, никаких игрушек не было. Мне настолько детство не запомнилось, потому что были голодные всё время… И вот, понимаешь, нечего вспомнить. Совершенно. Я только помню, что что-то сажала у нас в огородике. Не огородик, а такой скверик.

— Картошку?

— Нет. Цветочки.

Съёмка видеоролика. За время двух с половиной месяцев в самоизоляции Нелли снялась в двух танцевальных видео, одно из них про картошку.

— А вы в детстве уходили куда-то от дома?

— Нет, не за что было ходить. Помню только школа-двор, школа-двор… А двор был большой, у нас во дворе был хлебозавод. И ещё несколько домов. Один был многоэтажный, по-моему, с удобствами. И несколько частных домов. И во дворе, помню хорошо, был вытрезвитель. Вытрезвитель и хлебозавод, такое сочетание. То есть, смотришь, как пьяницы валяются, как их там избивают… и запах этого хлеба. А представляешь, как голодным это было? Запах этого хлеба.

— Что за хлеб был?

— Ситный хлеб. Серый такой. Кирпичный.

— А батоны, булочки, пирожные?

— Этого я не помню, мама никогда не покупала. Покупала хлеб, крупу. Курицу. А свинину — нет. Не по убеждениям, просто она считала, что это не полезное мясо. Но убеждений никаких не было.

— Но вы как-то понимали, что вы — еврейка?

— Дело в том, что я даже одно время скрывала. Когда я училась, всё таки была не нормальная обстановка. Евреев не любили. Когда я пошла в первый-второй класс, евреев называли жидами.

— Вам это было обидно?

— Нет. Я не чувствовала национальность свою и мне не было обидно за национальность, мне было обидно, что дразнят. За эти слова “уй, жидовка”. Но не потому что жидовка. И когда мне было лет двадцать пять даже… Почему вот у меня сейчас дома, я посчитала, париков где-то штук двадцать.

— После болезни? После химий?

(Через год после переезда в Борисов у Нелли обнаружили рак в четвёртой стадии с метастазами, она считает чудом то, что ей удалось выжить и теперь ценит всё, что делает её живой — общение, танцы, велосипед и т.д. — Прим. ред.)

— Нет, как раз вот эти парики у меня появились, когда мне было двадцать пять лет. Потому что у меня вились волосы и меня дразнили жидовкой, и я прятала эти волосы под париками.

— Но, подождите. Вы танцевали сегодня под музыку, которую играет капелла “Жыдовачка”, вас не обижает это?

— Наоборот. Я очень рада. Я даже чувствую это как какой-то комплимент.

— А в детстве?

— Понимаешь, меня не оскорбляло слово “жидовка”, меня оскорблял сам процесс оскорбления. Они могли бы сказать и “корова”. Они просто знали, что я еврейка и им это был повод поругаться.

Нелли на съёмках чёрно-белого немого фильма “Волшебные ножницы”, снятого по мотивам еврейских сказок Клубом исторического танца в Борисове

— Какой наш танец вам больше всего нравится?

— Я люблю одна танцевать. (Хосидл, сольный еврейский танец. — Прим. ред) С меня даже Карина (Подруга. — Прим. ред.) вот сейчас прямо смеялась — ты же можешь, почему ты так не танцуешь? (Фигурные танцы, с определённой последовательностью движений. — Прим. ред.) Я говорю — я не люблю думать! Она — хохочет, как это ты не любишь думать? Говорю — не люблю думать во время танца. То есть я всегда танцую то, что я слышу, мне хочется это показать. То есть, я не люблю все эти два шаги налево, два шаги направо. Я люблю то, что слышу, танцевать. И даже называю это не танцем. Я себе или кому-то кто понимает, может, ты это понимаешь, говорю — это у меня не танцы, я изображаю музыку.

Нелли гуляет в сквере возле своего дома.

— Давайте про мечту.

— Знаешь, я очень много голодала и когда мне было сорок лет, представляешь? Сорок лет. У меня было желание только — поесть курицу. Когда-то я хотела быть не голодной. А сейчас…  Конечно, чтоб пандемия быстрей закончилась. И ещё… Если б у меня был балкон, я бы выходила на него танцевать. Моя мечта, чтобы люди увидели,  что я умею, что я хочу жить и что у меня это получается.

 (Отношения с сыном и его семьёй у Нелли не сложились. Это от него она уехала в другой город. Он узнал о перенесённой ею болезни и операциях только, когда она решила поговорить с ним о передаче квартиры в наследство и позвонила сама. Но отношения не наладились и они не общаются. Нелли считает, что виной всему алкоголь и ждёт, что сын всё же изменит образ жизни. — Прим. ред.)

От ред. belisrael

Не забывайте поддержать автора этой и ряда др. публикаций Наталию Голову (Аnna Avota)

Присылайте свои материалы на самые различные темы.

Опубликовано 29.05.2020 15:53

КАПІТАЛІЗМ КАРАСКАЕЦЦА ЎГОРУ

Як усе ўжо начутыя, за дзень да «параду смерці» 9 мая (пасля якога ў Мінску быццам бы адбылося «значнае зніжэнне пнеўманій»; хай бы гэта не палітык заявіў, а тру-эпідэміёлаг) было абвешчана пра «выбары» 9 жніўня г. г. У гэтым месяцы прадугледжана рэгістрацыя ініцыятыўных груп.

Намячаецца рэкорд – чатыры вядомыя асобы з бізнэсу імкнуцца заняць прэзідэнцкі фатэль, і ўсе чатыры дыстанцыруюцца (прынамсі на словах) ад лукашэнкаўшчыны. Маю на ўвазе Віктара Бабарыку, Ганну Канапацкую, Валерыя Цапкалу, Сяргея Чэрачня. Крыху інакш убачыў «бізнэс-групоўку» нядаўні вязень Сяргей Сацук – яго права.

Такая во чацвёрка…

Не тое каб раней прадпрымальнікі не прэтэндавалі на «царскую» пасаду, але цягам ранейшых кампаній (патэнцыйныя) прэтэндэнты з ліку бізнэсоўцаў выглядалі непадрыхтаванымі. І часцяком адсейваліся ўжо на старце, хоць на «рэжым» асабліва і не наязджалі. Юрый Данькоў, калі быў дэпутатам Мінгарсавета, пасля «гарачай восені 1999 года» увогуле публічна шкадаваў, што ўлады занадта мякка абышліся з пратэстоўцамі (не нацкоўвалі на іх сабак, etc). Праз колькі год узнагарода знайшла героя…

Ад Данькова (2001), яго цезкі Радзькова (2015) ды іншых чэмпіёнаў РБ па негалоўных відах спорту гэтак густа патыхала самапіярам, што яны не мелі б аніякіх шансаў, нават калі б сабралі подпісы за сваё вылучэнне. Крыху больш сур’ёзнай выглядала хіба кандыдатура Віктара Цярэшчанкі, зарэгістраваная ў 2010 г. (пан Цярэшчанка спрабаваў заявіць пра сябе яшчэ ў 1994 ды 2001 гг.). Але гэты чалавек з дыпломам эканаміста спецыялізаваўся хутчэй на прадстаўніцтве інтарэсаў прадпрымальнікаў, чым на прадпрымальніцтве як такім.

У 2020 г. «масоўка» таксама прысутнічае; во 12 мая прачытаў, што дакументы здалі індывідуальныя прадпрымальнікі Вераніка Мішчанка і Анатоль Грачышнікаў. Гэта «кандыдаты пратэсту» з атачэння Міколы Статкевіча, які жыве на вайсковую пенсію. Цікавае прозвішча ў кіраўніка ініцыятыўнай групы В. Мішчанка – Троцкі 🙂 Пры ўсёй павазе да гэтых людзей, да фермера Юрыя Ганцэвіча з Гомельскага раёна (які летась звярнуў на сябе ўвагу «жывёльным» перформансам) зразумела, што іхняе вылучэнне – або палітычны рамантызм, або гэст адчаю. (Ведаю і пра яшчэ аднаго ІП, які ўзважваў сваё вылучэнне, – былога сустаршыню «Беларускай хрысціянскай дэмакратыі» Міколу Арцюхова; ключавое слова тут «былога».) Таму – коратка пра «цяжкавагавікоў».

Кожны з вышэйзгаданай чацвёркі аб’ектыўна – г. зн. незалежна ад майго асабістага да іх стаўлення – мае свае моцныя і слабыя бакі. Віктар: дасведчаны банкір, фундатар шматлікіх культурніцкіх праектаў у Беларусі, «раскручаны» ў недзяржаўных СМІ (у апошнія месяцы гутаркі з ім трансляваліся ледзь не з кожнага праса). Ганна: «галоўная апазіцыянерка» палаты прадстаўнікоў у 2016-2019 гг., сувязі ў Заходняй Еўропе, гнуткасць. Валер: унікальны, як для супернікаў Лукашэнкі, досвед працы на высокіх пасадах у выканаўчай уладзе, схільнасць да філасофскіх пабудоў. Сяргей: за ім партыя (хоць і кволая, як усе палітычныя групоўкі РБ…), маладосць, адсутнасць грузу паражэнняў.

Слабасці кожнага таксама цяжка не заўважыць. У першым выпадку прэтэндэнт – навічок у рэальнай палітыцы, які не згуртаваў вакол сябе правераную каманду аднадумцаў; гэта выяўляецца нават у тым, што яго ініцыятыўную групу ўзначаліў сын. Два дзесяцігоддзі кіраўнічай працы ў банку з расійскім капіталам лёгка ператвараюцца ў «ахілесаву пяту», дый філантропія Бабарыкі выглядала часам навязліва (збор твораў С. Алексіевіч у перакладзе на беларускую, які раздаваўся правінцыйным бібліятэкам з не абы-якой медыятызацыяй працэсу…) Пані Ганна ў «парламенце» мала чаго дасягнула, дый, па-мойму, не надта прагнула… Цяперашнія яе заявы пра неканстытуцыйнасць новага склікання палаты прадстаўнікоў – маханне кулакамі пасля бойкі; яны б гучалі куды больш раскаціста год таму, калі Г. Канапацкая яшчэ засядала ў «палатцы» і мела пэўныя магчымасці, каб яе раскатурхаць… Не дадалі балаў імпэтнай кабеце скандалы ва ўласнай партыі (АГП) і ў асяродку ўдзельнікаў «праймерыз».

Хіба найбольшыя надзеі ў гэтым сезоне звязваюць з В. Цапкалам. Яго недахопы – бадай, працяг яго дадатных якасцей. Цапкалаву «філасофію» відаць з яго артыкулаў – на мой густ, яна залішне сінкрэтычная, быццам ідэалогія кітайскіх камуністаў (дарэчы, В. Ц. не аднойчы спасылаўся на апошніх). Залішняя самаўпэўненасць, каб не сказаць фанабэрыя, і шматгадовы погляд на краіну з Эйфелевай вежы фешэнебельнага квартала за Нацыянальнай бібліятэкай – тое, што выдатна спрацавала б у шоў-бізнэсе (на розум прыходзіць Ксенія Сабчак), але з цяжкасцю кладзецца на грэшную зямлю «ад Асвеі да Лунінца». Своеасаблівы стыль зносін з журналісцкім цэхам – у гэты ж кошык…

Пра «любоў у адказ». Шмат каго з «рэальнага сектару», асабліва на перыферыі з яе заробкамі ніжэй за сярэдні, апошнія пару гадоў раздражняў трындзёж пра «лічбавы ўрад», блокчэйн, біткойны, перспектыўнасць працы «кампутарных геніяў» з іх падатковымі прывілеямі, etc. Трэба дадаць, што і ў ІТ-сферы далёка не ўсе так удзячныя першаму шэфу Парка высокіх тэхналогій, як яму хацелася б, і не палезуць дзеля яго «у палітыку»; напрыклад, той жа Пракапеня, аматар падчышчаць мінулае, пасля адседкі ў турме яўна схіляецца да захавання status quo. Сам ён агучваў надоечы сервільны тэкст або яму «дапамаглі» (думаю, што «дапамаглі», як Раманчуку 20 снежня 2010 г.), не так істотна; тэкст апублікаваны, ПВТ-шная «супольнасць» моцна не пратэставала… Напрошваецца выснова, што ў ёй многія ў маральным плане на ўзроўні П.; менавіта пра такіх гора-інтэлектуалаў я і шрайбануў мінулым разам.

