Tag Archives: Феликс Хаймович (Баторин)

Три аккорда, «Шалом» и музыка, полная смысла

Три аккорда, «Шалом» и музыка, полная смысла. В творческой гостиной «Лідскай газеты» – Екатерина Климович

1 апреля 2021

Часто доводится слышать: Лида красива своими людьми!.. Талантливыми, умными, добрыми, неординарными, трудолюбивыми… Сегодня у нас в гостях молодая и талантливая, яркая и заметная личность на лидской сцене – певица Екатерина КЛИМОВИЧ.

– Катя, попробую представить тебя читателям: ты певица, которая любит и умеет исполнять джаз. Кроме того, ты поешь в народном эстрадном оркестре Лидской детской музыкальной школы искусств «Esperanto», ты также солистка народного ансамбля еврейской музыки «Шалом». Ты преподаватель по классическому и эстрадному фортепиано, клавишному синтезатору, концертмейстер… И просто лидчанка, которая любит свою родную Лиду. Следует сказать еще, что ты выросла в музыкальной семье. Не так ли?

– Да, действительно. Очень красиво пели обе мои бабушки, да и многие в нашем роду обладали музыкальными способностями. Отец Александр Александрович Сыманович работал дирижером, много лет служил военным музыкантом, он также аранжировщик, композитор (в том числе шахматный). Моя мама Ольга Васильевна – социальный педагог ДЦРР №1, но тоже знает толк в музыке. У отца дома всегда были кларнет, аккордеон, гитара, фортепиано, барабаны. Во время праздников все дружно пели под аккомпанемент папы. Эта традиция сохранилась и по сей день. Мои «музыкальные гены» дали знать о себе довольно рано. В шесть лет я поступила в музыкальную школу по классу фортепиано, в класс Ларисы Парц.

– А как начала петь?

– Мне всегда хотелось петь. Но до определенного времени, кроме родственников, мое пение почти никто не слышал. На четвертом курсе музучилища у меня появился дополнительный предмет – вокал. Однако проучилась я у опытного певца Михаила Булыги недолго. Правда, успела исполнить несколько романсов. Ведь я пела и до сих пор пою во всех жанрах. Это и был мой первый маленький шаг в освоении вокала. Параллельно пела в академическом хоре Людмилы Пясецкой, а затем в хоре пианистов под руководством большого знатока хорового искусства, композитора Сергея Бугасова. Кстати, по фортепиано занималась также у прекрасного педагога Лилии Кудряшовой. Окончив музучилище с красным дипломом, поступила в Белорусский государственный университет культуры и искусств на эстрадное отделение (инструментальная музыка). С этого времени джаз прочно вошел в сферу моих интересов.

– Джаз – очень красивая, но и сложная музыка…

– Несомненно. По сложности исполнения с джазом в одном ряду могут стоять только классика и, пожалуй, некоторые образцы авангардистского течения. Но мне в джазе уютно и комфортно. Эта музыка мне близка по миро-ощущению. В ней я нашла себя.

– Что, на твой взгляд, главное для исполнителя джаза?

– Свобода, хотя это касается практически любого направления или стиля музыки. Поскольку джаз – чувственно-эмоциональная музыка, ритмически сложная, важны и импрессия, и экспрессия, внутренний взрыв всего тебя и  пение самой души. Джаз – афроамериканская музыка, поэтому безупречно владеть английским языком – очень важный фактор при ее исполнении. Хотя сегодня можно услышать все, что угодно, но импровизация (конечно же, на приличном уровне) только приветствуется. Среди главного и самого сложного в джазе – это в техническом плане владеть множеством трудноисполнимых вокальных приемов – таких, как  рык, хрип, сип, заглубления, интонационные подъезды, субтоны, мелизмы. Нужно мастерски владеть постановкой дыхания и артикуляцией. Поскольку джазовый вокал определяется индивидуальными особенностями артиста, должна вырабатываться и манера исполнения. Вокальные приемы должны впоследствии трансформироваться в более сложные джазовые художественные способы исполнения: шаутинг (шепот, крик, стон, фальцет), глиссандо, дерти-тоны, бендинг, скэт и др. Только тогда это будет поистине профессиональный, потрясающий джаз-вокал. Это очень-очень сложно. Но зато невероятно притягательно и интересно.

– В каком направлении развивается твой джаз-репертуар?

– Если в самом начале мне нравился исключительно традиционный джаз (а это Элла Фицджеральд, Билли Холидей, Луи Армстронг, Дина Вашингтон, Сара Вон и другие аксакалы жанра), то на данный момент с удовольствием изучаю и творчество более молодых исполнителей, выступающих в более поздних стилях smooth jazz, relax, soul. Очень нравятся funk и всевозможные популярные песни в джазовых обработках. В моем репертуаре есть композиции в этих направлениях, и с ними я выступаю.

– Несколько лет назад у тебя состоялся собственный сольный концерт «Джаз и не только». Тогда в твой адрес звучали пожелания писать собственную музыку. Есть ли пробы аккорда?

– Да, и это получилось не запланировано, а совершенно спонтанно. Я даже не представляла, как это делается. Но однажды, весной минувшего года, я что-то наигрывала: один аккорд, другой, третий… И на этом все. Получилась небольшая песня, точнее музыкальная зарисовка. Она на белорусском языке, называется «Мая вясна». Короткая песенка, так и осталась… на трех аккордах. Если ее будет слушать музыкант, возможно, скажет: «Ну что это такое – три аккорда?» Но я не композитор. Какой с меня спрос? Но если вдохновение пришло, стоит ли ему перечить? Я поместила мелодию в социальную сеть, и она нашла отклики у некоторых слушателей. Для меня это радость.

– Катя, хочу спросить у тебя еще об одном… Ты солистка  народного ансамбля еврейской музыки «Шалом». Как так произошло, что ты попала в его состав?

– Случайно. Предыдущая солистка временно не смогла выступать из-за того, что ушла в декретный отпуск, и предложила мою кандидатуру вместо себя. То, что я по национальности белоруска, тоже не стало препятствием. В «Шаломе» отношения между музыкантами очень теплые, дружеские, а это один из главных залогов творческого успеха. В этой команде мне нравится все!  Да и как может не нравиться  чуткое, заботливое и всегда уважительное отношение друг к другу?!

– Еврейская музыка – какая она? Какие ощущения у тебя вызывает?

– Я бы сказала, особенная: глубокая, философская или, напротив, заводная, легкая и озорная. А вообще, она разная. У нее есть и свои отличительные особенности – это изысканные интонации, ее всегда узнаешь и отличаешь от любой другой национальной  музыки. Еврейская музыка добрая и искренняя. Она вызывает ощущение естественной грусти и безграничной радости, а в итоге культивирует и утверждает жизнелюбие.

– Расскажи подробнее о работе в составе «Шалома».

– Мы исполняем песни на русском, белорусском языках, на идише и на иврите. Много репетируем. Играем, что называется, живую музыку, а также поем под минусовые фонограммы. Мне посчастливилось с «Шаломом» побывать и выступить в Эстонии, Литве, Польше, Словении, Австрии, Италии, Молдове, Украине. Участвуем в республиканских фестивалях национальных культур в Гродно. Сейчас активно готовимся к знаменательному концерту, посвященному 25-летнему творческому юбилею «Шалома». Прозвучат и две новые песни – это «Шалом» и «Гимн любви». Последняя – в дуэте с Ларисой Шабалиной, талантливой вокалисткой, которая недавно была приглашена к сотрудничеству с ансамблем. В этом году у нас есть хорошая новость:  ансамбль «Шалом» снова выиграл грант голландского еврейского гуманитарного фонда (кстати, уже не в первый раз). Используя эту финансовую поддержку, мы выпустили юбилейный диск, издаем буклеты, записываем в студии новые песни и готовим наш большой концерт.

– В репертуаре ансамбля «Шалом» есть уникальная песня «Мястэчка», и даже снят редкостный по замыслу клип. Как осуществлялся этот проект?

– Да, особое место в репертуаре ансамбля «Шалом» занимает песня “Мястэчка”. И это действительно, как вы заметили, редкостное выражение творческой идеи. Эта песня не простая – она имеет необычное патриотическое и историческое значение. Однажды папин шахматный приятель Вольф Рубинчик из Минска подарил отцу книгу стихов еврейского поэта Ильи Злотника, писавшего главным образом на идише. Поэт Илья Леонидович Злотник родился в 1922 г. в местечке Лапичи Могилевской области. Во время войны служил корреспондентом в Красной Армии прямо на линии фронта. Имел боевые награды. После войны долгое время работал журналистом в «Настаўніцкай газеце». А в 1990 году вместе с семьей переехал в Израиль и прожил там остаток своей жизни – до 2006 года. Другой еврейский поэт Феликс Хаймович, проживающий в Беларуси, перевел этот сборник стихов с идиша на белорусский. И вот Вольф Рубинчик предложил моему отцу, как композитору, переложить хотя бы одно из стихотворений из этого сборника  на музыку. Отцу сразу же приглянулись стихи под названием “Мястэчка”. Так в 2010 году появилась еврейско-белорусская песня “Мястэчка”. Мой брат Алексей Сыманович сразу же снял клип к этой песне, и мы ее записали. Примечательно, что видеоряд начинается со звуков природы, плавно переходя в обзор городской окрестности, панорамы величественного Иерусалима. В этом месте звучат завуалированные интонации древнееврейской музыки с одновременным сочетанием часто используемых эолийского, дорийского и фригийского ладов народной музыки, которые наиболее свойственны еврейскому музыкальному этносу. При этом в аккомпанементе используются еще и тембры забытых этнических еврейских музыкальных инструментов. После интродукции, как знак народности, вдруг начинают вокально проговариваться еврейские народные междометия. И вдруг звучание внезапно и в то же время плавно переходит в советско-белорусские песенные интонации. Однако и здесь можно услышать внутри мелодических построений так называемые вставки – “спрятанные” реплики-подголоски еврейского фольклора. А как же иначе?! Зазвучав по-белорусски, еврейская песня не перестает быть еврейской. И не случайно в качестве эпиграфа в клипе мы читаем слова самого Ильи Злотника: ”На кавалкі парэжце – ажыву, уваскрэсну – варта толькі пачуць мне дзе яўрэйскую песню!” После завершения “белорусской” темы композиция снова обрамляется еврейскими интонациями в виде измененной  репризы. Получился своеобразный стилистический синтез-воплощение двух музыкальных культур. Родина еврейского поэта – Беларусь. Она осталась навеки в сердце поэта – даже там, на “земле обетованной”. Недвусмысленно и сам поэт Илья Злотник пишет: ”Ні таты-маманькі, ані сяброў маіх, мястэчка роднае мне толькі мроіцца. О, жаль нязбыўны  мой, мая самотанька! Ну, як жа сэрцайка маё загоіцца?”

Когда я попала в ансамбль “Шалом”, руководитель Михаил Яковлевич Двилянский обратил внимание в одной из моих песен на слишком знакомое слово «мястэчка». Это слово всегда имело историческое значение для совместно проживавших и мирно сосуществовавших много лет на одной территории белорусов и евреев. И он загорелся желанием не пройти мимо белорусско-еврейской истории. И песня быстро и прочно вошла в репертуар ансамбля. Спасибо всем здесь упомянутым людям – они, каждый по-своему, дали жизнь этому замечательному произведению – песне о малой родине.

– Катя, и в завершение  расскажи о своих интересах вне сцены. Чем еще увлекаешься и где черпаешь вдохновение?

– Занимаюсь саморазвитием. Люблю живопись, поэзию, литературную классику. Читаю книги о счастье, о любви, о подсознательном. Из последних прочитанных – «Искусство любить» Э. Фромма, «Парадигма и парадокс счастья» Р. Эйра. Общаюсь с друзьями, выезжаю с ними на природу, путешествую по Беларуси. Прошлым летом побывала в Гомеле, Могилеве, Витебске. В связи с закрытием границ появилась возможность увидеть красоту родного края. Созерцаю природу: закаты, рассветы. На велосипеде исколесила близлежащие деревни, леса, берега озер. Их так много – прекрасных уголков родного края! И мой творческий запал возбуждает не что иное, как Природа!

 

Опубликовано 05.05.2021  21:27 

В. Рубинчик. POST FESTUM

Шалом, таки да? Приведу – в переводе с белорусского – абзац из письма, полученного с адреса Союза белорусских писателей 24.03.2021 (поздравительный текст от имени Рады и секретариата СБП я обнаружил и здесь):

В эти праздничные дни мы с большой надеждой смотрим на нынешнее пробуждение белорусского общества и приветствуем обращение к настоящим ценностям – исконным национальным символам и фундаментальным составляющим нашей культуры: белорусскому языку и литературе. Без них невозможны те качественные перемены, за которые борется большинство граждан и которые так нужны нашей Отчизне сегодня. Искренне надеемся, что в это непростое время именно они будут тем надёжным основанием, на котором возникнет новая демократическая Беларусь.

Оптимистично… Увы, в современном мире литература – любая, в т. ч. белорусская – выглядит, скорее, не как основание-фундамент, а как элемент архитектурного декора, какой-нибудь пилястр или сандрик (с ним хорошо, но можно и обойтись). Наверно, ситуацию ещё можно изменить, но я не уверен, что знаю, как. Вот литературный журнал «Дзеяслоў»…

В 2019 г. тираж был 700 экземпляров, ныне – 500. Причём издание-то хорошее, и хуже, по-моему, не стало. В № 109 – рассказы Авраама Суцкевера, впервые переведенные с идиша на белорусский Феликсом Баториным.

Или взять сборники мастеровитого поэта Василя Жуковича, также выпущенные в Минске 2019-2020 гг.:

Прекрасное содержание, но тираж этих книг!.. Одной – 99 экз., другой – 111.

В день, когда упала стрела было получено поздравление от СБП, незадолго до полуночи хорошенько бабахало в нашем Центральном районе… «Народные умельцы» решили отметить наступавший День Воли, а заодно напомнить о карательной статье из кодекса об административных правонарушениях (ст. 23.34). Соответственно, фейерверки начались 24.03.2021 в 23:34 и, как я узнал позже, были устроены в разных районах Минска.

Угораздило же меня в тот вечер проходить мимо телевизора с включённой «Панорамой»… Около 21:40 ведущая, подхихикивая (дело, конечно, не в ней, а в её начальстве, начиная с Ивана Э.), рассказала, как Владимир Зеленский «сам себя уволил» указом об отстранении от должности главы одной из районных администраций. Затем, мол, документ убрали с сайта офиса президента Украины, но «в кэше гугла он остался». О, сие так важно было знать зрителям «главной» белорусской новостной телепрограммы!

На самом деле в Киеве где-то произошёл «косяк», но систему больше характеризуют не ошибки, а реакция на них. Люди Зеленского хотя бы прислушались к замечаниям – скоренько убрали корявую формулировку из распоряжения №206/2021-рп, объяснились… А проверил я, остались ли в официальном отчёте о «Всебелорусском народном собрании» слова «Глава ударства» (упоминал об этом казусе 18.02.2021)… Ещё как!

За месяц с лишним те, кто шил королю «новое платье», т. е. за народные рублики обновлял президентский сайт, не залатали «дырку». Но, может, это досадное исключение из правил? Спустимся на уровень совета министров РБ.

По состоянию на 25.03.2021 в списке министерств – что на белорусском языке, что на русском, что на английском – не был упомянут министр по чрезвычайным ситуациям Вадим Синявский, назначенный на должность ещё 11 марта. Насколько я знаю, сведения о такого калибра чиновниках должны вноситься на официальные интернет-ресурсы в течение трёх дней – а тут две недели прошло.

В англоязычной версии, кстати, отсутствовал не только полный тёзка знаменитого спортивного комментатора, но и министр архитектуры и строительства РБ Руслан Пархамович, которого утвердили аж в июне 2020 г.

Раньше маякнул бы ведущим правительственного сайта (что и делал весной 2019 г.), указав на недоработки. Сейчас мне это неинтересно по двум причинам: 1) два года назад ошибки-то исправили, но поблагодарить «указчика» не сочли нужным; 2) к 2021 г. правительство, похоже, cовсем скатилось в г…, и активно вытаскивать его оттуда – Сизифов труд. Если имеются у кого-то в аппарате совмина остатки здравого смысла – доберутся до этой страницы, прочтут, скорректируют. Если нет… ну, тогда и моё письмо вряд ли поможет.

Всё же не исключено, что после моей публикации телепропаганда свой тон чуток сбавит. И человек, называющий себя главой правительства, чуть меньше будет заниматься ерундой вроде произнесения грозных речей на киностудии «Беларусьфильм»:

Несмотря на то, что вы люди творческие, требования к Министерству культуры и киностудии будут самыми напряженными и жесткими… Как итог нашего собрания от министра культуры я хочу услышать ответ на вопрос, когда будет результат, которого ждет в первую очередь белорусский зритель. А результат в вашем случае это кинолента, которая является хитом или блокбастером. Кассовый фильм, который будет не только демонстрировать мастерство белорусских кинематографистов, но и принесет коммерческую выгоду.

Приятель, найди для начала толкового корректора/стильредактора и у себя на сайте кое-что поправь – это попроще, чем с твоими подчинёнными бюрократами создать «хит или блокбастер». Один талантливый режиссёр уже попробовал (я об Андрее Кудиненко с его «Масакрой», снимавшейся на «Беларусьфильме» в 2009–2010 гг.) – и сам он больше не хочет, и последователей у него не видно. Ну, можно выписать из-за границы «тоже-режиссёров» типа Уильяма де Виталя, aka Виталий Васильков, которые склепают очередной «Код Каина» («Мы, братья», 2015)… Тут пишут, что бюджет фильма превысил 2 миллиона долларов, а сборы в России не дотянули до $7280 – без комментариев.

Вот ещё штришок. Между минскими улицами Червякова и Кропоткина, на месте снесённого фарфорового завода (о нём и о состоянии промышленности в современной Беларуси упоминалось полгода назад), с 2019 г. строится жилой комплекс. За-ради этой стройки намеревались снести часть гаражей во дворе:

Уведомления на гараже № 1 гласят: «В соответствии с решением Минского городского исполнительного комитета №752 от 02.03.2017 металлические гаражи по пер. Торфяному подлежат сносу»; «ЖРЭО Центрального района г. Минска уведомляет: в связи со срочной реконструкцией теплотрассы вам необходимо в срок до 18 сентября 2020 г… снести временные металлические гаражи №1, №3, №5, №6»

Фото сделано 25.03.2021. Т. е. местная власть чего-то решила – и не выполнила. А может, гараж вообще не мешал стройке и реконструкции теплотрассы? Тогда зачем было принимать решение о его сносе, пугая судом?

Короче, всегда посмеиваюсь, когда инфоклоаки болтают о развале системы госуправления в Украине: «Чем кумушек считать трудиться, не лучше ль на себя, кума, оборотиться?» Синеокая, пожалуй, в чём-то могла бы дать фору… Здешние «косяки» не так бросаются в глаза, но вреда от них как бы не больше (раз они менее заметны, то хуже поддаются искоренению).

