Tag Archives: Тростенец

КУРОПАТЫ. КОСА НА КАМЕНЬ…

От ред. belisrael.info. Предлагаемый материал отражает состояние дел примерно на 22.06.2018 и в чем-то уже устарел. Тем не менее он помогает понять позиции сторон.

Юрась Дубина

Коса на камень. Конфликт вокруг Куропат: путь к компромиссу или обострение?

«БелГазета», 26 июня 2018 г.

Владелец ресторана «Поедем поедим» в Куропатах Леонид Зайдес предложил протестующим сесть за стол переговоров. Бизнесмен готов вложить $100 тыс. в мемориал Куропаты и изменить формат своего учреждения – с развлекательного на семейный. На 29 июня запланирована большая встреча владельцев комплекса, защитников Куропат и властей (не состоялась – belisrael.info). Защитники Куропат дежурят возле ресторана уже больше трех недель, на них составлено свыше 50 административных протоколов, возбуждено уголовное дело за лжеминирование. Активисты заняли однозначную позицию: ресторан нужно снести, перенести или просто закрыть. Что дальше? Проблему обсуждают бизнесмен Аркадий ИЗРАИЛЕВИЧ и сопредседатель оргкомитета «Белорусской Христианской Демократии» Павел СЕВЕРИНЕЦ.

* * *

АРКАДИЙ ИЗРАИЛЕВИЧ: «Я БЫЛ ШОКИРОВАН, НАСКОЛЬКО РАЗВИТ БЫТОВОЙ АНТИСЕМИТИЗМ»

Аркадий Львович, вы говорите, что нет никакой связи между застройщиком ресторана компанией «БелРестИнвест» и вашей группой компаний IB, владельцем фабрики «Солнце» Сергеем Левиным. Давайте расставим точки над «і»: кто же является реальным владельцем бизнеса и какое отношение к бизнес-проекту имеете вы?

– Лично я де-юре никакого отношения к ресторану не имею. Я знаю только некоторых из учредителей – моих друзей. Среди них – реальные американцы, которые достаточно много инвестировали в Беларусь, но сегодня дали себе зарок больше ничего сюда не вкладывать. Это Леон Сагальчик, очень серьезный бизнесмен, который уже 30 лет живет в США. У него есть проекты и кроме ресторана «Поедем поедим». Но после нынешнего скандала в Куропатах желание инвестировать в Беларусь у него полностью исчезло. Если митингующие стремились обрубить инвестиции, то они добились своей цели в полном объеме.

В прессе вы выступаете едва ли не в качестве адвоката владельцев бизнес-проекта. Почему так произошло?

– Совершенно не так. У Зайдеса и компании есть много разных бизнесов, один из них – ресторан. Я около 20 лет занимаюсь строительным бизнесом и разбираюсь в нем. Естественно, по праву близких друзей они обращались ко мне за консультациями, поэтому я был в курсе документации по проекту. Но ни моих денег, ни интеллектуального труда – ничего моего в ресторане нет.

Камнем преткновения в нынешнем противостоянии является участок земли, который вплотную прилегает к охранной зоне Куропат, внесенных в список историко-культурных ценностей. Почему именно этот проблемный участок земли выбрали владельцы для реализации своего бизнес-проекта?

– Если бы я занимался этим бизнесом, возможно, тоже выбрал бы указанный участок земли. Я 10 лет прожил в Дроздово, мой дом стоял в 500 м от крестов, там не было никакой таблички, никакого мемориала – я даже не знал, что такое Куропаты. И только на 5-6 году жизни в Дроздово мне рассказали, что такое Куропаты.

Давайте возьмем комплекс «Хатынь», охранная зона которого заканчивается ровно по границе объекта. На Куропатах в свое время многие политики сделали себе имя, но что мы знаем про это урочище? По открытым данным, в Куропатах покоится от 7 тыс. до 250 тыс. жертв сталинских репрессий. Кто расстреливал, кого расстреливали, сколько людей расстреляно? Факт совершенно не изучен; почему Куропаты не исследуются – непонятно.

В Советском Союзе существовал безумный антисемитизм – и бытовой, и государственный, это выражалось в том, что я не мог поступить куда хочу, не мог работать где хочу. Сейчас я не чувствую государственного антисемитизма (достаточно много евреев находятся на государственных должностях), но я был шокирован, насколько развит бытовой антисемитизм, с которым столкнулся в соцсетях, объясняя свою позицию по ресторану. Больше всего меня шокировали люди, которые писали мне на белорусском языке – посыпался чистый антисемитизм. Я ответил: ребята, евреи и белорусы, говорящие на белорусском языке, – национальные меньшинства, надо беречь друг друга.

Действительно ли экспертиза, в результате которой в 2014 г. охранная зона Куропат была сокращена, проводилась по заказу владельцев ресторана?

– Ресторан должен был открыться в декабре 2013 г. – у одного нашего друга был юбилей, который и планировалось отмечать в новом ресторане. Но потом началась вся чехарда, появилось предписание прокуратуры, скорее всего, достаточно справедливое, потому что обнаружилась масса незакрытых юридических вопросов. Когда покупаешь объект, в акте на землю или техпаспорте должны указываться ограничения, здесь ограничений не оказалось. Тогда хозяева бизнеса советовались со мной. Я видел, что было поручено провести проект детальной планировки (ПДП) квартала. Для разработки ПДП нужно определить все охранные зоны, все ограничения. ПДП разрабатывало предприятие «Минградо», которое и должно было согласовать все детали с историками. Архитекторы «Минградо» столкнулись с тем, что прежние охранные зоны рисовались практически на коленке. Четкой границы захоронений тогда не было, кажется, нет и по сей день.

Мне непонятна позиция бизнесменов, которые публично высказываются против ресторана. Если у вас так болит душа, почему вы не создали фонд, который бы провел археологические раскопки с целью установить четкие границы захоронений и ответить, наконец, на вопросы: кто, когда и сколько людей здесь расстрелял?

