Tag Archives: “Яма”

75 ЛЕТ РАЗГРОМА ГЕТТО В МИНСКЕ

Речь Василя Быкова

на торжественно-траурном заседании в Государственном академическом Большом театре оперы и балета Республики Беларусь в связи с 50-летием уничтожения Минского гетто, 22 октября 1993 г.

Почтенные господа и дамы!

Дорогие люди – наши мученики и праведники!

История, кроме прочего, в её специфическом значении – записная книжка человечества, она учит, увещевает и воспитывает. Но только тех, кто хочет научиться, кто хочет стать воспитанным. Она нужна умным и тем, кто стремится поумнеть. Прочим от неё нет никакой пользы. Прочим она противопоказана. От неё уже получено множество уроков, которые дорого стоили человечеству. Стоили жизни и крови. Беда, однако, в том, что, словно по какому-то инфернальному заклятию, каждое новое поколение забывало о тех уроках, и всё начиналось сначала.

Но от прошлого всегда остаются памятники. Материальные и духовные. Остаются обелиски на братских могилах, на больших и малых «Ямах», остаются «Дневники Анны Франк». Они свидетельствуют! Сквозь глубину веков. Сквозь железные занавесы, колючую проволоку, «прозрачные» и иные границы. Сквозь психологические предрассудки, псевдонаучные философии, идеологическую нетерпимость, правовое бесправие. Их свидетельство всегда однозначно, ибо в их основе – правда. Возможно, поэтому их так не любили большевики, которые искореняли их с площадей, кладбищ, из искусства и литературы. Там хотели быть только они да их немые идолы. Помпезные и стандартные, как и их идеология. Но существует Богом данная Людская память, которая сберегает всё. И в этом смысле глубинная память евреев бесценна. Она – пример верности идеалам предков, своей национальной сущности, способности к сопротивлению неправде. И если теперь белорусы устремились к тому, чтобы прежде всего «людьми зваться», то в этом заслуга и наших соседей евреев, которые веками жили бок о бок с нами. Мы вместе и в согласии жили так долго, что по существу составили один моно-народ. Народ Беларуси.

Однако некоторым согласие не нравилось, оно нарушало их имперские планы. Планы разделять и властвовать. Сначала не нравилось российскому черносотенству, затем немецкому нацизму, да и московскому большевизму тоже. Одни оставили после себя память о кровавых погромах, другие – большие и малые майданеки по всей Европе, третьи – резервации вроде Биробиджана и грандиозные планы переселения народов. Не в Палестину, конечно, – на болота мёрзлого, комариного Дальнего Востока. Хорошо, однако, что даже и у большевиков не все планы осуществляются. Всё же есть в истории наряду со злом и своя спасительная логика.

Да, память – бесценный фактор истории, случается, что именно историческая память способна спасти нацию. Подавая пример иным нациям, память превращается в метафизическую сущность, чрезвычайно важную часть человеческой сущности. Нация живёт, пока живёт её способность помнить. И зло, и добро. Причинённые нам, но и причинённые нами тоже. Ибо нет среди людей абсолютных праведников, нет и абсолютных злодеев. Люди разные.

Известно, что те из них умнеют, которые чувствуют недостаток собственного ума. И те добреют, которые осознают своё зло, чувствуют потребность покаяться. В долгом сосуществовании наций бывает всякое; одному Богу ведомо, чего и у кого бывает больше. Особенно, когда так долго отсутствует ангел справедливости. А в наше одержимое время поезд справедливости зачастую опаздывает. Иногда и для некоторых он не прибывает вообще. По крайней мере для жертв он – явление сугубо эвентуальное. Но не для нас, живых. Живые наделены божественной обязанностью: рано или поздно установить справедливость. И вынести свой запоздавший приговор – неопровержимый и неотменяемый.

Может быть, самый его элементарный смысл – в проклятии. Проклясть тех, кто пролил столько людской крови – этой самой сакральной человечьей субстанции. Не так важно, по какой причине – религиозной, классовой, идейной или национальной. Кровь людская – не водица, и те, кто её вынуждают проливать – палачи! Проклятие им через границы, через века, через эпохи цивилизаций.

Конечно, они не всегда услышат людские проклятия. Одни из них прячутся в смерть, для других сочиняется тьма оправданий, философских обоснований, политических необходимостей. Над этим трудится армия их адвокатов, которые могут сделать всё, превратить чёрное в белое и наоборот.

Но всё равно люди должны неустанно повторять своё проклятие.

Что-нибудь да и дойдёт.

Если не до них, то, может, до их потомков.

Если не до потомков, то хоть до человечества вообще.

Даже если не дойдёт до человечества, то должно дойти до Бога. Бог всё слышит, и это должно утешить нас.

Но чтобы проклинать, прежде всего нужно знать и помнить. Писать, вспоминать, рассказывать. Не забывать ни на секунду, что зло не исчезло полностью. Оно лишь сделало вид, что исчезло, а на самом деле затаилось и набирает силы. И в Европе, и на Ближнем Востоке, и в Беларуси.

Поэтому – помните, люди!

В памяти – последнее наше спасение.

Особенно, когда иных недостаёт…

Перевёл В. Рубинчик, г. Минск

(Оригинал на белорусском – здесь)

* * *

 

Минская Стена Плача

17 обледенелых ступеней ведут вниз, к оврагу. Рядом девятиэтажный жилой дом. Старые изогнутые деревья и обелиск из черного гранита, на котором на русском и иврите надпись: «Светлая память на вечные времена пяти тысячам евреев, погибших от рук лютых врагов человечества фашистско-немецких злодеев 2 марта 1942 года»… Блицкриг немцам удался – 28 июня они прошли победным маршем по оккупированной белорусской столице. С первых дней оккупации гитлеровцы начали устанавливать «железной рукой» немецкий порядок. А через некоторое время привели в действие план создания лагеря трудового перевоспитания евреев – гетто.

Для такого лагеря немцы «облюбовали» в Минске Юбилейную площадь и прилегающие к ней улицы. Минское гетто с каждым днем разрасталось и, сформировавшись, напоминало форму неправильного треугольника. С юго-запада конечной точкой была улица Коллекторная с еврейским кладбищем; с запада – Танковая, Флакса; c севера – Большая Татарская улица вплоть до реки Свислочь; c юго-запада – Немига, Раковская, Димитрова и т.д. Вскоре эта часть города была обнесена колючей проволокой, поставлена охрана. Сюда согнали евреев со всего города.

Поначалу гитлеровцы установили так называемый юденрат (самоуправление). При юденрате служили даже полицаи-евреи, в обязанность которых входил сбор золота, ценных вещей, денег. Полицаи-евреи были без оружия и бесправны.

Биржа труда размещалась на углу улиц Танковой и Ратомской (Мельникайте). Туда приходили разные заказчики-работодатели из города, которым нужна была рабочая сила. Каждое утро евреев гнали на работу, построив в колонну, – старых и молодых с символом покорности на рукаве и спине – желтой латкой в виде шестиконечной звезды Давида. Так раскручивалась фашистская программа решения «еврейского вопроса», за исполнением которой тщательно присматривал сам гауляйтер Вильгельм Кубэ. В конце 41-го Минск посетил Генрих Гиммлер, соратник Гитлера, организатор фашистского террора. Он остался недоволен «технологией» расстрелов и потребовал ее усовершенствовать. После его отъезда на улицах Минска появились специальные машины, прозванные в народе «душегубки». В машины каратели вталкивали по 60-70 человек и включали выхлопные газы. Люди удушались им.

Страшное слов «погром» стало слишком частым в обиходе военного Минска. В гетто перед погромом нагнеталась атмосфера тревоги и неизвестности. Людям каратели объявляли, что их перевозят в другое место на работу. Улицы оцеплялись, людей подгоняли плетками, прикладами. Затем обреченных строили в колонны и вели на рассправу в сопровождении автоматчиков и собак обычно за 5-6 км от города: Тучинка (р-н Харьковской), р-н парка Челюскинцев, Медвежино и другие предместья стали кровавыми местами массовых расстрелов не только евреев, но и других граждан. Прибыв к злосчастному месту, людей подгоняли к яме или карьеру, ставили у края…Команда, автоматная очередь…Тех, кто был еще жив, добивали или сталкивали на убитых.

В конце 1941-го в Минск привезли евреев из Бремена, Гамбурга и других городов. Их обманули, обещая работу по восстановлению сожженных советских городов, а в итоге депортировали из Германии. Когда их погрузили в «товарняки» для перевозки скота, они поняли, что обмануты. Для них создали «зоңдер-гетто». С 1 по 3 марта немецкое командование провело большую акцию против евреев. К оврагу (минскому Бабьему Яру — яма) привозили стариков, женщин, детей с жептыми латками. Это был последний день в их жизни. Расстрелянных было так много, что полицейские-могильщики не успевали подбирать трупы. При погребении за колючей проволокой стояли родственники, близкие друзья убитых евреев, а весной, когда земля оттаяла, воздух наполнился смрадным трупным запахом.

До конца 1943 года в гетто оставалось небольшое количество евреев. Кое-кто из них сумел убежать в лес к партизанам, остальные влачили нищенское существование. И все-таки 13 человекам удалось спастись невероятным образом – они заживо замуровали себя на 9 месяцев в подвале дома рядом с еврейским кладбищем по улице Сухой. Что перенесли эти люди в добровольном заточении — можно только себе представить, но они таким образом победили фашистов и смерть. Вот что вспоминает один из них, Эдик Фридман: «О том, что Минск освобожден, мы узнали в пещере на вторые сутки. Оставшиеся в живых выползали на свет Божий на четвереньках. Воины, освободившие город, помогали нам. Вызвали военных врачей, ведь мы ослепли от постоянной темноты, ходить не могли».

Светлана ИВАНОВА

…

Трагическая арифметика потерь вписана кровью в историю rорода. Особое место занимает в ней слово ГЕТТО: 85 тысяч минских евреев, 10 тысяч из еврейских местечек, окружающих городов, 35 тысяч депортированных из стран Европы, 130 тысяч ни в чем не повинных людей. За этими кровавыми подсчетами судьбы людские.

(Источник – газета «Ва-банкъ», 20.03.2000)

Опубликовано 20.10.2018  14:13

***

21-10-2018  Дзіяна Серадзюк “Новы Час”

«Фата жыдоў хавае, з-за яе ўвесь завулак выб’юць»

Дадана 21.10.2018  10:33

***

Прачытана на charter97

Нам неабходна памяць

Алесь Станкевіч, 22.10.2018 7:44

У нядзелю 21 кастрычніка [2018 году] на заклік аргкамітэту партыі «Народная Грамада» прадстаўнікі грамадскасьці ўшанавалі памяць ахвяраў гета ля мемарыялу «Яма» [ў Менску].

Болей чвэрці веку таму на заклік БЗВ падобнае мерапрыемства было адзначана ўпершыню.

Дастаткова вялікая суполка нашчадкаў ды цудам уратаваўшыхся вязьняў гета ўзрушана, але і з прыхаваным недаверам і зьдзіўленьнем слухалі прамовы афіцэраў у парадных строях (8 траўня было).

Пасьля выступаў пісьменьніцы і грамадскай дзеячкі Г. Краснапёркі ды вядомага архітэктара Л. Левіна, якія падзякавалі афіцэрам у асобе лідара М. Статкевіча, непакой ператварыўся ў шчырыя сьлёзы, абдымкі, запрашэньні на госьці…

Сёньня сабраўшыеся пасьля хвіліны жалобнага маўчаньня пачулі слова М. Статкевіча. А. Арастовіч распавёў, які лёс угатавалі бальшавікі паваенныя аўтарам сучаснага помніку, цікавыя дэталі пра пэрсанажаў помніку Л. Левіна «Лесьвіца», А. Станкевіч прывёў успамін свайго бацькі пра прапановы магілёўскіх падпольшчыкаў на ўцёкі з гета…

Былі ўскладзены кветкі ды запалены зьнічкі…

Вечная пaмяць бязьвінным ахвярам, нашым землякам!

***

21-10-2018  Арцём Лява  “Новы Час”

Толькі ў змаганні супраць зла даецца шанс на выратаванне

Дадана 22.10.2018  16:10

КУРОПАТЫ. КОСА НА КАМЕНЬ-2

От ред. belisrael.info. Первые интервью “БелГазеты” о “великом противостоянии” под Куропатами читайте здесь. Процесс по иску А. Израилевича к газете “Новы час” о защите чести, достоинства и деловой репутации, упомянутый в материале, закончился в суде Советского района г. Минска тем, что 10 сентября 2018 г. суд отклонил требования бизнесмена.

Коса на камень

14.09.2018

«Поедем поедим»: противостояние продолжается?

Прошли три месяца противостояния в Куропатах. Локальные стычки между защитниками мемориала и посетителями ресторана «Поедем поедим» продолжаются. Последний пример – инцидент между бизнесменом Аркадием Израилевичем и активистами, произошедший 29 августа. Как дальше может развиваться противостояние вокруг ресторана? На эту тему в «Визави» рассуждают бизнесмен Аркадий ИЗРАИЛЕВИЧ и координатор инициативы «Абаронім Курапаты» Анна ШАПУТЬКО.

АРКАДИЙ ИЗРАИЛЕВИЧ: «ПОЧЕМУ ЕВРЕЙСКИЙ РЕСТОРАН ВСТАЛ ПОПЕРЁК ГЛОТКИ?»

– Что произошло 29 августа возле ресторана «Поедем поедим»? Активист Денис Урбанович утверждает, что вы его избили.

– Я специально не поехал в суд по моему иску к газете «Новы час», чтобы никого не разозлить, вечером приехал в ресторан «Поедем поедим». Там стояло человек десять, с которыми я полез драться. А когда всех избил, естественно, они вызвали милицию и скорую помощь. Они определили, что я находился под алкогольным опьянением и даже под огромной дозой наркотиков. Шапутько тут же поставила диагноз Урбановичу: двойной перелом ноги, правда, на следующий день три милиционера, приехавшие задерживать, его еле скрутили. На фоне всего Северинец дал огромное интервью. Вот что было (смеется).

– А в какой стадии находится конфликт?

– Дела никого нет, меня даже никто не вызывал. Это была обычная банальная провокация.

– 29 августа в первой половине дня прошло заседание суда по вашему иску к газете «Новы час», куда вы не поехали. Но прибыли в ресторан «Поедем поедим», что породило всякие слухи.

– В соцсетях звучали призывы прийти на суд. Поэтому я, чтобы не провоцировать какие-то беспорядки, на суд не пошел, а отправил туда адвоката, как это делается во всем цивилизованном мире. К тому же газете я предложил мировую – ее она не устраивает.

– На каких условиях вы готовы урегулировать спор с газетой «Новы час» во внесудебном порядке?

– Суть моего предложения проста. Я считаю, что газета выполняет заказ. На мой взгляд, автор статей Денис Ивашин, главный редактор газеты Оксана Колб являются членами, как я это называю, «экстремистской группы батьки Северинца и матки Шапутько», которых в народе прозвали «защитниками Куропат». Я даже специально выписал определение экстремизма – «приверженность крайним взглядам и методам действия».

Сначала я обратился через прессу, затем позвонил лично Оксане Колб и предложил следующее. Есть понятие «медиация» – досудебное решение спора. Скандал мне совершенно не нужен, деньги любят тишину – давайте все вернем на место. Вызывайте любых независимых журналистов (Белсат, «Радыё Свабода», кого хотите), пусть они присутствуют в роли рефери. Меня абсолютно незаконно назвали бенефициаром, фактически хозяином ресторана «Поедем поедим». Я считаю, все эти публикации сделаны преднамеренно, и они принесли мне массу проблем. Я предложил: если вы доказываете, что я хозяин, я приношу вам извинения. А если я не являюсь хозяином (а по документам видно, что я никакого отношения к заведению не имею), то вы просто пишете опровержение. Все, никаких денег мне не нужно. Тем более что из заявленных BYN40 тыс. я не собирался ни копейки положить себе в карман, а хотел все отдать на благотворительность, в том числе и на строительство комплекса в Куропатах.

– Но ведь редактор предлагала вам изложить собственную точку зрения на страницах газеты…

– Первое «расследование» вышло 13 июня, после чего большинство СМИ обратились ко мне за комментариями. Кроме Белсата и «Новага часу». Потому что «Новы час» планировал опубликовать весь цикл статей, которые могли рухнуть после обнародования всей правды. У газеты плачевное финансовое положение, поэтому и придумали весь этот финт. Из статьи получается, что одни евреи абсолютно незаконно отодвинули охранные зоны, построили на костях ресторан.

Хотя ситуация очень проста: почему вы не идете в Минобл­исполком, в Минкульт, Гостройнадзор, которые дали коммерсанту Зайдесу разрешение на строительство? Зайдес получил разрешение, проинвестировал проект, в том числе деньгами американских инвесторов, а сейчас на этих инвестициях поставлен крест – позиция, как я считаю, совершенно деструктивная. Я вообще не понимаю: во всем мире оппозиция воюет с властью, но я первый раз вижу, чтобы оппозиция в нашей стране добивала остатки бизнеса.

– Куропаты в силу своего статуса являются достаточно рискованным местом для бизнеса. Почему владельцы с самого начала не просчитали все возможные риски?