Интересные вещи рассказал «Нашай Ніве» подполковник МВД, в конце 2020 г. бежавший именно в Украину:

Пока не будем называть фамилии, но у одного бывшего министра люстра дома – 60 тысяч долларов. Откуда? А «подарили». Его не посадишь и вопросов не задашь, хоть бы он и за миллиард люстру повесил, т. к. система построена так: если человек в кадровом резерве Лукашенко, то без его согласия ничего произойти не может.

Хочешь обоснованно отправить в СИЗО министра? Надо писать рапорт на имя Лукашенко со всей фактурой, описать противоправную деятельность, а он почитает и наложит резолюцию, как ему захочется. Может быть резолюция «Действуйте» – значит, можно брать. А может быть резолюция «Продолжать наблюдение», чтобы ему докладывали всё, слушали, собирали компроматы. Это может никаким делом и не окончиться, но понадобится для управления человеком в будущем, чтобы манипулировать им через угрозу посадки. Вот такие люди у нас на высоких должностях.

Примерно о том же, помнится, писал анархист Игорь Олиневич (см. его умную книгу начала 2010-х «Еду в Магадан»), но любопытен сам факт свидетельства от офицера, который ещё в конце 2020 г. служил системе… Лишний раз подтверждается, что «силовики» в Беларуси – слабовики, сословие подневольное; идеологи, особенно те, кто расставляет кадры, способны заблокировать решения «людей в погонах». И очевидно, что система не перазагружается путём удаления отдельно взятых держиморд (привет всем, кто видел «корень зла» в Шуневиче, а затем в Караеве).

Прав Станислав Лупоносов и рассуждая о том, что в августе 2020 г. «Народ не поверил в свою мощь и не понял, какой силой владеет. Высказал негодование, но власть не взял». Однако бессмысленным ли было то «негодование»? «Ничто на Земле не проходит бесследно» (С), или, как в октябре 2020 г. я писал Инне Соркиной, «Не так с протестным движением хорошо, как без него было бы плохо». Мысль развёрнута у молодого минского политолога Павла Каторжевского (zanovo.media, 25.02.2021): «Ни одна революция не застрахована от того, что её реальные результаты будут далеки от желаемых. За эти месяцы белорусский народ накопил значительный опыт борьбы. На многих предприятиях появились стачкомы и ячейки независимых профсоюзов. Во дворах организовались соседские комитеты. Сотни тысяч людей вышли из анабиоза и не собираются сдаваться. Усиливая репрессии и изливая на население потоки пропаганды, диктатура фактически признаёт, что трон уже не настолько крепок, как раньше».

П. Каторжевский

Единственное, пока не вижу в протестной «движухе» 2020–2021 гг. необходимых и достаточных признаков революции, о чём говорил не раз – по-русски и по-белорусски. Ну, Павел из партии «Справедливый мир» позиционировал себя как троцкист, и его читателям, видимо, следует делать поправку на wishful thinking. А может, здесь и сейчас куётся какой-то особый, неклассический вид революции – всему миру на удивление? 🙂

Мысль же об усилении репрессий оспорить трудно. Правда, переводчица Ольга Калацкая за пару пощёчин, выписанных телепропагандону, получила два года «домашней химии» (всё-таки не годы колонии).

Ольга на выходе из суда, 24.03.2021

С другой стороны, идут наезды на белорусско-польских активистов, растёт давление на адвокатов, бравшихся защищать «политических»… Эти адвокаты – например, Сергей Зикрацкий – вдруг перестали удовлетворять требованиям министерства юстиции, устроившего массовую переаттестацию.

Лидеру Объединённой гражданской партии Николаю Козлову, похоже, светит срок в рамках уголовного дела – не иначе как месть за «сбежавших» однопартийцев, работающих на штаб Светланы Тихановской. Ночь с 22 на 23 марта Николай провёл в одноместной камере в компании нескольких человек, дыша хлорными испарениями; сейчас отбывает 15 суток административного ареста 🙁 И взятых в плен журналистов администрация не спешит отпускать, даром что за них «вписались» 50 руководителей журналистских союзов из 33 стран мира.

Вольф Рубинчик, г. Минск

26.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 26.03.2021  01:21

Май Данциг, «еврейский начальник»

От ред. По случаю 90-летия со дня рождения М. В. Данцига и учитывая, что юбилейный материал в газете «СБ. Беларусь сегодня» не раскрывает всех граней этой личности, публикуем перевод с белорусского языка статьи, которая впервые появилась на belisrael.info в марте 2018 г. (В. Рубинчик немного дополнил свою работу в апреле 2020 г.). См. на нашем сайте также подборку 2017 г.: МАЙ ДАНЦЫГ (1930–2017)

 ***

Май Данциг как «еврейский начальник»

Уже почти родились все листы,

И завтра Май займёт свои посты.

(Юлий Таубин, «Таврида»)

С марта 2017 г. Мая Вольфовича нет в этом мире (в иной мир он не верил, но, надеюсь, ему там хорошо). Я не был его приятелем, но в 1994–2001 гг. видел и слышал Данцига на улице Интернациональной, 6 чуть ли не каждую неделю. Напомню – по этому адресу примерно 10 лет действовало Минское общество еврейской культуры имени Изи Харика (МОЕК).

В МОЕК я пришёл осенью 1993 г., когда учился в выпускном классе и на многое не претендовал. Помогал в библиотечных делах, иногда выполнял поручения «начальства» – короче, был волонтёром. Распрощался с организацией летом 2001 г. без всяких справок и записей в трудовой книжке. По правде говоря, посещал организацию прежде всего ради библиотекарши Дины Звуловны Харик, т. к. она нуждалась в поддержке – моральной, а случалось, и физической. Взамен получал душевное тепло, завязывал знакомства… Некоторые не угасли до сих пор.

Сначала отношения с М. В. Данцигом были ровные, корректные – председатель выглядел энергичным весельчаком. Он не очень обращал внимание на то, как я копался в библиотеке, но летом 1994 г. подписал мне рекомендацию для поступления на библиотечный факультет университета культуры. Впрочем, когда на экзаменах мне не хватило балла, то от дальнейших хлопот профессор академии искусств воздержался. Осенью 1994 г. независимо от МОЕКа (но при поддержке своей школьной учительницы французского языка Валентины Лопатнёвой) я поступил в Европейский гуманитарный университет, и с того времени отношения с Данцигом… не улучшались. Но я на его «милость» больше и не рассчитывал: по-прежнему приезжал на Интернациональную 2-3 раза в неделю, консультировал гостей библиотеки, оформлял заказы, расставлял книги… Изредка готовил выставки, ездил за литературой в посольство Израиля или в представительство «Джойнта».

Некоторое время в середине 1990-х я посещал воскресные курсы идиша и лекции по идишской литературе, которые вели, соответственно, Абрам Жениховский и Гирш Релес (с ними отношения складывались лучше). Устраивались в читальном зале библиотеки также лекции иных еврейских деятелей, прежде всего Якова Басина: что-то интересовало больше, что-то меньше. Хотел или нет, приходилось слушать, т. к. проходили они во время работы библиотеки.

В тот же «исторический период» (середина 1990-х) МОЕК сдавал читальный зал под уроки иврита, за которые отвечал «Сохнут» (офис его находился наверху; там же работал ульпан, но, видимо, места не хватало). Случались пикировки с учительницами, которым, естественно, мешало то, что во время занятий читатели библиотеки шагали через комнату. Особенно возмущалась израильтянка Анат Лифшиц… Когда не было занятий, то в этой же комнате репетировал детский хор – кажется, тоже сохнутовский. Именно во время одной из репетиций я заметил, что удалец и весельчак Данциг может быть, мягко говоря, не очень вежливым человеком. Из-за какой-то мелочи он раскричался на детей, а затем и на руководительницу хора… И позже Май Вольфович стремился показать, кто в округе хозяин. Однажды позвал меня в «секретариат» (комнатку справа от входа) и сообщил, что «Сохнут» ищет сторожа»; мол, устройся, «нам там нужен свой человек». Я отказался; разговор продолжения не имел.

Вот ещё характерный эпизод. Немного читателей посещало библиотеку МОЕКа; по картотеке было свыше 100, а постоянных, может, 15-20. Один из них признался Дине Звуловне, что потерял книгу (хорошо помню – не из ценных). Обычно в таких случаях мы искали компромисс – но угораздило же в ту минуту оказаться рядом Данцигу! Крик, скандал… Читатель ушёл и больше не приходил.

Весной 1998 г., когда отмечалось 100-летие со дня рождения Изи Харика, Данциг накричал уже на Дину Звуловну – при мне и даже при женщинах из родного местечка Харика, приехавших на юбилей. Позже я попробовал тет-а-тет объяснить, что… не следует так делать. В какой-то момент задал ему вопрос: «Неужели вы исповедуете принцип «Я начальник – ты дурак»?» Он бросил в ответ: «Да, я начальник, а ты – дурак и хамло!»

Мне хотелось проститься с МОЕКом, но жалел вдову поэта (ей было сильно за 80). Ходил на Интернациональную и дальше, даром что видел – общество хиреет, с каждым годом его посещает всё меньше любителей… Особенно с конца 1990-х, когда старый артист-идишист Моисей Абрамович Свирновский и его «капелла» перебрались в «Хэсед Рахамим» – там и условия для репетиций были более адекватные, и творческих людей лучше поощряли. Шахматно-шашечный клуб «Белые и чёрные» переехал в район станции метро «Восход» ещё раньше.

В 2000 г., после поступления в аспирантуру, я «дорос» до того, что заместительница Данцига попросила прочесть посетителям МОЕКа несколько лекций. Приходили и те, кого обычно на Интернациональной не было видно. Ясно, всё это делалось с санкции «самого» – он мне и деньги отсчитывал (пожалуй, доллар-два за лекцию, а их состоялось пять или шесть). Может, и зря я их брал: позже, летом 2001 г., этими деньгами меня публично попрекали, когда я стал задавать руководству неудобные вопросы.

О конфликте 2001 г., связанном с выселением МОЕКа, написано немало – хотя бы в газетах «Анахну кан», «Берега», «Авив», да и в моей книжке «На яўрэйскія тэмы» (Минск, 2011). Кто-то обвинял городские власти, которые «неожиданно» подняли арендную плату за помещение, кто-то – «Джойнт», отказавшийся платить в несколько раз больше и предложивший МОЕКу место в тогда ещё не открытом Общинном доме на ул. В. Хоружей, кто-то – союз еврейских объединений во главе с Леонидом Левиным… Небезосновательно упрекая за пассивность руководство названного союза, надо учитывать, что М. Данциг много лет был там вице-президентом. Правда, после того, как «банда четырёх» (Басин, Гальперин, Данциг, Нордштейн) в середине 1990-х пыталась сбросить Левина с должности, вряд ли Леонид Менделевич доверял своему заместителю… Скорее держал его для «витрины», как руководителя первой «светской» еврейской организации в позднесоветской Беларуси (МОЕК образовался осенью 1988 г.; сперва действовал под эгидой Белорусского фонда культуры).

«Антилевинские» интриги плелись в 1994-95 гг. на Интернациональной даже в моём присутствии. Конечно, в 17-18 лет меня интересовали преимущественно иные вопросы… Припоминаю, не в восторге был от левинской Soviet-style демагогии, но и «демократическая» альтернатива, обрисованная на полосах газеты «Авив хадаш» (редактор – Нордштейн, помощники – Басин, Данциг), не привлекала. Напрягали как особенности поведения Данцига, пожалуй, не менее склонного к «культу личности», чем тот самый Левин, так и равнодушие председателя общества еврейской культуры к языку идиш. Дина Харик приглашала его подучить язык на курсах, однако М. Д. всегда отнекивался; он знал несколько слов и полагал, что хватит. Я не удивился, когда в 2002 г. Александр Астраух, один из белорусских реставраторов-идишистов, сказал в интервью о начале 1980-х: «Художник Май Данциг, мой учитель, знал, что мы учим идиш, но для него эта тема была абсолютно закрытая».

Примерно в 2001 г. от Леонида Зуборева я узнал, что осенью 1988 г. художника на должность руководителя общества еврейской культуры привёл, фактически, горком партии. О том же Л. З. написал в своей статье 2013 г.: «Данцига активисты впервые услышали на учредительном собрании. До этого никогда ни на одном еврейском мероприятии Данцига никто не видел…» Но г-н Зуборев не очень грустил, что стал на том собрании лишь заместителем, а не председателем: «Надо признать, что Данциг, хотя и отрабатывал что-то обещанное, может быть, квартиру или мастерскую, но старался честно. Делал все хорошо, добросовестно и со всеми ладил». Полагаю, активисты, стоявшие у истоков МОЕКа, но вскоре покинувшие его (Феликс Хаймович, Юрий Хащеватский…), с этим не согласятся. Ещё один тогдашний претендент на лидерство в МОЕКе, инженер Яков Гутман, в 2017 г. высказался так: «Я не могу дать высокую оценку результатам работы Данцига. Он работал по принципу – ты, работа, нас не бойся, мы тебя не тронем. Когда выделили в аренду здание на Интернациональной (в 1991 г. – В. Р.), я был категорически против того, чтобы мы его брали. Я говорил, что нам не нужно чужого, отдайте нам наше…»

Кажется, последнее из обращений (газета «Літаратура і мастацтва», май 1990 г.), которое Гутман и Данциг подписали вместе. Речь об учреждении Фонда сохранения еврейского исторического наследия.

Характеристика от Гутмана появилась, увы, не на пустом месте. В начале 1990-х борисовский краевед (зампред еврейской организации г. Борисова) Александр Розенблюм встречался с Данцигом и рассказал ему о печальном состоянии дома в Зембине, где родился Изи Харик. В 1997 г. А. Розенблюм, переехав в Израиль, констатировал в «Еврейском камертоне»: «как мне показалось, уважаемый профессор не проявил к моему рассказу никакого интереса». Осенью 2001 г. родной дом Изи Харика снесли (вопреки мнению нынешней директрисы минского еврейского музея, «мемориальной таблички» на нём не было).

Осенью 1997 г., впервые вернувшись из Зембина, я пытался убедить заместительницу М. Данцига, поэтессу и экскурсоводку, что силами активистов МОЕКа можно было бы как-то отремонтировать дом, добиться для него охранного статуса… Но в 1990-х Данциг подбирал заместителей себе под стать, и смысл ответа был таков: «Вам что, Володя, больше всех надо?».

Не самые комплиментарные записи о Данциге и работе МОЕКа в первой половине 1990-х нашлись в дневнике Михаила (Иехиэля) Зверева, который до 1995 г. входил в правление организации. Кстати, в июне 2001 г. Михаил Исаакович пришёл на собрание, где я протестовал против планов закрытия библиотеки и передачи книг МОЕКа на хранение в мастерскую Данцига. Зверев выступил эмоционально и критически, подчеркнув, что МОЕК превратился в «кружок пенсионеров». Данциг со своими апологетами (Алла Левина, Семён Лиокумович…) пытались заткнуть Звереву рот, но присутствие корреспондентки газеты «Берега» Елены Когаловской немного их сдерживала. В своей статейке Лена, знавшая всю подноготную, выставила председателя в роли жертвы… пусть это останется на её совести. «Засветился» художник и в фильме «В поисках идиша» (2008), где показан как ревнитель «маме-лошн» 🙂

Кто-то скажет: ну вот, обиженный чел выплёскивает негатив… Но я ничего не выдумываю и специально не собирал «досье» на Мая Вольфовича; просто его всегда – даже после отставки 2001 г. – было настолько «много», что факты сами прыгали в глаза. Из каталога Национальной библиотеки легко узнал о том, что художник в середине 1970-х рисовал таких знаменитых деятелей, как Алексей Косыгин, Михаил Суслов.

   

Не всех художников в хрущёвско-брежневское время допускали к «телам» и выпускали за границу. Не каждый становился членом правления Союза художников БССР, а вот Данцигу это удалось в 32-летнем возрасте (позже он был и зампредседателя Союза). Видимо, начальническая должность наложила отпечаток и на его дальнейшую жизнедеятельность. Как метко сказал художник Андрей Дубинин, Май Данциг «выиграл жизнь, но проиграл судьбу».

Тем не менее личность М. Д. не вызывает у меня такой неприязни, как, например, личность Л. М. Левина. Всё-таки заслуженный живописец работал на «еврейской улице» в непростых условиях конца 1980-х, когда существовали и недоверие со стороны чиновников, и мощная «внутриеврейская» конкуренция (к весне 1991 г., когда Л. Левин возглавил «всебелорусскую» еврейскую организацию, большинство активистов уехали): подписывал важные воззвания, ходил по «инстанциям». Некоторый авторитет Май Вольфович, приложивший руку к появлению в Минске первой официально признанной еврейской воскресной школы (1990), таки завоевал. На Интернациональной в 1990-х собирались ветераны, бывшие узники гетто, музыканты, шахматисты с шашистами… У секретарши всегда можно было приобрести еврейские газеты, а иногда – журналы, книги. Под конец, в 2000 г., на втором этаже открылся музейчик с экспозициями, посвящёнными довоенному еврейскому театру (я сам отдал туда пару экспонатов) и Катастрофе евреев Беларуси, – мало кому в городе известный, но всё же… В 1990-х МОЕК приютил и редакцию газеты «Авив»; редактора это настолько растрогало, что затем он не раз писал панегирики в адрес М. Данцига, а в 1995 г. включил его в редколлегию газеты «Авив хадаш».

Он запомнился таким… Фото 1998 г.

Если председатель мало благоприятствовал любителям идиша, то не очень и мешал им; площадок же для сбора евреев в Минске 1990-х гг. не хватало, ценным был каждый клочок. Некоторое время «моековцы» собирались также в библиотеке имени Я. Купалы у Комаровки – пространства там было куда больше, чем на Интернациональной. Довольно яркими помнятся презентации книг Арона Скира «Еврейская духовная культура в Беларуси», Марата Ботвинника «Г. М. Лившиц». Интересно в 1996 г. мы посидели и попели с Яковом Бодо, актёром израильского театра «Идишпиль». А в 2000 г. Интернациональную посетил Янка Брыль – присутствовал и я на той встрече, слушателей набилась уйма.

Не забывая его «странности и заморочки», я благодарен Маю Данцигу за всё доброе. Человеку, сформированному в советское время, а тем более в сталинское, трудно было переделать себя. Даже его пролукашенковские заявления 1998 г. (в газете «Белоруссия») и 2014 г. (в журнале «Беларуская думка») могу понять – Лукашенко в январе 1995 г. присвоил ему звание народного художника, а в сентябре 2005 г. наградил и орденом Франциска Скорины. Как бы то ни было, в МОЕКе портретов «вождя» не наблюдалось, а вот изображения идишских писателей в читальном зале много лет висели.

