Tag Archives: «Лимуд»

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (128)

Шалом! Ну, паехалі… Як ні круці, а зноў даводзіцца разграбаць бруд, бо «калі не я, то хто»? 🙂

Спыніўшы выданне бюлетэня «Мы яшчэ тут!» (2009), у пачатку 2010-х амаль не прыглядаўся да суплётаў у «яўрэйскай абшчыне»: раз на год хадзіў да «Ямы», а так займаўся перакладамі, выпускаў кніжкі, удзельнічаў у навуковых сходах, etc. Пасля выправы на ідышны семінар у Кіеў (верасень 2014 г.) зноў пачаў прыглядацца – мо і дарэмна, бо многія карцінкі наганялі сум, а важкай альтэрнатывы «левіншчыне» не вырысавалася.

Не хачу казаць, што з яўрэямі Беларусі нічога не будзе – хутчэй, будзе нічога, як у «Дні апрычніка» Уладзіміра Сарокіна. Гэта, па вялікім рахунку, і шлях Сінявокай – таптанне на месцы, вечнае захапленне міражамі. Аднак ва ўладных колах Беларусі ўсё ж часам заўважнаe разуменне таго, што варта спадзявацца перадусім на сваіх суайчыннікаў, прыслухоўвацца ў тым ліку і да «дысідэнцкіх» думак… На «яўрэйскай вуліцы» такое разуменне практычна адсутнічае – як адсутнічае самастойная ды самавітая супольнасць беларускіх яўрэяў, пра якую летуценіў у пачатку 2000-х гг. Cурагатная ж «абшчына» часцяком паводзіла сябе, бы той сабака на сене, таму пайшлі ў глум і мае мары 2016 г.: няма ні беларускай іудаікі як грамадска-запатрабаванай з’явы, ні «прасунутых» курсаў мовы ідыш. У верасні пайшоў у лепшы свет прафесар псіхалогіі, заслужаны дзеяч навукі Якаў Каламінскі (1934–2019), аўтар звыш 30 кніг. Днямі памерла адна з найбуйнейшых спецыялістак у гісторыі беларускіх яўрэяў, кандыдатка культуралогіі Вольга Сабалеўская (1974–2019), колькі год таму выціснутая з Гродзенскага дзяржуніверсітэта… Цяпер шанцаў на развой іудаікі будзе яшчэ меней.

Св. памяці В. A. Сабалеўская (фота з ok.ru) і Я. Л. Каламінскі (фота з koob.ru)

Яўрэйскі «афіцыёз» не падтрымаў (прынамсі пра чынную падтрымку ніц не ведаю) і сціплыя прапановы 2017–2019 гг.: усталяванне дошкі ў памяць пра часопіс «Штэрн» на вул. Рэвалюцыйнай, 2 у Мінску; выпуск канверта з выявай Мойшэ Кульбака да 125-гадовага юбілею пісьменніка ў 2021 г. Дзякуй асобным актывістам, такім як мінчукі Інэса Ганкіна і Алекс Фурс – хоць яны й не выходзілі са мной на сувязь у гэтых справах, але пашыралі згаданыя ідэі ў публічнай прасторы.

Затое ў «лідараў» сёлета хапіла імпэту на вэрхал вакол барысаўскага гурта «Жыдовачка»… Зрэшты, на гэтую тэму выйшла пара іранічных матэрыялаў, праз якія дастаў новую жменю цэтлікаў ад людзей з паралельнай рэальнасці (напрыклад, выхваляюцца сваім веданнем белгісторыі – і тут жа пішуць аб працы ў 1926 г. Беларускай акадэміі навук, утворанай на 2 гады пазней). Акей, хлопцы-дзеўкі; калі б вы мяне хвалілі, я б насцярожыўся і падумаў, што нешта рабіў не так.

Верасень 2019 г., fb-старонка галоўнага рабіна Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання ў РБ. На месцы нашчадкаў Самуіла Плаўніка (Змітрака Бядулі) запхаў бы армяна-яўрэйскаму маргіналу абразу ў глотку…

В. А., знаны таксама цэнзураваннем «вікіпедыі», што зачапіла Алеся Астравуха, – дагэтуль не абы-хто, а трэцяя асоба ў «Саюзе бел. яўр. абшчын» (як мінімум, лічыцца такім на сайце арганізацыі).

