Tag Archives: “Таварыства беларускай мовы”

Шалом, тоталитаризм (продолжение)

После публикации предыдущего моего текста прошла неделя – довольно безблагодатная. И поздняя осень в голос объявила о своих правах, и коронавирус никуда не исчез (а мог бы, мог последовать примеру марсиан из «Войны миров» Герберта Уэллса!), и кризис на белорусско-польской границе обострился, и писатели Синеокой продолжают умирать, хотя «СБ» уверяла, что они здесь и сейчас в некоем «порядке».

Юрий Станкевич (21.01.194522.10.2021); Cергей Булыга (17.09.195324.10.2021); Ганад Чарказян (18.10.194607.11.2021). Фото из открытых источников

Ну, и закручивание гаек в белорусском обществе продолжилось, главным образом под предлогом «противодействия экстремизму». Вот анархиста-политолога Миколу Дедка, 1988 г. р., захваченного в плен ещё год назад, осудили на 5 лет колонии – при том, что вина, мягко говоря, не совсем доказана. Как не провести параллели с тем, что сказанул о соседней стране Антон Орехъ (09.11.2021):

Экспертиза в российском правосудии превратилась в абсолютно репрессивный инструмент. При желании найдется эксперт, который подтвердит любую, даже самую фантастическую версию следствия. Специально обученных экспертов по всем вопросам уже целая армия трудится ежедневно… Насилие применяется демонстративно – чтобы даже слепой увидел! Чтобы даже глупый всё понял! Но мы всегда можем спастись за формулировкой, что хоть в жестокое время живем, но все-таки не 37-й год.

Один из самых вопиющих эпизодов борьбы с гражданским обществом, ежели не самый вопиющий, относится к 8 ноября. Понятно, я о судебной ликвидации массового, но травоядного «Таварыства беларускай мовы», общества [любителей] белорусского языка, основанного в 1989 г. при помощи госорганов. Отчасти ТБМ было задумано как противовес тогдашним «радикалам» из БНФ, и оно действительно предпочитало действовать в легальном поле: писать письма с увещеваниями, издавать газеты, брошюры и календарики, собирать конференции… Даже красно-зелёный флаг был для его лидеров в середине 2010-х приемлем – «лишь бы не российский триколор». Не припомню резких заявлений от имени объединения и в 2020–2021 гг. – руководство «моего» Союза белорусских писателей, прихлопнутого тем же «судом» в первый день октября, хотя бы недвусмысленно высказывалось за прекращение насилия, освобождение политузников и новые выборы. Сайт СБП lit-bel.org, где публиковались те высказывания, с 3 ноября заблокирован в РБ, но фрагменты из них доступны по ссылке.

Почти 20 лет (с 1999-го до 2017-го) – дольше, чем кто-либо другой – ТБМ возглавлял бывший член КПСС и депутат Верховного Совета Олег Трусов, 1954 г. р. Сменила Олега Анатольевича Елена Анисим – дама из его же колоды, которой ваш покорный слуга пытался в 2019 г. дать дельный совет, но куда там… В общем, «трусовщина» – это явление почти такого же масштаба, что и Щучинщина. Процитирую-ка свой текстик пятилетней давности из серии «Катлеты & мухі» (01.12.2016, пер. с бел.):

Мне приходилось несколько раз пересекаться с этим противоречивым деятелем, мог бы вспомнить немало комичного… [Однако] при Трусове, который в 1990-х исследовал тему белорусских синагог, общественное объединение худо-бедно повернулось «лицом к евреям». Когда-то О. Т. предлагал открыть в обществе курсы идиша, в 2006 г. говорил, что надо принять новый Закон о языках, где белорусский будет объявлен единым государственным, но предлагал «не забывать о польском, об идише — памятнике белорусской культуры». Вряд ли случайно то, что именно в офисе ТБМ в сентябре 2008 г. состоялась презентация большого идиш-белорусского словаря. Также примерно в 2007-2008 гг. Трусов публично просил посла Бен-Арье издать по-белорусски книгу по истории Израиля, а Зеев жаловался на недостаток денег… Такой книги, если не ошибаюсь, нету до сих пор.

Ликвидация общества повлечёт за собой прекращение выпуска еженедельной газеты «Наша слова», где время от времени появлялись познавательные материалы вроде «Евреи Щучина». Другой-то, более читабельный еженедельник ТБМ («Новы час»), где не были редкостью статьи вроде «Евреи и белорусы», «Тайны братьев Бельских», «Забытый еврейский погром в Гродно», уже месяца три не выходит на бумаге… Но будем-таки надеяться, что сайт «Новага часу», который был забанен здешними чиновниками 28.10.2021 наряду с ресурсами вроде «Немецкая волна»/«Deutsche Welle», продолжит свою полезную работу. Несмотря на все тоталитарные потуги последних месяцев.

ТБМ было на слуху, а организация со схожим названием (ТБШ, «Таварыства беларускай школы») – нет, но её в сентябре с. г. министерство юстиции РБ тоже ликвидировало через «верховный суд». Современное ТБШ, опиравшееся на опыт межвоенного западнобелорусского, официально просуществовало четверть века. Кому оно мешало? Риторический вопрос. А кому прошлой осенью помешали граффити на вентиляционной будке в столичном дворе меж улицей Червякова и Сморговским трактом, белые и красные ленточки на тамошнем заборе?

Так уныло «площадь Перемен» выглядела сегодня, 10.11.2021

Завтра вечером будет год, как Роман Бондаренко пообещал «Я выхожу» – и вышел, и не вернулся домой.

Портреты Р. Бондаренко на пл. Перемен, 13.11.2020. Фото отсюда. Пару дней спустя всё будет уничтожено…

Моральные уроды (nomina odiosa; список, увы, не из пары фамилий), узнав, что 31-летний смельчак умер в больнице 12.11.2020, сразу же взялись обгаживать его память. Заявляли о «пьяной потасовке» и т.п.; затем, когда из медицинского документа выяснилось, что Роман был трезвый, посадили врача и журналистку, обнародовавшую неудобный факт. В мае 2021 г. разгромили тутбай, тыкавший лжецов носом в их собственное дерьмо (да, теперь мне представляется, что история с Р. Б. cтала главным триггером; изучение архивов когда-нибудь покажет). В сентябре 2021 г. приостановили уголовное дело по факту нанесения Роману тяжких телесных повреждений, повлекших смерть, для проформы заведенное в феврале – прокуратура-де «не шмогла» найти обвиняемых. А потом изумляются (обычно изумление, конечно, фальшивое, наигранное), что их не любят, что на визг их квазижурналистов не захотели реагировать послы европейских государств, посетившие урочище Куропаты 29.10.2021.

Чем недавно появившиеся граффити – недалеко от пл. Перемен, между ул. Гая и Кропоткина – лучше или хуже фигурок диджеев? Главное отличие в том, что у этой будки на вечерние посиделки никто добровольно собираться не будет, в ближайшее время уж точно.

Но вернёмся к ТБШ. Когда-то я увлекался составлением кроссвордов на разных языках (бывали и на идише); в 2008 г. самиздатовский журнальчик организации опубликовал один мой опус.

Авторский экземпляр вручил мне редактор, он же многолетний председатель ТБШ Алесь Лозка. Как видно из содержания, в «летописи» было что почитать. А вот «краткое и скромное» со с. 17:

Если кто-то вдруг недопонял, переведу самый цимус (на фоне заявления от 06.11.2021 о «драконовских методах»): «Чтобы хватало врачей в деревне, А. Л. предложил распределять выпускников медуниверситетов на 10-15 лет». Что не удалось 54-летнему, вряд ли осилит 67-летка… хотя кто его знает. В 2008-м же казалось, что политик «мотает» последний срок, в крайнем случае – предпоследний, а тут вон оно как обернулось, даже без «рокировочки» на медвепутинский манер.

Из «СБ», 05.11.2021

Трудно ждать чего-то хорошего и конструктивного от администрации, чьё «главное» издание не стыдится публиковать подобные… хм, шутки юмора. Почитал бы своевременно их ретранслятор, позиционирующий себя как киплинголюб, «Ладдзю Роспачы» У. С. Караткевіча (или даже «Ладью Отчаяния» В. С. Короткевича) – может, хоть до Маугли бы дорос, а не до жалкого подобия шакала Табаки. Вспомним, о чём толковала героиня знаменитой повести Владимира Семёновича нашего: «Проиграть не унижение, — сказала Березка. — Унизительно — смеяться над тем, кто мужественно проиграл». И нечто мне подсказывает, что третья, победная партия Выливахи ещё не сыграна 🙂

Общим местом сделался тезис об отсутствии в современной РБ, равно как и в России, вездесущей, сугубо тоталитарной идеологии. Не отказываясь от понятия «инанекратия» (сиречь пустовластие), даром что оно не всем по нраву, кое-что уточню. Если вирус ярко себя не проявляет, это не значит, что его нет в организме. По-моему, латентная идеология в РБ всё же бытует, и основой её является социал-дарвинизм. Ясное дело, не классический (Герберт Спенсер, возможно, сам ужаснулся бы встреченному в Беларуси), а вульгаризированный; его постулаты вроде «умри ты сегодня, а я завтра», «или мы их, или они нас», «помер Максим, ну и х… с ним» то и дело насаждаются за казённый счёт. Правда, многие «борцы с режимом» тоже не отрицают указанные постулаты – потому и проигрывают, ибо ширнармассы отнюдь не рвутся менять шило на мыло.

Год назад предлагалось развить концепцию зубризма как альтернативу лукашизму (заодно и социал-дарвинизму…) Увы, здешние интеллектуалы, в кавычках и без, уклонились от обсуждения проблемы. Во всяком случае, о таком обсуждении ни разу не слышал, а тем временем в Беларуси (на свободе) остаётся всё меньше тех, с кем было бы уместно обсуждать сложные концепции. Лучше всё-таки этим заниматься не «чувствуя холод приклада» (С), чуть пораньше.

Минск, бул. Шевченко. Попытка (не знаю, чья) дать отпор обесцениванию СИЗ, идущему «сверху», и напоминание о Н. Багинской. Фото 03.11.2021

Ради полноты картины и справедливости, отмечу, что в последние недели две остановки общественного транспорта на том же бульваре были увенчаны электронными табло, которых в нашей Каштановке отродясь не водилось.

Фото 03.11.2021

За табло, облегчающие жизнь пассажиров, спасибо «Минсктрансу» и новому руководству Центрального района (при Н. А. Полякове, занявшем свою должность в конце июля 2021 г., окрестности кинотеатра «Киев» реально ожили). Всё же пока это смотрится как «игра на контрасте» с неумным предшественником. И в дополнение к гаджетам & новым торговым точкам я бы хотел понаблюдать за честными выборами в органы власти, а для начала – за возвращением в киоски неказённой прессы. Ещё 15 месяцев назад на бульваре Шевченко беспрепятственно продавались «Комсомольская правда», «Народная воля», «Новы час», «Свободные новости плюс». Их наличие в открытом доступе служило хоть какой-то гарантией – либо прививкой – от доморощенного «гибридного» тоталитаризма.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.11.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 11.11.2021  12:54

«Чудовищный эксперимент» в Минске

После событий 2016–2018 гг. иногда захожу на сайт российского информагентства «Regnum», рассуждая так: раз его авторов арестовывали и подвергали суду, значит, этого ресурса кое-кто опасается, и он чего-то да стоит. Действительно, бывают на нём познавательные материалы, а встречается – увы, отнюдь не редко – и голимая пропаганда. Но вот примитивного вранья, замешанного на конспирологии, от регнумовцев не ожидал… Судите сами.

Постоянный автор «R» С. Артёменко (видимо, кто-то из моих сограждан, т. к. его статьи местами обнаруживают знакомство с белорусскими реалиями) 22.08.2019 запустил мульку: «Белорусизация: противопоставление русского языка родному». Лейтмотив такой: власти РБ и «оппозиция», несмотря на взаимные пикировки, «спелись» и выдавливают из обихода великий и могучий русский язык, навязывая… неизвестно что. Белорусский язык, по мнению автора, столь же несостоятелен, как некий «австралийский» или «швейцарский». Подобная точка зрения, хоть и ложная (скорее можно говорить о «кочке зрения»), имеет право на существование, но как она обосновывается в статье? Известно как, подгонкой фактов под «теорию»:

В Минске осуществлён чудовищный эксперимент по уничтожению русского языка в городской топонимике. Лишь на окраинах двухмиллионного города, где 99,9% жителей говорят на русском языке, можно встретить уличный указатель на русском языке. Можно видеть указания улиц на китайском, английском и странной абракадабре на никому не известной «латинке», но не на родном языке белорусов — том, но котором они думают и говорят ежедневно.

Ну, во-первых, более чем сомнительно, что в 2019 г. «99,9% жителей говорят на русском». Выходит, лишь 0,1% жителей Минска – т. е. 2000 человек – постоянно пользуются белорусским языком? Да, примерно столько в столице насчитывается членов «Таварыства беларускай мовы» (общества белорусского языка). Но ведь «стихийных» белорусскоязычных куда больше, и «мову» теперь чаще услышишь из уст пассажиров общественного транспорта (к примеру), чем это было (опять же к примеру) 20 лет назад. Насколько таких людей больше, чем 0,1%? Предполагаю, на порядок, а то и на два. Точные цифры здесь и сейчас вряд ли кто-то назовёт.

По данным общенациональной переписи 2009 г., в Минске жило около 1456 тыс. белорусов, и более 102 тыс. из них назвали белорусский тем языком, на котором разговаривают дома. Среди 184 тыс. русских общались дома по-белорусски свыше 1 тыс., среди 13,4 тыс. поляков – более 1,6 тыс., и т. д. Кстати, обнаружилось в Минске-2009 и 65 шлимазлов евреев-общавшихся-дома-по-белорусски. В итоге из 1836808 жителей столицы за белорусский во время переписи «проголосовали» около 6%.

Разговор дома предполагает активное владение языком. Разумеется, было в Минске и множество обитателей, владевших белорусским на «школьном» уровне (т. е. почти всё понимали, но актуализировать свои знания не решались). Допускаю, что популяризация белорусского языка не прошла даром, и некоторые из указанного множества заговорили в 2010-х годах… Эффектный пример из недавних – 23-летняя сотрудница казино, даже записавшая рэп по-белорусски. В общем, может оказаться, что «русскоязычное большинство», к которому апеллирует С. Артёменко, не такое уж и подавляющее.

Во-вторых, всю жизнь, 40 лет с гаком, живу в Минске, а «чудовищного эксперимента по уничтожению русского языка в городской топонимике» почему-то не заметил. Что со мной не так? Решил прогуляться по столичным улицам и проверить свою адекватность…

Фрунзенский район; не самый центр города, но отнюдь не окраина

Центральный район. Опять-таки, не окраина – эти дома ближе к центру, чем «Дворец независимости» (кстати, на фасаде «резиденции Президента Республики Беларусь» со стороны ул. Орловской надписи выполнены лишь на русском языке)

«Цэнтральны дзіцячы парк» – и тот зазывает к себе по-русски…

…как и дом-музей I съезда РСДРП (но на двери виднеется и афишка на белорусском)

На одной из главных магистралей (проспект Пушкина) не первый месяц висит русскоязычная социальная реклама, заказанная госорганами

Кое-где в последнее время появилась и соцреклама с использованием белорусского языка – на мой взгляд, менее качественная и убедительная (фото: molib.by, belta.by)

Советский район, ул. Сурганова, недалеко от центральной площади Якуба Коласа. Типичный вид автобусно-троллейбусной остановки. «Ценные указания» пассажирам даны как на белорусском, так и на русском. Видимо, чтобы никому не было обидно – или чтобы «обижались» все 🙂

«Языковой плюрализм» наблюдается и внутри автобуса (№38Т). Хорошо это сделано или не очень, можно спорить, однако об «уничтожении русского языка» нет и речи.

На одном столбе – три языка; белорусский, английский, русский.

Действительно, в туристической пешеходной зоне на нескольких улочках развесили чисто белорусскоязычные указатели с дубляжом «латинкой», но кому это реально помешало?

Каким же… недорослем должен оказаться «руссо-туристо», чтобы не суметь прочесть «вул. Інтэрнацыянальная» и не понять, что речь идёт об улице Интернациональной?!

Немало белорусскоязычных указателей и в других местах города – правда, они «тонут» среди преимущественно русскоязычных вывесок и прочих элементов визуального оформления (даже на фото с «Інтэрнацыянальнай» слева видна русскоязычная реклама). Дабы как-то приблизиться к паритету, я бы перевёл на белорусский язык ВСЕ таблички с названиями улиц. Смею думать, что большинство местных способно прочесть такие названия, как «вуліца Матусевіча», «вуліца Арлоўская», «Сморгаўскі тракт», «вуліца Чарвякова», «вуліца Кахоўская», да и у иностранцев звучание «ў» («у краткого»), как правило, не вызывает трудностей. Речь не о вытеснении русского языка из города – речь о восстановлении и удержании языкового баланса. К тому же новые таблички можно вешать не сразу, а по мере износа старых. Если такие взгляды – «вандализм», то я согласен считаться «русофобствующим вандалом» 🙂

И всё бы ничего, как-то бы договорились, но «Регнум» нагнетает:

Проводимая Александром Лукашенко «белорусизация», стимулируемая воплями русофобов из ТБМ, БНФ и десятков других подобных организаций, принципиально не отличается от «украинизации».

И через предложение:

Рядящиеся в «белорусскость» местечковые «спадары» не щадят польских, британских, немецких, американских и прочих налогоплательщиков ради скорейшего наслаждения заревом белорусского аналога «Одесской Хатыни».

В общем, сегодня ты вешаешь таблички…

Фото и подпись от ИА Regnum: «Дерусификация топонимики Минска в польском стиле». Непонятно, правда, что польского в этой надписи, выполненной целиком на белорусском языке. И даже в позднесоветское время проспект, как я помню, именовался по-белорусски (справа – доказательство; фото с minsk-old-new.com).

…а завтра Родину продашь и «мыжебратьев» сожжёшь. Всё это звучало бы смешно, если б не звучало грустно. Да и хороша «белорусизация» от Лукашенко: шаг вперёд, два на месте, три назад! Притчей во языцех стало его заявление в апреле 2019 г. о дорожном табло с надписью «Выконвайце хуткасны рэжым»: «Мне как белорусу понятно, что хотел сказать автор. Едет русский человек или русскоязычный белорус. Выконвай? Хуткасны? Но понял, что рэжым. Неужели опять диктатура Лукашенко? Вот он тут едет, и “рэжым” написан». После чего «на трассе Минск — Витебск на придорожном информационном табло надпись о соблюдении скорости перевели с белорусского на русский язык» (tut.by, 01.05.2019). А число учащихся в школах с белорусским языком обучения – неужели оно выросло благодаря пресловутой «мягкой белорусизации»? Что-то не похоже… В столице Беларуси в 2014 г. было 11 таких школ. До сих пор в нашем городе не насчитывается и дюжины учреждений среднего образования с изучением основных предметов по-белорусски, а белорусскоязычный университет (частный!) лишь готовится к открытию в 2020 г.

Автор «R» ещё приводит мнение «президентского информационно-аналитического центра»: «В повседневной жизни белорусы чаще всего выбирают русский язык — от 49 до 78% граждан». И делает алогичный, провокационный вывод: «Выходит, что активным и последовательным белорусизаторам никак не обойтись без тоталитаризма, массовых репрессий и тому подобного, опробованного на Украине, в раздробленной Югославии, в Кампучии и много где ещё. Кровь польётся в интересах торжества белорусской нации и патриотизма в понимании тех, кто абсолютно уверен, что лучше белорусов знает, что для них правильно и хорошо».

