Ізноў здароў! На інаўгурацыю Д. Дж. Трампа зірнуў, рудога хітруна паслухаў, некалькі думак закраліся. Ну, напрыклад…

Амерыка і раней-та не дужа палюбляла «слабыя краіны» (тыя, што лічыла слабымі), а зараз будзе схільная іх «разменьваць», быццам пешкі, налева і направа. Гэта і Беларусі можа тычыцца; некалі ЗША гарантавалі яе тэрытарыяльную цэласнасць, але хто цяпер помніць пра гарантыі 1990-х гадоў?.. Праглынуў жа «заходні свет» парушэнне Будапешцкіх пагадненняў 1994 г., падпісаных некалькімі прэзідэнтамі, у дачыненні да Украіны.

Звычайна пра тое, што «час пустых гутарак прайшоў», на вышэйшым узроўні кажуць найвялікшыя аматары гэтых гутарак (успомнім эпічнае «раздзявацца і працаваць»). Ясная рэч, усё, што Трамп наабяцаў народу, за чатыры гады не будзе выканана, тым больш з яго дзіўнаватай, каб не сказаць дылетанцкай, камандай (пра якую можна пачытаць тут і тут). Але мусульманскім краінам і кітайцам ён, хутчэй за ўсё, галаўнога болю нарабіць паспее, дый сваім суайчыннікам таксама.

Ёсць у Трампа прага дыктатуры і «мафіёзнай дзяржавы», як перасцярог Джордж Сорас, ці не, з упэўненасцю сказаць цяжка. Аднак, калі ён ад пачатку заяўляе «America First», «Buy American and Hire American» («Амерыка перадусім», «Купляйце амерыканскае і наймайце амерыканцаў» – цытую інаўгурацыйную прамову), то беларусам – і ізраільцам, між іншага – цяжэй будзе прадаваць сябе і свае тавары на заакіянскім рынку, прыйдзецца збіваць цану… І паступова заганяць сябе ў крызіс.

Што рабіць? Мабыць, прыслухацца парадаў пана Дональда і кіравацца нацыянальнымі інтарэсамі. Тут і цяпер бачу іх праз такую прызму: асноўныя дзяржаўныя інстытуты РБ за 25 гадоў сфармаваны, народ (ці насельніцтва, як заўгодна) збольшага прызвычаіўся, што Беларусь – не Расія і не кавалак СССР у вольным палёце… У той жа час унутраных рэсурсаў хранічна не хапае для эфектыўнага развіцця эканомікі. За 2015 г. валавы ўнутраны прадукт скараціўся на 3,8%, за 2016 г. – яшчэ на 2,6% (МВФ жа прагназаваў мінус 2,2%). Нешта падказвае, што і ў 2017 г. падзенне не спыніцца.

Іменна зараз Беларусі нагвалт патрэбная інтэграцыя з Літвой і Украінай, утварэнне федэрацыі тыпу Злучаных штатаў. Тры названыя краіны маюць розныя сістэмы кіравання, даходы, клімат, але многае іх яднае. І гісторыя – супольнае знаходжанне ў Вялікім Княстве Літоўскім «ад мора да мора», а потым у Расійскай імперыі… І патрэба ў бяспецы, і дэмаграфічныя цяжкасці.

Індэкс чалавечага развіцця ў Літве-2014 ацэньваўся як «вельмі высокі», аднак, здаецца, асаблівых перспектыў у Еўрасаюзе, асабліва пасля «брэксіту», у яе няма. Кіраўніцтва ЕС квазіафіцыйна трактуе Літву як бедную малаўплывовую краіну.

Так, ЕС і НАТА дапамагалі Літве, малойцы, але ў беларуска-літоўска-украінскім «шведскім трохвугольніку» «тройсцвенным саюзе» яна б мела адзін голас з трох, а не з дваццаці васьмі, адкрыліся б новыя рынкі збыту. Хто ведае: мо грамадзяне Літвы, якія масава паехалі на заробкі ў Заходнюю Еўропу, убачылі б перспектывы і вярнуліся на Радзіму…

Агулам тэрыторыя новай супердзяржавы была б толькі крыху меншай за мільён квадратных кіламетраў, што амаль адпавядае плошчы Злучаных штатаў у час іх заснавання (1776). Зняцце мытных і іншых бар’ераў дазволіла б нарасціць даходы – мо на чвэрць, мо на траціну.

Для Украіны ўваход у федэрацыю стаў бы шансам вярнуць страчаныя тэрыторыі, бо адной з прычын іх пераходу пад кантроль Расіі быў незайздросны стан украінскай эканомікі ў 2014 г. Убачаць жыхары Крыма і Данбаса, што суседзі сталі жыць лепей, і з цягам часу пацягнуцца назад… Тут дарэчы будзе заўважыць, што сілавое рашэнне праблемы ў 2017 г., якое прагназуе адзін гора-міністр унутраных спраў, гэта яго «хацелкі»: калі б Украіна была здатная вярнуць свае землі з дапамогай памежнікаў і замежнікаў, то вярнула б у папярэднія два гады.

