Tag Archives: Сергей Спариш

Май драматычны і трывожны (В. Р.)

Шалом. У прынцыпе, загаловак – усё, што вам трэба ведаць пра маё самаадчуванне, дый пра далейшы тэкст. Але… Наконт «атмасферы татальнага страху» ў Беларусі паспрачаўся б – у прыватнасці, з «Еўрарадыё». Так, «оптам» прымаюцца манструозныя папраўкі ў заканадаўства, палітвязням за закрытымі дзвярыма судоў раздаюць драконаўскія прысуды (напрыклад, Паўлу Севярынцу і Сяргею Спарышу – сем і шэсць гадоў калоніі), у калоніі памёр палітвязень, партал tut.by прыдушаны «фінансавай міліцыяй» ды мінінфармам.

Збянтэжыла, што адносна малады чалавек – мінспортаўскі начальнік нацыянальнай каманды па шахматах – узяў на ўзбраенне рыторыку 1930-х гадоў…

З ліста Ю. Борсука ад 12.05.2021, апублікаванага на openchess.by. Я б на месцы суддзі чэмпіянатаў РБ усё ж не выказваўся «ад імя і па даручэнні» шахматыстаў краіны

Трыста смерцяў ад COVID-19 штомесяц (паводле афіцыйных звестак) аптымізму таксама не дадаюць. І тым не меней запалоханасць грамадства дыскрэтная, а не татальная.

У ноч на 8 мая нейкія зухі, скарыстаўшыся з адсутнасці віжоў, аднавілі мурал на мінскай «Плошчы Перамен»… Але ўжо к 10:30 08.05.2021 ён быў зафарбаваны; неўзабаве ў дворык вярнуліся міліцэйскія патрулі. Было і стала

Ёсць такая думка – мяркую, тыповая: «У нас зараз антыжнівень, і пакуль што не зразумела, калі ён скончыцца. Розніца паміж антыжніўнем і жніўнем [2020 г.] у тым, што тады ўсе падзеі выклікалі спадзяванні на пазітыўныя перамены ў краіне. Навіны сёння – гэта контррэвалюцыя» (Аркадзь Несцярэнка, nmnby.eu, 26.05.2021). Ну, я-та не дужа зачароўваўся жнівеньскімі падзеямі, таму не расчараваны дазвання, і цяпер не так «балюча падаць». Вернемся на 9 месяцаў назад?

Пасля правалу перамоў аб зняцці кандыдатур Дзмітрыева і Чэрачня на карысць Ціханоўскай размовы пра тое, што «грамадства яднаецца», і без таго мала абгрунтаваныя, гучаць як летуценні… Да згуртавання альтэрнатыўных сіл у Сінявокай – як да Масквы пехатою (03.08.2020).

З нэймінгам у альтэрнатыўных сіл нешта зусім не бліскуча. Уцякач з Беларусі Валерый Цэпкала, які прапанаваў стварыць «Фронт нацыянальнага ратавання», няйначай настальгуе па сваёй дыпламацкай маладосці. Арганізацыя з такой назвай («Фронт национального спасения», ФНС) актыўнічала ў Маскве пачатку 1990-х, у ёй вялі рэй усялякія Зюганавы і Макашовы (13.08.2020).

Не я адзін апасаўся, што «каардынацыйная рада пры Ціханоўскай» будзе эвалюцыянаваць у бок чарговай гаварыльні (успомніўся «Нацыянальны выканаўчы камітэт» – «ценявы ўрад» Беларусі 1998 г.). Як склад прэзідыума рады, агучаны 19 жніўня, так і тое, што прэзідыум вырашыў не выбіраць сабе старшыню (усе сем чальцоў быццам бы раўнапраўныя), не пераканалі мяне ў адваротным (20.08.2020).

Вынікі палітычных баталій падводзіць пакуль што рана, але я схіляюся да думкі, што адміністрацыя РБ у цэлым адбіла пратэстныя хвалі… Прызнайма, што за апошні тыдзень рэакцыянеры скарысталі з памылак «прагрэсіўных колаў» і адваявалі сабе нямала прасторы (31.08.2020).

У катэгорыю ныцікаў/панікёраў мяне за тыя тэксты не запішаце, бо ўсцяж адзначаў і станоўчыя моманты. Справа не ў тым, што аўтар дужа праніклівы… Проста мне даўно за 40, і многае ў жыцці, на жаль ці на шчасце (хутчэй на шчасце, бо «што не забівае, тое робіць мацнейшым»), ужо здаралася. Напрыклад, гісторыя з пасадкай самалёта «Ryanair» у Мінску на фоне «пісьма ад салдат Хамаса» жыва нагадала… эпізод з перахопам аднаго майго сціплага праекта, а менавіта шахматнага часопіса.

Папраўдзе, не было і няма ахвоты заглыбляцца ў акалічнасці інцыдэнту 23 мая. Да афіцыйнай версіі (дакладней, версій, бо паведамленні службоўцаў розняцца) хапае пытанняў, але мяне найбольш уразіла тое, што электронны ліст пра ўяўнае мінаванне самалёта, паводле паштовага сэрвісу ProtonMail, быў адпраўлены ў аэрапорт «Мінск» праз 24 мінуты пасля таго, як з аэрапорта паведамілі пілотам «Ryanair» пра мінаванне. Што нямала гаворыць пра тое, cui bono i cui prodest.

Скажаце, буржуазныя паштары ўсё высмакталі з пальца? Ды наўрад ці. Гэта ж вельмі па-тутэйшаму: зрабіць штосьці пазней, чым трэба, без клопатаў аб прычынна-выніковых сувязях, у спадзеве, што ніхто нічога не будзе правяраць (самае брыдкае, па-мойму, – замоўленыя следчымі «экспертызы», скіраваныя на тое, каб апраўдаць і прадоўжыць арышт «экстрэмістаў»). І, калі што, спісаць праблему на «выпадковасць».

Вось як было з адным звальненнем у пачатку стагоддзя… Паводле Працоўнага кодэкса, наймальнік абавязаны быў пісьмова паведаміць прычыны, з якіх звальняе, але мне падсунулі на подпіс «голы» загад, што само па сабе з’яўлялася падставай для аднаўлення на працы і выплаты кампенсацыі. Калі я звярнуўся з іскам у раённы суд, адказчык прынёс паперку з «абгрунтаваннем» звальнення, змайстраваную постфактум, з якой у дзень звальнення работнік быццам бы адмовіўся знаёміцца. Мае пратэсты не ўразілі ні пракурора, ні суддзю, ні вышэйшыя інстанцыі.

Маладую юрыстку, якая заднім чыслом падпісала акт аб адмове і «вызывающем поведении» (так, гэтае клішэ ўжо тады цыркулявала ў дзяржустановах), неўзабаве таксама зволілі. Знайшоў беспрацоўную, пагутарыў… Ёй было няёмка, але ж адклікаць свой подпіс не пажадала, спаслаўшыся на цяжарнасць і нежаданне «зноў лезці ў бруд з гэтым выдавецтвам». Як той казаў, «я чалавек незлапамятлівы – зраблю зло і забудуся». Бог табе суддзя, Юля Чэ… Прынамсі дзякуючы табе і тваім калегам я лепей зразумеў дробязнасць і помслівасць сістэмы.

Паводле заявы мінадукацыі, мяне ў 2003 г. выпадкова ўзялі на працу ў створаны мною ж часопіс. Загадчык кафедры, былы генпракурор і старшыня канстытуцыйнага суда, у 2015 г. выпадкова праліў каву на ведамасць, пасля чаго была выпраўлена «тэхнічная памылка» ў дачыненні да асоба цэннага студэнта («не залічана» ператварылася ў «залічана»). Калі ў жніўні 2020 г. «Комсомольская правда» крыху асмялела і пачала актыўна асвятляць масавыя пратэсты, у буйной друкарні, падначаленай мінінфармацыі, раптоўна зламаліся машыны для тыражавання газеты. Чамусьці менавіта ў «пратэстным» мікрараёне «Новая Баравая» (не так даўно пабудаваным) знікалі вада і ацяпленне – у лістападзе 2020 г., а потым у студзені 2021 г. Асуджаны закрытым судом Вітольд Ашурак ні з пушчы ні з поля валіўся на падлогу ў шклоўскай калоніі, а 21 мая ўзяў ды памёр у 50-гадовым узросце. У «Боінгу», прыземленым у Мінску 23.05.2021, зусім выпадкова апынуліся Раман Пратасевіч і Софа Сапега, да якіх у КДБ РБ была парачка пытанняў.

Р. Пратасевіч, С. Сапега. Крыніца

Гібрыдная вайна з іншадумствам? Ладна, рабяты, але тады не абурайцеся, што ў вашых «залатых пёраў» выпадкова знікаюць мікрафоны на кніжнай выставе – гэта шчэ паўбяды. Горай будзе, калі ў затуканых вашай сістэмкай дактароў выпадкова не акажацца патрэбных вам прэпаратаў, або медычны транспарт захрасне ў дарозе, або… Не пагражаю, а разважаю – «эфект бумерангу», ён такі. Дарэчы, а ў кнізе прарока Асіі (8:7) што было сказана?

В. М. Ашурак (1970–2021). Фота адсюль

Нават не буду, на манер небезвядомых персанажаў, лемантаваць «Спыніцеся!» Каб спыніцца, трэба мець спраўныя тармазныя прылады, а я не ўпэўнены ў іх наяўнасці на нашым «Тытаніку»… хай будзе «караблі».

Усяго толькі мульцік, павучальны мульцік з пародыяй на «My heart will go on»

У парадку інфармацыі: капітан «Тытаніка» Эдвард Сміт, які ў красавіку 1912 г. загінуў разам з ім, к таму часу прыблізна чвэрць стагоддзя кіраваў рознымі пасудзінамі, яму было за 60, збіраўся быў пайсці ў адстаўку… Не-не, ні на што не намякаю 🙂

Паслухайце яшчэ адно выкананне кшталту «Lo-Fi», пачытайце апісанне.

На ютуб-канал ніколі насамрэч не рабіў стаўку, ды «няхай будзе».

***

Сумна ад таго, што ў маі наш свет пакінулі двое беларускіх гісторыкаў, якія, між іншага, мелі дачыненне і да іудаікі. З Яўгенам Анішчанкам (27.10.1955 – 16.05.2021) некалі перамаўляўся па тэлефоне, калі ён быў чытачом газеты «Анахну кан»/бюлетэня «Мы яшчэ тут!». Мае самвыдавецкія намаганні спецыялісту падабаліся; прыйшло ад яго пару лістоў…

Яшчэ ў тым стагоддзі я занураўся ў кнігу Я. Анішчанкі, прысвечаную тутэйшым яўрэям: «Черта оседлости. Белорусская синагога в царствование Екатерины II» (1998). Але, каб яе асіліць, пажадана ўсё ж мець адмысловую падрыхтоўку, якой тады не меў. Зараз прапаную спасылку на іншае, больш актуальнае выданне «Эвакуацыя апазіцыі», укладзенае апальным гісторыкам пазней.

Ганаровы архівіст Беларусі Сяргей Жумар (10.11.1958 – 19.05.2021) ведаў пра маё існаванне, але на кантакт не выходзіў, а я не напрошваўся, пры тым, што чытаў і цаніў некаторыя яго тэксты. Лепей пра асобу гісторыка распавядзе мінчанін Пётр Рэзванаў, які працаваў з C. Жумарам у адной установе:

Ён усё збіраўся павандраваць па Ірану (увогуле любіў падарожжы і іх абмяркоўваць). У Ізраілі быў каля 20 гадоў таму на нейкай канферэнцыі ў «Яд-Вашэме»; сказаў, што з пункту гледжання архівазнаўства нічога цікавага не было…. Пра Веру баха’і мы з ім таксама размаўлялі, але неяк «па перыметры» (у т. л. і таму, што яна звязана з абедзвюма названымі краінамі). Сяргей Жумар прыгадваў свае турэцка-татарскія карані. Ён не хацеў быць намеснікам дырэктара ў нашым інстытуце, але яго прымушалі. Спрабаваў захаваць нашу бібліятэку.

Я. К. Анішчанка, С. У. Жумар

Д-р Уладзіслаў Гарбацкі, каторы працуе ў ЕГУ і піша ў «Новы час» (напрыклад), пабываў у літоўскай вёсцы Вялючоны, яна ж Вялючоніс, і падзяліўся фотаўражаннямі:

 

Ну, а мне ўдалося пабываць у Мінску на Даўгінаўскім тракце, па каторым смела крочыў у светлую калгасную будучыню дзядзька Юда, адзін з «Зельманцаў» Мойшэ Кульбака. На суседнім Смаргоўскім завулку натрапіў на пасольства Паўночнай Карэі, адкрытае гадоў пяць таму… Не выпінаецца яно, але і не дужа хаваецца – нават сцяг над ім лунаў.

Фотa 17.05.2021

Калі ў Беларусі ўсё пойдзе, як ідзець, то як бы не давялося прасіць тамака палітычнага прытулку 😉

А на вул. Шчадрына па вільготным асфальце поўзаў слімак, які вёз на сабе слімачаня.

Цяпер я бачыў усё?..

Нагадаю: Святлана Ціханоўская і яе офіс-менеджары ў лютым-сакавіку мудра прадугледжвалі, што ў траўні г. г. пачнуць перамовы з уладамі РБ – пад эгідай «міжнародных партнёраў», такіх як ЕС, ЗША і Расія. З перамовамі штось выпадкова не склалася – ну, затое Святлана Георгіеўна анансавала канферэнцыю па беларускіх праблемах і атрымала званне «Чалавек года» паводле версіі паважанай польскай газеты. «У любой незразумелай сітуацыі ладзь анлайн-канферэнцыю»… Яшчэ ўспомніўся барадаты анекдот пра тое, што на 1980-ы год Хрушчоў запланаваў пабудову камунізму ў СССР, але партыя і ўрад далі адлуп кукурузніку-валюнтарысту, вырашыўшы правесці Алімпійскія гульні.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

30.05.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 30.05.2021  17:36

О леваках. И о сталинском терроре

Начиная с 1990-х годов я время от времени высказывался о крайне правых в Беларуси – натурально, без особого пиетета (хотя среди них, как во всех группировках, не замазанных включённостью во власть и не обязанных «прогибаться», попадаются неглупые и мужественные люди). Сегодня – для равновесия, что ли – захотелось поговорить о местных ультралевых. Или, если угодно, о леваках…

Замшелые сталинисты, которым «в обед сто лет», мало меня интересуют – любопытно было послушать новое поколение (успеть, пока оно ещё теоретизирует, а не перешло к практическим действиям по захвату власти :)). Возможно, репрезентативными в этом смысле являются «три богатыря» – Дмитрий с ресурса «Полиграф» и два Константина из кружка, названного «КрасноBY», пожалуй, не без иронии («Краснобай» ;)). Эти могучие мужи решили дать отлуп автору канала «Вам показалось» («ВП»), не так, по их мнению, снявшему ролик о коммунизме. Вот этот:

https://www.youtube.com/watch?v=x4XRop79YwU

Разумеется, за восемь минут глубокий анализ сложного «-изма» невозможен, но анонимный автор «ВП» нигде и не претендовал на особую глубину (мультипликационные вставки намекают). Тем не менее по нему решили пальнуть «изо всех стволов»: немудрёный апрельский ролик разбирался в начале мая около часа… «На серьёзных щах», под заголовком, из которого так и сквозила обида: «Когда им надоест? Антисоветская пропаганда в Беларуси».

Всю «дискуссию» перетряхивать не буду – остановлюсь на теме, волнующей с конца 1980-х (школьником собирал вырезки и выписки из журналов, газет, книг, в которых говорилось о Сталине и репрессиях, даром что, как осенью 2017 г. подчёркивал Анатоль Сидоревич, вернее было бы говорить о сталинском терроре).

«ВП» (4:58 – 5:03): «Оценки масштабов [сталинских] репрессий очень разные: от четырёх до сорока миллионов человек».

Казалось бы, к чему придраться в этой фразе? Но «нет таких крепостей, какие не могли бы взять большевики» (С):

Дмитрий (31:51 – 33:11): «В конце 80-х была создана специальная комиссия, которую пустили в архивы посмотреть, сколько же расстреляно. И с тех пор это официальные мейнстримные цифры, которые признают и западные историки-советологи, и местные историки-советологи… Ознакомиться с ними можно в книжке Земскова «Сталин и народ. Почему не было восстания», написанной по горячим следам (не совсем так, указанная книга вышла в 2014 г. – В.Р.) Эти цифры до сих пор никто не оспорил. Если не ошибаюсь, за всё время советской власти на территории советской страны было расстреляно в пределах миллиона, из них в 1937–38 годах – 680 тысяч (экстраординарная мясорубка, расстреляли больше, чем за всё остальное время). 2,5 миллиона – максимальная численность заключённых в ГУЛаге. Это признаваемые наукой цифры – не 4 и не 40 [миллионов], а сильно меньше. Это неприятно, это плохо, но систематическое враньё – это тоже плохо. И говорить о 40 миллионах, зная, что их не 40, десятилетиями, навевает странные мысли… Зачем это делается?»