Среди белорусскоязычных, к сожалению, попадаются люди с тоталитарным мышлением, вечно вставляющие шпильки «москалям», но – к счастью – не они задают тон. Ничего общего с федеративной Югославией, а тем более с Кампучией (режимом Пол Пота?) в Беларуси нет и не предвидится. Уверен, что провокаторам оч-ч-чень долго придётся ждать «тоталитаризма и массовых репрессий» в центре Европы. И, надеюсь, они всё-таки смирятся с тем, что у нас тут не российская провинция… ну, не они, так их дети.

Вольф Рубинчик, г. Минск

26.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Все фото принадлежат автору (сделаны 25-26 августа 2019 г.), кроме четырёх обозначенных в тексте.

Опубликовано 26.08.2019  21:27

Отклик
Насколько я знаю, в Вильнюсе названия исторических улиц, где селились представители разных народов, пишутся не только на литовском, но и на языках этих народов. Неплохо бы сделать нечто подобное в Минске. Например, на улице Коллекторной (до 1934 г. – Еврейской), раз уж ей не вернули прежнее имя, имело бы смысл писать рядом с “вуліца Калектарная” название на идише: “Идише гас”.
Юрий Тепер, г. Минск  30.08.2019  18:57

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (117)

Шалом – мы яшчэ тут! Пасля гісторыі з інспектарам ДАІ Патаповічам, які знік 16 мая, быў абвешчаны «забітым пачварамі», а неўзабаве – самазабойцам, нават у самых адсталых тутэйшых з’явіліся сумневы, ці правільны дзяржаўны апарат мы ўтрымліваем? Тым болей што і летась быў знойдзены ў лесе (толькі не пад Магілёвам, а пад Брэстам) труп маладога лейтэнанта міліцыі. Афіцэр, пісалі, застрэліўся «праз каханне».

Сёлета стрэлкі «наверсе» паспрабавалі cпярша перавесці на цыганоў, якім і так не соладка ў Беларусі; быццам бы трое з іх скралі афіцэра. 17 мая дзясяткі людзей заганялі ў пастарункі, абражалі, потым выпусцілі, асадак застаўся – цяпер наіўныя ромы хочуць звярнуцца з петыцыямі да памочніка Лукашэнкі… і да старшыні нацыянальна культурнай аўтаноміі цыганоў Надзеі Дэметэр. Калі верыць магілёўскаму праваабаронцу Барысу Бухелю, ён размаўляў з прадстаўніком магілёўскіх ромаў, каб нехта з іх выступіў публічна… «Але мужчына сказаў, што баіцца расправы з боку міліцыі, якая, паводле яго слоў, абавязкова надыдзе, калі цыганы ініцыіруюць разбіральніцтва ў гэтай справе».

Слушна піша К. Іваноў: «версія пра суіцыд [лейтэнанта Яўгена Патаповіча] для міліцэйскіх начальнікаў не нашмат лепшая, чым выкраданне і забойства… цяпер ім прыйдзецца тлумачыць, як іх супрацоўнік з суіцыдальнымі схільнасцямі працягваў хадзіць на службу з табельнай зброяй». Ну, гэтыя-то патлумачаць – зваляць на чыйсьці недагляд і/або на асаблівасці псіхікі самога даішніка. Што-што, а спіхваць адказнасць «уніз» белчыноўнікі, пачынаючы з галоўнага, за чвэрць стагоддзя навучыліся.

Пра хваравітую рэакцыю ў МУС на кантакты грамадзян з «гарадавым» на Гарадскім Вале, шматкроць паведамлялі, у тым ліку і Ваш пакорлівы аўтар… Але не ўсе звярталі ўвагу на няўцямнасць паслання, якое тоіцца ў гэтай скульптуры. Калі міністэрства пазіцыянавала яе як «сур’ёзны-сур’ёзны» манумент, то мусіла паставіць агароджу з калючым дротам – або прынамсі павесіць таблічку з папярэджаннем «не чапаць». Во як прыдумаў нехта з блогераў:

Узята адсюль. Для тых, хто не мясцовы; шчыта, паказанага на калажы, IRL няма.

Калі ж маем нешта гуллівае, задуманае для збліжэння «сілавікоў» з народам (сабачка як бы намякае), тады ўжо, будзьце ласкавы, цярпіце шалікі, абдымкі і прочыя флэшмобы. Ды Вольга Чамаданава, новая прэс-сакратарка МУС, «патлумачыла» 17 мая: «Мы не павінны разважаць, што ля гэтай скульптурнай кампазіцыі можна, чаго нельга. Гэта ўсё вызначаецца культурай паводзін чалавека». У перакладзе з міліцэйскай на звычайную: хапалі і будзем хапаць, як толькі нам падасца, што вы «вядзёце себя вызываюшча»…

Яшчэ, паводле Чамаданавай, трэба менш абмяркоўваць злоўжыванні супрацоўнікаў міліцыі, бо «ў крымінальнай хроніцы ніколі не напішуць, што доктар нейкай бальніцы быў злоўлены п’яным за рулём, а настаўнік нахаміў у магазіне. Чаму гэтае правіла не павінна працаваць у адносінах да супрацоўнікаў міліцыі?» Пальцам у неба – якраз-такі органы МУС у сваёй крымінальнай хроніцы вельмі любяць называць прафесіі парушальнікаў. Свежы прыклад на minsk.mvd.gov.by (15.05.2019): «Задержан пьяный учитель математики, который повредил дорожную технику». А самі, значыць, недатыкальныя. ¯\_(ツ)_/¯

Ранейшы прэс-сакратар Яўчар – зволіўся летась, яго падабрала БТ, там такія патрэбны – дзёўб пра тое, што «некалькі дзясяткаў чалавек» хавалі на мітынгу 15.03.2017 твары пад маскамі, таму іх і затрымалі ў грамадскім транспарце. Я сам прысутнічаў на тым дазволеным мітынгу ля кінатэатра «Кастрычнік» і добра памятаю, што юнакоў і дзяўчат у масках было 15-20, а «запакавалі» пазней каля 50 чалавек (значыць, хапалі і тых, хто падвярнуўся пад руку). Новы «голас» МУС – цэлая лаўрэатка прэміі «За духоўнае адраджэнне» – гучыць не больш пераканаўча. Ну, вядома ж, адкуль гніе рыба…

У 2016 г. я скептычна ставіўся да ідэі з адстаўкай міністра ўнутраных спраў («Зацята змагацца з аматарам святочных маскарадаў – значыць не глядзець у корань»). Цяпер жа яна насамрэч даспела, мо і пераспела. Чалавек 7 гадоў на пасадзе, а дроў наламаў… на ўсе 13. І памочніку прэзідэнта па нацыянальнай бяспецы, Віктару Аляксандравічу Лукашэнку, даўно пара сысці з пасады і засяродзіцца на грамадскай дзейнасці ў Нацыянальным алімпійскім камітэце. Там ад яго будзе меней шкоды, бо ў 2010-х «нацыянальная бяспека» пад куратарствам сына «самі-ведаеце-каго» сталася нейкім сімулякрам… або пудзілам.

24 красавіка ў лісце на адрас дэпутаткі, старшыні ТБМ Алены Анісім я прасіў: «Калі ласка, зрабіце ўсё магчымае, каб не дапусціць датэрміновага роспуску парламента пад маркай клопату пра “нацыянальную бяспеку”». Не прамінуў спаслацца на 113-ю серыю «Катлет…». Учора, 21.05.2019, атрымаў такі электронны «адказ па сутнасці»: «Я разумею Вашу пазіцыю. Аднак, у сённяшняй сітуацыі я лічу больш важным накіраваць свае намаганні на агучванне і вырашэнне надзённых пытанняў арганізацыі і грамадства. Таму збіраюся яшчэ раз вылучыць сваю кандыдатуру ў Палату прадстаўнікоў. Зразумела, што калі б выбары ў ПП НС адбываліся ў 2020 годзе, то я б не балатавалася. Думаю, што Вы ведаеце: пытанне не ў адсутнасці смеласці ці нейкай меркантыльнасці. Для мяне гэта больш пытанне палітычнай мэтазгоднасці».

А. Анісім у сваім дэпутацкім кабінеце (фота «Еўрарадыё»)

Па-мойму, няма больш надзённых пытанняў «арганізацыі і грамадства», чым абарона Канстытуцыі. Калі гэта не саўсім адчуваюць «народныя абраннікі», то нам, простым смяротным, варта ім падказваць, ветліва й настойліва… Крыху пазней дэпутатка дадала: «Я падумаю. Хоць разумею, што Канстытуцыйны Суд заявіць пра адпаведнасць Канстытуцыі [ўказа пра парламенцкія выбары ў 2019 годзе] ў любым выпадку». Разумею і я такую пазіцыю, але ж палітыка – не тая сфера, дзе заўсёды руліць фаталізм… І пагатоў не тая, дзе ён павінен руліць.

Ігнараванне тутэйшымі норм, замяшанае на глупстве ды самаўпэўненасці, час ад часу выплюхваецца з Беларусі за яе межы. Яркі прыклад – паводзіны старшыні беларускага журы на «Еўрабачанні»; tut.by запытаў, як яго калегі галасавалі на папярэднім этапе, Валер Прыгун і распавёў, хоць гэта было забаронена правіламі. Тутэйшае журы дыскваліфікавалі, і ў мільёнаў «хатніх гаспадынь» па ўсім свеце адклалася ў галовах, што з намі лепей не мець справу. Нават пасля Лукашэнкі – напрыклад, патрэбен будзе крэдыт ад якой-небудзь замежнай арганізацыі, дык яго не дадуць, або дадуць на больш жорсткіх умовах… Тлустая падзяка ўсім, хто практыкуе прававы нігілізм – і дзве падзякі тым, хто, маючы магчымасці працівіцца, глядзіць на яго скрозь пальцы.

*

Ад таго, што Уладзімір Зяленскі, у рэшце рэшт, сеў на прэзідэнцкі фатэль, уражанні дваістыя. З аднаго боку, цешыць тое, што падзеі, паказаныя ў кіно, часам збываюцца… Нават аксесуары на шыі кропля ў кроплю – і дакажыце мне, што жыццё не імітуе мастацтва 🙂

Норман Уіздам у фільме «Містэр Піткін у тыле ворага», 1959; інаўгурацыя-2019

Прыемна таксама, што новы прэзідэнт Украіны прыбірае (збыткоўную) ахову ад сваёй рэзідэнцыі. У сакавіку 2013 г., пры Януковічу, турысты (мы з жонкай) змаглі паглядзець зблізку «Дом з хімерамі» на вул. Банкавай у Кіеве, у верасні 2014 г. мы з Аляксандрам Астравухамужо не.

А з больш сур’ёзнымі справамі – пакуль што нейкая фігня. Ладна там, роспуск Рады – хаця, перафразуючы Вісарыёныча, «іншых дэпутатаў у мяне для Вас няма», і альтэрнатывай «зубастаму» дэпутацкаму корпусу ў бліжэйшы час можа быць толькі нешта падобнае да мляўкай палаты прадстаўнікоў РБ. Але вось ужо 21 мая кіраўніком адміністрацыі прэзідэнта Зяленскага прызначаецца юрыст – былы чыноўнік Януковіча, які пры Парашэнку быў паддадзены люстрацыі, а таму не мае права быць на дзяржаўнай службе. Кіраўнік адміністрацыі – не «дзяржаўная служба»? А-ёй, дужа сумніўна… Карацей, як і варта было чакаць, «эстрадныя метады ўносяцца ў дзяржкіраванне».

На мінулым тыдні прагуляліся з жонкай па цэнтры Мінска – даўнавата не хадзілі ў раён Камсамольскай, Рэвалюцыйнай… Выявілася, што цяпер там пешаходная зона з кавярнямі, вулічнымі музыкамі, гандлем сувенірчыкамі – гэтак сама на плошчы Свабоды, вуліцах Герцэна і Зыбіцкай. Выглядае як закос пад Арбат у Маскве ці пад «Мідрахоў» – вул. Бен-Іегуды з прылеглымі завулкамі ў Іерусаліме. Дарэчы, цяпер і мінскія вуліцы – не без яўрэйскіх нюансаў… «Калекцыйныя» каналізацыйныя люкі са словам на ідышы/іўрыце ўсцяж ляжаць на Камсамольскай недалёка ад Нямігі.

 

У красавіку адкрыўся на Рэвалюцыйнай бар «Сіняя каза» – ён, паводле прызнання ўладальніцы, натхняецца, сярод іншага, творамі Марка Шагала. Мне спадабалася майса пра тое, што назва была ўбачана ў сне… Да вул. К. Маркса, дзе днямі з’явілася псеўдаізраільскае кафэ «Цымес» без цымесу ў меню, мы не дайшлі.

У 1990-х амаль нічога такога не было (праўда, на пл. Свабоды гуртаваліся мастакі), так што ў нейкім сэнсе гастранамічна-турыстычныя зрухі можна лічыць пазітыўнымі, размаітасці ў горадзе пабольшала. Дзівіцца тут не выпадае: перад Еўрапейскімі гульнямі ўрад імкнецца паправіць свой імідж, дый за апошнія 15 гадоў у рэстаўрацыю цэнтра Мінска былі ўкладзены вялікія мільёны. Усё ж мае суб’ектыўныя ўражанні ад «вясёлых кварталаў» у цэнтры сталіцы – як ад балю ў час чумы… Або ад агністай палубы «Тытаніка», які ўжо зачапіў сваю крыгу. Хочацца верыць, што Астравецкая АЭС, практычна пабудаваная «Расатамам», не станецца для нас той самай крыгай, але нагадаю, што ў Турцыі сёлета двойчы знаходзілі расколіны ў падмурку АЭС «Акую», залітым пад эгідай таго самага «Расатама». 🙁

Не магу не адгукнуцца і на крэатыў ад БРСМ: 25.05.2019 збіраюцца ў Мінску рэканструяваць партызанскі парад 1944 г., і нават з удзелам казла 🙂 Праўда, шукаць скрыжаванне вуліцы Кірава з праспектам Незалежнасці людзям і казлу прыйдзецца доўга (гл. фрагмент з карты; праспект пазначаны чырвонай лініяй).

 

А вось якую забаўную замануху прыкмеціў над барам ля гасцініцы «Мінск»:

Яўрэяў засталося мала, ветэранаў вайны – яшчэ менш, але «Беларусь помніць». Па-свойму.

Раз ужо гаворка пра cталічныя кур’ёзы, давайце краем вока зірнем і на «варон» ды «пальмы» побач з прыватным дамком па вул. Веры Слуцкай…

Асновай для іх паслужылі, як няцяжка здагадацца, пластыкавыя бутэлькі.

Цытатнік

«Калі б не рэха, з кім бы гаварыў / Я на зямлі глухіх і безгалосых?» (Фелікс Баторын, 2016)

«Нашто нам Дарэнка, / Як ёсць Федарэнка?» (Уладзімір Паўловіч, 2019)

«Кожны чалавек схільны пераацэньваць значнасць таго, што ён робіць. Інтэлектуалы прадукуюць дыскурс, таму ім (нам) прыемна думаць, што мова прадвызначае рэальнасць. Ніякаму абываталю-цвярозадумцу такая дзіўная думка ў галаву не прыйдзе, чалавек праз уласны вопыт ведае, што мова апісвае рэальнасць» (Андрэй Зорын, 17.05.2019).

«Людзі [ў Расіі] гатовыя ісці на мітынгі, нават гатовы атрымаць дубінкай па галаве. Але ім трэба разумець, як гэта палепшыць іх жыццё. У людзей ёсць рэальныя запыты на паляпшэнне жыцця, на рэалізацыю іх правоў. То бок фармуецца нейкая новая грамадзянская культура. Але ідэі і руху пакуль няма» (Анастасія Нікольская, 20.05.2019).

«Навіны – тое, што прыцягвае ўвагу. Падзеі – тое, што мае наступствы» (Кацярына Шульман, 21.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

22.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.05.2019  00:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (103)

Эвенкі, шалом-алейхем! Але ж я не пра Эвенкію, я пра Тутэйшыю. На словах культура – найважнейшы стратэгічны рэсурс і бла-бла-бла. На справе… Cёлета дзяржаўную ўстанову «Гродзенскі гарадскі цэнтр культуры» ўзначаліў нядаўні намеснік начальніка УУС Гродзенскага аблвыканкама – і праўда, не мастаку ж А. Сураву яе давяраць! $-)

Гэтая вестка – не толькі аб тым, як жывецца лаяльным «сілавікам» у сучаснай РБ (часам яны ператвараюцца ў медыябосаў), а і пра заробкі ў сферы дзяржаўнага кіравання культурай. Загадчыку цэнтра сёлета абяцалі плаціць «ад 370 бел. рублёў», г. зн. ад 175$ на месяц; насамрэч, прафесіянальны менеджар з мінімальнай самапавагай наўрад ці пойдзе на гіпатэтычныя 250-300$, а экс-міліцыянту з пенсіяй «па выслузе гадоў» акурат нармальны прыварак. Ну, а памерці культурцы ў абласным горадзе – паводле задумы стваральнікаў гэтай сістэмы – не дадуць энтузіясты… :-<

Забяспечыўшы сабе апору ў выглядзе вайсковай пенсіі (праўда, палову яе абяцае аддаваць на развіццё раптоўна збяднелай «Хартыі»), упарта хоча зрабіцца прэзідэнтам краіны Мікола Статкевіч, дарма што яго, скарэй за ўсё, не зарэгіструюць перад наступнымі «выбарамі» праз непагашаную судзімасць. Аблом ужо адбыўся ў ліпені 2015 года… Перад тым я дзякуючы Марыне Адамовіч запісаўся быў у Статкевічаву ініцыятыўную групу – больш для таго, каб падтрымаць палітвязня, чым для дасягнення рэальных палітычных мэт.

Рэдка згаджаюся з аўтарамі сцёбна-скандальнай «БелГазеты» («нам хуліганаў не трэба, мы самі хуліганы»), але тут Янка Грыль слушна адзначыў: «Так, падпалкоўнік заслужана любімы радыкальна-апазіцыйным электаратам, але ён – акцёр адной ролі: сабраць у цэнтры Мінска 200-300 пратэстоўцаў на несанкцыянаваную акцыю, сказаць што-небудзь гучнае, потым звесці ўсіх куды-небудзь далей. Усё гэта можна зрабіць і без рэгістрацыі кандыдатам». Альтэрнатыўнае меркаванне – на сайце «Народнай грамады» (незразумела, праўда, як адсутнасць выбараў спалучаецца з наяўнасцю «перадвыбарнай сітуацыі», якая быццам бы прывядзе да «найвышэйшай палітызацыі грамадства»).

Пра тое, як беларусаў цікавяць без-пяці-хвіляў кандыдаты Алена Анісім, Сяргей Скрабец, Мікалай Статкевіч, ускосна можна даведацца паводле адной дэталі – дынамікі наведвання іхніх старонак у беларускай «Вікіпедыі» за апошні месяц. Адноснае падвышэнне цікавасці (пасля амбітных заяў А. А. і М. С. – ажно да 18-32 наведванняў на дзень! :)) – і зноў стагнацыя… Нейкія шансы ў іх меліся б, калі б назіраўся ўстойлівы рост штодня, ці прынамсі штотыдня.