Кто виноват в той общественной напряженности, которая сложилась сегодня вокруг Куропат и ресторана «Поедем поедим»?

– Я на все 300% уверен, что Минкульт давал согласование на строительство ресторана. Общественное обсуждение ПДП без согласования с Минкультом в таком месте невозможно. Общественное обсуждение прошло, ПДП утвердили. Иначе почему в суд не поступило ни одного общественного иска, который мог бы опровергнуть результаты общественных слушаний?

Действительно ли владельцы ресторана предлагали протестующим «серьезные деньги» и даже часть построек взамен на прекращение протестов?

– Рестораном реально занимается Зайдес. Все американцы – пассивные инвесторы: деньги вложили, но объектом не занимаются. Последний месяц Зайдес по личным причинам находился в Израиле, вернулся только вчера ночью [20 июня.«БелГазета»]. Кто предлагал деньги протестующим? А кому из них можно предлагать деньги? Этим людям надо поднимать популярность, вот и бегают перед камерой.

В России все гораздо проще: там случился Крым, затем – Новороссия, Сирия, Пугачева с Галкиным. А у нас тихо, как на кладбище. И тут раз – «жиды ресторан построили». Почему на «Линии Сталина» увековечено имя палача? Почему перед Домом правительства стоит памятник Ленину – идеологу всего коммунистического беспредела? Почему автозаправка стоит на костях? У Северинца есть ответы на эти вопросы?

Ресторан построен, но практически не работает, люди протестуют уже три недели. Имеет ли ресторан перспективы?

– Как говорится, собака лает, караван идет. Я считаю, что во многом виноваты сами хозяева ресторана, которые по известным только им причинам допустили развитие конфликта. Думаю, заблуждаются американцы, считая, что документы решают все их проблемы; если бы с самого начала в открытый доступ выложили все документы, все давно успокоились. Несколько лет назад, когда пошли разговоры, что домик или два попали в охранную зону, Зайдес предлагал: мы не будем опровергать, но готовы отдать постройки под мемориал и даже готовы профинансировать все работы. Почему отказались?

Какие варианты решения проблемы сегодня возможны?

– Рестораторы – совершенно вменяемые люди, если со стороны протестующих найдется человек, который не ради картинки, но ради решения проблемы пойдет на переговоры, надо вести диалог. Я не знаю мнение рестораторов, но лично я поступил бы следующим образом. Я бы согласился проинвестировать работы по облагораживанию Куропат, созданию мемориала республиканского значения.

Куропаты надо сделать мировым туристическим маршрутом, как и Хатынь, чтобы сюда приезжали туристы со всего мира, а после экскурсии шли ко мне поесть.

Вы назвали публикацию в «Новым часе» «еврейским сговором». Что вы имеете в виду под «еврейским сговором»?

– «Расследование» об инвесторах и владельцах ресторана «Поедем поедим» – абсолютный бред: минимум половина из перечисленных бизнесменов никакого отношения к объекту не имеет. По непонятной логике автор собрал все известные ему еврейские фамилии (хотя среди владельцев ресторана есть и русские), выстраивал понятную лишь ему логическую цепочку и делал умозаключения.

В блоге на «Еженедельнике» я высказал свою позицию. Я узнал, что учредителем «Новага часу» является депутат Елена Анисим, и написал ей свои претензии. Елена Анисим опровергла изложенную информацию, а мои друзья убедили меня в том, что ее антисемиткой назвать никак нельзя. Поэтому решил извиниться перед ней.

Я с цветами пришел в офис «Таварыства беларускай мовы», который оказался закрыт; позже позвонил Елене Анисим, сказал, что был не прав. Мы конструктивно поговорили 15-20 минут – разговор мне очень понравился.

Вы не боитесь, что этот скандал может реально привести к росту антисемитских настроений?

– Как антисемитские настроения могут вырасти? Человек либо антисемит, либо не антисемит. Блондин, как бы ни хотел, брюнетом не станет.

Справка «БелГазеты». Аркадий Израилевич родился в 1963 г. в Минске. Окончил Белорусский институт механизации сельского хозяйства по специальности «инженер-электромеханик». В 1989 г. его родители уехали в Израиль на постоянное место жительства. Сам живет и работает в Минске. В бизнесе с 1991 г. Не женат.

* * *

ПАВЕЛ СЕВЯРЫНЕЦ: «ЗАЧЫНІЦЬ, ЗНЕСЦІ АЛЬБО ПЕРАНЕСЦІ»

Уладальнік рэстарана «Паедзем паядзім» агучыў тры магчымыя сцэнарыi вырашэння канфлікту. Ці гатовы абаронцы Курапатаў садзiцца за стол перамоў з бізнесменам?

– Ёсць некалькі нюансаў, якія, на мой погляд, трэба ўлічваць. Па-першае, такія прапановы варта было рабіць з самага пачатку. Прапановы прагучалі праз тры тыдні пратэстаў, што азначае толькі адно: дапякло. Рэстаран стаіць пусты, туды практычна ніхто не ходзіць, бывае хіба некалькі наведвальнікаў у дзень. Дзеячы прыпёртыя да сценкі, таму ідуць на ўступкі. Справа не ў канструктыўнасці і адкрытасці, а ў тым, што ва ўладальнікаў незаконнага і амаральнага бізнесу практычна няма выйсця.

Другі нюанс – дзень, прапанаваны Зайдэсам. Усім вядома, што 29 чэрвеня ў Мінск прыязджаюць дэлегацыі чатырох краін: Германіі, Аўстрыі, Польшчы і Ізраіля – на адкрыццё мемарыяла «Трасцянец». Па нашай інфармацыі, некаторыя дэлегацыі плануюць наведаць Курапаты.