Саюз трох дзяржаў можна было б назваць проста і сціпла: «Вялікае княства» (ВК :)), не ўдакладняючы, хто на першым месцы, хто на далейшых. Агульная сістэма абароны, агульная валюта – само сабой. Як ёсць княства (канстытуцыйная манархія), то павінен быць і князь… Вось тут і прыгадзіўся б увішны палітык, які здолеў утрымацца ва ўладзе звыш 22 гадоў, што з’яўляецца рэкордам для еўрапейскіх рэспублік пасля 1991 г. Чым не прывабны лозунг: «Спыні будоўлю Астравецкай АЭС – набудзь трон у якасці прызу» 🙂

Лішне казаць, што манарх граў бы ў аб’яднаным краі адно сімвалічную ролю, а кіраваць мусіў бы прэм’ер-міністр, падсправаздачны парламенту. У якасці будучай сталіцы ВК вылучаю кандыдатуру старажытнага Полацка, што будзе даспадобы такой усюдыіснай арганізацыі, як Таварыства беларускай мовы. Але падыйдзе і Навагрудак.

Відавочна, спатрэбіцца ў ВК агульная мова – пры захаванні правоў украінскай, беларускай, літоўскай. Так, мовай афіцыйных зносін магла б стаць англійская або (на нейкі час) руская, аднак лепей узяць эсперанта або… ідыш, хоць бы і ў латынізаванай версіі. Яшчэ сто год таму на ідышы размаўлялі ў нашых палестынах мільёны людзей, а разумелі яго яшчэ больш. Агульнавядома, што ў 1920-30-х ідыш быў адной з афіцыйных моў БССР. Калі жыхары Усходняй Еўропы дбаюць пра традыцыі, то чаму не адрадзіць частку спадчыны на новым грунце? Пагатоў у апошнія гады тут любяць «яўрэйскія матывы без яўрэяў», як у Амерыцы захапляюцца індзейскай атрыбутыкай, нават калі ігнаруюць уласна індзейцаў.

Няхай бы суайчыннікі і суседзі «ўтылізавалі» ідыш, асабіста я не супраць. Нехта з заможных яўрэяў-бізнэсоўцаў мо і прафінансаваў бы курсы, пераклад неабходных дакументаў і г. д. Балазе ў Вільнюсе, дый у Кіеве, цяпер не так ужо мала спецыялістаў.

Для ўтварэння новага «Міжмор’я» (без Польшчы, што істотна) засталася «драбяза»: пасадзіць кіраўнікоў трох краін за круглы стол, каб яны дамовіліся наконт прынцыпаў і даручылі экспертам адпрацаваць дэталі, а потым растлумачыць народам выгоды яднання і правесці некалькі рэферэндумаў.

You may say I’m a dreamer Ir megt zogn ikh bin a bal-khalojmes… Але шмат каму з тутэйшых жыхароў насамрэч цесна ў межах былой савецкай рэспублікі. І выхад да мора ім патрэбны (лепей два :)), і пачуццё прыналежнасці да вялікай дзяржавы. Калі гэтага няма, то гонар за «цэнтр Еўропы» падаецца штучным, а роля «моста паміж Захадам і Ўсходам» не вельмі цешыць. І мадзеюць беларускія нацыяналісты без Вільні, і прыхільнікі імперыі не ведаюць, як ушчыкнуць «недадзяржаву», і ўрадавыя ідэолагі круцяцца, як уюны на патэльні… Заснаванне ВК неяк прымірыла б усіх; энергія беларусаў улілася б у мірнае рэчышча.

Так ці іначай, мой пражэкт не горшы за фантазіі старога мінчука – доктара гістарычных навук, каторы абараняўся пад саветамі, хваліў іх, а потым перакваліфікаваўся ў абаронцу этнасу. Яшчэ гадоў 15 таму прапанаваў прызнаць беларускамоўных беларусаў… нацменшасцю, каб дабівацца іх абароны ў міжнародных арганізацыях. Апошнім часам прасоўвае ідэю нацыянальна-культурнай аўтаноміі белмоўных – марыць «ізаляваць ідэйных беларусаў ад шкоднага знешняга ўплыву», пасяліць мільён «свядомых» ля мяжы з Літвой: «20 тысяч квадратных кіламетраў “нацыянальнай рэзервацыі” першым часам будзе дастаткова». І нічога страшнага: «самае свабоднае» радыё бярэ вялікае інтэрв’ю ў прафесара, яго вычварныя думкі абмяркоўваюцца на поўным сур’ёзе… ОК, на тое і плюралізьмъ.