Так, напоўніцу ўключыўшы сучасныя медыятэхналогіі (каб не сказаць «медыязброю»), у прынцыпе, і пустое крэсла за год можна «раскруціць» да прэзідэнцкага фатэлю – успомнім аднаго расійскага ФСБ-шніка на рубяжы вякоў – ды хто з названых беларускіх актывістаў мае да той медыязброі доступ? Таму ў выпадку рэгістрацыі як Анісім, так і экс-вязень Скрабец (хацеў вярнуцца ў парламент, дзе шчыраваў у 2000–2004 гг., аднак летась не трапіў нават у дэпутаты гарсавета), а тым болей Мікола з АГП або «засвабодавец» Юрась вырачаны будуць граць ролю падтанцоўкі… Зрэшты, Алена Мікалаеўна нават не хавае таго, што на перамогу не разлічвае. Яе мэта – чарговы раз папіярыць сваё таварыства белмовы… напрыклад, у эфіры тэлеканала АНТ надоечы прагучала, што ў ТБМ 6000 сяброў, маўляў, далучайцеся. Дапамагаюць ёй з піярам тутэйшыя русафілы русацяпы, якія ўсё спрабуюць нацягнуць на цётку Алену адказнасць за публікацыі ў газеце «Новы час» (фармальна – выданні мінскай суполкі ТБМ), дзе нібыта праслаўляліся чачэнскія тэрарысты. І гэты феерычны наказ тутэйшага «палітолага» (?) Алеся Ш. пад загалоўкам «Анісім павінна пакаяцца!»: «Анісім як народны абраннік з аднаго боку, як чалавек і жанчына з другога боку, павінна была заявіць пазіцыю» :0)

Чытаў я тыя артыкулы Міколы Дзядка. Ён не ўсхваляў небезвядомых чачэнцаў, ён паказваў розныя аспекты іхніх лёсаў – больш складаных, чым падаецца ў прапагандных мэтах. Каментуючы біяграфію Шаміля Басаева, Дзядок напісаў: «Безумоўна, забойства мірных грамадзян і захоп у закладнікі бяззбройных не могуць быць апраўданыя нічым: ані барацьбой за веру, ані нацыянальна-вызваленчымі матывамі». Праўда, тут жа агаварыўся: «Стварыць з чалавека пудзіла — лёгка. Разабрацца ў матывах яго ўчынкаў — нашмат цяжэй. У жорсткім і крывавым канфлікце, дзе абодва бакі дазваляюць сабе забіваць бяззбройных і прыкрывацца грамадзянскімі асобамі, пошук больш вінаватага і менш вінаватага — справа маральна няўдзячная». От няма ў мяне ахвоты разбірацца ні ў тым, хто ў 1990-х больш злачынстваў нарабіў на войнах, расійцы або чачэнцы, ні ў іхніх матывах… Галоўнае, канстатую, што скандал вакол публікацый інтэрнэт-выдання быў раздзьмуты на пустым месцы; Дзядок і «Новы час» не заклікалі да гвалту/варожасці, гэтаксама як у свой час – «рэгнумаўцы», а на ўласнае бачанне кожны мае права.

Паслухаў інтэрв’ю, якое Жанна Нямцова зрабіла з Дар’яй Жук. Паслясмачча так сабе, але рэжысёрка – якая, нагадаю, з 1996 г. жыве ў ЗША, а ў Беларусі бывае набегамі наездамі – даволі трапна злавіла перамены ў настроі беларусаў, асабліва маладых. Людзі гойсаюць па ўсім свеце, авалодваюць заходнімі мовамі, і расійская культурна-палітычная прастора ім ужо не настолькі вабная, як тое было ў 1990-х.

Не шмагла не адгукнуцца на гутарку Галіна Айзенштадт, жыхарка Ізраіля, згаданая ў 101-й серыі: «Лукашэнка пасля нядаўняй сустрэчы з Пуціным сказаў, што трэба будзе спытацца ў рускіх і беларусаў, ці хочуць яны аб’ядноўвацца. З гэтага можна зрабіць выснову, што разглядалася пытанне і аб правядзенні адпаведнага рэферэндуму. І няўжо ў Беларусі народ выступіць супраць?… Беларусь жа толькі знешне незалежная, але эканамічна цалкам залежыць ад Расіі. Так што практычна яна ўжо з’яўляецца яе часткаю».

Гэта другі раз, калі згадваю ў «Катлетах & мухах» допісы Г. А., і, хутчэй за ўсё, апошні (бо аўтарка занадта прадказальная, дый няма яе ў Сінявокай амаль 20 год). Проста закарцела паказаць, да чаго даводзіць шматгадовая праца на беларускую службу «Радыё Свабода» і рэгулярнае спажыванне інфатрэшу ад расійскіх дзяржаўных каналаў. Дзеці! Не рабеце ні таго, ні другога.

Але, на жаль, у РФ не толькі тэлепрапагандысты малююць Беларусь як цалкам залежную, «практычна частку». На днях са здзіўленнем даведаўся, што на два мае артыкулы ў расійскім часопісе «Диаспоры» за 2002 г. спасылаюцца і ў навуковых зборніках сярэдзіны 2010-х гадоў… З аднаго боку, прыемна; з другога, вядучая супрацоўніца інстытута ўсходазнаўства Расійскай акадэміі навук магла б і ведаць, што даследчыка з Беларусі не варта адносіць да «айчынных» (дарэчы, ніколі не вучыўся я ў Расіі – толькі ў Мінску). З трэцяга… можа, спадарыня Насенка-Штэйн мела на ўвазе, што мы суайчыннікі па дахадзяжнай «Саюзнай дзяржаве» Расіі і Беларусі, нібыта заснаванай у 1999 г.?

Пані Чысцякова з Уральскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта проста назвала мяне «расійскім сацыёлагам» (?! – у часопісе было ясна пазначана: «аспирант Республиканского института высшей школы Белорусского государственного университета, г. Минск») Дый сваім артыкулам пра яўрэяў Беларусі канца ХХ – пачатку ХХІ стагоддзяў я, здаецца, не даваў падстаў сцвярджаць, што многія з іх (нас) былі «рускія паводле культуры». Паводле перапісаў насельніцтва 1999 і 2009 г. рускую мову большасць беларускіх яўрэяў сапраўды ўважала за родную, ды мова – далёка не ўсё для этнакультурнай ідэнтыфікацыі. Дадам: пагатоў для палітычнай…

Між іншага, улетку 2013 г. ад трохдзённага візіту ў Смаленск з яго «Еўраоптамі» ў мяне засталося ўражанне, што Беларусь менш залежыць ад Расіі, чым наадварот 😉 Але давайце зараз па… зюкаем пра менш спрэчныя рэчы.

150 гадоў таму ў Калінкавічах нарадзіўся, а 100 год таму памёр Іосіф-Хаім Дарожка, пісьменнік і настаўнік. «З імем Дарожкі звязана арганізацыя новай яўрэйскай школы ў Калінкавічах, дзе вывучаўся іўрыт». – пісала І. Герасімава пазалетась (можна пачытаць тут). Цікава, ці адзначаць яго юбілей у родным горадзе? У тым жа 1869-м годзе ў Беразіно з’явіўся будучы рэвалюцыянер Аляксандр Гельфанд, aka Парвус… Апрыёры гэта менш сімпатычны чалавек – настолькі хітрамудры, што «двойчы народжаны», мог з’явіцца і ў 1867-м – але таксама зямляк і заслугоўвае памяці.

 

I.-Х. Дарожка, А. Гельфанд. Здымкі з іўрыцкай кнiгi, прысвечанай Калінкавічам, i wikipedia.org

Цікавы пісьменнік нарадзіўся 140 год таму ў Слуцку і пражыў доўгае, напружанае жыццё (17.01.1879 – 01.10.1971) – Залман Вендраў, ён жа Давід Вендраўскі. Жыў і ў Польшчы, і ў Вялікабрытаніі, і ў ЗША – а памёр у СССР, за Сталіным паспеўшы і ў лагерах пасядзець. Ягоныя апавяданні перакладаліся з ідыша на рускую – прачытайце, калі знойдзеце. Таксама ёсць сумневы ў годзе нараджэння – некаторыя пішуць «1877». Яго параўноўвалі з «ветэрынарам», добрым доктарам яўрэйскай літаратуры…

А вось яшчэ 150-гадовы юбілей, ужо такі адсвяткаваны, – другога чэмпіёна свету па шахматах Эмануэля Ласкера (24.12.1868 – 11.01.1941), які хоць і нарадзіўся па-за межамі Беларусі (на «польскай» тэрыторыі Германіі), але заязджаў да нас не раз… Хочаце больш падрабязнасцей, прачытайце мой артыкул «Эмануіл Ласкер і Беларусь» – у часопісе «Роднае слова», Мінск, № 1, 2019. На часопіс з яго рубрыкай «Беларускія шахматы» можна падпісацца – або на папяровую версію, або на электронную. Альбо, гэта опцыя для самых крутых, на абедзве.

Кніга выбраных апавяданняў З. Вендрава, кніга выбраных партый Э. Ласкера (з партрэтамі герояў). Крыніцы: amazon.com & oz.by

Пасля мінулай серыі з залы паступіла пытанне, хто такі «мізантраполаг»? У першым набліжэнні – той, хто вывучае мізантропаў або проста цвердалобых мудакоў, гэткая трактоўка сустракалася ў літаратуры. Аднак я не паважаў бы сябе, каб не паспрабаваў развіць паняцце… Карацей, гэта мізантроп, які займаецца антрапалогіяй. Дапускаю, што такіх у навуцы большасць, што вывучэнне чалавекаў у масе так ці іначай вядзе да мізантропіі. Разам з тым не магу пагадзіцца з калегам Макарэвічам, які следам за Эдгарам По заявіў, што на Зямлі мінімум 80% насельніцтва – ідыёты… Я думаю, толькі 78%; у крайнім выпадку – 79,5.

«Вольфаў цытатнік»

«На гісторыю глядзім праз акуляры літаратуры, мастацтва… У нас як упруцца ў нейкае прозвішча, дык будуць яго скланяць на ўсе лады, хоць за ўвагай застаюцца вартыя большай увагі». (Максім Танк, 1990-я гг.)

«Я ўмею маляваць, перамаўляцца і чытаць, а апрача гэтага, не ўмею практычна нічога. У крайнім выпадку магу адкрыць халадзільнік… Калісьці, у маладыя гады, я хацеў стаць карыкатурыстам. А ў выніку стаў карыкатурай» (Карл Лагерфельд, 1933–2019)

«Карыснае практыкаванне – спачатку боль, потым асалода. Бескарыснае практыкаванне – спачатку асалода, потым пустэча» (mankubus, 11.02.2019)

«Магчыма, ва ўрадзе і ёсць людзі, знаёмыя з матэматыкай, але яны, ствараецца ўражанне, добра маскіруюцца. Відаць, апасаюцца, што выганяць са словамі нам вялікія матэматыкі не патрэбны”» (Юрый Пшоннік, 18.02.2019).

«Украіне патрэбны непалітычны прэзідэнт. То бок патрэбны ўкраінскі Гавел. І нават калі Зяленскі з’яўляецца пародыяй на Гавела, усё роўна гэта лепей, чым бізнэсовец постсавецкага ўзору» (Станіслаў Бялкоўскі, 19.02.2019).

«21 лютага адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы… Толькі і размоваў у беларускім сеціве, што пра мову родную! Што каму баліць, той пра гэта і кажа. Было б здорава перанесці моўнае пытанне са сферы абароны ў сферу актыўнага ўжывання» (Дар’я Ліс, 20.02.2019).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 24.02.2019  01:17

***

Водгукi

На жаль, у нашай усходняй суседкі «фантомныя болі» не праходзяць. Я гатовы з Вамі згадзіцца, што ў бліжэйшыя пару гадоў няма падстаў хвалявацца наконт пагроз незалежнасці Сінявокай, але Расія – па-ранейшаму той шчупак, які патрэбны, каб карась не спаў (у шапку). Прынамсі, уявіць, што ў 2091 г. расійскія афіцыйныя асобы будуць удзельнічаць у святкаванні стагоддзя нашай незалежнасці, як у 2005 г. шведскія ўдзельнічалі ў святкаванні нарвежскага юбілею, – даволі цяжка.

П. Рэзванаў, Мінск

Дадана 26.02.2019  13:31

***

Siarhei Sparysh , 27 февраля в 17:13

Несколько комментариев:

” Мікола Статкевіч, дарма што яго, скарэй за ўсё, не зарэгіструюць перад наступнымі «выбарамі» праз непагашаную судзімасць”
Ну, это будет отличной демонстрацией того, что в стране нет честных выборов и отличным дополнительным стартом для протестной кампании. Нормальный вариант. Как будто, если соизволят не нарушать закон и зарегистрируют, то внезапно соизволят и посчитать голоса.

“ён – акцёр адной ролі: сабраць у цэнтры Мінска 200-300 пратэстоўцаў на несанкцыянаваную акцыю, сказаць што-небудзь гучнае, потым звесці ўсіх куды-небудзь далей. Усё гэта можна зрабіць і без рэгістрацыі кандыдатам”
Автор паксвиля почему-то “забыл” о крупных акциях, организатором или одним из организаторов которых был Н. Статкевич. Интересно, почему?

“(незразумела, праўда, як адсутнасць выбараў спалучаецца з наяўнасцю «перадвыбарнай сітуацыі»”
Всё довольно просто: готовится очередной цирк с целью оставить у власти надоевшего всем придурка. Это напрягает многих. Кроме того, не забываем про фон: экономические/социальные проблемы
и угроза независимости.

“Пра тое, як беларусаў цікавяць без-пяці-хвіляў кандыдаты Алена Анісім, Сяргей Скрабец, Мікалай Статкевіч, ускосна можна даведацца паводле адной дэталі – дынамікі наведвання іхніх старонак у беларускай «Вікіпедыі» за апошні месяц.”
Посмотрите статистику посещений сайта Н. Статкевича, например. Посмотрите любой интернет-опрос о том, за кого люди будут голосовать на “выборах” или какого кандидата поддерживают. Даже если опрос проводится каким-нибудь Лебедько, единственный альтернативный луке кандидат с заметным положительным рейтингом – это Н. Статкевич. Остальные – в границах арифметической погрешности.

Да, эти опросы могут говорить только о внутреннем ранжировании в среде “альтернатив” луке. Но они говорят весьма однозначно.
Есть большой спрос на альтернативу. И есть одна реальная альтернатива – Н. Статкевич.

Поэтому умоляю: не говорите “Анисим, Статкевич, Лебедько, Птибурдюков и пр.”. Есть Статкевич и есть все остальные, которых нет.

Siarhei Sparysh,  27 февраля в 17:18

Добавлю личные наблюдения. Когда работал на заводе, то в разговорах о политике часто звучал такой рефрен: “оппозиция – кучка пидорасов”. Но если разговор длился больше минуты, люди начинали вспоминать: но Статкевич – нормальный мужик. Потом могли вспомнить Некляева, изредка кого-то другого. Часто путали их. Бывало, что Статкевич оказывался поэтом (“нормальный мужик, но он поэт, поэтому президентом не станет”), а Некляев – бывшим офицером милиции. То есть далеко не все в народе достаточно информированы (ВНЕЗАПНО в стране, где СМИ под плотным колпаком ГБ).

Но имя Статкевича – в ряду первых всегда.

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (95)

Алэйхем-шолэм! Тут расіец Дзмітрый Быкаў, які скора завітае ў Сінявокую, нахвальвае пэўны сегмент чалавецтва: «Мне здаецца, што выхаваны і ветлівы мізантроп – гэта практычна ідэал чалавека. Таму што ён няшмат вымагае ад чалавечай прыроды». Значна раней адзін мінскі блохер блогер-мадэраліст настойваў, што «мізантропія – гэта прыўкрасна», а яшчэ раней Эдуард Кузняцоў казаў у інтэрв’ю Паліне Капшэевай, што ён чалавек «положительный» – у тым сэнсе, што «ложил» на ўсіх… Я сур’ёзна задумаўся – «а можа, так трэба», і мне абвясціць сябе мізантропам, хаця б «за кумпанію»?

Хто на гэты конт якія думкі мае, выказвайцеся. Адразу папярэджу: як мізантропусу-пачаткоўцу, мне, па вялікім рахунку, на іх ужо начхаць. Ці часта вы мяне слухалі на працягу трох з нечым гадоў? 😉

Тое, што на прапанову з 93-й і 94-й серый – бясплатна змясціць у сеціве твор Тодара Кляшторнага «У дарозе» (1927, пачатак тут) – прыйшло ўсяго 2 заяўкі з 3 чаканых, аптымізму не дадае. Усё ж неўзабаве перанабяру паэму – пакуль што пабуду мізантропам толькі на палову… Магло быць і горш – на маю новую кніжку «Выбраныя катлеты і мухі», паказаную тут, паквапіўся 1 (адзін) чалавек. А яна мне дарагая, магчыма, не меней, чым поўны збор твораў Тодара Тодаравіча, забітага сталінцамі.

Не хлусіць народная мудрасць – свая кашуля бліжэй да цела (пагатоў калі сам яе пашыў). Таму цяжка мне прыняць гіпотэзу ад юбіляра-2018 Рыгора Бярозкіна, з ягонай кніжкі «Чалавек напрадвесні». Р. Б. «дадумаў» за Максіма Багдановіча, які напісаў у перадсмяротным вершы «Я не самотны, я кнігу маю…»: «Багдановіч мог сказаць тыя ж самыя альбо падобныя па сэнсу і інтанацыі словы, калі б меў ён тады нават і не Вянок”, а іншую кнігу, дый наогул хоць якую кнігу на беларускай мове».

Побач з М. Багдановічам у Ялце ўвесну 1917 г. нас, вядома, не стаяла. Аднак уявіце сабе: нежанаты й бяздзетны паэт сыходзіць, у яго – адзін зборнік вершаў, і Максім-«Страцім-лебедзь» памяняў бы яго на нейкую іншую кнігу толькі дзеля ейнай мовы? Напрыклад, на «Як ратаваць уздутую жывёлу» К. Дулембы? Анягож! Перамудрыў тут Рыгор Саламонавіч…

* * *

Дзяржчыноўнікі, быццам бы адгукнуўшыся на папярэднюю серыю, дзе гаварылася пра недасканаласць спісу «экстрэмісцкіх матэрыялаў», вырашылі актывізаваць барацьбу (або яе імітацыю?) з праявамі неанацызму ў Беларусі. «Галоўны міліцыянт» заявіў 6 снежня, што ў Беларусі – звыш 3000 прыхільнікаў нацызму. Ён нават паказаў у «парламенце» іхні фотаробат тыповы партрэт – маўляў, у асноўным гэта выхадцы з неўладкаваных сем’яў і г. д.

Тое, што дзяржава прызнала наяўнасць хваробы – ужо крок наперад, бо раней праблема неанацызму ў Беларусі адмаўлялася (шмат гадоў, асабліва ў 2000-х, ідэолагі дзяўблі, што ў Сінявокай адсутнічаюць праявы міжнацыянальнай варожасці). Аднак многа хто ў грамадстве сумняецца, што новы закон і міліцэйскія захады вырашаць праблему…

Сацыял-дэмакрат Сяргей Спарыш з «Народнай Грамады» (кіраўнік – Мікалай Статкевіч) пракаментаваў намеры ўрадоўцаў так:

Міністр унутраных спраў вырашыў пачаць барацьбу супраць неанацыстаў. Ініцыятыва пахвальная. Быць нацыстам – нядобра, апраўдваць (і тым болей гларыфікаваць) нацысцкіх калабарантаў – нядобра.