Заслуженным ли было то звание «народного»? Вопрос чисто абстрактный. По-моему, приключались в художественном творчестве М. В. Данцига провалы, но не было недостатка и в реальных достижениях. Да, из истории искусства и еврейского движения в Беларуси его не вычеркнуть.

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 27.04.2020  21:53

 

В. Рубинчик. Ещё раз о слове «жыд» и названии группы «Жыдовачка» (1)

  1. Что я знаю и думаю о слове «жыд»

В этой части расскажу прежде всего о cвоём опыте, но по ходу дела будут упомянуты факты, которые, возможно, и сами по себе любопытны, и пригодятся читателям/писателям для размышлений/дискуссий.

Об использовании слова «жыд» в белорусском языке я, коренной минчанин 1977 г. р., стал задумываться ещё в школе, прочтя брошюру Змитрока Бядули «Жыды на Беларусі» 1918 г. (в 1992 г. была переиздана репринтным способом в Минске). Примерно тогда же, в середине 1990-х, в сборнике Янки Купалы 1993 г. наткнулся на стихотворение классика «Жыды!..», написанное и впервые опубликованное осенью 1919 г. Отыскав полную версию, в 1997 г. перевёл его на русский язык и порефлексировал об отношении Купалы к евреям. Свою статью предложил израильскому редактору, ныне покойному Леониду Школьнику… Позже эта статья, с некоторыми изменениями опубликованная в 2001 г., вызвала дебаты в мэрии Ашдода: заммэра записал меня в «известные белорусские литературоведы» 🙂

В 1990-е годы знал я и о том, что в Беларуси ставится «Камедыя» Владимира Рудова, где среди персонажей – «Жыд», «Чорт», «Селянін»… В общем, когда в декабре 1999 г. вышел тематический «жыдоўскі» номер газеты «Наша Ніва», я был морально подготовлен к этому. Принёс экземпляр в Минское объединение еврейской культуры, где волонтёрил в библиотеке… Тот номер «НН» вызвал резкую реакцию у активиста МОЕКа Семёна Л., 1932 г. р.: «Да как же так?! Да на них надо в суд подать!» (конечно, он не подал).

Так выглядели страницы «Нашай Нівы» № 33, 1999

Не скажу, что был в восторге от слова «жыд» в современном издании, но меня больше интересовало содержание газеты, преимущественно юдофильское. Накануне 2000 г. я написал статью на белорусском, в которой призвал еврейских деятелей к диалогу с деятелями круга «Нашай Нівы», и отнёс её в недавно созданную газету «Берега». Замредактора отреагировал примерно так: «Мы бы с удовольствием напечатали, но по-белорусски вообще ничего не печатаем».

Совпадением это было или нет, но примерно через месяц на связь вышли представители журнала «ARCHE», рассказали, что готовится «еврейский номер» (уж не помню, называли его тогда «габрэйскім» или «жыдоўскім»). Предварительно предложили поучаствовать в «сайд-проекте» «ARCHE-Скарына» – своего рода спецвыпуске журнала, посвящённом критике разнообразных культурных и политических явлений. Мне было что сказать о «Нашай Ніве», и в апреле 2000 г. вышло эссе: «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”». В частности, оспорил мнение Андрея Дынько: «Большинство оставшихся здесь трудно назвать евреями белорусскими. Белорусских уничтожили в войну, а эти приехали сюда после войны». Впрочем, я нашёл объяснение, почему авторы «НН» сомневались в белорусскости местных евреев: последние в конце 1990-х (как и сейчас) отдавали предпочтение русскому языку. Оценок этому факту не давал и не советовал белорусскоязычным разговаривать с евреями, «держа кнут в руках».

Высказал я и своё мнение о слове «жыд»: «да, сторонники жыда могут сослаться на Ф. Богушевича, Янку Купалу, Змитрока Бядулю и др., но, как мне кажется, не всё из прошлого имеет одинаковую ценность. Если название яўрэй прижилось, в том числе в белорусской литературе, то надо ли возвращаться к архаичной форме? С. Шупа [один из авторов «НН»] вспоминает о том, что слово жыд вызывает у нынешних людей болезненные ассоциации, т. к. употреблялось коллаборационистами во время Второй мировой войны. Он даже констатирует: Слово «жыд» погибло в пламени Холокоста – но всё-таки его использует».

С другой стороны, я не чувствовал себя на «информационной войне» и не считал, что само по себе употребление архаичного слова – великий грех (если с оскорбительной интонацией или в уничижительном контексте, вроде «брудны жыд», то другое дело). По-видимому, не считали так и еврейские организации.

В мае 2000 г. тиражом 1200 экз. вышел «Габрэйскі нумар» журнала «ARCHE», спонсированный «Джойнтом». В этом собрании статей, эссе, стихов, пословиц и переводов современные авторы спокойно употребляли варианты «яўрэй», «габрэй» и «жыд» (Виталь Зайка предпочитал вариант «гэбрай»). Редактор «ARCHE» Андрей Дынько объяснял в предисловии: «У белорусов для евреев [в оригинале “габрэяў – В. Р.] есть целый ряд равноправных этнонимов. И каждый из этих этнонимов дорог, с каждым жаль расставаться. Даже слово жыды, такое болезненное для евреев российской культуры, не хочет пропадать. Хотя Сергей Шупа и писал: Это слово погибло в пламени Холокоста, но очень уж дорог для нас тот белорусский культурный контекст, который стоит за ним – прежде всего масштабное стихотворение Янки Купалы [1919 г.] с его Я веру вам, жыды… Языковые разногласия не должны вставать у нас на пути». Минская газета «Авив» опубликовала в сентябре 2000 г. вполне благожелательный отзыв о том «еврейском номере» – «Советы журнала “ARCHE”».

И после весны 2000 г. я нередко встречал слово «жыд» и производные от него на страницах «Нашай Нівы». Осенью 2000 г. «НН» поместила заметку под заголовком «З новым годам, жыды!» по случаю Рош Ашонэ. Пожал плечами… Но эту же заметку на сайте газеты обнаружил зам. начальника Белтелерадиокомпании Александр Зимовский и ухватился за неё в своей программе «Рэзананс». Смысл его послания был такой: белорусские националисты сплошь антисемиты, и если к власти в Беларуси придут идеологи «Нашай Нівы», то они станут рассылать «жыдам» поздравления вместе с жёлтыми звёздами.

Я оставил сообщение в электронной гостевой книге «НН» (тогда ещё мало кто имел доступ к интернету) и отправил ехидную заметку в газету «Берега»: мол, Зимовский дёшево пиарится. В январе 2001 г., в «Берегах» появилось большое интервью с редактором «НН», тем же А. Дынько. Он объяснял: «Я не думаю, что слово жыд себя дискредитировало… Приходил в нашу редакцию Яков Гутман, президент Всемирной ассоциации белорусских евреев. Писал об этом и политолог Вольф Рубинчик. Они трактовали сказанное в телепередаче как умышленное желание властей вбить клин между белорусским и еврейским народами [не знаю, как Гутман, а я таких выводов не делал. – В. Р.]… При выпуске журнала ARCHE и еврейского номера Нашей Нивы в редакции проходили жаркие дискуссии: стоит ли пользоваться этим словом. В частности, Галина Синило, преподаватель филологического факультета университета, была категорически против слова жыд. Однако мы посчитали, что если это слово использовали такие писатели, как Змитрок Бядуля и Янка Купала, значит, оно будет существовать в языке и в будущем. Здесь возникает вопрос не только о чистоте языка, но и о чистоте мышления: если мы не придаём слову никакого отрицательного оттенка, значит, в нашем восприятии евреев нет ничего оскорбительного».

Видимо, для «равновесия» в марте 2001 г. «Берега» напечатали отзыв на интервью с А. Дынько пенсионера из Мстиславля Ефима Шлёмовича Есенкина: «Как «коренной еврей из глубинки», я не смог обойти дискуссию по поводу позорного слова жид. Для меня бесспорно, что оно оскорбительно для евреев… Хотела она того или нет, но газета [«Наша Ніва»] своим приветствием оскорбила и унизила еврейский народ».

В приложении к израильской газете «Новости недели» («Еврейский камертон», 20.12.2001) журналистка Галина Айзенштадт, которая до алии работала на белорусскую службу «Радыё Свабода», возмущалась тем, что в конце 1990-х звучало в эфире этого радио, и тем, что «слово жид [видимо, всё-таки имелось в виду жыд. – В. Р.] в интеллигентской среде давно заменило слово еврей [видимо, всё-таки яўрэй. – В. Р.]… Что при этом чувствуют евреи, когда их оскорбляют, как всегда, в расчет не принимается Кто “оштрафует” интеллектуалов-лингвистов? Мы сами, если восстанем против их далеко не наивных и хорошо продуманных “творческих опытов». В начале 2002 г. я написал ответ, где подчеркнул: «Я – еврей, но само по себе, вне уничижительного контекста, слово “жыд” в лексиконе носителей белорусского языка оскорбить меня не может. Не оскорбляет же никого статья Самуила Плавника – Змитрака Бядули – “Жыды на Беларусі”».

Тем временем в январе 2002 г. в Минске начала выходить газета «Анахну кан», которую я представил миру так: «Незалежная яўрэйская газета». В ней использовались по мере надобности белорусский и русский языки, а также идиш и иврит. Я полагал, что если слово «жыд» и возможно «девальвировать», то лишь путём создания качественного продукта, который будет маркирован как «яўрэйскі». Естественно, в «Анахну кан» говорилось преимущественно о «яўрэях», а слово «жыд» и т.п. использовались при отсылке к прошлому. Впрочем… В ноябре 2002 г. («АК», № 10) опубликовал заметку своего товарища по ЕГУ, политолога и этнолога Владислава Гарбацкого «Сьмелая жыдоўка». Приведу фрагменты в переводе с белорусского:

В городах «жыд», «жыдоўка» – настоящее оскорбление, но ведь в городах даже слово «колхозник» приобретает отрицательный оттенок. Чтобы понять второй смысл слова «жыд» или такого выражения как «сьмелая жыдоўка», нужно обратиться к деревне. Например, жители Восточной Витебщины – Оршанщины, Дубровенщины, а также Лиозненщины, говоря «сьмелы жыд»/«сьмелая жыдоўка», понимают под этим личность отважную, принципиальную, умеющую рисковать ради собственных интересов. Так говорят жители деревень Брыли, Сяглово, Крапивно. В одной из оршанских деревень бабуля объяснила мне, что «смелы жыд» – это «асоба дабіюшчая», имеющая цель в жизни… а в понимании сельского жителя иметь цель и достичь её (на работе, в семье…) – это главное в жизни.

Интересно, что жизненность выражения «сьмелая жыдоўка» обеспечивается не только благодаря деревенским белорусам, но и благодаря белорусам зарубежья – например, Ханты-Мансийского округа [где В. Гарбацкий жил в 1990-х. – В. Р.]. Хантыйские белорусы по большей части ассимилированы в российскую культуру… лишь изредка в их языке проскакивают «белорусизмы», одним из которых как раз и является выражение «сьмелая жыдоўка» – почему-то именно в женском роде. Хантыйские белорусы довольно часто говорят «во, ты сьмелая жыдоўка» в отношении человека, который знает, чего хочет, рискует и без колебаний строит свою жизнь.

Написал краткое послесловие от редакции: «Мы сдержанно относимся к словам жыд, жыдоўкаи др. Газета наша – яўрэйская. Однако мы отказываемся упрекать в антисемитизме белорусскоязычных граждан, которые употребляют слово жыд, при этом, очевидно, не имея в виду нас оскорбить». Одной читательнице из Старых Дорог этого показалось мало, она позвонила мне в Минск, уверяя, что публикация «Сьмелая жыдоўка» – моя ошибка, что автор заметки – часть хитрого антисемитского плана…

В 2006–2008 гг. с участием минского клезмера Дмитрия (Зисла) Слеповича, защитившего кандидатскую диссертацию о музыке восточноевропейских евреев, в столице прошли три небольших клезмерских фестиваля под названием «Жыдовішча».

Источник скриншота: https://by-afisha.livejournal.com/53231.html

Эта традиция прекратилась, насколько я знаю, не из-за протестов возмущённых активистов, а в связи с отъездом г-на Слеповича – который одно время даже числился руководителем молодёжной секции вышеупомянутого МОЕКа – за океан (2008).

Летом 2008 г. в Минске тиражом 1000 экз. вышел большой идиш-белорусский словарь, составленный Александром (Алесем) Астраухом. В нём слово «jid» переводится с идиша как «гэбрэй, жыд; чалавек, асоба, спадар», а «jidiš» как «ідыш, жыдоўская мова». А. Астраух не был подвергнут за такую «вольность» остракизму местными еврейскими организациями, и слава Б-гу. Осенью 2008 г. во время презентации в центре Минска тогдашняя директор(-ка) музея истории и культуры евреев Беларуси Инна Герасимова засыпала комплиментами составителя словаря, работавшего над изданием около 10 лет. Фрагменты этой работы под названием «Жыдоўскія прыказкі і прымаўкі» публиковались в том самом «еврейском» номере «ARCHE» (2000).

А. Астраух дарит свой словарь д-ру Лее Гарфинкель (Киев, 2014). Фото отсюда

В 2012 г. на сайте «Будзьма» появился «реактивный» материал: Александра Дорская в связи со скандалом в Украине захотела узнать, «как воспринимается издревле нейтральный этноним жыд в современном белорусском языке». Обратилась к блогеру Евгению Липковичу, литератору Павлу Костюкевичу и бизнесмену Юрию Зиссеру. Избранное из их мнений в переводе с белорусского:

Е. Липкович: «Что касается использования в белорусском языке слова жыд, я думаю, что если еврейскому сообществу не будет нравиться, то по-хорошему не стоит его использовать, какими бы историческими реалиями и лингвистической необходимостью это ни обосновывали. Но если община согласится – то почему бы и нет.

Никто же не использует в отношении белорусов слово бульбаш, понимая, что это может затронуть национальные чувства. Так и с жыдом – дело деликатное». NB: что такое «община» в понимании Е. Липковича, из материала неясно.

П. Костюкевич: «Жыд, жыдоўка” – исконные белорусские и украинские слова. Слова “яўрэй”, “габрэй” і “гэбрай” – более поздние… Знаю много людей – даже прогрессивно настроенных – которые обижаются на слово жыд, и много таких, которые относятся к этому слову нормально.

Проблема слова “жыд” в белорусском языке – не проблема белорусско-еврейских отношений, а проблема самостоятельности, самодостаточности (самости) белорусского языка в РБ, с которыми, как мы все прекрасно знаем, не всё ладно. Насколько белорусское общество готово к слову «жыд», настолько оно готово к публичному белорусскоязычию, скажем, в делопроизводстве, армии, в будничной жизни».

Ю. Зиссер: «Формальное наличие какого-нибудь слова в языке ещё не делает уместным его использование в любой ситуации. Мы имеем дело с распространённым во всех языках мира явлением смены семантики слова во времени. Да, в ХIХ веке cлово “жыд” звучало привычно вместе с “маскалём” и в белорусском, и в украинском языке. Но на протяжении ХХ века в восточноевропейских языках сформировалась однозначно негативная семантика слова “жыд” (кстати, вместе с “маскалём”)… Даже ироничное “бульбаши” в отношении белорусов и близко не имеет такой сильной негативной коннотации, как “жыды” в отношении евреев. И если мы хотим в Европу, то из трёх названий этноса (“яўрэй”, “габрэй” и “жыд”) должны использовать два нейтральных, а старое название из XIX века оставить историкам… Надеюсь, в Беларуси евреев не будут называть “жидами” ни на каком языке». Не совсем понятно, как стремление в Европу связано с отказом от слова «жыд» – видимо, Ю. З. имел в виду принятие норм политкорректности, на которые семь лет назад возлагалось куда больше надежд, чем ныне.

То ли во имя политкорректности, то ли по иным причинам «Наша Ніва» в 2010-х гг. свела к минимуму употребление слова «жыд» и ему подобных. Впрочем, литераторы от «крамолы» не отказались: например, Владимир Лобач в рассказе, опубликованном 23.11.2013, упомянул «жыдоў з мястэчка».

В 2010 г. поэт Феликс Баторин (Хаймович; род. в 1948 г., сын бывшего узника Минского гетто и партизана Бориса Хаймовича) написал такие строки: «Перш чым сцвярджаць: “Антысеміт!” – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць “жыд”, / Бяда, што б’юць габрэя!» В переводе с белорусского: «Прежде чем утверждать: “Антисемит!” – / Пусть господин поймёт, – / Не в том беда, что говорят “жыд”, / Беда, что бьют еврея!». Они вошли в книгу Ф. Баторина «Яблычны пах цішыні» (Минск, 2018). А в 2014 г. Зисл Слепович во главе ансамбля «Litvakus» (США) выпустил альбом «Raysn». Среди номеров на идише была и старая песня на белорусском, где фигурирует «Хайка-жыдоўка» (ранее она исполнялась, в частности, в рамках проекта «Крамбамбуля»). Альбом «Raysn» получил признание и в Беларуси.

Мне казалось, что к концу 2010-х гг. проблема «жыда», «габрэя», «яўрэя» утратила свою остроту и актуальность – «кто как хацит, тот так и гаварыт», лишь бы не обзываться – но не тут-то было…

(2-я часть следует)

Вольф Рубинчик, г. Минск

16.09.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 16.09.2019  22:07

Отклики

Зиссеровское сравнение «жыда» с «маскалём» не совсем правильное, но ещё ярче отражает семантические сдвиги: если почитать, например, раннего Тараса Шевченко, у него то и дело кого-то из крестьян-украинцев «забирают в москали». Перевод пьесы Ивана Котляревского «Москаль-чарівник» (1819) на русский язык называется «Солдат-чародей» тоже вовсе (не только) из уважения к «старшему брату». Москаль (был) тот, кто служил российскому царю.

Пётр Резванов, г. Минск    (17.09.2019  16:33)

*

Интересный обзор.

Если полистать газеты, то, думается, слово «габрэй» первым в нашей печати употребил я. Услышал это слово ещё при советах от одной белорусской польки (она говорила «гэбраі»), а затем полез в книжки. Помнится, и с Алесем Рязановым это слово «обсасывал».

А когда во время премьерства Ариэля Шарона началась драма «на территориях», когда Европа снова гадила Израилю, я написал текст «Чаму я жыд». Он печатался в «Нашай Ніве», был переведен на русский язык.

Анатоль Сидоревич, г. Минск (перевод с бел.; 17.09.2019 21:14)

*

Когда в 1993 году выбиралось название для Всемирной ассоциации белорусских евреев, я консультировался в Нью-Йорке с покойным Геннадием Буравкиным. Он возглавлял миссию Беларуси в ООН. По его рекомендации было выбрано для белорусскоязычного варианта слово «габрэяў». Это слово – и в надписи на памятнике в Мозыре, на месте самосожжения местных евреев в 1941 году. Текст был согласован в Академии наук Беларуси.

