Зміцер Дзядзенка. Вершы з кнігі «Каб не ср@лі галубы»

Ад аўтара. Гэтыя вершы пісаліся прынагодна — пад тую ці іншую з падзеяў, якія адбываліся ў Беларусі цягам апошніх гадоў. Спярша яны з’яўляліся не вельмі часта — аўтарава Муза была гэткай жа млявай, як і палітычнае жыццё ў Сінявокай (ТМ). Аднак у 2020-м палітычнае жыццё выбухнула такім фантанам, што муза вырашыла наведваць аўтара часцей, чым звычайна. Атрымалася своеасаблівая паэтычная хроніка двух апошніх гадоў — ад пачатку пандэміі каранавіруса да вайны Расіі супраць Украіны. Вядома, не без ноткі суб’ектывізму…

З. Дзядзенка падпіcвае чытачкам cвае кнігі паcля выcтупу ў Трактаразаводcкім паcëлку. Фота В. Р., лістапад 2019 г.

***

Травень, 2020

Пачынаецца выбарчая кампанія. За першы тыдзень збору подпісаў ініцыятыўная група А. Лукашэнкі заяўляе, што за яго падпісаліся 200 тыс. чалавек.

Вунь паўсотні прэтэндэнтаў

Ламанулі ў прэзідэнты:

Вельмі сумна нацыі

На самаізаляцыі.

***

Не прайшло яшчэ пяць дзён —

Пераможца ўжо відзён:

Дзвесце тысяч подпісаў —

Што ўжо там саромецца!

Можна да канца сезона

Наярмошыць сем мільёнаў.

Травень, 2020

Мінздароўя нарэшце прызнала, што ў краіне эпідэмія COVID-19. Аднак статыстыку наконт захворвання ведамства дае так, што з яе складана што-небудзь зразумець. Урэшце міністэрства паведамляе, што ў Беларусі піку захворвання не будзе, а будзе плато — больш-менш аднолькавы ўзровень нейкі працяглы час.

Выйшаў конь у паліто

На кавіднае плато,

Паглядзеў наўкол з любоўю —

І вярнуўся ў Мінздароўя.

***

Я праз ваш каранавірус

Маю сперматаксікоз:

Дзве каханкі адмаўляюць,

Каб заразы не прынёс.

Жнівень, 2020

Мінабароны Беларусі з баявых верталётаў расстрэльвае бел-чырвона-белыя паветраныя шарыкі, запушчаныя з тэрыторыі Літвы. Тлумачаць тым, што, маўляў, невядома — а раптам тыя шарыкі былі з атрутай ці з выбухоўкай?

Зусім літоўцы абарзелі

(Хай іх бадаюць камары!):

Яны на нас пусціць хацелі

З атрутным геліем шары!

А можа, што ўзарваць хацелі…

Але ж у нашых СПА

На кожны шар,

На кожны гелій

Ёсць верталёт. А то і два.

Верасень, 2020

Беларуская прапаганда публікуе “перахопленую размову Ніка з Майкам”, у якой абмяркоўваюцца беларускія падзеі. Тэкст, прыпісаны “замежным лялькаводам”, настолькі смешны, што яго жыўцом расцягваюць на цытаты і мемы.

Я вам скажу не дзеля падабайкі

(Я вашых падабаек не прашу!)…

Але размова нашых Ніка з Майкам

Сагрэла мне прадажную душу.

Цяпер мяне надзея не пакіне.

О, Майк і Нік! Вы зоркі! Oh, my God!

Камандуйце ў Варшаве і Берліне,

А мы, шпіёны, споўнім ваш загад!

Снежань, 2020

Затрыманні ў Беларусі з канца восені набываюць, паводле выразу Надзеі Каткавец, “хаацічаскі характар”: каб быць затрыманым, неабавязкова нешта здзейсніць… У Лебядзіным пад Мінскам арыштоўваюць “несанкцыянаваную” ялінку, у Смалявічах — групу школьнікаў, якія вяртаюцца дадому з заняткаў танцамі.

Мы наладзілі карцінку:

Арыштоўвалі ялінку.

Як бы гэта, вашу маць,

Новы год арыштаваць?

***

Затрымалі ў Смалявічах

Падазроных школьнікаў:

“Выражались неприлично —

Троп, архитектоника…”

Снежань, 2020

Наталля Качанава ў час сустрэчы са студэнтамі расказвае, як напрыканцы існавання СССР ездзіла ў Югаславію: там, маўляў, свабодна можна было знайсці парнаграфію, што і прывяло да распаду Югаславіі.

Дарэмна круцілі ў Бялградзе парнуху,

Бо гэта вяло да упадніцтва духу.