Цікава, што ў сярэдзіне 2000-х «Саюз» падтрымаў выданне зборніка твораў Бядулі, дзе быў і «нехарошы» нарыс «Жыды на Беларусі» (гл. фотку справа). Дэлегацыя «чэсных яўрэяў» у 2006 г. ездзіла святкаваць 120-годдзе пісьменніка на яго радзіму ў Пасадзец.

Усё-такі ў часы кіравання Леаніда Левіна рабілася нешта карыснае – вунь у 2004 г. дапамаглі выдаць кнігу Гірша Рэлеса ў арыгінале, аф ідыш. Офісы на В. Харужай, 28 – агмень адмоўнага адбору? 🙁

Дарэчы, у верасні 2019 г. у музеі гісторыі беларускай літаратуры была адкрыта выстава, прысвечаная Л. М. Левіну, – даведаўся пра яе з той самай fb-старонкі рава Мардэхая Райхінштэйна.

Чаму на выстаўцы паказалі зборнік 2011 г. Рыгора Барадуліна з чыімсьці надпісам, не саўсім ясна. У народнага паэта Беларусі почырк быў крыху іншы (гл. справа).

Але пару слоў пра Змітрака Бядулю, які цяпер успрымаецца як адзін з першых пасярэднікаў паміж беларускай і яўрэйскай культурамі (без яго, магчыма, не было б і мінскага музея, каторым у 2012–2019 гг. кіраваў «удзячны» абаронца «рускага свету»). У 1918 г. Бядуля насамрэч пісаў у сваім нарысе: «Наш народ нічога кепскага не рабіў жыдом», як бы аддзяляючы сябе ад яўрэяў (гэта, відаць, тлумачыцца яго палітычнай пазіцыяй – падтрымкай нованароджанай БНР, якая абапіралася найперш на беларусаў – і жаданнем прадухіліць пагромы, магчыма, неўсвядомленым). Тым не меней Бядуля не выракаўся яўрэйства, не хрысціўся, дарма што ў рэдакцыі «Нашай Нівы» 1910-х гг. яму паступалі прапановы.

Наведаўшы ў Іерусаліме паэтку Рахіль Баўмволь (1914-2000; яна ведала Бядулю, калі жыла ў Менску да вайны), у верасні 1998 г. я чуў ад яе такія словы: «Он был очень добрый, еврейственный…» Сябравалі з Бядулем ідышныя пісьменнікі, той жа Ізі Харык. Самуіл Плаўнік паўдзельнічаў у складанні першага ідыш-беларускага слоўніка (1932), перакладаў Шолам-Алейхема ды шмат каго яшчэ.

Так, Бядуля/Плаўнік (1886–1941) з 80-90-гадовай адлегласці можа выглядаць як слабы і грэшны чалавек: паддаўся бальшавікам, у 1930-х падпісваў звароты супраць ахвяраў сталінскага тэрору… Аднак ён пакінуў пасля сябе выдатныя творы, з якіх можна даведацца пра быт беларуска-яўрэйскіх мястэчак на рубяжы ХIХ-ХX cт. («У дрымучых лясах»), становішча яўрэяў на пачатку Першай сусветнай вайны («Жыды», «Набліжэнне») і ў Беларусі 1920-х гадоў («Язэп Крушынскі», т. 1). Што застанецца ад яго цяперашніх «крыўдзіцеляў»? Пытанне рытарычнае.

Няйначай у выніку працы такіх «адукатараў», як пан Акапян і яго калегі па «Саюзу», Жанна-«Авіталь», яшчэ не старая жыхарка другога па памерах горада Беларусі, пасля 20-гадовага наведвання «абшчыны» і паездак на розныя «Лімуды» не здольная прачытаць элементарны тэкст на ідышы (дый увогуле паблытала ідыш з іўрытам). Затое ў ліпені 2019 г. гомельская медсястра была ўпэўнена, што ў славян «генетычна закладзена нянавісць да яўрэйскага народу». Пасмешышча і фэйспалмішча.