– Я не владелец бизнеса, поэтому могу лишь высказать собственное мнение. Я возле Куропат прожил 10 лет. С одной стороны урочища построили поселок Солнечный – никого это не волновало, построили автозаправку – никого раньше не волновало и сейчас не волнует: ездить по костям, проливать бензин на костях – это можно. А вот еврейский ресторан встал почему-то поперек глотки.

Давайте так: границы охранных зон не нарушены. Даже если нарушены – есть цивилизованные пути решения таких проблем. Я живу у мемориала «Яма» – почему ни у кого не болела душа, когда там строили гостиницу «Хилтон», в 20-50 метрах от «Ямы» находится масса ресторанов (расстояние от “Ямы” до соседних ресторанов значительно преуменьшено – ред. belisrael.info), в которых по ночам музыка играет (и еще как играет!). Парк Челюскинцев, «Тростенец» – в любой точке Минска когда-то что-то нехорошее происходило. Почему они вцепились в Куропаты? А почему они не пикетируют КГБ, чтобы тот рассекретил документы о том, кто расстрелян в Куропатах? Я не хочу кощунствовать, но, может быть, там были те, кого и нужно было расстрелять?

– Суд потребовал уточнить исковые требования к «Новаму часу». Решили, как будете действовать дальше?

– Суд попросил уточнить, в какой форме мы хотим получить опровержение. А «Новы час» отказался от мировой.

– Конфликт вокруг ресторана длится уже больше трех месяцев. Даже если открытая фраза противостояния и закончится, нет ли у вас опасения, что конфликт не исчезнет – просто перейдет в новую фазу?

– Нет. Власть поступила очень мудро: решила не обращать внимания на все происходящее (собака лает, ветер носит). Именно это и взбесило Северинца и его сторонников, которые начали устраивать провокации. Даже в моем случае произошла обычная банальная провокация. Я не хотел ехать в ресторан на такси, потому что мне пришлось бы пройти какое-то расстояние пешком. Поэтому я специально поехал на машине с водителем. Обычно, когда приезжают машины, охранники оттесняют активистов, которые не видят, кто приехал. Мой друг пригласил меня на день рождения, 65 лет, – я не мог ему отказать. Я специально сел на заднее сиденье, с зашторенными окнами. Но они то ли просчитали, то ли узнали машину – сразу на нее налетели, не давали мне выйти. Выйдя, я пытался обойти толпу, но Урбанович меня толкнул – видео я разместил на Tut.by. После этого началась небольшая потасовка. Я преследовал цель – отогнать всех от машины, которую поцарапали.

Когда я понял, что публика абсолютно невменяемая, вызвал милицию. И тут началась провокация: Урбанович поднимал то одну, то вторую штанину, Шапутько начала кричать: у него перелом, вызвала скорую. Скорая забрала Урбановича, отвезла в больницу, сделала рентген – а там только царапина. Не удивительно, что три милиционера, приехавшие на следующий день задержать Урбановича и доставить в райотдел, еле скрутили его.

Кто такой Урбанович? Сварщик по образованию, революционер в душе, идейный лентяй и тунеядец. Стоять на свежем воздухе и получать какие-то гранты гораздо интереснее, чем в цеху работать по специальности.

Вот я смотрю на видео, где этот пострадавший сидит в милицейской машине и рассказывает на камеру, как его «мутузили». Сидит, курит, а потом берет и опять же цинично бросает окурок на землю, на то самое святое место, которое он якобы защищает. Вот уж действительно дьявол кроется в деталях. Этот «защитник» может сколь угодно вставать в благородную позу, но его истинная сущность все равно проскользнет в таких вот деталях. Впрочем, как и истинная сущность других его сторонников, которые хлопотали вокруг него. Ведь ни одного из них этот поступок не возмутил. Никому из них не пришла в голову мысль подобрать окурок – для них это в порядке вещей. Разве могут такие люди уважать то место, где гадят? Я и про Куропаты, и про страну в целом.

Почему журналисты, которые прописались на этом месте, не видят таких очевидных вещей? Почему они в принципе не стараются сохранить нейтралитет и объективно взглянуть на ситуацию? Журналист должен стоять над схваткой, а не участвовать в ней и тем более открыто поддерживать одну из сторон.

Меня удивляет тот факт, что камера оператора куплена на деньги европейской страны, а они отстаивают интересы людей, пропагандирующих бытовой антисемитизм. Мне непонятно, почему эти люди стоят под флагом ЕС. Мне интересно, какая страна в Европе их поддерживает? Почему ЕС не волнует, что тысячи водителей, каждый день проезжая по МКАД, ассоциируют эту группу с их странами? Я не верю, что эти люди долго простояли бы под флагами США и Израиля. Представьте моральный уровень этих людей: вызывать скорую, когда в это же время другому человеку может быть действительно плохо, или вызвать милицию, если где-то происходит преступление.

– Похоже, Куропаты превратились в вашу личную проблему?

– У меня нет никаких политических амбиций, я не собираюсь пиариться. Не трогайте меня – и я никого не трону.

Справка «БелГазеты». Аркадий Израилевич родился в 1963г. в Минске. Окончил Белорусский институт механизации сельского хозяйства по специальности «инженер-электромеханик». В 1989г. его родители ­уехали в Израиль на постоянное место жительства. Сам живет и работает в Минске. В бизнесе с 1991г. Не женат. 

ГАННА ШАПУЦЬКА: «КАЛI IЗРАIЛЕВIЧ ПАЧНЕ ЗМАГАЦЦА СУПРАЦЬ РЭСТАРАНАЎ ПОБАЧ З «ЯМАЙ», Я АСАБIСТА ЯГО ПАДТРЫМАЮ»

– Што было каля рэстарана «Паедзем паядзім» 29 жніўня, калі адбыўся інцыдэнт з бізнесменам Ізраілевічам? Апошні называе гэта правакацыяй з боку пратэстоўцаў.

– 29 жніўня курапацкую варту трымала БХД, тактыка якой – спыняць і не прапускаць машыны на тэрыторыю ахоўных зонаў мемарыяла, самавольна захопленай бізнесоўцамі,што падцвердзіла Генпракуратура і ў 2012г., і зараз у адказах на нашыя звароты. Усе машыны, якія ехалі ў гэты дзень у рэстарацыю, спыняліся непадалёк і наведвальнікі ішлі пешшу, ніякіх сутычак пры гэтым не было, усё было спакойна.

Пакуль не прыехаў Ізраілевіч, машына якога ледзь не ўехала ў пратэстоўцаў; Ізраілевіч выскачыў, быццам кіпнем ашпараны, з крыкамі, чаму, маўляў, мяне не прапускаеце, і кінуўся на пратэстоўцаў з кулакамі, ударыў Дзяніса Урбановіча, пасля Сяргея Анянкова, пасля мяне, пасля ізноў Урбановіча па назе. І толькі калі мы выклікалі міліцыю, крыху супакоіўся. Паводзіў сябе неадэкватна, груба, быццам п’яны.

– Дарэчы, рэтранслюю вам рытарычнае пытанне Аркадзя Ізраілевіча: вакол мемарыяла «Яма» працуе мноства рэстаранаў, нікому няма справы да аўтазапраўкі каля Курапатаў. Чаму грамадскасць так учапілася за рэстаран «Паедзем паядзім»?

– Наконт «Ямы» я адказваю так: я супраць рэстарацый побач з «Ямай», бо гэта неверагодна страшнае месца, там павінна быць ціха. І калі той жа Ізраілевіч пачне змагацца за гэтую цішыню там, супраць рэстарацый побач, я асабіста яго падтрымаю. Я ніколі не пайду ў тыя рэстарацыі. Рэстарацыя ў Курапатах фактычна з’явілася ў нас на вачах, злачынства, якое мы намагаемся спыніць з 2012г.; на нашых вачах чыноўнікі ўзаконілі беззаконне, на нашых вачах бізнэсоўцы плююць на закон тут і зараз і на нашых вачах тут і зараз яны зневажаюць памяць тысяч і тысяч закатаваных, але ж толкам не ўшанаваных дзяржавай людзей. Адна дзяржава іх забіла ні за што, а другая здзекуецца з іх і іх родных, злачынства расцягнутае ў часе. Гэта трэба спыніць і як мага хутчэй.

– Ужо больш за тры месяцы працягваецца абарона Курапатаў. Ці можна падводзіць вынікі трохмесячнай варты?

– Можна падвесці першыя вынікі 100 дзён змагання, 100 дзён супраціву. Мы і не разлічвалі на хуткае закрыццё рэстарацыі, мы гатовыя маральна да вельмі доўгага змагання, але ж, дзякуй Богу, нас пачулі грамадзяне Беларусі і не толькі. Дзякуючы нам усім «Бульбаш-хол» працуе, але ж стаіць пусты, акрамя, як мы называем, «масоўкі Зайдеса», то бок гэта ці яго сябры, ці радня, знаёмыя (фактычна адны і тыя ж людзі), – ніхто не едзе ў рэстаран. Лічу гэта перамогай абаронцаў.

– Рэстаран «Паедзем паядзім» па-ранейшаму працуе, ледзь не штодня адбываюцца сутычкі паміж наведвальнікамі і абаронцамі, якія заканчваюцца ці суткамі, ці штрафамі для апошніх. Ці не прыйшоў час перагледзець тактыку і стратэгію абароны Курапатаў?

– Як следства, канешне, трэба падумаць аб змене фармату. Ды ён і сам сабой мяняецца, бо адныя і тыя ж машыны спыняць ніякага сэнсу няма, зараз ад актыўнага супраціву, на маю думку, трэба перайсці да фіксацыі і назірання і ўзмацняць абарону юрыдычную. Пасля сходу абаронцаў [адбыўся ў нядзелю. – «БелГазета»], мы вырашым пытанне новага фармату. Абарона будзе працягвацца абавязкова: мы будзем дамагацца закрыцця рэстарацыі. Заўтра мы аб’явім аб кампаніі збору подпісаў за закрыццё рэстарацыі побач з мемарыялам. Падпісныя лісты будуць ва ўсіх абаронцаў, і кожны чалавек зможа прыехаць у Курапаты і паставіць свой подпіс пад патрабаваннем закрыць рэстаранна-забаўляльны комплекс. І тым самым супрацьстаяць карупцыі, духоўнаму вандалізму, абараніць Памяць.

Даведка «БелГазеты». Ганна Шапуцька па адукацыі фізік. Працавала інжынерам на заводзе «Інтэграл», потым разам з мужам зладзіла невялікі прыватны бізнэс. Пасля Плошчы-2006 актыўна ўлілася ў грамадскую дзейнасць. Зараз Ганна Шапуцька – каардынатарка ініцыятывы «Абаронім Курапаты».

Беседовал Юрась ДУБИНА

Оригинал

Опубликовано 14.09.2018  21:58

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (78)

Ціхамірны шалом! Зачасціў я з новымі серыямі – даруйце, каласкі й калінкі, скора гэткага непарадку не будзе.

Актыўная фаза канфлікту вакол Курапат(аў) і прымежнай рэстарацыі доўжыцца трэці тыдзень. Выказаліся «жук і жаба», дык што ж застаецца мне, не-жуку-не-жабу? ¯\_(ツ)_/¯

Як я і апасаўся, канфлікт не прамінуў-такі набыць этнічнае адценне. Нямала ў Беларусі асоб, якія пратэстуюць супраць ядальні, выпукляючы паходжанне (або, калі хочаце, нацыянальнасць) ейных гаспадароў. Сярод гэтых пратэстоўцаў, як падаецца, меншасць лічыць, што «ўсе яны такія», а большасць вызнае «мяккі» варыянт: няхай, маўляў, сумленныя яўрэі дадуць прачуханца несумленным…

Узята з resurs.by

Пра небяспеку распальвання антысемітызму папярэдзілі ў сваіх публікацыях ужо мінімум адна культуралагіня і двое журналістаў. Аднак «люд паспаліты», па-мойму, схільны меркаваць так: «Рэчы трэба называць сваімі імёнамі. Робіш кепска – будзь гатовы, што цень ляжа і на тваіх супляменнікаў. Супляменнікам не падабаецца, што на іх кладзецца гэты цень? Дык гэта не нашы праблемы, няхай разбіраюцца са сваімі кідальнікамі ценяў самастойна. Калектыўная адказнасць – вельмі дзейсная штука. У вас сусветная дыяспара – ну дык у вас і рычагі ціску на яе ёсць» (камент на nn.by, рэйтынг на 19.06.2018 – +51-9).

На самай жа справе «яўрэйская абшчына» ў Беларусі кволая ды атамізаваная. Па вялікім рахунку, яе няма, як бы ні пнуліся давесці адваротнае інтарэсанты – у прыватнасці, гендырэктарка «галоўнага яўрэйскага саюза» Віка Б-а, адна з тых трох «разумніц», што ў 2006 г. ля «Ямы» нацкоўвалі на мяне людзей у цывільным… Як і ў 1990–2000-х, шчыруюць асобныя актывісты, а на кожнага – па дзясятку (ОК, па пяцёрцы) імітатараў бурапеннай дзейнасці. Гэта досыць добра «прасёк» заснавальнік праекта «Belarus Shtetl» Рыгор Хейфец: «На мой погляд, у нас вельмі раз’яднаная абшчына. Ёсць вялікі міжпакаленны разрыў… Яўрэйскія суполкі існуюць пакуль толькі дзякуючы падтрымцы з ЗША і Ізраіля». Праз чвэрць стагоддзя «паспяховай» дзейнасці ў суверэннай Беларусі 🙁 І якія «рычагі ціску» на сусветную дыяспару ў прынцыпе могуць з’явіцца ў такіх варунках?

Да «дыяспары» таксама шмат пытанняў. Згаджаймася або не з Аляксандрам Лапшыным, але ён, аб’ехаўшы 100+ краін і пасядзеўшы ў турмах, сёе-тое кеміць у жыцці… Лапшын 02.06.2018 напісаў так: «Яўрэі вельмі раз’яднаны народ, і многія абшчыны маюць такое ж дачыненне адна да адной, як японцы да іспанцаў. Прасцей кажучы, ніякае… У яўрэяў дзясяткі, калі не сотні абшчын і арганізацый, кожная з якіх жыве сваімі «местачковымі» інтарэсамі… Пры гэтым значная частка яўрэяў увогуле не належыць ні да якіх абшчын».

Не сумняюся ў шляхетных матывах ізраільца, выхадца з Беларусі Барыса Давіда Б., які з 10.06.2018 збіраў подпісы яўрэяў (як ён паясніў, у першую чаргу беларускіх яўрэяў) пад зваротам «против кабака на костях в Куропатах», але ў такой парадыгме я не працую. І парэшткаў расстраляных пад рэстаранам не было знойдзена, і асобны «яўрэйскі» ліст не бачу сэнсу падпісваць.

Карацей, упэўнены, што без дээтнізацыі канфлікту – ніяк. У гэтым выпадку Зайдэс і Сурысы, зацягнутыя ў каламутную гісторыю, маюць несці індывідуальную адказнасць: маральную і/або матэрыяльную. А незаконная, як выглядае (не бачыў я ўсіх дакументаў, толькі некаторыя), абрэзка ахоўных зон ля гісторыка-культурнай каштоўнасці першай катэгорыі ў 2014 г. мусіла б стаць прадметам адмысловага расследавання, у тым ліку і парламенцкага. Чыноўнікі, якія выдавалі дазволы на «Поедем поедим», апрыёры вінаватыя зусім не менш, чым рэстаратары, што надоечы зрабіліся, фактычна, «казламі адпушчэння». Харош і той, хто прызначыў чыноўнікаў, і – будзем шчырыя – тыя мільён-два грамадзян падданых, якія ў 2015 г., нягледзячы ні на што, аддалі за яго свае галасы, дарма што к таму часу здарыліся ўжо дэвальвацыя 2011 г., «дэкрэт № 3» і многае іншае. Ладна б яшчэ ў 2001-м або 2006-м аддавалі…

Па-ранейшаму лічу, што, калі рэстаранны комплекс (або яго частка, як прапаноўваў Аркадзь Ізраілевіч) не ператворыцца ў музей, то трэба дабівацца пабудовы плота або сцяны паміж абшарамі рэстарана і некропаля, каб да наведвальнікаў Курапацкага лесу не даносіліся лішнія гукі, пахі etc. Ну, а кампанія «сімвалічнага» адпору з акцыямі прамога дзеяння – кшталту ўкусу наведвальніка за руку – выклікала хвалю кпінаў. Вяшчае знаёмы чытачам belisrael.info Сяргей Спарыш:

У адказ пратэстовец з Лагойска, віцэ-чэмпіён па складзеных на яго міліцэйскіх пратаколах (наперадзе толькі Павел Севярынец, які мяркуе, што развязка ў справе скора наступіць), «вызначыўся» публічнай заявай пра «жыдакамунізм»:

Натуральна, адзін гэты факт вымушае мяне асцярожна ставіцца да купкі зухаў, якія пікетуюць уваход у харчаблок. Агулам жа з сімпатыяй стаўлюся да самадзейных ініцыятыў у Беларусі, як і да свабоды чужога кулака… пакуль ён не кранае майго носа.

Тым часам «любімыя ўлады» ўсё ж распачалі конкурс на мемарыял у Курапатах, пра які шмат гаварылася летась. Выявілася, што было пададзена звыш трыццаці праектаў, а журы папярэдне выбрала тры.