Агучаныя прапановы выглядаюць, як спроба такімі, ведаеце, напарсткамі, лёгкім махлярствам адцягнуць увагу беларусаў і замежнікаў ад паралелі Трасцянец – Курапаты. Наша пазіцыя застаецца нязменнай: зачыніць, знесці альбо перанесці забаўляльны комплекс «Паедзем паядзім». Калі гаворка пойдзе пра капітуляцыю, мы можам сустрэцца і прыняць яе.

Іншыя варыянты кампрамісу нават не разглядаюцца?

– Не буду казаць за ўсіх абаронцаў: у панядзелак, 25 чэрвеня, мы правядзём нараду, дзе сфармулюем канчатковую пазіцыю. Але безумоўнае патрабаванне ўсіх – зачыніць.

Чаму прыхільнікі рэстарана актыўна эксплуатуюць версію «сіянісцкай змовы»?

– Думаю, абвінавачанні ў «габрэйскіх змовах» ці ў антысемітызме з’яўляюцца спробамі адцягнуць увагу ад праблемы. Справа не ў тым, хто габрэй, хто не габрэй, справа ў тым, хто прыстойны чалавек, а хто – падонак. Размова ідзе пра маральныя катэгорыі, а зусім не пра нацыянальнасць. Няма абсалютна ніякага значэння, хто з Мінкульта даваў дазвол, хто купляў, хто даваў хабар; мярзотнік зрабіў злачынства і павінен за яго адказаць. Кропка. Але я разумею, дзеля чаго ўсё гэта ўкінута ў публічную прастору. Спроба распаліць чарговы канфлікт, сутыкнуць ілбамі габрэяў і беларусаў, а ў выніку – адцягнуць увагу ад сутнасці.

Ці сапраўды ўладальнікі рэстарана прапаноўвалі пратэстоўцам «сур’ёзныя грошы» узамен на спыненне пратэстаў?

– Так, абаронцам – не мне канкрэтна, мне проста перадалі змест той гутаркі. Мы дамовіліся, што не будзем называць імя чалавека па ягонай просьбе; на любога, хто атрымлівае такую прапанову, падае цень. Я гэтага чалавека даўно ведаю, давяраю яму. Прапанову зрабілі ўладальнікі рэстарана праз пасярэдніка. Пасля нашага адказу, што мы не купляемся і не прадаемся, адразу ўзнікла прапанова з «круглым сталом».

Ці праясніў ваш візіт у Мінкульт, хто вінаваты ў стварэнні канфлікту?

– На мой погляд, ёсць некалькі вядомых удзельнікаў змовы і некалькі верагодных удзельнікаў. Вядомыя ўдзельнікі змовы – уладальнікі рэстарана, якіх мы ведаем пайменна (Зайдэс, Сурыс, Сагальчык, магчыма, Ізраілевіч), вядомыя ўдзельнікі – чыноўнікі Мінкульта, якія пад будаўніцтва «Бульбаш-хола» змянілі ахоўную зону Курапатаў (Чарняўскі, Гліннік, Дрыга, якая ставіла подпіс).

Верагодныя ўдзельнікі – іншыя чыноўнікі ад улады, магчыма, нехта ў Генпракуратуры, магчыма, хтосьці ў спецслужбах, нават не беларускіх, таму што ідэя пра разбурэнне народнай памяці, разбурэнне Курапатаў вельмі цікавіць Маскву. Магчыма, нейкі крамлёўскі генерал і стаіць ля вытокаў гэтай правакацыі: версія з заведама непрыбытковым «бізнесам» не вытрымлівае крытыкі.

Праблема скарачэння ахоўнай зоны Курапатаў зачыненая? Ці збіраецеся падымаць яе на дзяржаўным узроўні і надалей?

– Наша патрабаванне да Мінкульта – вярнуцца да ахоўных зон 2003 г. Сёння могуць быць улічаны пэўныя змены, звязаныя са зменай ландшафту вакол Курапатаў, але ў цэлым трэба вяртацца да ахоўнай зоны ўзору 2003 г. – тады не ўзнікне аніякіх пытанняў. Пасля змены ахоўнай зоны паўстаў і бізнес-цэнтр, пабудаваны «Бульбаш-хол». Відавочна, раз Мінкульт не здолеў змадэляваць сітуацыю ў тэорыі ці паддаўся спакусам, вось вам практыка: 300 м ад помніка – не ўзнікае ніякіх пытанняў, бліжэй – адразу пачынаюцца праблемы і канфлікты.

Які далейшы алгарытм дзеянняў абаронцаў Курапатаў?

– Па-першае, мы працягваем варту ў Курапатах з 12 да 24 гадзін. Кожны дзень, да так званых «перамоў», пасля іх – да тых пор, пакуль не будзе зачынены, знесены альбо перанесены рэстаранна-забаўляльны комплекс. Па-другое, мы павінны падрыхтавацца да сустрэчы афіцыйных дэлегацый, якія 29 чэрвеня будуць наведваць Трасцянец. Таму днямі афіцыйна абвесцім поўную мабілізацыю на Курапаты: 29 чэрвеня мы запрашаем усіх, хто можа, цэлы дзень прыязджаць у Курапаты. Тым больш, што 29 дня кожнага месяца ўжо некалькі гадоў запар у Курапатах робяцца талокі. Таксама мы сфармулюем пазіцыю па дзяржаўных структурах: ужо на наступным тыдні мы ідзем на чарговыя прыёмы і падаем дакументы ў Генпракуратуру і Мінаблвыканкам.

Даведка «БелГазеты». Павел Севярынец нарадзіўся 30 снежня 1976 г. у Воршы. У 2000 г. закончыў геаграфічны факультэт БДУ, аддзяленне геалогіі, атрымаўшы прафесію інжынера-геолага па спецыяльнасці «разведка карысных выкапняў». З 1999 г. да 2004 г. старшыня «Маладога фронту». З 2005 г. сустаршыня аргкамітэта «Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі», адказны за ідэалогію, рэгіёны, інфармацыю і культуру. Пісьменнік, аўтар 10 кнігаў. Фігурант некалькіх палітычных крымінальных спраў. Жанаты, мае дзіця. Праваслаўны хрысціянін.