Константин-1 (33:13 – 33:25): «Автор ролика не приводит никаких доказательств, никаких подтверждений. Когда он говорит, что есть историки, которые говорят (собственно об историках у “ВП” речь не шла, cм. выше. – В.Р.), фамилии историков не приводятся…»

Константин-2 (33:49 – 34:09, к «ВП»): «Вы бы те тезисы, которые озвучиваете, хотя бы материалами подкрепляли, пусть кривыми, чтобы можно было нам углубиться и истину откопать. Стыдно!»

Виктор Земсков, указ. соч.: «Всего за 1929–1933 годы в “кулацкую ссылку” было направлено более 2,1 млн человек… Много людей умирало в пути следования… Особенно велика была детская смертность… Выселение “кулацкого элемента” с направлением его на спецпоселение осуществлялось и в 1934–1935 годах, и даже позднее… По нашим оценкам, общее число раскулаченных в 1929–1933 годах и позднее крестьян (всех трех групп) могло максимально составлять 3,5 млн».

Российский историк Земсков (1946–2015), приведя вопиющую статистику и факты насчёт сталинского террора, попытался тем не менее смягчить общее впечатление, в т. ч. путём полемики с иными исследователями. Например:

Большой резонанс в обществе вызвала публикация Р. А. Медведева в «Московских новостях» (ноябрь 1988 года) о статистике жертв сталинизма. По его подсчетам, за период 1927–1953 годов было репрессировано около 40 млн человек, включая раскулаченных, депортированных, умерших от голода в 1933 году и др. В 1989–1991 годах эта цифра была одной из наиболее популярных при пропаганде (? – В. Р.) преступлений сталинизма и довольно прочно вошла в массовое сознание.

На самом деле такого количества (40 млн) не получается даже при самом расширенном толковании понятия «жертвы репрессий». В эти 40 млн Р. А. Медведев включил 10 млн раскулаченных в 1929–1933 годах (в действительности их было около 4 млн), почти 2 млн выселенных в 1939–1940 годах поляков (в действительности – около 380 тыс.), и в таком духе абсолютно по всем составляющим, из которых слагалась эта астрономическая цифра.

Боюсь, что допуск В. Земскова к архивным делам в конце 1980-х не сделал его специалистом по «всем составляющим». И трудновато на 100% доверять автору, который в соседних главах своей книги пишет о числе раскулаченных то «максимально 3,5 млн», то «около 4 млн». Также надо понимать, что доктор наук, выпустивший книгу в издательстве «Алгоритм» (не «мейнстримном» и уж точно не академическом), – ещё не вся современная наука.

Довольно убедительно с Земсковым – в 2007 г., т.е. до выхода его opus magnum – полемизировал, к примеру, его соотечественник, доктор философских и кандидат исторических наук Николай Копосов, констатировавший, что «Понятие “пострадавшие от репрессий”, действительно, размыто». Во всяком случае, уровень аргументации у Копосова не выглядит хуже… Его выводы о том, что «общее количество хотя бы приблизительно учитываемых жертв террора составит для периода 1921–1955 гг. 43-48 млн. человек», допустимо поставить под сомнение, но они существуют и имеют право быть.

Итак, у «ВП» в апреле 2021 г. промелькнула вполне корректная фраза о разных оценках масштабов сталинских репрессий, а его оппоненты, мягко говоря, облажались. Верну ведущему «Полиграфа» его же вопрос: «Зачем это делается?» Кажется, вот и ответ:

Дмитрий (34:16 – 35:06): «Почему важно бороться с этой чушью антисоветской? Потому что мы живём в такое время, когда гражданские конфликты полыхают то там, то здесь… И если мы не отлепим репрессии от советской власти (это не уникальное свойство советской власти репрессировать собственных граждан – раскачивание психоза с утерей контроля над спецслужбами может произойти везде, при любом строе, и происходило при любом строе)… Когда мы это слепливаем с СССР, то считаем, что у нас этого быть не может – мы же не СССР. И такое начинается, как мы видели в Украине».

Сравнение современной Украины с её сотнями политзаключённых (допустим, данные Ларисы Шеслер, представительницы украинского «Союза политзаключенных и политэмигрантов», базирующегося в Москве, верны), и СССР, где уже в начале 1930-х насчитывались миллионы потерпевших от режима, – типичная демагогия… Да, приступы массового психоза много где случаются, но лишь в таких государствах, как сталинский СССР и гитлеровская Германия, он: а) длится многие годы; б) насаждается сверху; в) оправдывается всеобъемлющей идеологией. В результате непосредственно страдают миллионы, а «рикошетом» ломаются жизни десятков миллионов людей.

«Отлепить» репрессии – чего уж там, террор! – от советской власти 1917–1953 гг. не представляется возможным. Уникальность этой власти на просторах бывшей Российской империи – как в разнонаправленности террора, когда трудно было найти категорию населения, им не затронутую, так и в разнообразии методов, и в многочисленности/вездесущести карательных органов. Раскрыл сборник «Улада і грамадства: БССР у 1929–1939 гады» («Логвінаў», 2019; спасибо Павлу Костюкевичу за то, что поделился экземпляром). Читаю предисловие составительницы, историка Ирины Романовой о начале 1930-х гг. в БССР (с. 7, пер. с бел.):

Само раскулачивание и выселение превратилось в настоящую вакханалию. Выявление и выселение кулаков проводили органы ГПУ, местные органы власти, группы бедноты, рабочие бригады, работники политотделов машинно-тракторных станций и совхозов, уполномоченные районных и окружных партийных, советских, комсомольских, профсоюзных и кооперативных органов… Результаты раскулачивания были катастрофическими. Конфискация имущества превращалась в примитивный и повальный грабёж.

Если углубиться в документы из этого сборника (кстати, высоко оцененного Алексеем Кудрицким, исследователем, авторитетным в левых кругах), то волосы дыбом становятся. Сельская местность, где в БССР 1930-х проживало около 80% населения, сделалась настоящим полем гражданской войны… И. Романова: «Угрозы, насилие, репрессии являлись составными частями повседневности крестьянства 1930-х гг.» (с. 8). Подобного, конечно, нет и не предвидится в современной Украине, да и в современной Беларуси.

На мой взгляд, белорусским левым (касается далеко не только «трёх богатырей») следовало бы не релятивизировать опыт сталинского СССР, вольно или невольно обеляя указанный период и лично тов. Сталина, а прямо заявить: «увы, всё это было, но мы не такие и такими не будем». Следовало бы ориентироваться на еврокоммунизм, более или менее успешно враставший в политическую жизнь Франции, Италии и проч. даже после «хрущёвских разоблачений» 1956 и 1961 гг., сближаться с социал-демократией. Правда, такое «движение к центру» небезопасно; можно, как минчанин Сергей Спариш, покинувший КПБ ради развития «Народнай грамады» Николая Статкевича, надолго угодить за решётку (на днях его приговорили к шести годам колонии усиленного режима – видимо, среди прочего за партийную активность). Куда проще и безопаснее сражаться с ветряными мельницами вроде «антисоветской пропаганды»…

С. Спариш и пиво. Это фото Сергей прислал для belisrael в 2019 г.

Добавлю, что заигрывание левых с приверженцами сталинской эпохи ещё как-то можно объяснить в России (с точки зрения «имперцев», влиятельных в соседней стране, антизападник Виссарионыч был крут независимо от его большевизма). В Беларуси же оно бесперспективно даже тактически; движение национал-большевиков здесь всегда было настолько маргинальным, что власти, в отличие от кремлёвских, по большому счёту и не пытались интегрировать нацболов в свои структуры. К тому же в РБ Сталин, по моим ощущениям, куда менее популярен «в народе», чем в РФ.

Возможно, единственный жилой дом в Минске (Центральный район), где и серп, и молот, и звезда… Фото 10.05.2021

У нас вообще поменьше тоски по большевизму и веры в коммунизм, чем у восточных соседей, как бы ни суетились чиновники вроде министра образования Игоря Карпенко и его «цепного пса» Андрея Л-на. Достаточно вспомнить, что на относительно свободных президентских выборах 1994 г. кандидат от компартии (Новиков) занял последнее, 6-е место, в то время как в России-1996 Зюганов пользовался поддержкой примерно половины избирателей. А вот общественный запрос на левые идеи в Беларуси, как не раз говорилось, есть, и немалый.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.05.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.05.2021  22:33

В. Рубинчик. Вроде как итоги

«Вроде как» – потому что никто не знает, что ещё «выкинет» 2020-й за пару суток… Однако в целом картина более или менее прояснилась.

Более десяти лет назад раздавал на «Яме» спецвыпуск бюллетеня «Мы яшчэ тут!» – пустой лист со словами «И так всё ясно!» на белорусском и идише. В этом году Павел Костюкевич нежданно припомнил мой давний перформанс в интервью литовскому изданию, за что ему респект, уважуха & «Іудзейнасць».

Спецвыпуск № 42¼; П. К. на пл. Перемен

А два года назад много было шума о скорой инкорпорации Беларуси (целиком или отдельными областями) в новую-старую империю. Не хочу перечислять особо шумевших – кто-то из них ныне за решёткой, и упрекать их в легкомыслии было бы не совсем этично.

Тогда, в октябре 2018 г., возразил так: «готов поспорить на приемлемую сумму, что по состоянию на 31.12.2020 общего государства с единым центром управления в Москве не будет, и от пограничных областей Беларуси Россия ничего не откусит. Возможно, я вновь недооцениваю Россию, но ей бы Крым “освоить”… К тому же буферная РБ пока ещё выгодна и Кремлю, и Западу – и как дипломатическая площадка, и как своеобразная офшорная зона для разных гешефтов».

Увы, никого из алармистов «развести» на деньги не удалось 🙂 А столько раз они пугали народ – то российскими военными, которые приедут на учения и останутся здесь в качестве оккупантов! То реанимацией «союзного договора», подписанного в 1999 г.!

На балконе второго этажа: «Посторонним вход воспрещён» (Минск, ул. Каховская, 27.12.2020)

Справедливости ради, события последних месяцев всё-таки настораживают. И «десанты» российских пропагандистов на белорусских телеканалах, начиная с августа, и соглашение здешнего МВД с Росгвардией (ноябрь), и телодвижения в российской администрации президента, где, похоже, задумали создать в Беларуси дружественную партию… Но учитывают ли, что здешняя трясина, нейтрализующая здоровые идеи и силы, работает во всех направлениях? 🙂

Активизировалась зомби-пропаганда в духе приснопамятного Владимира Бегуна и «как его, дьявола»?.. Чертовича! Прочитано здесь (27.12.2020): «Политолог с очень светлым лицом и не самой светлой репутацией Артем Шрайбман вновь уселся под свет софитов и принялся вещать… У людей подобного склада уже не одно тысячелетие именно злато – решающий фактор жизни, идеологии, государства и народа. Они молятся золотому тельцу и призывают его опрокинуть нашу страну. Что это за люди? В чем феномен паразитов? Великий диссидент и гениальный математик Игорь Шафаревич назвал это малым народом».

Можно слегка посмеяться над плюшевым Шрайбманом (на фото), которого пропагандист обозвал «первосвященником белорусского либерализма». Пытался Артём усидеть на разных стульях, ограничивал себя на тутбае, что-то там «разжёвывал», выступая скорее в качестве популяризатора, нежели политменеджера – и всё равно вувузела СТВ «вывела» его на чистую воду 😉 Но в целом, конечно, не до смеха, не до фиесты (и не до сна). Удивительно ли, что всплывают доморощенные гностики, вещающие: «любой бунтовщик, любой восставший, любой протестун, любой революционер — это сторонник темной силы».

Александр Фридман, историк из Беларуси, живущий и работающий в Германии, этой осенью обратил внимание на сомнительные мотивы здешней пропаганды. Написал большую статью для журнала «Ab Imperio» – в т. ч. об указанных мотивах. Во введении сослался; правда, в текст «по техническим причинам» попали тезисы, которых в моих ответах на анкету А. Ф. не было.

Сравните с реальной реакцией на вопросы исследователя, которому помогла со мной связаться Инна Соркина из Гродно: «Какую роль играет “еврейская тема” в протестном контексте? Какую позицию занимают евреи (большинство евреев)?» – «Не вельмі значную. Не магу казаць за большасць яўрэяў. Зноў жа, “ашчушчэнія”: пратэстамі захапілася частка тых мінскіх яўрэяў і яўрэек, якія раней, мякка кажучы, не мелі асаблівых сімпатый да “дэмакратаў”, “бэнээфаўцаў”, etc. Але дапускаю, што сыходу Лукашэнкі зараз жадаюць менш за 50% яўрэяў Беларусі» (19.10.2020). В общем, некоторая утилизация налицо. «Везёт» мне: то в российские социологи запишут, то явился «public intellectual»… Тем не менее статья д-ра Фридмана кое в чём полезна, и если вдруг попадётся – почитайте. Есть и вариант на русском, он чуть короче.

Умер Леонид Фёдорович Заико (23.08.1948, Гродно – 27.12.2020, Минск) – похоже, без «короны» и здесь не обошлось. Покойный был заметным явлением среди белорусских экономистов, в своё время консультировал правительство и международные организации, читал лекции за границей. С 1990-х годов мне попадались на глаза его тексты для СМИ – к примеру, Л. Заико долго сотрудничал с «Белорусской газетой», а позже со «Звяздой». Это отвечало принципу, который кандидат наук декларировал в Европейском гуманитарном университете второй половины 1990-х: «с обеих сторон есть умные люди». Его многочисленные статьи и интервью иногда оставляли странный привкус, и я пару раз незлобиво критиковал экономиста.

Л. Заико пытался, как умел, упорядочить экономическую жизнь нашей страны. И преподавал с чувством юмора – думаю, с этим согласятся все его бывшие студенты. Образчик его выступления см. здесь.

* * *

Расширяются и крепнут международные связи одной из бывших «кандидаток в президенты» – вокруг неё образовался целый «офис». А параллельно действуют «народные посольства» и «Народное антикризисное управление» (аббревиатура НАУ, видимо, выбрана не случайно – призвана оказать гипновоздействие на поклонников группы «Наутилус Помпилиус»? :)) Наше НАУ во главе с П. П. Латушко к декабрю выработало ряд планов, которые вроде как складываются в программу реформ. Почитал… Кому интересно, послушайте, как весёлые ребята комментируют её – под большинством замечаний я таки подписался бы.

Тем временем подавляющее большинство взятых в плен летом 2020 г. до сих пор сидит. Социал-демократ Сергей Спариш, христианский демократ Павел Северинец, которому завтра исполнится 44… Больно было узнать, что в ноябре посадили с заведением уголовного дела и журналиста-анархиста Николая Дедка. Даром что не знаком с ним лично, на толковые материалы Н. Д. я не раз ссылался.

Н. Дедок, П. Северинец, С. Спариш

Недурственные пассажи из книги Н. Дедка «Теория интерсекциональности: анархистская критика», опубликованной около года тому назад:

Инстинктивные программы, будучи плодом эволюции, продолжали, продолжают и будут продолжать оказывать на нас огромное влияние… Причина этого проста: эволюционным схемам несколько сотен тысяч или даже миллионов лет. Культурным наслоениям – около 40 тысяч. За столь короткое (ничтожное с точки зрения естественного отбора) время в людях просто не могли на биологическом уровне закрепиться новые модели поведения. И поэтому сейчас мы продолжаем во многом слепо следовать инстинктивным программам, рационализируя и оправдывая их под любым соусом…

Особенно трагикомично сепаратистские практики смотрятся на фоне того, что в 1960-е феминистки второй волны боролись за то, чтобы быть включёнными во все места, ранее считавшиеся мужскими: клубы, трибуны, профессиональные сообщества, добивались совместного посещения школ мальчиками и девочками… Сегодня же феминистки третьей волны фактически топчутся по их достижениям: 50 лет назад их соратниц «отсаживал» от мужчин патриархат, сегодня они сами запираются в сепаратных гетто.

Очень надеюсь, что это не последняя книга автора, задержанного 12.11.2020 «силовиками» с явно чрезмерным применением силы. Родители уже несколько недель не имеют контакта с Н. Дедком; его отец Александр, бывший судья, разочаровавшийся в системе, рассказал журналистам, что «Одному из заключенных “Володарки” удалось передать через свою мать, что Николая там хотят убить, создают условия, чтобы он умер. Но что это означает — угроза заразиться коронавирусом или что-то другое — выяснить мы не можем».