Не будучы сябрам журы, магу выказацца без дыпламатыі: cлабавата… I наўрад ці адлюстроўвае маштабы трагічных падзей у сталінскай БССР. Другі варыянт, напрыклад, – амаль копія хатынскага звона… Адносна прымальны першы варыянт, калі яго трактаваць як браму паміж жыццём і іншасветам, дапоўніць гукавым суправаджэннем, пра якое расказаў Марат Гаравы тутака. Паводле Алеся Разанава, «сярод гукаў, што чулі бязвінныя ахвяры, мусяць быць не толькі любасныя поклічы бацькоў, мілыя сэрцу галасы каханай і дзяцей, спевы птушак, посвіст ветру, шум лесу, скрып возу, конскае іржанне, рыканне каровы, шоргат снегу, гарадскі гул, гудок паравозу і звон трамвая, але і лозунгі, песні, папулярная музыка 1920-1930-х гадоў, галашэнні сваякоў падчас арыштаў, пагрозы следчых, стогны сукамернікаў, катэгарычныя словы бязлітасных прысудаў, брэх аўчарак, лясканне турэмных засавак, жорсткія загады энкавэдзістаў, грукат “чорнага варанка” і бразганне затвору. Напрыканцы ў немаце гучыць толькі адно чалавечае сэрца…»

Але, баюся, для афіцыёзнай Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі, якая плануе быць заказчыкам будаўніцтва, усё гэта занадта складана. Буду рады памыліцца.

Для мяне важна, каб належнае было аддадзена як Курапатам, так і Трасцянцу. Заклікаючы да інтэграцыі гістарычнай памяці, да адмовы ад гульні з «нулявой сумай» (па-ранейшаму хапае такіх, хто хацеў бы прынізіць або БНР, або БССР; пра апошнюю, напрыклад, небезвядомы грамадскі дзеяч В. сказаў, што яна была «байструкаватым дзіцём БНР»), ва ўсіх выпадках я не магу забывацца на «яўрэйскія матывы». Заўважу, дарэчы, што не бачу крамолы ў выразе «яўрэйскі турызм у Беларусі» (маюцца на ўвазе праграмы, разлічаныя перадусім на замежнікаў-яўрэяў і тых, хто цікавіцца згаданымі матывамі). Да «недарэчнага» выразу чапляюцца хіба «інваліды пятай групы» савецкіх часоў; ім жа даспадобы эўфемізмы кшталту «падарожжы па сцежках яўрэйскай гісторыі». Можна вывезці сябе з Саюза – цяжэй вывесці Саюз з сябе…

Вяртаючыся да тэмы «БНР і БССР (ССРБ)»: ля вытокаў абедзвюх рэспублік стаялі яўрэі, хоць іхні ўплыў і не варта перабольшваць. Пра БНР пісаў ужо; дадам, што не толькі сярод міністраў былі «нашы людзі». Станіслаў Рудовіч у артыкуле «Стаўленне яўрэйскай грамадскасці да абвяшчэння БНР (1918 г.)», апублікаваным у зборніку канферэнцыі «Беларуска-яўрэйскі дыялог у кантэксце сусветнай культуры» (БДУ, 2008) прыйшоў да вываду, што гэтае стаўленне было «спакойна-прагматычнае»: «Многія яўрэі падтрымлівалі з яе 283 ўстановамі дзелавыя адносіны: у друкарні Я. Грынблата выдаваліся беларускія перыёдыкі і кнігі, Т. Кац пастаўляў прадукты для беларускіх дзіцячых прытулкаў, Б. Гохштэйн і Ю. Іргер удзельнічалі ў справе пераводу студэнтаў, ураджэнцаў Беларусі, з расійскіх універсітэтаў на Украіну і ў Вобласць Войска Данскога. Пасля пастановы Народнага сакратарыяту Беларусі аб рэгістрацьі грамадзян БНР нямала яўрэяў атрымалі адпаведныя пасведчанні». Праўда, з другога квартала 1918 г. нешта пайшло не так гладка: «Прэтэнзіі з боку яўрэйскіх колаў да Рады БНР узмацніліся ў сувязі са змяненнем палітычнага аблічча апошняй пасля ўступлення ў яе Мінскага беларускага прадстаўніцтва на чале з Р. Скірмунтам, выхаду шэрагу левых груп і прызначэння Скірмунта на пасаду старшыні ўрада».

«Пагоня» ад Яўгена Меркіса (знойдзена на pinterest.com.au)

Адной з аўтарытэтных персон у першай беларускай савецкай рэспубліцы, задуманай у снежні 1918 г., а абвешчанай у Смаленску 01.01.1919, стаў Рэйнгольд – ураджэнец Слуцкага павета, першы савецкі начальнік Віцебшчыны (у 21 год). Піша Анатоль Сідарэвіч: «10 снежня 1918 бальшавікі прыйшлі ў Менск. 13-га старшыня Менскага рэвалюцыйнага камітэта Ісак Рэйнгальд даносіў у Смаленск: тут рай на зямлі, ёсць і хлеб, і бульба. У выніку кантактаў з камуністамі, якія дзейнічалі на паднямецкай тэрыторыі Беларусі і ўжо звыкліся са словамі «Беларуская Рэспубліка», у яго нарадзілася ідэя… Літоўска-Беларускай Рэспублікі. Ідэю падтрымаў сябар Цэнтральнага Камітэта РКП(б) Мікалай Бухарын, які аб той пары знаходзіўся ў Менску. І 20 снежня Рэйнгальд адпраўляе адпаведную тэлеграму Свярдлову». Аператыўнае ўмяшанне Масквы скончылася тым, што з’явіўся ўрад беларускай рэспублікі з удзелам Рэйнгольда (камісар фінансаў) і былога эсэра Майсея Калмановіча (камісар па гандлі/харчаванні). Нейкі час яны заставаліся на сваіх пасадах і пасля лютага 1919 г., калі насамрэч з’явілася Літоўска-Беларуская рэспубліка, aka «Літбел».

 

I Рэйнгольд і М. Калмановіч (фоты з вікіпедыі)

Лёс І. І. Рэйнгольда быў сумны, як і ў многіх заснавальнікаў БНР – куля ў галаву, хіба што ў Маскве-1936, а не ў Менску-1937/1938, і не за «буржуазны нацыяналізм», а за трацкізм. Калмановіч, які «дарос» да ўсесаюзнага наркама, перажыў калегу на год… Як бы скептычна гэтыя прыхільнікі сусветнай рэвалюцыі ні ставіліся да «беларускага этнасу», але ж пакінулі след у гісторыі нашай дзяржаўнасці. Цікава, што ў аграгарадку Грозаве Капыльскага раёна ляжыць здаравезны валун, а да яго прымацавана шыльда з надпісам па-беларуску: «У мястэчку Грозава нарадзіўся Ісак Ісаевіч Рэйнгольд, знакаміты дзяржаўны дзеяч БССР, СССР. 18.XI.1897–22.VIII.1936».

«Вольфаў цытатнік»:

«За многімі дзяржаўнымі інстытутамі або пасадамі не стаіць нічога, акрамя ўсведамлення таго, што гэтая пасада – неабходная частка сістэмы, якая склалася» (Леанід Фрыдкін, 01.02.2016)

«Антысемітызм зусім і не страшны, а толькі брыдкі, варты жалю і дурны: брыдкі, таму што скіраваны супраць крыві, а не супраць асобы, варты жалю таму, што зайздрослівы, хаця жадае здавацца пагардлівым, дурны таму, што яшчэ мацней яднае тое, што ставіў сабе за мэту разбурыць» (М. Агееў, «Раман з какаінам», 1934)

«Як прыняць непапулярныя законы, мы адразу знаходзім кучу сусветных прыкладаў: то ў Амерыцы так робіцца, то ў Германіі… Як толькі гаворка аб правах і свабодах, то ніхто нам не ўказ» (Ірына Прохарава, 18.06.2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.06.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

***

От редактора. Приводим перевод на русский вступления материала В.Р., в основном посвященного происходящему вокруг Куропат, из его авторской серии.

Как я и опасался, конфликт не преминул-таки приобрести этнический оттенок. Немало в Беларуси людей, которые протестуют против едальни, раздувая происхождение (или, если хотите, национальность) её хозяев. Среди этих протестующих, как кажется, меньшинство считает, что «все они такие», а большинство исповедует «мягкий» вариант: пусть, мол, честные евреи снимут стружку с нечестных…

На самом же деле «еврейская община» в Беларуси слабая и атомизированная. По большому счёту, её нет, как бы ни стремились доказать обратное интересанты, в частности гендиректорша «главного еврейского союза» Вика Б-а, одна из тех трёх «умниц», которые в 2006 г. у «Ямы» науськивали на меня людей в штатском… Как и в 1990–2000-х годах, усердствуют отдельные активисты, а на каждого – по десятку (ОК, по пятёрке) имитаторов бурной деятельности. Это довольно хорошо «просёк» создатель проекта «Belarus Shtetl» Григорий Хейфец: «На мой погляд, у нас очень разъединённая община. Есть большой поколенческий разрыв… Еврейские общины существуют пока только благодаря поддержке [из] США и Израиля». И это – после четверти века «успешной» деятельности в суверенной Беларуси 🙁 И какие «рычаги давления» на всемирную диаспору в принципе могут появиться в таких условиях?

Опубликовано 19.06.2018  23:27

***

Ганкина Инесса Да, при чем тут община? А своих голов у владельцев бизнеса нет? У нас что-ли коллективная кагальная средневековая ответственность? Я не планирую отвечать за всех идиотов: евреев, белорусов, русских и т. д.

Гутман Яков Мне кажется, что, говоря о Куропатах, надо не забывать о Белорусской Масаде, могилах жертв Холокоста в Мозыре, еврейском кладбище в Минске и других местах. Это звенья одной цепи беспамятства и государственного антисемитизма.

Добавлено 21 июня 07:19

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (55)

Цёплы (+18 паводле Цэльсія) шалом пасля незразумелага майскага снегу! Ажыла прырода, адгрымелі фанфары Дня Перамогі, Лаг ба-Омер падкраўся непрыкметна.

9 мая традыцыйную цырымонію на «Яме» вёў новы старшыня Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын Уладзімір Чарніцкі. Здаецца, у цэлым усё было няблага, з удзелам новага ж ізраільскага пасла… Гэта праўда, што без пары прамоў можна было абысціся. Свята «са слязьмі на вачах» атрымалася, я не адчуў «победобесия», пра якое тут разважае экс-дэпутат Вярхоўнага Савета Павел З. Дальбог, мне няўцям, чаму не варта адзначаць 9 мая ў Беларусі. Няўжо толькі таму, што гэты дзень адзначаюць Лукашэнка ды Пуцін? Дык ім уласціва і дыхаць – нам перастаць дыхаць паветрам?

Агулам людзей да «Ямы» прыйшло багата (ажно вышэйзгаданы пасол здзівіўся), але ветэранаў было ўжо зусім мала. Напярэдадні ў сталіцы памёр Міхаіл Трэйстэр, ураджэнец Віцебска, былы вязень Мінскага гета і канцлагера СС на вул. Шырокай, партызан… Ён пражыў 90 гадоў і 1 дзень. Не раз сустракаў М. Т. на Інтэрнацыянальнай, 6 у памяшканні МОЕКа яшчэ ў 1990-х гадах, бачыліся і пазней, размаўлялі па тэлефоне. Казаў, што газета «Анахну кан» патрэбная, на фельетон пра 12 віцэ-прэзідэнтаў (апублікаваны ў пілотным выпуску) адгукнуўся так: «Считай, что мне понравилось», хоць сам быў сярод гэтых «віцэ». За словам у кішэнь старшыня Беларускай асацыяцыі яўрэяў – былых вязняў гета і канцлагераў ніколі не лез, і нездарма яго вершыкі-«матрэйкі» выйшлі асобнай кніжкай. Працытую парачку паводле газеты «Авив» (№ 3-4, 2002), дзе Міхаіл Абрамавіч з лета 2004 г. быў членам рэдкалегіі:

ПЛАТНОМУ ПАТРИОТУ

Бесплатно чти народ свой и конфессию

И будешь Богу во стократ любезней;

Но тот, кто превратил любовь в профессию,

Рискует заболеть дурной болезнью.

ПОЭТ В РОССИИ

Поэт в России – больше, чем поэт,

Но тех, кто «больше», там сегодня нет,

А если правду говорить об этом,

Остались те, кто меньше, чем поэты.

Яшчэ россып «матрэйкаў» (матрэек?) плюс сяброўскі шарж на іх аўтара можна ўбачыць тут.

Дзіўна, але факт: апошнім часам ёсць што пачытаць і ў газеце «Берега», якая знаецца на перадруках з расійскіх, беларускіх і ізраільскіх сайтаў. У красавіцкім нумары: «З 4 па 7 верасня плануецца арганізаваць семінар Цэнтра мовы і культуры ідыш пры Сусветным яўрэйскім кангрэсе для дзеячаў у галіне яўрэйскай адукацыі з Беларусі. Паведаміць пра сваё жаданне быць удзельнікам семінара вы можаце па адрасе: iro.belarus@yandex.by або па тэл. +375(29)1938910». Можа, трох-чатырохдзённы семінар акурат станецца той іскрай, з якой разгарыцца полымя… Так ці іначай, я не назіраю іншых крокаў у бок заснавання вышэйшых курсаў ідыша ў адным з беларускіх гарадоў (ідэя была агучана амаль год таму, у 15-й серыі «Катлет & мух»).

У красавіцкім жа выпуску «Берегов» – развагі старшыні тутэйшага Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання Рыгора Хайтовіча пра «кансалідацыю» яўрэйскай абшчыны ў Беларусі. На гэтую тэму ён разважаў і 4 гады таму, калі мы пазнаёміліся ля «Ямы» (тады бізнэсмен Хайтовіч быў яшчэ намеснікам Юрыя Дорна), а сёлета падрыхтаваў цэлую «праграму». Мяркую, некаторыя тэзісы вартыя перакладу на беларускую ды цытавання:

Выступаю за абмежаванне знаходжання на пасадзе Старшыні [Cаюза бел. яўр. грамадскіх аб’яднанняў і абшчын] двума тэрмінамі: гэта не пажыццёвая пасада, кіраўнік павінен рэальна планаваць свае дзеянні на ёй. Адной з маіх прапаноў была арганізацыя пошуку абшчын-пабрацімаў для нашых арганізацый – амерыканскія і еўрапейскія яўрэі могуць аказаць ім адрасную дапамогу, але ў гэтым можа і павінен дапамагчы Саюз…

У Беларусі можна было б стварыць Усебеларускі яўрэйскі кангрэс паводле расійскага ўзору (Расійскі яўрэйскі кангрэс). У яго ўвайшлі б найбольш аўтарытэтныя і ўплывовыя яўрэі…

Тыя, хто не з’ехаў і захаваў яўрэйскую ідэнтычнасць тут, у Беларусі – наколькі яны ўключаны ў жыццё яўрэйскіх арганізацый?.. Многія ўваходзяць у тыя ці іншыя структуры, час ад часу звяртаюцца да нас з рознымі пытаннямі і просьбамі, але сярэдні ўзрост членаў арганізацый можа перавышаць 60.

Карпаратыўныя інтарэсы асобных структур не заўсёды і не ва ўсім супадаюць з агульнаяўрэйскімі, нават у пытанні аб кансалідацыі. Яе ў Беларусі хутчэй няма…

Мяркую, гэты «маніфест» ад Хайтовіча заслугоўваў вышэйшай ацэнкі, чым выстаўленая на з’ездзе СБЯГА 9 красавіка (яго аўтар, прэтэндуючы на пасаду старшыні, сабраў толькі 6 галасоў дэлегатаў; Галіна Левіна – 22 галасы, Уладзімір Чарніцкі – 48). Большасць, відаць, па-ранейшаму жыве сённяшнім днём, не будуе перспектываў і на наступны год, не тое што на 2037-ы. А некаторыя зацыкленыя на мінулым – на «залатым веку» з мястэчкамі, кагаламі і прыкагалкамі…

Яшчэ ў свежых «Берегах» – цікавы артыкул кандыдаткі гістарычных навук Іны Герасімавай «Мястэчка Калінкавічы ў гісторыі сіянізму», раздзел з будучай кнігі. Засмуціла рэмарка: «© Цытаванне і выкарыстанне гэтага артыкула толькі з дазволу аўтара!» Паводле закона РБ ад 17.05.2011 г. аб аўтарскім праве і сумежных правах (арт. 36, п. 2), «Артыкулы… правамерна апублікаваныя ў зборніках, а таксама газетах, часопісах і іншых друкаваных сродках масавай інфармацыі, … могуць быць узноўлены шляхам рэпрадуктавання і іншага ўзнаўлення ў адукацыйных і даследчых мэтах».

«Шляхам рэпрадуктавання»

Мне цяжка ўявіць сабе іншыя мэты выкарыстання артыкула пра сіяністаў пачатку мінулага стагоддзя, акрамя як адукацыйныя і даследчыя. Дазволю сабе праігнараваць «забарону» і працытаваць колькі сказаў з тэкста І. Герасімавай у перакладзе на беларускую: «У канцы ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя лідэрам яўрэйскай моладзі, вядомай асобай сярод яўрэйскіх настаўнікаў не толькі ў мястэчку, але і ў Маскве і Пецярбургу, становіцца пісьменнік і настаўнік іўрыта Ёсеф-Хаім Дарожка… Ён нарадзіўся ў 1869 годзе ў Калінкавічах і памёр там сама ў 1919 годзе… З імем Дарожкі звязана арганізацыя новай яўрэйскай школы ў Калінкавічах, дзе вывучаўся іўрыт. Такая школа была адчынена ў 1911 годзе, крыху раней быў створаны яўрэйскі дзіцячы сад, дзе з дзецьмі таксама займаліся іўрытам… У канцы 1911 года ў школу прыехалі выкладаць маладыя настаўнікі, якія скончылі Гродзенскія настаўніцкія курсы: Якаў Бодас, Аўрагам Слуцкі, Сара Мендліна».