Хто там яшчэ? Чэрачань? Яго мінулае да 2017 г., у лаяльнай рэжыму кампартыі, – тлусты, але не вырашальны мінус. У прынцыпе, я быў бы рады, калі б у выбарчым бюлетэні фігураваў чалавек новага пакалення (Сяргею – 35), але пра палітычныя крокі гэтага актывіста проста мала вядома. Сяргеевы паўтара года на чале партыі БСДГ не прывялі ні да яе развалу, ні да выразнага абнаўлення. Выпадала прабягаць вачыма рад інтэрв’ю з Чэрачнем, што змяшчалі нейкія абяцанкі… Папраўдзе, нават лянота правяраць, выкананы яны альбо не – дэлегую гэтае пачэснае права сайту promise.by 🙂

Летась я звяртаўся са сваімі ідэямі наконт абароны канстытуцыйнасці да розных палітычных сіл. Рэакцыі ад Канапацкай і Чэрачня не паступіла; вось жа, Алена Анісім выявілася больш ветлай і адказала (ці задаволіў мяне той адказ, іншае пытанне).

Згаджуся з Арцёмам Шрайбманам, што заявы ад Цапкалы і Бабарыкі – сімптом неспакою «наверсе». Аднак, ці хочуць гэтыя двое працаваць на «раскол у элітах», могуць адказаць толькі яны самі – журналісцкія дадумкі тут бессэнсоўныя… Я б на месцы Б. і Ц. працаваў не на «раскол», а на яднанне «ўсіх-усіх-усіх» вакол сябе, пагатоў да радыкалаў ні Віктар, ні, асабліва, Валер не падобныя. Даспехі Аляксандра Казуліна або Міколы Статкевіча ім не пасуюць – няма чаго і прымяраць.

Развагі пра шансы кандыдатаў тут і цяпер у мяне збольшага абстрактныя. Хто ўважліва сачыў за тутэйшым соцыумам і палітыкумам, той даўно ўцяміў: «не так важна, як галасуюць, важна, як падлічаць галасы» (Бабарыка ўжо і вымаўляў знакамітую напалеонаўска-сталінскую формулу). Дый колькасць хворых на COVID-19 расце ў Сінявокай не па днях, а па гадзінах, што ставіць пад сумнеў нармальнае правядзенне якой бы ні было палітычнай кампаніі. Тым не менш марыць можна (і варта). Што, калі заўтра Ліда-«птушка паднявольная» зляціць у вырай адстаўку, а паслязаўтра ў свеце знойдуць эфектыўны сродак для прафілактыкі і/або лячэння каранавіруснай хваробы? Тады, напэўна, і «чэсных выбараў» зможам дачакацца…

Як для каго, а для мяне інтэлектуальная перазагрузка Сінявокай з’яўляецца важнейшай нават за выкананне духу і літары дэмакратычных працэдур – дакладней, першая абумоўлівае другое. А то чытаеш «разумнікаў», якія ўсцяж прымітывізуюць Лукашэнку, мяркуючы, што яго ідэал – СССР-1984 («улада збірае нацыю паводле старых лекалаў»…), а потым займаюцца самаедствам («сёння нашай калгаснай неда-рэтра-нацыі касіць пад чырвоную імперыю – як Урупінску здуру назначыцца Венецыяй»), мімаходзь cтавячы «гібрыднаму» рэжыму на нашых землях дыягназ «таталітарызм», і думаеш: калі гэта лепшыя кадры, то якія ж горшыя?

Слоўца «неда-рэтра-нацыя» з той жа оперы, што «краіна паліцаяў» у вуснах заснавальніцы «інтэлектуальнага клуба» і «недачалавек» (на адрас расійскага журналіста Аляксея Кручыніна) у «галоўнай прэзідэнцкай газеце». Дарэчы, пра гісторыю з журналістамі «Першага канала», высланымі з Беларусі, якіх борзда падтрымала Г. Канапацкая ў імя свабоды слова; іх рэпартажык на 4 мінуты (выйшаў 6 мая) не ідэальны, і ўсёй праўды там не сказана, аднак высылаць за яго значыла распісацца ва ўласнай нягегласці. Калі чыноўнікі жадалі адцягнуць увагу ад сітуацыі з COVID-19 на «даручанай ім тэрыторыі», у тым ліку ў Стоўбцах, то ім гэта не ўдалося, дый «эфект Стрэйзанд» ніхто не адмяняў.

Тутэйшы «галоўны тэлеканал», вотчына Івана Эйсманта & Co., прысвяціў расійскім вісусам 18 мінут дарагога эфірнага часу, налічыўшы ў іх сюжэце ажно сем фэйкаў (большасць з якіх зусім не фэйкі; напрыклад, «геаметрычная прагрэсія» не абавязкова значыць падваенне колькасці хворых кожны дзень). Карацей, зноўку спрацаваў вірус… не той, што з каронай, а ВІПР – вірус істэрычных празмерных рэакцый, надта пашыраны ў межах РБ.

Калі караць за паўпраўду, то прыйшлося б выганяць з краіны, або прынамсі з прафесіі, большую частку адказных (насамрэч безадказных) супрацоўнікаў «СБ. Беларусь сегодня» і БТ. З нядаўніх казусаў – развагі Мукавозчыка пра Расію (06.05.2020): «ужо трэці дзень запар выяўляюць звыш 10 тыс. захварэлых у суткі; за ўчора зарэгістравана 10.102 новых выпадкі. На ўчорашні дзень у Расіі ўсяго зарэгістравана 155.370 захварэлых на каранавірус (у арыгінале «заболевших короновирусом»; вірус не роўны хваробе, а правакуе яе, але дапусцім. – В. Р.), і гэта нягледзячы на каранцін…» Развагі – нічым не лепшыя за «пужалкі» расійскага тэлеканала, бо аўтар «забыўся», што насельніцтва Расіі ў 15 разоў больш за нашае… Тое, што на 5 мая ў РФ налічвалася ўсяго ў 8,5 разоў больш заражаных COVID-19, чым у Беларусі, можа сведчыць якраз пра пэўную эфектыўнасць захадаў каранціннага характару. Нават з раздзяўбайствам, звыклым «за парэбрыкам», у красавіку расіянам, выглядае, удалося крыху запаволіць распаўсюд інфекцыі. Больш разумна абмежавальныя меры прымяняліся, напрыклад, у Аўстрыі, Грузіі, Чэхіі; з нашых непасрэдных постсавецкіх суседзяў – у Латвіі і (з агаворкамі) у Літве. Не згадаў яшчэ В’етнам з Тайландам, дзе своечасова і жорстка адрэагавалі на эпідэмію; ды там усё ж дамінуе «не наша», «нееўрапейская» палітычная культура.

І вось гэты… аўтарок эсбэшны, які абзывае сваіх апанентаў «гнідамі», падбіраючы псеўдацытаты, а COVID-19 нават у канцы красавіка 2020 г. трактуючы як грып, другі год запар перамагае ў конкурсе міністэрства інфармацыі «Залатая літара»; то ён найлепшы аглядальнік, то выдатны аналітык… Не, да М-ка ў мяне пытанняў няма; ёсць да пазначанага міністэрства і да яго кіраўніка, А. Карлюкевіча, якога гадоў …ццаць таму я ўважаў за прыстойнага чэла.

Бывае, што прыстойныя дэградуюць, а здараецца, што нягоднікі здзяйсняюць тшуву. Усё складана 😉 Даруйце, калі што не так, шалом вам усім і легітраот у шапку. Пажывем-пабачым, да чаго разаўецца капіталізм «паміж Польшчай і Расіяй».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.05.2020

Апублiкавана 13.05.2020  20:25

PS (14.05.2020). Крыху памыліўся: як выявілася, пасля cпрэчнага рэпартажу турнулі з Беларусі не «журналістаў», а аднаго А. Кручыніна. Учора ён якраз пракаментаваў абвінавачанні з боку БТ і дадаў пра сваіх калег з «Першага канала»: «Я ў Маскве, рабяты пакуль у Мінску, буду забіраць скора». Яго адказ «па пунктах» у цэлым слушны, але настойваць, што «exponentionally» у вуснах прадстаўніцы СААЗ перакладаецца як «в геометрической прогрессии», не варта было… Зрэшты, і тутэйшыя ідэолухі перакладаюць не лепей: напрыклад, на sb.by упарта мянуюць свайго заакіянскага «брата па розуму» «профессор Рэдфордского университета Григорий Иоффе», дарма што «professor» у гэтым выпадку – выкладчык, «преподаватель».

Пра свае прэзідэнцкія амбіцыі заявіла ў фэйсбуку барысаўчанка Н. Голава (Anna Avota), яна ж аўтарка шэрагу матэрыялаў на belisrael.info . І шо тут сказаш? Ведай нашых!

В. Р.

Дадана 14.05.2020  11:01

«Аналитический шум» o COVID-19

На прошлой неделе много было разговоров о социальных последствиях пандемии COVID-19 в Беларуси (при том, что подводить итоги вроде как рано: количество заболевших продолжало расти, «очаги возгорания» в Витебске, Докшицах, Минске, Орше, Осиповичах и т. д. ещё далеко не ликвидированы…). Столичный культуролог Максим Жбанков 14.04.2020 иронизировал на сайте Белорусской ассоциации журналистов:

Вирус — тоже товар. Сегодня пандемия в топах… Идет охота на говорящие головы. Закономерно пресса пытает политиков: им по статусу положено вещать. Правда, сказать нечего. Ясно, почему цепляют врачей: им есть что сказать. Да только начальство не велит. Понятен интерес к близким несчастных жертв: приват всегда в цене.

Но самое забавное начинается, когда (как в новом проекте «Радыё Свабода») на медиасцену эпохи вируса тянут «известных беларуских интеллектуалов». Поскольку после каждого слова этой фразы можно смело ставить знак вопроса.

Да, вокруг коронавирусной напасти немало лишнего шума, но даже из него при желании можно выловить какие-то небесполезные сигналы. Понаблюдал, к примеру, за обсуждением статьи Евгения Прейгермана, директора Совета по международным отношениям «Минский диалог». Ниже, «для истории» – полный текст этой статьи, опубликованной на сайте «Нашай Нівы» (тоже 14 апреля):

Среди белорусских и зарубежных ученых встречается мнение, что в 1991 году независимость буквально свалилась на Беларусь, хотя большая часть общества и элиты не были к ней подготовлены. В течение трех десятилетий этот тезис вызывал крупные академические и политические споры. Действительно, учитывая многочисленные героические страницы белорусской истории, обидно слышать рассуждения о случайном характере государственности. Но ближайшие годы могут поставить точку в этих дискуссиях.

Беларусь накануне самого серьезного испытания своей государственности. И в это время мы имеем возможность доказать самим себе и всем вокруг, что почти 30 лет независимости не были случайными.

Мы уже вошли сразу в три кризиса, которые, судя по всему, ощутимо изменят весь мир.

Даже по отдельности каждый из них несет для Беларуси огромные вызовы. А вместе они вытолкнут страну в беспрецедентную турбулентность.

Во-первых, коронавирусный кризис. В ближайшие недели мы столкнемся с экспоненциальным ростом числа инфицированных и, к большому сожалению, со всё более страшными показателями смертности. По мере ухудшения ситуации будет нарастать давление на всю систему госуправления и повышаться эмоциональная и политическая напряженность в обществе.

