Tag Archives: Китай и Беларусь

Дежа вю ты моё, дежа вю…

Привет. Не первый год существует мнение, что для здешней истории характерна цикличность: если в далёких палестинах принцип Экклезиаста «Что было, то и будет» работает не всегда, то у нас… Чуть более, чем часто.

Провалив какой-либо проект или операцию, власть предержащие, как правило, не уступают место более компетентным работникам, и даже не признают свою ответственность, а:

– делают вид, что ничего не произошло;

– пытаются объяснить факап внешними обстоятельствами и/или недостаточным качеством «народца»;

– устраивают серию «отвлекающих» манёвров (которые тоже чреваты факапами, но свою роль отыгрывают, поскольку память у большинства наших современников, словно у золотой рыбки).

Понятно, приёмчики – ряд может быть продолжен – употребляются не все сразу, а порознь.

Да, во всех странах чиновники и политики склонны перекладывать ответственность на других, но во многих из «всехстран» существуют зубастые СМИ, толковые социологические службы и развитые политические партии, которые обеспечивают обратную связь… И, если надо, помогают сковырнуть зарвавшихся бонз. В РБ как со СМИ, так и с социологами беда, а партиям ещё с середины 1990-х отведена роль необязательных музейных экспонатов. Потому и расцвело пышным цветом Зазеркалье, aka Абсурдистан.

«Политика» с точки зрения казённой газеты «Звязда», скриншот 08.09.2022

Радует ли белорусскоязычие «Звязды», хотя бы как противовес русскоязычию кремлёвской шайки-лейки? Что-то не особенно. Из головы не выходит реплика Леонида Ильича Брежнева, который на заседании политбюро в 1973 г. хитро вопрошал: «А что, если разрешить еврейскую еженедельную газету?.. Не все её прочтут на еврейском. Прочтёт еврей, старый Абрамович прочтет, а там — то, что ТАСС передаёт».

К тому же белорусский язык у «Звязды» бывает… своеобразный 🙁 Уж лучше вникать в сложную поэзию Алеся Рязанова

У ещё более «близкой к телу» «СБ» офигенно достоверные источники, и эксперты отличные 🙂

Напомню: к вечеру 8 сентября Балаклея (стратегически важный пункт в Харьковской области) была оставлена российскими войсками, а назавтра в городе утвердилась власть Украины. В следующие дни украинцы при помощи ВСУ вернули себе несколько тысяч квадратных километров, почти полностью освободив Харьковщину: такая «потеря территорий», что дальше некуда 🙂 🙂

Вспомнилась историйка 1989 г. – я тогда почитывал общесоюзную газету «Труд». В начале (а то и в середине) декабря издание доказывало, что всё в Румынии под контролем. Неделю-две спустя чета Чаушеску, заправлявшая страной пару десятков лет, уже стояла перед военным трибуналом, и адвокаты их больше напоминали прокуроров… Ну, а «Труд» невозмутимо сообщил о народной революции (беседу 2020 г. о советских газетах см. по ссылке).

В конце августа с. г. аз многогрешный заглядывал в толстую, по-своему познавательную книгу «Белорусский путь», изданную за госсчёт под эгидой мининформа РБ (редакторы-составители – министр О. Пролесковский & «профессор» Л. Криштапович, Минск, 2012). На пару минут вернусь к ценному фолианту:

C. 299, 310, 319

Чего стоили все эти разглагольствования, свидетельствуют показатели «мирного» 2019 года. Доля затрат на научные исследования и разработки не то что не увеличилась до 2,5-2,9% от ВВП Беларуси (какие там 3-4%), но упала до 0,6%. И вот уже в августе 2021 г. БелТА вещалo, что за пятилетку (!) планируется довести уровень до 1%… В мае 2022 г. целая научно-практическая конференция ради этого собиралась 🙂

Впрочем, и 10 лет назад ситуация не выглядела многообещающей. Наукоёмкость ВВП начала 2010-х (1,2-1,4%) «ответственные деятели» тоже высосали, кажись, из пальца…

Белстат, график «Внутренние затраты на научные исследования и разработки (в процентах к валовому внутреннему продукту)», источник

Кто-то ещё сотрудничает с Пролесковским и Криштаповичем?!

«Затраты на проведение научных исследований и разработок в Республике Беларусь в 2012 году в расчете на одного исследователя составили только 22,9 тыс. долларов США, что ниже аналогичного показателя для стран-членов СНГ (67,9 тыс. долларов США) или государств Северной Африки (42,8 тыс. долларов США). В Республике Беларусь число исследователей на 1 млн жителей составляет 2040 и почти на треть ниже средних значений по Европейскому союзу» – горевали авторы «Программы совершенствования научной сферы Республики Беларусь» (2013, с. 4), утверждённой Национальной академией наук & Госкомитетом по науке и технологиям. В 2020 г. исследователей в РБ оставалось менее 1800 на 1 млн жителей (16,7 тыс. в общей сложности). Зато число пропагандистов, без сомненья, подросло, и в этом сезоне бьёт рекорды. Пора бы агентов вечнозелёного агитпропа… если не на Марс отправлять, то в КНР экспортировать. Дабы улучшить отечественный внешнеторговый баланс.

Не секрет, что декларируемое чиновниками РБ (в т. ч. «главным») зачастую сбывается с точностью до наоборот. Министр экономики, нынешний посол в России, весной 2019 г. заявил:

Амбициозная цель по экспортным поставкам товаров в Китай – это $1,5 млрд до 2020 года, что неоднократно озвучивалось. И в перспективе $5 млрд, это где-то 2025 год.