Цешыць, што І. Г., дасягнуўшы паважнага ўзросту, не закінула творчасці нават пасля эміграцыі з Беларусі ў Германію (2012). Пад канец 2016 года ў Маскве выйшла яе кніга «Марш жизни. Как спасали долгиновских евреев», прысвечаная, як няцяжка здагадацца, подзвігу палітрука-партызана Мікалая Кісялёва, які ў 1942 г. вывеў з наваколля Даўгінава на тэрыторыю Расіі звыш 200 яўрэяў (старых, жанчын, дзяцей). У верасні 2005 г. Кісялёву пасмяротна надалі званне «Праведнік народаў свету». У мінулым стагоддзі «Яд Вашэм» практычна не ганараваў такім званнем службоўцаў Чырвонай арміі, бо лічыў, што ратаваць яўрэяў на акупаванай тэрыторыі ўваходзіла ў іх абавязкі (з гэтай прычыны было адмоўлена ў хадайніцтвах на карысць камандзіра атрада імя Шчорса Паўла Пранягіна). Тое, што ўрад праз Беларускі штаб партызанскага руху ў студзені 1943 г. выпісаў Кісялёву прэмію за паспяховы марш праз усю Віцебшчыну (800 рублёў), таксама магло зашкодзіць прысваенню звання. Але ж «Яд Вашэм» прыняў рашэнне, запісаўшы, што ўрад ніяк не заахвоціў героя за подзвіг.

Азнаямляльны фрагмент кнігі І. Герасімавай даступны, напрыклад, тут. Кніга каштоўная яшчэ і тым, што дадаткова развейвае міф пра татальны няўдзел беларусаў у вынішчэнні яўрэяў. У той жа час і ў самой кнізе, і на гэтым дзіўнаватым сайце трохі навязліва гучаць заявы пра тое, што І. Г. – «першаадкрывальніца» тэмы. Безумоўна, Іна Паўлаўна шмат зрабіла для яе распрацоўкі, знайшла некаторых уратаваных, дакументы, але першым у найноўшы час пра подзвіг Кісялёва, прычым досыць падрабязна, распавёў усё-такі Аркадзь Тэвелевіч Лейзераў, доктар юрыдычных навук (1922–2007). У газеце «Авив» за ліпень 2000 г.

Тая самая публікацыя

Міжволі запрасіў чытачоў на «мерапрыемства» ў музеі Вялікай Айчыннай вайны 22 мая (прэзентацыю вышэйназванай кнігі). Што ж, такая, відаць, мая планіда ў гэтай серыі – даваць анонсы. Дык вось, у Акадэміі музыкі намячаецца канцэрт украінскіх музыкаў пад кіраўніцтвам польскага дырыжора…

Канцэрт цікавы і тым, што на ім будзе выконвацца сачыненне нашага даўняга знаёмца Дзмітрыя Лыбіна «Подых восені».

Нядаўна мяне «з залы» крытыкавалі за тое, што не вельмі добра стаўлюся да белапазіцыі. Па-першае, мне не ў кайф само слова «апазіцыя»: прымаючы яго, апаненты рэжыму заранёў згаджаюцца, што іх меншасць. Па-другое, з пераважнай большасцю публічных асоб, якія прэтэндуюць на тое, каб стаць альтэрнатывай клану Лукашэнак, у мяне чыста музычныя рознагалоссі… Звычайна гэтыя асобы проста не трапляюць у такт: маўчаць, калі трэба гаварыць, гавораць, калі трэба дзейнічаць, мітусяцца, калі трэба падумаць. Скандал вакол «Хартыі» і «Беларускага дома» – новае пацверджанне. Сумна, што цяпер ужо двое кандыдатаў у прэзідэнты 2010 г. выракліся сваіх начальнікаў штабоў (у 2015 г. Някляеў зганіў Андрэя Дзмітрыева, сёлета Саннікаў – Уладзіміра Кобеца). Калі палітык не здольны падабраць сабе надзейны штаб, як жа ён краінай будзе кіраваць?

Цікавыя норавы не толькі на істэрычнай «Хартыі», а і на больш прыстойным «Белпартызане»: частковы рэрайтынг майго тэкста detected. Гл., напрыклад, пасажы пра Кнэсет i навукаёмістасць 🙂

Анансаваць дык анансаваць. Грамадзяне Украіны, здаецца, праз месяц здолеюць-такі ездзіць у Еўрапейскі Саюз без віз – праўда, толькі носьбіты біяметрычных пашпартоў, а за іх трэба плаціць па 30 еўра. Беларусі разняволенне ўласных грамадзян даецца яшчэ больш складана… Затое ў Мінску 30 мая пачнецца чэмпіянат Еўропы па шахматах з сотнямі ўдзельнікаў (і ўдзельніц)! Найлепшы беларускі ігрок Сяргей Жыгалка з ELO 2639 у рэйтынг-спісе толькі 51-ы, і наўрад ці здолее паўтарыць поспех Аляксея Аляксандрава, які ў 2000 г. стаў віцэ-чэмпіёнам Еўропы. З Ізраіля прыедзе звыш дзясятка гросмайстраў і майстроў, у тым ліку такія мацакі, як Максім Радштэйн, Ілья Смірын, Эміль Сутоўскі… Будзе на што паглядзець.

У гэтым жа месяцы мае быць падрыхтаваная і стужка пра беларускіх пісьменнікаў, забітых у Мінску-1937. Маладыя людзі з Акадэміі мастацтваў (рэжысёр, сцэнарыстка, аператарка) пакажуць родныя месцы творцаў, дадуць гледачам паслухаць урыўкі з вершаў і меркаванні сучасных жыхароў Беларусі пра «нерасстраляную літаратуру». Сярод чатырох паэтаў, выбраных для фільма, двое пісалі на ідышы: Майсей Кульбак, Ізі Харык. Дэманстрацыі стужкі чакаю нават з большым нецярпеннем, чым чэмпіянату кантынента па шахматах 🙂

Канкурэнцыя Беларусі з Ізраілем на конкурсе песні «Еўравізія-2017» прывяла да таго, што 13 мая «сінявокая» заняла ў фінале 17-е месца, а «жорсткавыйны» – 23-е (з 26). Напэўна, варта было спевакам паяднацца і выставіць адзіную беларуска-яўрэйскую песню, яна б каціравалася вышэй. З аднаго боку, «Еўравізія» – шумнае, неабавязковае шоу. З другога… «калі зоркі запальваюць…» Ну і г. д.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.05.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.05.2017  02:11

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (54)

Чарговы шалом.бай. Ізраільцы пасмуткавалі ў Дзень Катастрофы і Гераізму (23 красавіка) і Дзень Памяці (1 траўня), павесяліліся ў Дзень Незалежнасці (2 траўня)… Не каб браць прыклад з беларусаў! У нас жа апошнім часам кожная дата – нагода для дэманстрацый і затрыманняў. Вунь 1 мая схапілі, а 2-га аформілі на 15 сутак Паўла Севярынца і Максіма Вінярскага. З абодвума сядзеў на завулку Акрэсціна ў далёкім кастрычніку 2001 года – пасля разагнанага АМАПам шэсця ў гонар першых мінскіх падпольшчыкаў 1941 г. Мы крочылі па вул. Валадарскага са здымкамі падпольшчыкаў і плакацікам «Не фашызму ў Беларусі!» За гэты час, выглядае, у карнай сістэме наўрад ці што cутнасна змянілася, а калі і адбыліся змены, то да горшага. У той жа аўторак, 2 мая на два тыдні пасадзілі гомельскага актывіста Васіля Палякова, з якім некалі праходзіў перападрыхтоўку ў Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы БДУ. Дзіўна шчыльны гэты свет…

На фота з адкрытых крыніц: П. Севярынец, М. Вінярскі, В. Палякоў

Падпалкоўнік запасу Мікола Статкевіч – рэкардсмен па колькасці адседак (і, вядома, па працягласці зняволення) сярод экс-кандыдатаў у прэзідэнты Беларусі. Калі ў 2017 г. яго «закрылі» перад масавай акцыяй першы раз, у сакавіку, тое выглядала як выпадковасць або праява каварства спецслужб, калі другі раз – 28 красавіка на 5 сутак, сёння выпусцілі – гэта падобна ўжо да маркотнай заканамернасці. Ну, умелі ж некалі «нелегалы» хавацца, блытаць сляды – той жа Ленін 100 гадоў таму ў Разліве, які потым «касіў» пад рабочага Канстанціна Іванова, меў пропуск на Сестрарэцкі збройны (!) завод. Палітактывісту можна – і трэба – атачыць сябе сябрамі-аднадумцамі, якія папярэджвалі б пра небяспеку загадзя. Нават непалітыкі часам не грэбавалі… Сяргей Даўлатаў так упадабаў эпізод з «падманам» міліцыянтаў, што ўключыў яго ў два свае творы, «Запаведнік» і «Нашы» (дзея адбываецца ў СССР канца 1970-х):

Пачалося сапраўднае цкаванне. Я абвінавачваўся па трох артыкулах крымінальнага кодэкса… Усе тры абвінавачванні былі ліпавыя.

Міліцыя з’яўлялася ледзь не кожны дзень. Але я і тут прыняў абарончыя меры.

Жылі мы на пятым паверсе без ліфта. У акне насупраць пастаянна тарчаў Гена Сахно. Гэта быў спіты журналіст і, як многія апівохі, чалавек бліскучай высакароднасці…

Калі да нашага пад’езда ішла міліцыя, Гена здымаў слухаўку.

– Бл*дзі ідуць, – лаканічна паведамляў ён.

І я адразу замыкаў дзверы на клямку.

Міліцыя сыходзіла ні з чым. Гена Сахно атрымліваў сумленна зароблены рубель.

Нехта скажа – дык пасадзяць і сяброў… Аднак чамусьці мне здаецца, што на ўсіх пратэстоўцаў «малпоўнікаў» і лжэсведкаў можа і не хапіць. Ясная рэч, калі статкевіцкі «Беларускі нацыянальны кангрэс», заснаваны год таму, – моцная, згуртаваная суполка, а не чарговая паўвіртуальная бурбалка.

Апошнім часам людзі панадзіліся пратэставаць з чыстымі аркушамі паперы, як у тым анекдоце часоў СССР; y Баранавічах і Брэсце за гэта ўжо і затрымлівалі. Калі 8 год таму я раздаваў сімвалічны «пусты» нумар бюлетэня «Мы яшчэ тут!» з адным загалоўкам ды надпісам «I так усё ясна!», то абышлося. Хоць у сакавіку 2006 г. нязменная гендырэктарка «галоўнага яўрэйскага саюза» нацкоўвала на мяне міліцыю за распаўсюд «газетёнки», помнім-помнім 🙂 Людзі на «Яме» заступіліся, дый «сілавікам» хапіла глуздоў не лезці ў разборкі па бабскіх нагаворах.

Звыш 15 гадоў спрабую ўплываць на «грамадскую думку» – адчуванні супярэчлівыя, калі-нікалі і ў пустэчу крычэў. З іншага боку, да болю кранальна выглядае, напрыклад, Лявон Баршчэўскі, які на «Радыё Свабода» ў каментах спрачаецца наконт праграмы «Вольная Беларусь» з нейкімі ананімамі: «Адказваю за кожнае слова, што я пісаў у Праграму. Гатовы абмяркоўваць гэта хоць перад мільённай аўдыторыяй! Беларускі гуманітарны ліцэй паказаў альтэрнатыву саўковай адукацыі… Я зьвяду вас з Паўлам Церашковічам, з Аляксандрам Казуліным, зь іншымі, раскажу пра свой 37-гадовы досьвед выкладаньня ў школах, ліцэях і ВНУ – далібог, усе пытаньні закрыем!» Ладна я, трыкстэр ад паліталогіі, а Леанід Пятровіч – кандыдат філалагічных навук, паліглот (няблага валодае ідышам), экс-дэпутат парламента… Двойчы, хоць і не падоўгу, кіраваў партыяй БНФ – у канцы 1990-х і на 10 гадоў пазней. Цяпер – быццам той айцец Макензі з бітлоўскай песні «Eleanor Rigby»…

Яшчэ адна прамова, звязаная з адукацыяй у Беларусі, падалася мне куды менш кранальнай. Прафесарка Юлія Чарняўская з дзяржаўнага ўніверсітэта культуры 30.04.2017 вырашыла паскардзіцца на студэнтаў, дый на сучаснасць. Шчыра папярэдзіла, што меркаванні апанентаў ёй не надта цікавыя: «Догадываюсь: на форуме развернется то, что некоторые по наивности считают «дискуссией» — и что на деле оборачивается злобными наскоками на автора статьи и друг на друга». Між тым апаненты, у прыватнасці, незнаёмая мне Donna_Kichot, выдалі серыю годных адказаў, хоць і не ўладаюць сацыяльным капіталам Ю. Ч. Падзівімся на фрагменты разам (пераклад з рускай):

Ю. Ч.: Не так даўно я высветліла, што ніводзін чалавек на курсе гуманітарнай ВНУ не чытаў [пушкінскага] «Меднага конніка». Калі я абурылася, мяне спыталі: «А хто аўтар?». Калі я напісала пра гэта ў Facebook, мне пярэчылі – звычайна двума спосабамі. Першы: «А вы ў такія–та гульні гуляць умееце?». Другі: «Гэта не наша, не еўрапейскае, гэта іх, рускае. Навошта гэта беларусам». У гульні я гуляць не ўмею, што праўда, то праўда. Але тое, што паэзія і камп’ютэрная гульня ставяцца на адзін узровень, здалося дзікім… Што да «не нашага», то, па–першае, «Медны коннік» – гэта даўно ўжо сусветны набытак, а па–другое, самі пытанні паэмы: чалавек і ўлада, абывацель перад тварам катастрофы – што ж больш сучасна, што агульначалавечна? Можна падумаць, тыя, хто кажа «не наша», чытаюць Купалу, Жылку, Дубоўку, Стральцова, Сыса і мн. Інш. Як і Рыльке, і Одэна, і Эліата; як і Бадлера, Верлена, Рамбо; як і Галчынскага, Тувіма, Стафа, як Забужка і Жадана. Не кажучы пра гісторыю, філасофію і сур’ёзную псіхалогію.

D. К.: Не бачу ніякай праблемы ў сучаснай моладзі. У яе проста іншыя інтарэсы. І так, сучаснае жыццё дыктуе паскарэнне працэсаў, адпаведна, няма калі чалавеку быць ёмішчам велізарных сфер ведаў, якія, па сутнасці, неўжывальныя ў справе (ведаць усё пра ўсё – гэта, лічы, не ведаць нічога, павярхоўныя веды такімі і застануцца). Час вымагае вузкіх спецыялістаў… Рабяты, якія распрацоўваюць праграмы, аўтару артыкула пададуцца неадукаванымі, але мозг у такіх рабят варыць як мае быць, проста там кнігі і мэты адукацыі іншыя. Я сутыкаюся з тэхнічнай моладдзю, гэтыя будуюць мадэлі робатаў, пішуць самі праграмы, вочы гараць. Ім вашыя жарсці па паэзіі да лямпачкі, але і вам, паважаны аўтар, ніколі не агораць падручнік сапрамату.

Ю. Ч.: Я спрабавала вучыць вас, дарагія студэнты. Спрабую без малага 30 гадоў. Раней я спадзявалася на тое, што свае веды захоча паглыбіць палова. Потым – што чвэрць. Зараз – што 10−15 чалавек са ста. Буду спрабаваць, нават калі застанецца адзін. Пакуль нітачка «настаўнік – вучань» не парвецца канчаткова. Зразумела, можна дакараць педагогаў. Не захапіў, не зацікавіў, у працы не прыдалося… Але хто ведае, што прыдасца ў жыцці – на самых нечаканых яго паваротах, напрыклад, пры змене прафесіі. Аднак вы ж мне не паверыце? Не ведаць – сорамна. І нашы маладыя (якіх – адкрыю таямніцу – я ўсе адно люблю) гэта калі–небудзь уцямяць. Не ўсе. Нехта.