Яков Гутман, Нью-Йорк  (17.09.2019  22:39)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (126)

Шулем-алейхем! Вітанне ляціць у бок стваральнікаў расійскага фільма «Адэса», які мы з жонкай паглядзелі ў мінскім кінатэатры «Аўрора» 05.09.2019. Cтужка на аматара (шчырая, аднак зацягнутая, як на мой густ), але ў ёй можна пачуць ідыш, ды яшчэ ў паўднёвым варыянце, што нячаста бывае ў кінематографе. Цікава, што не ўсе выразы суправаджаюцца тытрамі па-руску – хіба каб гледачы самі здагадаліся, напрыклад, хто такі «а фрумер ід». Магу ахвяраваць рэжысёру Валеру Тадароўскаму і прадзюсеру/выканаўцу галоўнай ролі Леаніду Ярмольніку ўсю гэтую серыю «Катлет & мух», мне не шкада 🙂

Агулам, калі хто хоча ў 2019 г. пазнаёміцца з яўрэйскай культурай у розных яе праявах, той пазнаёміцца, прынамсі ў Мінску. Во перадаюць, што «ў Музеі гісторыі і культуры габрэяў Беларусі прэзентавалі фотавыставу Альфрэда Мікуса “Сезоны мястэчка Ленін”, прысвечаную ўнікальным драўляным надмагіллям на мясцовых габрэйскіх могілках». Ленін – гэта не той шахматны конь, пра якога вы падумалі, а мястэчка ў Жыткавіцкім раёне Гомельскай вобласці…

Добра, што музей пры «Саюзе беларускіх яўрэйскіх абшчын» фіксуе такія з’явы і заахвочвае фотамастакоў. Горай тое, што дырэктар гэтага самага музея, ён жа віцэ-прэзідэнт названага Саюза, сёлета апалчыўся на барысаўскі жаночы (нават фемінісцкі) аматарскі музычны гурт «Жыдовачка». Не прыдумаў нічога лепшага, чым рэкамендацыя для наведвальніц фэйсбука: «Іх трэба троліць і байкатаваць. І людзям тлумачыць – асабліва яўрэям, якія элементарных рэчаў у дачыненні да сябе не разумеюць».

Няйначай наслухаўшыся сп. Вадзіма, двое ізраільцаў, сп. Марк і спн. Керэн (экс-мінчанка Алена), зляпілі крэатыў «Жыдовачка гэта ў Беларусі камплімент або абраза?» Як быццам няма трэцяга варыянту: слова, якое з «песні не выкінеш» (трапная заўвага экс-мінчаніна Зісла ў фб).

Лідарка гурта Ната Голава, aka Anna Avota, тлумачыла, што «Жыдовачка» існуе з 2018 г. і назва гурта паходзіць ад беларускага танца, запісанага ў Барысаўскім раёне гадоў 30 таму. Але «змагары з антысемітызмам» не дужа хацелі яе слухаць… Дзеля справядлівасці, у артыкуле на сайце «Дэталяў» намёкі на альтэрнатыўны погляд ёсць: маскоўскі (!) рэлігіязнавец Юрый Табак кажа, што «да назвы… у кантэксце рэпертуару не прычэпішся – ні юрыдычна, ні па сэнсу». Потым сказана, што «і сярод яўрэяў знайшліся тыя, хто лічыць, што ў назве “Жыдовачка” няма нічога страшнага». Гэтым «дысідэнтам» К. Вольман & М. Катлярскі слова не далі, затое працытавалі шэраг паэтаў-філолагаў i «простую гамяльчанку», ствараючы ўражанне, што «народ супраць» (вядомы журналісцкі прыём) і падводзячы да думкі, што існаванне «Жыдовачкі» – «абраза-абраза». Прыплялі звесткі з афіцыёзнага зборніка «Рэспубліка Беларусь у люстэрку сацыялогіі», паводле якіх у штодзённым жыцці па-беларуску размаўляюць усяго 3% жыхароў РБ… І што?

У 2018 г. (а папраўдзе, яшчэ ў 2000 г. – у часопісе «Arche», «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”») я выказаўся наконт ужывання слова «жыд» у беларускай мове. Тая памяркоўная пазіцыя па сутнасці не змянілася.

Адміністратарка суполкі «Беларускія яўрэі» можа ўпікнуць тым, што я не філолаг (як упікала таго самага музыказнаўцу Зісла Сляповіча з яго рэплікай «раздзьмулі з мухі слана» – маўляў, «у артыкуле прыведзены высновы прафесіяналаў… гаварыце пра музыку, не лезьце ў філалогію»). ОК, вось меркаванне кандыдата філалагічных навук Надзеі Шакун, апублікаванае ў навуковым і метадычным часопісе «Роднае слова», № 12, 2005 (артыкул «Яўрэй, жыд»): «Форма жыд – больш старая ў параўнанні з лексемамі яўрэй і габрэй (габрай, гэбрай), але, як ужо адзначалася, не фіксуецца ў нашых нарматыўных слоўніках… Безумоўна, што паралельнае раўнапраўнае існаванне некалькіх сінанімічных антрапонімаў (жыд, яўрэй, габрэй, гэбрай, габрай) – толькі на карысць сучаснай беларускай мове, бо разнастаіць яе лексічны склад і ў той самы час нагадвае пра даўнюю гісторыю і багатыя кантакты нашай мовы».

Апошні сказ, па-мойму, занадта смелы; празмерная сінанімічнасць можа стацца праблемай для жывой мовы, дый цяжка рэалізаваць на практыцы «раўнапраўнае існаванне» лексем. Так ці іначай, не думаю, што Надзея Шакун – меншы «прафесіянал» у мовазнаўстве, чым журналістка Керэн Вольман. Гэтаксама і Фелікс Хаймовіч, які з дзяцінства чуў беларускую і дзясяткі гадоў піша на ёй вершы пад псеўданімам Баторын, напэўна, лепей знаецца на нюансах мовы (дый міжэтнічных адносін у Беларусі), чым рускамоўны паэт Рыгор Трэстман, які з пачатку 1990-х бывае ў нашых палестынах наездамі. Зноўку працытую верш Ф. Баторына 2010 г. з кнігі «Яблычны пах цішыні» (Мінск, 2018): «Перш чым сцвярджаць: Антысеміт! – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць жыд, / Бяда, што б’юць габрэя!»

Мяркую, надыходзіць час падзяліцца сваімі думкамі пра «жыда»/«Жыдовачку» і па-руску. Bli neder, скора такі артыкул паявіцца (агораў жа дзве часткі пра фэйкі – тут і тут), сачыце за рэкламай 🙂 Пакуль суд ды справа, катэгарычна рэкамендую праціўнікам барысаўскага гурта стварыць уласны, назваць яго «Габрэечка», «Яўрэечка» або нават «A yidishke»/«Bas-Yisroel», i перамагчы несамавітых дзяўчат у чэснай барацьбе… Крыху абалдзеў ад фэйсбучных інвектыў кшталту «Вы зусім нічога не кеміце ў ідышкайт» на адрас «Жыдовачкі», да таго ж кінутых асобамі, якія раней неяк не былі заўважаны ў пашырэнні тутака ідышнай культуры ¯\_(ツ)_/¯

Голава, удзельніца замежных клезмерскіх імпрэзаў, выпускніца тутэйшага ўніверсітэта культуры і ўвогуле дама рашучая, здольная «у бубен даць» (на фота), па слова ў кішэнь не лезе. Яшчэ ў ліпені паспрабавала прааналізаваць настроі розных пластоў беларускага яўрэйства…

Выйшла грубавата-карыкатурна, але доля ісціны ў гэтай карыкатуры ёсць. Лепшага сацыялагічна-культуралагічнага аналізу, на жаль, ніхто пакуль што не прапанаваў… Напрыклад, літаратар П. Касцюкевіч трактуе суайчыннікаў яшчэ больш суб’ектыўна. Голаўская трыяда нагадвае тую, на якую я абапіраўся ў сваёй дыпломнай працы (ЕГУ-1999) пра рускамоўных імігрантаў у Ізраілі. Для той «уяўнай супольнасці» былі характэрныя ваганні паміж гетаізацыяй, інтэграцыяй і асіміляцыяй.

Тым часам абяцаюць, што ў лістападзе 2019 г. (так, 102 гады вялікаму кастрычніцкаму перавароту!) у Мінску на вул. Кастрычніцкай пройдзе вялікі фестываль яўрэйскай народнай музыкі Litvak Klezmer Fest. Будуць урокі танцаў, выстаўка, бясплатныя канцэрты і многае іншае. Сярод партнёраў – прадказальна – тутэйшых яўрэйскіх суполак няма, а ёсць пасольства ЗША і Інстытут польскі.

Фоты з klezmerfest.by; справа – месца для маючага-адбыцца літвацкага клезмер-фэсту.

Прыляплю тут сваё ж выказванне ад 21.05.2018: «малаверагодна, што ў Мінску адбудзецца фестываль такога ж размаху, як «Kyiv Klezmer Fest» (12-13 мая 2018 г.)». Разам з тым цешыць, што ідэі вольна перасякаюць межы. Вось і маю прапанову ад 11.03.2019 – наконт таго, што генеральны пракурор мусіць прызначацца выключна з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю – збіраюцца прыняць… Праўда, ва Ўкраіне. Не выключана, што, калі так пойдзе далей, то знакаміты кіеўскі заапарк неўзабаве атрымае імя Роберта Мугабэ (1924–2019), а мінчукі зноў правароняць свой шанс залучыць у горад новых турыстаў.

У канцы жніўня ўставіў шпільку расійскаму інфармагенцтву, ды так, што брахлівы аўтар надоўга за… ціх. Але, па завядзёнцы, маю дадатковы, «лесвічны» аргумент: шыльды з назвамі вуліц па-беларуску неабходныя не толькі для ўтрымання моўнага балансу ў горадзе (асноўная маса рэкламы ў Мінску – рускамоўная), а і для выканання прававых норм. Гаворка пра Закон РБ № 190-З ад 16.11.2010, паводле якога (арт. 17) «У Рэспубліцы Беларусь найменні геаграфічным аб’ектам прысвойваюцца на беларускай мове». Г. зн. яна абавязковая на паказальніках, а транслітарацыя на іншых мовах – права мясцовых органаў улады.

У сталіцы Беларусі не толькі не «вынішчаецца» руская мова – яна з’яўляецца нават там, дзе яе раней не было…

Побач са станцыяй метро «Пушкінская». Рускамоўныя шыльды былі павешаны год-два таму.

А тут прыкол у тым, што аншлаг злева – на рускай, справа – на беларускай. Адзін Фрунзенскі раён, адна фірма рабіла. «Плюралізм у адной галаве».

*

Ну што, малята, праз тры тыдні адкрыецца чарговая сесія палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу РБ. Планы склікання пазачарговай сесіі для аспрэчвання лукашэнскага ўказа аб датэрміновым спыненні паўнамоцтваў дэпутатаў канчаткова ляснулі… 🙁 У тым ліку праз паводзіны такіх «прыгажуноў», як былы камсамольскі газетчык Алекс К-скі, цяпер нібы «вялікі дэмакрат» і палітычны аналітык. 26.08.2019 заявіў, што «Выбары ўжо прызначаныя, цягнік ужо пайшоў, яго не спыніш», і ўвогуле аднаўленне канстытуцыйных норм – «пабочнае пытанне». Яшчэ і пакпіў з пратэстоўцаў кшталту сойму БНФ: «ганілі гэтую Палату [прадстаўнікоў], „палаткай” называлі, а тут раптам упісваецеся за яе». Аналітык не цяміць, што ў краіне можна (і трэба) абараняць канстытуцыйнасць незалежна ад стаўлення да «палаткі»? Ды ладна Алекс К. – больш пытанняў да тых, хто яго наймае і запрашае, да розных «Еўрапейскіх дыялогаў», дзе нават назоў спісаны з расійскіх аналагаў… Вой, no more comments, а то пачнецца нецэнзуршчына.

У ліпені раіў замежнікам, якім карціць дабіцца адмены ў РБ смяротнага пакарання, спадзявацца на перамены ў грамадскай думцы Сінявокай, а не на літасць «сонцападобнага». Супадзенне або не, але цяпер, пасля семінару 27.08.2019, вось чаго прапануюць: «правесці новае даследаванне для вывучэння грамадскай думкі», «разгарнуць шырокую камунікацыйную кампанію з удзелам беларускіх СМІ з мэтай інфармавання насельніцтва па пытанні прымянення смяротнай кары». Маўляў, «чым больш людзі ведаюць пра смяротнае пакаранне, тым менш яго падтрымліваюць». Спрэчна, але хай так, будзем паглядзець.

На мяжы лета і восені прайшоў «чэмпіянат Еўропы па шахматах сярод карпарацый», другі па ліку. Арганізатарка заяўляла, што праект паслужыць «масавасці і павышэнню прэстыжу шахмат у Беларусі» – гм… Калі пазалетась пад Парыжам сабралося 33 каманды, то цяпер у Мінску – толькі 14. Змагаліся на 4-х дошках. Наколькі гэта было цікава з «турыстычнага пункту гледжання», таксама няясна: дзевяць каманд прадстаўлялі Беларусь, тры – Расію (у адной з іх засвяціліся два гульцы з Францыі), адна – Грузію, адна – Нідэрланды. Атрымаўся, па сутнасці, «адкрыты чэмпіянат Беларусі», не заўважаны ні «Прессболом», ні «Трибуной», ні нават «Спортивной панорамой».

Ну, а выраб рэкламных шчытоў для «раскруткі» шахмат як дзіцячай гульні – хутчэй за ўсё, крок у слушным кірунку.

Мінск, прасп. Пушкіна, жнівень 2019 г.

I вось яшчэ што. Серыял «Катлеты & мухі» трывае пяты год. Апошнім часам не магу не думаць пра тое, што ён топчацца на месцы. З аднаго боку, калега з Вільнюса піша: «Вельмі палюбляю тваю жвавую аналітыку і даю спасылкі на твае тэксты сваім студэнтам-палітолягам». З другога, не калега, але «тожа харошы чалавек» з Мінска заўважае: «Фармат “усё да кучы” абсалютна не працуе ў цяперашні час. Прытым, што вы закранаеце даволі важныя пытаньні, яны не заўжды ствараюць дыскусію і могуць проста не даходзіць да тых, каму ёсьць што сказаць (і зрабіць)». Карацей, чакаю ад чытачоў меркаванняў на тэму, як нам абустроіць Расію засмажыць «Катлеты…»

Цытатнік

«Я заўсёды вучуся на памылках людзей, якія слухалі мае парады» (як бы анекдот адсюль)

«Калі ты проста разважаеш над палітычнымі пытаннямі і сам да чагосьці дадумваешся, гэта вельмі цікава, прывабна, узбуджальна, усё гэта цудоўна. Але калі ўсе гэтыя развагі прыводзяць да сваёй лагічнай высновы, г. зн. да неабходнасці якіх-небудзь дзеянняў, адразу ж з’яўляецца пачуццё жахлівага расчаравання, і ўсё гэта робіцца так маркотна» (Іосіф Бродскі, 1972)

«Яўрэям ХХІ стагоддзя пашанцавала. Нацыяналісты нашага часу радыя разбавіць свой антысемітызм дозай юдафіліі, бо яны сапраўды ненавідзяць не ўсіх яўрэяў, а толькі тых, хто з імі не згодзен, або па тактычных прычынах» (Аншэль Пфефер, жнівень 2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.09.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.09.2019  18:53

Водгукі ад чытачоў з Мінска

*

Не трэба закрываць ваш e-zine. Заўсёды чакаю, калі ў rss сайта ён з’явіцца. Можна наладзіць яшчэ і рассылку па e-mail. Дзякуй за працу. (Віктар Сяргейчык, 11.09.2019)
*

Выхад «КіМ» – Ваша справа. Вар’етэ = «усё да кучы» – жанр складаны, час ад часу і я мог бы сказаць, што лепш з аднаго артыкула зрабіць два-тры, але нельга ўсяго патрабаваць ад аднаго чалавека!.. Дарэчы, калі б не Ваша «ўсё да кучы», я б, можа, і не даведаўся бы пра http://klezmerfest.by!

І яшчэ раз пра «аднаўленне канстытуцыйных норм». Ну, дапусцім: скаардынуецца народ і кагосьці вельмі дрэннага не выберуць у «палатку». Выберуць іншага, але што далей?.. Чым (акрамя «кармушкі») з’яўляецца палатка? Адзін разбэсціўся – разбэшчваць іншых?! Пакуль што нічога, акрамя пафігізму (ад байкота да галасавання за каго прыйдзецца) гэтыя выбары не выклікаюць. (Пётр Рэзванаў12.09.2019)

*
Я не прыхільнік назову «Жыдовачка», але ж і змагацца з ім не лічу патрэбным. Бадай, праціўнікі яго сапраўды, як напісаў Зісл Сляповіч, «раздзьмулі з мухі слана». (Юрый Тэпер, 15.09.2019)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (117)

Шалом – мы яшчэ тут! Пасля гісторыі з інспектарам ДАІ Патаповічам, які знік 16 мая, быў абвешчаны «забітым пачварамі», а неўзабаве – самазабойцам, нават у самых адсталых тутэйшых з’явіліся сумневы, ці правільны дзяржаўны апарат мы ўтрымліваем? Тым болей што і летась быў знойдзены ў лесе (толькі не пад Магілёвам, а пад Брэстам) труп маладога лейтэнанта міліцыі. Афіцэр, пісалі, застрэліўся «праз каханне».

Сёлета стрэлкі «наверсе» паспрабавалі cпярша перавесці на цыганоў, якім і так не соладка ў Беларусі; быццам бы трое з іх скралі афіцэра. 17 мая дзясяткі людзей заганялі ў пастарункі, абражалі, потым выпусцілі, асадак застаўся – цяпер наіўныя ромы хочуць звярнуцца з петыцыямі да памочніка Лукашэнкі… і да старшыні нацыянальна культурнай аўтаноміі цыганоў Надзеі Дэметэр. Калі верыць магілёўскаму праваабаронцу Барысу Бухелю, ён размаўляў з прадстаўніком магілёўскіх ромаў, каб нехта з іх выступіў публічна… «Але мужчына сказаў, што баіцца расправы з боку міліцыі, якая, паводле яго слоў, абавязкова надыдзе, калі цыганы ініцыіруюць разбіральніцтва ў гэтай справе».

Слушна піша К. Іваноў: «версія пра суіцыд [лейтэнанта Яўгена Патаповіча] для міліцэйскіх начальнікаў не нашмат лепшая, чым выкраданне і забойства… цяпер ім прыйдзецца тлумачыць, як іх супрацоўнік з суіцыдальнымі схільнасцямі працягваў хадзіць на службу з табельнай зброяй». Ну, гэтыя-то патлумачаць – зваляць на чыйсьці недагляд і/або на асаблівасці псіхікі самога даішніка. Што-што, а спіхваць адказнасць «уніз» белчыноўнікі, пачынаючы з галоўнага, за чвэрць стагоддзя навучыліся.