Я нават магу падказаць, з якога неанацыста варта было б пачаць. З грамадзяніна, які ў 1995 г. даў інтэрв’ю нямецкай газеце «Handelsblatt», дзе, у прыватнасці, казаў: «Нямецкі парадак фармаваўся стагоддзямі, пры Гітлеру гэтае фармаванне дасягнула найвышэйшай кропкі. Гэта тое, што адпавядае нашаму разуменню прэзідэнцкай рэспублікі і ролі ў ёй прэзідэнта… Гітлер сфармаваў магутную Германію дзякуючы моцнай прэзідэнцкай уладзе…»

З таго часу гэты грамадзянін стараецца не хваліць свайго куміра публічна. Толькі часам зрываецца наконт «яўрэйскіх свінушнікаў». Але на практыцы нічога не змянілася. «Наша разуменне прэзідэнцкай рэспублікі» паводле сваёй сутнасці так і засталося фашысцкім.

Здавалася б, вось яно, дзяржаўны чыноўнік прапагандуе нацызм. Шукаць не трэба, бяры і арыштоўвай. Замест гэтага ўзбуджана адміністратыўная справа супраць антыфашыста Міколы Дзядка – за «дэманстрацыю нацысцкай сімволікі».

Барацьба з неанацызмам – занятак правільны. Але хіба можна даручаць яго самім неанацыстам?

C. Cпарыш (справа) разам з анархістам В. Касінеравым прынёс пахавальны вянок да статуі гарадавога, Мінск, 02.12.2018. Фота перформанса адсюль.

Павел Севярынец, сустаршыня іншай незарэгістраванай партыі (БХД), трактуе сітуацыю крыху іначай, але ж і ён не верыць у шчырасць урадавых намераў:

Беларусі патрэбны закон аб забароне прапаганды нацызму і камунізму. Для мяне гэта дзьве чумы, карычневая і чырвоная. І нацызм, і камунізм забралі мільёны жыццяў – з іх сотні тысячаў у Беларусі. 15 лідэраў хрысціянскіх дэмакратаў ХХ стагоддзя прайшлі засценкі гестапа ці былі забітыя нацыстамі, 32 – прайшлі ГУЛАГ альбо былі знішчаныя камуністамі. Дэнацыфікацыя была праведзеная пасля вайны, дэкамунізацыя не ажыццёўленая дагэтуль. І ў гэтым я бачу карані праблемы для Беларусі. Камунізм як злачынная ідэалогія павінны быць асуджаны нароўні з нацызмам.

На жаль, некаторыя сённяшнія беларусы, найперш маладыя, у сваім юнацкім максімалізме шукаюць радыкальных адказаў на пытанні жыцця – і «знаходзяць» іх у нацызме ды камунізме. Колькі такіх людзей – не бяруся меркаваць, але досвед падказвае, што лік і адных, і другіх ідзе на тысячы. Гэтыя маладыя людзі павінныя атрымаць дружнае і адназначнае пасланне ад грамадства і дзяржавы: прапаганда чалавеканенавісніцкай ідэалогіі «зігаў», чырвоных зорак, свастыкаў, сярпоў і молатаў гэта абсалютнае табу, і яна мусіць цягнуць за сабой непазбежнае пакаранне.

Разам з тым не магу падзяліць пафас міністра ўнутраных спраў РБ. Чалавек, які апранае на парады форму НКВД СССР і камандуе карнымі аперацыямі супраць мірных маніфестацыяў на беларускіх вуліцах, на мой погляд, заслугоўвае крымінальнай справы, і, магчыма, не адной. Ягоныя выказванні расцэньваю як спробу пераключыць увагу з уласных дзеянняў, блізкіх па духу і нацызму, і камунізму.

Сённяшнія ўлады паказваюць сваю пераемнасць не з тымі, каго расстрэльвалі ў Курапатах, Трасцянцы і ў Менскім гета а з тымі, хто страляў. Нягледзячы на мемарыяльныя знакі на могілках, мы добра памятаем пра «не всё плохое, связанное с Гитлером» і пра «Лінію Сталіна». Думаю, рэальнае змаганне з прапагандай нацызму і камунізму пачнецца толькі тады, калі гэты рэжым сыдзе.

П. Севярынец са сваёй кнігай «Беларусалім». Мінск, лістапад 2017 г. Фота В. Р.

Разумею боль актывістаў, якія шматкроць арыштоўваліся за пратэстную чыннасць, аднак не ва ўсім падзяляю іхнія меркаванні. Насамрэч, аўтарытарнае кіраўніцтва РБ мала цэніць жыцці суграмадзян, часам не грэбуючы спадчынай нацыстаў ды камуністаў. З другога боку, існы рэжым не ўсталяваў чалавеканенавісніцкую ідэалогію ды не ўтрымлівае канцлагероў для прадстаўнікоў «няправільных» класаў, нацый або рас. І – можа быць, галоўнае – за чвэрць стагоддзя не ўцягнуў краіну ў вайну. Між тым не так добра з мірам, як пагана без яго…

Калі ў Беларусі к часу сыходу Лукашэнкі не будзе вайны, «жалезнай заслоны», канцлагероў і маштабных тэхнагенных катастроф (а яны даволі верагодныя – зважаючы на дэградацыю навукі, прававы нігілізм, уцёкі кваліфікаваных кадраў…), то яму, дапускаю, многае даруюць як замежнікі, так і ўласныя грамадзяне. Хапае на планеце куды больш крыважэрных рэжымаў, на што намякае двайная карыкатура Маны Неестані (Mana Neyestani):

Крыніца: iranwire.com Іранскі ўрад, лагодна кажучы, не палюбляе прыхільнікаў веры бахаі. Год таму генасамблея ААН 30-ы раз асудзіла яго паводзіны (Беларусь разам з Расіяй галасавала супраць, Ізраіль побач з Саўдаўскай Аравіяй (!) – за).

* * *

Агулам, у апошнія дзесяцігоддзі назіраецца выразны каштоўнасны паварот: асабістыя свабоды не так цэняцца ў свеце, як у перыяд фукуямаўскага «канца гісторыі» (рубеж 1980-х–1990-х гадоў), і 70-годдзе Дэкларацыі правоў чалавека (сёння, 10 снежня 2018 г.) я ўспрымаю, хутчэй, як сумны юбілей. Кіраўнікі многіх краін, буйнейшых і больш уплывовых за Беларусь (Бразілія, Кітай, Філіпіны…), адкрыта плююць на заяўленае ў дэкларацыі. Практыка правапрымянення ў Францыі, «цытадэлі еўрапейскай дэмакратыі», таксама наводзіць на сумныя думкі.

Не апраўдваючы Лукашэнку, Шуневіча ды іншых тутэйшых «прыгажуноў», не хацеў бы і ўзрушэнняў любым коштам, такіх, калі мэта апраўдвае сродкі… Хутчэй за ўсё, гэта прывяло б да мены шыла на мыла. Пра тое, што гэтага «мыла» мнагавата сярод апанентаў рэжыму і ў трэцім сектары, не раз гаварылася ў «Катлетах & мухах». Вось яшчэ прыклад – дробны, ды куслівы.

На мінулым тыдні ў Мінску адбылася паэтычная вечарына «І жук, і жаба». Анонс на сайце Таварыства беларускай мовы выглядаў так: «Смелая назва для смелых аўтараў». З шасці меркаваных аўтараў сакратарка ТБМ, якая рыхтавала матэрыял, прадставіла дваіх, у тым ліку Ганну Д. (паэтку, журналістку і прафсаюзную дзяячку). «Для большага падагрэву інтарэсу» Юлія Бажок выбрала з твораў Ганны адзін, напісаны шмат гадоў таму, дзе ёсць такія словы: «Я не хачу вычварэнства і помсты, змовы вузкага літаратурнага кола няздатных габрэйскіх кацаў». Зміцер Дзядзенка 07.12.2018 зазначыў у fb: «“Антысемітызм — гэта нармальна! Асабліва калі ён у вершах”, — нібыта запэўнівае нас афіцыйны сайт арганізацыі, якая абвясціла сваёй мэтай абарону беларускай мовы».

Найчасцей я пагаджаюся з паліталагіняй Кацярынай Шульман – дарма што яна аналізуе найперш расійскія рэаліі, многія высновы прыдаюцца для нашых краёў… Але нядаўнія яе развагі (04.12.2018) напрошваюцца на дыскусію: «Павінны пераследавацца заклікі да гвалту. То бок няможна пераследаваць за выказванні тыпу Не люблю яўрэяў, вось проста ненавіджу, кушаць не магу”. Але павінны пераследавацца і спыняцца выказванні тыпу “А пойдзем і падпалім сінагогу” або “ўзарвем школу” – заклікі да гвалту, прычыненне шкоды канкрэтным людзям, грамадскім месцам і г. д. Усё астатняе – выражэнне меркавання, адмаўленне халакоста, а таксама перамогі Савецкага Саюза ў Другой сусветнай вайне — няхай адмаўляюць, няхай кажуць, што на самай справе Гітлер перамог... Гэта нікому не прычыняе ніякай шкоды».

Перакананы, шкода ад hate speech (мовы нянавісці) ды наўмыснага скажэння гістарычных фактаў існуе – іншая рэч, што пакаранне мае адэкватна суадносіцца з учынкам. Кідаць за краты, пазбаўляць права на прафесію за думкі і словы, вешаць на кожнага зласліўца ярлык «экстрэміста» – перабор, у т. л. і з прычыны, згаданай мінулы раз (сярод масы патэнцыйных «злачынцаў» схаваюцца сапраўдныя экстрэмісты). Мажліва, у пераважнай большасці выпадкаў дастаткова «грамадскага ганьбавання» або, на крайняк, штрафу ў адміністратыўным парадку.

«Вольфаў цытатнік»

«Ісціна – таямніца, заўсёды таямніца. Відавочных ісцін няма»; «Калі ён застаўся жыць і не звар’яцеў, то гэта – раскоша» (Андрэй Платонаў, канец 1920-х – пач. 1930-х).

«Свет даўно ўжо пераўтварыўся ў адну вялікую сметніцу, у якой ніхто нікому не цікавы, у якой няма аніякіх асобных мейсцаў» (Ігар Бабкоў, 2018).

«Куды б мы ні прыйшлі, нават пачынаючы з нашай доблеснай інтэлігенцыі, мы тут жа будуем вертыкалі. Адзін начальнік, усе астатнія павінны кланяцца і дзякаваць… Канстытуцыя працуе толькі тады, калі грамадства стаіць на варце і пастаянна прымушае яе выконваць». (Сяргей Цыпляеў, 07.12.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.12.2018  20:35

КУРОПАТЫ. КОСА НА КАМЕНЬ…

От ред. belisrael.info. Предлагаемый материал отражает состояние дел примерно на 22.06.2018 и в чем-то уже устарел. Тем не менее он помогает понять позиции сторон.

Юрась Дубина

Коса на камень. Конфликт вокруг Куропат: путь к компромиссу или обострение?

«БелГазета», 26 июня 2018 г.

Владелец ресторана «Поедем поедим» в Куропатах Леонид Зайдес предложил протестующим сесть за стол переговоров. Бизнесмен готов вложить $100 тыс. в мемориал Куропаты и изменить формат своего учреждения – с развлекательного на семейный. На 29 июня запланирована большая встреча владельцев комплекса, защитников Куропат и властей (не состоялась – belisrael.info). Защитники Куропат дежурят возле ресторана уже больше трех недель, на них составлено свыше 50 административных протоколов, возбуждено уголовное дело за лжеминирование. Активисты заняли однозначную позицию: ресторан нужно снести, перенести или просто закрыть. Что дальше? Проблему обсуждают бизнесмен Аркадий ИЗРАИЛЕВИЧ и сопредседатель оргкомитета «Белорусской Христианской Демократии» Павел СЕВЕРИНЕЦ.

* * *

АРКАДИЙ ИЗРАИЛЕВИЧ: «Я БЫЛ ШОКИРОВАН, НАСКОЛЬКО РАЗВИТ БЫТОВОЙ АНТИСЕМИТИЗМ»

Аркадий Львович, вы говорите, что нет никакой связи между застройщиком ресторана компанией «БелРестИнвест» и вашей группой компаний IB, владельцем фабрики «Солнце» Сергеем Левиным. Давайте расставим точки над «і»: кто же является реальным владельцем бизнеса и какое отношение к бизнес-проекту имеете вы?

– Лично я де-юре никакого отношения к ресторану не имею. Я знаю только некоторых из учредителей – моих друзей. Среди них – реальные американцы, которые достаточно много инвестировали в Беларусь, но сегодня дали себе зарок больше ничего сюда не вкладывать. Это Леон Сагальчик, очень серьезный бизнесмен, который уже 30 лет живет в США. У него есть проекты и кроме ресторана «Поедем поедим». Но после нынешнего скандала в Куропатах желание инвестировать в Беларусь у него полностью исчезло. Если митингующие стремились обрубить инвестиции, то они добились своей цели в полном объеме.

В прессе вы выступаете едва ли не в качестве адвоката владельцев бизнес-проекта. Почему так произошло?

– Совершенно не так. У Зайдеса и компании есть много разных бизнесов, один из них – ресторан. Я около 20 лет занимаюсь строительным бизнесом и разбираюсь в нем. Естественно, по праву близких друзей они обращались ко мне за консультациями, поэтому я был в курсе документации по проекту. Но ни моих денег, ни интеллектуального труда – ничего моего в ресторане нет.

Камнем преткновения в нынешнем противостоянии является участок земли, который вплотную прилегает к охранной зоне Куропат, внесенных в список историко-культурных ценностей. Почему именно этот проблемный участок земли выбрали владельцы для реализации своего бизнес-проекта?

– Если бы я занимался этим бизнесом, возможно, тоже выбрал бы указанный участок земли. Я 10 лет прожил в Дроздово, мой дом стоял в 500 м от крестов, там не было никакой таблички, никакого мемориала – я даже не знал, что такое Куропаты. И только на 5-6 году жизни в Дроздово мне рассказали, что такое Куропаты.

Давайте возьмем комплекс «Хатынь», охранная зона которого заканчивается ровно по границе объекта. На Куропатах в свое время многие политики сделали себе имя, но что мы знаем про это урочище? По открытым данным, в Куропатах покоится от 7 тыс. до 250 тыс. жертв сталинских репрессий. Кто расстреливал, кого расстреливали, сколько людей расстреляно? Факт совершенно не изучен; почему Куропаты не исследуются – непонятно.

В Советском Союзе существовал безумный антисемитизм – и бытовой, и государственный, это выражалось в том, что я не мог поступить куда хочу, не мог работать где хочу. Сейчас я не чувствую государственного антисемитизма (достаточно много евреев находятся на государственных должностях), но я был шокирован, насколько развит бытовой антисемитизм, с которым столкнулся в соцсетях, объясняя свою позицию по ресторану. Больше всего меня шокировали люди, которые писали мне на белорусском языке – посыпался чистый антисемитизм. Я ответил: ребята, евреи и белорусы, говорящие на белорусском языке, – национальные меньшинства, надо беречь друг друга.

Действительно ли экспертиза, в результате которой в 2014 г. охранная зона Куропат была сокращена, проводилась по заказу владельцев ресторана?

– Ресторан должен был открыться в декабре 2013 г. – у одного нашего друга был юбилей, который и планировалось отмечать в новом ресторане. Но потом началась вся чехарда, появилось предписание прокуратуры, скорее всего, достаточно справедливое, потому что обнаружилась масса незакрытых юридических вопросов. Когда покупаешь объект, в акте на землю или техпаспорте должны указываться ограничения, здесь ограничений не оказалось. Тогда хозяева бизнеса советовались со мной. Я видел, что было поручено провести проект детальной планировки (ПДП) квартала. Для разработки ПДП нужно определить все охранные зоны, все ограничения. ПДП разрабатывало предприятие «Минградо», которое и должно было согласовать все детали с историками. Архитекторы «Минградо» столкнулись с тем, что прежние охранные зоны рисовались практически на коленке. Четкой границы захоронений тогда не было, кажется, нет и по сей день.

Мне непонятна позиция бизнесменов, которые публично высказываются против ресторана. Если у вас так болит душа, почему вы не создали фонд, который бы провел археологические раскопки с целью установить четкие границы захоронений и ответить, наконец, на вопросы: кто, когда и сколько людей здесь расстрелял?

Кто виноват в той общественной напряженности, которая сложилась сегодня вокруг Куропат и ресторана «Поедем поедим»?

– Я на все 300% уверен, что Минкульт давал согласование на строительство ресторана. Общественное обсуждение ПДП без согласования с Минкультом в таком месте невозможно. Общественное обсуждение прошло, ПДП утвердили. Иначе почему в суд не поступило ни одного общественного иска, который мог бы опровергнуть результаты общественных слушаний?

Действительно ли владельцы ресторана предлагали протестующим «серьезные деньги» и даже часть построек взамен на прекращение протестов?

– Рестораном реально занимается Зайдес. Все американцы – пассивные инвесторы: деньги вложили, но объектом не занимаются. Последний месяц Зайдес по личным причинам находился в Израиле, вернулся только вчера ночью [20 июня.«БелГазета»]. Кто предлагал деньги протестующим? А кому из них можно предлагать деньги? Этим людям надо поднимать популярность, вот и бегают перед камерой.

В России все гораздо проще: там случился Крым, затем – Новороссия, Сирия, Пугачева с Галкиным. А у нас тихо, как на кладбище. И тут раз – «жиды ресторан построили». Почему на «Линии Сталина» увековечено имя палача? Почему перед Домом правительства стоит памятник Ленину – идеологу всего коммунистического беспредела? Почему автозаправка стоит на костях? У Северинца есть ответы на эти вопросы?

Ресторан построен, но практически не работает, люди протестуют уже три недели. Имеет ли ресторан перспективы?

– Как говорится, собака лает, караван идет. Я считаю, что во многом виноваты сами хозяева ресторана, которые по известным только им причинам допустили развитие конфликта. Думаю, заблуждаются американцы, считая, что документы решают все их проблемы; если бы с самого начала в открытый доступ выложили все документы, все давно успокоились. Несколько лет назад, когда пошли разговоры, что домик или два попали в охранную зону, Зайдес предлагал: мы не будем опровергать, но готовы отдать постройки под мемориал и даже готовы профинансировать все работы. Почему отказались?

Какие варианты решения проблемы сегодня возможны?

– Рестораторы – совершенно вменяемые люди, если со стороны протестующих найдется человек, который не ради картинки, но ради решения проблемы пойдет на переговоры, надо вести диалог. Я не знаю мнение рестораторов, но лично я поступил бы следующим образом. Я бы согласился проинвестировать работы по облагораживанию Куропат, созданию мемориала республиканского значения.

Куропаты надо сделать мировым туристическим маршрутом, как и Хатынь, чтобы сюда приезжали туристы со всего мира, а после экскурсии шли ко мне поесть.

Вы назвали публикацию в «Новым часе» «еврейским сговором». Что вы имеете в виду под «еврейским сговором»?

– «Расследование» об инвесторах и владельцах ресторана «Поедем поедим» – абсолютный бред: минимум половина из перечисленных бизнесменов никакого отношения к объекту не имеет. По непонятной логике автор собрал все известные ему еврейские фамилии (хотя среди владельцев ресторана есть и русские), выстраивал понятную лишь ему логическую цепочку и делал умозаключения.

В блоге на «Еженедельнике» я высказал свою позицию. Я узнал, что учредителем «Новага часу» является депутат Елена Анисим, и написал ей свои претензии. Елена Анисим опровергла изложенную информацию, а мои друзья убедили меня в том, что ее антисемиткой назвать никак нельзя. Поэтому решил извиниться перед ней.