Это чрезвычайно опасная ситуация для любой страны. К тому же в Беларуси мы уже имеем крайне печальный опыт того, что может произойти, когда градус эмоциональной напряженности достигает «красной зоны». Можно вспомнить хотя бы декабрь 2010 года. На сей раз такой уровень нам почти обеспечен.

Во-вторых, экономический кризис. В нынешнем положении тотальной неопределенности с определенностью можно говорить, пожалуй, лишь об одном: последствия глобальной рецессии будут болезненными для всех.

Сравнения со временами Великой депрессии, которые уже уверенно делают многие экономисты, звучат ужасно. Понятно, что некоторые страны смогут пройти этот период с меньшими экономическими потерями. Но так же понятно, что Беларуси среди них не будет. А если власти совершат серьезные ошибки, то всё для нас вообще может закончиться трагедией. Тем более что рецессия происходит на фоне технологической революции, из-за чего социальная и экономическая цена ошибки только увеличивается.

В-третьих, кризис системы международных отношений.

Этот кризис очевиден уже не первый год, и сама по себе трансформация системы международных отношений, к которой он ведет, не является чрезвычайной проблемой. По крайней мере, если государство в состоянии проводить разумную внешнюю политику. Но ведь уже очевидно, что пандемия и рецессия ощутимо ускоряют геополитическое время. Это значит, что теперь трансформация будет происходить гораздо быстрее и, соответственно, может оказаться более опасной. Особенно для таких небольших стран, как Беларусь. Потому что не только перестают работать международные договоренности и институты, но и быстро теряются бывшие ориентиры того, «что такое хорошо, а что такое плохо».

Хотя, в отличие от времен холодной войны, мы не будем находиться в эпицентре геополитического противостояния великих держав, который сейчас переместился в Азиатско-Тихоокеанский регион. И это потенциально открывает перед нами дополнительные возможности. Но воспользоваться ими мы сможем только в том случае, если выдержим давление двух других кризисов.

Так сможем ли мы выдержать и тем самым доказать, что белорусская государственность неслучайна?

Кризисы — коварные враги. Ведь победить их можно только тогда, когда победишь худшее и самое слабое в самом себе. Кризисы, по крайней мере такие глубокие, как сейчас, обязательно в каждом государстве и каждом обществе найдут самые серьезные уязвимости и концентрированно по ним ударят. По какой же уязвимости они в первую очередь будут бить в нас?

Ответ кажется очевидным — по общественно-политическому расколу.

По той самой проблеме «Менска и Минска», которая присутствует с первого дня белорусской государственности. И если в относительно спокойные времена эта проблема остается в более менее латентном состоянии, то во время кризисов она неизбежно выходит на первый план и так или иначе охватывает всё большое количество населения. В результате Беларусь сама себя подрывает изнутри, вместо того чтобы концентрировать все свои небольшие ресурсы ради преодоления кризисов. Страна становится еще более легкой добычей не только для абстрактных кризисов, но и для тех конкретных групп интересов внутри и за пределами, которые работают против белорусской государственности.

Понятно, что диагностировать этот вызов куда проще, чем найти на него эффективный ответ.

После трех десятилетий политической разобщенности и противостояния взаимное неприятие стало основой мироощущения многих по обе стороны внутриполитических баррикад. Они физически живут в одной Беларуси, а ментально — в совершенно разных.

И почти никогда между собой не пересекаются, но абсолютно уверены, что все их проблемы исключительно из-за тех, «других». Тем более что каждая сторона регулярно дает друг другу основания убеждаться в своих предвзятостях. Как власти, так и оппозиция отмечаются странными заявлениями и поступками. Как государственные, так и оппозиционные СМИ иногда публикуют просто-таки безумные и даже пакостные материалы.

Но всё же, слава богу, наша ситуация несравнима со многими другими странами, которые, например, пережили гражданские войны. И поэтому даже самые простые меры могли бы нам помочь.

Для начала было бы хорошо понять, что большинству политически неактивного общества внутреннее противостояние просто не понятно и потому не интересно. Те среди «баррикадников», кто надеется, что кризис втянет в противостояние и остальных, конечно, правы. Но ведь они как будто не понимают, что далеко не все втянутся именно на их сторону. Поэтому единственным прогнозируемым результатом будет ослабление страны, как это уже случалось. А надеяться на победу одной из сторон в условиях тройного кризиса — это как играть в русскую рулетку, где неминуемой жертвой, опять-таки, будет Беларусь.

Следует наконец-то политически повзрослеть. Одно из определений того, что значит быть взрослым, звучит так: делать то, что в твоих интересах даже тогда, когда именно этого хотят твои родители. Все эти годы многие явно важные для страны решения не принимались лишь потому, что то ли власти, то ли оппозиция считали, что они совпадали с интересами оппонентов. Кризисы — хороший повод понять, что интересы независимой Беларуси всё же важнее.

Наконец, иногда достаточно просто терпимости и сдержанности в поведении и высказываниях. Это не значит, что не нужно ставить друг перед другом неприятных и трудных вопросов или высказывать собственные мнение, которые наверняка не понравится другой стороне. Но ведь согласитесь, что делать это можно по-разному. Можно, как было до сих пор. А можно — с хотя бы минимальным уважением и пониманием, что другая сторона — это тоже Беларусь.

Если мы не осилим даже этих простых вещей, то мы с большой вероятностью провалим предстоящее испытание белорусской государственности. Тогда последствия могут быть самыми трагическими. И это не политический лозунг, а аналитический вывод, который является одновременно плохой и хорошей новостью.

Плохой, потому что многие в обществе уже очень далеко зашли в ненависти к внутренним оппонентам. А хорошей — потому что история знает множество примеров, когда именно во времена подобных исторических вызовов страны доказывали свое право на государственность.

* * *

«Комментаторы из народа» не поверили г-ну Прейгерману. Типичные отклики: «О, лукашисты уже Прейгермана выслали нас пугать. Мы эти басни слышали за 30 лет уже 20 раз. “Все мы в одной лодке”, “надо потерпеть”, “не время раскачивать лодку”. А под эти басни Беларусь опустилась на дно Европы. Сейчас одни задыхаются от пневмоний, а кто-то пьёт молочко от козочек и словоблудит. Пусть уходит!» (Василь, 14.04.2020 / 22:00). «Тьфу. Отбеливатель режима. Оказывается, это не самоизбранный брутально учинил расправу над демонстрацией 19 декабря, а просто “общий эмоциональный накал вошёл в красную зону”… Читать противно. Но я себя заставил дочитать. Выводы: никакого коронавирусного кризиса нет, есть упрямое нежелание кумира Прейгермана вводить жёсткий карантин. И именно он упустил время и каждый последующий день промедления будет стоить очень дорого. Что касается экономического кризиса, то в первую очередь он коснется стран, живущих туризмом… Мы также не зависим от трудовых мигрантов на сельхозработах, как богатые страны Европы. Так что как раз у нас не всё так должно быть плохо. А если кое-кто довел экономику до ручки, то нечего прикрываться мировым кризисом, не прокатит. Ну и, конечно, призыв сплотиться всем нам перед этими вызовами, что следует понимать так: патриоты должны вновь сплотиться вокруг своего вождя в условиях, когда с востока могут начать его “мочить”. Эээ, нет уж. Я не намерен этого делать. Если возникнет очередной виток “братских разборок”, я возьму попкорн и с интересом буду наблюдать. Для меня твой кумир, неуважаемый Прейгерман, едва не бОльшее зло, чем злобный карлик с востока. Тот по крайней мере трактором своих граждан не лечит и на парад не зовёт!!!!» (Александр, 14.04.2020 / 22:10).

Мне далековато до директорства в каких бы то ни было советах, но к аналитике некоторое отношение имел… Так вот, вряд ли следует искать параллели между событиями конца 2010 г. и тем, что происходит сейчас. Исходные данные в двух случаях разные: разгон многотысячной, но всё же ограниченной по масштабам демонстрации «за честные выборы», и экзистенциальная угроза, понятная миллионам (и в последние недели каждодневно переживаемая ими).

«Коронавирусный кризис» вовсе не обязательно ударит по «общественно-политическому расколу» (т. е. усилит его; впрочем, см. ниже о сомнениях, есть ли такой раскол в РБ). Уже сейчас можно видеть, что сторонники «Менска и Минска», БНР и БССР, etc. ситуативно объединяются вокруг реальных дел – прежде всего при сборе средств для медиков и медучреждений. Экономический кризис, «сдувание» ВВП? Но и в соседних странах будет примерно то же самое (и ни у кого не останется сил на захват соседей… :)) Стало быть, вывод о возможной утрате белорусской государственности базируется на шатких посылках и, мягко говоря, поспешен.

Как-то уже замечал, что метафора «баррикад» в современной Беларуси редко бывает плодотворной. Простите, небольшая самоцитата из текста годовой давности: «По-моему, не стоит много говорить о «расколе» в Синеокой, даром что многие [О. Манаев и др.] говорят, видимо, пытаясь заработать себе дополнительные баллы. Диагноз на «Немецкой волне» 23.03.2019 неправильно был поставлен: «стороны белорусского общества» не действуют на «уничтожение» друг друга, а большей частью томятся в своих информационных пузырях и не слышат, не желают слышать альтернативных идей. Если коротко: в трясине нет раскола, для которого нужны более-менее очерченные позиции сторон, а «исчезновение общих смыслов и ценностей, объединяющих людей в общество и нацию» называется иначе (например, аномией). Вместе с тем не преувеличивал бы масштабов и закоснелости упомянутой аномии. Независимость сама по себе задаёт рамки для совместной экономической деятельности, а последняя объективно подкрепляет общие интересы её участников».

* * *

Если Е. Прейгерман хотя бы играет в неангажированность (а может, и не играет – в пояснении к своему тексту назвал его «криком души»; правда, «крик» вышел слишком уж обтекаемый, отредактированный), то «профессор» – точнее, преподаватель провинциального американского университета Григорий Иоффе – даже не скрывает, что ему нравится А. Лукашенко и то, как в Беларуси борются с коронавирусом. Забавный получился у Г. Иоффе диалог с журналистом «РС» В. Цыганковым (перевод с бел.):

— Вы специалист по Лукашенко, встречались с ним, писали книгу о Беларуси. Могли ли вы предсказать, как он поведёт себя в этом кризисе, в отношении к эпидемии?

— Я тут никаких прогнозов не имел. Но теперь я думаю, что его политика значительно более осмысленная, чем политика в многих иных странах.

Типичный «whataboutism» 🙁 … «Спец по Лукашенко» сделал и «прогноз» в традиционном духе «кто, если не он»: «В рамках нынешних реалий, того, кто мог бы потенциально играть роль нового лидера, я пока не вижу, что это реалистично в ближайшее время. Лукашенко по–прежнему находится в хорошем физическом состоянии, и степень консолидации политической элиты вокруг него высокая». Ну, Г. Иоффе в ноябре (!) 2016 г. предсказывал и победу Хиллари Клинтон, рассуждая о Трампе: «На одном попрании политической корректности выборы не выиграешь». В общем, классный аналитик, любитель пофедутить 🙂

«Три мудреца в одном тазу»: М. Жбанков, Е. Прейгерман, Г. Иоффе

Напомню о двух интересных высказываниях Гришиного любимца (нет, не о тракторах, хоккее или козочках). Вот 12.03.2020 ситуация с коронавирусом COVID-19 обсуждалась на встрече А. Лукашенко с министром здравоохранения РБ. А. Л.: «Я понимаю, что нам удалось спокойно пройти этот период…» А 31.03.2020 во время рабочей встречи с председателем «Совета республики»: «Мы сейчас (это мои ощущения, исходя из цифрового анализа заболеваемости) находимся на пике. Я уже молю Бога, чтобы до Пасхи этот пик ушел вниз». К Пасхе – очевидно, имелось в виду 19 апреля с. г. – число заразившихся в РБ по сравнению с концом марта выросло настолько (по официальным данным, в 30 с чем-то раз), что минздрав начал отправлять «нетяжёлых» больных на домашнее лечение…

В белорусском политикуме, похоже, таки открывается «окно возможностей» – вот только те ли, кто надо, в него пролезут?