Кстати, o птичках международных связях и признании. Заметили ли вы, насколько обесценилось восхищение белорусами? Руководитель МИДа Дании Вилли Сондал: «Я полон восхищения белорусами, такими, каких я встретил сегодня, теми, кто имеет мужество бороться за права человека и демократию в рамках авторитарного правления» (21.08.2012). Президент Франции Эмманюэль Макрон: «Мужество белорусского народа вызывает всеобщее восхищение, его устремления нужно уважать и мы на его стороне» (23.09.2020). Бывший помощник госсекретаря США Дэйвид Креймер: «Мужество белорусов восхищает» (25.12.2020).

Ну право же, стёртая монета… Кто бы объяснил Светлане Тихановской, что ей не к лицу выказывать восхищение белорусами, как это было в середине августа? Во-первых, так она занимает внешнюю сторону по отношению к своему народу; во-вторых, до победы ещё очень далеко.

Не обязательно во всём соглашаться с российским блогером Алексеем Кунгуровым, но в недавнем его тексте (25.12.2020) – та горькая правда, что могла б оказаться целительной…

Белорусам надоел Лукашенко – это факт, но к революции они оказались совершенно не готовы. Они хотели новых честных выборов, и чтобы ОМОН их не лупил, но свергать режим не желали. Поэтому общество легко уверовало в иллюзию, что достаточно выразить недовольство узурпатором – и он куда-то денется…

Инфантилизм прет отовсюду. Идея-фикс белорусов – убрать диктатора, ничего при этом не делая. Так не бывает. Тем не менее, они всегда придумывают себе оправдание: мол, нам не надо сейчас напрягаться, потому что весной, когда потеплеет, случатся протесты, и Лукашенко уйдет… До этого они верили, что сама по себе произойдет всебелорусская стачка с таким же результатом. То есть сам никто бастовать не собирался, кроме нескольких десятков, может, сотен человек, но все горячо одобряли саму идею, при условии, что реализовать ее будут другие.

Магазин «Семена. Цветы» (Минск, бул. Шевченко, 4) – жертва «всебелорусской забастовки». Фото 28.12.2020

Дальше российский бунтарь небезосновательно предполагает:

Лукашенко смирился с тем, что «народец» его больше не любит, не хочет и никогда за него не проголосует. Общество смирилось с тем, что «Саша останется с нами» ©. Любить и уважать диктатора белорусы не будут, но терпеть себя он их заставил.

А вывод у Кунгурова – в начале:

Не стоит предаваться унынию. Шахматист после проигранной партии не ищет виноватых, а анализирует свои ошибки, чтобы завтра их не повторять. Вот этим и следует заняться белорусам вместо фанатичного культивирования выученной беспомощности.

По мне, хороший вывод, как и нижеследующий: «Бороться надлежит именно с диктатурой во всех ее проявлениях, а не с конкретной персоной». Раз уж разговор зашёл о шахматистах, может быть, всё начнётся с «Шахматного дворика»? 🙂

Сейчас нелегко помыслить, что на этом невзрачном пятачке у общежития «Белгеодезии» осенью собиралось множество людей, выступали «Свободный театр», Бенька & «РСП», поэты… Фото 28.12.2020

Район дворика, подобно иным минским (и не только) районам, благодаря арт-активистам заимел «свой» флаг

В окрестностях пару недель назад были развешаны афишки с предложением учиться шахматам!

Предпочёл бы гексагональные (кстати, недалеко от «Шахматного дворика» живёт и Сергей Корчицкий, один из сильнейших европейских игроков в «гекса») или вольные, но и «невольные» – дело нужное.

Вольф Рубинчик, г. Минск

29.12.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 29.12.2020  11:48

«И вновь продолжается бой…»

Всем шалом, в хату и не в хату! Каждый новый день, увы, подтверждает сказанное в «Конце каникул…»: «Сколько же дряни собралось в Синеокой за последние 25 лет. Эта дрянь, хоть и в меньшинстве, открыто плюёт в глаза большинству, практикуя принцип “своим – всё, чужим – закон”, причём закон видится не как многосторонний регулятор общественных отношений, а как инструмент для наказания». Впрочем, у Сергея Лукьяненко промелькнула неглупая мысль: «При взгляде сверху справедливость и плети выглядят почти одинаково».

Где вы, заслуженные юристы при высоких должностях – ошалели при виде беспредела и язык в ж… засунули? (Последним выражением я, в отличие от бизнесмена Игоря Коломойского и футболиста Евгения Костюкевича, обычно не пользуюсь, но здесь оно куда как уместно.) Да, некоторые не молчат, но вещают такое, что уж лучше бы жевали… Председатель Конституционного суда, как оказалось, 25.08.2020 «замазал» и своих подопечных, выразив «позицию по защите конституционного строя»:

Конституционный Суд констатирует, что 9 августа 2020 года белорусский народ в порядке, установленном Конституцией и основанным на конституционных принципах избирательном законодательстве, выразил свое свободное волеизъявление и избрал А.Г.Лукашенко Президентом Республики Беларусь. Демократичность и легитимность выборов Президента подтверждается соблюдением принципов и норм Конституции в избирательном процессе… Создание Координационного совета, определившего своей целью пересмотр итогов выборов Президента Республики Беларусь, в порядке, не предусмотренном ни Конституцией, ни избирательным законодательством, является неконституционным.

В будущий музей сервилизма и глупости 

Для обоснования своего вмешательства приплели ст. 116 Конституции, согласно которой «Контроль за конституционностью нормативных актов в государстве осуществляется Конституционным Судом Республики Беларусь». Какие «нормативные акты» издал общественный Координационный совет, пару раз собиравшийся на пресс-конференции, а если издал, то где их анализ?! Посмешища в мантиях…

Сейчас речь пойдёт даже не о «выборах» и не о массовых избиениях людей 9-12 августа, а о вопиющем случае с недопуском на территорию Республики Беларусь её гражданина, 74-летнего Тадеуша Кондрусевича, который возвращался из Польши позавчера, 31.08.2020. Не иначе как мелкая месть католическому митрополиту за то, что не поздравил «президента» с «победой» и призвал сесть за стол переговоров с протестующими. Ну и, как водится, попытки что-то разъяснить на «официальном портале» лишь усугубляют ситуацию:

Президент также прокомментировал недавнюю ситуацию на границе с Митрополитом Минско-Могилевским архиепископом Тадеушем Кондрусевичем… Он рассказал, что глава католической церкви неожиданно выехал для консультаций в Варшаву и, получив определенные задачи, возвращался Беларусь и попал в этот список невъездных, который общий у Беларуси и России. «Не только он один, просто он – более известная фигура», уточнил Президент, рассказав, что появилась информация о возможности наличия у Тадеуша Кондрусевича не одного гражданства. «Мы изучаем, я это не утверждаю. Хотим изучить вопрос. Если там все чисто и по закону, поступим по закону. Нам не важно, кто он – главный католик, главный православный или главный мусульманин. Должен жить по закону. А если ты еще и в политику влез и потащил за собой верующих, католиков, которые прекрасные люди, тогда двойная ответственность», – отметил Глава государства.

Короче, хотим – поступаем по закону, хотим – становимся выше… Тут не «свои косяки», которые «мы видим», тут полный обосрамс. Избыточно, пожалуй, в этой связи цитировать Конституцию, но всё же: «Граждане Республики Беларусь имеют право свободно передвигаться и выбирать место жительства в пределах Республики Беларусь, покидать ее и беспрепятственно возвращаться обратно» (ст. 30). «Все равны перед законом и имеют право без всякой дискриминации на равную защиту прав и законных интересов» (ст. 22).

Ещё о смехе сквозь слёзы. Утром 1 сентября главная газета администрации распространила высказывание о «мусульманской церкви» (как это Красный костёл не был назван «католической мечетью»? :))

Правда, в тот же день поправили. Стало: «Никакого наката государства на Католическую, Православную (церковь. – Прим. ред), мусульмане, иудеи – кто бы здесь ни был – мы никогда не допустим». Но если человек не контролирует свой язык, то ему или рано, или уже поздно претендовать на контроль над целой страной?

В общем, отчасти понимаю могилёвского гроссмейстера Сергея Каспарова и его супругу Татьяну, тоже известную шахматистку, опубликовавших на своей страничке (28.08.2020) отчаянный пост:

Всем привет! Последние несколько лет имеем хорошую работу – обучение он-лайн (рус. и англ.) со сравнительно неплохими результатами. Но, наверное, вы смотрите новости и знаете, что сейчас происходит в Беларуси. Поэтому мы ищем возможность уехать в какую-нибудь… другую страну. Если кто-то может подсказать что-то полезное (шахм. школы, клубы и т.п.) – будем благодарны.

Правда, сам я никуда уезжать не собираюсь – пусть уезжают чиновники (прежде всего идеологи), псевдоэксперты, телепроститутки и прочее «добро», разжигающее в обществе «информационные войны». Которые заканчиваются реальными хапунами на улицах и увольнениями несогласных.

Подчеркну: чиновник чиновнику рознь. У меня хватает вопросов к бывшему министру культуры Павлу Латушко, отставному послу Игорю Лещене и др., но сейчас они вроде бы ведут себя достойно, и я не буду их донимать напоминаниями о событиях 10-летней давности. Любопытен и «казус Котова» (не шахматного гроссмейстера, а недавнего генерального секретаря Национального олимпийского комитета Беларуси, затем – сотрудника управления делами президента Анатолия Котова). Первого сентября А. К. иронически прошёлся в фейсбуке по своим «бывшим коллегам с госслужбы»:

Я не знаю, как вы спите по ночам… Пыток и убийств не было? К сожалению, сегодня даже УВКПЧ ООН подтвердило иное. Гражданам Беларуси может быть отказано во въезде в свою страну. Я свой выбор сделал. В никуда. С кредитами и прочими стандартными вещами. Теперь я овца и наркоман.

Запись в тот же день перепечатала «Трибуна» – популярный спортивный сайт, который в Беларуси уже недели полторы открывается с трудом (спасибо министру информации т-щу Луцкому).

Что тут скажешь? Окончивший МГИМО Котов, 1980 г. р., стал генсеком в 2015 г. и оставался им года четыре. Входил в команду Максима Рыженкова, организовывал «Европейские игры» в Минске с огромным значительным перерасходом изначально запланированных средств. Понимаю, что пару сотен миллионов долларов туда, пару сотен сюда – не такая уж проблема для страны с золотовалютными резервами в 8,5 миллиардов (и вдвое большим внешним государственным долгом…), но всё-таки хотелось бы подробностей из первых уст.

Предложил я журналистам «раскрутить» Котова на откровенное интервью. Получил ответ: «Чуть позже. Иначе закроют его через час после вью. И так хватают всех подряд». Ну, не то чтобы «всех» – меня с 2001 г. не трогали, при том что немало понаписывал, к примеру, о коррумпированном издательстве при минобразования. Видимо, размах не тот… И вот что полагаю: чем раньше экс-функционер выложит правду, тем интереснее она будет обществу и тем больше шансов, что его бывшие коллеги (и не только) проявят солидарность, не дадут «закрыть» правдоруба. Держать же тайны при себе – так себе стратегия… В любом случае те, кто «слишком много знал», оказываются под прицелом, о чём косвенно свидетельствуют угрозы «первого лица» в адрес П. Латушко:

Некоторые из таких чиновников вошли в так называемый координационный совет и ответят за свою деятельность там по закону, добавил Глава государства. «По фактам захвата власти возбуждено уголовное дело. Вот он и ответит по закону, и спрятаться нигде не сможет, – подчеркнул Александр Лукашенко. – Есть и другие, которых мы вовремя рассмотрели и отправили кого на покой, кому просто предложили заниматься бизнесом. Они тоже неоткровенно, но где-то “постятся”».

«Предложили заниматься бизнесом» – похоже, намёк на премьер-министра РБ (с 2018 г. и до 3 июня 2020 г.) Сергея Румаса. Вот уж кто многое мог бы рассказать – но пока молчит… 🙁 Как и вице-президент ФИДЕ Анастасия Сорокина, так и не объяснившая (по крайней мере, на официальном сайте Белорусской федерации шахмат), почему в «эпоху Румаса» из каждого утюга призывали гордиться будущей шахматной олимпиадой в Минске-2022, а летом 2020 г. идею её проведения тихо «похоронили». Не далее как 9 месяцев назад заявлялось: «к шахматной олимпиаде инфраструктура уже готова полностью».

После «письма трёхсот» (ныне – четырёхсот), где выдвигалось 6 требований к властям, сделан следующий шаг: создаётся Свободное объединение спортсменов Беларуси во главе с победителями Олимпиад и чемпионатов мира. Главный тренер гандбольного клуба «Витязь» Константин Яковлев тоже призвал вступать в «СОС»: «Я отец троих прекрасных детей. Не хочу, чтобы мои дети жили в стране унижений и пыток, угроз и запугивания, принудиловки». Может быть, в итоге спортсмены и (около)спортивные деятели ещё больше осмелеют 🙂

Тем временем «застабилы», беря пример со своего шефа, отдают предпочтение тактике мелких пакостей. Из мною замеченного:

Министр спорта и туризма 28.08.2020 поручил подчинённым отменить подписку на негосударственную газету «Прессбол», которая публиковала открытые письма недовольных спортсменов, и выписывать вместо неё минспортовскую «Спортивную панораму». Как там у О’Генри: «песок – неважная замена овсу»? Да и в конце 2000-х министерство и НОК уже «наезжали» на «Прессбол», не выдавали ему аккредитации и т. д. – а в результате газета сохранилась и не теряет формы. Был бы Сергей Ковальчук, 1968 г. р., попамятливее, не ввязался бы в новый раунд безнадёжного противостояния…

Чудаки из коммунхоза «взяли под козырёк» и утром 01.09.2020 замазали краской мурал с «диджеями перемен». Благодаря этому изображению и многочисленным бело-красно-белым флагам минский дворик между многоэтажными частными домами, находящийся в Центральном районе, прославился уже на всю Беларусь… Неудивительно, что ещё до полудня мурал был отмыт от краски, и счёт стал 4:3 в пользу местных товариществ собственников.

Шутки ради посоветовал бы под стилизованными изображениями Кирилла Галанова и Владислава Соколовского нарисовать миниатюрного Дмитрия Петрушу, выдёргивающего шнур из колонки, и ещё меньшего Юрия Цабу, строчащего жалобу в милицию. Очень вероятно, что глава района с идеологом комплексуют из-за того, что их забыли увековечить на стене, а потому раз за разом посылают во дворик «своих людей» 🙂

Жильцы не только сохранили мурал, но и вывесили над ним табличку («Площадь Перемен»), а соседний забор укрыли лентами, в совокупности напоминающими флаг. Фото 02.09.2020

Сейчас не столько о пакости, сколько о том, что лукашизм исчерпал свои креативные ресурсы. «Мінскую праўду» за 1 сентября подловили на подражании «The Guardian» за 21 августа:

Обезьянничали наши плюшевые идеологические друзья и во многом другом, даже в названии своей недавно появившейся fb-группы «Будзьма!» (уже много лет работает нелукашенская культурная инициатива «Будзьма беларусамі!», и адрес её сайта – budzma.by).

По мне, так пущай обезьянничают. Больше беспокоит фрагментация протестного движения и его топтание на месте, о чём писал не раз. Вот и российская коллега Екатерина Шульман окинула взором Беларусь (01.09.2020, «Эхо Москвы»):

Забастовочное движение не стало, так скажем, общенациональной стачкой… Репрессивные тактики первой недели протестов не повторяются, но и не происходит никакой либерализации с точки зрения выпускания политзаключённых, либо какого-то хотя бы намёка на расследование этих эпизодов насилия, которые были сразу после 9 августа.

Кто-то упрекнёт меня (а значит, и Е. Шульман) в излишнем пессимизме. Но ведь Павлу Северинцу из БХД на днях продлили срок содержания под стражей на два месяца, Николаю Статкевичу из «Народнай Грамады» тоже продлили, и дело против его однопартийца Сергея Спариша, брутально задержанного 25.06.2020, не закрыто… Вряд ли сейчас до создания новых политических партий – вытащить бы лидеров старых.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.09.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 02.09.2020  18:18

* * *
Cпасибо за поддержку! (Юрий Довнар, руководитель pressball.by) 
03.09.2020  13:23

При закрученных гайках (В. Р.)