Я с цветами пришел в офис «Таварыства беларускай мовы», который оказался закрыт; позже позвонил Елене Анисим, сказал, что был не прав. Мы конструктивно поговорили 15-20 минут – разговор мне очень понравился.

Вы не боитесь, что этот скандал может реально привести к росту антисемитских настроений?

– Как антисемитские настроения могут вырасти? Человек либо антисемит, либо не антисемит. Блондин, как бы ни хотел, брюнетом не станет.

Справка «БелГазеты». Аркадий Израилевич родился в 1963 г. в Минске. Окончил Белорусский институт механизации сельского хозяйства по специальности «инженер-электромеханик». В 1989 г. его родители уехали в Израиль на постоянное место жительства. Сам живет и работает в Минске. В бизнесе с 1991 г. Не женат.

* * *

ПАВЕЛ СЕВЯРЫНЕЦ: «ЗАЧЫНІЦЬ, ЗНЕСЦІ АЛЬБО ПЕРАНЕСЦІ»

Уладальнік рэстарана «Паедзем паядзім» агучыў тры магчымыя сцэнарыi вырашэння канфлікту. Ці гатовы абаронцы Курапатаў садзiцца за стол перамоў з бізнесменам?

– Ёсць некалькі нюансаў, якія, на мой погляд, трэба ўлічваць. Па-першае, такія прапановы варта было рабіць з самага пачатку. Прапановы прагучалі праз тры тыдні пратэстаў, што азначае толькі адно: дапякло. Рэстаран стаіць пусты, туды практычна ніхто не ходзіць, бывае хіба некалькі наведвальнікаў у дзень. Дзеячы прыпёртыя да сценкі, таму ідуць на ўступкі. Справа не ў канструктыўнасці і адкрытасці, а ў тым, што ва ўладальнікаў незаконнага і амаральнага бізнесу практычна няма выйсця.

Другі нюанс – дзень, прапанаваны Зайдэсам. Усім вядома, што 29 чэрвеня ў Мінск прыязджаюць дэлегацыі чатырох краін: Германіі, Аўстрыі, Польшчы і Ізраіля – на адкрыццё мемарыяла «Трасцянец». Па нашай інфармацыі, некаторыя дэлегацыі плануюць наведаць Курапаты.

Агучаныя прапановы выглядаюць, як спроба такімі, ведаеце, напарсткамі, лёгкім махлярствам адцягнуць увагу беларусаў і замежнікаў ад паралелі Трасцянец – Курапаты. Наша пазіцыя застаецца нязменнай: зачыніць, знесці альбо перанесці забаўляльны комплекс «Паедзем паядзім». Калі гаворка пойдзе пра капітуляцыю, мы можам сустрэцца і прыняць яе.

Іншыя варыянты кампрамісу нават не разглядаюцца?

– Не буду казаць за ўсіх абаронцаў: у панядзелак, 25 чэрвеня, мы правядзём нараду, дзе сфармулюем канчатковую пазіцыю. Але безумоўнае патрабаванне ўсіх – зачыніць.

Чаму прыхільнікі рэстарана актыўна эксплуатуюць версію «сіянісцкай змовы»?

– Думаю, абвінавачанні ў «габрэйскіх змовах» ці ў антысемітызме з’яўляюцца спробамі адцягнуць увагу ад праблемы. Справа не ў тым, хто габрэй, хто не габрэй, справа ў тым, хто прыстойны чалавек, а хто – падонак. Размова ідзе пра маральныя катэгорыі, а зусім не пра нацыянальнасць. Няма абсалютна ніякага значэння, хто з Мінкульта даваў дазвол, хто купляў, хто даваў хабар; мярзотнік зрабіў злачынства і павінен за яго адказаць. Кропка. Але я разумею, дзеля чаго ўсё гэта ўкінута ў публічную прастору. Спроба распаліць чарговы канфлікт, сутыкнуць ілбамі габрэяў і беларусаў, а ў выніку – адцягнуць увагу ад сутнасці.

Ці сапраўды ўладальнікі рэстарана прапаноўвалі пратэстоўцам «сур’ёзныя грошы» узамен на спыненне пратэстаў?

– Так, абаронцам – не мне канкрэтна, мне проста перадалі змест той гутаркі. Мы дамовіліся, што не будзем называць імя чалавека па ягонай просьбе; на любога, хто атрымлівае такую прапанову, падае цень. Я гэтага чалавека даўно ведаю, давяраю яму. Прапанову зрабілі ўладальнікі рэстарана праз пасярэдніка. Пасля нашага адказу, што мы не купляемся і не прадаемся, адразу ўзнікла прапанова з «круглым сталом».

Ці праясніў ваш візіт у Мінкульт, хто вінаваты ў стварэнні канфлікту?

– На мой погляд, ёсць некалькі вядомых удзельнікаў змовы і некалькі верагодных удзельнікаў. Вядомыя ўдзельнікі змовы – уладальнікі рэстарана, якіх мы ведаем пайменна (Зайдэс, Сурыс, Сагальчык, магчыма, Ізраілевіч), вядомыя ўдзельнікі – чыноўнікі Мінкульта, якія пад будаўніцтва «Бульбаш-хола» змянілі ахоўную зону Курапатаў (Чарняўскі, Гліннік, Дрыга, якая ставіла подпіс).

Верагодныя ўдзельнікі – іншыя чыноўнікі ад улады, магчыма, нехта ў Генпракуратуры, магчыма, хтосьці ў спецслужбах, нават не беларускіх, таму што ідэя пра разбурэнне народнай памяці, разбурэнне Курапатаў вельмі цікавіць Маскву. Магчыма, нейкі крамлёўскі генерал і стаіць ля вытокаў гэтай правакацыі: версія з заведама непрыбытковым «бізнесам» не вытрымлівае крытыкі.

Праблема скарачэння ахоўнай зоны Курапатаў зачыненая? Ці збіраецеся падымаць яе на дзяржаўным узроўні і надалей?

– Наша патрабаванне да Мінкульта – вярнуцца да ахоўных зон 2003 г. Сёння могуць быць улічаны пэўныя змены, звязаныя са зменай ландшафту вакол Курапатаў, але ў цэлым трэба вяртацца да ахоўнай зоны ўзору 2003 г. – тады не ўзнікне аніякіх пытанняў. Пасля змены ахоўнай зоны паўстаў і бізнес-цэнтр, пабудаваны «Бульбаш-хол». Відавочна, раз Мінкульт не здолеў змадэляваць сітуацыю ў тэорыі ці паддаўся спакусам, вось вам практыка: 300 м ад помніка – не ўзнікае ніякіх пытанняў, бліжэй – адразу пачынаюцца праблемы і канфлікты.

Які далейшы алгарытм дзеянняў абаронцаў Курапатаў?

– Па-першае, мы працягваем варту ў Курапатах з 12 да 24 гадзін. Кожны дзень, да так званых «перамоў», пасля іх – да тых пор, пакуль не будзе зачынены, знесены альбо перанесены рэстаранна-забаўляльны комплекс. Па-другое, мы павінны падрыхтавацца да сустрэчы афіцыйных дэлегацый, якія 29 чэрвеня будуць наведваць Трасцянец. Таму днямі афіцыйна абвесцім поўную мабілізацыю на Курапаты: 29 чэрвеня мы запрашаем усіх, хто можа, цэлы дзень прыязджаць у Курапаты. Тым больш, што 29 дня кожнага месяца ўжо некалькі гадоў запар у Курапатах робяцца талокі. Таксама мы сфармулюем пазіцыю па дзяржаўных структурах: ужо на наступным тыдні мы ідзем на чарговыя прыёмы і падаем дакументы ў Генпракуратуру і Мінаблвыканкам.

Даведка «БелГазеты». Павел Севярынец нарадзіўся 30 снежня 1976 г. у Воршы. У 2000 г. закончыў геаграфічны факультэт БДУ, аддзяленне геалогіі, атрымаўшы прафесію інжынера-геолага па спецыяльнасці «разведка карысных выкапняў». З 1999 г. да 2004 г. старшыня «Маладога фронту». З 2005 г. сустаршыня аргкамітэта «Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі», адказны за ідэалогію, рэгіёны, інфармацыю і культуру. Пісьменнік, аўтар 10 кнігаў. Фігурант некалькіх палітычных крымінальных спраў. Жанаты, мае дзіця. Праваслаўны хрысціянін.

* * *

Меркаванне пастаяннага чытача belisrael.info Алеся Рэзнікава (27.06.2018):

«Гэб’ё робіць высілкі, каб пасварыць украінцаў з палякамі, палякаў з беларусамі, літоўцаў з беларусамі, агаляючы гістарычныя грахі і крыўды, і, зразумела, габрэяў з усімі (бо габрэйскі нерв самы балючы), і ўсё на карысць імперыі… Прабачце, але хочацца выказаць набалелае».

* * *

Еще один материал о Куропатах (2017) с нашего сайта. На протяжении 1990–2000–2010-х гг. проблемы Куропат активно освещались в белорусском медиапространстве, они затронуты и в ряде книг. Ответы на вопросы «кто расстреливал, кого расстреливали, сколько людей расстреляно» искались множеством исследователей, начиная с 1988 г. Мы не обвиняем бывшего жителя Дроздово в невежестве, а констатируем факты.

Опубликовано 06.07.2018  23:15

 

М. Акулич об идише в Беларуси

“Четыре языка – белорусский, русский, польский и идиш – встретили меня на вокзале. Они глядели на меня сверху, с серой стены… Я встречался с ними на каждом шагу, в каждом наркомате, в каждой конторе – везде”.

(идишистский писатель из Варшавы Израиль-Иешуа Зингер о Минске 1926 годa)

 

ИДИШ КАК ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЯЗЫК В БЕЛАРУСИ

С начала 1920-х годов идиш наряду с белорусским, польским и русским языками стал одним из государственных языков в Беларуси. На идише оформлялись вывески учреждений, на него переводились белорусские законы. Газеты и журналы выпускались либо на всех государственных языках, либо на одном из них. На тогдашнем гербе с серпом и молотом, хотя он сегодня не пользуется популярностью (справедливо), имелась надпись на всех языках, провозглашенных государственными. У евреев была возможность учить детей в школах на идише. В 1938 году произошло лишение идиша статуса государственного языка, но это, как говорится, уже совершенно иная история.

В середине 1924 года Центральным комитетом КП(б) Беларуси было инициировано создание в БССР ряда национальных еврейских районов. Резолюция ЦК предписывала создание этих районов в местах сосредоточения еврейского населения.

Секретарь еврейской секции КП(б)Б Янкель Левин заявил, что официальный язык данных районов – идиш. На этом языке должны публиковаться все местные акты и объявления. Идиш должен был стать в рассматриваемых районах языком, используемым для работы всей советской бюрократии. Однако речь шла скорее об эксперименте, он не был рассчитан на постоянное развитие и долгосрочную перспективу.

МИНСК И ИДИШ

До 1917-го года Минск для белорусских евреев был одним из важнейших политических, религиозных и демографических центров. Он рассматривался в качестве еврейского города, и это гарантировало успешность идишистского эксперимента в нем – намного большую успешность, чем в других советских городах.

Судьба идиша в Советском Союзе изучалась Цви Гительманом, Мордехаем Альтшуллером, Михаилом Крутиковым, Геннадием Эстрайхом, Джеффри Вэйдлингером, Давидом Шнеером. Весьма познавательны в этом плане и работы Элиссы Бемпорад.

После выбора большевиками в качестве официального языка идиша (июньский декрет 1919 года), а не “клерикального” иврита, обучение во всех еврейских советских школах на идише привело к приоритетности этого языка с точки зрения пропаганды и проведения разных мероприятий культурного и научного значения. Идиш являлся для большинства евреев языком родным, и именно благодаря ему евреев можно было идентифицировать.

Бывшая Российская империя начала перекраиваться в социалистическую федерацию народностей, и при этом происходила трансформация представителей народов царской России в граждан большевистского нового общества. Религию, как институт, большевики делегитимизировали, и она не могла использоваться как “определитель” нацпринадлежности для народов Союза. Для евреев не подходило деление по территориальному признаку или признаку проживания в какой-то из республик: рно лишь подчеркивало их дисперсность. В итоге идиш стал инструментом советизации “еврейской улицы” и важным критерием еврейской идентичности. Это означало приобретение им нового статуса в жизни евреев Минска – и культурной, и политической, и научной.

ОФИЦИАЛЬНОЕ ЗАКРЕПЛЕНИЕ ПРИОРИТЕТА ИДИША

В бывшем СССР было немало городов с высокой концентрацией евреев. Много евреев было, к примеру, в Киеве, Москве, Петрограде, и значительная их часть на рубеже 1910-20-х годов владела идишем. Но лишь белорусские евреи удостоились того, что идиш был объявлен государственным языком.

В 1920-м году (31 июля, т. е. 97 лет назад) была принята Декларация независимости Белорусской республики, в которой предусматривалось равноправие таких языков, как белорусский, русский, польский и идиш, в отношениях с организациями и госорганами, в культуре и образовании.

Каждый из граждан получал право и фактическую возможность использовать родной язык в сношениях со всеми учреждениями и органами Республики. У каждой национальности имелось право на открытие собственных школ. В каждой из правительственных организаций должны были работать в необходимом количестве сотрудники, владевшие польским языком и идишем.

В белорусских городах местными властями поддерживалось употребление евреями идиша в судебных и культурных учреждениях. Его употребляли и на партийных митингах, в том числе и для того, чтобы евреи в Беларуси меньше использовали русский язык, не становились проводниками этого языка.

Оказание внимания языкам меньшинств советскими руководителями обусловливалось тем, что они желали поощрить белорусов к употреблению языка белорусского. Инициаторы «коренизации» рассматривали расцвет еврейской культуры на идише как стимул к более широкому применению белорусского и украинского (но не русского языка) в госучреждениях, соответственно, Беларуси и Украины.

ВВЕДЕНИЕ ИДИША В ОБЩЕСТВЕННУЮ ЖИЗНЬ МИНСКА

В Минске идиш появился в публичных местах – впервые в истории города он оказался “видимым”, хорошо заметным. К примеру, на здании железнодорожного вокзала название города было написано и на идише.  Прибывавшие в Минск пассажиры видели среди иных еврейские буквы – и осознавали, что в столице Беларуси идиш наделен официальным статусом. Это обстоятельство придавало Минску особую притягательность.

В то время написание текстов на идише, размещенных в общественных местах Минска, было абсолютно нормальным для жителей города. Но некоторые приезжие воспринимали это с удивлением.

Многие важные учреждения, к примеру, Белгосуниверситет, были снабжены вывесками с официальным наименованием на идише и белорусском. Жители Минска слышали идиш по радио, видели его в субтитрах в городских кинотеатрах. Когда проходили выборы, о них объявляли на идише. На идише Центральный исполнительный комитет (ЦИК) получал корреспонденцию, на нем же граждане подавали заявления в парторганизации о том, чтобы их включили в список кандидатов.

Если посмотреть на инструкции, которые были предназначены почтовым работникам, то можно сделать вывод, что в Беларуси имело место языковое равноправие. Действительно, идишем в 1920-х годах пользовалась и местная бюрократия, и обычные минские евреи в своей повседневной жизни. Минск, возможно, был единственным из всех восточноевропейских городов, куда можно было направлять открытки и письма с указанием адресатов на идише.

ИДИШ КАК ЯЗЫК, ИСПОЛЬЗУЕМЫЙ В ОБЛАСТИ ЮРИСПРУДЕНЦИИ

Начало 1926 года – время создания Минской судебной еврейской палаты, работавшей на идише и обслуживавшей Минский округ. В работавшем на идише суде шло рассмотрение как гражданских, так и уголовных и экономических дел. В 1928-м году Еврейским бюро было заявлено, что за период с 1926-го по 1928-й годы еврейский суд Минска превратился в органичную часть системы общесоветского управления.

Поскольку языком судопроизводства стал идиш, евреи из Минска, его пригородов и соседних местечек, начали больше доверять суду. Так, по рассказу одного из работников еврейского суда отмечалось, что большая часть евреев Минска (порядка 80%) предпочитали обращаться именно в суд еврейский, особенно если обвинялись по уголовным делам. Так им удобнее было изъясняться в суде. Кроме того, при использовании идиша судьи-евреи намного  лучше понимали обвиняемых. Ведь судье, чтобы понять человека, нужно разбираться в разных тонкостях – знать обычаи, различать даже интонационные нюансы.

ИДИШ НА КУЛЬТУРНЫХ МЕРОПРИЯТИЯХ И В СПОРТКЛУБАХ МИНСКА

Люди слышали звучание идиша на концертах, в Государственном еврейским хоре и в Белорусском государственном еврейском театре. В Минске это происходило регулярно.

Весной 1926-го года проводился литературный вечер, посвященный десятилетию со дня кончины Шолом-Алейхема (известнейшего еврейского писателя). Вечер этот проходил в Белорусском гостеатре. Проведение его было поручено Нохему Ойслендеру, который рассказал о писателе и его творчестве белорусам, евреям и русским.

Идишу большинство евреев Минска, независимо от их взглядов на политику или что-либо еще, несомненно, отдавали приоритет на отдыхе и при посещении общественных мероприятий.

Сразу после окончания Первой мировой войны был основан Минский союз еврейской молодежи под названием «Юнг-скаут». Он устраивал для 12-16-летних девочек и мальчиков из еврейских семей праздники и спортивные мероприятия. Это помогало духовному развитию подростков, знакомству их с народным еврейским творчеством, культурным наследием. На всех мероприятиях этого союза использовался идиш. В то же время произношение ключевых спортивных терминов из-за отсутствия их в идише было обычно по-русски.

Если посмотреть на устав еврейского клуба спорта и туризма (август 1921 года), в нем было написано, что его официальная цель состоит не только в совершенствовании физического состояния молодых евреев, но и в подготовке новых инструкторов для детсадов и школ. Чиновники требовали употребления идиша во всех относящихся к воспитанию и образованию сферах. Руководители же клуба вынашивали идея создания на идише спортивной терминологии для слабо владеющих русским языком детей.

В декабре 1921 года состоялось официальное открытие еврейского спортивного клуба “Гамер” (“Молот”), ранее называвшегося “Маккаби”. Число его членов к началу 1922-го года составляло порядка ста человек: это были девушки и юноши 14–20 лет, которые старательно посещали занятия. В январе 1922 года в этом клубе открылись курсы физинструкторов для еврейских начальных школ и детсадов. Курсы были трехмесячными. На них проводились занятия теоретического плана, где изучались анатомия и физиология человека, и плана практического (3 раза в неделю).

ОБУЧЕНИЕ НА ИДИШЕ

Постепенно идиш превратился в язык еврейского советского образования. В начале 1924 года (по состоянию на 7 января) в Минске было 10 средних еврейских школ, в которых обучалось 2505 учеников и работал 141 учитель. Было также 8 детских домов, в которых насчитывалось 602 воспитанника и 77 педагогов. Детсадов было 7 с 400 детьми, которых воспитывали 34 педагога. Также в еврейском педагогическом техникуме получали образование 175 студентов, которых учили 29 преподавателей.

Нельзя не обратить внимания на то, что еврейским активистам для превращения идиша в язык школьного обучения пришлось немало потрудиться и приложить большие усилия. Ведь в сфере образования традиционно доминировал язык русский. У еврейских активистов отсутствовала педагогическая литература и не сформировалась традиция преподавания на идише. Им приходилось строить систему, как говорится, с нуля.