Подготовил В. Рубинчик,

Минск-город-герой, 18.04.2020

Опубликовано 19.04.2020  00:56

От редактора belisrael.

Делайте как наша читательница и авторша интересных материалов и проектов из Борисова Наталия Голова (Anna Avota)

Добавлено 19.04.2020  10:13

Anna Avota. ЧАРОЎНЫЯ НАЖНІЧКІ

ЧАРОЎНЫЯ НАЖНІЧКІ

(сцэнарый па матывах яўрэйскіх казак)

Публікуецца ўпершыню

(С) Anna Avota * 2017 * myza.by

РЫЎКА, дачка краўца Берла, маці Шмуэля

ШМУЭЛЬ, бедны кравец

РЭБЕКА, сірата з Варшавы

ШЛЁМА, шынкар

ПЕСЯ, самая багатая гандлярка ў мястэчку

ГІРШ, сын Песі, марыць паступіць у віленскi балет

РЭЙЗЛ, цнатлівая сястра Гірша, дачка Песі

МАДАМ СОФА, гаспадыня адмысловага завядзенія

ЭТЛ і ЦЭЙТЛ, паненкі з завядзенія цёці Соні

ЧОРТ, у вобразе нямецкага Музыканта

ФІШЛ, мясцовы скрыпаль

МОЙША, дохтур

ЁЙСІФ, рэбе

У эпізодах: гараджане, суседзі, наведвальнікі шынка.

 

ІНТРА

У адным мястэчку жыў бедны кравец Шмуэль са сваёй маці Рыўкай. Кажуць, яе бацька Берл, дзед Шмуэля быў тутака найлепшым краўцом i працаваў за дзесяцёх, быццам нячысцік яму дапамагаў. А не стала Берла, то і сям’я хутка збяднела.

 

Сцэна I

Дзень. Дом краўца, дворык, плот ля завядзенія мадам Софы.

Шмуэль, яго маці Рыўка, суседзі, мадам Софа.

Шмуэль сядзіць ля дома з кавалкам тканіны ў руках, назірае за аблокамі, аб нечым марыць. Рыўка назірае за ім. Раптам хапаецца за сэрца.

Мама, вы крышачку захварэлі?

Не, Шмулік, ужо паміраю.

Рыўка дастае з гарсэткі скрутак.

Вазьмі нажнічкі твайго дзеда краўца Берла, мусіла аддаць іх табе ў спадчыну…

Шмулік разгортвае скрутак, там іржавыя старыя нажніцы.

Гэтыя нажніцы зробяць цябе самым багатым краўцом у мястэчку.

З вашае смерці, мама, я самы нешчаслівы ў гэтым мястэчку.

Ты будзеш самы шчаслівы, калі падбярэш скарб, які сам трапіць табе пад ногі.

Рыўка памірае. Шмулік спрабуе падняць, але не атрымліваецца.

Што робіць сапраўдны жыд, калі ў яго здараецца гора? Канешне, спявае ды танчыць.

Шмуэль танчыць ля хаты з кавалкам тканіны, да яго далучаюцца суседзі і выпадковыя мінакі. Аднекуль узнікае бутэлька гарэлкі і чарачка. Усе па чарзе п’юць у час танца.

Мадам Софа высоўваецца праз плот.

Пашчасціла таму заказчыку, чые грошы Шмулік зараз прапівае.

Шмуэль трымае ў руках скрутак, на якім падпісана “Замова для мадам Софы”, у скрутку два грошыкі. Аддае камусьці адзін грошык, забірае бутэльку, танец працягваецца.

 

Сцэна II

Дзень. Крама гандляркі Песі. Песя, яе сынок Гірш. Пакупнік.

Гірш прадае Пакупніку камізэлю, Песя прыглядвае за імі. Пакупнік мацае камізэлю.

Дзе, кажаце, пашытая?

У Парыжы.

А то далёка?

У Вільні былі?

Пакупнік трошкі ў сумневе.

Ну, вось Парыж у чатыры разы далей.

Што вы кажаце! Такая глухмень, і так шыюць!

Таму і каштуе.

Пакупнік адлічвае і аддае грошы, забірае камізэлю, сыходзіць. Гірш пералічвае грошы. Песя дапісвае нулік да цаны на камізэлі.

Чым вышэй цана, тым менш падобна, што той куцюр – Шмулік з нашага штэтла.

Ваша праўда, мама.

Маладзец, сынок, будзе каму прыглядаць за крамай, калі пайду да вашага з Рэйзл таткі.

Забірае ў Гірша пералічаныя грошы.

Але вы абяцалі грошы, каб я восенню паступіў у віленскі балет!

Гірш, не навадзі маме хваробу на галаву.

Я танцор, а не гандляр!

Песя хапаецца за галаву.

Ой,ой, ізноў зрабіў маме мігрэнь…

Песя прысаджваецца на крэсла. Гірш набірае са збана вады ў рот, пырскае на Песю. Навязвае ёй на галаву хустку, дае нюхаць солі.

Мо Рэйзл возьмеце замест мяне?

Твая сястра зможа прадаць хіба што сваю цнатлівасць. Але вось твой сябра Шмуэль…

Песя думае. Паглядае хітра.

Сынок, каб ты трошачкі дагаварыўся з ім, пакуль ён у жалобе… Шыць у нас на замову… За два грашы на тыдзень…

Гірш здзіўлены.

А як я з ім на такое дамоўлюся?

Песя адпівае са збана. Дае Гіршу грошык.

 

Сцэна ІІІ

Вечар. Шынок Шлёмы.

Шынкар Шлёма, Шмуэль, Гірш, Этл, Цэйтл.

Шмулік заходзіць у шынок, натыкаецца на Этл і Цэйтл. Хоча разысціся з імі, але трапляе то да бюста адной, то да зада другой.

Мадам пытаецца, калі мы можам забраць нашыя сукенкі.

Скажыце мадам, што заўтра.

У Шмуліка атрымліваецца праслізнуць між паненкамі, ён садзіцца ля стала. Разгортвае скрутак “Замова для мадам Софы” і дастае апошнюю капеечку. Кліча шынкара. Той нясе бутэльку і чарку, але бачыць капейку і ставіць толькі чарку. Шмуэль засмучаны, хутка выпівае. Дастае дзедавы нажнічкі. Шлёма глядзіць крыху пагардліва, забірае нажнічкі, налівае Шмуліку яшчэ.

Раптам побач садзіцца Гірш, кладзе ля нажнічак грош. Здаволены шынкар ставіць ім на стол бутэльку і яшчэ адну чарку.

Шмуэль радасны. Наліваюць.

Ну, за тваю маці Рыўку, Шмулік. Хай ёй добра жывецца на небе.

Хочуць стукнуцца чаркамі. Шлёма звяртае ўвагу.

Мо паны не будуць за нябожчыцу чокацца?! Чэрці на звон збягуцца.

Гірш і Шмуэль пераглядваюцца, здзекваюцца з шынкара.

У суботу не збягуцца.

А хіба чэрці шабат святкуюць?

А хіба чэрці не жыды?

Шынкар цішком плюе праз левае плячо.

Я і сам напалову гой, таму адна палова мяне ў шабат працуе, а другая адпачывае. Прасці госпадзі.

Гірш і Шмулік ужо трошкі весялейшыя.

Маці хоча, каб ты да нас наняўся шыць…

Шмулік ажыўляецца.

…за два грашы на тыдзень.

Шмулік пакрыўджаны, але робіць выгляд, быццам у філасофскім роздуме.

Не, прабач, Гірш, не пайду. Я ж вольная птушка. А вольныя птушкі за два грашы не спяваюць. Хаця б за чатыры.

Ды я й за дзесяць у краму не хачу! Ехаў аднойчы ў прыцемках з горада з таварам, гляджу, на дарозе мех валяецца. Спыніўся, падабраў. Цяжкі. А ў ім нешта сыпкае. Закінуў, вязу. Дай, думаю, хаця б паглялжу, што. Калі соль – то добра, але ж калі цукру цэлы мех, то прадам і паеду ў Вільню, паступлю ў балет, і хай маміна крама хоць згарыць! Адкрыў, лізнуў. А адтуль як выскачыць чарцяня і як зарагоча – Гірш, ты лізаў маю задніцу!

Шынкар пачынае зноў плявацца праз левае плячо.

Зусім здурнелі, чорта ў суботу ўзгадваць!

Дык субота пяць хвілін таму скончылася.

 

Сцэна IV

Вечар. Шынок Шлёмы.

Шынкар Шлёма, Шмуэль, Гірш, Чорт, Рэйзл – сястра Гірша (успамін).

Дзверы расчыняюцца і ў шынок заходзіць Чорт у выглядзе нямецкага Музыканта ў капелюшы, з інструментам. Спыняецца на парозе. Шынкар напружваецца. Вітаецца першым.

Шалом.

Ну, дапусцім, прывітанне.

Што пан будзе піць?

Паны ўсе ў Варшаве.

Шынкар не настойвае.

Музыкант, не здымаючы капелюша, садзіцца да Гірша са Шмулікам. Тыя разглядаюць незнаёмца.

Што адзначаем?

Памінкі па яго маці, Рыўцы.

Музыкант быццам нешта прыпамінае.

Не, не ведаў такую.

Музыкант замаўляе тры чарачцы для сябе, Гірша і Шмуліка.

Пэўна, харошая была кабета.

Ой, харошая!

Шынкар падае тры чаркі. Гірш са Шмулікам п’юць, Музыкант адпівае крышачку і недапітую ставіць. Дастае інструмент. Гірш са Шмулікам глядзяць на недапітую чарку.

Добрая была!

Душэўная!

Музыкант пачынае наігрываць. Гіршавы ногі самі прыстукваюць пад сталом. Шмуэль заўважае гэта.

А як танчыла!

Што, сапраўды добра танчыла?

Музыкант замаўляе яшчэ дзве чаркі. Гірш не разумее, што адбываецца з яго нагамі. Шмуэль радасны.

Як ніхто ў нашым штэтле! Апошняя танцорка гэтага мястэчка!

Шынкар прыносіць яшчэ две чаркі, але Музыкант спыняе.

А, дык апошняя…

Музыкант адмаўляецца ад гарэлкі. Шынкар хоча адыходзіць. Шмулік яго чапляе за рукаў.

А я ж ейны сын, пераняў ад маці лепшае!

Музыкант ківае, каб шынкар паднёс чарку Шмуэлю. Гірш пачынае злавацца.

Хто? Ты?

А хто?

Лепшы танцор тут я!

Музыкант дае шынкару знак, каб перасунуў чарку да Гірша, той совае.

Да ты ж гандляр!

Шынкар на маўклівы загад Музыканта перасоўвае чарку да Шмуліка.

А ты кравец!

А што мне перашкаджае танчыць?

Я табе зараз скажу, што…

Абодва падымаюцца. Шынкар спыняе.

Эй, панове, можа без бойкі сення? Апошні рамонт абышоўся ў капейчыну!

Музыкант хітра пасміхаецца.

Можа быць, у заклад?

Мне няма чаго ставіць, я ўжо тыдзень як сірата.

І ў мяне грошы скончыліся.

Стаўце штось даражэйшае.

Гірш і Шмулік думаюць.

Самае дарагое.

Гірш падскоквае, бо яму прыходзіць думка…

Рэйзл!