І ў выніку злыя драпежнікі НАТА

Ушчэнт разбамбілі праспекты Бялграда!

Каб не тая парнуха (цікавая!),

Існавала б дасюль Югаславія!

Снежань, 2020

Афіцыйныя беларускія прафсаюзы арганізоўваюць “лісты з прадпрыемстваў” на адрас кіраўніка cуcветнай хакейнай федэрацыі, каб не адмяняў у Беларусі чарговы чэмпіянат свету па хакеі.

Мы не ай-ці і не маршрутчыкі з “газеляў”,

Мы людзі простыя, або электарат…

Мы напісалі тры лісты Рэнэ Фазэлю,

Каб ён у нас не забіраў чэмпіянат!

Мы недарэмна над лістамі пасядзелі —

Чэмпіянат, няма сумневу, будзе наш:

Не кожны дзень паклоны б’юць Рэнэ Фазэлю

І “Камунарка”, і “БелАЗ”, і “Гомсельмаш”!

Давай, Фазэль, тэлевізійную карцінку!

А мы лістамі запасемся да пары:

Нас падтрымалі пацыенты у “Навінках”,

Цяпер чакаем, ці падпішуць дактары…

Студзень, 2021

Дзяржаўная прапаганда на Вадохрышча паказвае відэасюжэт з Лукашэнкам, які ў альтанцы п’е ваду з чарак са… шпіцам. І з ім жа ідзе акунацца ў палонку.

ЭЛЕГІЯ

Назло падступным заграніцам,

Дзе ў лялькаводах — пшэк і чэх,

Ён у альтанцы сеў са шпіцам —

Каму ж даверыцца яшчэ?!

Над ім зіхцелі зоркі ярка,

Пад ім струмень жывы свістаў…

І піў ён з невысокай чаркі

Усё, што шпіц не дахлябтаў.

Люты, 2021

Пазнавальнай прыкметай зімы 2021 года становяцца сінія мікрааўтобусы (“бусікі”), у якіх раз’язджаюць сілавікі. Ператрусы, затрыманні, арышты — пры ўсім гэтым прысутнічаюць сінія “бусікі”.

Сіні бусік, сіні бусік

К нам прыпёрся на раён.

Сёння ў нашай Беларусі

Гэта знак, што будзе шмон.

Сіні бусік, сіні бусік

Возіць следчых і АМАП.

Немаўклівых і не-хлусаў

Запрашае на этап.

Сіні бусік, сіні бусік,

Мне не трэба твой канвой.

Адчапіся, сіні бусік!

Сіні бусік, я не твой…

Сакавік, 2021

У лістападзе 2020-га запускаюць першы блок Беларускай АЭС. Потым яго за пяць месяцаў працы шэсць разоў адключаюць і ўключаюць назад. Штораз паведамляецца, што адключэнні былі планавымі. Нават у тых выпадках, калі пра гэта паведамляецца пост-фактум.

Пра АЭС штодзённа зводкі

Супакойваюць мяне:

Там па плане выб’е пробкі

І па плане каратне.

Сакавік, 2021

БТ паказвае фільм “Манкурты”, у якім расказваецца пра “спецаперацыю КДБ” супраць экс-сілавікоў, што выступаюць за перамены ў краіне. Адзін з эпізодаў фільма — запіс размоваў прэс-сакратара Лукашэнкі пад куратарствам КДБ. Гэтыя запісы потым нібыта за вялікія грошы прадалі “тэлеграм-каналу-які-нельга-называць” — усё ў рамках “спецаперацыі”.

“Усё ёсць сон. Жыццё ёсць толькі сон”, —

Пісаў калісьці партугалец Кальдэрон.

Яго паправілі Масандра і ТэртЭль:

“Усё жыццё — спецаперацыя БэТэ”.

Травень, 2021

Фірма Nivea (як і шэраг іншых заходніх кампаній) адмовілася быць спонсарам хакейнага чэмпіянату свету, калі ён пройдзе ў Беларусі. У адказ улады Беларусі забаранілі прадаваць прадукцыю “Нівеі”.

***

Бывай, пяшчотная мая і дарагая!

Чаму так горка — не магу я зразумець:

Ты больш шчаку маю ласкава не кранаеш,

На ёй цяпер спакойна адрастае шчэць.

Пайшла. Ніколі ўжо не вернешся, Нівея!

Сплывай у невараць, нібы ў Дняпры вада…

Гляджуся ў люстра я, і шчэць мая сівее,

І, бы ў Фідэля, адрастае барада.