Не ўсе тут падобныя да Ж. П., але такіх шмат, і яны «выносяць мозг» цягам усіх 30 гадоў «адраджэння яўрэйскага жыцця» ў краіне. Дзіва што няма абяцанай у 1998 г. мемарыяльнай пазнакі на «Рускім тэатры», а пахаванні на зараўнаваных яўрэйскіх могілках у раёне мінскай вул. Калектарнай рэгулярна ўскрываюцца з 2000-х гг. Штораз рэакцыя «прафесійных яўрэяў» рэзюмуецца словамі: «Ніколі не было, і вось ізноў». Цяпер во пасла Алона Шогама падцягнулі; у прынцыпе, яго слова магло б нешта значыць, але не на фоне дыпламатычнага канфлікту ў сувязі з масавым нядопускам беларусаў у Ізраіль.

Планы 2000 г., ад якіх застаўся толькі буклет. І Шыцік (aka Данькоў), і Дорн потым сядзелі за кратамі.

Больш-менш эфектыўна тутака працуе хіба служба дагляду старых і нямоглых – «Хэсэды» & «Рахамімы». Настолькі эфектыўна, што адна сацыяльная работніца з Бабруйска, беспартыйная Таццяна Гутарава, 1965 г. нар., сёлета пажадала стаць дэпутаткай «парламента» – і, што цікава, яе зарэгістравалі ў акрузе № 78 (разам з васьмю іншымі кандыдатамі).

Але, на РБ няўхільна падаюць імклівым дамкратам «парламенцкія выбары» 17.11.2019. Алену Анісім і Ганну Канапацкую 17.10.2019 не зарэгістравалі ў якасці кандыдатак у «палатку»: быццам бы подпісы выбарцаў «не тыя». Без аніякай злараднасці заўважу: лепей бы шаноўныя дамы ў свой час паслухалі мяне і паспрабавалі скасаваць указ аб прызначэнні «выбараў» на лістапад 2019 г. (замест жніўня-верасня 2020 г.). Нагадаю, што ўвосень 2002 г. Якаву Гутману за колькі тыдняў удалося сабраць подпісы канстытуцыйнай большасці дэпутатаў (75) пад петыцыяй у абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Як выяўляецца, ад тактыкі «гучныя словы, мінімум рэальных крокаў», прынятай працягнутай увесну-улетку 2019 г., «альтэрнатыўныя» дэпутаткі мала што выйгралі.

Можа, у Мінгарвыканкаме прыслухаліся акурат да мяне, дый ліквідавалі «даўгабуд» на вуліцы Прытыцкага, а мо проста прыемнае супадзенне… Так ці іначай, гектар зямлі вярнуўся мінчукам.

Было ў красавіку 2018 г. і стала ў кастрычніку 2019 г.

Нейкія палавінчатыя крокі ў слушны бок зрабіла таксама міністэрства спорту і турызму РБ. У жніўні 2018 г. Уладзіслаў Каташук – вопытны трэнер з Брэста, 30.07.2018 па надуманых прычынах выключаны з Беларускай федэрацыі шахмат – атрымаў права на вышэйшую катэгорыю (бо яго вучаніца Аляксандра Тарасенка заняла 3-е месца на чэмпіянаце Еўропы). БФШ тармазіла працэс прысваення, што, безумоўна, біла па кішэні педагога… Але праз год (!) Каташук усё ж зрабіўся трэнерам вышэйшай катэгорыі.

Праўда, вельмі па-казённаму піша той намміністра – ні «дабрыдзень», ні «паважаны». І так, рашэнне было прынятае 02.09.2019, паведаміць пра яго кваліфікаванаму шахтрэнеру (якіх у Беларусі адзінкі) расчухаліся толькі 04.10.2019, а ў абласное ўпраўленне спорту і турызму загад паступіць пазней… Маўляў, цярпеў год, пацярпі яшчэ месяц-паўтара? Не ведаю, як у вас, шаноўныя, а ў мяне пасля гэтай гісторыі не пабольшала жадання звязвацца з тутэйшым мінспорту. Зрэшты, маё нежаданне многіх тутэйшых дзяржаўных (дый недзяржаўных) устаноў датычыцца. Найперш тых, якія, нібыта робячы вялікую ласку, аддаюць табе тваё ж.