Пра хваравітую рэакцыю ў МУС на кантакты грамадзян з «гарадавым» на Гарадскім Вале, шматкроць паведамлялі, у тым ліку і Ваш пакорлівы аўтар… Але не ўсе звярталі ўвагу на няўцямнасць паслання, якое тоіцца ў гэтай скульптуры. Калі міністэрства пазіцыянавала яе як «сур’ёзны-сур’ёзны» манумент, то мусіла паставіць агароджу з калючым дротам – або прынамсі павесіць таблічку з папярэджаннем «не чапаць». Во як прыдумаў нехта з блогераў:

Узята адсюль. Для тых, хто не мясцовы; шчыта, паказанага на калажы, IRL няма.

Калі ж маем нешта гуллівае, задуманае для збліжэння «сілавікоў» з народам (сабачка як бы намякае), тады ўжо, будзьце ласкавы, цярпіце шалікі, абдымкі і прочыя флэшмобы. Ды Вольга Чамаданава, новая прэс-сакратарка МУС, «патлумачыла» 17 мая: «Мы не павінны разважаць, што ля гэтай скульптурнай кампазіцыі можна, чаго нельга. Гэта ўсё вызначаецца культурай паводзін чалавека». У перакладзе з міліцэйскай на звычайную: хапалі і будзем хапаць, як толькі нам падасца, што вы «вядзёце себя вызываюшча»…

Яшчэ, паводле Чамаданавай, трэба менш абмяркоўваць злоўжыванні супрацоўнікаў міліцыі, бо «ў крымінальнай хроніцы ніколі не напішуць, што доктар нейкай бальніцы быў злоўлены п’яным за рулём, а настаўнік нахаміў у магазіне. Чаму гэтае правіла не павінна працаваць у адносінах да супрацоўнікаў міліцыі?» Пальцам у неба – якраз-такі органы МУС у сваёй крымінальнай хроніцы вельмі любяць называць прафесіі парушальнікаў. Свежы прыклад на minsk.mvd.gov.by (15.05.2019): «Задержан пьяный учитель математики, который повредил дорожную технику». А самі, значыць, недатыкальныя. ¯\_(ツ)_/¯

Ранейшы прэс-сакратар Яўчар – зволіўся летась, яго падабрала БТ, там такія патрэбны – дзёўб пра тое, што «некалькі дзясяткаў чалавек» хавалі на мітынгу 15.03.2017 твары пад маскамі, таму іх і затрымалі ў грамадскім транспарце. Я сам прысутнічаў на тым дазволеным мітынгу ля кінатэатра «Кастрычнік» і добра памятаю, што юнакоў і дзяўчат у масках было 15-20, а «запакавалі» пазней каля 50 чалавек (значыць, хапалі і тых, хто падвярнуўся пад руку). Новы «голас» МУС – цэлая лаўрэатка прэміі «За духоўнае адраджэнне» – гучыць не больш пераканаўча. Ну, вядома ж, адкуль гніе рыба…

У 2016 г. я скептычна ставіўся да ідэі з адстаўкай міністра ўнутраных спраў («Зацята змагацца з аматарам святочных маскарадаў – значыць не глядзець у корань»). Цяпер жа яна насамрэч даспела, мо і пераспела. Чалавек 7 гадоў на пасадзе, а дроў наламаў… на ўсе 13. І памочніку прэзідэнта па нацыянальнай бяспецы, Віктару Аляксандравічу Лукашэнку, даўно пара сысці з пасады і засяродзіцца на грамадскай дзейнасці ў Нацыянальным алімпійскім камітэце. Там ад яго будзе меней шкоды, бо ў 2010-х «нацыянальная бяспека» пад куратарствам сына «самі-ведаеце-каго» сталася нейкім сімулякрам… або пудзілам.

24 красавіка ў лісце на адрас дэпутаткі, старшыні ТБМ Алены Анісім я прасіў: «Калі ласка, зрабіце ўсё магчымае, каб не дапусціць датэрміновага роспуску парламента пад маркай клопату пра “нацыянальную бяспеку”». Не прамінуў спаслацца на 113-ю серыю «Катлет…». Учора, 21.05.2019, атрымаў такі электронны «адказ па сутнасці»: «Я разумею Вашу пазіцыю. Аднак, у сённяшняй сітуацыі я лічу больш важным накіраваць свае намаганні на агучванне і вырашэнне надзённых пытанняў арганізацыі і грамадства. Таму збіраюся яшчэ раз вылучыць сваю кандыдатуру ў Палату прадстаўнікоў. Зразумела, што калі б выбары ў ПП НС адбываліся ў 2020 годзе, то я б не балатавалася. Думаю, што Вы ведаеце: пытанне не ў адсутнасці смеласці ці нейкай меркантыльнасці. Для мяне гэта больш пытанне палітычнай мэтазгоднасці».

А. Анісім у сваім дэпутацкім кабінеце (фота «Еўрарадыё»)

Па-мойму, няма больш надзённых пытанняў «арганізацыі і грамадства», чым абарона Канстытуцыі. Калі гэта не саўсім адчуваюць «народныя абраннікі», то нам, простым смяротным, варта ім падказваць, ветліва й настойліва… Крыху пазней дэпутатка дадала: «Я падумаю. Хоць разумею, што Канстытуцыйны Суд заявіць пра адпаведнасць Канстытуцыі [ўказа пра парламенцкія выбары ў 2019 годзе] ў любым выпадку». Разумею і я такую пазіцыю, але ж палітыка – не тая сфера, дзе заўсёды руліць фаталізм… І пагатоў не тая, дзе ён павінен руліць.

Ігнараванне тутэйшымі норм, замяшанае на глупстве ды самаўпэўненасці, час ад часу выплюхваецца з Беларусі за яе межы. Яркі прыклад – паводзіны старшыні беларускага журы на «Еўрабачанні»; tut.by запытаў, як яго калегі галасавалі на папярэднім этапе, Валер Прыгун і распавёў, хоць гэта было забаронена правіламі. Тутэйшае журы дыскваліфікавалі, і ў мільёнаў «хатніх гаспадынь» па ўсім свеце адклалася ў галовах, што з намі лепей не мець справу. Нават пасля Лукашэнкі – напрыклад, патрэбен будзе крэдыт ад якой-небудзь замежнай арганізацыі, дык яго не дадуць, або дадуць на больш жорсткіх умовах… Тлустая падзяка ўсім, хто практыкуе прававы нігілізм – і дзве падзякі тым, хто, маючы магчымасці працівіцца, глядзіць на яго скрозь пальцы.

*

Ад таго, што Уладзімір Зяленскі, у рэшце рэшт, сеў на прэзідэнцкі фатэль, уражанні дваістыя. З аднаго боку, цешыць тое, што падзеі, паказаныя ў кіно, часам збываюцца… Нават аксесуары на шыі кропля ў кроплю – і дакажыце мне, што жыццё не імітуе мастацтва 🙂

Норман Уіздам у фільме «Містэр Піткін у тыле ворага», 1959; інаўгурацыя-2019

Прыемна таксама, што новы прэзідэнт Украіны прыбірае (збыткоўную) ахову ад сваёй рэзідэнцыі. У сакавіку 2013 г., пры Януковічу, турысты (мы з жонкай) змаглі паглядзець зблізку «Дом з хімерамі» на вул. Банкавай у Кіеве, у верасні 2014 г. мы з Аляксандрам Астравухамужо не.

А з больш сур’ёзнымі справамі – пакуль што нейкая фігня. Ладна там, роспуск Рады – хаця, перафразуючы Вісарыёныча, «іншых дэпутатаў у мяне для Вас няма», і альтэрнатывай «зубастаму» дэпутацкаму корпусу ў бліжэйшы час можа быць толькі нешта падобнае да мляўкай палаты прадстаўнікоў РБ. Але вось ужо 21 мая кіраўніком адміністрацыі прэзідэнта Зяленскага прызначаецца юрыст – былы чыноўнік Януковіча, які пры Парашэнку быў паддадзены люстрацыі, а таму не мае права быць на дзяржаўнай службе. Кіраўнік адміністрацыі – не «дзяржаўная служба»? А-ёй, дужа сумніўна… Карацей, як і варта было чакаць, «эстрадныя метады ўносяцца ў дзяржкіраванне».

На мінулым тыдні прагуляліся з жонкай па цэнтры Мінска – даўнавата не хадзілі ў раён Камсамольскай, Рэвалюцыйнай… Выявілася, што цяпер там пешаходная зона з кавярнямі, вулічнымі музыкамі, гандлем сувенірчыкамі – гэтак сама на плошчы Свабоды, вуліцах Герцэна і Зыбіцкай. Выглядае як закос пад Арбат у Маскве ці пад «Мідрахоў» – вул. Бен-Іегуды з прылеглымі завулкамі ў Іерусаліме. Дарэчы, цяпер і мінскія вуліцы – не без яўрэйскіх нюансаў… «Калекцыйныя» каналізацыйныя люкі са словам на ідышы/іўрыце ўсцяж ляжаць на Камсамольскай недалёка ад Нямігі.

 

У красавіку адкрыўся на Рэвалюцыйнай бар «Сіняя каза» – ён, паводле прызнання ўладальніцы, натхняецца, сярод іншага, творамі Марка Шагала. Мне спадабалася майса пра тое, што назва была ўбачана ў сне… Да вул. К. Маркса, дзе днямі з’явілася псеўдаізраільскае кафэ «Цымес» без цымесу ў меню, мы не дайшлі.

У 1990-х амаль нічога такога не было (праўда, на пл. Свабоды гуртаваліся мастакі), так што ў нейкім сэнсе гастранамічна-турыстычныя зрухі можна лічыць пазітыўнымі, размаітасці ў горадзе пабольшала. Дзівіцца тут не выпадае: перад Еўрапейскімі гульнямі ўрад імкнецца паправіць свой імідж, дый за апошнія 15 гадоў у рэстаўрацыю цэнтра Мінска былі ўкладзены вялікія мільёны. Усё ж мае суб’ектыўныя ўражанні ад «вясёлых кварталаў» у цэнтры сталіцы – як ад балю ў час чумы… Або ад агністай палубы «Тытаніка», які ўжо зачапіў сваю крыгу. Хочацца верыць, што Астравецкая АЭС, практычна пабудаваная «Расатамам», не станецца для нас той самай крыгай, але нагадаю, што ў Турцыі сёлета двойчы знаходзілі расколіны ў падмурку АЭС «Акую», залітым пад эгідай таго самага «Расатама». 🙁

Не магу не адгукнуцца і на крэатыў ад БРСМ: 25.05.2019 збіраюцца ў Мінску рэканструяваць партызанскі парад 1944 г., і нават з удзелам казла 🙂 Праўда, шукаць скрыжаванне вуліцы Кірава з праспектам Незалежнасці людзям і казлу прыйдзецца доўга (гл. фрагмент з карты; праспект пазначаны чырвонай лініяй).

 

А вось якую забаўную замануху прыкмеціў над барам ля гасцініцы «Мінск»:

Яўрэяў засталося мала, ветэранаў вайны – яшчэ менш, але «Беларусь помніць». Па-свойму.

Раз ужо гаворка пра cталічныя кур’ёзы, давайце краем вока зірнем і на «варон» ды «пальмы» побач з прыватным дамком па вул. Веры Слуцкай…

Асновай для іх паслужылі, як няцяжка здагадацца, пластыкавыя бутэлькі.

Цытатнік

«Калі б не рэха, з кім бы гаварыў / Я на зямлі глухіх і безгалосых?» (Фелікс Баторын, 2016)

«Нашто нам Дарэнка, / Як ёсць Федарэнка?» (Уладзімір Паўловіч, 2019)

«Кожны чалавек схільны пераацэньваць значнасць таго, што ён робіць. Інтэлектуалы прадукуюць дыскурс, таму ім (нам) прыемна думаць, што мова прадвызначае рэальнасць. Ніякаму абываталю-цвярозадумцу такая дзіўная думка ў галаву не прыйдзе, чалавек праз уласны вопыт ведае, што мова апісвае рэальнасць» (Андрэй Зорын, 17.05.2019).

«Людзі [ў Расіі] гатовыя ісці на мітынгі, нават гатовы атрымаць дубінкай па галаве. Але ім трэба разумець, як гэта палепшыць іх жыццё. У людзей ёсць рэальныя запыты на паляпшэнне жыцця, на рэалізацыю іх правоў. То бок фармуецца нейкая новая грамадзянская культура. Але ідэі і руху пакуль няма» (Анастасія Нікольская, 20.05.2019).

«Навіны – тое, што прыцягвае ўвагу. Падзеі – тое, што мае наступствы» (Кацярына Шульман, 21.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

22.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.05.2019  00:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (115)

Дзень добры – калі добры! Зноў адказам на мае прапановы, шпурнутыя ў сеціва тры тыдні таму, служыць жалезабетоннае маўчанне. Я ж яшчэ асобна тром дэпутаткам напісаў, каб супраціўляліся датэрміноваму роспуску парламента, – нуль рэакцыі. «Затое» знаны палітаглядальнік не знайшоў лепшага, чым запэўніць публіку, што «Парламенцкія выбары ў лістападзе зручныя і для ўладаў, і для апазіцыі. Верагодны каляндарны план гэтай кампаніі на рэдкасць камфортны… і збор подпісаў, і агітацыя прыпадаюць не на марозныя і апалітычныя калядныя канікулы, не на спякотнае лета, а на яшчэ цёплую і сытую восень» (12.05.2019).

Пакіну за дужкамі рэмарку пра цёплую і сытую восень (адкуль П. Быкоўскаму вядома, што чакае Беларусь праз паўгода?) Проста зафіксую: пасля пары сутак на Акрэсціна ў жніўні 2018 г. П. Б. разважае ў катэгорыях «камфорту» там, дзе гэта гучыць дужа фальшыва… Ну, выкацім гіпербалу: чарговую партыю іншадумцаў вязуць у канцлагер – а тут «альтэрнатыўны» журналіст пачынае радавацца таму, што крэслы ў вагонах гэтым разам мякчэйшыя і туалеты чысцейшыя.

Яшчэ раз і марудна: у цяперашніх умовах роспуск палаты прадстаўнікоў на 10 месяцаў раней за вызначаны Канстытуцыяй тэрмін будзе межаваць з дзяржаўным пераваротам. Намеры & дэкларацыі Лукашэнкі, Ярмошынай ды іншых «зацікаўленых» мусяць турбаваць «грамадзянскую супольнасць» хіба ў апошнюю чаргу: найперш трэба думаць пра тое, як сабраць сілы й даць адпор, зрабіць усё, каб парламент перастаў быць «спячым інстытутам». А навінам-бай кіну адно: калі вас дагэтуль я..ць пасля «белтаўскай справы», то хоць не падмахвайце…

Пра тое, чым ёсць сучасная «незалежная» журналістыка ў РБ, сказана так многа, што няма сэнсу паўтарацца. «Проста пакіну гэта тут» (С):

На хвілінку, ад Салігорска Мінскай вобласці да Светлагорска Гомельскай – мінімум 150 км.

Не без маркоты чарговы раз вярнуўся я з Гарадзеншчыны. І могілкі за Шчучынам, дзе гарою – нябожчыкаў з майго пакалення, і сам Шчучын, фактычна горад удоў… 44 месяцы таму захоўваўся далікатны спадзеў на тое, што Дзень беларускага пісьменства штось пераломіць у лёсе райцэнтра і акругі, але ж не. За гэты час насельніцтва Шчучынскага раёна скарацілася яшчэ на 2,5 тыс. чалавек, г. зн. звыш 5%. Прыкладна такія ж тэмпы скарачэння – у суседніх раёнах: Воранаўскім, Дзятлаўскім, Іўеўскім… Агулам жа на Шчучыншчыне за апошнія два дзесяцігоддзі «Вялікага Беларускага Шчасця» насельніцтва зменшылася на 23 тысячы чалавек, або на 37,3%. Для параўнання, у Калінкавіцкім раёне (недалёка Чарнобыль, экалогія так сабе…) – «толькі» на 13,4 тыс., альбо на 18,6%.

У 2017 г. у пераліку на 10 тыс. чал. колькасць дактароў у Шчучынскім раёне была 33,5, а па Гродзенскай вобласці – 48,6; колькасць бальнічных коек на 10 тыс. чал. – 74,9, а па Гродзеншчыне – 81,5… І вось што пісаў галоўны санітарны ўрач раёна: «Смяротнасць у працаздольным узросце склала ў 2017 годзе 686,69 на 100 тыс. насельніцтва, што вышэй за сярэднеабласны паказчык у 1,7 разы і вышэй за паказнік мінулага года на 11,5%». Bravo, шматгадовыя кіраўнікі Шчучраёна – Казяк, Ушкевіч, Ложачнік! Накіравалі…

Відаць, каб зберагчы раён ад ліквідацыі (чуткі пра ўзбуйненне даўно ходзяць), начальства дабілася, каб райцэнтр выглядаў больш самавіта: летась да яго далучылі тры суседнія вёскі. Цяпер можна ўводзіць у англійскую мову новы дзеяслоў: «to schuch in», г. зн. пашырацца як г. Шчучын, на роўным месцы. Ну і ў беларускай не будзе збыткоўным тэрмін «шчучынг» (займацца шчучынгам = падграбаць пад сябе тое, што «кепска ляжыць» ;))

Прадукцыя мясцовага масласырзавода раз-пораз блакуецца на расійскім рынку… Мо ў блакіроўцы i было палітычнае адценне, але насамрэч сыр і твораг, лагодна кажучы, не зусім тыя, што ў сярэдзіне 2000-х, калі я адмыслова шукаў іх у мінскіх крамах. І хто б уклаў у галаву менеджэрам, што кан’юнктурная налепка «75 год вызвалення Беларусі» на пакунку з творагам – абы-што? Лепшай прыкметай вызвалення быў бы выпуск харчоў, ад якіх не хочацца плявацца… Хоць бы як у Тураве, не?..

Прыватная кнігарня ў цэнтры Шчучына, пра якую пісаў у 2015 г., зачынілася; там аптэка цяпер. А во рэкламуе сябе вандроўны цырк – маўляў, «сайдзёт для сельскай местнасці»:

Вядома, цыркачы не абавязаны быць дактарамі філалогіі. Аднак інстынктыўны недавер правакуюць у мяне абяцанкі тыпу «самые присамые».