Менее четырёх недель осталось до белорусской спецоперации 9 августа. Не так давно я с долей оптимизма писал: «9,5 лет назад всё выглядело ещё хуже». Но последние три-четыре недели поистине отбросили Беларусь куда-то в январь 2011 г. – имею в виду прежде всего заведённые уголовные дела на «участников беспорядков». Как отметила «Вясна» в обзоре июньских событий: «Список политзаключённых в Беларуси вырос до 22 человек, что по количеству уже сопоставимо с ситуацией самого тяжёлого кризиса с правами человека в Беларуси в конце 2010–2011 гг.». Сергея Тихановского, захваченного ещё в конце мая, сажают в карцер по надуманным причинам, деморализуя Светлану – его супругу, бросившую вызов «первому лицу».

Попали под раздачу и до «выборов» вряд ли окажутся на свободе авторы belisrael – Павел Северинец, Сергей Спариш. Поступают сообщения о необычно жёстком прессинге «политиков» в ИВС/ЦИП (а попросту, в тюрьме) на пер. Окрестина в Минске. Визгливый тон здешних «вечерних мудозвонов» тоже намекает на обозлённость власть предержащих, чувствующих, что их время уходит, и цепляющихся за нагретые места. «Наехал» главный М-к «главной президентской газеты» даже на шумного, но маловлиятельного минского блогера: «Некий Евгений Липкович. Как, говорят, уверенно доказывают друг другу в тутбаевских курилках, это – моссадовский проект. Хотели в геном человека добавить главные хромосомы скунса». Надо полагать, Моссад и Липкович могут гордиться рекламой от «БС» ¯\_(ツ)_/¯

Где-то в сети вычитал ироничное замечание о «выборах-2020»: мол, участвовать в них – «это как играть с голубем в шахматы – он раскидает фигуры, насрёт на доску и улетит всем рассказывать, как он тебя уделал». Собственно, это переделка известного анекдота о споре с дураком… оговорюсь, что в данном случае «голубь» – далеко не дурак, и не следует его недооценивать, как делалось четверть века в некоторых «интеллектуальных» кругах («лукашенкоед» В. Подгол не даст соврать).

Я не раз предостерегал от шапкозакидательства и недооценки «другой стороны» – в июне 2016 г. («Что касается высших чиновников РБ – они с 1990-х годов привыкли прикидываться глуповатыми… Учитывая то, что сеанс “коллективной туповатости” длится третий десяток лет, не так уж глупа “верхушка», как иногда хочет казаться») и в марте с. г. тоже. Но… имеем, что имеем; начиная с мая 2020 г., кое-кто на лихом коне с сабелькой снова и снова бросался на танковую колонну.

Бывший помощник Лукашенко В. Цепкало, отстранённый от выборов, 5 июля изъявил намерение жаловаться на нарушения в… Европейский суд по правам человека. Что с того, что власти Беларуси неподсудны ЕСПЧ (кандидат юридических наук сам об этом знает) – реально пожаловаться на них можно только в Комитет по правам человека ООН, и то победа в нём приносит лишь моральное удовлетворение. Пиар-ход? Но ведь не особо любят в народе «жалобщиков», даже если они кругом правы. Хотя бы так: сначала подал заявление, потом об этом рассказал…

Впрочем, идея провести референдум о возвращении к Конституции в версии 1994 г., высказанная другим претендентом, нравится мне ещё меньше. «Обнулёж» двадцати с лишним лет, прошедших после плебисцита 1996 г., – это очередная попытка вернуться в начало шахматной партии, уже клонящейся к эндшпилю. Уж лучше начать новую игру или придумать что-нибудь неожиданное, как Выливаха в короткевичской «Ладье Отчаяния»:

В стальном строе атакующих зияли теперь страшные бреши. Войско Смерти истекало кровью. И, однако, без обеих ладей, без визиря и слона, она всё равно была сильнее всякого игрока на земле. Потому что она предвидела все возможные положения фигур на поле боя и знала, чем завершится и как может развиться любой ход врага…

Делай неожиданное, делай, как не бывает, делай, как не делает никто, — и тогда победишь. Даже если ты слаб, как комар среди враждебного моря. Потому что только глупцы рассуждают всегда по правилам здравого смысла. Потому что человек только тогда человек, когда он дерзко рвёт унылое предопределение и плюет на «извечный» закон.

Поверхностный канадский автор, качество суждений которого в 2017 г. обсуждалось здесь, на прошлой неделе сказал, что «Бабарико — значительно более серьёзная проблема, чем традиционные оппозиционные фигуры, с которыми Лукашенко мог справиться и не раз доказал, что справился». А ещё, по мнению канадца, «похоже, что Лукашенко испугался». Историку метко возразил читатель «РС» Евгений Чапко (13.07.2020): «Пока что он только разозлился. Испугать таких людей можно только реальной и внятной силой. Этого нет». 14 июля местный Центризбирком просто не зарегистрировал В. Бабарико кандидатом в президенты – и подтвердил нерегистрацию В. Цепкало. Оба несостоявшихся кандидата намерены оспорить решение ЦИКа в суд – а способны ли они на «неожиданное», порвут ли «унылое предопределение»? Ближайшие недели покажут, я же что-то сомневаюсь…

Вероятно, в бюллетене на «президентских выборах» будет не одна, как в 2015 г., а целых две женских фамилии (Канопацкая, Тихановская). Этот феномен и собираются продать «Западу» в качестве прогресса – продвижения гендерного равенства, разнообразия в единстве… Тем более что Анна К. в марте 2020 г. «по-модному» позиционировала себя в качестве феминистки: «Боязнь с треском проиграть по-настоящему народному политику-женщине – страшный сон наших оппозиционеров в штанах… Спрятавшись за ширмой якобы секретности от умных и грамотных женщин, группа мужчин «по интересам» наделала очень много ошибок. Исправлять которые в будущем придется нашим женщинам».

* * *

В прошлый раз я слегка посмеялся над тем, как тутэйшыя ищут западную «чудо-книгу» (словно папараць-кветку), которая даст ответы на все вопросы, и заглядывают в рот мимоезжим ораторам. Смеяться-то я смеюсь, но ведь и сам тутэйшы… Поcему предлагаю альтернативную версию того, что политизированной публике было бы полезно почитать из переводных изданий.

Вот полезная книга Тома Николса «Смерть экспертизы. Как интернет убивает научные знания», написанная в середине 2010-х (выпущена в переводе на русский Татьяны Платоновой в 2019 г.). Из главного:

Люди не просто верят глупостям, они активно сопротивляются процессу познания и не хотят отказываться от своих неверных убеждений.

У нас нет здорового скептицизма по отношению к экспертам: вместо этого мы активно возмущаемся ими. А большинство людей полагает, что эксперты неправы просто по факту того, что они эксперты. Мы освистываем «яйцеголовых» – бранное слово, вновь вошедшее в моду – когда учим наших врачей тому, какие лекарства нам нужны, или когда убеждаем учителей в том, что ответы наших детей в тестовом задании верны, даже если они допустили ошибки. Каждый из нас не только так же умен, как любой другой – мы все считаем, что мы самые умные люди на земле.

Боюсь, что сейчас мы наблюдаем процесс обесценивания экспертного знания в любой области; спровоцированное Google, Wikipedia и блогами стирание любых границ между профессионалами и дилетантами, студентами и преподавателями, знающими и просто любопытствующими – другими словами, между теми, кто достиг определенных успехов в какой-то конкретной области, и теми, кто этим похвастаться не может.

Многие из тех, кто выступает против традиционной системы знаний, в своей будничной жизни – умелые и успешные люди. В каком-то смысле это еще хуже, чем незнание: это безосновательная самонадеянность, озлобленность растущей культуры нарциссизма, не способной пережить малейшего намека на любого рода неравенство.

Американский профессор «умеет в занимательность». Но главное, что обозначенные им проблемы присущи также постсоветскому пространству – может быть, и в большей степени, чем США, т. к. у нас авторитет знаний дополнительно подрывается недофинансированием научных учреждений, массовым плагиатом, «освоением» разного рода званий и степеней крупными чиновниками вроде Путина В. В. (кандидат экономических наук), Мясниковича М. В. (доктор экономических наук, профессор), Лукашенко А. Г. (почётный доктор Киевского национального университета им. Т. Г. Шевченко и Бакинского славянского университета).

Чуть ли не единственное, что не понравилось у Николса, – его пренебрежение к изданиям за счёт автора. У меня несколько таких книг, три из них рецензированы кандидатами наук, и за рецензии никто не платил. Этими книгами интересовались профессионалы, на них ссылались… Так, восемь лет назад увидел свет мой научно-популярный сборник «З гісторыі Беларусі шахматнай» (Минск: Шах-плюс, 2012), одобренный Ю. Л. Авербахом, – отнюдь не идеальный, но, по-моему, у «конкурентов» по историографии шахмат в Беларуси ничего лучшего в 2012–2020 гг. не вышло. Был бы рад ошибиться…

Обложку оформил С. И. Веремейчик из аг. Залесье Сморгонского района

Тем временем посол Израиля в РБ занялся проблемой слонимской синагоги XVII века – 7 июля съездил в райцентр, пообщался с начальством, пообещал найти организацию, которая выкупит здание… Возможно, в его демаршах и обещаниях есть какой-то потайной смысл, но не исключено, что они сводятся к самопиару при некотором желании сделать «хорошую мину при плохой игре» (смотрите, Израиль, несмотря на трудную ситуацию с COVID-19, заботится о еврейском наследии в галуте…) Ещё в июне с. г. о намерении купить здание на повторном аукционе заявил британский фонд еврейского наследия.

Так или иначе, поездка Алона Шогама в Слоним даёт повод опубликовать несколько абзацев о полузабытом, хоть и присутствующем в википедии еврейском деятеле. Его «открыло» для белорусов краеведческое электронное издание «Слонімскі край» (№ 8, июль 2020). Пишет Геннадий Гурский:

Среди писателей и журналистов, уроженцев нашего города, незаслуженно забыто имя Шмуэля Гиршгорна. А это был интеллектуал, хорошо известный в межвоенной Польше. Гиршгорн родился в Слониме в 1876 году. Как и поэт Гальяш Левчик, уехал в Варшаву. Известно, что Гиршгорн окончил там коммерческую школу.

С юности Шмуэль Гиршгорн писал стихи — на идише и по-польски. Его увлечением были переводы. Между прочим, он переводил на польский язык произведения еврейской литературы (они вышли в сборнике в 1921-м).

А ещё Гиршгорн известен как журналист, который печатался в многочисленных еврейских изданиях. Он был автором исторической работы, посвящённой жизни и деятельности евреев в Польше в 1788-1914 гг. (она вышла на польском и идише в 1921 и 1923 годах).

Гиршгорн был и политиком. В 1903-м он участвовал в издании политической брошюры, посвящённой сионизму. Входил в городской совет Варшавы, избирался депутатом польского Сейма… Был лидером одного из течений в еврейском движении – народников.

Слонимчанин погиб 28 мая 1942 года. Во время ликвидации Варшавского гетто он окончил жизнь самоубийством. Гиршгорн в те жуткие дни вёл дневник, который, к сожалению, не сохранился.

Ш. Гиршгорн и С. Дубнов

Во многом биография Гиршгорна напоминает о судьбе другого нашего земляка – Семёна Дубнова, уроженца Мстиславля. Они наверняка были знакомы. Дубнов тоже был «народником», тоже пытался совмещать занятия политикой и наукой… и тоже погиб в гетто (Рижском). Депутатом Думы или Сейма Дубнов не избирался, а в историографии преуспел больше. Работа Гиршгорна «История евреев в Польше» («Historja Żydów w Polsce: od Sejmu Czteroletniego do wojny europejskiej (1788-1914)»), упомянутая Г. Гурским, доступна в интернете; она выглядит по-журналистски субъективной.

Вольф Рубинчик, г. Минск

14.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 14.07.2020  22:50

О минской тюрьме на Окрестина

Пишет Сергей Спариш (1986 г. р., активист «Народной Грамады»)

        Дмитрий Полиенко                                                                                     Сергей Спариш

Недавно мне довелось провести 15 суток в столичном «Центре изоляции правонарушителей» за то, что проявил солидарность с политическим заключённым Дмитрием Полиенко. Хочу поделиться с читателями belisrael.info некоторыми наблюдениями.

I. Меры «оперативной работы» с политическими активистами  

IА. Бомжи.

Это классика. Первое, что приходит ментам в голову, — подкинуть в камеру бомжа.

В моём случае это был знаменитый бомж Миша по прозвищу Рыбка Гуппи. Его так назвали за малый размер «оперативной памяти». Он постоянно спрашивает, когда будет обед, и мгновенно забывает ответ. Вероятно, некоторым это действует на нервы. Поэтому Мишу приглашают регулярно.

Сначала Миша вёл себя спокойно, только немного вонял. Потом спустил штаны и трусы. Минуту или две что-то разглядывал, после чего принялся ходить в таком виде по комнате. Я с любопытством наблюдал, будет ли продолжение, но Миша поскучнел и больше ничего не придумал.

Миша провёл со мной меньше суток. Видимо, начальство тюрьмы получило новое указание — запустить стукачей.

IБ. Стукачи

Если вы политический активист, то с вами наверняка сидит хотя бы один стукач. Поэтому не говорите ничего лишнего. Ведь по факту вы беседуете не с однокамерником, а с сотрудником КГБ.

Если кого-то из сокамерников вызывают на неожиданные допросы, это сразу вызывает подозрение. Поэтому могут вызывать и вас, задавать разные дурацкие вопросы — обманный манёвр. Меня вызывали дважды, беседы были явно «для галочки». Некоторых моих сокамерников — тоже по два раза.

Судя по всему, главное, что интересовало людей в погонах — что наша партия будет делать в случае дворцового переворота. Трое сокамерников очень аккуратно задавали мне вопросы на эту тему. «Серёга, прикинь, я тут читал в Интернете, что Володя хочет убрать Луку. Типа, выборов уже не будет. Путин зае…лся договариваться с Лукой. Что думаешь, Серёга?»

То ли Лукашенко очень боится переворота сверху, то ли кто-то в силовых структурах очень на такой переворот надеется.

ІІ. Тюрьма — рассадник инфекций в центре города

Беларуские врачи ведут самоотверженную работу с заразой. Работают за копейки. В то же самое время в центрах беларуских городов находятся заведения, которые умножают их труд на ноль. Это тюрьмы.

ІІА. Вши

На Окрестина постоянно появляются бомжи. Вместо того, чтобы организовать для них приют, оказывать помощь наркологов и психиатров, их периодически сажают в тюрьму. Нередко бомжи делятся с соседями своими «домашними питомцами». В нашей камере вшей не было, зато соседям «повезло».

ІІБ. Одеяла и тюфяки

Сказать, что они грязные — ничего не сказать. Стирают ли их вообще? Не знаю, но при мне сменилось много людей, одеяла не меняли. Учитывая контингент, создана отличная среда для распространения всевозможных бактерий, вирусов, клещей.

ІІВ. Качество питания

Достаточно сказать одно: все — все без исключения! — заключённые камеры номер 13 страдали диареей. Я отказался от питания на четвёртый день, и сразу пришёл в норму. Значит, это не инфекция. Судя по всему, заключённых просто кормят продуктами с истёкшим сроком годности.

ІІІ. Зачем нужна тюрьма?

Основные задачи исправительных учреждений — изоляция совершивших общественно опасные преступления, их социализация и предотвращение рецидивов. К сожалению, в нашей стране принята репрессивная модель, которая предусматривает длительные сроки тюремного заключения, устрашение, насилие над личностью. Условия в беларуских тюрьмах можно сравнить с пытками.

Если человек регулярно оказывается за решёткой, что-то пошло не так. И, вероятно, часть вины лежит на исправительном заведении. Плохо исправляет. Значит, беларуская тюрьма не справляется со своими задачами.

Типичный пример: Виталик, 46 лет. С 20 лет больше времени проводит за решёткой, чем на свободе. Недавно освободился из ЛТП. Первое, что он сделал — купил бутылку водки. Употребил её по дороге домой. Пять дней пил. На шестой день пошёл в магазин, попытался украсть бутылку водки и попался. Еще два залёта — и он поедет на три месяца на зону.

ІV. Что делать?

Прежде всего, необходимо чётко осознать: нынешняя ситуация не может быть исправлена без смены власти. Лукашенко создал огромный репрессивный аппарат для борьбы с собственным народом. Уничтожать эту машину не в его интересах. Поэтому первое, что мы должны сделать — это вернуть власть народу.

Если это будет сделано, можно будет говорить о реформах. Если нет — говорить практически не о чем.