* * *

Меркаванне пастаяннага чытача belisrael.info Алеся Рэзнікава (27.06.2018):

«Гэб’ё робіць высілкі, каб пасварыць украінцаў з палякамі, палякаў з беларусамі, літоўцаў з беларусамі, агаляючы гістарычныя грахі і крыўды, і, зразумела, габрэяў з усімі (бо габрэйскі нерв самы балючы), і ўсё на карысць імперыі… Прабачце, але хочацца выказаць набалелае».

* * *

Еще один материал о Куропатах (2017) с нашего сайта. На протяжении 1990–2000–2010-х гг. проблемы Куропат активно освещались в белорусском медиапространстве, они затронуты и в ряде книг. Ответы на вопросы «кто расстреливал, кого расстреливали, сколько людей расстреляно» искались множеством исследователей, начиная с 1988 г. Мы не обвиняем бывшего жителя Дроздово в невежестве, а констатируем факты.

Опубликовано 06.07.2018  23:15

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (76)

Шалом! Ізноў ля мікрафона…

Увесну атрымаў у офісе Саюза беларускіх пісьменнікаў такое сімпатычнае віншаванне да 100-годдзя БНР:

Не адмовіўся б і ад віншаванкі са стагоддзем ССРБ (Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі), якое – хтосьці трапна заўважыў – лёгка святкаваць, балазе яно 1 студзеня 🙂 Ад рук лідараў ССРБ узору 1919 г. (не блытаць з БССР) мала хто пацярпеў.

Насамрэч беларускае грамадства настолькі падзеленае, што адны настойваюць на святкаванні 25 сакавіка, другія – 1 студзеня, трэція – 3 ліпеня, чацвёртыя – … І ў кожнай групцы не бракуе фанатыкаў, у выніку – «вайна ўсіх супраць усіх», добра, што збольшага віртуальная.

Патрэбна інтэграцыя гістарычнай памяці, каб шанаваліся ўсе даты, звязаныя з «айцамі-заснавальнікамі», як левымі, так і правымі (абы не ультралевымі і не фашыстамі). Паглядзець на Францыю, дык там у падручнікі/грамадскую свядомасць улучаныя і дзеячы рэвалюцыі 1789–1794 гг., і Напалеон, і Бурбоны. Наколькі ведаю, ніхто асабліва не скардзіцца, што замала ўвагі тым або іншым. Хіба што перыяд «ураду Вішы» лічыцца ганебным, яго стараюцца не выпукляць. Дый у Ізраілі… помняць ды шануюць і Бен-Гурыёна з Арлозаравым, і Жабацінскага з Бегіным.

Сучасная Беларусь мае патрэбу ў левіцы ды правіцы, а паўнаты палітычнага спектру няможна дабіцца, калі выціскаць з галоваў «непажаданую» мінуўшчыну… Ну, гэта асобная тэма. Проста сёлета – зрэшты, як і летась – багата юбілейных дат, што натхняе на мудраванні.

Трыццаць гадоў, як свет даведаўся пра ўрочышча Курапаты і расстраляных там перад вайной людзей (3 чэрвеня 1988 г. у газеце «Літаратура і мастацтва» выйшаў аргументаваны артыкул Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва, з чаго ўсё і пачалося).

У выніку неаднаразовых расследаванняў пракуратуры з удзелам беларускіх археолагаў пацвердзілася, што ў лесе – магілы тысяч людзей, забітых у канцы 1930-х і самым пачатку 1940-х. Тым не менш «альтэрнатыўныя даследчыкі» дзяўбуць сваё: у лесе быў толькі палігон НКУС (таму, маўляў, сведкі чулі стрэлы), а забойствы людзей на тым месцы вяліся ў час нямецкай акупацыі.

Надзвычайную (i ўадначас тыповую для маніпулятараў) версію агучыў адстаўны (?) афіцэр КДБ на прапагандным сайце ўжо ў 2018 г.: «У Курапатах пахаваныя мясцовыя і этапаваныя з Еўропы яўрэі, расстраляныя немцамі ў канцы 1941-га – першай палове 1942 года». Далей ён трызнiць пра «7,5 тыс. перакладчыкаў яўрэйскай нацыянальнасці, якія перад нападам на СССР былі мабілізаваны немцамі ў Аўстрыі, Германіі, Чэхаславакіі і Польшчы (! – В. Р.) для працы ў Маскве пасля яе ўзяцця». Маўляў, «у сувязі з праблемамі пад Смаленскам, што ўзніклі ў немцаў, усе гэтыя людзі былі кінуты ў Аршанскую турму», а потым пераведзены ў Мінск і забітыя, пачынаючы з верасня 1941 г. Паводле кадэбicта, «акцыя закранула тых яўрэяў, якія спавядалі рабінскі іудаізм. Яўрэяў-месіянаў немцы не расстрэльвалі, а ўзялі да сябе на службу перакладчыкамі (другі раз? – В. Р.) або адправілі ў Палесціну (! – В. Р.), дзе Гітлер абяцаў па вайне арганізаваць яўрэйскую дзяржаву (!! – В. Р.)».

Я ўсё дзіўлюся, што ў галаве такіх людзей, як падпалкоўнік Ляпёшка? Як «дзяржбяспеку» ў РБ вучаць зараз – няўжо, як і даўней, спадцішка нацкоўваюць на яўрэяў, малюючы іх у вобразе гітлераўскіх пратэжэ?

Суразмоўца «юдафіла» Валянціна Анціпенкі, пэўна, зацыклены на тэме – і прадукуе фактоіды на роўным месцы, нават там, дзе яны абвяргаюцца на раз: «У Мінску да вайны пражывала крыху болей за 200 тыс. чалавек. Большая палова насельніцтва – яўрэі» (псеўдагістарычная лажа – непасрэдна перад вайной у сталіцы БССР знаходзілася каля 80 тыс. яўрэяў). «Гэтыя прапорцыі адпавядалі і якаснаму складу супрацоўнікаў НКУС» (тлусты намёк на тое, што яўрэі нясуць ільвіную долю адказнасці за рэпрэсіі; насамрэч к пачатку 1938 г. у НКУС БССР служыла 182 яўрэі і 597 беларусаў, а пасля пераезду ў Менск Цанавы доля яўрэяў зніжалася).