Так і не знайшлі за тры гады мясцовыя ўлады рэсурсаў і часу, каб павесіць дошку ў гонар Шарля дэ Голя, які, палонны, утрымліваўся ўлетку 1916 г. у Шчучыне-беларускім. Знаёмае развіццё падзей: спачатку «так-так», што значыць «можа быць», потым «можа быць», якое значыць «не». Тым часам накрыўся «медным тазам» адзін з буйных працадаўцаў – МПМК-166, дзясяткі работнікаў апынуліся на вуліцы. Карацей, сыплецца амаль усё: дэмаграфія, «культурка», медыцына, прадпрыемствы. Толькі ў блогу намесніцы рэдактара мясцовай раёнкі (11.05.2019; за двое сутак – ажно 12 праглядаў) усё вясёлкава: «Які яшчэ горад можа пахваліцца сучасным заводам для перапрацоўкі малочнай сыроваткі, фабрыкай для вырошчвання шампіньёнаў, сонечнымі электрастанцыяй, мотатрасай, стадыёнам для пляжных відаў спорту, школай веславання, школай пілотаў?»

Ачарненне – гэта не мая стратэгія, нямала добрага і ў Шчучыне. Вунь 9 мая гараджане, у т. л. юныя, «усклалі кветкі на брацкай магіле на тэрыторыі былога аэрадрома». Там, дзе 77 гадоў таму загінулі ад рук лап нацыстаў і іх памагатых 2060 яўрэяў.

А каля мінскага вакзала нешта сыпалася ўжо ў простым сэнсе. Не рызыкнуў бы я прайсці пад гэтымі балконамі на вул. Бабруйскай, 7…

Фота 09.05.2019

Публікую гэтыя здымкі, ведаючы, што некаторыя чыноўнікі пачытваюць «Катлеты & мухі». Глядзіш, аператыўна паправяць перад Еўрапейскімі гульнямі, бо сорамна ўсё-ткі. (NB: Аргумент пра гульні ды «прэстыж краіны» можа спрацаваць, а довады наконт (не)бяспекі ўласных грамадзян тут мала каго хвалююць.)

Нашумела – і, пэўна, яшчэ не скончылася – гісторыя з cотнямі тысяч (3-5 мільёнаў?) тон забруджанай расійскай нафты, дастаўленымі ў Беларусь. Нагадаю «вехі вялікага шляху»:

19.04.2019 дзяржаўны канцэрн «Белнафтахім» абвясціў аб тым, што ўжо некалькі дзён з Расіі паступае нафта з перавышэннем канцэнтрацыі хлорарганічных рэчываў у дзясяткі разоў. Расійская кампанія «Транснефть» прызнала наяўнасць праблемы.

22.04.2019 гукалі, што 20 красавіка праз няякасную нафту на Мазырскім нафтаперапрацоўчым заводзе зламалася частка абсталявання.

23.04.2019 прадстаўнік «Белнафтахіма» заявіў, што няякасная нафта дасягнула тэрыторыі Еўрапейскага Саюза. Афіцыйнае агенцтва БелТА, спасылаючыся на спецыялістаў, паведаміла, што паляпшэння якасці нафты (на тэрыторыі Беларусі) не назіраецца.

24.04.2019 Польшча спыніла прыём нафты з газаправода «Дружба» (пракладзенага па Беларусі). Прэс-сакратарка «Белнафтахіма» сказала, што яе арганізацыя «ўжо на працягу тыдня б’е трывогу ў сувязі з пастаўкамі няякаснай нафты, якая паступае з расійскага боку, цярпліва вядзе перамовы з «Транснефтью»… Нашы суседзі не сталі чакаць».

Скокнем на паўмесяца ўперад, і – вуаля! 11 мая робіцца вядома, што каля мільёна тон забруджанай нафты знаходзіцца ў Беларусі, яшчэ толькі «мае адбыцца вялікая тэхналагічная работа па выцісканні нафты, не адпаведнай ДАСТу». В. а. цара каментаваў падзеі так: «Расхлябанасць і бязладнасць на тэрыторыі Расіі… – і вялізная труба была забруджана атрутнай нафтай… Мы недаатрымалі пэўны прыбытак – мы вялізныя грошы страцілі. Гэта сотні мільёнаў долараў… Але я чарговы раз, калі бруд гэты пайшоў, пайшла атрутная нафта, забараніў спыняць участкі нафтаправоду, каб яшчэ большай шкоды Расіі не нанесці».

Няўжо месяц таму не было магчымасці паставіць заслон на шляху дзярма – тутэйшыя ж умеюць «ставіць заслоны» (ідэолагі, здаецца, адно гэта і ўмеюць)? Польшча здолела, а беларусы зноў апынуліся ў ролі мазахістаў, як у тым анекдоце пра цвік у крэсле… І што замінала за тры тыдні адпампаваць разбадзяжаную нафту назад? Ну так, «галоўны» ўжо даў адказ: ён «забараніў», хоць я ўпэўнены, што ў «Белнафтахіме» і ва ўрадзе многія схіляліся да жорсткага варыянту ў стасунках з расійскай фірмай. Матывіроўка забароны – «каб яшчэ большай шкоды Расіі не нанесці» – наводзіць на думку пра тое, што чалавек блытае нацыянальныя інтарэсы Беларусі і суседняй краіны… Чаго тады вартыя «грозныя» словы пра «расхлябанасць» у Расіі? 🙁

Калі ж гэта не чыста балбатня, то задумайся, чалавеча: як краіна з гэткай расхлябанасцю (нядаўная катастрофа суперджэта ў Шарамеццеве, ранейшы пажар у Кемераве, еtc, etc…) можа будаваць у нас атамную электрастанцыю? Так, будоўля амаль завершана, укладзена безліч грошай, але ці не пара спыніцца? Як найменш – правесці там незалежную праверку-рэвізію, у ідэале – арганізаваць усебеларускі рэферэндум наконт таго, ці патрэбная нам агулам тая Астравецкая АЭС?

I – cумна ад таго, што адна асоба зноў усё вырашае сама, а між тым прыпыняць пастаўкі ці не, вяртаць брудную нафту ці не, падаваць у суд на пастаўшчыкоў ці не – усе гэтыя пытанні ўваходзяць у кампетэнцыю ўрада (Савета міністраў), якому А. Лукашэнка летась абяцаў даць больш паўнамоцтваў. Сёлета ў красавіку-маі зноў высветлілася, што нічога не каштуюць у яго вачах ні парламент, ні ўрад… Што казаць пра нас, «простых смяротных», на якіх, скарэй за ўсё, і плануюць у адміністрацыі раскідаць выдаткі ад нафтавага інцыдэнту (як без судовага разбору з усімі экспертызамі, то добра, калі расійскі бок кампенсуе 10-20%).

*

На Дзень Перамогі ў Маскве пайшоў з жыцця 59-гадовы «тэлекілер». Сяргей Дарэнка быў адным з тых, дзякуючы каму я практычна перастаў глядзець ТV – пасля восені 1999 г. з яго вядомымі «наездамі» на Лужкова і Прымакова. Сумна, што чэл памёр; дзівіць толькі, што праз гэта столькі шуму, у тым ліку ў беларускіх выданнях. 19 красавіка памёр выдатны паэт, ганаровы грамадзянін Смаргоні Мар’ян Дукса (1943-2019), і? Многа распавядалі тутэйшыя пра яго і яго даробак?.. Усё па завядзёнцы, як у В. Гафта: «И пусть по радио твердят, что умер Джо Дассен / И пусть молчат, что умер наш Высоцкий…»

  

Гэты верш са зборніка «Горн прымірэння» (1993) – праўдзівы і для мяне самы важны; М. Дукса на фота з shliah.by

*

У сувязі з майсай, распаведзенай у мінулай серыі «К&М», ад старшыні Бел. ПЭН-цэнтра паступіла ведамка (02.05.2019): «Шаноўны Вольф, Паўла Севярынца выключылі на радзе 15 студзеня. Паведаміць пра выключэнне збіралася яму і іншым выключаным пасля чарговай рады 30 красавіка, але ў выніку паведаміла яму 22 красавіка, бо ён спытаўся ў мяне пра гэта ў месэнджэры. Ад жніўня мінулага году мы напісалі Паўлу некалькі лістоў з просьбай заплаціць складкі і папярэджвалі, што ў адваротным выніку мы будзем вымушаныя выключыць яго з ПЭНу. Павел адказаў толькі на адзін ліст і ў ім адмовіўся плаціць складкі праз нязгоду з “гейпрапагандай”, якой нібыта “займаецца ПЭН”». М-да, а Павел-то даводзіў у fb 22 красавіка: «Прычакалі Курапатаў, Вялікадню і, значыць, усмажылі» 🙁 З іншага боку, чаму кіраўніцтва ПЭНа не паведаміла яму пра выключэнне 16 або 17 студзеня?

Цытатнік

«Для лоўкага палеміста папросту не існуе рысаў, пунктаў гледжання і душэўных станаў, на якія няможна было б наляпіць цэтлік, які б самой назвай выкрываў пустэчу, тупасць і нікчэмнасць гнанага праціўніка» (Карал Чапек, 1931?)

«Жыццёвы досвед вучыць нас, / Што дармавое пастаянна / Нам абыходзіцца не танна / І даражэе з разу ў раз» (Фелікс Баторын, 2015)

«Нішто не заганяе ў дэпрэсію так, як Тут няма пра што размаўляць, зверху ўсё даўно вырашана» (Рыгор Юдзін, 12.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 13.05.2019  18:11

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (109)

Шалом у гонар праўдзівай вясны! Сёння першае слова – чытачам.

Піша Алесь Рэзнікаў: «Мяне ўразіў 19 сакавіка выступ клейзмерскай (калі так можна назваць) дзявочай капэлы з Барысава Жыдовачка ў кавярні Гудвін у Менску. Выступ і танцы былі вельмі захапляльнымі і эмацыйнымі, быў таксама паказаны анонс бязгукавага чорна-белага фільма Чароўныя нажнічкі, прычым музыкі падчас фільмы гралі як тапёры. Фільм аздоблены прыкольнымі тытрамі… Было крууута!» Сам я фільму і танцаў не бачыў, але веру. І незнаёмыя мне «жыдовачкі» хаця б спрабуюць нешта зрабіць для рэканструкцыі яўрэйскай мінуўшчыны… Яны больш сімпатычныя, чым журналіст-краязнавец Кастусь Ш., які знайшоў у сеціве сканы даваенных яўрэйскіх газет (газеты выходзілі ў яго родным Глыбоцкім краі) ды «ўключыў іронію»: «Хоць ты ідзіш цяпер вучы». І потым у фэйсбучнай дыскусіі: «А нашто беларусу ідыш ведаць?» ¯\_(ツ)_/¯

Анатоль Сідарэвіч, гісторык & юдафіл, які займае ў беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі якраз тую ж пасаду, што І. В. Каламойскі – ва ўкраінскім «УКРОПе», яшчэ ў 2016 г. тлумачыў, навошта беларусам ідыш. Сёлета ж ён – Сідарэвіч, а не Каламойскі – падзяліўся сваім запісам з дзённіка (22 сакавіка 2019 г.):

Учора вярнуўся з Вільні. Чатыры дні працаваў у бібліятэцы імя Ўрублеўскіх. «Гоман» (тыя нумары, якіх няма ў Менску), «Przegląd Wileński», рукапісы…

Іду па Вялікай у бок вакзала і чую ці то барабан, ці то іншы ўдарны інструмент, а потым – пяянне. Галасы маладыя, бадзёрыя, спяваюць хораша. Нарэшце бачу, што на другім баку вуліцы насустрач рухаецца невялікая калона.

Людзі спыняюцца, узіраюцца. Хто і з якой нагоды гэтак пяе? Мне стукнула ў галаву, што гэта ж Пурым… На літоўска-беларуска-польскай трасянцы тлумачу людзям, што гэта židai святкуюць вялікае і вясёлае свята, свята выратавання.

Шкада, не ведаю слоў тае песні. Пра што яна – пра смерць Амана, пра Эсфір? Шкада, што не малады і часу да адпраўлення цягніка ў абрэз, а то і далучыўся б да вясёлага натоўпу, які святкуе Пурым радаснымі спевамі.

У жыцці сустракаў толькі адну жанчыну з імем Эсфір (Эстэр).

Мне было 16. Я прыехаў з Заходняй Беларусі ў Слуцак. У Слуцку на макароннай фабрыцы, дзе працавала мая цётка Валя, я ўбачыў, як робяць цеста для джэмаў і павідла. Яблыкі, шмат яблыкаў ашпарваюць з вялікага шланга, а потым гэтую масу перапрацоўвае машына…

Я ўражаны. Побач са мною стаяць мая цётка і Эсфір Ізраілеўна, з якою цётка мяне пазнаёміла. Эсфір Ізраілеўна жыве ў доме цётчынага свёкра… Я кажу:

– Гэта ж і гніль, і чэрві ў цеста ідуць…

І чую голас Эсфіры Ізраілеўны:

– Мальчик, не то черви, что мы едим, а то, что нас ест.

Колькі год прайшло, а помніцца. На ўсё жыццё ўрэзалася ў памяць. Як і вочы Эсфіры Ізраілеўны. Поўныя смутку вочы дачкі свайго народа. І зноў успомніў. Габрэйская дзяўчынка, якая з яблыкам у руцэ сядзіць у хаце ля акна і глядзіць на вуліцу. Маладзенькая, прыгожая «дщерь Иерусалимская», а вочы ўжо поўныя смутку. Гэта кадр з фільма Валерыя Рыбарава «Чужая бацькаўшчына» паводле аднайменнага рамана Вячаслава Адамчыка. Я кансультаваў той фільм. Аператарам фільма быў Фелікс Кучар. Яго бацька – Алесь (для мяне – Айзік Евелевіч) Кучар.

А. Рэзнікаў (фота В. Р., верасень 2018) і А. Сідарэвіч, фота адсюль

Ізноў пра «раскол» (матэрыял А. Багуслаўскай быў падрыхтаваны для «Дойчэ веле» і з тыдзень таму растыражаваны тутэйшымі як вялікая мудрасць). Паўтаруся, пакуль што няма ў Беларусі глыбокіх расшчылін, прынамсі глыбейшых, чым у суседніх краінах. Калі «расколы» ёсць, то лакалізаваныя, на маргінэсе, і палохаць грамадства жудкай фрагментацыяй не выпадае. Наадварот, часцяком яно занадта аднароднае і прадказальнае: ёсць «галоўны», і ёсць тыя, хто ідуць у ягоным фарватэры, нягледзячы на дэкларацыі аб нязгодзе. «Прэзідэнцкія выбары» 2015 г. прадэманстравалі, як гэта бывае, дый «Вялікія размовы» 2017 і 2019 гг…

Між тым пра раскол гукаюць ужо і тыя, каторым муляе незалежнасць Беларусі. Для такіх аўтараў ён – сінонім (або эўфемізм) хаосу, што вымагае знешняга ўмяшання. Дальбог, як-небудзь разбярэмся без парадаў расійскага Eadaily… хаця, вядома, тое, што ад аўтарытарнага рэжыму ў рамках так званай справы «рэгнумаўцаў» пацярпелі карэспандэнты гэтага агенцтва, ніяк не цешыць.

Прайшоў Дзень Волі, да якога былі прымеркаваныя не толькі два канцэрты, у гродзенскім Каложскім парку ды мінскім Кіеўскім скверы, але і шахматны турнір у Саюзе беларускіх пісьменнікаў. Спробу даць міні-канцэрт на свежым паветры пад вечар 25.03.2019 зрабілі таксама чацвёра музыкаў: Павел Аракелян, Зміцер Вайцюшкевіч, Ігар Варашкевіч і Лявон Вольскі. Яны прыйшлі на рог мінскіх вуліц Рэвалюцыйнай і Камсамольскай, пачалі расчахляць свае інструменты… Тут-то іх і падграбла доблесная міліцыя, на што гродзенскі партал з’едліва заўважыў: «Гэта вам не Гродна». Пасля пары гадзін у пастарунку музыкаў адпусцілі.

Шчыра паважаю ўдзельнікаў згаданай чацвёркі (каго больш, каго менш), аднак ад гісторыі – прысмак фальшу, як быццам некаму выгадна было выставіць іх у ролі «хлопчыкаў для біцця». У выніку «СБ» гэтак іх і абмалявала

Калі планавалася «апалітычная» творчая сустрэча ў цэнтры Мінска, то можна было паспрабаваць заранёў дамовіцца з органамі ўлады (і забарона падмачыла б рэпутацыю чыноўнікаў: чаму, напрыклад, джазістам можна музіцыраваць на плошчы Свабоды, а рокерам – не, дый Аракелян таксама «дае джазу»?). Калі пратэстная акцыя – мо ўсё ж не варта было паведамляць месца і час у сеціве, а паклікаць з сабою адно давераных людзей? Ну, зразумела было, што cход за пару кварталаў ад КДБ і міністэрства ўнутраных спраў будзе ўспрыняты як выклік, асабліва 25-га… Пасля сеціўных абвестак да затрымання музыкаў яўна рыхтаваліся, а на нестандартную сітуацыю спецслужбоўцы адрэагавалі б не адразу, мінут праз 10… За гэты час рокеры шмат чаго паспелі б выканаць.

Калі ўсё ж хацелася сумясціць прыемнае з карысным – максімальна паказаць сваё майстэрства і адзначыць Дзень Волі без санкцыі начальства – то можна было выбраць варыянт з іншай «кропкай» у цэнтры Мінска, сярод дамоў, дзе рэальна жывуць людзі. На Рэвалюцыйнай цяпер пераважна офісы, а ў двор, дапусцім, на Нямізе-8 або Старажоўскай-8 спусціліся б «народныя масы». Дый міліцыя не адразу б даехала туды (калі б увогуле вырашыла звязвацца), і меўся б шанс, што пасля кароткай гутаркі творцаў бы пакінулі ў спакоі, далі адыграць свае сеты. Лёгка даваць парады «заднім чыслом»? Ну, проста я стараюся разлічваць не на адзін ход уперад, а хаця б на 2-3…

Паколькі набліжаецца Першае красавіка, скапіраваў заметку з выдатным загалоўкам (газета «Свободные новости плюс» жжот):

Bravo, галоўны рэд. Васіль Уладзіміравіч Зданюк! Смяшнейшы хіба Аляксандр Рыгоравіч з набегам на Шклоўшчыну і абвяшчэннем «ваеннага становішча» ў сельскай гаспадарцы. А яшчэ – з заявай 22.03.2019 пра тое, што Сінявокая стала эпіцэнтрам нашага рэгіёна. Стары жарт гэта ўсё нагадала – «Ядзерная бомба заўсёды трапляе ў эпіцэнтр». Слушна заўважыў К. Жываловіч: «У нашай краіне ўсё настолькі цыклічна, што час ад часу былую папулярнасць набываюць показкі з барадой даўжэйшай, чым у старога Хатабыча».