D. К.: Студэнты – не дурныя, яны выдатна адчуваюць, чаго чакаць ад выкладчыка, і ўжо за першыя 15 мінут першай лекцыі вызначаюць, ці варта прыслухоўвацца да чалавека ля дошкі, або атрымаць інфармацыю з іншых крыніц… І калі прафесар наракае, што не можа знайсці агульную мову з сучаснымі студэнтамі, і так з года ў год, то, можа, яму варта перагледзець свае падыходы да падачы матэрыялу? У рэшце рэшт, у вас ёсць гэтыя першыя 15-20 мінут першай лекцыі, калі ўся аўдыторыя слухае вас…

Праблема ў вышэйшай беларускай адукацыі ёсць. Асноўная – нізкія прахадныя балы і тое, што ва ўніверсітэт бяруць усіх, і жука, і жабу; у рэгіянальных ВНУ у гэтым плане проста дно. Да ВНУ і выкладчыкаў даводзяцца планы; галоўнае – лічбы і выкананне паказчыкаў. Якасць на апошнім месцы, якой матывацыі чакаеце ад студэнтаў? Чаму паважаны аўтар не пытаецца ў кіраўніцтва свайго ўніверсітэта, з якой прычыны да залічэння дапускаюцца яўныя былыя двоечнікі? Чаму заданні на курсавыя работы дазваляюцца адны і тыя ж з года ў год, што заахвочвае плагіят і спісванне? Чаму выкладчыкі ў ВНУ прымаюць да заліку курсавыя, якія відавочна былі выкананы пабочнай асобай, а не самім студэнтам? Чаму замест таго, каб адлічыць непрыхаванага гультая, вы ставіце 4 балы і прапускаеце такога студэнта на наступны курс? Дзе ваш голас, прафесура, па гэтым пытанні? Не чуваць.

З 2005 г. не працую ў ВНУ. Адмаўляць зніжэнне планкі ў белуніверах за апошнія 10-12 гадоў бессэнсоўна, сам заўважаў шматлікія сімптомы заняпаду. Але мне не даспадобы, калі пад маркай «любові-любові» і самаахвярнасці контрагентам прышчапляецца пачуццё – і нават комплекс – віны. Калі студэнтаў і іншы люд паспаліты рыхтуюць да таго, што ім так ці іначай трэба адказваць за «касякі» менеджменту. Шкада, што найбуйнейшы недзяржаўны інтэрнэт-партал tut.by усё часцей займаецца маралізатарствам а-ля «Советская Б.»… і сячэ сук, на якім сядзіць. У выпадку імавернага «наезду» з боку дзяржавы абараняць рэсурс будзе цяжэй…

Наконт чытання кніг і яго процістаўлення камп’ютэрным гульням – дальбог, шмат у якіх сітуацыях гэтая альтэрнатыва падманлівая. Добра сказаў паважаны Юліяй Ч. (і мною) расійскі літаратуразнавец Дзмітрый Быкаў: «Калі ў вас упадак духу, трэба знайсці прычыну ў сабе і з гэтай прычынай справіцца. Зусім не абавязкова для гэтага чытаць якую-небудзь кнігу… у 1970-х гг. СССР быў самай чытаючай краінай: усе чыталі і нічога не рабілі для таго, каб сітуацыю змяніць. А яе трэба мяняць». Далей Быкаў усё ж вылучае некалькі варыянтаў для чытва ў час крызісу, але рэзюмуе задзірліва: «больш актыўна жывіце і менш чытайце».

Мяркую, многія творы пісьменніка Анатоля Алексіна (1924–2017, у 1993–2011 гг. жыў у Ізраілі), памерлага 1 мая, захаваюць прызнанне чытачоў, пагатоў ён пісаў не толькі для савецкіх дзяцей, а і для постсавецкіх дарослых… Будзе нагода, перачытаю «земляка» (бацька А. А. – ураджэнец Мінска). Сёння ж цікава было памацаць акаўнт «Горад ценяў», адкрыты 4 месяцы таму: гэта «нататкі з чытаньня хронікі паралельнага сусьвету – кнігі памяці “Менск. Горад-Маці” (Minsk, ir va-em)». Я і не ведаў, што «Напачатку габрэйскі Менск жыў у ценю важных юдэйскіх рэлігійных цэнтраў навакольля – Ракава і Сьмілавічаў. Але ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя ён іх дагнаў і перагнаў і набыў велічны арамэйскі тытул “Мінск Карсэ Дэшуфрэе”, Велікапышнае Места Менск». А таксама пра тое, што Мойшэ Кульбак «згалівудзіў» рэальную гісторыю разбойніка Бойтры.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.05.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.05.2017  00:44

МАЙ ДАНЦЫГ (1930–2017) / Mai Dantsig (1930-2017)

 

Фото Татьяны Матусевич, май 2015

Умер художник, чьи картины про Минск мы очень любим

Сегодня утром умер народный художник Беларуси Май Данциг, мастер, чьи произведения невозможно забыть. Ему было было 86 лет.

«Гэта адна з найярчэйшых асобаў у беларускім мастацтве апошніх пяцідзесяці гадоў. Прафесійная супольнасць ужо даўно прызнала яго класікам. Тое, што ён рабіў, тое, што рабіла гэта пакаленне, ужо ніколі не паўторыцца ні ў сваёй якасці, ні ў сваёй колькасці. Яго творчасць назаўсёды застанецца ў гісторыі нашай нацыі», — сказал TUT.BY председатель Белорусского союза художников Рыгор Ситница.

Май Вольфович родился 27 апреля 1930 года в Минске. Он до последнего преподавал в Белорусской государственной академии искусств. Звание народного получил в 1995 году, а в 2005-м был награжден орденом Франциска Скорины. Мая Данцига называли мэтром так называемого сурового стиля. Это направление в реалистической советской живописи 1960-х годов.

Его работы хранятся в фондах Национального художественного музея Беларуси, Государственной Третьяковской галерее в Москве, в Музее ВОВ в Минске, музейных коллекциях России, Голландии, Германии, Бельгии, Италии, США и других стран.

Citydog.by, 26.03.2017

Беларусь — мать партизанская. 1967

Древний и новый Минск. 1960

Мой город древний, молодой. 1972

Артыкул з «Народнай волі» (2015) да 85-годдзя М. Данцыга

Погляд на творчасць М. Данцыга кандыдата мастацтвазнаўства, пісьменніка В. Марціновіча

* * *

ОТКРЫТОЕ ПИСЬМО

Председателю Совета Министров Республики Беларусь В. КЕБИЧУ

Министру культуры Республики Беларусь Е. ВОЙТОВИЧУ

Министру иностранных дел Республики Беларусь П. КРАВЧЕНКО

Председателю исполкома Минского городского Совета народных депутатов А. ГЕРАСИМЕНКО

С целью увековечивания памяти сотен тысяч мирных жителей, ставших жертвами гитлеровского геноцида в годы второй мировой войны, еврейская общественность республики в лице Координационного Совета – высшего органа Белорусского объединения еврейских организаций и общин – рассмотрела на своем заседании 28 июня 1993 г. вопрос о создании мемориального комплекса в г. Минске, который включал бы в себя памятные знаки, сооружения, экспозиции и музейные учреждения.

Члены Координационного Совета осознают всю ответственность, которую несет наше поколение перед потомками. Полвека миновало со времен трагедии, в которой Беларусь потеряла каждого четвертого жителя. В республике уже проведена значительная работа по созданию мемориальных сооружений.

Однако еще не все итоги этой войны подведены с должной объективностью, не по всем вопросам достигнута необходимая степень гласности, далеко не всё сделано для того, чтобы народная трагедия была осмыслена и запечатлена в памяти поколений во всей ее глубине и масштабности. В частности, это касается геноцида белорусского еврейства, потерявшего в годы войны каждого второго (на самом деле в 1941–44 гг. погибло значительно больше половины белорусских евреев – прим. belisrael.info).

Полувековое замалчивание истории уничтожения еврейского народа на оккупированной территории и его сопротивления захватчикам привело к принижению масштабов трагедии всего белорусского народа и его борьбы с фашистами. До сих пор не предана гласности в полном объеме деятельность еврейских партизанских отрядов, еврейского Сопротивления в белорусском подполье, в гетто, героизм сынов и дочерей нашего народа на фронтах Великой Отечественной. До сих пор не развенчан миф о пассивности евреев в борьбе с фашизмом. Пострадала историческая память и самого белорусского народа: среди многих сотен неевреев разных стран спасших жизнь евреям в годы оккупации и удостоенных ордена Праведника Мира (т. е. медали Праведников народов мира – прим. belisrael.info) мы почти не находим имен наших земляков. А ведь белорусский народ дал немало таких героев, которые достойны называться героями человечества.

Полвека – достаточный срок для объективной оценки событий, произошедших в годы минувшей войны. Создание мемориального комплекса послужит развенчанию мифов, оставленных нам фашистской и сталинской пропагандой, станет одной из вех, позволяющей подвести черту под тоталитарным прошлым нашей страны.

Координационный Совет республиканского объединения еврейских организаций и общин принял решение о создании общественной комиссии по сооружению мемориального комплекса и утвердил председателя этой комиссии, наделив его соответствующими полномочиями. Комиссия предлагает:

  1. Территорию бывшего гетто в Минске как символ фашистского геноцида в Беларуси признать мемориальной зоной.
  2. Определить в этом районе место для установки памятника жертвам гитлеровского геноцида.
  3. В сквере между улицами Коллекторной и К. Цеткин (бывшее еврейское кладбище) разместить мемориальные знаки и сооружения:

– стелы на местах четырех братских могил;

– ворота бывшего кладбища;

– Аллею Праведников с указанием имен спасителей;

– Холм Траура с размещением на разных уровнях камней, вывезенных со всех заброшенных и ныне стихийно уничтожаемых еврейских кладбищ (возле камней будут находиться мемориальные знаки с указанием населенных пунктов и количества жертв);

– один-два кладбищенских склепа, в которых во время погрома скрывались узники гетто;

–Музей истории евреев Беларуси – в здании на ул. К. Цеткин.

  1. Одноэтажные жилые дома на углу улиц Коллекторной и Сухой передать Музею истории евреев Беларуси, воссоздав в них обстановку времен оккупации.
  2. Установить на месте бывшего детского дома гетто памятник детям, погибшим в годы второй мировой войны.
  3. Улице Коллекторной вернуть ее историческое название – Еврейская.
  4. Вдоль улицы Мельникайте установить памятные знаки и экспозиции, посвященные героям Сопротивления. Улицу Мельникайте переименовать в улицу Михеля Гебелева, выдающегося героя подполья.
  5. Братскую могилу, известную как «Яма», оставить в первозданном виде как историческую реликвию. С ней связана память не только о жертвах погрома в Минске 2 марта 1942 г. Здесь в 70-е годы в условиях жестокого преследования советскими властями с пламенными речами выступали борцы за гражданские права и национальное достоинство первые еврейские диссиденты Ефим Давидович, Лев Овсищер и другие. На обелиске выбиты слова еврейского поэта Хаима Мальтинского. Кроме того, обелиск на «Яме» – первый в СССР и единственный, сохранившийся с 40-х годов памятник жертвам геноцида, который еврейское население отстояло, не позволив властям уничтожить его.
  6. Установить на территории бывшего гетто памятные знаки: об уничтожении в нем 37 тысяч евреев Западной Европы, «ворота гетто», обе больницы гетто, «Котельную», где собиралась первая в Минске группа «Сопротивления».
  7. Переименовать Танковую улицу в улицу Праведников Мира.
  8. Установить памятные знаки и обустроить места массового уничтожения многих тысяч евреев в Дроздах, Кальварии, Тучинке, Малом Тростенце, на станции Койданово.

Важнейшее условие создания мемориального комплекса такого масштаба и значения – открытый творческий конкурс на лучший проект. Только такой проект может рассчитывать на серьезную финансовую поддержку со стороны международных организаций и религиозных общин различных конфессий и стран.

Уникальный и высокохудожественный мемориальный комплекс несомненно привлечет туристов разных стран, ибо тема покаяния человечества, допустившего уничтожение миллионов людей по этническому признаку, актуальна всегда.

Первые компоненты этого комплекса могли бы появиться уже к 3 июля 1994 г. – к 50-летию освобождения Беларуси от немецко-фашистских захватчиков. К этой же дате можно приурочить подведение итогов открытого конкурса на лучший проект мемориального комплекса в память о жертвах гитлеровского геноцида.

Май ДАНЦИГ,

Председатель общественной комиссии по созданию мемориального комплекса, член Координационного Совета Белорусского объединения еврейских организаций и общин, председатель Минского объединения еврейской культуры имени Изи Харика, заслуженный деятель искусств Республики Беларусь, профессор Академии Искусств.

(опубликовано в газете «Авив», № 6, октябрь 1993)

Поздравление от минской “независимой демократической газеты”, где М. Данциг был членом редколлегии.

МНЕНИЯ С ONLINER.BY (26.03.2017)

«Май Данциг – необъятная величина, прекрасный художник, который навсегда останется в наших сердцах. Словами не выразить, какую утрату понесла белорусская культура, в которой творчество Мая Данцига составляло выразительнейший пласт», – отметил художник Антон Шаппо.

Художник Спартак Арутюнян хорошо знал Мая Данцига, дружил с ним, плотно общался. «Со смертью Мая страна потеряла много, но и я лично в его лице потерял хорошего друга, который был мне как отец. Можно много говорить о его безупречном профессионализме, но Май был не только великим художником, но и очень хорошим человеком. Да, он много сделал, его выставки можно было увидеть по всему миру, но при этом он всегда оставался очень открытым и простым. Общаясь с Маем, у него можно было научиться не только мастерству, но и тому, как правильно прожить эту жизнь», – отметил Спартак.

«От нас ушел прекрасный певец Минска, воспевавший в своих картинах город 1960–1970-х годов. Благодаря ему мы можем увидеть, какой была белорусская столица. Безусловно, Май – большая фигура в художественной культуре. Нам будет его не хватать», – добавил художник, скульптор Александр Шаппо.

«Уже в 1970-х годах Май Данциг был абсолютно знаковой и авторитетной личностью. Своеобразных белорусских художников — раз и обчелся. Потому что большинство просто продолжают традиции. Психологическое же выражение работ Данцига имеет куда больший эмоциональный характер, у него своеобразное видение мира, да еще с резко выраженным национальным подтекстом. Май происходит из еврейской семьи, но он куда больший белорус, чем многие белорусы.

Посмотрите, что делает сегодняшняя художественная академия – она многие годы порождает маленьких абстракционистов, которых невозможно отличить друг от друга. У них нет лица, в мировом контексте они никто. Академики пишут обрывочно-сладкие непонятные работы, которые не отражают суть нашей земли, так обильно политой предательством, болью, подлостью, лагерями. А Данциг отразил все это.

Говорить о любом художнике нужно в мировом и национальном контексте. В чем его сила? Чем он отличается от других? Что он может дать нам? Чему можно у него научиться? Так вот Май Данциг в мировом контексте —это лицо. Он один намного значимее и многообразнее, чем все наши академики. У маленького, худенького, тщедушного Данцига была такая внутренняя мощь, что он смог выразить в своих работах белорусскую суть. Я уважаю и преклоняюсь перед ним, скорблю по великому художнику»,— отметил член Белорусского союза художников Владимир Шаппо.

***

Яшчэ чытайце інтэрв’ю з мастаком спецыяльнага карэспандэнта газеты “Культура” Пётры ВАСІЛЕЎСКАГА

Данцыг без эскізаў

№ 22 (1200) 30.05.2015 – 05.06.2015 г

Народны мастак Беларусі — пра радасць творчасці, нацыянальную школу, імітатараў і паслядоўнікаў ды планку, якая “істотна знізілася”

Не так даўно народнаму мастаку Беларусі Маю Данцыгу споўнілася 85 гадоў. Пра такіх, як ён, гавораць “чалавек-эпоха”. Данцыг — аўтар класічных, можна сказаць, эталонных твораў “суровага стылю”. Ягоная творчасць — наш нацыянальны брэнд. У маі журналісты рэдакцыі “К” сустрэліся з мэтрам у ягонай майстэрні.

Опубликовано 26.03.2017  15:19

 

В. Рубінчык. Пасяджэнне № 3

Да інтэлектуальнага клуба «Святлана Алексіевіч запрашае», што дзейнічае са снежня 2016 г., ад пачатку ставіўся скептычна, аднак запрашэнне наведаць сустрэчу з Рутай Ванагайтэ прыняў. Дзякуй Таццяне Бембель – яна ласкава ўнесла маё прозвішча ў спіс, паводле якога ахоўнікі пускалі гасцей у пасольства Літвы на вуліцы Захарава, 68. І, зразумела, дзякуй самой С. А.