Бадай, у свой час недаацэньваў я Бегуна і Скобелева, цяпер ужо нябожчыкаў – іхняя пісаніна ўспрымалася на «ўра» ў самых нечаканых колах. Зараз Скобелева ўздымае на шчыт «незалежны», антычаргінцоўскі сайт беларускай літаратурнай крытыкі, а кніжка Бегуна «Вторжение без оружия», як сведчыць знаёмы чытачам belisrael.info «кіберакын» Уладзімір Бараніч, была настольнай у… суполцы маладых беларускіх нацыяналістаў «Талака» (пад канец 1980-х гадоў). Як напісаў сп. Бараніч на сваім resurs.by (01.06.2018), пасля кніжак Бегуна яны паўсюль вышуквалі сіянізм: «Вінцук зьвярнуў увагу на адлітыя ў бэтоне мэноры на яго доме, я на заклёпкі ў выглядзе зорак Давіда на маіх беларускай вытворчасьці “штроксах”, Сяржук Вітушка на цырульню “Я сіяніна («Ясь і Яніна» – адкрылася ў цэнтры Мінска якраз у 1980-х – В. Р.)… )))».

Пачытвалi ў «Талацэ» і «Пратаколы сіёнскіх мудрацоў». Я, што называецца, са светачам не стаяў, але не бачу прычын не верыць былому актывісту «Талакі», якому цяпер 51 год. Разам з тым лічу, што яго высновы тыпу «жыдабойцамі можна сьмела менаваць усіх «сьвядомых беларусаў» старое генэрацыі», «фактычна, любы беларус — адкрыты ці лятэнтны юдафоб» занадта катэгарычныя. Асабліва другая…

Вядома, не ўсе, але многія «свядомыя беларусы» (што б гэтае спалучэнне ні значыла) схільныя да этнізацыі канфліктаў, якая тоiць у сабе немалую небяспеку. Скандальная пабудова побач з Курапацкім лесам, выявілася, часткова належыць Леаніду Лейбавічу Зайдэсу, мінчаніну, які даўно займаецца рэстаранным бізнэсам. На ранку 08.06.2018 наведвальнік сайта «НН» адрэагаваў так: «Нічога дзіўнага: пераважна іх супляменнікі 80 год таму аддавалі і выконвалі загады расстрэльваць беларусаў…». Перш чым рэдакцыя даўмелася выдаліць камент, ён сабраў дзясяткі лайкаў (і 6 дызлайкаў). Тым часам застаецца вісець на сайце «разумная» прапанова іншага чытача: «Тры вясёлых гуся замуцілі бізнэс побач з магіламі дзясяткаў тысяч людзей… А дзяржава Ізраіль сцянае аб занядбанасці магілёўскіх габрэйскіх могілак. Можа там якую рэстарацыю адкрыць, кашэрную?» (на ранак 10.06.2018 рэйтынг камента – +173-3).

Вядома, рэстарацыя за 100-200 метраў ад месцаў расстрэлаў патрэбная краіне, як пятае кола ў возе. Але знішчаць увесь комплекс, пад якім, што б ні казалі асобныя клікушы «гарачыя галовы», няма костак ахвяр, – гэта перабор. Абаронцы прапанавалі перадаць пабудовы пад музей, але сумнеўна, што тут і цяпер бізнэсоўцы адмовяцца ад сваёй маёмасці. Іншы, кампрамісны варыянт – ізаляваць Курапацкі лес высокім плотам або сцяной, каб звонку не даносіліся, напрыклад, гукі музыкі. Прадпрымальнікі доўгі час плацілі смешныя грошы за арэнду зямлі пад сваімі пабудовамі (праз карупцыйную схему?) – дык няхай бы зараз дадаткова раскашэліліся. Журналіст Марат Гаравы, які сябе мянуе «беларусам яўрэйскага паходжання», нават ушпіліў ім ліст з ушчуваннямі.

Рада Саюза беларускiх пісьменнікаў апублікавала заяву па сітуацыі ў Курапатах (07.06.2018), прынятую, здаецца, аднагалосна, чаго даўнавата не было. Пагаджаючыся з духам дакумента, маю пытанні да «літар»: напрыклад, няма дастатковых доказаў, што менавіта ў Курапатах «былі расстраляныя сотні беларускіх паэтаў, празаікаў…» Слушна разважае Ганна Севярынец пра масакру творчай інтэлігенцыі ў канцы кастрычніка 1937 г.: «Але як было ў Курапатах, і ці было гэта наогул у Курапатах – мы не ведаем». Зараз ідэнтыфікаваныя толькi трое забітых, прычым мінімум двое – яўрэі (Шулескес і Крамер – арыштаваныя ў Гродне 1940 г.). Як ні круці, а без новых раскопак з ужываннем «прасунутых» метадаў даследавання (ДНК-аналіз?) не абысціся, ды хто за такі супердарагі праект возьмецца? Урад – наўрад.

Тым часам Якаў Гутман з Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў так рэкамендуе расставіць у Курапатах кропкі над «і»: «Вызначыць межы пахаванняў, па магчымасці – нацыянальнасць нябожчыкаў. У рамках тэрыторыі знайсці месца без пахаванняў і ўсталяваць агульны помнік. Прыблізна так мы зрабілі ў Радуні, калі за межамі могілак знайшлі мацэйвы. Прафесіяналы прыдумаюць надпіс. Усталяваць асобныя помнікі ахвярам кожнай канфесіі…» (ліст 29.05.2018). Парады наконт «нацыянальнасці нябожчыкаў» крыху ўтапічныя.