Наша Грамада предлагает следующие меры:

– сокращение численности силовиков в несколько раз;

– передать систему исполнения наказаний из компетенций министерства внутренних дел в компетенцию министерства юстиции;

– расширить практику отбытия наказания без изоляции от общества, обеспечить общественный контроль над соблюдением прав человека в исправительных учреждениях. Облегчить правозащитникам доступ в них;

– улучшить качество медицинского обслуживания, питания, повысить уровень гигиены, изменить стандарты по площади на человека и освещенности для мест лишения свободы, обеспечить качественную психологическую помощь;

– декриминализировать употребление наркотиков, сохранив ответственность за их распространение;

– ввести практику государственных преференций и налоговых льгот, чтобы стимулировать работодателей к найму и дальнейшей социализации лиц, проходящих курс лечения от алкоголизма и наркомании.

V. А что можно сделать прямо сейчас?

Повторюсь: серьёзные перемены без смены власти невозможны. Но кое-что в наших силах уже сейчас. Можно добиться косметических изменений. Они не очень долговечны, но облегчают жизнь людей. Можно писать жалобы, распространять информацию об условиях содержания. Иногда это работает.

Я за эти 15 суток сумел сделать одно хорошее дело: в нашей камере починили туалет, людей отправили в душ, поменяли постельное бельё, стали водить на прогулки. Рецепт успеха простой: всеобщая солидарность и немножко Народной Грамады.

Опубликовано 05.11.2019  22:08

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (125)

Кажуць, жаданне – крыніца пакут, але пры наяўнасці жадання – шалом! Кур’ёзнаватыя падзеі адбыліся з моманту выхаду 124-й серыі «Катлет…»: 20-гадовая студэнтка-феміністка Лізавета падала скаргу на дзеянні А. Лукашэнкі, які дачасна распускае парламент. Матывіроўка скаргі дасціпная: праз «выбары» ў лістападзе 2019 г. Ліза не зможа ажыццявіць сваё права кандыдаваць у парламентарыі (21 год ёй споўніцца толькі ў студзені 2020 г.).

Суд Ленінскага раёна г. Мінска прадказальна адмовіў нашай «Тэруань дэ Мірэкур»: маўляў, прэтэнзіі не па адрасе… Выглядае, што ўказы прэзідэнта «простым смяротным», насупор Канстытуцыі, Грамадзянскаму і Грамадзянска-працэсуальнаму кодэксам, аспрэчыць увогуле нерэальна: суддзі памятаюць, хто іх прызначае і звальняе.

Канстытуцыйны суд у Беларусі фармальна крыху менш залежны ад «галоўнага палітыка» (непасрэдных прэзідэнцкіх прызначэнцаў згодна з арт. 116 Канстытуцыі там толькі палова – праўда, старшыня суда ўваходзіць у іх лік), але да яго яшчэ паспрабуй дагрукайся… Грамадзянам не дадзена права ініцыяваць справу ў КС, а палата прадстаўнікоў, якую жэстачайшэ пазбаўляюць дзесяці месяцаў канстытуцыйных паўнамоцтваў, не шманае.

Меркаванні некаторых дэпутацікаў (даруйце, але дэпутатамі яны стануць толькі тады, калі пачнуць бараніць… калі не выбарцаў, дык хоць сваіх калег і сваё месца працы) ужо цытаваліся. Пасля той публікацыі зноў выступіла Алена Анісім, паразважаўшы: «у прынцыпе зрабіць гэта можна, даць запыт у Канстытуцыйны суд… Калі цалкам парламент, то яно не пройдзе. Можна паспрабаваць склікаць паседжанне палаты прадстаўнікоў, але гэта толькі гіпатэтычна». І спаслалася на ўласны досвед, як у пачатку 2017 г. хадзіла да старшыні ПП з прапановай склікаць адмысловае пасяджэнне, а ён адмовіў.

Мінула два з паловай гады, за гэты час нешта магло змяніцца ў галовах шараговых членаў ПП. Закон аб Нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь (арт. 76) прадугледжвае шанс на скліканне пазачарговай сесіі па ініцыятыве дзвюх трацін поўнага складу палаты – г. зн. трэба 74 подпісы. Рэальна іх сабраць? З такім настроем, як у А. Анісім, вядома, наўрад ці. Не асуджаю спадарыню, ды нагадаю: прэцэдэнт збору 67% подпісаў такі здарыўся 17 год таму. Было гэта ў рамках грамадскай ініцыятывы «Няміга-1570», створанай у ліпені 2002 г., пра якую каліва пісаў тут.

У канцы лета 2002 г. каардынатар «Нямігі-1570» Якаў Гутман даволі хутка сабраў 10 або 15 подпісаў дэпутатаў ПП, але пасля нашых пасядзелак на Даўмана і Старажоўскай (бралі ўдзел Вольга Вечар, Уладзімір Дзянісаў, Алесь Марачкін, я) і прэс-канферэнцыі на сядзібе БНФ у верасні 2002 г. вырашыў не спыняцца на дасягнутым…

Справаздачы газет «Вечерний Минск», 30.09.2002, і «Народная газета», 20.11.2002

У выніку да лістапада 2002 г. Я. Гутман сустрэўся з 105 дэпутатамі ПП НС (са 109 магчымых) і дастаў 75 подпісаў пад зваротам да А. Лукашэнкі ў абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Сёлета я спытаўся ў Гутмана, які зараз курсіруе паміж ЗША і Расіяй, як ён трапляў у Дом ураду. Атрымаў адказ: «Часам праходзіў з гордым відам міма паставога… Часам пропуск заказваў Уладзімір Парфяновіч, нябожчык Фралоў або яшчэ хтосьці. Пасля таго як трапляў у будынак, па кабінетах можна было хадзіць бясконца. Дапамагаў статус прэзідэнта Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў» (14.08.2019).

Як успамінае сп. Гутман, на гутарку з адным дэпутатам ён траціў ад 15 да 45 мінут. (З некаторымі гутарылі і іншыя людзі, намякаючы на тое, што дэпутатам яшчэ трэба будзе перавыбірацца.) Амаль усе суразмоўцы Гутмана гаварылі пра тое, што з варварскім знішчэннем спадчыны пара канчаць. Некаторыя распавядалі пра сітуацыю на «яўрэйскай вуліцы» ў сваіх акругах.

У снежні 2002 г. Лукашэнка «адфутболіў» калектыўны зварот на адрас Тозіка (тагачасны старшыня камітэта дзяржкантролю) і Шэймана (генпракурор), але яўрэйскі актывіст не шкадуе пра затрачаны час: «Па-першае, я зрабіў усё, што мог. Маё сумленне чыстае. Па-другое, кантактаваў з выдатнымі людзьмі. Асабістае знаёмства са 105 дэпутатамі парламента было б моцным фундаментам для далейшай працы, калі б гэта было ў іншай дзяржаве».

Адозва Н. Цыркун да калегаў; пікіроўка А. Тозіка з Ул. Парфяновічам

Дадам, што чын 2002 г. усё ж меў і рэальныя вынікі. Сінагогі на Дзімітрава, 3 і на Нямізе, 3 не аднавілі, але праверка з дзяржкантролю выявіла, што чыноўнікі Мінгарвыканкама мелі намер знесці будынак абласнога ваенкамата – помнік архітэктуры. Ён быў захаваны, і цяпер там філіял гарадскога музея – «мастацкая галерэя Савіцкага». Дзякуючы актывізацыі дэпутатаў удалося не дапусціць будоўлі жытла на месцы могілак часу Першай сусветнай вайны (вул. Чарвякова; цяпер там мемарыял).

Не ведаю, хто б зараз узяўся сабраць 74 подпісы, але і 54 сталі б файнай аплявухай для лукашэнскай адміністрацыі. Ды што 54 – нават 24… Як ёсць жаданне, то з’яўляюцца і магчымасці.

Цвяроза ацэньваючы стан дэпутацкага корпусу (у 2002 г. дзеяла ў ПП «напаўапазіцыйная» група «Рэспубліка», куды ўваходзілі вышэйзгаданыя Парфяновіч, Фралоў…), мяркую, што «выбары» 17.11.2019 усё ж адбудуцца. Дыбаць на ўчастак або не, пакуль што не вырашыў. З аднаго боку, няма ахвоты ўдзельнічаць у мерапрыемстве, якое глуміць Канстытуцыю, але, кіруючыся такой логікай, не варта браць удзел ні ў воднай дзяржаўнай імпрэзе пасля 24.11.1996… Гэта амаль немагчыма, і ёсць доля ісціны ў словах аўтара belisrael Анатоля Сідарэвіча: «Адсутны не мае рацыі». Хаця… я б не надта сумаваў, калі б кандыдаты «альтэрнатыўных сіл» дружна адмовіліся ад удзелу ў «выбарах», як тое прапаноўваў у мінулым месяцы і сам сп. Анатоль 🙂

*

Вычытаў у Івана Шамякіна ў дзённіках, якія харошыя аповесці ён пісаў у пачатку 1990-х. «Зямны рай» («Paradies auf Erden») я сяк-так асіліў, другую потым чытаць не захацелася. Вырашыў спытацца ў Андрэя Федарэнкі, ці сапраўды ён хваліў шамякінскія творы, і вось які быў адказ (13.08.2019):

Тое, што напісаў пра мяне Шамякін – гэта яго літаратурныя фантазіі. Вось вер пасля гэтага дзённікам. Я ўспомніў размову з ім, першы і апошні раз адзін на адзін, у рэдакцыйным кабінеце часопіса «Полымя». Ён друкаваў тады ці то гэты самы «Зямны рай», ці то быў у яго такі раман – «Злая зорка», пра Чарнобыль. Я тады на прозе не працаваў, але чуў, як наракалі людзі ў рэдакцыі на яго слабізну і на пазіцыю аўтара. Шамякін спытаў, як мне яго твор, я пачырванеў і сказаў, што чарнобыльскія рэаліі ён слаба ўяўляе, што ж да яго грамадзянскай пазіцыі, яна мне катэгарычна не падабаецца. Ён нічога не адказаў, але больш мы ніколі ў жыцці не сустрэліся і не перазваніліся.

Мо я пакінуў бы гэты ліст у сваім архіве, аднак… Запісы Шамякіна 1990-х гадоў увайшлі ў збор яго твораў, выдадзены ўжо ў нашым стагоддзі пад грыфам Нацыянальнай акадэміі навук. Выдаўцы і каментатары некрытычна ўспрынялі запіс народнага пісьменніка ад 19.04.1993, гэтаксама як многія іншыя, мякка кажучы, небясспрэчныя заявы Шамякіна (больш падрабязна гл. тут). От такая гістарыяграфія, гэткае літаратуразнаўства… Мо даспею да асобнага артыкула пра фэйкі ў акадэмічным выданні, падрыхтаваным з удзелам кандыдата філалагічных навук Алесі Іванаўны Шамякінай і доктара філалагічных навук Міхася Іосіфавіча Мушынскага (1931–2018, хай ён спіць спакойна).

Фрагменты з т. 22 і 23 збору твораў І. Шамякіна (Мінск: Мастацкая літаратура, 2014)

Але ж ёсць больш уцешныя моманты ў жыцці. Прыйшоў ліст ад небезвядомага актывіста «Народнай грамады» Сяргея Спарыша (у «Катлетах…» была зацемка пра піва «Спарыш» :)) Сяргей не застаўся абыякавым да ідэі «Шахматнага» напою. Чамусьці ён мяркуе, што шахматная дошка звычайна пахне хвояй, а таму прапануе зварыць хваёвае піва… Тым не менш, якой бы ні была матывіроўка, цікава азнаёміцца з разгорнутым пажаданнем ад сацыял-дэмакрата: «Піва на маладых парастках сасны або елкі, можна дадаць трохі ядлоўца. І які-небудзь адпаведны сорт хмелю – каб адчуваўся, нягледзячы на хваёвы пах, але пры гэтым гарманіраваў і дапаўняў. Можа быць, нешта з цытрусавым водарам?» Прыслухайся, о «Аліварыя»! 🙂

С. Спарыш з улюбёным напоем

Пастаянны чытач-глядач серыяла, Пётр Рэзванаў з Мінска, таксама не супраць таго, каб у Беларусі было піва «Шахматнае», але малюе яго іначай: «гэта мусіць быць кактэйль з цёмнага і светлага гатункаў».

У Нацыянальным мастацкім музеі даступныя для агляду карціны юбіляра 2019 г. Якава Кругера, а тутака можна пачытаць падрабязны нарыс пра мастака. Дэманструюць у музеі і работы Льва Дамінскага, Ісака Мільчына, Лейзера Рана.

Андрэй Дубінін наведаў выставу і сфоткаў палатно Л. Рана «Звесткі з Петраграда. 1917 год» (1957). Рэвалюцыя ў чалавечым вымярэнні…

Апрача таго, даўні аўтар belisrael.info распрацаваў лагатып для кніжнай серыі «Гебраістыка Беларусі», задуманай мінскім выдаўцом Раманам Цымберавым. Бусел у ярмолцы і талесе – адсылка да славутага рамана Майсея Кульбака пра зельманскі двор: «Дзядзькі тыя – чатыры стаўпы двара… як калгаснікі, не паснедаўшы, у разлёце белых талесаў, бы старыя буслы, беглі ўдому».

Эскізы А. Дубініна да лагатыпа серыі

Агулам платформа парталу tut.by не цешыць, але сярод інфармацыйнага фастфуду і злёгку прыхаванай прапаганды трапляюцца і годныя матэрыялы. Дзякуючы гэтаму рэсурсу я, напрыклад, даведаўся пра мастачку Яўгенію Магарыл з Віцебска (1902–1987), якая ў 1920-х гадах перабралася ў Петраград…

Вяртаючыся да размовы пра выкладанне літаратуры ў школе: ці ведалі вы, што ў Беларусі міністэрствам адукацыі яшчэ ў 2010 г. зацверджана цэлая вучэбная праграма па яўрэйскай літаратуры «для класаў з вывучэннем мовы нацыянальнай меншасці»? Аўтары – М. Журына, І. Грузман. Добра, што праграма ёсць, і да таго ж не пазбаўленая логікі, але… Штосьці заўсёды будзе лішняе, а чагосьці будзе не хапаць. Асабіста мне не хапае таго ж Кульбака, Эфраіма Севелы… І неяк дратуе сказ «Народный, разговорный язык произведений Сфорима» (гэта пра ўраджэнца беларускага Капыля Мендэле Мойхер-Сфорыма, aka Мендэле-кніганошу, aka проста Мендэле; асобнае слова «Сфорым» знача «кнігі» :)).

Загрузіць вордаўскі файл з праграмай можна тут. Я б не быў супраць атрымаць уражанні пра дакумент ад чытачоў, дасведчаных у літаратуры і педагогіцы. Раптам агульныя намаганні спародзяць нешта лепшае?

Цытатнік

«У Беларусі попыт на здаровых, паслухмяных выканаўцаў з комплексам вывучанай бездапаможнасці, у большай частцы свету – на здаровых, разумных стваральнікаў з высокай гатоўнасцю да самарэалізацыі. Добра, што мы супадаем з сусветным запытам прынамсі ў адным пункце: здароўе» (Віктар Бабарыка, 2019)

«Тэорыі змоў не проста прывабныя… Іх распаўсюд падточвае дэмакратыю і ўмацоўвае таталітарныя рэжымы» (Хемі Шалеў, жнівень 2019)

«Ніводзін новы ідэалагічны прадукт, у тым ліку і той, што прыходзіць да нас з геаграфічнага Захаду, няможна ўспрымаць некрытычна: трэба разабрацца ў тым, што іменна, як і чаму прапаноўвае той ці іншы аўтар» (Андрэй Іларыёнаў, 06.08.2019)

«Мізантропія – добры інструмент для мастака, але яна не можа быць асновай яго светапогляду» (Дзмітрый Быкаў, 09.08.2019)

«Калі доўга весяліцца, гледзячы, як навокал нелянівыя людзі будуюць антыўтопію, то апынешся акурат унутры антыўтопіі» (Іван Давыдаў, 14.08.2019)

«Калі ў вас пастаянна крадуць фігуры з дошкі і мяняюць правілы гульні, то даволі дзіўна марнаваць час на “разумныя хады”, – больш лагічна змахнуць дошку са стала» (Аляксандр Хоц, 15.08.2019)

Вольф Рубінчык

Мінск, 16.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.08.2019  22:10

Водгукi

“Калі пафантазіраваць, то “Шахматнае” піва магло б быць у двух варыянтах — светлае і цёмнае. Наконт усялякіх дабавак у напой гаварыць не буду — як аматар нямецкіх законаў піўной чысціні стаўлюся да ўсялякіх дадаткаў падазрона )))” (Зміцер Дзядзенка, г. Мінск)  19.08.2019  01:17

“Успомніў свае першыя куплёныя шахматы, 3 р. 60 кап., пачуў непаўторны стук адна аб адну драўляных фігурак, успомніў, чым яны пахлі: лакам і… хвояй. Менавіта так – хвоя – называлі ў нас сасну. Так што Спарыш не памыліўся. Поспехаў Вам!” (Андрэй Федарэнка, г. Мінск) 21.08.2019  09:07

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (116)

Шалом усім! Атрымаў ад мастака Андрэя Дубініна копію ліста, які ён адправіў яшчэ 28.04.2019 на адрас дэпутаткі палаты прадстаўнікоў нацыянальнага сходу Ірыны Дарафеевай. Падаецца з мінімумам карэктарскіх правак – па-мойму, гэта важны «дакумент эпохі». Мяркую, не зашкодзіла б і іншым беларускім выбаршчыкам cлаць аналагічныя звароты на мэйлы «сваіх» дэпутатаў. Праўда, І. А. Дарафеева (пакуль) не адказала А. Б. Дубініну, але кропля камень точыць… Адрасы ж няцяжка знайсці тут. Далей – тут.