/успамін пра Рэйзл/

Пра сястру Гірша, Рэйзл казалі – самая цнатлівая паненка ў мястэчку. Гандлярка Песя сцерагла сваю дачку ад ўсіх сучасных захапленняў. Усім наўздзіў Рэйзл чытала Тору, ведала на памяць малітвы, карацей, з усіх бакоў харошая была нявеста. Таму маці адмаўляла мясцовым кавалерам і чакала найвыгаднейшага жаніха.

Музыкант, Шмулік і шынкар Шлёма глядзяць на Гірша. Той ззяе. На стале ўжо ляжаць папера і аловак. Музыкант дае знак шынкару, каб той пісаў.

Калі я прайграю, Шмулік, ажэнішся з маёй цнатлівай сястрой Рэйзл!

Шлёма ажно вылупляе вочы, Музыкант пасмейваецца. Шмуліку падабаецца ідэя.

Калі ты прайграеш, то пойдзеш да нас у краму на год шыць задарма!

Музыкант робіцца дзелавым і сур’ёзным.

Маладзец, гандляр.

Паціскае Гіршу руку.

Кравец, ты згодны?

Шмулік ківае. Шлёма падае ім паперу з дамовай, яны падпісваюць. Музыкант пачынае граць. Гірш і Шмулік танчаць адзін супраць аднаго. Музыка паскараецца. Яны танчаць хутчэй і хутчэй. Ужо і Музыканта няма, а музыка ўсё грае, а яны ўсё танчаць, пакуль шынок не пачынае вярцецца перад вачыма. Стомлены Гірш падае на падлогу, Шмулік жа скача далей. Напужаны шынкар стаіць ля сцяны, кідаецца да Шмуліка.

Хопіць! Гірш прайграў!

Шмулік, нарэшце, спыняецца.

 

Сцэна V

Раніца. Вуліца мястэчка, вакно нейкага дамка.

Шмуэль, Рэбека.

П’яны Шмуэль ідзе па вуліцы, прытанцоўвае і спявае.

Скарб! Цнатлівая Рэйзл мой скарб! Дачка гандляркі Песі мой скарб! Мама, дзякую за блаславенне! І за ногі, якія ператанчылі Гірша!

Раптам спатыкаецца аб кагосьці на зямлі, траха не ляціць.

Ля плота спіць жабрак з клункамі. Але ў Шмуліка ўсё плыве перад вачыма.

Каб цябе!

Жабрак прачынаецца. Гэта мурзатая, дрэнна апранутая дзяўчына (Рэбека).

Думаў, памерлая.

Жывейшая за цябе, хам.

Сама ж пані таксама не варшаўская князёўна.

Але з Варшавы іду.

Шмуэль горда азіраецца, аглядае гарадскі пейзаж.

Ну, і як пані знайшла нашае мястэчка?

Выпадкова. Хочаш спаць – шукай сабе іншы кут, валацуга.

Не адгадала! я кравец Шмуэль!!! без пяці хвілін зяць самай багатай у мястэчку гандляркі!!!

Расчыняецца вакно, на Шмуэля выліваецца вада. Мурзатая рагоча. Шмуэль абтрасае ваду.

А можа вашай найсвятлейшай цешчы пакаёўка патрэбная?

Мо нават і мне цяпер спатрэбіцца.

Сыходзяць разам. Шмуэль зусім не стаіць на нагах, мурзатая яго прытрымлівае, вядзе.

 

Сцэна VI

Дзень. Вуліца мястэчка, куст.

Гірш, Песя, рэбе Ёйсіф, Этл, Цэйтл, шынкар Шлёма, мадам Софа, Рэйзл, гараджане.

Раніцай мястэчка абляцела навіна, як Гірш прайграў сваю сястру, цнатлівую Рэйзл Шмуліку ў шлюб.

Аб гэтым балбочуць Этл і Цэйтл з шынкаром Шлёмам, ён трасе паперкай з дамовай. Хтосьці расказвае рэбе Ёйсіфу, які ледзь стрымліваецца, каб не зарагатаць. Збіраюцца людзі, хтосьці смяецца, хтосьці здзіўлены. Гандлярка Песя таксама чуе гэтыя размовы, кідаецца шукаць Гірша. Гараджане глядзяць ёй услед, абмяркоўваюць. Рэйзл чуе ад кагосьці, амаль страчвае прытомнасць.

Гірш з хворай галавой прачынаецца ў кустах. У той жа момант хаваецца ў куст ад Песі, бо тая ў лютасці прабягае міма. Раптам Песя натыкаецца на рэбе Ёйсіфа. Гірш падслухоўвае з-пад куста.

Вітаю шаноўную Песю, цудоўную раніцу падарылі нам сёння нябесы.

Каб ведаў шаноўны рэбе, што падарыў мне сёння мой сын Гірш!

Адкуль жа мне тое ведаць!

Ён хоча адправіць мяне ў магілу!

Гірш купіў вам труну?

Гірш прадаў сваю сястру Рэйзл у шлюб!

Аднойчы кожнае дзіця пакідае дом, каб віць сваё гняздо.

Рэбе, у тым гняздзе не будзе нічога, акрамя голых яек!

Калі Рэйзл пойдзе за птушніка, то мае вам віншаванні.

Хаця б! Гірш прадаў яе гэтаму галадранцу, краўцу Шмуліку! Маё золатка! Маё багацце! Мая цнатлівая Рэйзл! Ці бачылі вы, рэбе, яшчэ адну такую харошую нявесту ў нашым штэтле! Магла б мець прыстойнага мужа!

Рэбе спачувальна ківае.

Трымайцеся.

Рэбе, ці можна скасаваць гэтую дамову, бо абодва ж былі… крыху ў подпітку?

Крыху?

Як свінні.

Песя глядзіць з надзеяй. Рэбе ўздыхае.

Шчыра спачуваю, пані Песя. Але ніяк нельга. Бо слова сына Ізраіля – мацней за жалеза.

Ну, то я яму тое жалеза зараз паміж вачэй прыкладу!

Песя бяжыць далей, Гірш пад кустом разумее, што яму лепш не паказвацца.

 

Сцэна VII

Дзень. Завулак, плот.

Рэйзл, Фішл, Песя.

Рэйзл стаіць ля плота, нярвуецца. Падыходзіць Фішл са скрыпкай. Рэйзл кідаецца да яго ў абдымкі.

Я думала, ты не прыйдзеш, каханы!

Калі тое было, каб я да цябе не прыйшоў.

Бяда, Фішл! Гірш учора напіўся!

У твайго брата праз дзень такая бяда.

Ён прайграў мяне Шмуэлю!

Твая маці адыграе цябе назад.

Мая маці нічога не зробіць, бо ў іх заклад!

Побач ідзе Песя, чуе голас дачкі, спыняецца, падслухоўвае.

А я не хачу, каб нашага з табой дзіцёнка гадаваў чужы чалавек!

Каго?

Ужо хутка тры месяцы, я хацела зрабіць табе сюрпрыз на дзень народзінаў, таму маўчала.

Песя за вуглом не верыць таму, што чуе. Фішл таксама здзіўлены. Хоча адсунуцца ад Рэйзл, тая прыціскае яшчэ больш.

Рэйзл, ты ведаеш, слова жыда мацней за жалеза. Што зробіш, Рэйзл. Ад лёсу не сыдзеш. А мне акурат самы час сыходзіць. На рэпетыцыю.

Фішл спрабуе выкараскацца з абдымкаў Рэйзл.

Калі мы сустрэнемся?

Ой, Рэйзл, зараз ты чужая нявеста. Неяк непрыстойна атрымліваецца… Ну, бывай.

Каханы!

У Фішла атрымліваецца выбрацца, Рэйзл чапляецца за скрыпку, ён выдзірае, збягае. Рэйзл не паспявае за ім.

 

Сцэна VIII

Дзень. Пакоі Шмуэля.

Шмулік, Рэбека, мадам Софа.

Шмулік прачынаецца на падлозе, цягнецца за шклянкай вады, п’е. Вакол страшэнны гармідар. Бачыць у сваім ложку дзяўчыну.

Хазяін, слухайце, няблага было б гарбаты папіць.

Няма.

Пазычце ў цешчы.

Дзяўчына салодка пацягваецца ў ложку.

Давайце дамовімся, што на маім ложку буду спаць я, а не мая пакаёўка.

Давайце дамовімся, што ваша пакаёўка не будзе вашу п’яную светласць падымаць з падлогі.

Хаця б імя назавіце.

Рэбека.

А мяне зваць…

Тут ў хату хтосьці грукае і заходзіць.

ШМУЭЛЬ!!!

Гэта прыйшла мадам Софа.

Шмулік хаваецца пад ложак, Рэбека накідвае шалік і ўстае з ложка.

Мадам Софа разглядае распранутую мурзатую дзяўчыну, раскіданы ложак.

Вітаю пані…

Рэбека.

Хацела б я ведаць, калі ўжо будуць гатовыя сукенкі, што замовіла вашаму…

…кузэну.

Мадам Софа недаверліва глядзіць. Шмуэль пад ложкам нездаволены.

…кузэну Шмуэлю тыдзень таму. Учора ён казаў заўтра.

Ну то заўтра.

Даруйце, шаноўная, але заўтра гэта сёння.

Ну то сёння.

Шмуэль з-пад ложка круціць галавою і паказвае, што грошы прапіў. Рэбека робіць выгляд, што нешта прыпамінае.

Чакайце, пані…

Мадам Софа.

Я ўспомніла, мадам Софа, што мой кузэн забыўся сказаць вам, што яму каліва не хапіла на ніткі.

Якія ніткі?

Шаўковыя, канешне.

Шмуэль пад ложкам радуецца, якая ў яго кемная пакаёўка.

То калі вы зараз дадасце грошык, заўтра раніцай зможаце забраць сукенкі.

Шмуэль расчараваны, што толькі адзін грошык.

Мадам Софа выдае Рэбецы грошык і сыходзіць. Шмуэль вылязае з-пад ложка. Рэбека працягвае яму грошык.

Схадзіце па гарбату, кузэн.

Шмуэль, павярцеўшы грошык, кладзе яго на стол.

Я ўчора прапіў увесь аванс. Гэтага нават і на ніткі не хопіць. Відаць, трэба мне йсці да Песі.

Мамы Песі, кузэн.

І не называйце мяне кузэнам!

Дбаю аб вашай рэпутацыі.

Шмулік хутка апранаецца і сыходзіць. Рэбека дастае са сваіх клункаў мёд і булку.

 

Сцэна IX

Дзень. Крама Песі.

Шмулік, мадам Софа, Гірш, Рэйзл.

У краме Песя адна. Бачыць Шмуліка, пачынае злавацца. Той стараецца выглядаць далікатным і радасным.

Дабрыдзень, мама.

Калі ты прыйшоў да Рэйзл, то яе няма.

Я прыйшоў да вас, мама, з адной далікатнай справай.

Грошы не дам.

Мама, я…

Усяго найлепшага. Сынок…

У краме з’яўляецца Рэйзл, бачыць Шмуліка, пазірае на яго з нянавісцю.

Добрай раніцы, Рэйзл.

Рэйзл маўчыць. Песя злуецца.

Ты што, знямела ад шчасця? Павітайся з жаніхом.

Шмулік бярэ руку Рэйзл, каб пацалаваць, тая вырывае і лупіць яго па твары. Песя ў той жа момант выдае Рэйзл аплявушыну. Шмулік выбягае з крамы.

Мама, нашто вы б’ецеся!

Гэта яшчэ дзякуй богу, твой брат сёння прайграў тваю хвалёную цнатлівасць! Шалахвостка! Здрадніца!

Я за Шмуліка ўсё роўна не пайду!

А за каго пойдзеш? За таго, хто табе ў жывот нарабіў?