У канцы 2001 г. на адным са сходаў актывістаў я прапанаваў ініцыяваць у дачыненні да некропаля мясцовы рэферэндум; мяне не паслухалі. Ужо шмат гадоў абаронцы Курапатаў ходзяць па бюракратычных колах, і ў лясным масіве пад Мінскам мала што мяняецца. Леташнія летуценні пра «конкурс» таксама застаюцца летуценнямі.

Многае змянілася ў Трасцянцы, на мемарыялізацыю якога апошнім часам былі скіраваныя зусім іншыя фінансавыя плыні… 29.06.2018 афіцыйна адкрыецца «другая чарга» мемарыялу. Дзеля справядлівасці, у гэтым нацысцкім лагеры людзей загінула значна больш, чым у Курапатах. Сёмага чэрвеня ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі адкрылася выстаўка, прысвечаная Трасцянцу.

Побач з іншымі – і стэнд пра Мінскае гета, яго вязняў. Гледачоў небагата, але ў вас ёсць шанс далучыцца да іх радоў!

Як пазітыўны крок трактую тое, што ў Мінску-2018 дэ-юрэ з’явіліся вуліцы рэпрэсаваных і знішчаных у СССР дзеячаў культуры: Алеся Дудара і Аркадзя Смоліча. Кур’ёзна, што «галоўны яўрэйскі саюз» па-ранейшаму настойвае на вуліцы Леаніда Левіна (прапанова 2017 г.), хаця ў гонар заслужанага архітэктара і ганаровага грамадзяніна Жлобінскага раёна ўвесну 2015 г. была пераназвана вуліца Маладзёжная ў горадзе Жлобіне. У Мінску імя Л. М. Левіна з сакавіка таго ж года носіць гістарычная майстэрня на Калектарнай.

У маі 2015 г. адмыслова для тутэйшых «уплывовых суполак» пералічыў 20 годных кандыдатаў на ўвекавечанне ў сталічнай тапаніміцы. Адкрытага абмеркавання праблемы не атрымалася – на В. Харужай па-ранейшаму лічаць сябе самымі разумнымі. Як і гісторык Алесь Б-ы, што заявіў 08.06.2018, маўляў, пра Майсея Кульбака ў Мінску «ніхто» (трэба думаць, апрача яго, Б-а) «не вядзе гутарку». Лічыце…

70 год споўнілася пісьменніцы Святлане Алексіевіч. Дарэчы будзе агляд яе творчасці з газеты «Вечерний Минск» (17.06.1998):

На жаль, кніга С. А. пра сутыкненне жаночай і мужчынскай цывілізацый, згаданая Алай Бабковай у «ВМ», так пакуль і не выйшла друкам (у сеціве – толькі накід). Зычу юбілярцы ў бліжэйшыя 50 год засяродзіцца на літаратурнай творчасці, а гутаркі «за палітыку» пакінуць больш дасведчаным асобам.

…Рады быў убачыць у Нацыянальнай бібліятэцы белы фаліянт Ларысы Доўнар «Кніжная справа ў Мінску (канец XVIII – пачатак ХХ стагоддзя)». Старонак – амаль 700, наклад – усяго 100. Асабліва зацікавілі вокладкі старых яўрэйскіх кніжак, рэпрадукаваныя даследчыцай, – у бібліятэцы МОЕКа такіх выданняў не было.

Даспадобы і тое, што анатацыя кнігі пададзена як на англійскай, польскай, так і на ідышы.

Нячаста сустрэнеш яўрэйскія літаркі ў кнігах сучасных беларускіх навукоўцаў… (Л. І. Доўнар працуе ва ўніверсітэце культуры, там жа ў 2017 г. прайшла прэзентацыя яе opus magnum.)

* * *

«Вольфаў цытатнік»

«Прыхільнікі ўсялякіх свабод крайне нецярпімыя – асабліва ў сваім асяродку… Само змаганне за свабоды па іроніі жыцця знітавана з нецярпімасцю – як і любое змаганне за радыкальна новы лад» (Эдуард Кузняцоў, «Дзённік», 02.12.1970)

«Ідэя адраджэння культуры і мовы, безумоўна, самадастатковая. Але яе рэалізацыі для нармальнага жыцця мала… Марксізм не састарэў. Ніякія карэнныя рэфармацыі ў грамадстве немагчымыя, пакуль сваё слова не скажа рабочы клас. Але з цягам часу любое вучэнне мае патрэбу ў трансфармацыі. Калі пісаўся “Капітал”, не было такой колькасці службоўцаў. Яны гэтак сама, як і рабочыя, сталі той сацыяльнай базай, на якую робяць стаўку левыя сілы» (Сяргей Марцалеў, «Вечерний Минск», 19.06.1998).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.06.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.06.2018  20:44

***

От редактора. Напоминаю о необходимости и важности финансовой поддержки сайта. Текст на русском и как это сделать, читайте внизу этой публикации  

 

У Гродне – выстава пра Трасцянец

(перевод с белорусского под оригиналом)

Выстава пра Трасцянец у харальнай сінагозе Гародні

У Гародні адкрылася выстава, што распавядае пра памяць і гісторыю самага вялікага лагера смерці ў Беларусі – «Трасцянец». На вялікіх планшэтах, што месцяцца ў вялікай зале гарадзенскай харальнай сінагогі, паказана жахлівая гісторыя стварэння лагераў смерці, а таксама гісторыя простых людзей, што трапілі ў такія месцы.

Пра выставу і яе ролю для сучаснага пакалення распавядае старшыня гарадзенскай габрэйскай абшчыны Барыс Квяткоўскі:

— Крышачку здольнае яшчэ раз узняць цікавасць да тэмы той велізарнай трагедыі, што здарылася на беларускай зямлі, трагедыя, якая закранула не толькі габрэйскі народ, але і ўсе народы, што жывуць на Беларусі, бо гнабілі ўсіх без разбору. У адпаведнасці з ідэалогіяй Гітлера першымі знішчэнню падлягалі лішнія нацыі, а такімі яны лічылі цыганоў, габрэяў, а наступнымі ў чарзе былі б расейцы, беларусы, украінцы і палякі — усе.