Получение образования еврейскими педагогами происходило до революции, в основном на русском языке. В дореволюционный период педагоги использовали русскоязычные учебники, публиковали свои работы в русскоязычных педагогических изданиях.

В мае 1921 года благодаря усилиям Евсекции, Минского исполкома и группы активистов сферы образования были организованы на идише подготовительные курсы для еврейских молодых педагогов. При этом важно было определиться с вопросом необходимости владения русским языком.

По мнению М. Годера, который позднее занимался преподаванием идишистской литературы в разных учебных минских заведениях, будущим педагогам было весьма важно владеть русским языком. Он так считал, поскольку в области педагогики на идише литературы не было. Но с ним не был согласен Юдл Франкфурт, один из основателей минского Евпедтехникума в Минске. Для него было куда важнее, чтобы у будущих педагогов имелась общая подготовка, чтобы они устраивали комиссию по принятию в учебные заведения по иным критериям. Ведь на худой конец можно было пригласить преподавателей русского языка для обучения тех, кто его не знал.

Одной из самых крупных проблем в образовании было преподавание научных дисциплин. Преподавание математики, иных наук на идише упиралось в проблему отсутствия книг. Тем не менее преподавание на идише велось – как в начальных школах, так и в вузах.

В конце 1921 года было создано еврейское отделение педфакультета в  Белгосуниверситете, то есть впервые в истории идиш превратился в язык университетского обучения. На идише шло преподавание как “еврейских”, так и общих предметов. Так, в 1928-м году на идише читались курсы: “История евреев Польши, Литвы, Белоруссии и Украины”, “Экономическая история евреев России”, “Старая и современная еврейская литература”, “История еврейского языка”, а также “Политическая экономия”, “История России”, “Аналитическая геометрия”, “Неорганическая химия”, “Математика”.

АКАДЕМИЧЕСКАЯ СРЕДА, ПРОНИЗАННАЯ ИДИШЕМ

Если взять Россию дореволюционного времени, то в ней реализация наиболее важных еврейских культурных и научных проектов велась в основном на русском языке, иногда использовался иврит (преимущественно в учреждениях Одессы и Санкт-Петербурга). Когда власть захватили большевики, они позаботились о ликвидации обучения на иврите и учреждений, практиковавших использование иврита. К середине 1920-х годов произошло почти полное вытеснение этого языка из культурной, научной, политической и образовательной сферы евреев.

Некоторые из русскоязычных еврейских научных учреждений продолжали существовать после Октябрьской революции. Однако отношение к ним было по большей части враждебным, их называли “буржуазными организациями”. Зарубежные еврейские меценаты не жертвовали на них деньги, а на госфинансирование претендовать они не могли в силу своей “буржуазной природы”.

“Заменителем” русского языка стал идиш; его также стали рассматривать в качестве нового языка “еврейской науки”. При этом местами основных научных центров стали Украина и в Беларусь, где в основном проживали евреи, говорившие на идише. Минск постепенно стал важным центром «еврейских исследований». Интерес к ним неуклонно рос, этому содействовало и солидное госфинансирование. Многие видные ученые переехали из России в Минск.

В 1924 году был основан еврейский отдел в Институте белорусской культуры (Инбелкульт). Это, по сути, была первая попытка организации еврейских исследований в учебном заведении Союза ССР. Инбелкульт существовал в 1922–1928 гг. и был реорганизован в Белорусскую Академию Наук.

Чтобы создать новый научный центр, его инициаторы стремились привлечь силы как из СССР, так и из-за рубежа. В 1925 году руководитель еврейского отдела попытался привлечь к сотрудничеству с новым журналом “Цайтшрифт” живших в Нью-Йорке известных еврейских исследователей (фольклориста И. Л. Кагана и лингвиста Иегуду Иоффе), «переманить» их на жительство в Минск.

Журнал “Цайтшрифт” являлся, возможно, лучшим научным изданием на идише в СССР 1920-х годов. В нем публиковались статьи видных ученых, в частности, Макса Вайнрайха. Это говорит о том, что Минск представлял собой крупный академический центр. Ученые Минска имели тесные контакты с сотрудниками научного центра в Вильне. Историк литературы Израиль Цинберг, критично настроенный по отношению к марксизму-ленинизму, всё-таки положительно оценил первый выпуск “Цайтшрифта”. Он сделал вывод, что Минск (как и Вильно) превратился в новый центр научных исследований на языке идиш.

Следует отметить, что идишистский научный центр, его деятельность повлияли на повседневную жизнь города. Благодаря собравшейся в нем еврейской научной интеллигенции Минск из некогда провинциального города становился городом, где протекала еврейская культурная жизнь. В зданиях школ, в театрах и клубах Минска проходили лекции и публичные встречи. О них регулярно писали журналисты в ежедневно выходившей идишистской газете “Октябр”. С помощью новой научной еврейской интеллигенции Минск уверенно «становился на ноги».

БЕЛОРУССКИЙ ЯЗЫК И ИДИШ

Идишизацию можно назвать еврейским вариантом-аналогом белорусизации. В царской России идиш и белорусский язык считались языками низкостатусными, нелитературными, периферийными. Но в Беларуси настала пора расцвета этих языков, когда на них заговорили во весь голос – и культура, и образование, и политика.

Цви Гительман и Мордехай Альтшуллер в их работе, посвященной Евсекции, отмечали, что расширение во всех сферах использования идиша связано с кампанией по продвижению белорусского языка в политические советские учреждения и в госаппарат.

В 1920-х годах и в начале 1930-х довольно часто можно было столкнуться с выступлениями на идише во время партсобраний. Если собрание было по составу участников преимущественно еврейским, то выступающие должны были говорить на идише, а не на белорусском. Начинавших говорить вполне могли перебить, если они начинали выступление не на идише. Местными еврейскими органами идишизация воспринималась в качестве абсолютного принципа, которым руководствовались “этнические островки” наподобие минской фабрики “Миншвей”. Они отказывались вести на русском языке какую бы то ни было деятельность.

Минск на самом деле для расцвета идиша был городом, можно сказать, идеальным. Во-первых, государство оказывало финансовую поддержку. Во-вторых, не было острой конкуренции с языком белорусским.

Повторимся: идиш в еврейском Минске занимал особо значимое положение, куда более значимое, чем в других советских городах со значительной долей еврейского населения. Яркий пример: когда в 1921 году открывался Белгосуниверситет, то секретарь Евсекции произнес приветственную речь на идише. Подобного не могло бы произойти в других советских городах.

Подготовила Маргарита Акулич (г. Минск)

* * *

Еще один материал М. Акулич: «Еврейский идиш и беларуский язык»

Опубликовано 30.07.2017  23:07

Предлагаем отрывок из статьи М. Акулич «Еврейский идиш и беларуский язык» в переводе В. Рымши :

* * *

Быў час, калі беларусы паважалі ідыш, а габрэi паважалі беларускую мову. Усё гэта дзейнічала толькі на карысьць шматнацыянальнаму народу Беларусі.

Сёньня пра ідыш у Беларусі амаль забыліся. А беларуская мова практычна нікім, акрамя часткі зацікаўленых беларусаў, не падтрымліваецца. У Беларусі існуе Таварыства беларускае мовы імя Францішка Скарыны, якое ўвесь час просіць у грамадзянаў Беларусі падтрымкі з-за павелічэньня арэнднай платы і неабходнасьці фундаваньня газэты «Наша слова», частка накладу якой распаўсюджваецца дармова.

Да другой сусьветнай вайны і некаторы час пасьля яе ідыш у Менску ведалі ня толькі габрэi, але й беларусы. Да прыкладу, адна габрэйская кабета зь Менску адзначыла:

«Многія беларусы ведалі ідыш. Калі я сюды пераехала (а гэта для мяне, дзяўчынкі з Бранскай вобласьці, было падобна да пераезду ў Ню-Ёрк), то ў нас зьявілася суседка, якая працавала на абутковай фабрыцы, дзе больш за 90% працоўных – габрэi. Дык вось яна, беларуска, ведала ідыш і ўсе сьвяты – і, калі пачала мяне распытваць, махнула рукой: маўляў, я больш за цябе ведаю! Значыць, гэта было такое пранікненьне і абмен культурамі, якога цяпер ужо, на жаль, няма».

За што некаторыя ненавідзяць габрэяў? Адна з прычынаў – бо яны чужынцы. У Беларусі да вайны габрэi не былі для прадстаўнікоў іншых нацыянальнасьцяў чужынцамі. Таму і антысэмітызм у Беларусі ня быў такім шалёным. Вось што, напрыклад, адзначыў Якаў Гутман – кіраўнік Сусьветнага згуртаваньня беларускіх габрэяў: «Што тычыцца антысэмітызму, які выяўляўся на тэрыторыі сучаснай Беларусі, то можна сказаць, што ўсё ў гэтым сьвеце адносна, і ў Беларусі антысэмітызму было менш, асабліва на ўзроўні простага народу. Перад рэвалюцыяй у мястэчках вельмі шмат негабрэяў нават гаварыла на ідышы. Але пагромы ўсё ж-такі здараліся. Вядомы Гомельскі пагром у пачатку 20 ст. Таксама вядомы крывавы паклёп (калі габрэяў абвінавачвалі ў забіцьці немаўлятаў, каб выкарыстоўваць іхнюю кроў для выпяканьня мацы). Але акурат дзякуючы стаўленьню людзей тут у Беларусі адносна большая колькасць габрэяў уратавалася зь гета. Калі літоўскія карніцкія загоны дарэшты выразалі габрэяў на тэрыторыі Беларусі, то вайсковых адзьдзелаў зь Беларусі, якія-б забівалі габрэяў на тэрыторыі Літвы ці ахоўвалі Варшаўскае гета, не было. Вядома, былі асобныя паліцаі, але ўсё было ў меншых маштабах, чым, да прыкладу, у Літве».

Сапраўдная прафіляктыка антысэмітызму – жыць разам і ведаць мовы адно аднаго, паважаць культуру адно аднаго і быць узаемна талерантнымі.

Сёньня ў Беларусі ў цяжкім становішчы знаходзіцца ня толькі ідыш, але і беларуская мова, прыхільнікі якой адчуваюць сур’ёзны недахоп грашовых сродкаў на яе падтрыманьне. Дык чаму-б ізноў не аб’яднацца габрэям і беларусам, і разам не стаць на абарону абедзьвюх моў, утварыўшы, скажам, таварыства па абароне беларускай мовы і адраджэньні ідышу? У такога таварыства маглі-б зьявіцца сродкі для развіцьця гэтых моваў, габрэйскай і беларускай культуры. Бо і ў Ізраілі, і ў іншых краінах, на падтрымку гэтага таварыства маглі-б адшукацца грошы. А пакуль, выглядае, арганізацыі некаторых краінаў марнуюць сродкі. Так, паводле Якава Гутмана: «У мяне ёсьць закіды да кіраўніцтва дзяржавы Ізраіль, якая заплюшчвае вочы на тое, што адбываецца на “габрэйскай вуліцы” ў Менску, да дзярждэпартамэнту, які нават не ўключаў у свае справаздачы па правах чалавека аб свабодзе рэлігіі зьвесткі пра зьнішчэньне могілак і сынагог у Беларусі, ня кажучы пра тое, каб рэагаваць. У мяне ёсьць закіды да кіраўніцтва габрэйскіх арганізацыяў у ЗША, якія атрымліваюць ад 300 да 500 тысяч заробку ў год за тое, што нібыта абараняюць інтарэсы габрэяў у сьвеце і змагаюцца супраць антысэмітызму. У мяне закіды да тых, хто трымае гэтых людзей і іх фінансуе. Як яны здрадзілі інтарэсам эўрапейскага габрэйства перад вайной і падчас Халакосту, гэтак-жа яны здраджваюць інтарэсам жывых і мёртвых габрэяў».

Дадана 31.07.2017  16:55 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (38)

Ізноў здароў! На інаўгурацыю Д. Дж. Трампа зірнуў, рудога хітруна паслухаў, некалькі думак закраліся. Ну, напрыклад…

Амерыка і раней-та не дужа палюбляла «слабыя краіны» (тыя, што лічыла слабымі), а зараз будзе схільная іх «разменьваць», быццам пешкі, налева і направа. Гэта і Беларусі можа тычыцца; некалі ЗША гарантавалі яе тэрытарыяльную цэласнасць, але хто цяпер помніць пра гарантыі 1990-х гадоў?.. Праглынуў жа «заходні свет» парушэнне Будапешцкіх пагадненняў 1994 г., падпісаных некалькімі прэзідэнтамі, у дачыненні да Украіны.

Звычайна пра тое, што «час пустых гутарак прайшоў», на вышэйшым узроўні кажуць найвялікшыя аматары гэтых гутарак (успомнім эпічнае «раздзявацца і працаваць»). Ясная рэч, усё, што Трамп наабяцаў народу, за чатыры гады не будзе выканана, тым больш з яго дзіўнаватай, каб не сказаць дылетанцкай, камандай (пра якую можна пачытаць тут і тут). Але мусульманскім краінам і кітайцам ён, хутчэй за ўсё, галаўнога болю нарабіць паспее, дый сваім суайчыннікам таксама.

Ёсць у Трампа прага дыктатуры і «мафіёзнай дзяржавы», як перасцярог Джордж Сорас, ці не, з упэўненасцю сказаць цяжка. Аднак, калі ён ад пачатку заяўляе «America First», «Buy American and Hire American» («Амерыка перадусім», «Купляйце амерыканскае і наймайце амерыканцаў» – цытую інаўгурацыйную прамову), то беларусам – і ізраільцам, між іншага – цяжэй будзе прадаваць сябе і свае тавары на заакіянскім рынку, прыйдзецца збіваць цану… І паступова заганяць сябе ў крызіс.

Што рабіць? Мабыць, прыслухацца парадаў пана Дональда і кіравацца нацыянальнымі інтарэсамі. Тут і цяпер бачу іх праз такую прызму: асноўныя дзяржаўныя інстытуты РБ за 25 гадоў сфармаваны, народ (ці насельніцтва, як заўгодна) збольшага прызвычаіўся, што Беларусь – не Расія і не кавалак СССР у вольным палёце… У той жа час унутраных рэсурсаў хранічна не хапае для эфектыўнага развіцця эканомікі. За 2015 г. валавы ўнутраны прадукт скараціўся на 3,8%, за 2016 г. – яшчэ на 2,6% (МВФ жа прагназаваў мінус 2,2%). Нешта падказвае, што і ў 2017 г. падзенне не спыніцца.

Іменна зараз Беларусі нагвалт патрэбная інтэграцыя з Літвой і Украінай, утварэнне федэрацыі тыпу Злучаных штатаў. Тры названыя краіны маюць розныя сістэмы кіравання, даходы, клімат, але многае іх яднае. І гісторыя – супольнае знаходжанне ў Вялікім Княстве Літоўскім «ад мора да мора», а потым у Расійскай імперыі… І патрэба ў бяспецы, і дэмаграфічныя цяжкасці.

Краіны Насельніцтва, 1992 (млн. чал) Насельніцтва, 2016 (млн. чал) Мінус
Беларусь 10,22 9,51 6,95%
Літва 3,7 2,89 21,89%
Украіна 52,15 42,7 18,12%

Індэкс чалавечага развіцця ў Літве-2014 ацэньваўся як «вельмі высокі», аднак, здаецца, асаблівых перспектыў у Еўрасаюзе, асабліва пасля «брэксіту», у яе няма. Кіраўніцтва ЕС квазіафіцыйна трактуе Літву як бедную малаўплывовую краіну.

Так, ЕС і НАТА дапамагалі Літве, малойцы, але ў беларуска-літоўска-украінскім «шведскім трохвугольніку» «тройсцвенным саюзе» яна б мела адзін голас з трох, а не з дваццаці васьмі, адкрыліся б новыя рынкі збыту. Хто ведае: мо грамадзяне Літвы, якія масава паехалі на заробкі ў Заходнюю Еўропу, убачылі б перспектывы і вярнуліся на Радзіму…

Агулам тэрыторыя новай супердзяржавы была б толькі крыху меншай за мільён квадратных кіламетраў, што амаль адпавядае плошчы Злучаных штатаў у час іх заснавання (1776). Зняцце мытных і іншых бар’ераў дазволіла б нарасціць даходы – мо на чвэрць, мо на траціну.

Для Украіны ўваход у федэрацыю стаў бы шансам вярнуць страчаныя тэрыторыі, бо адной з прычын іх пераходу пад кантроль Расіі быў незайздросны стан украінскай эканомікі ў 2014 г. Убачаць жыхары Крыма і Данбаса, што суседзі сталі жыць лепей, і з цягам часу пацягнуцца назад… Тут дарэчы будзе заўважыць, што сілавое рашэнне праблемы ў 2017 г., якое прагназуе адзін гора-міністр унутраных спраў, гэта яго «хацелкі»: калі б Украіна была здатная вярнуць свае землі з дапамогай памежнікаў і замежнікаў, то вярнула б у папярэднія два гады.

Саюз трох дзяржаў можна было б назваць проста і сціпла: «Вялікае княства» (ВК :)), не ўдакладняючы, хто на першым месцы, хто на далейшых. Агульная сістэма абароны, агульная валюта – само сабой. Як ёсць княства (канстытуцыйная манархія), то павінен быць і князь… Вось тут і прыгадзіўся б увішны палітык, які здолеў утрымацца ва ўладзе звыш 22 гадоў, што з’яўляецца рэкордам для еўрапейскіх рэспублік пасля 1991 г. Чым не прывабны лозунг: «Спыні будоўлю Астравецкай АЭС – набудзь трон у якасці прызу» 🙂

Лішне казаць, што манарх граў бы ў аб’яднаным краі адно сімвалічную ролю, а кіраваць мусіў бы прэм’ер-міністр, падсправаздачны парламенту. У якасці будучай сталіцы ВК вылучаю кандыдатуру старажытнага Полацка, што будзе даспадобы такой усюдыіснай арганізацыі, як Таварыства беларускай мовы. Але падыйдзе і Навагрудак.

Відавочна, спатрэбіцца ў ВК агульная мова – пры захаванні правоў украінскай, беларускай, літоўскай. Так, мовай афіцыйных зносін магла б стаць англійская або (на нейкі час) руская, аднак лепей узяць эсперанта або… ідыш, хоць бы і ў латынізаванай версіі. Яшчэ сто год таму на ідышы размаўлялі ў нашых палестынах мільёны людзей, а разумелі яго яшчэ больш. Агульнавядома, што ў 1920-30-х ідыш быў адной з афіцыйных моў БССР. Калі жыхары Усходняй Еўропы дбаюць пра традыцыі, то чаму не адрадзіць частку спадчыны на новым грунце? Пагатоў у апошнія гады тут любяць «яўрэйскія матывы без яўрэяў», як у Амерыцы захапляюцца індзейскай атрыбутыкай, нават калі ігнаруюць уласна індзейцаў.

Няхай бы суайчыннікі і суседзі «ўтылізавалі» ідыш, асабіста я не супраць. Нехта з заможных яўрэяў-бізнэсоўцаў мо і прафінансаваў бы курсы, пераклад неабходных дакументаў і г. д. Балазе ў Вільнюсе, дый у Кіеве, цяпер не так ужо мала спецыялістаў.

Для ўтварэння новага «Міжмор’я» (без Польшчы, што істотна) засталася «драбяза»: пасадзіць кіраўнікоў трох краін за круглы стол, каб яны дамовіліся наконт прынцыпаў і даручылі экспертам адпрацаваць дэталі, а потым растлумачыць народам выгоды яднання і правесці некалькі рэферэндумаў.