Неўзабаве лета, і няхай бы «сонцападобны» даводзіў сваю дзеяздольнасць у іншыя спосабы, чым «чыжыкаў есці». Напрыклад, узяў бы прыклад з Маа, які ў 1966 г. фарсіраваў Янцзы, і ў чэрвені, як зусім пацяплее, пераплыў бы цераз Камсамольскае возера ў самым шырокім месцы, балазе новая рэзідэнцыя па суседстве. Каб Рыгорыч не засумаваў, гатовы плысці побач і распавядаць усялякія майсы пра ўсенародную любоў. Гэй, там, у адміністрацыі – падумайце! Другі раз магу і не прапанаваць 🙂

* * *

Блізу Дня Волі дзеля чарговага эксперыменту даў бясплатныя (але небескаштоўныя) парады рэдакцыям двух сайтаў: дзяржаўнага government.by i прыватнага tut.by. Вынік не на карысць прыватніка… Сайт Савета міністраў РБ цягам аднаго дня паправіў шэраг памылак (напрыклад, намеснік прэм’ер-міністра ў беларускай версіі стаў не «Васілявіч», а «Васільевіч», хоць і пакінулі «Ляшенка» замест правільнага «Ляшэнка»; у англамоўнай частцы пазначана цяпер, хто ў нас міністры прамысловасці, сувязі, etc). Ну, а сайт, які чамусьці лічыцца вотчынай М. Золатавай – насамрэч за яго адказвае гендырэктарка Людміла Чэкіна, якая дэ-юрэ і з’яўляецца адзінай галоўнай рэдактаркай tut.by – цягам некалькіх дзён не знайшоў часу актуалізаваць інфармацыю. Ён па-ранейшаму адпраўляе чытачоў у «блогі tut.by»… ліквідаваныя звыш трох гадоў таму.

Тутбаеўцы – як Бурбоны; тых нічога не навучыла французская рэвалюцыя, гэтых – «справа “БелТА”»… На каліва не здзівіўся, калі заўважыў у матэрыяле 27.03.2019, прысвечаным адноўленаму «інтэлектуальнаму клубу Святланы Алексіевіч», кідкае парушэнне журналісцкай этыкі:

З. Пазняк адмаўляе, што ўвогуле размаўляў з Алексіевіч, адхрышчваецца ад прапаноў «не пускаць у краіну ніводнай таблеткі». У той жа дзень, 27 сакавіка, пісьменніца прызнала, што не размаўляла з палітыкам на гэтую тэму, а пераказала словы нейкіх «заходніх журналістаў»… (зноў напрошваецца стары анекдот, ужо пра Каруза – «Рабіновіч напяяў»). За 4 дні супермегапартал не зрабіў апдэйт і не падрыхтаваў новы матэрыял, дзе даў бы слова другому боку. Падобна, тутбаеўскія спадарыні, апекшыся на адносінах з уладамі, вырашылі канвертаваць свае пакуты… не ў свабоду, а ў Пафігізмъ Самы Настаяшчы. Ну ОК; буду ведаць, каму (не) давяраць.

І яшчэ раз пра «Beauty Run», дакладней, пра «5000 жанчын», якія «прабеглі па цэнтры Мінска» 08.03.2019 (а таксама пра «5 тысяч чалавек» у Кіеўскім скверы 24.03.2019 – на пятачку ля мінскага кінатэатра «Кіеў» і 2500 святкуюшчых не змясцілася б). Вось так выглядала адзіная трыбуна cалігорскага стадыёна «Будаўнік» 30.03.2019 на футбольным матчы «Шахцёр» (Cалігорск) – «Тарпеда» (Мінск), які, паводле пратаколу, наведала 3600 гледачоў. Усяго cтадыён здольны прытуліць 4200 балельшчыкаў.

Фота з pressball.by

Найлепшы камент да гэтага здымка зафігачыў bion86: «Так у іх ёсць падземная трыбуна, там шахцёры матч глядзяць! 🙂 🙂 :)». Няблага адзначыўся і Georg: «Пачалі ўжо трэніравацца ў падліках, скора выбары 🙂»

А зараз хвіля сур’ёзнасці! «Радыё Рацыя» паведаміла, што ўбачыў свет сакавіцкі выпуск «Слонімскага краю». Краязнавец Міхась Шуляк апісаў у ім жыццё даваеннай вёскі Азярніца, насельніцтва якой было часткова яўрэйскім: «матэрыял аздоблены рэдкімі здымкамі азярніцкіх і слонімскіх яўрэяў».

«Вольфаў цытатнік»

«Жыццёвы досвед вучыць нас, / Што дармавое пастаянна / Нам абыходзіцца не танна / І даражэе з разу ў раз» (Фелікс Баторын, 2015)

«Па дзіўным супадзенні часцей за ўсё мяняюцца якраз тыя прававыя акты, якія непасрэдна тычацца жыцця грамадзян. Як мы разумеем, нестабільнасць права ў гэтай сферы – у інтарэсах дзяржавы і не ў інтарэсах грамадзяніна. Чаму? Таму што грамадзянін застаецца вечна вінаватым, ён не можа ўсачыць за хаатычнымі непрадказальнымі зменамі» (Кацярына Шульман, 26.03.2019)

«Я не люблю сацыяльных феноменаў. Я не сутыкаюся з соцыўмам – я бачу людзей» (Барыс Грабеншчыкоў, 28.03.2019)

«Сярод асноўных проблем постсавецкай публікі хачу вылучыць абсалютнае неразуменне або скажонае ўспрыняцце элітарнасці. Максімум, каго тут лічаць элітай — тых, хто паспеў завалодаць большым рэсурсам, не маючы пры гэтым неабходных інтэлектуальных здольнасцей да яго захавання, прымнажэння, як і да далейшага асабовага росту» (Аліна Вітухноўская, 29.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

***

Рэдакцыя belisrael.info не заўсёды падзяляе погляды аўтараў

Апублiкавана 31.03.2019  23:37

Водгукі

* * *

«Хоць ты ідзіш цяпер вучы». Як на мяне – гэта не іронія, а сумная зацемка. Я сам, як тыповы беларус, ведаю пару словаў з ідышу, а вучыць лянуюся, але купіў фаліянт – слоўнік Астравуха і часам зазіраю, каб чарговы раз упэўніцца, што во, і гэтае дзіўнае неславянскае слова таксама ў беларускую прыйшло з ідыша, альбо праз яго.

Віктар Сяргейчык, г. Мінск

* * *

Пра падзел у грамадстве. Нягледзячы на тое, што рэгулярна пачытваю «Нямецкую хвалю», ад згаданых Вамі артыкулаў бачыў толькі загалоўкі, далей глядзець было нецікава. Вось на пачатку 1990-х падзел быў! І мы з сястрой час ад часу рабілі «пэрформансы»: у грамадскім транспарце адзін размаўляў на рускай, другі – на беларускай мове (аднойчы нам за гэта рэдактарка часопіса каляндар падарыла). Так, людзі чакалі бойкі, а зараз што… Ну, хіба што дзякуючы расійскаму тэлебачанню яшчэ магчымы сваркі на тэму «Крым чый?», а па«ўнутранай палітыцы» збольшага пануе згода (не, колькі разоў быў сведкам палітычных спрэчак у электрычках, але «няма таго, што раньш было!»).

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

Дадана 01.04.2019  19:08

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (108)

Шалом-бай! Выглядае, не памаглі мае ўшчуванні 11-га і 19-га сакавіка. Чытаю:

«21 сакавіка ў Мінску адбыўся арганізацыйны сход грамадскай канстытуцыйнай камісіі. Яна збіраецца распачаць працу над новай Канстытуцыяй... Новая Канстытуцыя будзе грунтавацца на базе Канстытуцыі 1994 г. без зменаў, унесеных на рэферэндуме 1996-га».

Што характэрна, кіраваць камісіяй маюць тыя ж людзі, якія ў сярэдзіне 1990-х пра… маталі лад, пры якім дзейнічала Канстытуцыя ўзору 15.03.1994.

На каго ўсё разлічана? У пачатку лістапада 1996 г. Алена Л., супрацоўніца факультэта палітычных і адміністратыўных навук ЕГУ, неафіцыйна запрашала нас, студэнтаў, прыйсці ўвечары на плошчу Незалежнасці і падтрымаць Вярхоўны Савет у яго баруканні з прэзідэнтам. Я пад’ехаў, паглядзеў… Паловы гадзіны мне, трэццякурсніку, хапіла, каб сцяміць, што кашы з такімі пратэстоўцамі не зварыш. Калі я не купіўся на іхнюю самапрэзентацыю ў свае 19 год (прычым не галасаваў ні за лукашэнкаўскі «суперпрэзідэнцкі» праект, ні за няжыццяздольную альтэрнатыву ад «аграрыяў і камуністаў»), няўжо-такі куплюся ў 41? 😉

Самацытатка (14.05.2017): «з пераважнай большасцю публічных асоб, якія прэтэндуюць на тое, каб стаць альтэрнатывай клану Лукашэнак, у мяне чыста музычныя рознагалоссі… Звычайна гэтыя асобы проста не трапляюць у такт: маўчаць, калі трэба гаварыць, гавораць, калі трэба дзейнічаць, мітусяцца, калі трэба падумаць».

А па сутнасці… Ну так, груба і крыва была перароблена Канстытуцыя ўвосень 1996 г., але новая версія дзейнічае (з адыёзнай папраўкай 2004 г., якая, аднак, не тычыцца размежавання паўнамоцтваў) звыш 20 гадоў, дык што ўжо цяпер? Ад таго, што будзем войкаць над лёсам кабеты, згвалтаванай у пяшчотным узросце, яна зноў стане нявінніцай?

Каторы раз падкрэслю для маладых і перспектыўных палітыкаў, у тым ліку для Мечыслава Грыба, генеральнага сакратара (кіраўніка спраў) Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі: занялі адказныя пасады – варта займацца рэальнай палітыкай, а не «настальгічным турызмам». Усведамляю, праўда, што падобныя заклікі – як аб сценку гарох. ¯\_(ツ)_/¯

У 2000–2010-х гг. праз шматразовыя расчараванні ў рэальнасці адбылася віртуалізацыя публічнай (у прыватнасці, палітычнай) прасторы, памножаная на традыцыйную «памяркоўнасць». Вынік – грамадства ў нейкім сэнсе яшчэ больш закрытае, чым у часы «камуністычнай Вандэі» (рубеж 1980–1990-х гг.). Па-мойму, не варта шмат казаць пра «раскол» у Сінявокай, дарма што многія кажуць, відаць, спрабуючы зарабіць сабе дадатковыя балы. Дыягназ на «Дойчэ веле» 23.03.2019 няслушна быў пастаўлены: «бакі беларускага грамадства» не дзейнічаюць на «знішчэнне» адно аднаго, а збольшага мадзеюць у сваіх інфармацыйных пухірах ды не чуюць, не жадаюць чуць альтэрнатыўных ідэй. Калі коратка: у дрыгве няма расколу, для якога патрэбны больш-менш акрэсленыя пазіцыі бакоў, а «знікненне агульных сэнсаў і каштоўнасцей, якія яднаюць людзей у грамадства і нацыю» завецца іначай (напрыклад, анаміяй).

Разам з тым не перабольшваў бы маштабаў і закаснеласці згаданай анаміі. Незалежнасць сама па сабе задае рамкі для супольнай эканамічнай дзейнасці, а апошняя аб’ектыўна падмацоўвае агульныя інтарэсы яе ўдзельнікаў, у тым ліку беларусаў і яўрэяў. Так ці інакш адбываецца дыялог (калі хочаце, міжэтнічны) – ні «гета», ні «рыса аселасці» ў сучаснай Беларусі немагчымыя. Зразумела, формы й нормы гэтага дыялога далёка не заўсёды цешаць.

Я ўжо цытаваў дасціпнага Алеся Чобата, які ў снежні 2001 г. заляпіў: «Народ горшы за любую ўладу. Бо ўладу зьмяніць можна, а народу ня зьменіш». Нямала, дарэчы, разумнага напісаў паэт – рэкамендую… Гісторыя пра тое, як мастак Уладзімір Крукоўскі ў 1991 г. хадзіў «за нашымі дэмакратычнымі і патрыятычнымі дэпутатамі», сёлета амаль паўтарылася. Улетку 2017 г. была запрошана мая помач у працы над перакладам Хаіма Нахмана Бяліка на беларускую, і зборнічак выйшаў у тым жа годзе. Але дзівун з групы, згаданай Чобатам, чамусь вырашыў, што я мушу бегаць за ім па кніжку з перакладам. Cпярша былі мэйлы такога зместу: «Дарагі Вольф! Як рэдактар Вы сябе праявілі абсалютна прафэсійна і адказна паверце мне!» Потым – спасылкі на ўласную занятасць, маралізатарства… Што замінала ўкласці кніжку коштам 3 рублі ў канверт за 1 рубель (0,5$) i адправіць на пазначаны мною адрас – дагэтуль не разумею. Трапная ёсць прымаўка: «Як бяда, так да жыда, як па бядзе, дык ідзі к чорту, жыдзе» – не адно пра яўрэяў.

* * *

Надоечы прыйшла на мэйл адозва з рэкламай «Цайтшрыфта» – гэта «штогоднік, прысвечаны яўрэйскай тэматыцы», які выдаецца цэнтрам яўрэйскіх даследаванняў Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта. Выходзіў у 2011–2016 гг. і, напэўна, зноў будзе выходзіць, прынамсі «матэрыялы для чарговага выпуску прымаюцца да 1 чэрвеня 2019 г.».

Хай людзі пішуць у «Цайтшрыфт», я не супраць, але сам пакуль што ўстрымаюся. Адна з прычын – з’яўленне ў 2017 г. артыкула рэдактара «Цайтшрыфта» Змітра Ш. «Беларускі арыенталізм і “беларуска-яўрэйская ўтопія” (да пастаноўкі праблемы)». Да прыкладу, аўтар смела піша, што «паводле Ю. Хадыкі, яўрэі займалі ў БССР [1980-х гг.] другое месца паводле колькасці насельніцтва» – і тут жа «абвяргае» аднаго з лідараў БНФ, спасылаючыся на перапіс 1989 г. Між тым нябожчык Хадыка ў 1997 г. і не казаў пра месца яўрэяў у агульнай колькасці насельніцтва, а ацэньваў долю прадстаўнікоў розных этнасаў (карэктна або не – іншае пытанне) у дырэктарскім корпусе позняй БССР…

Пасля колькіх гадоў рэдактарства падобныя «ляпы» дзіўнавата прапускаць у сваіх тэкстах, але залішняя самаўпэўненасць, на жаль, увогуле характэрна для дзейнасці Ш., які аналізуе (пара)палітычны дыскурс, ігнаруючы метадалогію, выхопліваючы асобныя постаці ды выказванні з кантэксту… Карацей, «нацягваючы саву на глобус».

Кандыдат гістарычных навук вяшчае (цытую без перакладу): «В окончательном виде белорусско-еврейская утопия была сформулирована в самом конце 1980-х – начале 1990-х гг. На рубеже ХХ-ХХІ вв. в таком жанре” написаны часть работ Я.З. Басина, Э.Г. Иоффе, Л.М. Лыча, В.М. Рубинчика, А.Ф. Смоленчука и др.»

«В.М. Рубинчик» – гледзячы па ўсім, ваш пакорлівы слуга, бо іншыя Рубінчыкі на рубяжы стагоддзяў праблематызацыяй беларуска-яўрэйскіх адносін у газетах-часопісах не займаліся. Праўда, паводле пашпарту я Владимир Павлович 🙂 Сам Ш. раней не раз спасылаўся на мае тэксты, дык можна было запомніць…

Утопія як з’ява, у прынцыпе, не адштурхоўвае. Адну са сваіх першых навуковых работ, апублікаваную, здаецца, у зборніку РІВШ БДУ, назваў «Утопія і сучаснасць, або Сучаснасць утопіі». Даводзіў, што ўтапісты – крэатыўныя рабяты, якія нярэдка дапамагаюць чалавекам рухацца ўперад… Але ўвогуле-то я – скептык і рэаліст; ніколі не «навяваў чалавецтву сон залаты».

У адным шэрагу з Басіным ды Іофе мне стаяць няёмка нават «па тэхнічных прычынах» (абодва, мякка кажучы, не ва ўсіх выпадках рабілі розніцу паміж «калгасным» і «сваім», а адзін яшчэ і пустабрэх, не раз прызнаны такім праз суд). І галоўнае – што Ш. мае на ўвазе пад бел.-яўр. утопіяй? Пан адказвае: «пэўны кірунак у беларускай гістарычнай, гісторыка-публіцыстычнай і мастацкай літаратуры, які ідэалізуе беларуска-яўрэйскія сувязі (кантакты) на працягу некалькіх соцень гадоў іх існавання». Далей фармулюе тэзісы, што пашыраюцца прадстаўнікамі «кірунку»:

– яўрэі жывуць поруч з беларусамі вельмі працяглы час, прыкладна з ХІ-ХІІ стст., і абодва народы заўсёды мірна суіснавалі.

– яўрэі сфармаваліся пад уплывам беларускага этнасу; яўрэйства ў Беларусі шмат у чым злілася з беларускім народам паводле традыцыяў і звычаяў;

– яўрэі і беларусы былі аднолькава гнаныя як рускімі памешчыкамі, так і польскімі панамі; улічваючы гэта, яўрэі павінны падтрымліваць беларусаў у іх палітычнай барацьбе;

– і яўрэі, і беларусы заўсёды залежалі ад больш магутных суседніх нацый (палякаў і рускіх) і лёгка паддаваліся асіміляцыі;

І г. д., аж да «адраджэнне мовы іўрыт, ініцыятарам якога стаў ураджэнец Беларусі Э. Бен-Іегуда, можа служыць узорам для адраджэння беларускай мовы».

Усё настолькі пальцам у неба! Наадварот, яшчэ студэнтам у канцы 1990-х я спрачаўся з выкладчыкам гісторыі, які праводзіў паралелі паміж адраджэннем іўрыта і беларускай – даводзіў, што сітуацыі істотна розныя. Смяяўся са спробаў Э. Іофе абмаляваць Беларусь як «радзіму яўрэйскіх сланоў» (выраз Віталя Зайкі ў «Аrche», № 3, 2000), дзе яўрэі атабарыліся быццам бы ажно ў часы Полацкага княства. Не пераацэньваў уплыву беларускага этнасу на фармаванне тутэйшых яўрэяў, асабліва ў «дасекулярны» перыяд (да ХХ ст.). І, вядома, нідзе не сцвярджаў, што два народы заўсёды мірна суіснавалі; ні ў «Аrche», ні ў «Нашай Ніве», ні ў «Анахну кан», ні ў навуковых публікацыях. У 2015 г. прапаноўваў паверыць Уладзіміру Караткевічу, які занатаваў у сваім дзённіку 1960-х гадоў пра яўрэяў ВКЛ: «жылі тут не добра і не кепска, і з прывілеямі, і з паборамі, і з гвалтам…» («Дзеяслоў», № 78, 2015).