Стваральнік выставы, прадстаўнік гістарычнай майстэрні [імя] Леаніда Левіна Аляксандр Далгоўскі лічыць, што гэта выстава вельмі знакавая для беларускай гісторыі.

— Асаблівасць гэтай выставы ў тым, што ўпершыню нямецкія, аўстрыйскія, чэшскія, беларускія гісторыкі, прадстаўнікі музеяў сабраліся і сфармавалі агульны погляд на буйнейшае месца знішчэння на тэрыторыі былога СССР, а менавіта — Трасцянец. Сфармавалі свае гістарычныя погляды і запісалі гэта на нямецкай, расейскай, беларускай мове адзін у адзін. То бок, змест выставы аднолькавы на ўсіх мовах.

Па словах арганізатараў выставы, экспазіцыя будзе цікавая не толькі жыхарам Гародні, але і школьнікам і студэнтам, што вывучаюць гісторыю Беларусі. На адкрыццё экспазіцыі завіталі прадстаўнікі консульства Польшчы і Нямеччыны, а таксама вялікая колькасць школьнікаў з Гарадзенскай гімназіі №1.

Беларускае Радыё Рацыя, Гародня (16.05.2017)

***

Выставка о Тростенце в хоральной синагоге Гродно

В Гродно открылась выставка, повествующая о памяти и истории самого крупного лагеря смерти в Беларуси – «Тростенец». На больших планшетах, размещенных в большом зале гродненской хоральной синагоги, показана жуткая история создания лагерей смерти, а также история простых людзей, попавших в такие места.

О выставке и ее роли для современного поколения рассказывает председатель гродненской еврейской общины Борис Квятковский (цит. по аудиозаписи – belisrael.info):

– [Мероприятие] немножечко способное поднять интерес ещё раз к теме той огромной трагедии, которая случилась на белорусской земле, трагедии, которая коснулась не только еврейского народа, а и всех народов, проживающих на территории Беларуси, в силу того хотя бы, что гнобили всех подряд. В соответствии с идеологией, которую проводил Гитлер, первыми подлежали уничтожению «лишние» нации, а лишними они посчитали цыган, которых уничтожали целыми таборами, евреев… Следующими на очереди были бы русские, белорусы, украинцы, поляки – все.

Создатель выставки, представитель исторической мастерской [имени] Леонида Левина Александр Долговский считает, что эта выставка очень знаковая для белорусской истории (цит. по аудиозаписи – belisrael.info):

– Особенность этой выставки заключается в том, что впервые немецкие историки, австрийские, чешские, белорусские, представители музеев собрались и сформировали общий взгляд на крупнейшее место уничтожения на территории бывшего Советского Союза, а именно – Тростенец. Сформировали свои исторические взгляды и написали это на немецком, русском и белорусском языке один в один. То есть содержание выставки повторяется на всех языках один в один.

По словам организаторов выставки, экспозиция будет интересна не только жителям Гродно, но и школьникам и студентам, которые изучают историю Беларуси. На открытие экспозиции пришли представители консульства Польши и Германии, а также множество школьников из Гродненской гимназии № 1.

Белорусское «Радио Рация», Гродно (16.05.2017)

Опубликовано 17.05.2017  16:40

Лев Слобин: Евреи были неотъемлемой частью Беларуси

75-летний кинематографист из Беларуси, снимавший фильмы о Холокосте, Чернобыле и Тростенце и сейчас вынужденный жить за границей, – о культуре памяти в интервью DW.

Место массового уничтожения в урочище Благовщина возде деревни Малый Тростенец под МинскомМесто массового уничтожения в урочище Благовщина возде деревни Малый Тростенец под Минском

Лев Слобин – кинематографист, оператор, родился в 1941 году в Минске. Автор более 50 документальных фильмов, а также книги очерков “Осталось за кадром и между строк…” о судьбах людей, переживших Вторую мировую войну и Холокост в Беларуси. Работает над второй книгой, с 2013 года живет в Израиле.

Deutsche Welle: Большинство ваших фильмов в той или иной степени посвящены Беларуси. Почему вы уехали из этой страны?

Лев Слобин: Я вынужден жить за границей. Я снимал оппозиционеров, например, Василя Быкова, Алеся Адамовича, которых очень уважал. По сути, я сам был в оппозиции. Коллеги называли меня “фронтовым оператором”. Я снимал фильмы о многих белорусских деятелях культуры, художниках, писателях – о Янке Купале, Максиме Горецком, Элизе Ожешко, сюжеты о том, как разгоняли “Чернобыльский шлях”. Их, конечно, не показывали…

Но я хочу подчеркнуть: у человека родина одна, как и родители одни. Отречься от родины – это все равно как отречься от своих корней. Некоторые евреи, которые переезжают в Израиль, говорят, что они вернулись на родину предков. А для меня святая земля и родина – там, где во время войны пролилась кровь моих родных.

– Тема войны – центральная в вашем творчестве. Например, в фильме “А ведь это было…” (2004) вы рассказываете историю о еврейском мальчике, который единственный уцелел при расстреле возле деревни Крынка Могилевской области.

Лев Слобин

Лев Слобин

– Светлана Алексиевич писала “У войны не женское лицо”. А я пишу о детях войны. Ведь я и сам был ребенком войны. В этом фильме я использовал метод длительного наблюдения. Многие зрители смотрели его со слезами на глазах. Это исповедь ребенка. Вова Свердлов – единственный из 82 еврейских детей, бежавший от расстрела 2 апреля 1942 года. Его спасла простая белорусская женщина Алеся Звоник, прятавшая его всю войну. За спасение ребенка она стала Праведником народов мира. Понять войну невозможно с помощью каких-либо цифр, статистики, названий оружия. Главное – душа человека.