You may say I’m a dreamer Ir megt zogn ikh bin a bal-khalojmes… Але шмат каму з тутэйшых жыхароў насамрэч цесна ў межах былой савецкай рэспублікі. І выхад да мора ім патрэбны (лепей два :)), і пачуццё прыналежнасці да вялікай дзяржавы. Калі гэтага няма, то гонар за «цэнтр Еўропы» падаецца штучным, а роля «моста паміж Захадам і Ўсходам» не вельмі цешыць. І мадзеюць беларускія нацыяналісты без Вільні, і прыхільнікі імперыі не ведаюць, як ушчыкнуць «недадзяржаву», і ўрадавыя ідэолагі круцяцца, як уюны на патэльні… Заснаванне ВК неяк прымірыла б усіх; энергія беларусаў улілася б у мірнае рэчышча.

Так ці іначай, мой пражэкт не горшы за фантазіі старога мінчука – доктара гістарычных навук, каторы абараняўся пад саветамі, хваліў іх, а потым перакваліфікаваўся ў абаронцу этнасу. Яшчэ гадоў 15 таму прапанаваў прызнаць беларускамоўных беларусаў… нацменшасцю, каб дабівацца іх абароны ў міжнародных арганізацыях. Апошнім часам прасоўвае ідэю нацыянальна-культурнай аўтаноміі белмоўных – марыць «ізаляваць ідэйных беларусаў ад шкоднага знешняга ўплыву», пасяліць мільён «свядомых» ля мяжы з Літвой: «20 тысяч квадратных кіламетраў “нацыянальнай рэзервацыі” першым часам будзе дастаткова». І нічога страшнага: «самае свабоднае» радыё бярэ вялікае інтэрв’ю ў прафесара, яго вычварныя думкі абмяркоўваюцца на поўным сур’ёзе… ОК, на тое і плюралізьмъ.

* * *

Не пашанцавала ў Беларусі Аляксандру Лапшыну, падарожніку-блогеру з ізраільскім ды расійскім пашпартамі (магчыма, і ўкраінскім), які наведаў звыш 120 краін. Ён трапіў у Мінск 14 снежня, акурат у «месячнік дружбы з Азербайджанам» – 28-29 лістапада Лукашэнка лётаў у Баку, узяў у Ільхама Аліева ордэн імя Гейдара і пацалаваў яго (ордэн), паабяцаўшы «адпрацаваць». Каб Лапшын прыехаў, скажам, праз паўгода, ніхто б і ўвагі не звярнуў на запыт пра яго экстрадыцыю, не тое што кінуў за краты на некалькі тыдняў. Вунь Курманбек Бакіеў з 2010 г. вольна сябе пачувае ў Беларусі, хоць афіцыйны Кыргызстан з таго самага года абвінавачвае яго ў значна горшых злачынствах. А так блогер стаўся… не, ўсё ж не пешкай: фігуркай у руках чыноўнікаў.

Месяц у СІЗА, калі створаны «асаблівыя ўмовы», надломіць пераважную большасць арыштаваных – з расповедаў пра 2010-2011 гг. ведаем. 17 студзеня генпракуратура Беларусі пастанавіла выдаць Лапшына, а назаўтра ён напісаў ліст з прабачэннямі азербайджанскаму «баю». Паведамлялі, што консул Ізраіля заверыла ліст і адправіла адрасату. Цяпер наўрад ці будзе плён ад абскарджвання праз суд пастановы аб экстрадыцыі (абскардзіць яшчэ можна да 27 студзеня), бо ахвяра згадзілася гуляць «па паняццях». З іншага боку, што, калі заўтра ці паслязаўтра «начальнікі» пасварацца?!

Выказвалася думка, што, паглядзеўшы на справу Лапшына, турысты з 80 краін, для якіх «адкрылася» Беларусь, не захочуць да нас ехаць. Наўрад ці: 95% мала цікавяцца «палітычнымі гульнямі», а сярод астатніх большасць акурат захоча паказытаць сабе нервы тым, што з’ездзіла ў «апошнюю дыктатуру Еўропы».

Само рашэнне пра «бязвіз» на 5 дзён, якое ўступіць у сілу 12.02.2017, – крок, вядома, станоўчы, але нерашучы; нагадвае прыадчыненне форткі на некалькі міліметраў у памяшканні, дзе няма чым дыхаць. Ці падштурхне ён да развіцця турыстычную галіну, якой апякуецца ў тым ліку і «наш» чалавек – Вераніка Дарожка, экс-дырэктарка Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання, а з пачатку 2016 г. – кіраўніца Нацыянальнага агенцтва па турызму?

За паўмесяца В. Д. не знайшла часу, каб адказаць на пару маіх простых пытанняў, зададзеных праз e-mail 06.01.2017. Мог бы напейсаць афіцыйна, адправіць у офіс заказным, ды навошта? Ёсць мудрая беларуская прыказка: «даганяючы не нацалуешся». Да таго ж успомніў, як у канцы лістапада 2016 г. гэтая дама абрынулася ў фэйсбуку на ініцыятыву «Мінскі велашпацыр», якая дала не зусім паліткарэктны анонс «яўрэйскай экскурсіі». Вераніка пачала іх (канкрэтна, «хлопчыка» Рамана Абрамчука) «вучыць жыццю»… У цяперашніх умовах паміж чыноўнікамі-кантралёрамі і дробнымі прадпрымальнікамі я выбіраю прадпрымальнікаў, якія робяць нешта новае, няхай недасканала.

Мой скромны ўклад у развіццё турыстычнай галіны – прапанова падправіць вулічны знак ля гасцініцы «BonHotel» у заходняй частцы Мінска 🙂

Зараз, як можна бачыць, іншамоўных людзей частуюць «вуліцай Бейрута», як бы намякаючы, што ў нас суперпрыязныя стасункі з Ліванам… Не варта іх падманваць; слушна «Bieruta». Дарэчы, гэтую вуліцу грамадскія актывісты, прыхільнікі хаўрусу з антыкамуністычнай Польшчай, сёлета хацелі б пераназваць: «Можа, Менску варта зрабіць партнёрскі жэст, і замест Берута пашукаць іншага дзеяча з шматвяковай супольнай гісторыі для ўшанавання?» А на мой одум, хай застаецца: усё ж гэты паляк, дарма што выглядае сталінскай марыянеткай, паспрыяў перамозе над нацызмам. У любым разе, лепей ужо вуліца Берута, чым «хлопцаў-балахоўцаў»… Рушыць старызну трэба абачліва; той жа Кіеў, дзе ўлетку 2016 г. з’явіўся праспект Бандэры і быў знесены помнік славутаму «чырвонаму» партызану, украінцу Каўпаку, не з’яўляецца ў гэтым сэнсе пазітыўным прыкладам.

Вольф Рубінчык, г. Мінск,

22.01.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 22.01.2017  19:44

P.S. Рэдакцыя belisrael.info напамінае, што “Катлеты і мухі” – аўтарская рубрыка В. Рубінчыка, дзе ён выказвае свае асабістыя меркаванні.

***

Комменты из фейсбука:

Александр Барабаш (Украина – Израиль) 22 янв. 21:38 Мамелойшн міжнаційонального спілкування!

Margarita Akoulitch (Минск) 22 янв. 21:53 Согласна

***

Яшчэ адно меркаванне чытача, атрымана 25.01.2017 (П. Лашкевіч, г. Мінск):
“У любым разе, лепей ужо вуліца Берута, чым «хлопцаў-балахоўцаў»…” Цалкам згодзен! Кіеў і ў маіх вачах не з’яўляецца пазітыўным прыкладам у плане перайменавання вуліц.

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (31)

Вітанні прыхільнікам (і прыхільніцам) серыялу! Сёння пагутарым пра дэмагогію як стыль жыцця, пра Украіну і Беларусь, пра тутэйшых нацыянал-патрыётаў і лібералаў у двукоссі і без, і г. д., і г. д.

На мінулым тыдні памёр адзін з абсалютных чэмпіёнаў свету па дэмагогіі, які ўмеў прамаўляць па сем гадзін запар. Хлеба на «востраве Свабоды» заўсёды бракавала, наконт відовішчаў таксама ёсць сумневы (відовішча = змена карцінак, а якая змена ва ўмовах ідэйнай самаізаляцыі, калі адна сям’я больш як паўстагоддзя кіруе?), затое па колькасці слоў і метафар, абрынутых на «душу насельніцтва», Куба дзесяцігоддзямі знаходзілася ў сусветнай «вышэйшай лізе». Хто яшчэ ў гэтай лізе? Некаторыя мяркуюць – КНДР, хтосьці пакажа на Ватыкан з яго энцыклікамі, ну, а мне ўяўляецца, што Беларусь, Расія ды Украіна зоймуць далёка не апошнія месцы. Вонкава краіны ў нас розныя, аднак усе тры моцна выдаюць на лабараторыі дэмагогіі, і паўсюль гучыць «добрае, ціхае слова» (сарказм). У выніку нават слушныя рэчы, тыпу «2Х2=4», ужо не ўспрымаюцца з вуснаў начальнікаў… Што ўражвае, трапляюцца індывіды, якія вышукваюць у лагарэйных прамовах рацыянальнае зерне, абапіраюцца на цытаты, каб дасягнуць нейкіх сваіх мэт… Далёка хадзіць не трэба – у 23-й серыі «Катлет & мух» я сам спасылаўся на «Пораха» 🙂 Асобныя людаеды нават помняць, што перад абраннем у маі 2014 г. Пётр П. прагназаваў пад сваім кіраўніцтвам курс долара ніжэй за 11 грывень (у красавіку 2014 г. курс сягаў 12 гр. за USD, зараз перавышае 25). Плюс абяцаў прадаць фірму «Рашэн» і перакрыць усе афшоры, скончыць антытэрарыстычную аперацыю «за лічаныя гадзіны»… Бязвізавы рэжым з Еўрапейскім Саюзам абяцаўся шматкроць: апошні (здаецца) раз называлася дата 24.11.2016. У ЕС пачухалі патыліцу… і перанеслі разгляд пытання на 2017 г.

«Альтэрнатыўна адораны» аматар шахмат з Каліфорніі ў 2015 г. паглядзеў на тое, як прымаў Парашэнка чэмпіёнку свету Марыю Музычук (на жаль, і гэтая прыгажуня не дала рады кітаянцы Хоў Іфань – менш як праз год страціла тытул), і замілавана вымавіў: «Прэзідэнт, за якога не сорамна». Забыўся бядак, што папярэдніку Парашэнкі, «крымінальніку ў наколках», таксама хапіла інтэлекту ўзнагародзіць ордэнам шахматную чэмпіёнку з Украіны (Ганну Ушэніну) – і папіярыцца на яе фоне. Ну дык… «у іх шпіёны, у нас разведчыкі».

На сем бед у кіраўнікоў нашай суседкі адзін адказ: «расійская агрэсія вінавата». Днямі П. П. назваў гэтую агрэсію ліхам, горшым за Чарнобыль. Праўда, не патлумачыў, чаму ў такім разе Расіі не абвясцілі вайну, чаму краіна не пераведзена на ваеннае становішча… Афіцыйныя асобы Украіны тлумачылі, што ў такім разе «можна будзе забыць пра замежныя крэдыты». Што выглядае «размовамі на карысць бедных»; напрыклад, Ізраіль і арабскія краіны знаходзіліся ў стане вайны ад 1948 г., аднак крэдыты спраўна атрымлівалі (Ізраіль – з Захаду, Егіпет і Сірыя – з СССР).

«Чаму мы купляем расійскае мыла, расійскі шампунь, бытавую хімію, прадукты сельскай гаспадаркі?» – задаў надоечы рытарычнае пытанне ўкраінскі эканаміст Аляксандр Саўчанка. Вядома, гэта справа грамадзян іншай краіны, як сябе паводзіць, вядома, жыць у міры лепей, але, мажліва, яднанне «для фронту і перамогі» дазволіла б ім лягчэй перажыць цяжкія часіны?.. У 2014 г. валавы ўнутраны прадукт, падзелены на лік насельніцтва, быў роўны 2924$ за год, у 2015-м – 2004$, у 2016 г. прагназуецца 1854 (падзенне за 2 гады – звыш 35%). Раней жартавалі: «Не тую краіну назвалі Гандурасам…» Жарт перестаў быць актуальным: Гандурас летась абагнаў Украіну паводле названага паказчыка, дый Папуа-Новая Гвінея апярэдзіла (!)

Наўрад ці таварышаў з Поўдня суцяшае той факт, што намінальны ВУП на душу насельніцтва ў Беларусі падаў яшчэ хутчэй: у 2014 г. быў 8041$, у 2015-м – 5749, сёлета прагназуецца 4855 (мінус 38%!) Давяраць гэтым лічбам МВФ ці не – выбар кожнага, аднак у мінскім «Чырвоным доме» зачухалі патыліцу: аказваецца, за правал у беларускім машынабудаванні «нехта павінен адказаць». У лік самых папулярных каментаў мінулага тыдня ўвайшлі наступныя: «Застаецца знайсці чыноўніка па прозвішчы Нехта – і жорстка пакараць». «Нехта павінен адказаць! І гэты «нехта» павінен адказаць не толькі за машынабудаванне, а за ўсё, што ён нарабіў за 22 гады ва ўладзе!» Падрабязны ж дыягназ беларускай прамысловасці 2010-х гг. паставіў тут малады інсайдэр – тры гады назад…

Тым часам у Мінск прыязджаюць прапагандысты «рускага свету», у Маскве крытыкуюць беларускіх гісторыкаў, тыя адбрэхваюцца… Усё як звычайна: тэлевізар ваюе з халадзільнікам. Руціну парушыла хіба тое, што адзін з тэлегерояў, а менавіта старшыня Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны Алег Трусаў, заявіў пра сваю скорую адстаўку. І пахваліў Лукашэнку, які летась хваліў яго.

Экс-дэпутат Вярхоўнага Савета А. Трусаў узначальвае ТБМ з 1999 года. Мне выпадала некалькі разоў перасякацца з гэтым супярэчлівым дзеячам, мог бы ўспомніць нямала камічнага, апрача «хітраватай усмешкі», ды навошта: у «палатку № 6» А. Т. сёлета не прайшоў, начальствуе на маленькім лапіку (Мінск, вул. Румянцава, 13). Трэба адзначыць, што пры Трусаве, які ў 1990-х даследаваў тэму беларускіх сінагог, суполка худа-бедна павярнулася «тварам да яўрэяў». Некалі А. Т. прапаноўваў адкрыць у таварыстве курсы ідыша, у 2006 г. казаў, што трэба прыняць новы Закон аб мовах, дзе беларуская будзе дэкларавацца адзінай дзяржаўнай, але прапаноўваў «не забыць пра польскую, пра ідыш — помнік беларускай культуры». Наўрад ці выпадкова тое, што менавіта на сядзібе ТБМ у верасні 2008 г. адбылася прэзентацыя вялікага ідыш-беларускага слоўніка. Таксама гадоў восем таму Трусаў публічна прасіў пасла Бен-Ар’е выдаць па-беларуску кнігу па гісторыі Ізраіля, а Зэеў скардзіўся на недахоп грошай… Такой кнігі, калі не памыляюся, няма дагэтуль, затое просты складаны ізраільскі беларус Павел Касцюкевіч падрадзіўся пераказваць біблійныя падзеі (напрыклад, тут і тут).

aleg_pasha

А. Трусаў і разбуджаны ім Павел К. Выявы з svaboda.org.

Штотыднёвая газета «Наша слова» час ад часу дае матэрыялы кшталту «Яўрэі Шчучына», а іншае тэбээмаўскае дацзыбао, «Новы час», – такія артыкулы, як «Габрэі і беларусы». Потым сайту belisrael.info ёсць што публікаваць 🙂

Парадавалі мяне ў свой час і аб’явы, ласкава змешчаныя на сайце ТБМ. У 2014 г. анансаваўся конкурс «Якаву Камянецкаму – 100», у 2016 г. – сустрэча да 120-годдзя Майсея Кульбака ў кнігарні «Галіяфы». Карацей, у «сухой рэшце» ад зносін з трусаўскай арганізацыяй, заснаванай аж у 1989 г., застаецца пазітыў. Не выключаю, што і таблічкі са звесткамі пра мінуўшчыну, развешаныя ў цэнтры сталіцы (легенды для турыстаў на беларускай і англійскай, слова «Мінск» на розных мовах, у т. л. на іўрыце/ідышы), – ініцыятыва актывістаў суполкі. A гарвыканкам толькі зацвердзіў.

masony

На пл. Свабоды, лістапад 2016 г.

Да яўрэйства ў 1990-х неабыякава ставіліся як «нацыянал-патрыёты» (БНФ, ТБМ…), так і «лібералы-касмапаліты», якія гуртаваліся пераважна вакол Аб’яднанай дэмакратычнай партыі, Беларускага фонду Сораса, Беларускага Хельсінкскага камітэта… Многія з іх працавалі ў ЕГУ – неслі студэнтам (у тым ліку і мне) «еўрапейскія каштоўнасці».

Ужо на пачатку 1990-х «патрыёты» і «касмапаліты» не палюблялі адно аднаго, тым болей што канкуравалі за людскія і матэрыяльныя рэсурсы. Прыход Лукашэнкі да ўлады нe спыніў іхняга суперніцтва. Толькі ў пачатку 2000-х часова замірыліся, і тое пад націскам замежніка (эмісара АБСЕ, немца Ханса-Георга Віка), і тое коштам расколу БНФ на памяркоўных вячоркаўцаў ды імпэтных пазнякоўцаў…

Вядома, «лібералы» – сярод якіх было нямала асіміляваных яўрэяў – асуджалі антысемітызм. З іншага боку, выказванні іх яркага прадстаўніка Алега Манаева (які пару гадоў кіраваў мясцовым фондам Сораса) дэманструюць плыткасць, павярхоўнасць іхняй юдафіліі. Ніжэй – фрагменты з інтэрв’ю д-ра Манаева 2000 г. пра паваенную БССР. Толькі адна заўвага: велізарнай нацяжкай выглядае апісанне савецкіх яўрэяў як аплоту «еўрапейскай цывілізацыі»…

Галоўнае, большасць прыезджых прыўносілі не еўрапейскую, а еўразійскую сістэму каштоўнасцей і лад жыцця. Да таго ж значную ролю ў «вымыванні» лепшых прадстаўнікоў нашай краіны адыграла гісторыя беларускіх яўрэяў, якіх да другой сусветнай вайны налічвалася тут звыш мільёна. Многія з іх былі знішчаны ў час вайны, але многія і з’ехалі ўжо ў 1970-80-х, пасля папраўкі Вэніка-Джэксана, прынятай у свой час амерыканскім кангрэсам… Цяпер у РБ, паводле даных апошняга перапісу, засталося менш 30000 яўрэяў… Яўрэі, і гэта агульнапрынята, зрабілі значны ўклад у навукова-тэхнічны і культурны прагрэс у Беларусі. Высокі ўзровень нацыянальнай самаідэнтыфікацыі яўрэяў дазволіў ім увайсці ў нацыянальную беларускую эліту, з якой яны дзякуючы мэтаскіраванай палітыцы антысемітызму былі выбіты. Іх месца таксама занялі зусім не самыя лепшыя людзі, якія прадстаўлялі традыцыі і каштоўнасці, далёкія ад традыцый і каштоўнасцей еўрапейскай цывілізацыі.