Іншая справа, што ў пачатку 2000-х і пазней я выступаў за такія (мабыць, не ўсім патрэбныя) рэчы, як кансалідаваная яўрэйская абшчына ў Беларусі + дыялог яўрэйскіх інтэлектуалаў з беларускай «культурнай элітай», які вёўся б, між іншага, і па-беларуску. Калі гэта было ўтопіяй – ну, даруйце… Па-мойму, у другой палове 2010-x і кіраўнікі «абшчыны» перасталі бясконца сварыцца міжсобку, і дыялог худа-бедна вядзецца, і наагул, «прафесійныя яўрэі» сталі больш цікавіцца беларускай мовай. Той самы афіцыёзны «Авив» раз-пораз публікуе ў сябе белмоўныя матэрыялы, нават «тарашкевіцай» 😉

Чарговае сведчанне паступовага развароту яўрэйскіх суполак да беларушчыны – выхад кнігі Фелікса Баторына «Яблычны пах цішыні» (Мінск: Кнігазбор, 2018. 308 с., 200 экз.). Частку грошай на гэты зборнік вершаў ахвяравалі «яўрэйскія лідары», і атрымалася няблага. Наконт слова «жыд» у беларускай Ф. Баторын, як выявілася, мае адмысловы вершык 2010 г.: «Перш чым сцвярджаць: «Антысеміт!» – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць «жыд», / Бяда, што б’юць габрэя!» А во радкі, напісаныя ў 2011 г. і актуальныя дагэтуль, з верша “Разважанні на габрэйскіх могілках, апаганеных фашысцкай свастыкай»: «У людскасці душы надзея на збавенне. / А людскасць існуе, не ведаючы рас…»

Вокладка новай кнігі Ф. Баторына; помнік у Курапатах з надпісам на ідышы, апаганены невядомымі (сакавік 2019)

Нягледзячы ні на што, з паліндромным Днём Волі ўсіх (101!) Напэўна, яшчэ не позна тым, каторыя ў Ізраілі, заруліць да ашдодскага камяня ў гонар Янкі Купалы, і павіншаваць адно аднаго. У праграме арганізатараў «традыцыйнае ўскладанне кветак да помніка, беларуская музыка, агульная радасць і весялосць пад ізраільскім бел-блакітным і беларускім бел-чырвона-белым сцягам». Чаму б і не?

«Вольфаў цытатнік»

«Разважаючы пра раздачу прызоў гісторыяй, трэба кіравацца не фактамі, а тэндэнцыямі, мысліць свет у дынаміцы, а пад актуальнасцю разумець не тое, што тут і цяпер, але тое, што па крайняй меры на паўкрока ўперадзе. І перастаць назойліва ганарыцца, хваліцца мінулым» (Аляксандр Няклеса, 15.03.2019)

«У свеце філасофаў прынята далікатна абыходзіцца нават з найгоршымі ідыятызмамі… Мы занадта далёка зайшлі ў сваёй далікатнасці адносна забабонных мудрацоў. Пара скончыць з гэтым, аддзяліць навуковую гіпотэзу ад дэмагагічнага вымыслу, навуку – ад фантазіі, добрасумленныя філасофскія высілкі – ад пустой балбатні» (Юзеф Марыя Бахеньскі, «Сто забабонаў», 1987)

«Калі ў вашай галаве хаос і каша, гэта ўсяго толькі паказнік таго, што вы адпавядаеце эпосе. Я ўсё яшчэ ўпэўнены, што агульначалавечыя законы існуюць, але бываюць эпохі, калі, насамрэч, нагадваць пра іх і змагацца за іх – занятак не для ўсіх, шчыра скажам» (Дзмітрый Быкаў, 15.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

25.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 25.03.2019  16:06

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (100)

Шалом! Ну во, дажыліся – кшталт «вялікага юбілею»… Хацеў бы назваць тых, каторыя не адмаўляліся супрацоўнічаць з серыялам «Катлеты & мухі» (est. 2015). Гэтыя людзі давалі каментарыі, слалі водгукі і/або матэрыял для будучых серый, цытавалі асобныя выпускі, бывала, зацята спрачаліся з аўтарам: Маргарыта Акуліч, Уладзімір Бараніч, Сяргей Будкін, Інэса Ганкіна, Юрась Гарбінскі, Уладзімір Гінзбург, Якаў Гутман, Зміцер Дзядзенка, Андрэй Дубінін, Алена Ждановіч, Фёдар Жывалеўскі, Алег Зелянцоў, Ігаэль Іегудзі аka Косця Лук, Леў Казлоў & Галіна Кур’яновіч, Сяргей Каспараў, Павел Касцюкевіч, Уладзіслаў Каташук, Васіль Кісляк, Зміцер Левіт, Дзмітрый Лыбін, Антон Лявіцкі, Людміла Мірзаянава, Гена (Гдалія) Пекер, Ігар Пушкін, Аляксандр Розенблюм, Дзмітрый Рослаўцаў, Святлана Рубінчык, Уладзь Рымша, Пётр Рэзванаў, Алесь Рэзнікаў, Павел Севярынец, Анатоль Сідарэвіч, Іна Соркіна, Сяргей Спарыш, Анатоль Старкоў, Віктар Сяргейчык, Юрый Тэпер, Аліна Федарэнка, Васіль Фрэйдкін, Алекс Фурс, Фелікс Хаймовіч, Віталь Цыганкоў, Раман Цыперштэйн, Андрэй Шуман, Ганна Янкута… Усім і кожнаму – мех падзяк! І два мяхі – рэдактару belisrael.info Арону Шусціну, які звыш сарака месяцаў церпіць гэта во ўсё :-/

Былі поспехі, мільгалі няпоспехі – да прыкладу, няспраўджаныя прагнозы. Суцяшаю сябе трывіяльна: маўляў, з кожным здараецца (а як яшчэ?). «Жырыноўскі па ўсіх параметрах не дацягвае да палітычнага лідара. І таму ў яго няма будучыні», – казаў пасол Расіі ў Ізраілі Аляксандр Бовін у інтэрв’ю «Новостям недели» (красавік 1994). І ў сваім дзённіку 1993 г. «чалавекавед» Бовін (1930–2004) занатаваў пасля першых выбараў у Дзярждуму: «Упэўнены, што за межы ХХ стагоддзя ён не выйдзе. Як палітычны лідар, зразумела». «Несапраўднага пасла» няма, а палітык на літару «Жэ» ёсць – летась атрымаў на расійскіх прэзідэнцкіх выбарах мільёны галасоў, трапіўшы ў тройку, як тое ўжо здаралася ў 1991 і 2008 гадах… ЛДПР выглядае – не скажу, што стала – амаль рэспектабельнай партыяй, і сёлета Аляксей Навальны ўжо гатовы падтрымаць яе кандыдата ў Піцеры (кажа, абы не ад «Адзінай Расіі»).

Ва ўсіх сэнсах бліжэйшы да нас прыклад – з Вадзімам Іосубам, папулярным у СМІ аналітыкам нейкага фінансавага агенцтва. Будзе казаць 28.01.2019: «На тыдні, які пачаўся…, еўра можа патаннець, знізіцца да 2.42» А паглядзіце, як на тыдні мяняўся курс:

Інфа з https://myfin.by/currency/eur (28.01.2019 – 03.02.2019). Cіняя лінія – курсы куплі, чырвоная – продажу. Еўра з 2.45 падаражэў да 2.47 руб., г. зн. амаль на 1%.

«Геапалітычных» прагнозаў апошнім часам таксама ў нас робіцца – хоць экспартуй іх аўтараў, хоць мяняй на коз, як летась зрабілі ў Турцыі з футбалістамі… Адзін фацэт варожыць, што Расія наўрад ці праглыне Беларусь, другі – што пагроза рэальна існуе, і жаліцца, што ў яго магчымасці расплюшчыць людзям вочы на пагрозу ў 100 разоў меншыя, чым у першага. То звярнуўся б на belisrael.info, чо 🙂 А папраўдзе, усе гэтыя накіды – ва ўмовах высокай ступені нявызначанасці ды недахопу інсайдэрскай інфы – нагадваюць эпізод з бессмяротнага гогалеўскага твору («даедзе кола да Масквы альбо не»).

Карацей, няма чаго быць мудрацом у вачах сваіх. Я-то не толькі да псеўдаэкспертаў, я і да сябе з іроніяй стаўлюся; яны – не ведаю.

Наказы в. а. цара наконт чарговага «ператрахвання» школьных праграм – гэта чысты Фанвізін, «Недарасль». Да таго ж касец, жнец і на дудзе ігрэц папракае настаўнікаў высокімі заробкамі – «ужо за 900 рублёў у сярэднім». Добра, што я не ў сістэме ды не мушу падпарадкоўвацца дурным загадам; уціск, відаць, такі, што і зорка «Радыё Свабоды» Ганна С. вырашыла для сябе «ненавідзячы, падпарадкоўвацца».

З другога боку, амбіцыі грамадскіх дзеячаў – тых, якія заяўляюць пра прэтэнзіі на галоўны фатэль краіны – таксама вылазяць аднекуль з паралельнай рэальнасці. У пачатку 2019 г. «адзначыліся» Мікола Статкевіч, ягоны цёзка Казлоў (нават не старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі, а в. а.), Алена Анісім, якая замахнулася ажно на 40% галасоў выбарцаў… Пра ўсіх названых ужо разважаў: у прыватнасці, тут, тут і тут. Пільныя чытачы лёгка здагадаюцца, як я трактую шансы гэтых «кандыдатаў у кандыдаты» на наступных «выбарах». Ну, прынцып «не дагонім, дык хоць сагрэемся» ніхто не скасоўваў 🙂

Разумею тых, хто кажа, што выбараў няма. Дапраўды, апошні раз вылучэнне кандыдатаў мела нейкі сэнс у 2001 г., калі «вертыкаль» і Ліда Я. вырашалі меней (мелася больш-менш незалежная федэрацыя прафсаюзаў, не было амаль усёахопнай кантрактнай сістэмы, сеціва ідэолагаў; многія захоўвалі спадзевы на расійскіх дэмакратаў і Захад, на «еўрапейскія каштоўнасці» ўвогуле). І ўсё-такі… сітуацыя непрадказальная. Хто ў лютым 1989 г. прадбачыў, што ў сакавіку 1990 г. з Канстытуцыі СССР выкінуць артыкул пра «кіруючую ролю» КПСС, а ў ліпені кансерватыўны ў цэлым Вярхоўны Савет БССР заявіць пра суверэнітэт Беларусі? Цяжка мне пагадзіцца з Сяргеем Спарышам, які заранёў ацэньвае прэзідэнцкую кампанію у РБ-2020: «[Ігар] Барысаў або [Ганна] Канапацкая дакладна не будуць буяніць».

Дарэчы, канструктыўная ідэя (нават дзве), як папярэдне адбіраць кандыдатаў – і кандыдатак – на вышэйшую пасаду. Трэба, каб яны прачыталі Біблію, прынамсі Пяцікніжжа, і здалі іспыт на разуменне прачытанага. Вернікамі быць ніхто не прымушае, аднак Біблія – збор тэкстаў, на якія абапіраецца палова чалавецтва, дык трэба, каб тутэйшыя хоць бы збольшага сяклі паляну арыентаваліся, каб на самітах было пра што размаўляць…

Ну, асабіста я пускаў бы ў белпрэзідэнты толькі тых, каторыя чыталі мае кнігі і сёе-тое ў іх зразумелі 🙂 Дальбог, «Выйшла кніга» (2017) & «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) таксама здольныя служыць «шыбалетам», гэткім пропускам у вялікую палітыку. Ведаю, што крыху перабольшваю, але з нагоды юбілейчыку – дапушчальна. Дый пісьменнік Максім Клімковіч зацікавіўся «Выбранымі катлетамі…», а чым ён горшы за палітыкаў? 😉

М. Клімковіч у час аўтограф-сесіі Андрэя Федарэнкі; сам А. Федарэнка. Фота В. Р. і racyja.com, Мінск, 31.01.2019

Усё яшчэ ёсць ахвотныя ўспомніць пра далукашэнкаўскую Рэспубліку Беларусь (гл. ранейшыя згадкі ад Ю. Тэпера, П. Рэзванава, А. Рэзнікава…). Зараз эстафетка перадаецца мінскаму мастаку.

Андрэй Дубінін (1963 г. нар.):

Асаблівых сігналаў са знешняга свету ў маім дзённіку не зафіксавана ў тыя гады. Я выкладаў у ліцэі, быў паглыблены ў працу… Да таго ж у 1992 годзе нарадзіўся першы сын, і часу было вобмаль. Але, мабыць, галоўная прычына апалітычнасці – мы (купа рэстаўратараў) свой пік прайшлі ў 1990 годзе, калі шчыльна ўлучыліся ў выбарчую кампанію ў Вярхоўны Савет па Фрунзенскім раёне Мінска, я стаў даверанай асобай работніцы Белрэстаўрацыі Элеаноры Вецер, мы ў майстэрні ўручную рабілі ўлёткі з анёлам і тэкстам «Будзе песьня – будзе і хлеб» (тады камуністыя ўсё казалі «будзе хлеб – будзе і песня»; маўляў, спачатку дайце кіўбасы людзём, а тады і мова падцягнецца). Штовечар абыходзілі кватэры па ўсім раёне, я асабіста амаль усе дамы абышоў і тлумачыў-усміхаўся-жартаваў-абаяў-агітаваў… Дамоў вярталіся апоўначы. Нашым праціўнікам быў Генадзь Карпенка, памятаю сходы па школах, асабліва запаў выступ Уладзіміра Папругі – таленавіты прамоўца быў. Мы крыху саступілі Карпенку, але з нашым рэсурсам – проста рамантычны палёт і ніякіх грошай, плюс мастацкае ўкладанне – гэта была перамога. Мы тады так улезлі з вушамі ў гэтую справу, што пасля ўжо, відаць, была адваротная рэакцыя – замкнуцца ў сваёй Вежы-Басталіі.

Толькі ўскосна на семінарах наш настаўнік Алег Хадыка часам чапляў актуаліі. Напрыклад, 5 лютага 1992 г. ён казаў: «Мы знявечаны тым, што не было сецэсіі, буржуазнага перыяду. Чурлёніс (у літоўцаў) а ў нас толькі Чуркін. І трэба ўзнавіць Міцкевіча, сентыменталізм, сентыментальны беларускі план. Данчык можа зрабіць больш за ўсіх. Самыя страшныя для беларускага народа беларускія прадаўшчыцы (гэта быў цэлы клас людзі пры размеркаванні ядомага). Пазняк хацеў беларусізаваць прадаўшчыц, а яны толькі вырваліся (з вёскі ў рускамоўную цывілізацыю)… Прадаўшчыц зараз можа адзін Данчык уработаць…»

* * *

Даволі годна прайшлі «міжнародныя дні Халакосту» ў Беларусі: традыцыйны канцэрт «Жоўтыя зоркі» ў дзяржфілармоніі, сюжэт на тэлебачанні з інтэрв’ю былых вязняў Мінскага гета Якава Краўчынскага і Фрыды Лосік (Рэйзман)… А найбольш крэатыўна, здаецца, павялі сябе актывісты ў Гродне – зладзілі «анімацыйную экскурсію» па тэрыторыі гета № 1.

Хто чытаў і канспектаваў «Катлеты з мухамі», той ведае: да тутэйшых сацыялагічных выбрыкаў я доўга ставіўся або скептычна, або… монапенісна. Але ж надоечы прачытаў інтэрв’ю дырэктара акадэмічнага інстытута сацыялогіі – прызначанага з паўгода таму – і нутром адчуў, што не ўсё яшчэ страчана. Кандыдат навук, якому ў сакавіку 2019 г. споўніцца 40 год, «шарыць» не толькі ў анкетах; яго не без падстаў раскручваюць як галоўнага драконазнаўцу Сінявокай. Агулам, чалавек, дарма што намагаецца «падфарбаваць» дзяржаўную ідэалогію (паклаўшы ў яе падмурак міфалогію беларусаў) транслюе разумныя думкі, напрыклад:

Беларусы глыбока ўсведамляюць сябе як асобную нацыю са старажытнай гісторыяй і самастойнай дзяржавай. Успрыманне сябе як малодшых братоў расійцаў або палякаў – чужы, навязаны звонку стэрэатып…

Ад навукоўцаў патрабуюць хуткага выніку. Усё гэта вельмі негатыўна адбіваецца на навуцы як на сферы прадукавання новых ведаў, таму што досвед паказвае: са 100 заяўленых даследаванняў толькі 10 даюць вынік. З гэтых 10 актуальную выгаду прыносіць толькі адно. Але, калі не фінансаваць усе 100, то і аднаго прарыву (у БССР 192030-х «прарывам», у адрозненне ад «пералому», называўся правал, у цяперашняй РБ – поспех; значэнне слоў з цягам часу мяняецца – В. Р.), здольнага акупіць усе выдаткі, не будзе.

Да таго ж новы дырэктар не без гумару: у сваім блогу посціў нямала «вясёлых карцінак», праўда, перад тым, як заняў адказную пасаду. Пра радыё і папоў – не новая, сустракаў яе гадоў трох таму ў Аляксея Вішні (між іншага заўважу: з такімі «сябрамі», як Вішня, Віктару Цою і ворагаў не трэ’ было мець). Тым не менш:

«Недзе на раёнчыку»; «Суб’ект-аб’ектная інверсія» (узята адсюль)

«Вольфаў цытатнік»

«Культура – гэта сістэма табу, а мастацтва – гэта сістэма пераадолення табу» (Міхаіл Швыдкой, 24.02.2018).

«Брак даверу да медыяў, спалучаны з пачуццём бездапаможнасці ў вырашэнні ўсё вастрэйшых эканамічных, сацыяльных і палітычных праблем, паспрыяў распаўсюду тэорый змовы па ўсім свеце» (Мана Неестані, iranwire.com, 27.11.2018)

«Дарога – гэта сіла, у якой няма канца» (БГ, песня пра «смарагдавыя дні», 2019)

«Агульны прынцып: у публічнай прасторы найбольш выгадныя актывы заўсёды маскіруюцца пад стратныя… Смецце — гэта рэсурс XXI стагоддзя» (Кацярына Шульман, 15.01.2019)

«Каб цешыцца з перамен, трэба, каб было нязменнае: велічэзная тоўшча жыцця, якая паўтараецца, рэпрадукуе сябе» (Уладас Павілайціс, 22.01.2019)

«Барацьба за падвышэнне зарплат — гэта барацьба з карупцыяй. Проста знізу» (Аляксей Навальны, 24.01.2019).

«Быць беларусам у Еўразвязе – гэта ўсё роўна што быць габрэйскім хлопчыкам у савецкай школе. Намагаешся быць лепшым, каб даказаць, што ты як усе» (Paval Kasciukevič, 24.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 03.02.2019  18:47

***

Поддержать сайт