Добры дзень, паважаная Ірына Аркадзеўна! Звяртаюся да Вас як да дэпутата маёй Старавіленскай акругі № 105. З навін я даведаўся, што чарговыя парламенцкія выбары ў Беларусі адбудуцца ў лістападзе 2019 г. На маю думку, беспадстаўнае скарачэнне паўнамоцтваў дэпутатаў ПП НС на 10 месяцаў парушае Канстытуцыю (арт. 93) і Закон «Аб Нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь» (арт. 4).

Як мастак (я сябра Беларускага саюза мастакоў, выкладаў у Акадэміі мастацтваў) я разумею, што ўсе мастацкія праекты або эскізы патрабуюць часу на выспяванне. Тое ж самае і ў Вашай дэпутацкай справе, пачатыя і запланаваныя праекты патрабуюць часу, каб быць даведзенымі да ладу. Скарачэнне Вашай працы амаль на год азначае, што некаторыя праблемы выбаршчыкаў могуць не мець завяршэння.

Калі ласка, зрабіце ўсё, каб не дапусціць датэрміновага роспуску парламента, у Вас ёсць для гэтага некаторыя магчымасці.

* * *

Quod erat demonstrandum: у адказ на паспешлівыя, істэрычныя заявы пра тое, што Сінявокая страціла сотні мільёнаў долараў ад труку з пастаўкай забруджанай нафты, расійскія ўрадоўцы пстрыкаюць аўтара заяў па носе (маўляў, агульныя страты Расіі і Беларусі меншыя за 100 мільёнаў «зялёных»), а ў выніку церпіць уся краіна. І дзівіцца няма чаго: пасля слоў «Што, мы з расійцамі пойдзем судзіцца па гэтым пытанні?» поле для манеўру ў «Белнафтахіма» ды Савета міністраў РБ рэзка звузілася…

Першы прэзідэнт, чарговы раз «ператрахваючы» сваіх падначаленых, разрадзіўся новым пасланнем: «Людзі заўсёды ўладу крытыкавалі і будуць крытыкаваць, але гэта не крытычна». Нагадвае афарызм у армейскім духу: «Баявы лісток павінен быць баявым лістком, бо гэта ж баявы лісток!» Але, відаць, не месца чапляцца да стылю. Спадар (або таварыш) яўна хацеў сказаць, што «нам», уладзе, па вялікім рахунку, ужо даўно пляваць на вашу крытыку, што «мы» кіруемся ўласнымі крытэрыямі пры падборы кадраў і ў ацэнцы іх дзейнасці. Браты-расіяне падаюць прыклад… Пра тамтэйшых чыноўнікаў і буйных бізнэсоўцаў разважае Мікола Сванідзэ: «не лічаць нават патрэбным і магчымым, прашу прабачэння, базар фільтраваць. Што ім прыйшло ў галаву, тое і лепяць. Бо разумеюць, што ім усё роўна… Не мы іх з вамі гаспадары. Не ад нас з вамі яны залежаць» (03.05.2019). Гэта я для тых суайчыннікаў цытату прывёў, хто «чакае з надзеяй на рускія танкі».

Без парламентарызму, сістэмы стрымак ды проціваг у палітычным працэсе («народаўладдзе» – прыгожае слова, якое, на жаль, яшчэ шмат гадоў будзе гучаць дэкларатыўна, калі нават адновяцца рэальныя выбары), галоўным крытэрыем адбору з’яўляецца пластычнасць падначаленых – не так бяздумная лаяльнасць да першай асобы, як гатоўнасць i ўменне лавіць сігналы «зверху», а ўадначассе не вытыркацца… Лягчэй гэта ўдаецца жанчынам. Дзіва што акцёрка-тэлевядучая Наталля Э. за пару гадоў зрабіла кар’ерку ў адміністрацыі ды разам з начальніцай гэтай адміністрацыі Наталляй К. 11 мая была жэстачайшэ высачайшэ ацэнена даражэй за любога міністра («памнажай на тры, памнажай на пяць…») А можа, усё прасцей – камусьці закарцела часцей сядзець паміж парай Наташ, каб загадваць жаданні? 🙂

Бальшыня чыноўнікаў без стрыжню – і ў выніку ўсё (ну, многае – найперш тое, што залежыць ад дзяржавы) тут у нас, нібыта з пластыліну, – спорт, адукацыя, культурка, CМІ, замежныя справы… Last but not least – нацыянальная бяспека. Так, пакуль у 2019 г. яго не арыштавалі за хабарніцтва, у савеце бяспекі красаваўся «харошы малец», да якога «былі пытанні» значна раней, калі ён служыў начальнікам аховы Лукашэнкі. Андрэю Уцюрыну, бачыце, далі шанс, а ён… Колькі ж ужо можна ладзіць гэтыя «шоў» на тэму «стральцы падстаўляюць добрага цара»? Мы ўсе яшчэ не наеліся з 2000-х гадоў гісторый з обер-пракурорамі Купрыянавым, Снегіром, еtc.?

І верхавіна міністэрства ўнутраных спраў па-ранейшаму існуе «на сваёй хвалі», пільна ахоўваючы ў горадзе-героі Мінску (ды што там, ва ўсёй гераічнай Беларусі!) адну-адзіную скульптуру. Надоечы «павінцілі» двух расійскіх турыстаў за недастаткова паважлівае, як падалося міліцыянтам, стаўленне да «гарадовага з сабачкам» на Гарадскім Вале – і прапанавалі пацярпелым лічыць затрыманне «прыгодай». Аўтарка дадала: «пакуль мы рапарт чакалі, ім па рацыі паведамленні паступалі пра злодзейку ў пераходзе і пра патэнцыйнага самазабойцу… Але мы аказаліся куды больш важнымі злачынцамі». Facepalm, іспанскі сорам.

Тутбаеўцы так і не выправілі памылку: не «анархісты» ў снежні 2018 г. трапілі на Акрэсціна за пахавальны вянок ля «гарадавога» і, а 1 анархіст (Касінераў) і 1 сацыял-дэмакрат (Спарыш). Не першы раз такое 🙁

Менш імітатарства прасочваецца ў прамысловасці і, як ні дзіўна, у гандлі (пакупнікі ды прадаўцы ўжо збольшага ведаюць, чаго чакаць ад сваіх візаві, і не даюць надурыць сябе «на ўсю шпулю»), аднак i там хапае…

Мінулая серыя часткова была прысвечана становішчу ў Шчучыне Гродзенскай вобласці, ну і ў Шчучынскім раёне. Камусьці падалося, што я згусціў фарбы… Тут у лютым чыноўнік даводзіў, што раён «самаакупляльны», цікавы для бізнэсменаў, што ствараюцца новыя працоўныя месцы і г. д. Гэта не адмяняе таго факта, што насельніцтва вымірае ды разбягаецца – парадокс? Бадай што не, калі ведаць, што на многіх працоўных месцах запрашаюць працаваць «за ежу». Возьмем той самы комплекс па вырошчванні шампіньёнаў, згаданы А. В. Садоўскім:

330 р. – прыкладна $160. Аплата працы «долар за гадзіну» – як табе такое, Ілон Маск?

Хутчэй, чым у Шчучыне, насельніцтва на захадзе Беларусі знікала хіба ў Мёрскім раёне Віцебскай вобласці (–37,1%, але не за 20, а за 18 гадоў!)

Разумею тых жыхароў Дзісны, якія хацелі б аддзяліцца ад Мёршчыны і далучыцца да Полацкага раёна… Але ж ясна, што праблем «глыбінкі» гэткі крок радыкальна не вырашыць, хоць аўтары тэкста «Як рэфармаваць беларускія рэгіёны» і рэкамендуюць «канцэнтравацца». Маўляў, «добрую дынаміку паказваюць абласныя цэнтры, рэгіянальныя агламерацыі, як Полацк і Наваполацк, Мазыр і Калінкавічы. У іх адбываецца прырост насельніцтва, застаецца моладзь і расце прыватны бізнес». Гэтае назіранне больш пасуе рубяжу 2000–2010-х гадоў, a ў сярэдзіне 2010-х мы ўжо назіралі стагнацыю.

Гарады Насельніцтва
2013 2018
Полацк 84786 84597
Наваполацк 101307 101596
Мазыр 111324 111733
Калінкавічы 39220 40282

У 2017 г. упершыню за дзесяцігоддзі скарачалася нават насельніцтва Мінска, у першым квартале 2019 г. заняпад ізноў заявіў пра сябе. І што прыдумаць для такіх раёнаў, як Шчучынскі і Мёрскі? Зрэшты, ідэяў не бракуе – іншае пытанне, хто іх будзе ажыццяўляць… Ну, напрыклад, можна падпарадкаваць узнагароджанне мясцовых чыноўнікаў узроўню развіцця «чалавечага капіталу». Біць іх па кішэнях, калі смяротнасць у раёне (істотна) перавысіць нараджальнасць, а іміграцыя таго не кампенсуе. Ды тут ёсць відавочная пастка: што-што, а падмалёўваць лічбы і будаваць пацёмкінскія вёскі чынавенства ўмее. Пачнуць завозіць насельніцтва ў канцы «справаздачных перыядаў» – ці дзейнічаць так, як французскі фермер, што «залічыў» у вясковую школу 15 бараноў, абы ў ёй не зачынялі класы 😉

Больш перспектыўна выглядае сістэма бонусаў і прывілеяў для тых людзей, хто жыў у раёне, да прыкладу, цягам апошніх 10 гадоў (і збіраецца пражыць там яшчэ 10 :)). Вызваляць такіх «карэнных жыхароў» ад падаткаў, даваць ім выгадныя зямельныя надзелы, ці што… Карацей, тэма для абмеркавання. А ўрэшце, без перамен у Мінску цяжка разлічваць на тое, што будзе развівацца перыферыя. Новае пацвярджэнне яе гаротнага стану – дзве навіны, прачытаныя за адзін дзень. Як кажуць у такіх выпадках: «Гэта Беларусь, дзетка» (або «Мая краіна, мой народ»):

«Галоўны доктар Светлагорскай раённай лякарні Ігар Таўтын звярнуўся праз газету “Светлагорскія навіны”... Ён просіць фінансавай дапамогі, каб купіць неабходнае абсталяванне для лякарні і правесці рамонт» (15.05.2019).

«Супрацоўнікі Хоцімскага РАЙПО (звыш 150 чалавек) цягам 2018 года і некалькіх месяцаў 2019 года па ўказанні кіраўніцтва ў канцы кожнага справаздачнага месяца афармлялі заявы аб водпуску без захавання заработнай платы на 1-3 дні… У гэтыя дні яны выходзілі на працу і выконвалі свае службовыя абавязкі». І толькі «ў красавіку 2019 года ў пракуратуру Хоцімскага раёна звярнуўся работнік РАЙПО па пытанні слушнасці налічэння яму заработнай платы» (15.05.2019). Гэтае райпо – спажывецкае таварыства кааперацыі – ці не галоўны наймальнік у раёне, дзе жывуць усяго 10 тыс. чалавек (а 20 год таму было 17 тыс.).

Дэпапуляцыя здаўна хвалюе і расійцаў. Страшнаваты «антымульт»-2004.

У прынцыпе, мізантропства не цураюся – але не хацеў бы самаедстваваць і спісваць суайчыннікаў «ва ўтыль». Сталыя чытачы-гледачы серыяла памятаюць серыі, дзе гаварылася пра дасягненні ў сучаснай Беларусі. Прыкмячаў я таксама пра некаторыя станоўчыя тэндэнцыі ў яўрэйскім асяроддзі. І ў каляяўрэйскіх…

Пацешыла, што ў адноўленым альманаху «Далягляды», падрыхтаваным пад дахам выдавецтва «Мастацкая літаратура», апублікаваны твор ізраільскага пісьменніка (Меіра Шалева ў перакладзе Паўла Касцюкевіча).

П. С. Касцюкевіч у музеі гісторыі беларускай літаратуры. Мінск, 29.04.2019

А вось што ў красавіку арганізавалася ў Пружанскім раёне Брэсцкай вобласці. Піша малодшы навуковы супрацоўнік Алена Паляшчук («Краязнаўчая газета», № 18, май 2019): «У Ружанскім палацавым комплексе роду Сапегаў адбылося адкрыццё выставы графічных працаў вядомага яўрэйскага мастака і паэта Машэ Бернштэйна “Украденное детство” (з фондаў Музея-сядзібы “Пружанскі палацык”), адбыўся відэалекторый “Багаж из прошлого”... М. Бернштэйн нарадзіўся ў 1920 годзе ў Бярозе, у сям’і артадаксальных яўрэяў. Да пачатку Другой сусветнай вайны адвучыўся 4 гады ў Мастацкай акадэміі ў Вільні. Уцёкі з эшалона, што рухаўся ў Беластоцкае гета, эвакуацыя ў Саратаў, працоўныя будні ў калгасе, адарванасць ад родных і затым іх трагічная гібель ад рук фашыстаў – назаўсёды пакінулі незагойную рану ў душы Машэ… Пад час новага перыяду жыцця мастака – у Зямлі Запаветнай – у 1949 годзе ён становіцца ўдзельнікам выставы “Аманім-алім” (“Мастакі-рэпатрыянты”). З таго часу прайшло больш за 50 выставаў з яго ўдзелам, былі шматлікія імянныя прэміі, званні, медалі, некалькі экспазіцыяў яго твораў у Расіі, ЗША, Францыі, Галандыі і Італіі». Грэшным чынам, пакуль не прачытаў артыкул у «Краязнаўчай», і не ведаў пра Машэ Бернштэйна.

Цытатнік

«Тэлевізар трэба менш глядзець, дарагія мае» (Юрый Шаўчук, 08.05.2019)

«Няма ніякага сэнсу звяртацца да чыноўнікаў, якія даўно страцілі повязь з рэальнасцю і турбуюцца толькі пра захаванне ўласнага статусу і паўнамоцтваў. Звяртацца трэба да сябе – што мы можам і павінны зрабіць для грамадзян ужо зараз, – і наўпрост да грамадзян, прапануючы канкрэтныя праграмы дзеянняў, якія могуць быць рэалізаваны тут і цяпер, за кошт наяўных рэсурсаў» (Павел Катаржэўскі з партыі «Справядлівы свет», 15.05.2019)

«Няможна трымаць людзей за дурняў нават у тых выпадках, калі яны крыху прыдуркаватыя» (Кірыл Жываловіч, 15.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.05.2019  21:07

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (107)

Добры дзень, ён жа шалом. І – з месца ў кар’ер.

На ідэі наконт удасканалення Канстытуцыі ўхвальна адгукнуліся некалькі вядомых у Беларусі людзей (напрыклад, Кастусь Жукоўскі, Вольга Маёрава, Анатоль Сідарэвіч). Таццяна Севярынец – не апошняя ў «Беларускай хрысціянскай дэмакратыі» персона – 12.03.2019 напісала: «Я зацікавілася прапановай. Ау, кіраўнікі партый!»