* * *

Не пашанцавала ў Беларусі Аляксандру Лапшыну, падарожніку-блогеру з ізраільскім ды расійскім пашпартамі (магчыма, і ўкраінскім), які наведаў звыш 120 краін. Ён трапіў у Мінск 14 снежня, акурат у «месячнік дружбы з Азербайджанам» – 28-29 лістапада Лукашэнка лётаў у Баку, узяў у Ільхама Аліева ордэн імя Гейдара і пацалаваў яго (ордэн), паабяцаўшы «адпрацаваць». Каб Лапшын прыехаў, скажам, праз паўгода, ніхто б і ўвагі не звярнуў на запыт пра яго экстрадыцыю, не тое што кінуў за краты на некалькі тыдняў. Вунь Курманбек Бакіеў з 2010 г. вольна сябе пачувае ў Беларусі, хоць афіцыйны Кыргызстан з таго самага года абвінавачвае яго ў значна горшых злачынствах. А так блогер стаўся… не, ўсё ж не пешкай: фігуркай у руках чыноўнікаў.

Месяц у СІЗА, калі створаны «асаблівыя ўмовы», надломіць пераважную большасць арыштаваных – з расповедаў пра 2010-2011 гг. ведаем. 17 студзеня генпракуратура Беларусі пастанавіла выдаць Лапшына, а назаўтра ён напісаў ліст з прабачэннямі азербайджанскаму «баю». Паведамлялі, што консул Ізраіля заверыла ліст і адправіла адрасату. Цяпер наўрад ці будзе плён ад абскарджвання праз суд пастановы аб экстрадыцыі (абскардзіць яшчэ можна да 27 студзеня), бо ахвяра згадзілася гуляць «па паняццях». З іншага боку, што, калі заўтра ці паслязаўтра «начальнікі» пасварацца?!

Выказвалася думка, што, паглядзеўшы на справу Лапшына, турысты з 80 краін, для якіх «адкрылася» Беларусь, не захочуць да нас ехаць. Наўрад ці: 95% мала цікавяцца «палітычнымі гульнямі», а сярод астатніх большасць акурат захоча паказытаць сабе нервы тым, што з’ездзіла ў «апошнюю дыктатуру Еўропы».

Само рашэнне пра «бязвіз» на 5 дзён, якое ўступіць у сілу 12.02.2017, – крок, вядома, станоўчы, але нерашучы; нагадвае прыадчыненне форткі на некалькі міліметраў у памяшканні, дзе няма чым дыхаць. Ці падштурхне ён да развіцця турыстычную галіну, якой апякуецца ў тым ліку і «наш» чалавек – Вераніка Дарожка, экс-дырэктарка Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання, а з пачатку 2016 г. – кіраўніца Нацыянальнага агенцтва па турызму?

За паўмесяца В. Д. не знайшла часу, каб адказаць на пару маіх простых пытанняў, зададзеных праз e-mail 06.01.2017. Мог бы напейсаць афіцыйна, адправіць у офіс заказным, ды навошта? Ёсць мудрая беларуская прыказка: «даганяючы не нацалуешся». Да таго ж успомніў, як у канцы лістапада 2016 г. гэтая дама абрынулася ў фэйсбуку на ініцыятыву «Мінскі велашпацыр», якая дала не зусім паліткарэктны анонс «яўрэйскай экскурсіі». Вераніка пачала іх (канкрэтна, «хлопчыка» Рамана Абрамчука) «вучыць жыццю»… У цяперашніх умовах паміж чыноўнікамі-кантралёрамі і дробнымі прадпрымальнікамі я выбіраю прадпрымальнікаў, якія робяць нешта новае, няхай недасканала.

Мой скромны ўклад у развіццё турыстычнай галіны – прапанова падправіць вулічны знак ля гасцініцы «BonHotel» у заходняй частцы Мінска 🙂

Зараз, як можна бачыць, іншамоўных людзей частуюць «вуліцай Бейрута», як бы намякаючы, што ў нас суперпрыязныя стасункі з Ліванам… Не варта іх падманваць; слушна «Bieruta». Дарэчы, гэтую вуліцу грамадскія актывісты, прыхільнікі хаўрусу з антыкамуністычнай Польшчай, сёлета хацелі б пераназваць: «Можа, Менску варта зрабіць партнёрскі жэст, і замест Берута пашукаць іншага дзеяча з шматвяковай супольнай гісторыі для ўшанавання?» А на мой одум, хай застаецца: усё ж гэты паляк, дарма што выглядае сталінскай марыянеткай, паспрыяў перамозе над нацызмам. У любым разе, лепей ужо вуліца Берута, чым «хлопцаў-балахоўцаў»… Рушыць старызну трэба абачліва; той жа Кіеў, дзе ўлетку 2016 г. з’явіўся праспект Бандэры і быў знесены помнік славутаму «чырвонаму» партызану, украінцу Каўпаку, не з’яўляецца ў гэтым сэнсе пазітыўным прыкладам.

Вольф Рубінчык, г. Мінск,

22.01.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 22.01.2017  19:44

P.S. Рэдакцыя belisrael.info напамінае, што “Катлеты і мухі” – аўтарская рубрыка В. Рубінчыка, дзе ён выказвае свае асабістыя меркаванні.

***

Комменты из фейсбука:

Александр Барабаш (Украина – Израиль) 22 янв. 21:38 Мамелойшн міжнаційонального спілкування!

Margarita Akoulitch (Минск) 22 янв. 21:53 Согласна

***