Далей прафесар дзейкае пра «плебс», які лічыць Лукашэнку сваім прэзідэнтам…

Працытаваў Манаева, каб паказаць, адкуль «растуць ногі» сёлетніх рэфлексій Святланы Алексіевіч у Вашынгтоне:

«У Беларусі гэтая праблема [эліт] абсалютна відавочная. З аднаго боку эліту нашай краіны знішчыў Сталін, з другога боку Гітлер падчас вайны знішчыў яўрэяў. Гэта была галоўная культурная праслойка ў нашай краіне. На гэтым стаяла культурная стабільнасць і трываласць. Зараз гэтае сялянскае насельніцтва без эліты і, канечне, веды толькі адныя — сялянскія. Вось старшыня калгаса — вось гэта правадыр, вось гэта лідар».

Калі пагартаць выданні пачатку ХХ стагоддзя, хаця б тую ж «Нашу Ніву», то відаць, што нават тады, у пераважна аграрнай Беларусі, веды і інтарэсы беларусаў мелі не толькі «сялянскі» характар. Цяпер жа гараджан – тры чвэрці, і многія (большасць?) нарадзіліся-павырасталі ў гарадах… Пісьменніца ж, падобна, загрузла нават не ў 1990-х, а ў 1970-х гадах, калі праблема «сена на асфальце» была насамрэч актуальная.

Пра штучнасць процістаўлення тутэйшых гараджан і вяскоўцаў, яўрэяў і беларусаў я задумаўся, калі чытаў тэкст свайго даўняга знаёмца, германіста Андрэя Лаўрухіна (былы выкладчык ЕГУ, у 1990-х пэўны час наведваў ідыш-курсы пры Мінскім аб’яднанні яўрэйскай культуры імя Ізі Харыка, зараз, здаецца, робіць у адным з піцерскіх універсітэтаў). Нечакана А. Л. узяўся аналізаваць… змест расійскага ток-шоў пра Беларусь 24.11.2016, і пашкадаваў – вы не паверыце! – пра аднабаковасць тэлежурналістаў.

moek96

Заняткі ў МОЕКу на Інтэрнацыянальнай, 6. Год 1996-ы. На фота М. Мінковіча А. Лаўрухін справа (у акулярах).

Вобраз жыхароў Беларусі на тэлебачанні РФ мала мяне абыходзіць, але ж аўтар задаў даволі важнае пытанне: чаму «ў найбольшай ступені маргіналізавана якраз тая група грамадзян, якая больш за ўсіх “сябруе з розумам”, не ўпісваецца ў сканструяваны ўладай і нацыянал-патрыятычнай апазіцыяй шаблон і не ідэнтыфікуе сябе з крайнімі, відовішчнымі, эпатуючымі публіку пазіцыямі: ні з кандовай афіцыйнай, ні з крайняй нацыянал-патрыятычнай»? Па-мойму, у пытанні часткова змяшчаецца адказ: ТV і здаровы глузд прымірыць няпроста. Тым не менш было б карысна пакорпацца і ў суб’ектыўных прычынах недастатковай публічнасці «Беларусі без крайнасцей». Яшчэ 20 год таму «лібералы-касмапаліты» інтрыгавалі грамадства ды валодалі значнымі рэсурсамі. Апроч вышэйназваных арганізацый, яны кантралявалі, напрыклад, «Белорусскую деловую газету», шэраг аналітычных цэнтраў… Потым уплыў паступова зніжаўся; на «БДГ» пасыпаліся папярэджанні, ЕГУ і НІСЭПД былі выціснуты з Беларусі. Дык чаму ўсё пайшло коса-крыва – адзін Лукашэнка вінаваты? А мо ФСБ? Ці адказныя зноў яўрэі, каторыя не абаранілі? 🙂 Тут ёсць аб чым дыскутаваць, хіба што ў іншай серыі.

…Калі б вароны ўмелі гуляць у шахматы, якую асалоду яны атрымалі б ад толькі што скончанага матчу на першынство свету! (КАРлсен адолеў КАРакіна на тай-брэйку: 3:1). А ў сусветнай эліце ж ёсць і КАРуана, дый КАРпаў дагэтуль cядае за дошку… Праўда, усё часцей яго супернікамі стаюцца малыя карапузы 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

01.12.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 1.12.2016  14:30

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (21)

Неадменны шалом.by усім прыхільнікам бульварна-кулінарнага серыялу! Калі пачынаў (страшна сказаць, 13 жніўня 2015 г.!), то меркаваў, што давядзецца больш пісаць «пра культуру», а выпадае – «пра палітыку». Праўда, сёлета і восень такая – то выбары-дурабары ў Беларусі ды Расіі, то мітынг(i) у сэрцы Мінска, у ЗША нешта булькаціць… Дый ніхто не абверг пастулата Анатоля Кузняцова з «Бабінага Яра»: «ГОРА СЁННЯ ТАМУ, ХТО ЗАБЫВАЕЦЦА НА ПАЛІТЫКУ».

Тым, каму не падабаецца форма або змест «палітінфармацый», задам простае пытаннечка: «а вам слабо?» Ну, прышліце свае думкі пра Беларусь і/або яўрэйства, няхай не адпаведныя маім, няхай з жорсткай крытыкай, няхай не на мой мэйл, а на мэйл рэдакцыі… Калі без абраз, то ўсё будзе апублікавана. Не так ужо шмат цяпер рэсурсаў, дзе можна вольна выказацца: у Беларусі іх – кот наплакаў… Адрасаваныя майму колу сайты друкуюць або нешта занадта мудрагелістае, або гоняць трэш, папулізм, маралізатарства і прымітыў (значна часцей…). Ва ўсіх выпадках рэдакцыі схільныя ганарыцца сваім кантэнтам і, як правіла, не зацікаўлены ў альтэрнатыўных поглядах. «Спявайце ў хоры або не спявайце ўвогуле» – прыкладна так, здаецца. Ну, часам яшчэ дазволена ставіць пад чужымі матэрыяламі лайк/дызлайк 🙂

Парадавала, што на сайце 1863x.com арыштаванага Эдуарда Пальчыса ёсць каму замяніць: сам сайт не дужа мяне ўражвае, аднак салідарнасць – вялікая справа. Ну, а я пакуль цягну лямку без асістэнтаў, бяруся за трэці дзясятак серый. Найперш – колькі слоў пра «парламенцкія выбары» 11 верасня.

У адрозненне ад некаторых гора-журналістаў і «палітолагаў», мы на belisrael.info за месяц да дня галасавання разумелі, што сітуацыя ў краіне сёлета не такая, як у 2008-м і 2012-м, і прадчувалі, што ў «палаце № 6» з’явіцца кволае прадстаўніцтва «альтэрнатыўных сіл». Прабіліся дзве дамы – Алена Анісім з Таварыства беларускай мовы і Ганна Канапацкая з Аб’яднанай грамадзянскай партыі. Абедзьве дэпутаткі прадстаўляюць агульнанацыянальныя па ахопу, але другарадныя па сутнасці арганізацыі, да якіх дэ-факта належаць хіба па тысячы-дзве беларусаў, і граюць у іх не галоўныя ролі: Анісім – другі чалавек у ТБМ, Канапацкая ў АГП – пяты-дзясяты. Мяркую, чаканні фанатаў Алены і Ганны неўзабаве акажуцца завышанымі: наўрад ці новыя абранніцы лёсу здолеюць больш, чым у свой час здолелі Вольга Абрамава і Надзея Цыркун. Дарэчы, у 2002-2003 гг. дэпутатка-псіхолаг Цыркун слала звароты ў абарону помнікаў архітэктуры (у т. л. мінскіх сінагог) – ёй прыходзілі адпіскі ад высокіх чыноўнікаў.

alena_hanna

А. Анісім і Г. Канапацкая (фота: svaboda.org

Тым не менш пазбаўленне беларускага парламента стэрыльнасці – падзея для нашых палестын… Я б ставіў на Канапацкую як на прадстаўніцу нязводнага прыватнага сектара. Нічога асабістага супраць Анісім не маю, але 25 год у «мовазнаўчым» інстытуце Акадэміі навук здольныя адбіць ахвоту да ініцыятывы ў каго заўгодна. У першым жа інтэрв’ю пасля перамогі спадарыня вымавіла глупства: «Жанчыны ня больш лагодныя, а больш настойлівыя, больш перакананыя. Жанчыны не адступаюць. Яны заўжды дамагаюцца свайго». Калі б такое сказала феміністка, то я б зразумеў, але, паводле А. А., яна «ні ў якім разе не феміністка». Ладна, зробім скідку на час правядзення інтэрв’ю (другая гадзіна ночы…)

Цяжка назваць вялікім поспехам тое, што ТБМ выдае газету «Наша слова» (наклад 2000 ас.; нават не ўсе актывісты суполкі хочуць яе выпісваць, на што рэдакцыя, у якую ўваходзіць і А. Анісім, час ад часу наракае). «Пшыкам» абярнулася задума «Усебеларускага Кангрэса за незалежнасць», скліканага ў снежні 2014 г. пры чынным удзеле А. А., сабраць мільён подпісаў «у абарону беларускай дзяржаўнасці».

Калі капнуць крыху глыбей, то Алена Анісім разам са сваім шэфам па ТБМ нядаўна адзначылася ў распрацоўцы спрэчнай «Стратэгіі развіцця беларускай нацыі». Такія тэзісы, як «Нішто ў сучасных умовах не можа так спрыяць будаўніцтву дзяржавы як прыналежнасць большасці грамадзян да аднаго этнасу (83.7% насельніцтва краіны адчуваюць сябе беларусамі, 2009)» і скараспелы вывад «Сярод шэрагу мадэляў будаўніцтва дзяржавы (грамадзянская/цывільная, культурная, уяўная) выбар мадэлі этнанацыянальнай дзяржавы ў найбольшай ступені адпавядае рэальнай сітуацыі ў Беларусі» не з’яўляюцца навуковымі, і гэта шчэ лагодна сказана. У практычным вымярэнні яны могуць прывесці толькі да этнакратыі, падзелу грамадзян Беларусі на «першы гатунак» (этнічныя беларусы) і «другі/трэці гатункі» (астатнія…), дарма што аўтары абяцалі «роўныя правы грамадзянам меншасцяў».

Карацей, пакуль не ўважаю навуковую супрацоўніцу Акадэміі за сваю апору ў парламенце. Уласна ж на выбарчы ўчастак 11-га я схадзіў, бюлетэнь у празрыстую ўрну апусціў… Людзей было вобмаль – зважаючы на подпісы ў табліцах, прагаласавала ў той дзень хіба працэнтаў 20-25 (пра датэрміновае галасаванне не ведаю). Не парадавала сумная атмасфера ні на ўчастку, ні ў маёй «роднай» школе, дзе гэты ўчастак атабарыўся. Школу перарабілі ў гімназію, а казёншчына нікуды не падзелася. Са скрухай таропіўся я і ў «піянерскі» стэнд, і ў інструкцыю класным кіраўнікам – забяспечыць збор 20-25 працэнтаў мяхоў палай лістоты…

Пацешыла, што трохі актывізаваліся палітычныя партыі. На Дамброўскай акрузе балатаваліся 6 кандыдатаў, і ўсе ад розных партый, прычым прадстаўнік БНФ, прадпрымальнік Васіль Астроўскі, меў найбольшы гадавы даход: пад 400 мільёнаў рублёў. А яшчэ кажуць, што апазіцыю ў Беларусі прыціскаюць 🙂 Ды прайграў Васіль шэранькаму праўладнаму кандыдату…

У кастрычніку маюць адбыцца – хто б мог прадбачыць? – выбары новага Старшыні Руху «За свабоду»! Пэўна, «долгоиграющий проигрыватель» на чале суполкі ў рэшце рэшт надакучыў не толькі фундатарам, а і сам сабе. Нездарма ж надоечы ў «За свабоду» было прынята аж 87 новых членаў – камусьці на канферэнцыі патрэбна масоўка… Сярод актывістаў руху ёсць і мае знаёмыя, неблагія рабяты-дзяўчаты. З думкай пра іх далейшыя перспектывы і закранаю сюжэт канкурэнцыі між першым намеснікам Губарэвічам ды проста намеснікам Лагвінцом, а так бы прамаўчаў («што мне Гекуба?..»)

ales_juras

А. Лагвінец, Ю. Губарэвіч (фота: pyx.by)

Алеся Лагвінца я ведаю (дакладней – ведаў; даўненька не бачыліся) асабіста, Юрася Губарэвіча – не. Усё ж аддаў бы голас за другога, які валодае больш каштоўным бэкграўндам у палітыцы: у 2003 г. Юрась быў выбраны ў Белаазёрскі гарсавет Брэсцкай вобласці і, як ні дзіўна, некалькі месяцаў нат выконваў функцыі намесніка старшыні савета. За былым жа выкладчыкам ЕГУ цягнецца паласа няўдач… Успомніўся эпізод 9 мая 2007 г., калі Алесь разам з «босам» і сынам-школьнікам прыходзіў на мінскую «Яму» (яму трэ было зрабіць серыю здымкаў для «свабодаўскага» сайта, паказаць, як «прэзідэнт незалежнага грамадства» дбае пра яўрэяў). Лагвінец папрасіў мяне коратка расказаць сыну пра «Яму»; я выканаў яго просьбу, як умеў. Гаварыў па-беларуску, але тата «перакладаў» мае сентэнцыі на… беларускую мову. Мы з жонкай пераглянуліся, настолькі забаўна ўсё гучала. Рыхтык «пераклад з рускай на маскоўскую» пры сустрэчы пісьменніка ў Маскарэпе (Вайновіч, «Масква-2042»). Там персанаж паясняў: «Мы сапраўды карыстаемся прыкладна адным і тым жа слоўным складам, але кожная мова, як вядома (мне гэта якраз не было вядома), мае не толькі слоўны, але і ідэалагічны змест, і перакладчыца для таго і патрэбна, каб перакладаць размову з адной ідэалагічнай сістэмы ў другую».

Смех смехам, а насцярожыла мяне сёлета «паслядоўнасць» кандыдата ў кандыдаты. У пачатку жніўня ён пацвердзіў, што дарыў газеты тым, хто падпісваўся за яго. А ў канцы месяца ўжо казаў у інтэрв’ю, што «Народную волю» на яго пікеце «раздавала рэдакцыя дзеля рэкламы выдання». Нестыковачка, на якую акулы пяра не пажадалі звярнуць увагі… Мо зараз, пасля заяўкі прэтэндэнта на лідэрства («я шчыры і сумленны… гатовы быць кандыдатам нумар 1 ва ўсіх бліжэйшых выбарчых кампаніях»), правядуць-такі «допыт маладога Вертэра палітыка»? 🙂

УВАГА, канструктыўная ідэйка для Беларускай асацыяцыі журналістаў, да якой ніколі не меў гонару належаць, і ў бліжэйшы час наўрад ці. Прыняла БАЖ да сябе ў ганаровыя сябры С. А. Алексіевіч – не бачу праблем, хаця для нобелеўскай лаўрэаткі гэтага замала, для былой савецкай журналісткі, якая і ў 30 год (не ў 20…) «тапырылася» ад Фелікса Дзяржынскага – мо і замнога. А чаму б не прыняць таксама Віктара Купрэйчыка – міжнароднага гросмайстра па шахматах, адзінага беларуса ў «Зале славы» ФІДЭ, экс-рэдактара зборніка «Шахматы, шашки в БССР» і, апошняе па ліку, але не па важнасці, гадаванца журфака БДУ? Многія памятаюць і смелы ўчынак Віктара Давыдавіча; у 1997 г. ён (у кампаніі з гімнасткай Аленай Ваўчэцкай) галасаваў супраць зацвярджэння Аляксандра Лукашэнкі прэзідэнтам Нацыянальнага алімпійскага камітэта, дарма што звыш сотні членаў НАК галасавалі «за». Не змяніў ён сваіх перакананняў і ў 2010-я гады.

Так, хочацца, каб ганаровым членам БАЖ быў і аўтар belisrael.info Дзмітрый Ной, які жыве ў ЗША, не парываючы сувязей з Беларуссю. Зразумела, ён не такі вядомы ў свеце, як Алексіевіч або Купрэйчык, аднак ужо тое, што сп. Дзмітрый, дыпламаваны ўрач, загружаны напоўніцу, у 1960-90-х вёў шахматныя аддзелы ў некалькіх выданнях (а ў «Физкультурнике Белоруссии» 50 год таму – цэлую старонку «64»), заслугоўвае ўвагі. Пачаў жа ён друкавацца яшчэ ў 1950-х гадах, таму зараз, пасля сыходу А. Я. Ройзмана, мае лічыцца найстарэйшым працаўніком беларускай шахматнай журналістыкі. Безумоўна, я не стану бегаць за кіраўнікамі БАЖ так, як яны бегалі за Алексіевіч. Упэўнены, калі cуполцы спатрэбіцца мая дапамога ў зносінах з Купрэйчыкам і Ноем, то мяне знойдуць… Дый яшчэ пытанне, ці захочуць набыць новае званне Віктар К. і Дзмітрый Н. – не пытаўся ў іх пра гэта 🙂

І пра культурку. Палюбляў і палюбляю творы як Ільфа і Пятрова, так і Міхаіла Булгакава. Наткнуўся колькі дзён таму на эсэ з працягам, дзе аўтар даводзіў, што «12 крэслаў», як і «Залатое цяля», напісаў Булгакаў, якому карцела падзарабіць і ўставіць «шпільку» савецкай уладзе. Прозвішча аўтара (Галкоўскі) я чуў з 1990-х, некалі зазіраў і ў яго «Бясконцы тупік». Во, думаю, свежыя думкі, дый падагнаныя дэталі не без досціпу… Пры другім прачытанні блога выявілася, што многае шыта белымі ніткамі, а Ільф і Пятроў – небязгрэшныя, хто б спрачаўся – занадта прыніжаны («рэдкія лайдакі»). Не помню, каб «яўрэйская нацыяналістычная прапаганда» надавала нейкую асаблівую важнасць запісным кніжкам Ільфа (мабыць, Галкоўскі паблытаў Ільфа з Герцлем або Жабацінскім?). На трэцім заходзе зрабілася проста брыдка, таму што дабрыў да запісу ад 14.03.2016, дзе Галкоўскі разважае следам за сваім кумірчыкам: «што б яўрэй ні рабіў, на ўсім ляжыць пячатка недарэчнасці, а любая яўрэйская “справа” няўхільна валіцца ў кепскі анекдот». Выходзіць, і літаратуразнаўчым аналізам з дамешкам псіхалогіі папулярны блогер заняўся, каб «ачысціць» Вялікую Рускую Літаратуру ад розных там Ільфаў-Файнзільбергаў… Такія цяпер у Расіі інтэлектуалы – не ўсе, але шмат іх. Зрэшты, невядома, хто горшы: русафіл-юдафоб ці «юдафіл-русафоб», які запрашаў нас захапляцца пагромшчыкам Булак-Балаховічам? Абодва горшыя, інфа 100%.

I показка пра шахматны «усенавуч» ды воз, пастаўлены перад канём (няшахматным). Брэсцкі трэнер Уладзіслаў Каташук сёння гукаў на сваім сайце: «узяў 2 гадзіны факультатыва ў суседняй школе (для інтарэсу і разумення тэмы), сёння мне давялося пісаць каляндарна-тэматычнае планаванне. Чарговае беларускае ноў-хаў: хады фігур у 1-м классе вывучаюць на 5-8 занятках, а тэмы «шах, мат, пат, вечны шах, ракіроўка, план у шахматнай партыі» і да т. п. – на 1-4 занятках. О, жах! Хто гэта складаў? Падкажыце мне прозвішча!»

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.09.2016  11:41