Жэстачайшэ жартаваў сайт адміністрацыі Кастрычніцкага раёна г. Мінска яшчэ 10 дзён таму (цяпер гэтая старонка выдалена, што нагадала гісторыю з «Авивам»):

Загаловак пра «лішкі свабоды» – 2013 года, але ж і сёлета мог бы служыць цынічненькім дэвізам для ўсёй дзяржавы. Нават і для адной суседняй.

Збольшага парадавала новая кніга Алеся Карлюкевіча, якога лічу нягеглым чыноўнікам (як міністр інфармацыі РБ ён «вагаецца з лініяй партыі», дый карысць ад існавання яго міністэрства ўвогуле невідавочная), але неблагім краязнаўцам. У сваёй новай кнізе («Роднымі сцяжынкамі», 2019) піша і пра яўрэяў, у тым ліку пра вялікага акцёра. Цытуе майго старога знаёмца Іллю Рэзніка: «На мінскай маставой… паміраў кароль Лір – Міхоэлс».

Ды з якога перапуду Мацвей Гейзер са сваёй «шчымлівай кнігай пра Міхоэлса» стаў у Карлюкевіча «Глейзерам»? 🙂

Здаецца, дзяржава ўсё ж істотна абмяжуе распаўсюд рэкламных улётак па паштовых скрынях у пад’ездах (намер, з якога я кпіў год таму). «Наверсе» – свавольствы аж да сістэматычных парушэнняў Канстытуцыі, «унізе» – навязванне тупых дробязных правілаў, рэгламенцёж… Усё заканамерна.

Мінабароны РБ вучыцца піярыць сябе… Пры дапамозе бландзінкі-маёра, праз «незалежныя» СМІ.

Фота з nn.by

Можа, і чаго іншага міністэрыя навучыцца – каб не здаралася такіх трагедый, як крывавы салют 03.07.2019 і cмерць салдата 2 гады таму. Праўда, меў тады рацыю Мікола Дзядок: «змяніць войска як інстытуцыю немагчыма, не змяніўшы ўсё грамадства, яго маральныя ўстаноўкі і схемы функцыянавання».

Мінскія навіны. 23.10.2019 ахвотныя пойдуць у «Jewish Museum» на дыскусію «Якая яўрэйская кніга патрэбна Беларусі?» (мяне там не будзе; анансую толькі дзеля сябра, каторы мае выступіць). 27 кастрычніка – вечарына ў кафэ «Грай», прысвечаная забітым у 1930-я гады беларускім літаратарам, у тым ліку і яўрэям. 11 лістапада ў Палацы мастацтва (17:00) адчыніцца ІІІ выстава «Праўда пра Курапаты». Адзін з арганізатараў, Марат Гаравы, паведамляе, што выстава будзе працаваць да 22.11.2019.

(27.10.2019 М. Гаравы ўдакладніў, што адкрыццё выставы “Праўда пра Курапаты” перанесена на 13 лістапада 2019 г., 17:00. Адрас той жа: Мінск, вул. Казлова, 3. – belisrael)

Уваход паўсюль больш-менш вольны.

Гэта апошняя серыя «Катлет & мух» – серыяла, які існаваў больш за 4 гады, з лета 2015 г. Дзякуй усім, хто быў побач.

Цытатнік

«Позна стукаць па стале, калі ты ўжо з’яўляешся толькі стравай»; «Трэба мець вялікую цярплівасць, каб ёй навучыцца»; «Я трапіў не ў мішэнь? Менавіта туды і цэліўся» (з «Непрычасаных думак» Станіслава Ежы Леца ў перакладзе Міхася Мірановіча, «Дзеяслоў», № 101).