Трэцяя сустрэча ў «клубе Алексіевіч» адбылася ўвечары 2 сакавіка. Арганізатары абяцалі залу на 150 персон, у выніку сабралося чалавек сто. Не сказаць, што «міжсабойчык», але многіх пазнаў нават я, далёкі ад тусовак. З беларускага «бамонду» мільганулі Аляксей Братачкін, Сямён Букчын, Валянцін Голубеў, Максім Жбанкоў, Валер Карбалевіч, Уладзімір Колас, Алесь Лагвінец, Жанна Літвіна, Ігар Логвінаў з жонкай (Таццяна Шчытцова, калі не памыляюся), бацька і сын Строцавы, Аляксандр Фядута, Сяргей Харэўскі… З яўрэйскіх дзеячаў – Рыгор Абрамовіч, Аляксандр Ліцін, Гарык Хайтовіч, Іда Шэндэровіч. Прашу прабачэння ў тых, каго не назваў. З Гародні на запрашэнне Юліі Чарняўскай за свой кошт прыехала кандыдатка гістарычных навук Іна Соркіна – як высветлілася, неабыякавая да аўтографаў…

С. Алексіевіч падпісвае паштоўку для сына І. Соркінай

Самі прамовы пачаліся з некаторым спазненнем; перад імі галоўныя дзеючыя асобы эфектна спусціліся з другога паверха. Вядучая парадавалася, што бачыць у зале «новыя твары» і мінут дзесяць разважала пра тое, што «мы не прызналіся ў многіх рэчах, баімся расплюшчваць вочы на многае, у нас няма грамадства, няма філасофіі супраціву, трагедыя Халакосту прайшла міма нашай літаратуры, нашага мастацтва…» Карацей, як казаў булгакаўскі герой, «чего ни хватишься, ничего нет». Адразу ўспомніла пра тое, што 2 сакавіка – гадавіна трагедыі на «Яме» ў Мінску. Дарэчы, хацеў бы нагадаць карэспандэнтцы «Радыё Свабода» Іне Студзінскай, якая асвятляла сустрэчу, што першыя масавыя забойствы ў Мінскім гета адбыліся ўсё ж не ў пачатку сакавіка 1942 г., а яшчэ ў 1941 годзе. Пазначаю гэта, вядома, не для таго, каб уставіць камусьці «шпільку», а дзеля гістарычнай праўды…

С. Алексіевіч сказала, што ёй перад сустрэчай пазванілі некалькі чалавек і так адрэагавалі на анансаваную тэму: «Чаму зноў яўрэі, колькі можна?» Неяк дзіўна, што сярод знаёмых нобелеўскай лаўрэаткі дагэтуль ёсць людзі, якіх дзівіць публічная размова пра яўрэяў, і яны не ўтрымліваюцца, каб выказаць ёй сваё «фэ»… Але – дапусцім. Святлана Аляксандраўна паведаміла таксама, што кнігі няма на рускай мове (дадам – і на беларускай), што сама яна прачытала толькі невялікі перакладзены кавалак. Гэтыя старонак 10 пра тое, як літоўцы забівалі «сваіх» яўрэяў, прымусілі нашу лаўрэатку думаць, што зло – бясконцае.

Далей прагучала шматабяцальнае: «Размова не пра тое, што нейкі народ кепскі або добры, а пра тое, як быць чалавекам». І слова перайшло да Руты, артыстычнай «неспакойнай» дамы, не абдзеленай аратарскімі талентамі. Відаць, невыпадкова яна нейкі час працавала дарадчыцай па культуры ў прэзідэнта Паксаса і кіравала піяр-агенцтвам… Пераказваць прамову Р. В. не бачу сэнсу, асноўныя тэзісы былі апублікаваны ў інтэрв’ю (яшчэ тут і тут). Ці варта безагаворачна прымаць на веру ўсё сказанае, не ўпэўнены. Прынамсі, не чытаўшы саму кнігу, не ведаючы падрабязнасцей, я пакуль не гатовы падпісацца пад кампліментамі Сямёна Букчына з яго старонкі ў фэйсбуку: «цудоўны чалавек: прастата абыходжання ў спалучэнні з душэўнасцю, глыбокай адданасцю сваёй справе і адчуваннем трагізму сітуацыі, у якой апынулася яна, наважыўшыся сказаць праўду пра ўдзел літоўцаў у масавых забойствах яўрэяў… Яна непажаданая асоба ў Літве, дзе яе не запрашаюць ні ў школы, ні ў іншыя публічныя месцы».

Можа быць, і на «Радыё Свабода» сёй-той паспяшаўся ацаніць учынак Руты як «вельмі смелы, сумленны, мужны». Як на мой густ, у прамове перад тутэйшымі яна крыху «перабаршчыла» з акцэнтам на сваю бескарыслівасць: маўляў, атрымала за кнігу паўтары тысячы еўра ад выдаўца і больш ні ад кога. Аднак, да гонару пісьменніцы, яна прызнала, што не першая распрацоўвае тэму і «рэжа праўду-матку»: сур’ёзныя гісторыкі даўно прааналізавалі ролю літоўцаў у генацыдзе, аднак «іхнія талмуды ніхто не чытае». Напісаць папулярную кнігу яе падштурхнуў семінар неназванага гісторыка, які «40 мінут расказваў, як было на самай справе».

Даследчык Валерый Іваноў убачыў у кнізе «Mūsiškiai» («Нашы»), што выйшла ў студзені 2016 г. у віленскім выдавецтве «Аlma littera», і пазітыўныя бакі, і недахопы. Пэўны ўнёсак у з’яўленне твора Руты зрабіў Эфраім Зураф, дзеяч цэнтра Візенталя. Вядома, добра ўжо тое, што «Нашы» выклікалі грамадскую дыскусію пра асабістую і калектыўную адказнасць. Мне, чалавеку з дыпломам палітолага, цікава было даведацца, што ў Літве пашыраны «argumentum ad Putinum»: як што не адпавядае лакальным догмам, то вінаваты Пуцін. Як з’едліва кінула Рута, «калі б Пуціна не было, то яго варта было б выдумаць».

Ахвотна веру, што аўтарка кнігі страціла сяброў праз яе выхад; сам заўважаў, як на мяне скоса пачыналі глядзець пасля нават не самых вострых тэкстаў. У цкаванне з боку органаў бяспекі верыцца ўжо не без цяжкасці… Усё ж Літва – больш-менш дэмакратычная дзяржава, дый знаёмцы, якія туды ездзяць, не пацвярджаюць змрочнай карціны, вымаляванай на сустрэчы. Дарэчы, не чуў, каб пісьменніца звярталася да пасла Літвы так, як у Сямёна Б., «з дзіцячай непасрэднасцю»: «Ой, а вам нічога не будзе з-за таго, што запрасілі мяне? Выбачайце…» Была іншая рэпліка: «Я здзіўлена і вельмі рада, што літоўскае пасольства вылучыла гэтае памяшканне… Калі не спадабаецца тое, што я буду казаць, паважаны пасол – сыходзьце, я не пакрыўджуся» (смех і апладысменты ў зале). Кожны сам здолее ацаніць розніцу.

Пасля кароткай інтэрмедыі быў выступ доктара гістарычных навук Аляксея Літвіна, загадчыка аддзела ў Інстытуце гісторыі Акадэміі навук Беларусі. Доктар адразу папярэдзіў, што быць апанентам пісьменніцы яму няёмка (тым болей што кнігу яе нават не трымаў у руках), што ў навукоўцаў і творчых людзей – розныя задачы. Сказаў, што ў Беларусі пісьменнікі «слаба бралі тэму калабарацыі», але і сам разгледзеў яе толькі ўскосна, почасту пагружаючыся ва ўспаміны дзяцінства і юнацтва. Наколькі я зразумеў, настойваў на тым, што беларуская калабарацыя не мела такога масавага характару, як ва Украіне і Літве: «былі асобныя людзі, але не стварылі структуру, якая магла б дапамагаць [нацыстам]».

А. Літвін, Р. Ванагайтэ i С. Алексіевіч. Фота з baj.by

«Беларуская ганьба» – залішне моцны выраз, ды ў прамове прадстаўніка нашых акадэмічных колаў мелася, як здалося не толькі мне, доля хітрасці. Я хацеў задаць гісторыку пытанне наконт тутэйшых калабаранцкіх структур (некаторыя з іх былі згаданы тут) ды іхняга саўдзелу ў пазбаўленні мясцовага насельніцтва ад яўрэяў, але ў чарзе да мікрафона мяне спрэс апярэджвалі тыя, каму карцела выказацца: сярод іншых, абаронца правоў жанчын Вераніка Заўялава, кінааператар Юрый Гарулёў…

Найбольш уцямнай, хоць і эмацыйнай, аказалася, бадай, прамова сівавалосага журналіста Мікалая Тоўсціка. Ён нагадаў, што тысячы беларусаў служылі немцам са зброяй у руках: «Былі тут элементы грамадзянскай вайны. Той, хто хацеў рабаваць, ішоў у паліцыю. У Міры ў 1942 годзе быў пагром, і школьнікі разам з татамі і мамамі паказвалі, дзе яўрэі хаваюцца. Увогуле, не запэцкалася ў вайну ў Халакосце [з еўрапейскіх краін] хіба толькі Албанія. Калі стваралася Беларуская народная рэспубліка, дэлегацыя мінскага кагала [sic] дзякавала беларусам за тое, што тут не было пагромаў. Што змянілася за 20 гадоў – не толькі ў нас, але і ў Еўропе? І сёння – «вялікае перасяленне народаў», расійска-украінская вайна… Мы што, зноў стаім на парозе нейкага Халакосту?! Ён жа не абавязкова яўрэйскай нацыянальнасці тычыцца, быў і цыганскі Халакост… Да чаго мы ідзем?»

К канцу пасяджэння прыкладна трэць гасцей разбеглася; трох гадзін, насычаных маналогамі пра набалелае, атрымалася замнога (ну, але ж не сем з паловай, як у «канкурэнтаў»…) Два Уладзіміры, пісьменнікі Арлоў і Някляеў перагаворваліся, седзячы побач. Скарыстаўшыся выпадкам, я задаў Някляеву даўно наспелае пытанне пра ягонае інтэрв’ю «Белсату»: з чаго ўвесну 2015 года паэт узяў, што «нашымі сілавымі структурамі кіруюць жыды»? Уладзімір Пракопавіч імпэтна аспрэчыў сам факт вымаўлення ім тых слоў: «Не выдумляйце! Пакажыце, дзе я пад імі падпісаўся!».

Так, гэтай цытаты ў кэшы зараз не знаходжу (спасылка, дадзеная тут у 2015 г., сёлета ўжо «бітая»), але многія бачылі, мякка кажучы, спрэчныя словы адразу па іх з’яўленні. Маю таксама копію таго злашчаснага інтэрв’ю, падцертага на наступны дзень, – гл. вышэй. «Хто-та ўрот»: пакідаю сп. Някляеву і журналістам самім разабрацца, хто іменна. Па-мойму, найлепшы для ўсіх бакоў варыянт – гіпатэтычны ўзлом сайта belsat.eu; праўда, калі спыніцца на гэтай версіі, то нейкі занадта «кропкавы» ўдар быў нанесены…

Па выніках сустрэчы прапанаваў Іне Соркінай падзяліцца ўражаннямі, і вось што яна сказала:

Тэма мяне вельмі хвалюе. У мяне, напэўна, ідэалізаванае ўяўленне пра беларуска-габрэйскія ўзаемаадносіны. Вывучаючы гісторыю мястэчак, у дакументах ХІХ ст. мала сустракаю сведчанняў пра варожасць, а наадварот, прыклады гарманічных дачыненняў. На сустрэчы мяне вельмі ўразіла літоўская аўтарка, спадарыня Рута – яна цудоўна падабрала фармат выступлення, закранула за жывое. У шаноўнага Аляксея Літвіна выступленне было іншага фармату. Не ведаю, ці дарэчы тут былі гістарычныя канкрэтныя факты, якія ён прыводзіў. Мне здаецца, больш у літаратараў, пісьменнікаў атрымліваецца гаварыць пра падзеі Халакосту так, каб кранала. Кніга, на жаль, толькі на літоўскай мове (я не прачытаю), але яна, здаецца, вельмі важная і для беларускага чытача. Было б добра мець такое выданне на мовах, больш распаўсюджаных у Беларусі. Мяркую, сітуацыя ў нас не супрацьлеглая той, што ў Літве; тут, на жаль, таксама былі факты ўдзелу мясцовага насельніцтва ў Халакосце, не зусім яно было «талерантнае».

Карацей, з’ездзіў не дарэмна. Схільны згадзіцца з гаспадыняй клуба ў той частцы, што нейкую «маленькую справу», уклад у захаванне памяці мы ўсе зрабілі: пра «супраціў уладзе, якая не хоча пра гэта думаць і гаварыць» лепей памаўчу. Тым болей што сустрэча завяршылася (па ініцыятыве літоўскай госці, якая пажадала ўшанаваць ахвяр Мінскага гета) менавіта мінутай маўчання.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 03.03.2017  13:27

З абмеркавання:
Людміла Мірзаянава, 14:32
Змястоўна i цiкава. Дзякую. Падзяляю погляды літоўскай аўтаркi, спадарынi Руты на праблему ўдзелу лiтоўскага насельніцтва ў Халакосце. Маша Ральнiкайтэ таксама пiсала пра гэта ў сваёй кнiзе “Я должна рассказать”.
Алена Ждановіч, 15:49
Не збіраюся даказваць, што беларусы не маглі ўдзельнічаць у знішчэнні габрэяў… Але сярод беларусаў не было масавага ўдзелу ў гэтым, дзякуй Богу, адрозна ад Літвы. А вось пра літоўскія карныя атрады ўсе ведаюць, якія лютавалі і ў нас. Але ж дзіўная штука жыццё, майго бацьку выратавала менавіта літоўская жанчына, калі ён адстаў ад свайго атрада, а бабуля майго мужыка ўсю вайну гадавала дзіцятка габрэйскае. Цудоўнае інтэрвью са сп. Рутай чытала ўчора на тут.бае, аўтар дарэчы ў мяне ў сябрах… няма часу далей пісаць, лячу ў Курапаты.
Margarita Akoulitch, 17:03
Жизнь штука сложная. Моего деда-партизана от расстрела спас полицай. Я никогда не слышала, чтоб евреи уничтожали беларусов, вот что ямы рыли – слышала. Думаю, что и евреи друг друга предавали. И беларусы друг друга предавали, и друг друга предавали, всё было. Люди делятся по большей части не на евреев и неевреев, люди делятся на хороших и подлых, хотя это деление также условное. Иной раз подлецы поступают гуманно, иной раз хорошие поступают как подлецы.
Алена Ждановіч, 17:06
Ну так, ёсьць людзі, і ёсьць нелюдзі ў кожнай нацыі.

Лев Слобин: Евреи были неотъемлемой частью Беларуси

75-летний кинематографист из Беларуси, снимавший фильмы о Холокосте, Чернобыле и Тростенце и сейчас вынужденный жить за границей, – о культуре памяти в интервью DW.

Место массового уничтожения в урочище Благовщина возде деревни Малый Тростенец под МинскомМесто массового уничтожения в урочище Благовщина возде деревни Малый Тростенец под Минском

Лев Слобин – кинематографист, оператор, родился в 1941 году в Минске. Автор более 50 документальных фильмов, а также книги очерков “Осталось за кадром и между строк…” о судьбах людей, переживших Вторую мировую войну и Холокост в Беларуси. Работает над второй книгой, с 2013 года живет в Израиле.

Deutsche Welle: Большинство ваших фильмов в той или иной степени посвящены Беларуси. Почему вы уехали из этой страны?

Лев Слобин: Я вынужден жить за границей. Я снимал оппозиционеров, например, Василя Быкова, Алеся Адамовича, которых очень уважал. По сути, я сам был в оппозиции. Коллеги называли меня “фронтовым оператором”. Я снимал фильмы о многих белорусских деятелях культуры, художниках, писателях – о Янке Купале, Максиме Горецком, Элизе Ожешко, сюжеты о том, как разгоняли “Чернобыльский шлях”. Их, конечно, не показывали…

Но я хочу подчеркнуть: у человека родина одна, как и родители одни. Отречься от родины – это все равно как отречься от своих корней. Некоторые евреи, которые переезжают в Израиль, говорят, что они вернулись на родину предков. А для меня святая земля и родина – там, где во время войны пролилась кровь моих родных.

– Тема войны – центральная в вашем творчестве. Например, в фильме “А ведь это было…” (2004) вы рассказываете историю о еврейском мальчике, который единственный уцелел при расстреле возле деревни Крынка Могилевской области.

Лев Слобин

Лев Слобин

– Светлана Алексиевич писала “У войны не женское лицо”. А я пишу о детях войны. Ведь я и сам был ребенком войны. В этом фильме я использовал метод длительного наблюдения. Многие зрители смотрели его со слезами на глазах. Это исповедь ребенка. Вова Свердлов – единственный из 82 еврейских детей, бежавший от расстрела 2 апреля 1942 года. Его спасла простая белорусская женщина Алеся Звоник, прятавшая его всю войну. За спасение ребенка она стала Праведником народов мира. Понять войну невозможно с помощью каких-либо цифр, статистики, названий оружия. Главное – душа человека.

В своих книгах я рассказываю также о сопротивлении в минском гетто. Сам факт того, что евреи, находясь в гетто, организуются, не вписывался в идеологию. Образ еврея-мученика нельзя было разрушать. К счастью, я смог обойти цензуру, которая есть в Беларуси до сих пор. В 2009 году книга была издана.

– Вы в 1995 году снимали фильм о Тростенце – самом крупном на территории СССР месте массовых уничтожений во время Второй мировой войны. Но его так и не показали? 

– Нет! Его даже не дали доделать. Первый же вариант был зарезан цензурой. Мы осмелились в этом фильме сказать крамольные вещи. Например, что памятник с вечным огнем (установлен в 1963 г.- прим. Ред.) находится не в Благовщине, где расстреливали евреев, а в нескольких километрах от исторического места, возле дороги, чтобы удобнее было добираться. А в Благовщине устроили свалку. Я снимал, как там работали машины, экскаваторы ровняли мусор (свалка несколько лет назад была закрыта – Прим. ред.). А могилы-рвы были все испещрены дырами. Как будто все усеяно гнездами ласточек-береговушек на обрывах. Это местное население выкапывало трупы расстрелянных, искали “золото евреев”.