2021

У 2021-м годзе сілавікі сталі масава размяшчаць у тэлеграм-каналах “пакаяльныя” відэа з затрыманымі пратэстоўцамі.

***

У БПЦ ад канкурэнта афігелі,

Але няясна, у які ударыць звон:

ГУБАЗіК ладзіць Даравальную нядзелю

На кожным тыдні! І як мінімум — сем дзён.

ПРЫЗНАННЕ ЭКСТРЭМІСТА

Я так і думаў, што са мной усё нячыста…

І, як на споведзі, вам шчыра гавару,

Што пачытаў на днях закон аб экстрэмістах —

І ўраз адчуў сябе агентам ЦээРУ.

Я вам прызнаюся (хаця й не дзеля славы!),

Што ў Тэлеграме ўмею чаты я ствараць,

І гэты дэструктыўны экстрэмісцкі навык

ГУБАЗіК мне ніяк не можа дараваць.

І тэрарызмам я займаюся нярэдка,

І разбурэнні сею, быццам смерць з касой:

Я прыкупіў тэрарыстычныя шкарэпэткі —

Яны ўсе белыя. З чырвонай паласой.

Ды шкадаванне наляцела, быццам Хонда,

Мяне паспеўшы пылам горычы накрыць:

Я мог бы скласці канкурэнцыю Джэймс-Бонду,

І мне б надалі, пэўна, нумар нуль-нуль-тры.

Але на службу каралеве (во засада!)

Мяне ніяк усё не хочуць запрасіць…

Таму чакаю на вярбоўшчыка з Масаду —

Мяне там здолеюць належна ацаніць!

Студзень, 2022

У ноч на 8 студзеня абваліўся мост на мінскай вуліцы Нямізе.

***

Згарэла пуня — дык гары і хата!

Ламайцеся, бетонныя масты!

Зато да нас цяпер не пройдзе НАТА!

…А што для абароны робіш ты?

***

Пра такое не раскажуць вам у школе:

Экспертыза паказала, што у моста

Адшукалі пяць праміле алкаголю

І сляды марыхуаны (ці кампосту).

А пасля, каб на здабытым не спыняцца,

Каб заціхнулі пустыя нагаворы,

Адшукалі шчэ й мільён нічыйных баксаў,

Што ляжалі у пакеце пад апорай.

Сакавік, 2022

18 сакавіка ўлады Беларусі ліквідавалі прыродаахоўную арганізацыю “Ахова птушак Бацькаўшчыны”. Яе абвінавацілі ў… экстрэмісцкай дзейнасці. Экстрэмісцкім быў прызнаны лозунг “Птушкі з народам!”.

Ты не будзь са мной такой бяздушнай —

Я ж не прайдзісвет, не аферыст:

Я ўваходжу у “Ахову птушак”!

Там жа кожны першы — экстрэміст.

Там экстрыму поўна ўдзень і ўночы:

Рызыка, пагоні, ператрус…

Гэта толькі з выгляду бёрдвотчар,

А глыбей заглянеш — беларус!

Сакавік, 2022

Украінскія войскі мужна супрацьстаяць расійскай агрэсіі. На фоне гэтага змагання сёй-той з беларусаў марыць, што пасля перамогі над захопнікамі на сваёй тэрыторыі ўкраінцы прыйдуць у Беларусь…

КАРОТКАЯ ГІСТОРЫЯ ВЫЗВАЛЕННЯ БЕЛАРУСІ

Ад Усяслава Чарадзея

(Ці з Рагвалода пачынаць?)

Жыў наш народ адной надзеяй:

“Калі ж нас прыйдуць вызваляць?”

Ягайла марыў пра малодку,

А Вітаўт — дзе карону ўзяць…

Тым часам нам шапталі продкі:

“Калі ж нас прыйдуць вызваляць?”

То шнырыў з войскамі Жахлівы,

То шведы пёрлі рабаваць:

“Цяпер зажывяце шчасліва,

Бо мы прыйшлі вас вызваляць”.

Лічыць вызвольнікаў няспынных

Не хопіць пальцаў на руках:

Хмяльніцкі, Пётра з Кацярынай…

(У шапку спаў хіба што шах.)

Нас безупынна вызвалялі

Ад волі, мовы і жыцця

Пілсудскі, Троцкі, Ленін, Сталін

І Шыкльгрубер у працяг.

…Цяпер, на жаль, мы ўжо не ў Менску —

На Новы Сьвят ідзем гуляць.

І, каву беручы па-венску,

Мы абураемся: “Зяленскі,

Калі ж нас прыйдзеш вызваляць?”

Зміцер Дзядзенка,

у Менску

Апублiкавана 05.04.2022  10:38