«Свет, верагодна, выратаваць ужо не ўдасца, але асобнага чалавека — заўсёды можна» (Іосіф Бродскі, 1987)

«Ультраправыя погляды многіх выхадцаў з былога СССР у Ізраілі, ЗША і Германіі – не вынік абставінаў або цяжкасцей інтэграцыі ў новае грамадства, а яўны вынік постсавецкага канцэптуальнага і культурнага багажа, які яны прывозяць з сабой і які працягвае вызначаць іх стаўленне да грамадзянскіх і нацыянальных пытанняў» (Дзмітрый Шумскі, кастрычнік 2019)

«Бадай, не будзе залішнім прызнаць, што, як усе людзі падзяляюцца на мужчын і жанчын, гэтак яны падзяляюцца ў адносінах да свабоды: на людзей свабоды і людзей несвабоды. Першыя адрозніваюцца ад другіх тым, што для іх існуе само паняцце свабоды. Для другіх не: для іх гэта абстрактная, мутная, збыткоўная ідэя». (Алег Дорман, 17.10.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.10.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 21.10.2019 13:55

От редактора belisrael

Не со всем, о чем писал в длиннющей авторской серии В. Рубинчик, можно соглашаться, но каждый материал затрагивал важные темы и был интересен.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (22)

Адгрымеў яўрэйскі фэст у сэрцы Мінска, паміж праваслаўнай царквой і каталіцкім касцёлам, – надышла пара асэнсаваць падзею, не абмяжоўваючыся cерыяй фотаздымкаў… Месца для прэзентацыі восеньскіх святаў (Рош Гашонэ, Ём-Кіпер, Сімхэс-Тойрэ, Сукес) было не самае дарэчнае, тым болей што па суседстве якраз бомкалі званы, аднак пляцоўка вызначалася гарадскімі ўладамі. Мінгарвыканкам, побач з Саюзам бел. яўр. аб’яднанняў і абшчын, пасольствам Ізраіля ды інш., выступаў і ў якасці саарганізатара. Рабін з Крапоткіна, 22 (Шнеўр Дайч) пракаментаваў у пэйсбуку не без скепсісу: «Месца правядзення вызначана Мінгарвыканкамам. Апрача таго, ён жа забяспечвае камунальную інфраструктуру плошчы, што важна. Да кашэрнасці гэта ніякага дачынення не мае. І да палажэнняў Торы таксама». Паводле прадстаўніка «прагрэсіўнага іудаізму», была ажыццёўлена хітрамудрая камбінацыя: гарвыканкам перанёс «мерапрыемства» з суботы на нядзелю, а «мы згадзіліся на прапанаваную пляцоўку».

Улады, якія заахвочваюць джазавыя сэйшны ды «святы нацыянальных культур» (грузінскай, малдаўскай, італьянскай, нават бразільскай), натуральна, маюць свой інтарэс. Валавы ўнутраны прадукт краіны «прасеў», паводле афіцыйных (!) звестак, на 2,5%. Сярэдні заробак у Беларусі сёлета ўпаў прыкладна на 4%, а рэальныя даходы ў першым паўгоддзі 2016 г. у параўнанні з 2015 г. – аж на 7%. За 2015 год колькасць звольненых перавысіла колькасць нанятых на 83,5 тыс., за першыя восем месяцаў 2016 г. – ужо больш чым на 90 тыс. чалавек. У судах краіны ляжыць звыш 3000 спраў аб банкруцтве. Відовішчы здольныя на нейкі час адцягнуць увагу ад эканамічнай палітыкі, праз якую становіцца менш «хлеба», ад квазівыбараў 2015-16 гг., ад cістэмных здзекаў з людзей у месцах зняволення (можа, у нечым і перабольшвае Ірына Халіп, калі піша, што «турмы і калоніі даўно ператварыліся ў канцлагеры», але зразумець яе можна – сама ж сядзела, муж сядзеў)… Нарэшце, ад упартага будаўніцтва АЭС у памежным з Літвой раёне, якое ўжо забрала – ізноў паводле афіцыйнай інфы! – жыцці мінімум трох чалавек… Гэй, там, наверсе – не можаце спыніць будоўлю, дык хоць даручыце кантроль над ёй Сямёну Шапіру, які ў 2011 г. ганарыўся: «Вось узначальваў я калісь аграпрадпрыемства “Маяк”, магчыма, быў жорсткім кіраўніком, але ні адзін чалавек у мяне на рабоце не загінуў, нікому ніводзін палец не адарвала на вытворчасці». Наўрад ці Шапіра зманіў – пры жаданні яго заявы адносна лёгка праверыць.