Рэйзл адварочваецца і маўчыць.

А ну, прызнавайся, хто!

За Шмуліка не пайду.

Не пойдзеш за Шмуліка, пойдзеш да мадам Софы. Цябе там прымуць, як сваю.

Я яго не люблю! Гэта гвалт!

Гвалт – гэта рабіць маме мігрэнь, калі мама клапoціцца пра тваю будучыню.

У краму заходзіць з вінаватым выглядам Гірш.

Ну, што, кат, з’явіўся?

Добрай раніцы, мама.

Як твой бессаромны язык такое вымаўляе! Паглядзі, да чаго давёў сястру! Для каго я яе гадавала! Для гэтай галоты?

Прабачце, мама. Можа, мне лепш з’ехаць з дому зараз?

Што??? Ой, паміраю, мая мігрэнь, вады…

Песя прысаджваецца на крэсла, Гірш кідаецца наліць вады.

Рэйзл абмахвае Песю. Гірш дае вады.

Ой, дрэнна мне, дрэнна…

Мама, што вам зрабіць?

Ідзі да пакупнікоў, Гірш… Ратуй нашу сямейную справу, сынок… Рэйзл пабудзе са мной…

Мама, я не сыйду з крамы, пакуль вам не палепшае!

Гірш сустракае пакупніка, які толькі што ўвайшоў. Песі робіцца раптам значна лепей.

Хрэн табе цяпер, а не віленскі балет. Лепшы мужык – вінаваты мужык.

Рэйзл ад нечаканасці ажно разяўляе рот.

 

Сцэна Х

Дзень. Пакоі Шмуліка.

Шмулік, Рэбека.

Сумны Шмулік заходзіць ў пакой. Рэбека п’е гарбату з мёдам і булкай. Запрашае яго да стала.

Дзе вы ўзялі гарбату?

Яна ў вас пад вакном расце.

Дык гэта ж мята!

Дык што ў гэтым дрэннага?

Але ж, у гэтым нічога.

Што пан невясёлы, цешча грошы не дала?

Заказчыца паскардзіцца на мяне, што прапіў аванс, і шлях мне адзін – за краты, бо аддаваць няма чым. Ой, мама, мама, сын твой пайшоў не па той дарозе…

Рэбека ад яго ныцця курчыцца, падсоўвае яму булку і гарбату.

Слухайце, кузэн. А дзе вашыя нажнічкі, каторыя ад дзеда-краўца засталіся?

Заклаў шынкару ўчора. Адкуль вы ведаеце?

Вы п’яны ноччу расказалі. Карацей, ідзіце ізноў у краму да Песі.

Не, даруйце!!!

Рэбека дае Шмуліку грошык.

Рабіце, як я кажу. Купіце кавалак самай лепшай тканіны, колькі хопіць. А я пакуль вярну тое, што вам належыць.

Шмулік жуе булку, Рэбека так на яго глядзіць, што ён пачынае збіраецца.

 

Сцэна ХІ

Дзень. Шынок Шлёмы.

Шлёма, Рэбека.

Рэбека падыходзіць да шынка, садзіцца на лаўку з бруднай анучкай у руках і прыкладае так і сяк да яе нажніцы. Уздыхае. Шынкар заўважае мурзатую госцю, сочыць за ёй. Рэбека быццам бы хоча парэзаць анучку, але не вырашаецца. Шынкар ідзе да яе.

Што гэта пані робіць?

Ды вось мой кузэн Шмулік папрасіў пашыць апранаху нашаму пудзілу ў садок. А мне шкада псаваць харошыя нажніцы аб гэтую брудную анучу.

А што, дужа харошыя?

Дык самыя лепшыя! Яшчэ дзед Шмуліка, кравец Берл, для пані з Зембіна шлюбны строй імі краіў.

Ой, ой, такі рарытэт!

Я б памянялася на якія старыя…

Калі пані хоча, можам памяняцца!

Шлёма дастае старыя Шмулікавы нажніцы. Мяняюцца, Рэбека сыходзіць. Шлёма задаволены.

 

Сцэна XII

Дзень. Крама Песі.

Шмуэль, Песя, Гірш.

Шмуэль сціпла заходзіць у краму Песі. Песя паглядае сувора, Гірш увогуле стараецца не глядзець Шмуэлю ў вочы.

Я б хацеў набыць у пані тканіну.

Якую пан хоча?

Вось гэту. Самую дарагую.

Колькі пан будзе браць?

Шмулік працягвае грошык.

Колькі выйдзе.

Гэта ваша ўсё?

Усё.

Песя глядзіць на яго, на грошык і рагоча.

Выдатнага мужа ты прыдбаў сваёй сястрыцы, сынок!

Гірш адмярае сантыметр тканіны, заварочвае яе Шмуліку ў паперку.

 

Сцэна ХІІІ

Дзень. Гарадскі парк, алея.

Рэйзл, Цэйтл, Этл, Фішл.

Засмучаная Рэйзл ідзе шукаць Фішла. Раптам бачыць, як Фішл забаўляецца ў ціхім месцы з Этл і Цэйтл. Перад вачыма ўсё верціцца, Рэйзл страчвае прытомнасць. Гэта бачыць дохтур Мойша.

 

Сцэна ХІV

Дзень. Пакоі Шмуліка.

Рэбека, Шмулік.

Шмулік дома, побач Рэбека, ён істэрычна рве валасы, хапаецца за вяроўку.

Я прапаў! Маё чэснае імя!

Рэбека чакае, пакуль ён супакоіцца.

Цішэй вы, перапужаеце суседзяў.

Суседзі першымі прыйдуць плюнуць на маё надмагілле! На якім будзе напісана квадратнымі літарамі: Шмулік, сын Рыўкі, унук краўца Берла – п’яніца! Прапіў замову! Сеў за краты! Ганьба!

Слухайце, калі хочаце вешацца, вось вам.

Рэбека падае яму зэдлік.

Пайду пагуляю, пакуль вы тут справіцесь.

Рэбека накідвае хустку і збіраецца сысці. Шмулік пачынае асэнсоўваць, драматычна працягвае руку да Рэбекі.

Дайце хаця б вады папіць нябожчыку.

Рэбека вяртаецца, налівае вады ў шклянку, дае Шмуліку. Той жлукціць.

Рэбека, я не ведаю, што мне рабіць. Гэтага не хопіць нават на манжэтку.

Шмулік дастае з кішэні тканіну. Рэбека бярэ старыя нажніцы, адразае кавалак тканіны. Тканіна павялічваецца акурат на адрэзаны кавалак. Яна адразае яшчэ – тое ж самае. Шмулік здзіўлены, а вакол іх памалу расце гара дарагой тканіны. Яны пачынаюць краіць.

 

Сцэна ХV

Дзень. Шынок Шлёмы.

Шлёма, Рэйзл, наведвальнікі і разявакі, дохтур Мойша, Песя.

У шынку дохтур Мойша аглядае Рэйзл, знаходзіць пульс, слухае. Вакол іх гледачы і шынкар Шлёма. З’яўляецца Песя, разганяе ўсіх. Рэйзл расплюшчвае вочы, бачыць над сабой Песю, зноў страчвае прытомнасць.

Пан дохтур, ці будзе жыць гэтае няшчаснае дзіця?

Будзе, чаму ж не. І само дзіця, і дзіця гэтага дзіця таксама.

Песя азіраецца, дастае грошы.

Пан дохтур пакіне ўрачэбную тайну паміж намі?

О, за гэта хай пані не хвалюецца.

Мойша хавае грошы. Шынкар паглядае на іх з адлегласці, быццам працірае посуд, старанна прыслухоўваецца.

Песя надта выразнымі аплявухамі абуджае Рэйзл, тая нездаволеная, яны выходзяць.

Мойша падыходзіць да Шлёмы. Той прапаноўвае яму келішак гарэлкі. Мойша адмаўляецца.

Не-не-не, гэта за кошт установы, пан выратавальнік.

А, то дзякую.

Чуў, цяперака добрыя грошы даюць за страчаную прытомнасць.

О, то каб пан ведаў, якія грошы даюць за страчаную цноту!

Ды што вы такое кажаце? І які месяц?

Падазраю, чацвёрты.

Тут Мойша разумее, што збалбатнуў лішняе, развітваецца.

 

Сцэна XVI

Дзень. Вуліцы мястэчка.

Гараджане.

Штэтл аблятае навіна, што нявеста краўца Шмуэля – цяжарная. Шынкар Шлёма расказвае аб гэтым наведвальніку, аб гэтым балбочуць Цэйтл і Этл, людзі на вуліцы. Гэта чуе Песя, якая ідзе з кошыкам міма. На яе глядзяць і шэпчуцца.

 

Сцэна XVII

Вечар, Пакоі Шмуэля. /сон Шмуэля/

Рэбека, Шмуэль.

Шмуэль і Рэбека шыюць сукенкі на старым зінгеры, Шмуэль кроіць, Рэбека шые. Шмуэль засынае за працай.

Сніцца яму, што Рэбека ўсміхаецца яму – памытая, у прыгожай сукенцы, з распушчанымі валасамі. Ён спрабуе дацягнуцца да яе, але яму перашкаджае паўпразрыстая тканіна. Тканіны ўжо поўны пакой, яны абодва быццам блукаюць у тумане між бясконцымі хвалямі палатна. Шмуэль хоча злавіць Рэбеку і пацалаваць, але ў яго не атрымліваецца. Раптам Рэбека трапляе яму ў рукі, ён цалуе яе і нечакана атрымлівае па мордзе.

Шмуэль прачынаецца, Рэбека стаіць над ім з ручніком, якім, падаецца, “абудзіла” яго.

Прыйшла вашая заказчыца.

Шмуэль пужаецца і робіць выгляд, што надта стомлены і не можа ўстаць. Рэбека ідзе да наведвальнікаў сама.

 

Сцэна XVIII

Дзень. Пакоі Шмуэля.

Рэбека, Шмуэль, мадам Софа, Цэйтл, Этл, рэбе Ёйсіф, Песя.

Этл і Цэйтл разглядаюць сукенкі, мадам Софа спачатку прыдзірліва таропіцца, потым бачна, што задаволеная. Шмулік падглядвае з-за дзвярэй.

А дзе сам?

Адпачывае.

Такі ваш кузэн лепшы кравец у нашым мястэчку!

Такі ў вашым мястэчку не прынята даваць чаявыя?

Хіба я не давала вам на ніткі?

Хіба пані хоча, каб у мястэчку гаварылі, быццам кравец атрымаў ад пані ніткі замест падзякі?

Мадам дастае яшчэ грошы. Цэйтл і Этл шэпчуцца.

Ай, дзякуй, пані, добрага вам здароўя!

І вам, дарагая, і вашаму кузэну.

І вашаму пляменніку!

Якому пляменніку?

Які хутка народзіцца.

Шмулік за дзвярыма ажно ледзь не высоўваецца ў пакой.

Ой, то дзякуй добрай пані, што ахвяруе шчэ й на немаўлятка!

Рэбека працягвае руку, мадам Софа хутка дастае яшчэ грошы, забірае сукенкі і выпіхвае з пакою Цэйтл і Этл, каб хутчэй сысці, бо кашэль пусты.

Шмулік выбягае да Рэбекі.

Вось бачыце, будзе на што вам з нявестай вяселле зрабіць, зажывеце як паны.

Я не хачу так жыць!

Зноў даць вам вашу вяроўку? Такі шчасны дзень.

Вялікае шчасце ажаніцца з цяжарнай!

Гэта ў вас панічная атака ад радасці.

Вялікая радасць жаніцца з той, каторую не люблю!

Падаецца, учора яшчэ любілі ж. Казалі, скарб ваш.

Рэбека, вы мой скарб, выхадзіце за мяне.

А немаўлятка куды дзенем?