В своих книгах я рассказываю также о сопротивлении в минском гетто. Сам факт того, что евреи, находясь в гетто, организуются, не вписывался в идеологию. Образ еврея-мученика нельзя было разрушать. К счастью, я смог обойти цензуру, которая есть в Беларуси до сих пор. В 2009 году книга была издана.

– Вы в 1995 году снимали фильм о Тростенце – самом крупном на территории СССР месте массовых уничтожений во время Второй мировой войны. Но его так и не показали? 

– Нет! Его даже не дали доделать. Первый же вариант был зарезан цензурой. Мы осмелились в этом фильме сказать крамольные вещи. Например, что памятник с вечным огнем (установлен в 1963 г.- прим. Ред.) находится не в Благовщине, где расстреливали евреев, а в нескольких километрах от исторического места, возле дороги, чтобы удобнее было добираться. А в Благовщине устроили свалку. Я снимал, как там работали машины, экскаваторы ровняли мусор (свалка несколько лет назад была закрыта – Прим. ред.). А могилы-рвы были все испещрены дырами. Как будто все усеяно гнездами ласточек-береговушек на обрывах. Это местное население выкапывало трупы расстрелянных, искали “золото евреев”.

Под конец войны немцы пытались замести следы своих преступлений, они сжигали трупы. Этим пеплом удобряли поля. Мы сняли интервью с местным жителем, у которого там был огород. Мы спросили, ел ли бы он картошку, если бы знал, что урожай такой хороший из-за пепла убитых. Он ответил: “А хто яго ведае, можа, і еў бы. Я ж і еў, і нічога не здаралася” (перевод с бел.: “А кто его знает, может, и ел бы. Да я и ел, и ничего не происходило” – Прим. ред.).

Школьники убирают листву на территории мемориала Яма в МинскеШкольники убирают листву на территории мемориала “Яма” в Минске

– Это примеры того, в каком состоянии находится культура памяти в Беларуси?

– И культура памяти, и национальное самосознание. Ведь евреи были неотъемлемой частью Беларуси. Янка Купала писал о евреях теплые слова, и евреи помогали ему в начале творческого пути издать свои первые произведения. Об этом забывают.

– Так можно ли посмотреть ваш фильм о Тростенце?

– Есть где-то плохонькая копия… Но она меня самого не устраивает. Режиссер, с которым мы снимали ленту, заканчивает ее серией портретов погибших в Тростенце. Среди них нет ни одного еврея. Это форма современного проявления антисемитизма.

– Тем не менее в прошлом году в Малом Тростенце на месте трудового лагеря открыли мемориал. Президент Александр Лукашенко присутствовал на открытии.

– В этом нет ничего удивительного. Раньше делать этого нельзя было. А сейчас, чтобы сохранить независимость государства, нужно признать, что у Беларуси были свои история и культура.

Оригинал

Опубликовано 21.10.2016  18:06

Из комментов в Фб:

Уладзь Рымша – “Я снимал, как там работали машины, экскаваторы ровняли мусор (свалка несколько лет назад была закрыта – Прим. ред.). А могилы-рвы были все испещрены дырами. Как будто все усеяно гнездами ласточек-береговушек на обрывах. Это местное население выкапывало трупы расстрелянных, искали “золото евреев”.
=======================

Трасьцянецкую сьметніцу на месцы масавых забойстваў пачалі рабіць ужо ў 1956 годзе, калі не памляюся. У 1995-м, калі пан Леў здымаў свой фільм. то над целамі закатаваных ужо быў насып некалькі дзясяткаў метраў, разгрэсьці які фізычна немагчыма, нават тэхнікаю.
Адпаведна, выкапаныя рукамі мяцовага насельніцтва ямкі – мяркую, перабольшваньне. 21 окт. 22:04

Уладзь Рымша – Ды і пра нейкага “мясцовага”, каторы сказаў, што еў бульбу, ўгноеную попелам ахвяраў, я ня надта веру – такое мог сказаць хіба зусім ужо вар’ят. А можа то быў нейкі п’яны дурань, але пераносіць словы гэтага быдла на ўсіх беларусаў, каб пасьля зрабіць высновы аб нізкай “культуре памяти, и национальном самосознании” ўсіх нас – гэта няправільна. 23:48

Nili Lachovsky (Израиль) – Арон! Моего деда Юду Борода, тётю – его дочь Лизу и её 4-х летнего сына Петеньку в Орше заживо сожгли. Мне очень интересно кто сжигал евреев в Орше. Местные жители говорят, что это были русские СС-бригады.  21 окт. 23:30

Добавлено 22 окт. 9:35

юлия никитина – Я часто повторяю своё видение событий войны – больше всего во Второй мировой пострадал еврейский народ. Как никто! Но в Беларуси об этом в памятные дни либо не говорят вообще, либо вскользь. Есть номинальные памятные места, которые важны единицам выживших и вот таким сынам своей нации, как Арон. Идеологи от власти делают упор на победе, которую превратили в вечную, резиновую на все случаи жизни.
А кто сдавал евреев списками? Кто расстреливал? Кому доставалось их имущество? Где скорбь начальствующих чинов у памятных мест? Многие любят повторять, что в Беларуси погиб каждый третий. И никто не говорит о национальности этого третьего((  22 окт. 9:47
Святлана Софіна – не кажуць , бо не аддзяляюць ад астатніх загінуўшых. . На Беларусі просты народ не цкаваў габрэяў масава, як гэта мела месца ў некаторых іншых краінах. Навошта зараз рабіць акцэнт на гэтым. У кагосьці адмысловая мэта забіць чарговы цвік у аб’яднанне грамадства супраць сапраўдная навалы?  12:40
Игаль Шнеерсон (Беер Шева) – Хотелось бы что либо про гетто в Червене узнать. Там тоже всех уничтожили 2.2.42. Мои все от туда, бабушка вышла замуж в 41 и успела уехать. Это рядом с Минском вроде как.  12:41