Мне зразумелая, а ў нечым блізкая лінія суполак, што карыстаюцца момантам і дэманструюць свае дасягненні, рэальныя і ўяўныя, як мага большай колькасці людзей… Выжываць жа неяк трэба. Так, фестывалі яўрэйскай культуры ладзіліся ў Мінску і раней, але, як правіла, у закрытых памяшканнях з платай за ўваход і/або фэйс-кантролем. На адной з цэнтральных плошчаў, без бар’ераў – дапраўды, упершыню, і гэта прываблівала само па сабе. Праўда, людзей у мінулую нядзелю сцяклося не так ужо і багата – на «грузінскім» фэсце ў канцы жніўня «яўка» зашкальвала. Магчыма, справа і ў надвор’і (25 верасня было даволі пахмурна, каля +10).

Выглядае, старое «на яўрэйскай вуліцы» змагаецца з новым… Новае – тая самая адкрытасць, рознастайнасць культурніцкіх прапаноў у палатках і побач з палаткамі, увага да наведвальнікаў з боку валанцёраў (на фота з tut.by – у белых маечках; іх на свяце гойсала цэлая рота:).

Старое – памылкі на стэндзе, жаданне ўпхнуць у асноўную праграму «ўсё і ўсіх» (без некаторых нумароў «мастацкай самадзейнасці» імпрэза нічога не прайграла б), раздача малаактуальных матэрыялаў… Паказаны ніжэй буклецік пачатку 2000-х устарэў к восені 2016 г. працэнтаў на 50, пачынаючы ад спасылкі на meod.by (сайт пару гадоў не працуе) і тэлефонаў. Ну, адрас яўрэйскага абшчыннага дома на В. Харужай, 28 не змяніўся, і тое добра.

Кідалася ў вочы i непераборлівасць у кулінарных прапановах – не толькі мне, шмат каму з гасцёў. Як з’едліва заўважыў каментатар артыкула на тутбаі, «што павесяліла, дык гэта ўсюдыіснасць свінога шашлыка! Пах яго проста лунаў над натоўпам».

Як бы там ні было, «унзэрэ ідышэ гас» жывая, і дзякуй Б-гу. А вось яшчэ някепская навіна пра рэальныя, а не фігуральныя вуліцы горада Мінска: сям-там пад сучаснымі з’явіліся шыльды з гістарычнымі назвамі (такое даўно практыкуецца ў Магілёве, а таксама, як паведаміла «РС», у Баранавічах і Клецку). Варта спадзявацца, што чарга дойдзе таксама да Калектарнай, перад 1934 г. – Яўрэйскай. У канцы 1980-х – пачатку 1990-х мінскія актывісты настойвалі, каб вярнулі ранейшую назву, ім даваліся абяцанкі… У рэшце рэшт, адказны за культуру ў гарсавеце Ігар Чарняўскі (дарэчы, выхадзец з БНФ) заблакаваў справу. Цяпер ён даслужыўся ажно да начальніка ўпраўлення па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры – з такім начальнікам за спадчыну можна не перажываць, вось і ў Брэсце гэта ведаюць…

Ад уключэння дома з «калоніі Варбурга» ў «ахоўны спіс» напярэдадні зносу патыхае гэткім жа цынізмам, як ад гісторыі, што здарылася на Дзімітрава-тры ў Мінску акурат 15 год таму. Праўда, у другой гісторыі І. Чарняўскі ні пры чым – ну, амаль… Там прыклалі ручкі старшыня Мінгарвыканкама Паўлаў і галоўны архітэктар сталіцы Чадовіч, «галоўны мастак» Буралкін (усе памерлі ўжо), міністр культуры Гуляка і «галоўны культур-ахоўнік» Бубноўскі, якія перайшлі на іншыя пасады, «галоўны яўрэй» Левін (25.09.2016 на пл. Свабоды яго творчасці была прысвечана асобная экспазіцыя).