Вашае???

Не, вашае.

У тым і справа, што яно не маё!

Чаму – яно? Можа, ён. А мо нават блізняткі атрымаліся.

Шмулік ходзіць па пакою.

Чорт бы пабраў гэтыя танцы…

Чорт прынёс, чорт і забярэ. Скажыце хаця б, што было ў той дамове?

“Калі я ператанцую краўца Шмуэля, то ён мусіць год бясплатна працаваць на мяне краўцом, калі ж кравец Шмуэль мяне ператанцуе, то бярэ шлюбам маю цнатлівую сястру Рэйзл”.

Так і напісана – цнатлівую?

Але! То значыць дамова не сапраўдная!

У пакой заходзіць Песя з рэбе Ёйсіфам.

Шмулік, усё робім як мага хутчэй! Калі ўсё гатова, то сёння заручыны, заўтра вяселле, сынок.

Я не гатовы, мама.

Затое твая нявеста ўжо такая гатовая, ажно ўвесь штэтл пляткарыць!

Рэбека паўстае паміж імі.

Дык то ж не мой кузэн яе падгатовіў.

Якую выйграў, такую і хай забірае.

Даруйце, пані, у яго іншыя планы.

Мо скажаце, якія?

Ён са мною жэніцца.

Шмулік радасны.

Рэбека!

Шмулік!

Пакуль яны абдымаюцца, Песя ў разгубленасці, а рэбе Ёйсіф замілавана ўсміхаецца, але раптам пачынаецца сварка.

Рэбе, што вы моўчкі глядзіце, як чэсную жэншчыну надурыць хочуць!

Гэты ваш Гірш майго мілага надурыў, падсунуў яму сапсаваны тавар!

Рэбе супакойвае Рэбеку і Песю.

Пані, пані!

Пані супакойваюцца.

А ці ведае Рэйзл, хто тата, калі Шмуэль ведае, што гэта не ён?

Што вы такое на маю дачку нагаворваеце! Анягож ведае!

Тады хай Рэйзл за яго ідзе, як тое зярнятка да каласочка…

Дык яна не прызнаецца, чый то быў каласок.

Рэбека ў задуменні бярэ люстэрка і падсвечнік. Усе глядзяць на яе.

Калі шаноўны рэбе дазволіць…

Я адмаўляюся займацца вашымі кабалісцкімі справамі!

Проста патрымайце свечку, рэбе.

Песя глядзіць на іх з недаверам.

Дык позна ўжо свечку трымаць.

Абяцаю пані, сёння на заручыны прыйдзе жаніх вашай Рэйзл.

Рэбека ссоўвае фіранкі, яна і Песя трымаюць два люстэркі адно насупраць другога, паміж імі рэбе трымае свечку. Шмуліку даюць старыя нажніцы ў руку. Рэбека нешта прыгаворвае. Шмулік глядзіць у люстэрка, і раптоўна там з’яўляецца нехта. Рэбека дае знак і Шмулік праводзіць нажніцамі па твары таму, хто з’явіўся.

 

Сцэна ХІХ

Вечар. Шынок Шлёмы.

Рэбека, Шмуэль, мадам Софа, Цэйтл, Этл, рэбе Ёйсіф, Песя, Гірш, Рэйзл, дохтур Мойша, шынкар Шлёма, Фішл, наведвальнікі.

У шынку сабраны ці не ўвесь штэтл. Рэйзл і Шмулік побач, глядзяць адзін на аднаго непрыязна. Усе ў чаканні. Хтосьці віншуе жаніха з нявестай. Шынкар Шлёма здаволена падлічвае гасцей. Песя нервуецца.

Дзе падзеўся Фішл? Трэба ўжо пачынаць!

У гэты момант з’яўляецца скрыпаль. Яго капялюш закрывае палову твару. Рэбека ўсміхаецца.

У нас у Варшаве прынята здымаць капялюш, калі вітаесся з харошымі людзьмі!

Рэбека сцягвае капялюш з Фішла, усе бачаць свежую драпіну на яго твары. Рэйзл кідаецца да Фішла з крыкам “Каханы! Цябе ранілі!”. Усе здзіўленыя. Песя хапаецца за галаву.

Толькі не скрыпаль! Ой, мая мігрэнь…

Гірш радасны.

Музыкант танцора заўжды зразумее. Віншую, сястрыца.

Шмулік ідзе да шынкара.

То зараз тую дамову можна скасаваць?

Той апрысквае Песю вадою са збана.

Толькі калі гэты… скрыпаль, прасці госпадзі, ажэніцца з Рэйзл!

Фішл вымушана ківае.

Шынкар дастае замову, урачыста рве яе. Але… Замова на вачах ва ўсіх зноў збіраецца ў цэлую паперу. Хтосьці крычыць “Чорт!”. Людзі напалоханыя. Шынкар адкідвае дамову ад сябе. Рэбека падыходзіць, дастае старыя нажніцы і разразае дамову. Паперка ўспыхвае і згарае ўмомант.

 

ФІНАЛ

Дзень. Гараджане і ўсе героі ў старым дворыку мястэчка.

Ужо на наступны дзень у мястэчку зладзілі падвойнае вяселле. Так хутка, таму што ні адна, ні другая пара ці не хацелі, ці то не маглі чакаць. А яшчэ й таму, што былі яны дужа шчаслівыя. А што робіць жыд, калі ў яго здараецца радасць? Вядома, спявае і танчыць.

Апошняй сцэнай ідзе шыкоўнае вяселле Рэбекі і Шмуліка, відавочна цяжарнай Рэйзл і Фішла. Нават Гірш вытанцоўвае з Этл і Цэйтл. Ну, і астатнія таксама далучаюцца да харошага танца “Нажнічкі”. На момант жаніх адхіляецца ад сваёй каханай нявесты – ці то падаецца Шмуліку, ці то сапраўды сярод музыкаў грае той самы нямецкі Музыкант і хітра ўсміхаецца? А мо й здалося. Халера з ім, Шмулік бярэ пяшчотную ручку Рэбекі ў свае далоні і цалуе ейныя пальчыкі.

* * *

Анонс паказу кінафільма “Чароўныя нажнічкі” ў сельскім клубе “ірландскім пабе” горада Барысава (паказ адбыўся 08.10.2019). Гл. таксама: “Яўрэйскі” фільм Наты Голавай

У публікацыі выкарыстаны фота Валянціны Цвірко, зробленае на здымачнай пляцоўцы, і скрыншоты з фільма (аператары Наталля Буцневіч, Валянціна Цвірко, Павел Сляпухін).

Апублiкавана 19.10.2019  00:17

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (126)

Шулем-алейхем! Вітанне ляціць у бок стваральнікаў расійскага фільма «Адэса», які мы з жонкай паглядзелі ў мінскім кінатэатры «Аўрора» 05.09.2019. Cтужка на аматара (шчырая, аднак зацягнутая, як на мой густ), але ў ёй можна пачуць ідыш, ды яшчэ ў паўднёвым варыянце, што нячаста бывае ў кінематографе. Цікава, што не ўсе выразы суправаджаюцца тытрамі па-руску – хіба каб гледачы самі здагадаліся, напрыклад, хто такі «а фрумер ід». Магу ахвяраваць рэжысёру Валеру Тадароўскаму і прадзюсеру/выканаўцу галоўнай ролі Леаніду Ярмольніку ўсю гэтую серыю «Катлет & мух», мне не шкада 🙂

Агулам, калі хто хоча ў 2019 г. пазнаёміцца з яўрэйскай культурай у розных яе праявах, той пазнаёміцца, прынамсі ў Мінску. Во перадаюць, што «ў Музеі гісторыі і культуры габрэяў Беларусі прэзентавалі фотавыставу Альфрэда Мікуса “Сезоны мястэчка Ленін”, прысвечаную ўнікальным драўляным надмагіллям на мясцовых габрэйскіх могілках». Ленін – гэта не той шахматны конь, пра якога вы падумалі, а мястэчка ў Жыткавіцкім раёне Гомельскай вобласці…

Добра, што музей пры «Саюзе беларускіх яўрэйскіх абшчын» фіксуе такія з’явы і заахвочвае фотамастакоў. Горай тое, што дырэктар гэтага самага музея, ён жа віцэ-прэзідэнт названага Саюза, сёлета апалчыўся на барысаўскі жаночы (нават фемінісцкі) аматарскі музычны гурт «Жыдовачка». Не прыдумаў нічога лепшага, чым рэкамендацыя для наведвальніц фэйсбука: «Іх трэба троліць і байкатаваць. І людзям тлумачыць – асабліва яўрэям, якія элементарных рэчаў у дачыненні да сябе не разумеюць».

Няйначай наслухаўшыся сп. Вадзіма, двое ізраільцаў, сп. Марк і спн. Керэн (экс-мінчанка Алена), зляпілі крэатыў «“Жыдовачка” – гэта ў Беларусі камплімент або абраза?» Як быццам няма трэцяга варыянту: слова, якое з «песні не выкінеш» (трапная заўвага экс-мінчаніна Зісла ў фб).

Лідарка гурта Ната Голава, aka Anna Avota, тлумачыла, што «Жыдовачка» існуе з 2018 г. і назва гурта паходзіць ад беларускага танца, запісанага ў Барысаўскім раёне гадоў 30 таму. Але «змагары з антысемітызмам» не дужа хацелі яе слухаць… Дзеля справядлівасці, у артыкуле на сайце «Дэталяў» намёкі на альтэрнатыўны погляд ёсць: маскоўскі (!) рэлігіязнавец Юрый Табак кажа, што «да назвы… у кантэксце рэпертуару не прычэпішся – ні юрыдычна, ні па сэнсу». Потым сказана, што «і сярод яўрэяў знайшліся тыя, хто лічыць, што ў назве “Жыдовачка” няма нічога страшнага». Гэтым «дысідэнтам» К. Вольман & М. Катлярскі слова не далі, затое працытавалі шэраг паэтаў-філолагаў i «простую гамяльчанку», ствараючы ўражанне, што «народ супраць» (вядомы журналісцкі прыём) і падводзячы да думкі, што існаванне «Жыдовачкі» – «абраза-абраза». Прыплялі звесткі з афіцыёзнага зборніка «Рэспубліка Беларусь у люстэрку сацыялогіі», паводле якіх у штодзённым жыцці па-беларуску размаўляюць усяго 3% жыхароў РБ… І што?

У 2018 г. (а папраўдзе, яшчэ ў 2000 г. – у часопісе «Arche», «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”») я выказаўся наконт ужывання слова «жыд» у беларускай мове. Тая памяркоўная пазіцыя па сутнасці не змянілася.

Адміністратарка суполкі «Беларускія яўрэі» можа ўпікнуць тым, што я не філолаг (як упікала таго самага музыказнаўцу Зісла Сляповіча з яго рэплікай «раздзьмулі з мухі слана» – маўляў, «у артыкуле прыведзены высновы прафесіяналаў… гаварыце пра музыку, не лезьце ў філалогію»). ОК, вось меркаванне кандыдата філалагічных навук Надзеі Шакун, апублікаванае ў навуковым і метадычным часопісе «Роднае слова», № 12, 2005 (артыкул «Яўрэй, жыд»): «Форма жыд – больш старая ў параўнанні з лексемамі яўрэй і габрэй (габрай, гэбрай), але, як ужо адзначалася, не фіксуецца ў нашых нарматыўных слоўніках… Безумоўна, што паралельнае раўнапраўнае існаванне некалькіх сінанімічных антрапонімаў (жыд, яўрэй, габрэй, гэбрай, габрай) – толькі на карысць сучаснай беларускай мове, бо разнастаіць яе лексічны склад і ў той самы час нагадвае пра даўнюю гісторыю і багатыя кантакты нашай мовы».