Под конец войны немцы пытались замести следы своих преступлений, они сжигали трупы. Этим пеплом удобряли поля. Мы сняли интервью с местным жителем, у которого там был огород. Мы спросили, ел ли бы он картошку, если бы знал, что урожай такой хороший из-за пепла убитых. Он ответил: “А хто яго ведае, можа, і еў бы. Я ж і еў, і нічога не здаралася” (перевод с бел.: “А кто его знает, может, и ел бы. Да я и ел, и ничего не происходило” – Прим. ред.).

Школьники убирают листву на территории мемориала Яма в МинскеШкольники убирают листву на территории мемориала “Яма” в Минске

– Это примеры того, в каком состоянии находится культура памяти в Беларуси?

– И культура памяти, и национальное самосознание. Ведь евреи были неотъемлемой частью Беларуси. Янка Купала писал о евреях теплые слова, и евреи помогали ему в начале творческого пути издать свои первые произведения. Об этом забывают.

– Так можно ли посмотреть ваш фильм о Тростенце?

– Есть где-то плохонькая копия… Но она меня самого не устраивает. Режиссер, с которым мы снимали ленту, заканчивает ее серией портретов погибших в Тростенце. Среди них нет ни одного еврея. Это форма современного проявления антисемитизма.

– Тем не менее в прошлом году в Малом Тростенце на месте трудового лагеря открыли мемориал. Президент Александр Лукашенко присутствовал на открытии.

– В этом нет ничего удивительного. Раньше делать этого нельзя было. А сейчас, чтобы сохранить независимость государства, нужно признать, что у Беларуси были свои история и культура.

Оригинал

Опубликовано 21.10.2016  18:06

Из комментов в Фб:

Уладзь Рымша – “Я снимал, как там работали машины, экскаваторы ровняли мусор (свалка несколько лет назад была закрыта – Прим. ред.). А могилы-рвы были все испещрены дырами. Как будто все усеяно гнездами ласточек-береговушек на обрывах. Это местное население выкапывало трупы расстрелянных, искали “золото евреев”.
=======================

Трасьцянецкую сьметніцу на месцы масавых забойстваў пачалі рабіць ужо ў 1956 годзе, калі не памляюся. У 1995-м, калі пан Леў здымаў свой фільм. то над целамі закатаваных ужо быў насып некалькі дзясяткаў метраў, разгрэсьці які фізычна немагчыма, нават тэхнікаю.
Адпаведна, выкапаныя рукамі мяцовага насельніцтва ямкі – мяркую, перабольшваньне. 21 окт. 22:04

Уладзь Рымша – Ды і пра нейкага “мясцовага”, каторы сказаў, што еў бульбу, ўгноеную попелам ахвяраў, я ня надта веру – такое мог сказаць хіба зусім ужо вар’ят. А можа то быў нейкі п’яны дурань, але пераносіць словы гэтага быдла на ўсіх беларусаў, каб пасьля зрабіць высновы аб нізкай “культуре памяти, и национальном самосознании” ўсіх нас – гэта няправільна. 23:48

Nili Lachovsky (Израиль) – Арон! Моего деда Юду Борода, тётю – его дочь Лизу и её 4-х летнего сына Петеньку в Орше заживо сожгли. Мне очень интересно кто сжигал евреев в Орше. Местные жители говорят, что это были русские СС-бригады.  21 окт. 23:30

Добавлено 22 окт. 9:35

юлия никитина – Я часто повторяю своё видение событий войны – больше всего во Второй мировой пострадал еврейский народ. Как никто! Но в Беларуси об этом в памятные дни либо не говорят вообще, либо вскользь. Есть номинальные памятные места, которые важны единицам выживших и вот таким сынам своей нации, как Арон. Идеологи от власти делают упор на победе, которую превратили в вечную, резиновую на все случаи жизни.
А кто сдавал евреев списками? Кто расстреливал? Кому доставалось их имущество? Где скорбь начальствующих чинов у памятных мест? Многие любят повторять, что в Беларуси погиб каждый третий. И никто не говорит о национальности этого третьего((  22 окт. 9:47
Святлана Софіна – не кажуць , бо не аддзяляюць ад астатніх загінуўшых. . На Беларусі просты народ не цкаваў габрэяў масава, як гэта мела месца ў некаторых іншых краінах. Навошта зараз рабіць акцэнт на гэтым. У кагосьці адмысловая мэта забіць чарговы цвік у аб’яднанне грамадства супраць сапраўдная навалы?  12:40
Игаль Шнеерсон (Беер Шева) – Хотелось бы что либо про гетто в Червене узнать. Там тоже всех уничтожили 2.2.42. Мои все от туда, бабушка вышла замуж в 41 и успела уехать. Это рядом с Минском вроде как.  12:41

Шимон Перес (z”l) и Беларусь / שמעון פרס, ז”ל, ובלארוס

О смерти отставного израильского политика (02.08.1923, Вишнево – 28.09.2016, Рамат-Ган) в тот же день сообщили практически все ведущие СМИ и прочие источники, имеющие аудиторию в Беларуси. Например:

Агентство «БелаПАН»: Скончался бывший президент Израиля уроженец Беларуси Шимон Перес 

Агентство «БелТА»: Экс-президент Израиля Шимон Перес скончался в возрасте 93 лет 

«Белорусские новости»: На 94-м году умер бывший президент Израиля, уроженец Беларуси Шимон Перес 

«Белорусский партизан»: Умер экс-президент Израиля, уроженец Беларуси Шимон Перес 

«Еврорадио»: Памёр былы прэзідэнт Ізраіля Шымон Перэс, ураджэнец Беларусі 

«Ex-press»: Скончался экс-президент Израиля Шимон Перес 

«Наша Ніва»: Ён ні разу за жыццё не браў адпачынку, — памёр былы прэзідэнт Ізраіля, ураджэнец беларускага Вішнева Шымон Перэс 

«Новы час»: Памёр экс-прэзідэнт Ізраіля выхадзец з Беларусі Шымон Перэс 

Радио «Рацыя»: Памёр былы прэзідэнт Ізраіля Шымон Перэс 

«Радыё Свабода»: Памёр былы прэзыдэнт Ізраілю ўраджэнец Беларусі Шымон Пэрэс 

«Рэгіянальная газета»: Памёр былы прэзідэнт Ізраіля, ураджэнец Вішнева на Валожыншчыне Шымон Перэс 

«Салідарнасць»: Умер экс-президент Израиля выходец из Беларуси Шимон Перес 

«Советская Белоруссия»: Умер бывший президент Израиля Шимон Перес (интересно, что «президент» здесь написано с маленькой буквы, хотя «Президент Лукашенко» это издание пишет с большой).

Tut.by: Умер бывший президент Израиля, уроженец Беларуси Шимон Перес

«Хартия-97»: Умер бывший президент Израиля Шимон Перес

Далее во многих источниках сообщалось, что умерший cтал донором (конкретно, для трансплантации были взяты роговицы его глаз). Цитировалось соболезнование А. Лукашенко в связи со смертью Ш. Переса, опубликованное официальным информагентством в 11.11. Некоторые ресурсы оперативно опубликовали подборки фотографий покойного, а кто-то cослался на его киевскую речь 2015 г., «словно адресованную белорусам». Газета, адресованная землякам Ш. Переса (распространяется в Воложине и окрестных районах), привела «8 фактов, которые необходимо знать», в том числе такой: «знаменитый политик писал стихи»…

Удивительно, что при всём внимании к личности Шимона Переса почти не замеченными остались его визиты на «доисторическую родину» 1990-х гг. Вероятно, из-за путаницы в «Википедии» CМИ утверждали, что он посетил Беларусь в 1994 и 1998 гг. На самом же деле первый визит состоялся в августе 1992 г., когда в Минске ещё даже не было израильского посла, второй – в январе 1998 г. Процитируем минскую еврейскую газету «Авив» (№ 6-7, 1992):

ВИЗИТ ЧАСТНЫЙ, ПЕРЕГОВОРЫ КОНСТРУКТИВНЫЕ

Пребывание министра иностранных дел Израиля Шимона Переса в Республике Беларусь

23 августа израильский гость, прибывший с частным визитом в нашу республику, встретился с министром иностранных дел Республики Беларусь Петром Кравченко и первым заместителем премьер-министра Михаилом Мясниковичем. Это первый в истории межгосударственных отношений обеих стран визит в Беларусь израильского государственного деятеля столь высокого ранга (…)

П. Кравченко высоко оценил отношения еврейской общины в Беларуси и правительства республики. Он заверил Ш. Переса, что после крушения тоталитарной системы в Беларуси покончено с политикой государственного антисемитизма (…)

После беседы в Доме правительства Ш. Перес и сопровождавшие его лица посетили памятник евреям, расстрелянным фашистскими извергами 2 марта 1942 года (в просторечии «Яма»). Там уже собрались представители еврейской общественности (…)

peres1992-2

Шимону Пересу представили одного из последних, чудом уцелевших узников Минского гетто Михаила Пекаря. Среди собравшихся был и герой Советского Союза полковник в отставке Евсей Вайнруб. Увидев Золотую Звезду на груди ветерана, израильский министр подошёл к нему. Ш. Перес поинтересовался, где воевал Евсей Григорьевич, чем командовал, за какой подвиг был отмечен высшей наградой.

Ветеран отвечал по-военному – коротко и чётко. Воевать начал с июня 41-го на Западном фронте, войну закончил в Берлине. Командовал танковой бригадой. Золотая Звезда за Польшу.

– На каких танках вы воевали?

– На разных, – последовал ответ. – Приходилось на американских, потом на Т-34…

– К сожалению, – сказал Ш. Перес, – израильским воинам пришлось сражаться с советскими танками Т-34.

– Вы сражались не столько против советских танков, сколько против людей, сидящих там, – уточнил Евсей Григорьевич.

Председатель Белорусской ассоциации евреев – бывших узников гетто и нацистских концлагерей Фрида Рейзман попросила Ш. Переса оказать содействие в том, чтобы белорусские евреи, пережившие ужасы фашистского геноцида, смогли поправить свое здоровье в Израиле (…)

– Вы все приглашены, – последовал ответ. (…)

Ш. Перес возложил венок к подножью памятника. Прозвучала поминальная молитва. В этот же день Ш. Перес возложил венок у Вечного огня на площади Победы в память погибших воинов и партизан.

Побывал он и в мастерской старейшего скульптора Беларуси Героя Социалистического Труда Заира Исааковича Азгура.

И в заключение – поездка в Воложин и находящийся близ него поселок Вишнево, где родился будущий министр. (…)

Давно уже жители Воложина не видели такой кавалькады машин и высыпавших из рафика журналистов. Израильского гостя и своего земляка встретили хлебом-солью.

Ш. Перес возложил венок на могилу прадеда. Он дал Д. Шарфштейну [представителю «Сохнута» в Беларуси] 500 долларов на восстановление еврейского кладбища (…)

Тепло встретили Ш. Переса и в Вишнево. Весь поселок вышел на улицу. И здесь – короткие беседы израильского министра со своими земляками.

О втором визите долго рассказывать не будем. Приведём фото из «Авива» (слева – Шимон Перес, в центре – Авраам Бург, справа – переводчица, Минск, январь 1998)…

peres1998

…И снимок из музея Азгура, опубликованный в “Советской Белоруссии”, 15.01.1998.

sb15-01-98

А вот отрывок из сообщения того же «Авива» за сентябрь-октябрь 2006:

Чрезвычайный и Полномочный Посол Беларуси в Израиле Игорь Лещеня встретился с вице-премьером, лауреатом Нобелевской премии мира, уроженцем д. Вишнево Воложинского района Минской области Шимоном Пересом. (…)

Ш. Перес тепло отозвался о своих визитах в Беларусь в 1992 и 1998 годах и выразил готовность оказывать необходимое содействие активизации двухсторонних связей. Он особо отметил, что искренне рад динамичному экономическому развитию Беларуси.

Во время встречи послом был затронут вопрос о ходе работ по восстановлению здания Воложинской иешивы.

При последнем посещении своей малой родины в январе 1998 года известный израильский политик высказывал надежду вновь побывать в Беларуси на открытии восстановленного к двухсотлетнему юбилею Воложинской иешивы здания этого высшего религиозного учебного заведения. Вице-премьер заявил о намерении оказать содействие в привлечении финансовых средств…

И напоследок – краткие воспоминания бывшего премьер-министра Беларуси Вячеслава Кебича о первой встрече с Шимоном Пересом в Израиле (1992 г.). Взяты из книги Кебича «Искушение властью» (Минск, 2008)

kebich

Сообщалось, что с Ш. Пересом имел «обстоятельную откровенную беседу» и «спецпосланник Лукашенко» – осенью 2007 г., когда нужно было загладить скандал вокруг небезызвестного высказывания шефа о евреях и Бобруйске – но мы сомневаемся. Хотя бы потому, что обещанного «интервью президента Израиля» так и не появилось «в ближайших номерах» «СБ» (похоже, П. Якубовичу просто нечего было публиковать). Тем не менее, что правда, то правда: белорусы часто встречались с Пересом. Летом 2013 г. ему даже вручили памятное свидетельство о рождении в Беларуси.

Опубликовано 28.09.2016  19:53

***

Интересный репортаж с “малой родины” Шимона Переса

Аднакласнік Перэса: Наша апошняя сустрэча? Па чарцы выпілі, ды і ўсё!

У Вішнева, дзе нарадзіўся нобелеўскі лаўрэат Шымон Перэс, едзем па гравейцы з боку Віленскай трасы. Землякі чакалі Шымона: маўляў, прыедзе, дык папросім грошай, каб дарогу добрую зрабілі. Але не дачакаліся: раніцай 28 верасня стала вядома, што былы прэзідэнт Ізраіля памёр, яму было 93 гады.

На зялёным доме, збудаваным на фундаменце колішняй хаты, дзе з’явіўся на свет будучы прэзідэнт Ізраіля, вісіць памятная шыльда:

“Тут, 2 жніўня 1923 года, нарадзіўся Шымон Перэс, сын Сары і Ісаака Перскіх, нобелеўскі лаўрэат, дзявяты прэзідэнт дзяржавы Ізраіль”.

Гаспадар Іван, які набыў дом на падворку Перскіх 14 гадоў таму, заўважна нападпітку. Яго жонка Анюта таксама. Кажа, што калі пачула, што памёр Шымон Перэс, плакала. Хоць Іван і Анюта нічога не ведаюць пра жыццё Перскіх у Вішневе, гасцям яны радыя: запрашаюць на двор і традыцыйна частуюць усіх вадой з калодзежа. Па чутках, нібыта калодзеж той самы, вырыты яшчэ продкамі Шымона Перэса, і вада гаючая.

Госці з Мінскай яўрэйскай абшчыны фатаграфуюцца на фоне калодзежа і хаты, распавядаюць, што прыязджаюць на радзіму славутага выхадца з Беларусі часта, дзякуюць Івану за тое, што той захоўвае падворак. Пасля гэтага дэлегацыя на чале з равінам Рыгорам Абрамовічамвыпраўляецца памаліцца да помніка загінулым яўрэям і іншым вішнеўцам, замучаным фашыстамі ў 1942 годзе. Затым — у невялікі музей Шымона Перэса ў мясцовым Доме культуры, дзе ў адным з пакояў вісяць шматлікія фота Перэса і яго сям’і.

img8959.jpg
img8970.jpg
img8972.jpg

img8982.jpgНа фота Сара Перская і Ісаак Перскі з сынамі Шымонам і Гершонам.

img8987.jpgСямейнае фота Перскіх. Шымон — у цэнтры здымка

Больш пра тое, што некалі тут нарадзіўся будучы нобелеўскі лаўрэат і прэзідэнт Ізраіля, нічога не нагадвае. На месцы сінагогі, куды хадзілі Перскія і дзе служыў равінам дзед Перэса, стаіць старая лазня. Закінутыя яўрэйскія могілкі, на якіх пахаваныя сваякі Перскіх, цалкам параслі кустоўем і травой. Людзей, якія б памяталі Перскіх, амаль не засталося. Мясцовыя ведаюць, што Перэс некалькі разоў прыязджаў у Вішнева, аднак гісторыі пра яго дзяцінства не захаваліся.

img8902.jpgСучаснае Вішнева

img9006.jpgТак выглядаюць яўрэйскія могілкі

img8992.jpgДа ўзвядзення гэтага помніка меў дачыненне Шымон Перэс

“Пражываў тутака, прыязджаў часта, хадзіў на яўрэйскія могілкі, да помніка. У пазамінулым годзе дачка прыязджала. Іхняга дома няма, яго разабралі, на гэтым месцы пабудавалі новы дом. Але старых людзей няма, якія б памяталі тыя часы”, — кажа суседка Віталія Іванаўна.

Адзіны, хто ведае Шымона Перэса, — 93-гадовы былы настаўнік Уладзімір Волкаў, ён зламаў нагу і ляжыць у Валожынскай лякарні.

Рызыкуем і едзем у Валожын. У хірургічным аддзяленні знаходзім Уладзіміра Іванавіча. Ён хоць і недачувае, але пры памяці і нават жартуе, маўляў, расказаць гісторыю — а дзе шакаладка?.. Ад нас Волкаў даведваецца пра смерць земляка:

“Што расказаць? У польскую школу хадзілі разам ды і ўсё. Габрэяў жа было шмат у Вішневе, дзве тысячы. Жылі па суседстве, разам гулялі. Якім можа быць дзіця? Звычайным… Мы размаўлялі з ім па-польску, а як жа яшчэ? У школе ж вучыліся польскай! Школа ў іх была яшчэ свая, свае сінагога, лякарня. Потым прыязджаў, мы сустракаліся. Ён яшчэ жывы? Сёння памёр? Светлая яму памяць”.