Трудна забыцца, як баязліва трымаў сябе ў 2001-2002 гг. рэдактар газеты «Авив», які па смерці Л. М. Левіна ў 2014 г. заняў яго пасаду. Не была ўзорам смеласці і яго прамова са сцэны на пл. Свабоды ў 2016 г.: «Мінск заўсёды быў крышачку яўрэйскім горадам… Як і крышачку польскім, крышачку рускім». Гэтае «крышачку» (у арыгінале прагучала «немножко») таксама сталася адной з лыжачак дзёгцю. Нагадаю: 120 год таму нашы продкі ў Мінску пераважалі, сягаючы 52% насельніцтва, і шчэ не адно дзесяцігоддзе былі асноўнай этнічнай групай у горадзе.

Аднак няможна адмаўляць наяўнасць арганізатарскіх жылак ані ў самога Барыса Ізідоравіча, ані ў яго баявой намесніцы (правялі ж «Лімуд-2014» у Віцебску, «Лімуд-2016» у Мінску…). Сваю ролю ў актывізацыі яўрэйскага жыцця адыграла, безумоўна, і ўвядзенне ў лістападзе 2015 г. бязвізавага рэжыму паміж Ізраілем і Беларуссю: ізраільцаў сёлета бачыў у Мінску больш, чым у ранейшыя гады. А што ж будзе, калі ў краіну пачнуць без віз пускаць амерыканцаў і «разных прочих шведов» (адпаведны дакумент абяцаюць зацвердзіць яшчэ ў 2016 г.)? На яўрэяў Беларусі, дый усіх грамадзян «сінявокай», абрынецца проста-такі залатое дно залаты дождж!

Забаўна чытаць, як намеснік міністра спорту і турызму шкадуе пра «адсутнасць інфраструктуры»: ці то «сусветны крызіс» вінаваты, што ў Беларусі не хапае хостэлаў, кемпінгаў і эфектыўных менеджараў, ці тое была шпілька ўраду, на які працуе пан Партной?.. Ясна адно: могілкі і сінагогі аднаўляць прыйдзецца – калі прыйдзецца – збольшага самім яўрэйскім суполкам Беларусі (падказка, з якіх сінагог пачынаць – тут, а могілкі вымагаюць догляду амаль у кожным былым мястэчку). Калі «Дзень яўрэйскай культуры» гэтаму паспрыяе, то я рукамі і нагамі за такія «дні».

У чэрвені высоўвалася ідэя – правесці сярод беларускіх яўрэяў сацыялагічнае апытанне, каб ведаць, якія ў іх (нас) прыярытэты. За тры месяцы ніхто, наколькі ведаю, не зацікавіўся. Зрэшты, чаго дзівіцца: як казаў абазнаны даследчык яшчэ ў 2008 г., «у Расіі сацыялогіі няма» (абвяшчэнне «Аналітычнага цэнтра Юрыя Лявады» у пачатку верасня 2016 г. «замежным агентам» намякае, што не дужа яна там і патрэбна). Сумневы ёсць і ў тым, што навуковая сацыялогія – не папса а-ля «Экаом» – запатрабавана ў Беларусі… Наступную «вясёлую карцінку» адмін сайта Інстытута сацыялогіі Нацыянальнай Акадэміі навук змясціў, як запэўнівае, выпадкова (ёсць падазрэнні, што проста хацеў раскруціць свой сціплы рэсурс).

У чымсьці гэтая «матрыца» добра сімвалізуе стан навуковай супольнасці ў Беларусі. Асобы ў «супольнасці» не самакаштоўныя, іх лёгка замяніць; начальства ж (на фотках – намесніца дырэктара інстытута) вольнае «падгрэсці» пад сябе ўсё і ўсіх.