Ніхто з адрасатаў Т. Севярынец на сувязь не выйшаў. І праўда, чаго мяне слухаць у справе паляпшэння тутэйшай сістэмы? Усяго-та 8 год вучыўся паліталогіі, 8 кніг выдаў (а іншыя ж выдаюць і па 28). ОК, гатовы лічыць «Катлеты & мухі»-106 эксперыментам, дзе адмоўны вынік – таксама вынік. З другога боку, за навуковыя доследы мне не плоцяць, таму я магу дазволіць сабе ўсялякія фокусы – напрыклад, пакпіць з паддоследных… Пастараюся быць лагодным, бы той дзед з анекдота, які, убачыўшы надпіс «Курыць сувора забараняецца!», закурыў мякка, па-добраму 😉

Сваё стаўленне да «Народнай грамады» Міколы Статкевіча і ацэнку перспектыў НГ выказваў у снежні 2018 г. Магчымасцей «зламаць сцэнар рэжыма» у кандыдата тэхнічных навук вобмаль, а шансаў наступіць на ранейшыя граблі – трохі болей. На міг засумняваўшыся (раптам усё ж я недаацэньваў патэнцыял экс-палітвязня?), 03.03.2019 адправіў «генсеку» ягонай партыі запыт – колькі нефармальных ячэек НГ з’явілася на буйных прадпрыемствах за апошні год, ці ва ўсіх раённых цэнтрах яна прадстаўлена…

З адказу Сяргея Спарыша, 18.03.2019: «Ячэйкі на дзяржпрадпрыемствах – добры жарт. Іх няма нават у прафсаюзаў, а вы патрабуеце, каб іх мела незарэгістраваная партыя… Спісаў мы не вядзем. Магу толькі сказаць, што людзей у нас не менш, чым у іншых. Напрыклад, на з’ездах НГ і БСДП(Г), якія прайшлі амаль адначасова, была прыкладна аднолькавая колькасць удзельнікаў. Усе партыі перажываюць крызіс, таму што займацца палітыкай небяспечна, а фарбаваннем платоў – бессэнсоўна. Але ў нас ёсць Статкевіч, а ў іх няма».

Ды я не патрабую… Але без пярвічных суполак, створаных людзьмі, якія штодня бачаць працу адно аднаго, партыя рызыкуе прыпадобніцца да пятлюраўскага ўраду, калі «ў вагоне дырэкторыя, пад вагонам тэрыторыя». Пачынальнікі сацыял-дэмакратыі ў Расіі 1890-х, якія б ні былі, не грэбавалі чарнавой працай; той жа Ульянаў-будучы-Ленін пісаў лістоўкі для рабочых і каардынаваў страйкі, не ківаючы на прафсаюзы.

Мікола-палітык насцярожвае і тым, што ўсцяж крыўдуе на СМІ. Так, бываюць падставы, але вось як гэта прагучала тры месяцы таму на сайце НГ:

19 снежня 2010 году – гэта быў дзень годнасці, калі пад 100 тысяч беларусаў паказалі, што прагнуць свабоды, – кажа Мікалай Статкевіч. – Што датычыцца колькасці ўдзельнікаў пасля шэсця [ў цэнтры Мінска], то восем гадоў таму ў СМІ мінімальная ацэнка называлася ў раёне 85 тысяч чалавек. Але з кожным годам гэтая лічба ўсё больш і больш зніжалася ў так званай незалежнай прэсе. Навошта? Чаму?

Што 19.12.2010 паведамляла «Хартыя»: «21:39. Плошча Незалежнасці цалкам запоўнена людзьмі. Паводле розных ацэнак, тут ад 30 да 40 тысяч чалавек». «Радыё Свабода», 20.12.2010: «Каля 15-20 тысячаў чалавек (па іншых дадзеных да 40 тысяч) узялі ўдзел у акцыі пратэсту на Кастрычніцкай плошчы і плошчы Незалежнасьці ў Менску». Тутбай, 20.12.2010: «Увечары 19 снежня, пасля завяршэння галасавання на выбарах прэзідэнта Беларусі, у Мінску прайшла акцыя пратэсту прыхільнікаў апазіцыі, у якой узялі ўдзел каля 15 тысяч чалавек». Не помню СМІ, дзе «мінімальная ацэнка называлася ў раёне 85 тысяч». Калі ведаеце, дзе ў снежні 2010 г. публікаваўся такі лік, падзяліцеся 🙂

Іншы эпізод — пра (ня)ўменне расстаўляць прыярытэты. У студзені-лютым г. г. многія вадзіцелі мінскіх тралейбусаў публічна заяўлялі пра незадаволенасць умовамі працы; да сеціўнай петыцыі далучыліся і сотні пасажыраў. Свой тэрмін, кажа начальнік з Мінгарвыканкама, па стане на восень 2018 г. адпрацавалі 59% аўтобусаў і 43,5% тралейбусаў, што як бы намякае на абгрунтаванасць прэтэнзій… Нядаўняя, сакавіцкая навіна: «Кіраўніцтва “Мінсктранса” настойліва заклікае кіроўцаў тралейбусаў адклікаць свае подпісы пад калектыўнай петыцыяй са скаргай на ўмовы працы».

Здавалася б, каму, як не сацыял-дэмакратам, падтрымаць самаарганізацыю работнікаў? Але для М. Статкевіча 16.03.2019 важнейшым было распавесці, як яму дадзяваюць несамастойныя «лідары», і выпісаць агульныя рэцэпты: «Нам трэба быць больш актыўнымі, не глядзець на забароны, а крытыкаваць уладу, адкрыта змагацца супраць яе за правы людзей».

«Харашы» і канкурэнты НГ – Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя Ігара Барысава. Абаронай вадзіцеляў, калі меркаваць паводле «сайта прыхільнікаў БСДП», тожа не зацікавіліся, затое ў партыі працуе цэлая «канстытуцыйная камісія»! Апошняе можна было б і вітаць, каб не ўзровень… Чытайма «Зварот БСДП да грамадзян краіны з нагоды 25-й гадавіны Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь»: партыйныя мудрацы лічаць, што праўкі былі ўнесены ў Канстытуцыю тройчы, у 1995, 1996 і 2004 гг. (насамрэч двойчы; у 1995 г. – не).

«БСДП зыходзіць з таго, што Канстытуцыя 1994 года была і застаецца легітымным Асноўным Законам краіны, а папраўкі, якія былі ўнесеныя ў яе на рэферэндумах 1995, 1996 і 2004 гадоў, не маюць юрыдычных [sic] моцы ў сувязі з незаконнасцю згаданых рэферэндумаў…» Тут партыя трапляе ў пастку, якую я прыкмеціў яшчэ ўлетку 2001 г. Тады разаслаў усім патэнцыйным кандыдатам у прэзідэнты (за выняткам А. Лукашэнкі) электронны запыт наступнага зместу: «Ці прызнаяце Вы вынікі рэферэндуму 1996 г.? Калі не, то чаму ідзяце на гэтыя выбары?» Большасць адгукнулася, ніхто не сумеўся. Помню, М. Чыгір даў хітрамудры адказ тыпу: «Прызнаю на наступны дзень пасля Зянона». Нябожчык С. Домаш адрэагаваў так: «Не прызнаю, але ж дзеля перамен у краіне мушу ўдзельнічаць у гэтых выбарах – можаце прапанаваць нешта лепшае?» Кур’ёзна, але ў гэткім духу адказаў і С. Гайдукевіч.

Магчыма, дружная адмова палітыкаў ад удзелу ў «выбарчых кампаніях» і прывяла б на пачатку ХХІ ст. да ўнясення ў Канстытуцыю часткі тых карэктываў, якіх цяпер прагнуць БСДП і д-р М. Пастухоў… Але ж гульня паводле правілаў улады (у прыватнасці, масавы ўдзел «апазіцыянераў» у прэзідэнцкіх выбарах 2001 г., мясцовых 2003 г., парламенцкіх 2004 г.) легітымізавала версію, прынятую на рэферэндуме ў лістападзе 1996 г., ператварыўшы развагі пра незаконнасць таго рэферэндуму ў чыста інтэлектуальнае практыкаванне.

Перафразую тое, што пісаў 11.03.2019, нават падкрэслю: зараз трэба думаць пра тое, як захаваць лепшае з тэксту, прызнанага Лукашэнкам, дый пра тое, як перамагчы аўтакратаў на іхняй пляцоўцы. Марыць жа пра вяртанне на 25 год назад, як мінімум, бескарысна. Кажучы словамі Алеся Чобата, гэта «спроба вярнуць час, якога даўно няма, які страчаны бяздарна і па-пустому. Нібы ў дзіцячай гульні ў шахматы: “Дай мне перахадзіць, бо я ня так падумаў!”»

…Але зноў пра сацыял-дэмакратаў. Калі хто не ведаў, ёсць жа ў Беларусі і трэцяя «іхняя» партыя! У ёй (паводле партыйнага сайта) амаль 3000 членаў.

Летась БСДГ стварала інфармацыйныя нагоды дзякуючы свайму кіраўніку Станіславу Шушкевічу, 1934 г. нар., які то сыходзіў з пасады, то не сыходзіў. У лістападзе 2018 г. С. Ш. такі ператварыўся ў «ганаровага старшыню», а яго месца заняў бізнэсовец Сяргей Чэрачэнь, 1985 г. нар., які будзе казаць, што «многія выдаткі, якія нясе партыя – гэта траты з майго асабістага бюджэту». Мінула звыш 100 дзён з яго абрання; рэальнай актывізацыі БСДГ не заўважана. Праўда, у студзені партыйцы пастанавілі ўдзельнічаць у кампаніі па запаўненні палаты прадстаўнікоў, бо, як сцвярджае лідар, «калі мы не ўдзельнічаем у гэтых выбарах – нас проста няма». Відавочна, і гэтай групоўцы не да мінскіх вадзіцеляў… Навіна на сайце ад 16.02.2019: «Літва ўзнагародзіла Станіслава Шушкевіча медалём». Потым больш за месяц нічога не было.

Выявілася, што ў Цэнтральную раду БСДГ уваходзяць мой даўні знаёмец, аматар шахаў Міхась Булавацкі, і вядомы паэт Сяргей Законнікаў. Яго свежы артыкул з газеты «Свободные новости плюс» сёе-тое гаворыць пра стан суполкі.

С. Законнікаў крытыкуе інтэрв’ю Н. Эйсмант на АНТ (07.03.2019):

Прэс-сакратар заявіла: «Диктатура – наш бренд!»… У нармальнай краіне пасля такой правакацыі на вуліцу выйшлі б сотні тысяч грамадзян, а на службовую асобу, якая агучвае замах на Канстытуцыю, была б заведзена крымінальная справа.

Як быццам развагі (тут з 18:00 – «мне здаецца, мы так часта вымаўляем гэтае слова, што дыктатура – гэта ўжо наш брэнд!») страшнейшыя за саму дыктатуру… Не бачу прычын для крымінальнага пераследу за меркаванне, і чым болей будзе падобных прапаноў – заводзіць справы за выказванні, хай неразумныя і брыдкія – тым далей мы апынемся ад «нармальнай краіны», што б гэта ні значыла…

С. З.: «Магчымасць пратэставаць супраць здзеку над галоўным артыкулам Канстытуцыі, над незалежнасцю краіны, нашай нацыянальнай і чалавечай годнасцю ёсць. Скажам, не пашкадаваць грошай на канверт і выказаць сваю пазіцыю. Хай дыктатура захлынаецца ў папяровым віры так, як людзі ў несвабодзе і нястачы!»

Пераход, вядома, рэзкаваты: ад крымінальнай справы да пратэсту ў канверце. Няўжо за столькі гадоў не ўсе высветлілі, што эмацыйныя звароты ў «Чырвоны дом» не даюць плёну аўтарам (іх проста футболяць), затое адміністрацыя потым хваліцца зваротнай сувяззю як знакам даверу да «вышэйшай улады»? Апрача таго, з’яўляюцца падставы наймаць дадатковых клеркаў для апрацоўкі карэспандэнцыі – здагадайцеся з аднаго разу, за чый кошт.

Характэрна, што член Цэнтральнай рады не дабіўся ад сваёй партыі, каб тая асудзіла заявы Н. Эйсмант, не прапанаваў чытачам газеты, якім дадзявае дыктатура, мацаваць салідарнасць на мікраўзроўні… А мо спадзеў на «папяровы вір» – усё, на што здольная БСДГ тут і цяпер? 🙁

О так, ёсць у Сінявокай істотны запыт на сацыял-дэмакратычныя ідэі – ды цяперашнія партыі наўрад ці яго задаволяць. Каб жа ўсё жывое з трох названых арганізацый сабралося ў адну суперсуполку? Не выключаю і таго, што на грунце нізавых ініцыятыў паўстане новая палітгрупоўка – з частковым дубляваннем прафсаюзных функцый (як некалі Беларуская партыя працы).

Ні разу не блізкая мне пазіцыя «аналітыка» Валера К., якому не верыцца, што Рыгорыч сыйдзе ў 2025 г.: «Баюся, ня з нашым шчасьцем». Казаць так = недаацэньваць суайчыннікаў ды ігнараваць логіку падзей. Капіталізм у РБ напірае; многім бізнэсоўцам абрыдлі «кропкавыя пасадкі», і яны фінансуюць (пара)палітычныя «мерапрыемствы» ў большай ступені, чым у 2000-х. У 2020-х іх палітызацыя праявіцца яшчэ больш выразна.

Апрача паўналецця «нашчадка Туцці», у наступную пяцігодку сістэму чакае яшчэ адно выпрабаванне – адыход ад спраў вернай Ярмошынай. Гэтая дама апошнім часам брала на сябе мнагавата (выказванні тут і тут) – так бывае напярэдадні адстаўкі. У любым разе, як бы яна ні казырылася, гады-гады бяруць сваё, і ў 70 Лідзія Міхайлаўна не здолее выконваць сваю… ну, не зусім чыстую работу з такім жа імпэтам, як у 50.

* * *

Віктар Клімчук такі паставіў спектакль пра Шагала (Марка, а не экс-пасла Ізраіля) ў віцебскім лялечным тэатры. Назва – «Мастак. Вяртанне ў Віцебск», падзагаловак: «Рэмінісцэнцыі pro domo sua». Мудрагеліста…

Скрын з megavenue.by

Крыху болей пра задуму рэжысёра + эпізоды з пастаноўкі – на сайце «Радыё Рацыя».

«Вольфаў цытатнік»

«Рок-музыка ў Беларусі, дый у прынцыпе музыка ў гэтай краіне – гэта разменная манета. Ты часта не можаш проста пісаць і спяваць. Усім з усіх бакоў здаецца, што ты нешта павінен менавіта ім. Прытым што звычайна сітуацыя якраз адваротная» (Аляксандр Памідораў, 09.03.2019).

«Беларусы ні за якія тульскія пернікі не адмовяцца ад сваіх родных дранікаў» (Аляксандр Лукашок, 14.03.2019).

«Пра любы досвед улязання ў чужую скуру забываеш праз пяць мінут, калі жывеш у свеце, які перажывае крызіс чалавечнасці, у свеце, дзе кожны другі не хоча зразумець кожнага першага» (Марына Ярдаева, 16.03.2019).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.03.2019  20:06 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (103)

Эвенкі, шалом-алейхем! Але ж я не пра Эвенкію, я пра Тутэйшыю. На словах культура – найважнейшы стратэгічны рэсурс і бла-бла-бла. На справе… Cёлета дзяржаўную ўстанову «Гродзенскі гарадскі цэнтр культуры» ўзначаліў нядаўні намеснік начальніка УУС Гродзенскага аблвыканкама – і праўда, не мастаку ж А. Сураву яе давяраць! $-)

Гэтая вестка – не толькі аб тым, як жывецца лаяльным «сілавікам» у сучаснай РБ (часам яны ператвараюцца ў медыябосаў), а і пра заробкі ў сферы дзяржаўнага кіравання культурай. Загадчыку цэнтра сёлета абяцалі плаціць «ад 370 бел. рублёў», г. зн. ад 175$ на месяц; насамрэч, прафесіянальны менеджар з мінімальнай самапавагай наўрад ці пойдзе на гіпатэтычныя 250-300$, а экс-міліцыянту з пенсіяй «па выслузе гадоў» акурат нармальны прыварак. Ну, а памерці культурцы ў абласным горадзе – паводле задумы стваральнікаў гэтай сістэмы – не дадуць энтузіясты… :-<

Забяспечыўшы сабе апору ў выглядзе вайсковай пенсіі (праўда, палову яе абяцае аддаваць на развіццё раптоўна збяднелай «Хартыі»), упарта хоча зрабіцца прэзідэнтам краіны Мікола Статкевіч, дарма што яго, скарэй за ўсё, не зарэгіструюць перад наступнымі «выбарамі» праз непагашаную судзімасць. Аблом ужо адбыўся ў ліпені 2015 года… Перад тым я дзякуючы Марыне Адамовіч запісаўся быў у Статкевічаву ініцыятыўную групу – больш для таго, каб падтрымаць палітвязня, чым для дасягнення рэальных палітычных мэт.