Апошні сказ, па-мойму, занадта смелы; празмерная сінанімічнасць можа стацца праблемай для жывой мовы, дый цяжка рэалізаваць на практыцы «раўнапраўнае існаванне» лексем. Так ці іначай, не думаю, што Надзея Шакун – меншы «прафесіянал» у мовазнаўстве, чым журналістка Керэн Вольман. Гэтаксама і Фелікс Хаймовіч, які з дзяцінства чуў беларускую і дзясяткі гадоў піша на ёй вершы пад псеўданімам Баторын, напэўна, лепей знаецца на нюансах мовы (дый міжэтнічных адносін у Беларусі), чым рускамоўны паэт Рыгор Трэстман, які з пачатку 1990-х бывае ў нашых палестынах наездамі. Зноўку працытую верш Ф. Баторына 2010 г. з кнігі «Яблычны пах цішыні» (Мінск, 2018): «Перш чым сцвярджаць: “Антысеміт!” – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць “жыд”, / Бяда, што б’юць габрэя!»

Мяркую, надыходзіць час падзяліцца сваімі думкамі пра «жыда»/«Жыдовачку» і па-руску. Bli neder, скора такі артыкул паявіцца (агораў жа дзве часткі пра фэйкі – тут і тут), сачыце за рэкламай 🙂 Пакуль суд ды справа, катэгарычна рэкамендую праціўнікам барысаўскага гурта стварыць уласны, назваць яго «Габрэечка», «Яўрэечка» або нават «A yidishke»/«Bas-Yisroel», i перамагчы несамавітых дзяўчат у чэснай барацьбе… Крыху абалдзеў ад фэйсбучных інвектыў кшталту «Вы зусім нічога не кеміце ў ідышкайт» на адрас «Жыдовачкі», да таго ж кінутых асобамі, якія раней неяк не былі заўважаны ў пашырэнні тутака ідышнай культуры ¯\_(ツ)_/¯

Голава, удзельніца замежных клезмерскіх імпрэзаў, выпускніца тутэйшага ўніверсітэта культуры і ўвогуле дама рашучая, здольная «у бубен даць» (на фота), па слова ў кішэнь не лезе. Яшчэ ў ліпені паспрабавала прааналізаваць настроі розных пластоў беларускага яўрэйства…

Выйшла грубавата-карыкатурна, але доля ісціны ў гэтай карыкатуры ёсць. Лепшага сацыялагічна-культуралагічнага аналізу, на жаль, ніхто пакуль што не прапанаваў… Напрыклад, літаратар П. Касцюкевіч трактуе суайчыннікаў яшчэ больш суб’ектыўна. Голаўская трыяда нагадвае тую, на якую я абапіраўся ў сваёй дыпломнай працы (ЕГУ-1999) пра рускамоўных імігрантаў у Ізраілі. Для той «уяўнай супольнасці» былі характэрныя ваганні паміж гетаізацыяй, інтэграцыяй і асіміляцыяй.

Тым часам абяцаюць, што ў лістападзе 2019 г. (так, 102 гады вялікаму кастрычніцкаму перавароту!) у Мінску на вул. Кастрычніцкай пройдзе вялікі фестываль яўрэйскай народнай музыкі Litvak Klezmer Fest. Будуць урокі танцаў, выстаўка, бясплатныя канцэрты і многае іншае. Сярод партнёраў – прадказальна – тутэйшых яўрэйскіх суполак няма, а ёсць пасольства ЗША і Інстытут польскі.

Фоты з klezmerfest.by; справа – месца для маючага-адбыцца літвацкага клезмер-фэсту.

Прыляплю тут сваё ж выказванне ад 21.05.2018: «малаверагодна, што ў Мінску адбудзецца фестываль такога ж размаху, як «Kyiv Klezmer Fest» (12-13 мая 2018 г.)». Разам з тым цешыць, што ідэі вольна перасякаюць межы. Вось і маю прапанову ад 11.03.2019 – наконт таго, што генеральны пракурор мусіць прызначацца выключна з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю – збіраюцца прыняць… Праўда, ва Ўкраіне. Не выключана, што, калі так пойдзе далей, то знакаміты кіеўскі заапарк неўзабаве атрымае імя Роберта Мугабэ (1924–2019), а мінчукі зноў правароняць свой шанс залучыць у горад новых турыстаў.

У канцы жніўня ўставіў шпільку расійскаму інфармагенцтву, ды так, што брахлівы аўтар надоўга за… ціх. Але, па завядзёнцы, маю дадатковы, «лесвічны» аргумент: шыльды з назвамі вуліц па-беларуску неабходныя не толькі для ўтрымання моўнага балансу ў горадзе (асноўная маса рэкламы ў Мінску – рускамоўная), а і для выканання прававых норм. Гаворка пра Закон РБ № 190-З ад 16.11.2010, паводле якога (арт. 17) «У Рэспубліцы Беларусь найменні геаграфічным аб’ектам прысвойваюцца на беларускай мове». Г. зн. яна абавязковая на паказальніках, а транслітарацыя на іншых мовах – права мясцовых органаў улады.

У сталіцы Беларусі не толькі не «вынішчаецца» руская мова – яна з’яўляецца нават там, дзе яе раней не было…

Побач са станцыяй метро «Пушкінская». Рускамоўныя шыльды былі павешаны год-два таму.

А тут прыкол у тым, што аншлаг злева – на рускай, справа – на беларускай. Адзін Фрунзенскі раён, адна фірма рабіла. «Плюралізм у адной галаве».

*

Ну што, малята, праз тры тыдні адкрыецца чарговая сесія палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу РБ. Планы склікання пазачарговай сесіі для аспрэчвання лукашэнскага ўказа аб датэрміновым спыненні паўнамоцтваў дэпутатаў канчаткова ляснулі… 🙁 У тым ліку праз паводзіны такіх «прыгажуноў», як былы камсамольскі газетчык Алекс К-скі, цяпер нібы «вялікі дэмакрат» і палітычны аналітык. 26.08.2019 заявіў, што «Выбары ўжо прызначаныя, цягнік ужо пайшоў, яго не спыніш», і ўвогуле аднаўленне канстытуцыйных норм – «пабочнае пытанне». Яшчэ і пакпіў з пратэстоўцаў кшталту сойму БНФ: «ганілі гэтую Палату [прадстаўнікоў], „палаткай” называлі, а тут раптам упісваецеся за яе». Аналітык не цяміць, што ў краіне можна (і трэба) абараняць канстытуцыйнасць незалежна ад стаўлення да «палаткі»? Ды ладна Алекс К. – больш пытанняў да тых, хто яго наймае і запрашае, да розных «Еўрапейскіх дыялогаў», дзе нават назоў спісаны з расійскіх аналагаў… Вой, no more comments, а то пачнецца нецэнзуршчына.

У ліпені раіў замежнікам, якім карціць дабіцца адмены ў РБ смяротнага пакарання, спадзявацца на перамены ў грамадскай думцы Сінявокай, а не на літасць «сонцападобнага». Супадзенне або не, але цяпер, пасля семінару 27.08.2019, вось чаго прапануюць: «правесці новае даследаванне для вывучэння грамадскай думкі», «разгарнуць шырокую камунікацыйную кампанію з удзелам беларускіх СМІ з мэтай інфармавання насельніцтва па пытанні прымянення смяротнай кары». Маўляў, «чым больш людзі ведаюць пра смяротнае пакаранне, тым менш яго падтрымліваюць». Спрэчна, але хай так, будзем паглядзець.

На мяжы лета і восені прайшоў «чэмпіянат Еўропы па шахматах сярод карпарацый», другі па ліку. Арганізатарка заяўляла, што праект паслужыць «масавасці і павышэнню прэстыжу шахмат у Беларусі» – гм… Калі пазалетась пад Парыжам сабралося 33 каманды, то цяпер у Мінску – толькі 14. Змагаліся на 4-х дошках. Наколькі гэта было цікава з «турыстычнага пункту гледжання», таксама няясна: дзевяць каманд прадстаўлялі Беларусь, тры – Расію (у адной з іх засвяціліся два гульцы з Францыі), адна – Грузію, адна – Нідэрланды. Атрымаўся, па сутнасці, «адкрыты чэмпіянат Беларусі», не заўважаны ні «Прессболом», ні «Трибуной», ні нават «Спортивной панорамой».

Ну, а выраб рэкламных шчытоў для «раскруткі» шахмат як дзіцячай гульні – хутчэй за ўсё, крок у слушным кірунку.

Мінск, прасп. Пушкіна, жнівень 2019 г.

I вось яшчэ што. Серыял «Катлеты & мухі» трывае пяты год. Апошнім часам не магу не думаць пра тое, што ён топчацца на месцы. З аднаго боку, калега з Вільнюса піша: «Вельмі палюбляю тваю жвавую аналітыку і даю спасылкі на твае тэксты сваім студэнтам-палітолягам». З другога, не калега, але «тожа харошы чалавек» з Мінска заўважае: «Фармат “усё да кучы” абсалютна не працуе ў цяперашні час. Прытым, што вы закранаеце даволі важныя пытаньні, яны не заўжды ствараюць дыскусію і могуць проста не даходзіць да тых, каму ёсьць што сказаць (і зрабіць)». Карацей, чакаю ад чытачоў меркаванняў на тэму, як нам абустроіць Расію засмажыць «Катлеты…»

Цытатнік

«Я заўсёды вучуся на памылках людзей, якія слухалі мае парады» (як бы анекдот адсюль)

«Калі ты проста разважаеш над палітычнымі пытаннямі і сам да чагосьці дадумваешся, гэта вельмі цікава, прывабна, узбуджальна, усё гэта цудоўна. Але калі ўсе гэтыя развагі прыводзяць да сваёй лагічнай высновы, г. зн. да неабходнасці якіх-небудзь дзеянняў, адразу ж з’яўляецца пачуццё жахлівага расчаравання, і ўсё гэта робіцца так маркотна» (Іосіф Бродскі, 1972)

«Яўрэям ХХІ стагоддзя пашанцавала. Нацыяналісты нашага часу радыя разбавіць свой антысемітызм дозай юдафіліі, бо яны сапраўды ненавідзяць не ўсіх яўрэяў, а толькі тых, хто з імі не згодзен, або па тактычных прычынах» (Аншэль Пфефер, жнівень 2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.09.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.09.2019  18:53

Водгукі ад чытачоў з Мінска

*

Не трэба закрываць ваш e-zine. Заўсёды чакаю, калі ў rss сайта ён з’явіцца. Можна наладзіць яшчэ і рассылку па e-mail. Дзякуй за працу. (Віктар Сяргейчык, 11.09.2019)
*

Выхад «КіМ» – Ваша справа. Вар’етэ = «усё да кучы» – жанр складаны, час ад часу і я мог бы сказаць, што лепш з аднаго артыкула зрабіць два-тры, але нельга ўсяго патрабаваць ад аднаго чалавека!.. Дарэчы, калі б не Ваша «ўсё да кучы», я б, можа, і не даведаўся бы пра http://klezmerfest.by!

І яшчэ раз пра «аднаўленне канстытуцыйных норм». Ну, дапусцім: скаардынуецца народ і кагосьці вельмі дрэннага не выберуць у «палатку». Выберуць іншага, але што далей?.. Чым (акрамя «кармушкі») з’яўляецца палатка? Адзін разбэсціўся – разбэшчваць іншых?! Пакуль што нічога, акрамя пафігізму (ад байкота да галасавання за каго прыйдзецца) гэтыя выбары не выклікаюць. (Пётр Рэзванаў, 12.09.2019)

*
Я не прыхільнік назову «Жыдовачка», але ж і змагацца з ім не лічу патрэбным. Бадай, праціўнікі яго сапраўды, як напісаў Зісл Сляповіч, «раздзьмулі з мухі слана». (Юрый Тэпер, 15.09.2019)