Па словах Уладзіміра Іванавіча, калодзеж, з якога ўсе прыязджаюць піць ваду, не той:

“Ён быў не ў двары, а на вуліцы. З калодзежа бралі ваду суседзі. У нас дык быў свой. Мы жылі зажытачна. Мой бацька, Ян, быў вялікім начальнікам — адным з кіраўнікоў па лесараспрацоўках. Сваякі Шымона былі гандлярамі. У Вішневе было ў той час больш за сотню дробных яўрэйскіх крамаў. Іх бацьку гэта надакучыла, ён усё кінуў і з’ехаў у Ізраіль. Яўрэі сябравалі з яўрэямі, беларусы з беларусамі, палякі з палякамі. Я дык паляк, але мая маці сябравала з маці Шымона. Яны да яе ў госці хадзілі, і яна да іх — набываць вопратку, абутак, ежу. Бо крамаў пяць польскіх было, астатнія — яўрэйскія”.

Уладзімір Іванавіч шкадуе, што цяпер не дома. Хацеў бы паказаць нам дзіцячае фота з Шымонам Перэсам ды кульнуць чарку. Як 19 гадоў таму з Шымонам:

“Як нашы дзве сустрэчы праходзілі? Па чарцы выпілі, ды і ўсё!”

Станцыя Багданаў, адкуль Перскія ў 1934 годзе з’ехалі ў Палясціну

 

Добавлено 29.09.2016 12:49

*** 

https://www.youtube.com/watch?v=_Are1cWhjvg

https://www.youtube.com/watch?v=tct6pE9nYxM

https://www.youtube.com/watch?v=BQZ4c86HyQw

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (21)

Неадменны шалом.by усім прыхільнікам бульварна-кулінарнага серыялу! Калі пачынаў (страшна сказаць, 13 жніўня 2015 г.!), то меркаваў, што давядзецца больш пісаць «пра культуру», а выпадае – «пра палітыку». Праўда, сёлета і восень такая – то выбары-дурабары ў Беларусі ды Расіі, то мітынг(i) у сэрцы Мінска, у ЗША нешта булькаціць… Дый ніхто не абверг пастулата Анатоля Кузняцова з «Бабінага Яра»: «ГОРА СЁННЯ ТАМУ, ХТО ЗАБЫВАЕЦЦА НА ПАЛІТЫКУ».

Тым, каму не падабаецца форма або змест «палітінфармацый», задам простае пытаннечка: «а вам слабо?» Ну, прышліце свае думкі пра Беларусь і/або яўрэйства, няхай не адпаведныя маім, няхай з жорсткай крытыкай, няхай не на мой мэйл, а на мэйл рэдакцыі… Калі без абраз, то ўсё будзе апублікавана. Не так ужо шмат цяпер рэсурсаў, дзе можна вольна выказацца: у Беларусі іх – кот наплакаў… Адрасаваныя майму колу сайты друкуюць або нешта занадта мудрагелістае, або гоняць трэш, папулізм, маралізатарства і прымітыў (значна часцей…). Ва ўсіх выпадках рэдакцыі схільныя ганарыцца сваім кантэнтам і, як правіла, не зацікаўлены ў альтэрнатыўных поглядах. «Спявайце ў хоры або не спявайце ўвогуле» – прыкладна так, здаецца. Ну, часам яшчэ дазволена ставіць пад чужымі матэрыяламі лайк/дызлайк 🙂

Парадавала, што на сайце 1863x.com арыштаванага Эдуарда Пальчыса ёсць каму замяніць: сам сайт не дужа мяне ўражвае, аднак салідарнасць – вялікая справа. Ну, а я пакуль цягну лямку без асістэнтаў, бяруся за трэці дзясятак серый. Найперш – колькі слоў пра «парламенцкія выбары» 11 верасня.

У адрозненне ад некаторых гора-журналістаў і «палітолагаў», мы на belisrael.info за месяц да дня галасавання разумелі, што сітуацыя ў краіне сёлета не такая, як у 2008-м і 2012-м, і прадчувалі, што ў «палаце № 6» з’явіцца кволае прадстаўніцтва «альтэрнатыўных сіл». Прабіліся дзве дамы – Алена Анісім з Таварыства беларускай мовы і Ганна Канапацкая з Аб’яднанай грамадзянскай партыі. Абедзьве дэпутаткі прадстаўляюць агульнанацыянальныя па ахопу, але другарадныя па сутнасці арганізацыі, да якіх дэ-факта належаць хіба па тысячы-дзве беларусаў, і граюць у іх не галоўныя ролі: Анісім – другі чалавек у ТБМ, Канапацкая ў АГП – пяты-дзясяты. Мяркую, чаканні фанатаў Алены і Ганны неўзабаве акажуцца завышанымі: наўрад ці новыя абранніцы лёсу здолеюць больш, чым у свой час здолелі Вольга Абрамава і Надзея Цыркун. Дарэчы, у 2002-2003 гг. дэпутатка-псіхолаг Цыркун слала звароты ў абарону помнікаў архітэктуры (у т. л. мінскіх сінагог) – ёй прыходзілі адпіскі ад высокіх чыноўнікаў.

alena_hanna

А. Анісім і Г. Канапацкая (фота: svaboda.org) 

Тым не менш пазбаўленне беларускага парламента стэрыльнасці – падзея для нашых палестын… Я б ставіў на Канапацкую як на прадстаўніцу нязводнага прыватнага сектара. Нічога асабістага супраць Анісім не маю, але 25 год у «мовазнаўчым» інстытуце Акадэміі навук здольныя адбіць ахвоту да ініцыятывы ў каго заўгодна. У першым жа інтэрв’ю пасля перамогі спадарыня вымавіла глупства: «Жанчыны ня больш лагодныя, а больш настойлівыя, больш перакананыя. Жанчыны не адступаюць. Яны заўжды дамагаюцца свайго». Калі б такое сказала феміністка, то я б зразумеў, але, паводле А. А., яна «ні ў якім разе не феміністка». Ладна, зробім скідку на час правядзення інтэрв’ю (другая гадзіна ночы…)

Цяжка назваць вялікім поспехам тое, што ТБМ выдае газету «Наша слова» (наклад 2000 ас.; нават не ўсе актывісты суполкі хочуць яе выпісваць, на што рэдакцыя, у якую ўваходзіць і А. Анісім, час ад часу наракае). «Пшыкам» абярнулася задума «Усебеларускага Кангрэса за незалежнасць», скліканага ў снежні 2014 г. пры чынным удзеле А. А., сабраць мільён подпісаў «у абарону беларускай дзяржаўнасці».

Калі капнуць крыху глыбей, то Алена Анісім разам са сваім шэфам па ТБМ нядаўна адзначылася ў распрацоўцы спрэчнай «Стратэгіі развіцця беларускай нацыі». Такія тэзісы, як «Нішто ў сучасных умовах не можа так спрыяць будаўніцтву дзяржавы як прыналежнасць большасці грамадзян да аднаго этнасу (83.7% насельніцтва краіны адчуваюць сябе беларусамі, 2009)» і скараспелы вывад «Сярод шэрагу мадэляў будаўніцтва дзяржавы (грамадзянская/цывільная, культурная, уяўная) выбар мадэлі этнанацыянальнай дзяржавы ў найбольшай ступені адпавядае рэальнай сітуацыі ў Беларусі» не з’яўляюцца навуковымі, і гэта шчэ лагодна сказана. У практычным вымярэнні яны могуць прывесці толькі да этнакратыі, падзелу грамадзян Беларусі на «першы гатунак» (этнічныя беларусы) і «другі/трэці гатункі» (астатнія…), дарма што аўтары абяцалі «роўныя правы грамадзянам меншасцяў».

Карацей, пакуль не ўважаю навуковую супрацоўніцу Акадэміі за сваю апору ў парламенце. Уласна ж на выбарчы ўчастак 11-га я схадзіў, бюлетэнь у празрыстую ўрну апусціў… Людзей было вобмаль – зважаючы на подпісы ў табліцах, прагаласавала ў той дзень хіба працэнтаў 20-25 (пра датэрміновае галасаванне не ведаю). Не парадавала сумная атмасфера ні на ўчастку, ні ў маёй «роднай» школе, дзе гэты ўчастак атабарыўся. Школу перарабілі ў гімназію, а казёншчына нікуды не падзелася. Са скрухай таропіўся я і ў «піянерскі» стэнд, і ў інструкцыю класным кіраўнікам – забяспечыць збор 20-25 працэнтаў мяхоў палай лістоты…

Пацешыла, што трохі актывізаваліся палітычныя партыі. На Дамброўскай акрузе балатаваліся 6 кандыдатаў, і ўсе ад розных партый, прычым прадстаўнік БНФ, прадпрымальнік Васіль Астроўскі, меў найбольшы гадавы даход: пад 400 мільёнаў рублёў. А яшчэ кажуць, што апазіцыю ў Беларусі прыціскаюць 🙂 Ды прайграў Васіль шэранькаму праўладнаму кандыдату…

У кастрычніку маюць адбыцца – хто б мог прадбачыць? – выбары новага Старшыні Руху «За свабоду»! Пэўна, «долгоиграющий проигрыватель» на чале суполкі ў рэшце рэшт надакучыў не толькі фундатарам, а і сам сабе. Нездарма ж надоечы ў «За свабоду» было прынята аж 87 новых членаў – камусьці на канферэнцыі патрэбна масоўка… Сярод актывістаў руху ёсць і мае знаёмыя, неблагія рабяты-дзяўчаты. З думкай пра іх далейшыя перспектывы і закранаю сюжэт канкурэнцыі між першым намеснікам Губарэвічам ды проста намеснікам Лагвінцом, а так бы прамаўчаў («што мне Гекуба?..»)

ales_juras

А. Лагвінец, Ю. Губарэвіч (фота: pyx.by)

Алеся Лагвінца я ведаю (дакладней – ведаў; даўненька не бачыліся) асабіста, Юрася Губарэвіча – не. Усё ж аддаў бы голас за другога, які валодае больш каштоўным бэкграўндам у палітыцы: у 2003 г. Юрась быў выбраны ў Белаазёрскі гарсавет Брэсцкай вобласці і, як ні дзіўна, некалькі месяцаў нат выконваў функцыі намесніка старшыні савета. За былым жа выкладчыкам ЕГУ цягнецца паласа няўдач… Успомніўся эпізод 9 мая 2007 г., калі Алесь разам з «босам» і сынам-школьнікам прыходзіў на мінскую «Яму» (яму трэ было зрабіць серыю здымкаў для «свабодаўскага» сайта, паказаць, як «прэзідэнт незалежнага грамадства» дбае пра яўрэяў). Лагвінец папрасіў мяне коратка расказаць сыну пра «Яму»; я выканаў яго просьбу, як умеў. Гаварыў па-беларуску, але тата «перакладаў» мае сентэнцыі на… беларускую мову. Мы з жонкай пераглянуліся, настолькі забаўна ўсё гучала. Рыхтык «пераклад з рускай на маскоўскую» пры сустрэчы пісьменніка ў Маскарэпе (Вайновіч, «Масква-2042»). Там персанаж паясняў: «Мы сапраўды карыстаемся прыкладна адным і тым жа слоўным складам, але кожная мова, як вядома (мне гэта якраз не было вядома), мае не толькі слоўны, але і ідэалагічны змест, і перакладчыца для таго і патрэбна, каб перакладаць размову з адной ідэалагічнай сістэмы ў другую».

Смех смехам, а насцярожыла мяне сёлета «паслядоўнасць» кандыдата ў кандыдаты. У пачатку жніўня ён пацвердзіў, што дарыў газеты тым, хто падпісваўся за яго. А ў канцы месяца ўжо казаў у інтэрв’ю, што «Народную волю» на яго пікеце «раздавала рэдакцыя дзеля рэкламы выдання». Нестыковачка, на якую акулы пяра не пажадалі звярнуць увагі… Мо зараз, пасля заяўкі прэтэндэнта на лідэрства («я шчыры і сумленны… гатовы быць кандыдатам нумар 1 ва ўсіх бліжэйшых выбарчых кампаніях»), правядуць-такі «допыт маладога Вертэра палітыка»? 🙂

УВАГА, канструктыўная ідэйка для Беларускай асацыяцыі журналістаў, да якой ніколі не меў гонару належаць, і ў бліжэйшы час наўрад ці. Прыняла БАЖ да сябе ў ганаровыя сябры С. А. Алексіевіч – не бачу праблем, хаця для нобелеўскай лаўрэаткі гэтага замала, для былой савецкай журналісткі, якая і ў 30 год (не ў 20…) «тапырылася» ад Фелікса Дзяржынскага – мо і замнога. А чаму б не прыняць таксама Віктара Купрэйчыка – міжнароднага гросмайстра па шахматах, адзінага беларуса ў «Зале славы» ФІДЭ, экс-рэдактара зборніка «Шахматы, шашки в БССР» і, апошняе па ліку, але не па важнасці, гадаванца журфака БДУ? Многія памятаюць і смелы ўчынак Віктара Давыдавіча; у 1997 г. ён (у кампаніі з гімнасткай Аленай Ваўчэцкай) галасаваў супраць зацвярджэння Аляксандра Лукашэнкі прэзідэнтам Нацыянальнага алімпійскага камітэта, дарма што звыш сотні членаў НАК галасавалі «за». Не змяніў ён сваіх перакананняў і ў 2010-я гады.

Так, хочацца, каб ганаровым членам БАЖ быў і аўтар belisrael.info Дзмітрый Ной, які жыве ў ЗША, не парываючы сувязей з Беларуссю. Зразумела, ён не такі вядомы ў свеце, як Алексіевіч або Купрэйчык, аднак ужо тое, што сп. Дзмітрый, дыпламаваны ўрач, загружаны напоўніцу, у 1960-90-х вёў шахматныя аддзелы ў некалькіх выданнях (а ў «Физкультурнике Белоруссии» 50 год таму – цэлую старонку «64»), заслугоўвае ўвагі. Пачаў жа ён друкавацца яшчэ ў 1950-х гадах, таму зараз, пасля сыходу А. Я. Ройзмана, мае лічыцца найстарэйшым працаўніком беларускай шахматнай журналістыкі. Безумоўна, я не стану бегаць за кіраўнікамі БАЖ так, як яны бегалі за Алексіевіч. Упэўнены, калі cуполцы спатрэбіцца мая дапамога ў зносінах з Купрэйчыкам і Ноем, то мяне знойдуць… Дый яшчэ пытанне, ці захочуць набыць новае званне Віктар К. і Дзмітрый Н. – не пытаўся ў іх пра гэта 🙂

І пра культурку. Палюбляў і палюбляю творы як Ільфа і Пятрова, так і Міхаіла Булгакава. Наткнуўся колькі дзён таму на эсэ з працягам, дзе аўтар даводзіў, што «12 крэслаў», як і «Залатое цяля», напісаў Булгакаў, якому карцела падзарабіць і ўставіць «шпільку» савецкай уладзе. Прозвішча аўтара (Галкоўскі) я чуў з 1990-х, некалі зазіраў і ў яго «Бясконцы тупік». Во, думаю, свежыя думкі, дый падагнаныя дэталі не без досціпу… Пры другім прачытанні блога выявілася, што многае шыта белымі ніткамі, а Ільф і Пятроў – небязгрэшныя, хто б спрачаўся – занадта прыніжаны («рэдкія лайдакі»). Не помню, каб «яўрэйская нацыяналістычная прапаганда» надавала нейкую асаблівую важнасць запісным кніжкам Ільфа (мабыць, Галкоўскі паблытаў Ільфа з Герцлем або Жабацінскім?). На трэцім заходзе зрабілася проста брыдка, таму што дабрыў да запісу ад 14.03.2016, дзе Галкоўскі разважае следам за сваім кумірчыкам: «што б яўрэй ні рабіў, на ўсім ляжыць пячатка недарэчнасці, а любая яўрэйская “справа” няўхільна валіцца ў кепскі анекдот». Выходзіць, і літаратуразнаўчым аналізам з дамешкам псіхалогіі папулярны блогер заняўся, каб «ачысціць» Вялікую Рускую Літаратуру ад розных там Ільфаў-Файнзільбергаў… Такія цяпер у Расіі інтэлектуалы – не ўсе, але шмат іх. Зрэшты, невядома, хто горшы: русафіл-юдафоб ці «юдафіл-русафоб», які запрашаў нас захапляцца пагромшчыкам Булак-Балаховічам? Абодва горшыя, інфа 100%.

I показка пра шахматны «усенавуч» ды воз, пастаўлены перад канём (няшахматным). Брэсцкі трэнер Уладзіслаў Каташук сёння гукаў на сваім сайце: «узяў 2 гадзіны факультатыва ў суседняй школе (для інтарэсу і разумення тэмы), сёння мне давялося пісаць каляндарна-тэматычнае планаванне. Чарговае беларускае ноў-хаў: хады фігур у 1-м классе вывучаюць на 5-8 занятках, а тэмы «шах, мат, пат, вечны шах, ракіроўка, план у шахматнай партыі» і да т. п. – на 1-4 занятках. О, жах! Хто гэта складаў? Падкажыце мне прозвішча!»

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.09.2016  11:41