Шэфа названай установы ў 2009 г. злавілі былі на «смажаным» (гл. допіс з гаваркой назвай «Партыі, афіцыйная паліталёгія і плагіят» у часопісе «Аrche» № 11-12, 2009), а ён і ў вус не дзьме. Наадварот, улетку 2016 г. побач з іншым «чэсным» сацыёлагам Давідам Ротманам у фільміку БТ «Примат НИСЭПИ» абрынуўся з крытыкай на недзяржаўную структуру – інстытут пад кіраўніцтвам д-ра Манаева. Апошні даўно зарэгістраваў сваю кантору ў Літве, аднак пасля абвінавачванняў у тым, што адно імітуе працу, вырашыў спыніць працу на тэрыторыі Беларусі. Пагарачыўся, на маю думку…

Якім бы ні быў Алег Манаеў (адзін з яго аўтарытэтных калег, якога я папрасіў ацаніць верагоднасць фактаў, прыведзеных «тэлеследчымі», намаляваў партрэцік адоранага кар’ерыста: пад канец існавання СССР пішчом лез у партыю, дужа палюбляў грошы…), дзейнасць НІСЭПД захоўвала ў тутэйшай сацыялогіі пэўны баланс. Каб жа зараз «вада Кубань-ракі» не пацякла выключненька туды, куды скажуць «бальшавікі»… Нават калі б я меў грошы на сур’ёзнае апытанне, то не звярнуўся б з замовай ні да былога інструктара абкама КПБ Катлярова з Інстытута сацыялогіі, ні да праф. Ротмана з БДУ. Слова тав. Кебічу, які пагарэў на выбарах 1994 г.: «Сацыёлагі падклалі мне свінчо. Ці то баючыся, што праўдзівыя вынікі могуць мяне стурбаваць і я адмоўлюся ад далейшых іх паслуг, ці то па парадзе кагосьці з маёй каманды Давід Ротман пачаў выдаваць падкарэктаваныя, вясёлкавыя прагнозы, то бок кіраваўся кан’юнктурнымі меркаваннямі. А шкада. Ён – высокапрафесійны сацыёлаг… Калі б ён заняў прынцыповую пазіцыю, то, можа быць, я змог бы ўнесці ў дзейнасць майго штаба істотныя карэктывы…» («Искушение властью», 2008). Незалежная ад экс-прэм’ер-міністра крыніца пацвердзіла мне, што прагнозы Д. Р. напярэдадні выбараў 1994 г. выявіліся некарэктнымі, так што звіняйце, дзядзьку, коль туў улегітраот.

Зірнуць бы на новае пакаленне сацыёлагаў ды іншых разумнікаў у сценах інтэлектуальнага клуба пад эгідай Адзінага Нобелеўскага Лаўрэата… Аднак інаўгурацыя, пра якую гаварылася з канца 2015 г. (8 мая г. г. яе меркавалі зладзіць у верасні 2016 г.), яўна адкладваецца. А гучала ўсё шматабяцальна: «я вырашыла [стварыць] інтэлектуальны клуб. Там будуць выступленні сапраўды вельмі вядомых у свеце, у Расіі, Беларусі інтэлектуалаў… Я буду весці і ўтрымліваць гэты клуб, за ўсё ж трэба плаціць… Кожны чалавек зможа наведаць яго, ніякіх закрытых клубаў».

Пакуль суд ды справа, у Мінску – на базе адной з пратэстанцкіх цэркваў – колькі гадоў дзейнічае «Ліцвінскі клуб». Не сказаў бы, што ён cамы «адкрыты», яго і адшукаць не так-та лёгка, але дзясяткі людзей (кандыдатаў навук у тым ліку) частуюцца за сталамі, абменьваюцца думкамі… Паўгода таму выпала выступіць тамака мне, дарма што не пратэстант і не кандыдат навук: у рамках тэмы «кніганошы ў Беларусі» згадаў распаўсюднікаў яўрэйскай літаратуры 1920-х гг. А зараз у клубе – #Скарынавечарыны! Рассылка тлумачыць іх памыснасць так: «500 год таму наша краіна спазнала тэхналягічны і культурны прарыў – па навейшых тэхналёгіях была надрукаваная першая беларуская Біблія». Вучыцеся, шаноўныя Святлана Аляксандраўна і Юлія Вісарыёнаўна…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Ад рэдакцыі. Мы не заўсёды згодныя з суб’ектыўнымі ацэнкамі нашых аўтараў, у тым ліку і В. Рубінчыка.

Апублiкавана 27.09.2016 21:36