Рэдка згаджаюся з аўтарамі сцёбна-скандальнай «БелГазеты» («нам хуліганаў не трэба, мы самі хуліганы»), але тут Янка Грыль слушна адзначыў: «Так, падпалкоўнік заслужана любімы радыкальна-апазіцыйным электаратам, але ён – акцёр адной ролі: сабраць у цэнтры Мінска 200-300 пратэстоўцаў на несанкцыянаваную акцыю, сказаць што-небудзь гучнае, потым звесці ўсіх куды-небудзь далей. Усё гэта можна зрабіць і без рэгістрацыі кандыдатам». Альтэрнатыўнае меркаванне – на сайце «Народнай грамады» (незразумела, праўда, як адсутнасць выбараў спалучаецца з наяўнасцю «перадвыбарнай сітуацыі», якая быццам бы прывядзе да «найвышэйшай палітызацыі грамадства»).

Пра тое, як беларусаў цікавяць без-пяці-хвіляў кандыдаты Алена Анісім, Сяргей Скрабец, Мікалай Статкевіч, ускосна можна даведацца паводле адной дэталі – дынамікі наведвання іхніх старонак у беларускай «Вікіпедыі» за апошні месяц. Адноснае падвышэнне цікавасці (пасля амбітных заяў А. А. і М. С. – ажно да 18-32 наведванняў на дзень! :)) – і зноў стагнацыя… Нейкія шансы ў іх меліся б, калі б назіраўся ўстойлівы рост штодня, ці прынамсі штотыдня.

Так, напоўніцу ўключыўшы сучасныя медыятэхналогіі (каб не сказаць «медыязброю»), у прынцыпе, і пустое крэсла за год можна «раскруціць» да прэзідэнцкага фатэлю – успомнім аднаго расійскага ФСБ-шніка на рубяжы вякоў – ды хто з названых беларускіх актывістаў мае да той медыязброі доступ? Таму ў выпадку рэгістрацыі як Анісім, так і экс-вязень Скрабец (хацеў вярнуцца ў парламент, дзе шчыраваў у 2000–2004 гг., аднак летась не трапіў нават у дэпутаты гарсавета), а тым болей Мікола з АГП або «засвабодавец» Юрась вырачаны будуць граць ролю падтанцоўкі… Зрэшты, Алена Мікалаеўна нават не хавае таго, што на перамогу не разлічвае. Яе мэта – чарговы раз папіярыць сваё таварыства белмовы… напрыклад, у эфіры тэлеканала АНТ надоечы прагучала, што ў ТБМ 6000 сяброў, маўляў, далучайцеся. Дапамагаюць ёй з піярам тутэйшыя русафілы русацяпы, якія ўсё спрабуюць нацягнуць на цётку Алену адказнасць за публікацыі ў газеце «Новы час» (фармальна – выданні мінскай суполкі ТБМ), дзе нібыта праслаўляліся чачэнскія тэрарысты. І гэты феерычны наказ тутэйшага «палітолага» (?) Алеся Ш. пад загалоўкам «Анісім павінна пакаяцца!»: «Анісім як народны абраннік з аднаго боку, як чалавек і жанчына з другога боку, павінна была заявіць пазіцыю» :0)

Чытаў я тыя артыкулы Міколы Дзядка. Ён не ўсхваляў небезвядомых чачэнцаў, ён паказваў розныя аспекты іхніх лёсаў – больш складаных, чым падаецца ў прапагандных мэтах. Каментуючы біяграфію Шаміля Басаева, Дзядок напісаў: «Безумоўна, забойства мірных грамадзян і захоп у закладнікі бяззбройных не могуць быць апраўданыя нічым: ані барацьбой за веру, ані нацыянальна-вызваленчымі матывамі». Праўда, тут жа агаварыўся: «Стварыць з чалавека пудзіла — лёгка. Разабрацца ў матывах яго ўчынкаў — нашмат цяжэй. У жорсткім і крывавым канфлікце, дзе абодва бакі дазваляюць сабе забіваць бяззбройных і прыкрывацца грамадзянскімі асобамі, пошук больш вінаватага і менш вінаватага — справа маральна няўдзячная». От няма ў мяне ахвоты разбірацца ні ў тым, хто ў 1990-х больш злачынстваў нарабіў на войнах, расійцы або чачэнцы, ні ў іхніх матывах… Галоўнае, канстатую, што скандал вакол публікацый інтэрнэт-выдання быў раздзьмуты на пустым месцы; Дзядок і «Новы час» не заклікалі да гвалту/варожасці, гэтаксама як у свой час – «рэгнумаўцы», а на ўласнае бачанне кожны мае права.

Паслухаў інтэрв’ю, якое Жанна Нямцова зрабіла з Дар’яй Жук. Паслясмачча так сабе, але рэжысёрка – якая, нагадаю, з 1996 г. жыве ў ЗША, а ў Беларусі бывае набегамі наездамі – даволі трапна злавіла перамены ў настроі беларусаў, асабліва маладых. Людзі гойсаюць па ўсім свеце, авалодваюць заходнімі мовамі, і расійская культурна-палітычная прастора ім ужо не настолькі вабная, як тое было ў 1990-х.

Не шмагла не адгукнуцца на гутарку Галіна Айзенштадт, жыхарка Ізраіля, згаданая ў 101-й серыі: «Лукашэнка пасля нядаўняй сустрэчы з Пуціным сказаў, што трэба будзе спытацца ў рускіх і беларусаў, ці хочуць яны аб’ядноўвацца. З гэтага можна зрабіць выснову, што разглядалася пытанне і аб правядзенні адпаведнага рэферэндуму. І няўжо ў Беларусі народ выступіць супраць?… Беларусь жа толькі знешне незалежная, але эканамічна цалкам залежыць ад Расіі. Так што практычна яна ўжо з’яўляецца яе часткаю».

Гэта другі раз, калі згадваю ў «Катлетах & мухах» допісы Г. А., і, хутчэй за ўсё, апошні (бо аўтарка занадта прадказальная, дый няма яе ў Сінявокай амаль 20 год). Проста закарцела паказаць, да чаго даводзіць шматгадовая праца на беларускую службу «Радыё Свабода» і рэгулярнае спажыванне інфатрэшу ад расійскіх дзяржаўных каналаў. Дзеці! Не рабеце ні таго, ні другога.

Але, на жаль, у РФ не толькі тэлепрапагандысты малююць Беларусь як цалкам залежную, «практычна частку». На днях са здзіўленнем даведаўся, што на два мае артыкулы ў расійскім часопісе «Диаспоры» за 2002 г. спасылаюцца і ў навуковых зборніках сярэдзіны 2010-х гадоў… З аднаго боку, прыемна; з другога, вядучая супрацоўніца інстытута ўсходазнаўства Расійскай акадэміі навук магла б і ведаць, што даследчыка з Беларусі не варта адносіць да «айчынных» (дарэчы, ніколі не вучыўся я ў Расіі – толькі ў Мінску). З трэцяга… можа, спадарыня Насенка-Штэйн мела на ўвазе, што мы суайчыннікі па дахадзяжнай «Саюзнай дзяржаве» Расіі і Беларусі, нібыта заснаванай у 1999 г.?

Пані Чысцякова з Уральскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта проста назвала мяне «расійскім сацыёлагам» (?! – у часопісе было ясна пазначана: «аспирант Республиканского института высшей школы Белорусского государственного университета, г. Минск») Дый сваім артыкулам пра яўрэяў Беларусі канца ХХ – пачатку ХХІ стагоддзяў я, здаецца, не даваў падстаў сцвярджаць, што многія з іх (нас) былі «рускія паводле культуры». Паводле перапісаў насельніцтва 1999 і 2009 г. рускую мову большасць беларускіх яўрэяў сапраўды ўважала за родную, ды мова – далёка не ўсё для этнакультурнай ідэнтыфікацыі. Дадам: пагатоў для палітычнай…

Між іншага, улетку 2013 г. ад трохдзённага візіту ў Смаленск з яго «Еўраоптамі» ў мяне засталося ўражанне, што Беларусь менш залежыць ад Расіі, чым наадварот 😉 Але давайце зараз па… зюкаем пра менш спрэчныя рэчы.

150 гадоў таму ў Калінкавічах нарадзіўся, а 100 год таму памёр Іосіф-Хаім Дарожка, пісьменнік і настаўнік. «З імем Дарожкі звязана арганізацыя новай яўрэйскай школы ў Калінкавічах, дзе вывучаўся іўрыт». – пісала І. Герасімава пазалетась (можна пачытаць тут). Цікава, ці адзначаць яго юбілей у родным горадзе? У тым жа 1869-м годзе ў Беразіно з’явіўся будучы рэвалюцыянер Аляксандр Гельфанд, aka Парвус… Апрыёры гэта менш сімпатычны чалавек – настолькі хітрамудры, што «двойчы народжаны», мог з’явіцца і ў 1867-м – але таксама зямляк і заслугоўвае памяці.

 

I.-Х. Дарожка, А. Гельфанд. Здымкі з іўрыцкай кнiгi, прысвечанай Калінкавічам, i wikipedia.org

Цікавы пісьменнік нарадзіўся 140 год таму ў Слуцку і пражыў доўгае, напружанае жыццё (17.01.1879 – 01.10.1971) – Залман Вендраў, ён жа Давід Вендраўскі. Жыў і ў Польшчы, і ў Вялікабрытаніі, і ў ЗША – а памёр у СССР, за Сталіным паспеўшы і ў лагерах пасядзець. Ягоныя апавяданні перакладаліся з ідыша на рускую – прачытайце, калі знойдзеце. Таксама ёсць сумневы ў годзе нараджэння – некаторыя пішуць «1877». Яго параўноўвалі з «ветэрынарам», добрым доктарам яўрэйскай літаратуры…

А вось яшчэ 150-гадовы юбілей, ужо такі адсвяткаваны, – другога чэмпіёна свету па шахматах Эмануэля Ласкера (24.12.1868 – 11.01.1941), які хоць і нарадзіўся па-за межамі Беларусі (на «польскай» тэрыторыі Германіі), але заязджаў да нас не раз… Хочаце больш падрабязнасцей, прачытайце мой артыкул «Эмануіл Ласкер і Беларусь» – у часопісе «Роднае слова», Мінск, № 1, 2019. На часопіс з яго рубрыкай «Беларускія шахматы» можна падпісацца – або на папяровую версію, або на электронную. Альбо, гэта опцыя для самых крутых, на абедзве.

Кніга выбраных апавяданняў З. Вендрава, кніга выбраных партый Э. Ласкера (з партрэтамі герояў). Крыніцы: amazon.com & oz.by

Пасля мінулай серыі з залы паступіла пытанне, хто такі «мізантраполаг»? У першым набліжэнні – той, хто вывучае мізантропаў або проста цвердалобых мудакоў, гэткая трактоўка сустракалася ў літаратуры. Аднак я не паважаў бы сябе, каб не паспрабаваў развіць паняцце… Карацей, гэта мізантроп, які займаецца антрапалогіяй. Дапускаю, што такіх у навуцы большасць, што вывучэнне чалавекаў у масе так ці іначай вядзе да мізантропіі. Разам з тым не магу пагадзіцца з калегам Макарэвічам, які следам за Эдгарам По заявіў, што на Зямлі мінімум 80% насельніцтва – ідыёты… Я думаю, толькі 78%; у крайнім выпадку – 79,5.

«Вольфаў цытатнік»

«На гісторыю глядзім праз акуляры літаратуры, мастацтва… У нас як упруцца ў нейкае прозвішча, дык будуць яго скланяць на ўсе лады, хоць за ўвагай застаюцца вартыя большай увагі». (Максім Танк, 1990-я гг.)

«Я ўмею маляваць, перамаўляцца і чытаць, а апрача гэтага, не ўмею практычна нічога. У крайнім выпадку магу адкрыць халадзільнік… Калісьці, у маладыя гады, я хацеў стаць карыкатурыстам. А ў выніку стаў карыкатурай» (Карл Лагерфельд, 1933–2019)

«Карыснае практыкаванне – спачатку боль, потым асалода. Бескарыснае практыкаванне – спачатку асалода, потым пустэча» (mankubus, 11.02.2019)

«Магчыма, ва ўрадзе і ёсць людзі, знаёмыя з матэматыкай, але яны, ствараецца ўражанне, добра маскіруюцца. Відаць, апасаюцца, што выганяць са словамі “нам вялікія матэматыкі не патрэбны”» (Юрый Пшоннік, 18.02.2019).

«Украіне патрэбны непалітычны прэзідэнт. То бок патрэбны ўкраінскі Гавел. І нават калі Зяленскі з’яўляецца пародыяй на Гавела, усё роўна гэта лепей, чым бізнэсовец постсавецкага ўзору» (Станіслаў Бялкоўскі, 19.02.2019).

«21 лютага адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы… Толькі і размоваў у беларускім сеціве, што пра мову родную! Што каму баліць, той пра гэта і кажа. Было б здорава перанесці моўнае пытанне са сферы абароны ў сферу актыўнага ўжывання» (Дар’я Ліс, 20.02.2019).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 24.02.2019  01:17

***

Водгукi

На жаль, у нашай усходняй суседкі «фантомныя болі» не праходзяць. Я гатовы з Вамі згадзіцца, што ў бліжэйшыя пару гадоў няма падстаў хвалявацца наконт пагроз незалежнасці Сінявокай, але Расія – па-ранейшаму той шчупак, які патрэбны, каб карась не спаў (у шапку). Прынамсі, уявіць, што ў 2091 г. расійскія афіцыйныя асобы будуць удзельнічаць у святкаванні стагоддзя нашай незалежнасці, як у 2005 г. шведскія ўдзельнічалі ў святкаванні нарвежскага юбілею, – даволі цяжка.

П. Рэзванаў, Мінск

Дадана 26.02.2019  13:31

***

Siarhei Sparysh , 27 февраля в 17:13

Несколько комментариев:

” Мікола Статкевіч, дарма што яго, скарэй за ўсё, не зарэгіструюць перад наступнымі «выбарамі» праз непагашаную судзімасць”
Ну, это будет отличной демонстрацией того, что в стране нет честных выборов и отличным дополнительным стартом для протестной кампании. Нормальный вариант. Как будто, если соизволят не нарушать закон и зарегистрируют, то внезапно соизволят и посчитать голоса.

“ён – акцёр адной ролі: сабраць у цэнтры Мінска 200-300 пратэстоўцаў на несанкцыянаваную акцыю, сказаць што-небудзь гучнае, потым звесці ўсіх куды-небудзь далей. Усё гэта можна зрабіць і без рэгістрацыі кандыдатам”
Автор паксвиля почему-то “забыл” о крупных акциях, организатором или одним из организаторов которых был Н. Статкевич. Интересно, почему?

“(незразумела, праўда, як адсутнасць выбараў спалучаецца з наяўнасцю «перадвыбарнай сітуацыі»”
Всё довольно просто: готовится очередной цирк с целью оставить у власти надоевшего всем придурка. Это напрягает многих. Кроме того, не забываем про фон: экономические/социальные проблемы
и угроза независимости.

“Пра тое, як беларусаў цікавяць без-пяці-хвіляў кандыдаты Алена Анісім, Сяргей Скрабец, Мікалай Статкевіч, ускосна можна даведацца паводле адной дэталі – дынамікі наведвання іхніх старонак у беларускай «Вікіпедыі» за апошні месяц.”
Посмотрите статистику посещений сайта Н. Статкевича, например. Посмотрите любой интернет-опрос о том, за кого люди будут голосовать на “выборах” или какого кандидата поддерживают. Даже если опрос проводится каким-нибудь Лебедько, единственный альтернативный луке кандидат с заметным положительным рейтингом – это Н. Статкевич. Остальные – в границах арифметической погрешности.

Да, эти опросы могут говорить только о внутреннем ранжировании в среде “альтернатив” луке. Но они говорят весьма однозначно.
Есть большой спрос на альтернативу. И есть одна реальная альтернатива – Н. Статкевич.

Поэтому умоляю: не говорите “Анисим, Статкевич, Лебедько, Птибурдюков и пр.”. Есть Статкевич и есть все остальные, которых нет.

Siarhei Sparysh,  27 февраля в 17:18

Добавлю личные наблюдения. Когда работал на заводе, то в разговорах о политике часто звучал такой рефрен: “оппозиция – кучка пидорасов”. Но если разговор длился больше минуты, люди начинали вспоминать: но Статкевич – нормальный мужик. Потом могли вспомнить Некляева, изредка кого-то другого. Часто путали их. Бывало, что Статкевич оказывался поэтом (“нормальный мужик, но он поэт, поэтому президентом не станет”), а Некляев – бывшим офицером милиции. То есть далеко не все в народе достаточно информированы (ВНЕЗАПНО в стране, где СМИ под плотным колпаком ГБ).

Но имя Статкевича – в ряду первых всегда.