Кроме того, «Дмитрий Крутой рассказал, что перед белорусским экономическим штабом стоит задача сократить значительное отрицательное сальдо в торговле товарами с Китаем, которое в настоящее время составляет около $2,6 млрд».

Как же стало?

Объем торговли товарами РБ с Китаем (включая Гонконг, Макао и Тайвань) в 2017-2021 гг., в тыс. USD

2017 г. 2018 г. 2019 г. 2020 г. 2021 г.
Оборот 3240829 3771936 4607774,7 4575708,2 5115165,4
Экспорт 403394 516161 712588,5 777360 913250,6
Импорт 2837435 3255775 3895186,2 3798348,2 4201914,8
Сальдо -2434041 -2739594 -3182597,7 -3020988,2 -3288664,2

 

Данные отсюда. Итак, рост экспорта произошёл, но совсем не такой, как рассчитывали в здешнем правительстве: от 913 миллионов до полутора миллиардов пилить и пилить… Тут напрашивается ссылка на коронавирусные ограничения, но ведь не помешали они в 2020 г. удержать объём товарооборота, а в 2021 г. – увеличить. Причём отрицательное сальдо в торговле с Китаем в прошлом году побило все рекорды, выросши по сравнению с 2018 г. почти на 20%.

Cтарый анекдот на новый лад:

– Иван, я дракона поймал!

– Так тащи его сюда.

– Не могу, он меня не пускает!

Небезынтересно разворачивается и сделка тутэйшых с крупным инвестором (?) из Объединённых Арабских Эмиратов. Разумеется, речь о Мохаммеде Али Алаббаре, которому не раз «икалось», начиная с июня 2021 г. (см. здесь и здесь). Богатого араба «привёл» к Лукашенко-старшему сам Роман Головченко, нынешний премьер-министр, бывший посол РБ в ОАЭ; может быть, потому Алаббару здесь позволено больше, чем другим бизнесменам. В частности, тысяча гектаров земли на севере Минска была выделена под «его» проект без аукциона.

Чиновники рангом пониже возлагали на сотрудничество с заморским бизнесом немалые надежды:

Строительство выставочного центра в современном комплексе «Северный берег» в Минске планируют начать в этом году. Об этом рассказал журналистам председатель Мингорисполкома Владимир Кухарев на полях всемирной выставки «ЭКСПО-2020» в Дубае… «Мы очень серьезно занимаемся этим проектом. Он очень важен для Минска, так как это самые современные технологии, инвестор с мировым именем. Сегодня очень активно идет работа по проектированию, градостроительным проектам. Выставочный центр запроектирован, и мы сегодня можем с уверенностью сказать, что в этом году начнется строительство этого объекта в Минске» (belta.by, 22.11.2021).

Вскоре уверенность была подрастеряна, однако…

Первый зампред Мингорисполкома: «Что касается выхода на площадку, то инвестор активно готовится. Мы рассчитываем, что уже в начале февраля состоится выход на [Национальный] выставочный центр» (minsknews.by, 28.01.2022)

В тот раз тоже ничего особенного не произошло. Зато в начале июня великий Гэтсби Алаббар посетил Минск, и уж сказал так сказал: «Ориентировочно через три месяца вы сможете увидеть, как появляется здание выставочного центра (сейчас на этом месте завершаются земляные работы, территория огорожена). Через три месяца мы планируем приступить к строительству рядом жилого квартала… даже сомнений никаких не было, что проект может быть приостановлен, всё развивается согласно плану».

Когда в 2022 г. говорят «всё по плану», это не может не навести на мысли о «специальной военной операции» в Украине… ну да ладно. Неделю назад истекли пресловутые три месяца; журналисты «онлайнера», как и в июне, съездили на местность и поупражнялись в остроумии (onliner.by, 12.09.2022):

Пока вместо выставочного центра и многоэтажек на полях вызревает сочная кукуруза.

А вместо железных коней на паркингах видим коня настоящего. Тоже неплохо.

Не изменилась ситуация и на огороженной синим забором площадке: там во время нашего визита вообще не было ни души. Второй очаг, где в прошлый раз также отмечалась активность, показался не менее позабытым-позаброшенным. Не то что здание выставочного центра не появляется, а даже котлован не разрыт. Ну и спецтехники нигде не видно. Ее даже меньше, чем в прошлый раз, хотя приезжали мы в будний день, в рабочее время.

Воля ваша, чем-то всё это начинает напоминать приключения Остапа Бендера, нанятого в качестве художника на пароход «Скрябин». Если чуть серьёзнее, предположу, что минские земли, выделенные Алаббару, уже используются им – разумеется, не для застройки, а как некий актив на международном рынке. Возможно, вкупе с многочисленными встречами «на высшем уровне» они помогают фирме «Emaar Properties» добыть кредиты для компенсации значительных потерь, понесенных ею в конце 2010-х гг. А интересы Беларуси? Ну, никто же «нас» не вынуждал заключать эту сделку…

Вольф Рубинчик, г. Минск

13.09.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 13.09.2022  20:13

Курьёзы, курьёзы…

Не собирался смотреть «послание» 28.01.2022, a уж тем более анализировать его (и сейчас не буду копаться во всех деталях). Но так получилось, что проходил мимо телевизора именно в тот момент, когда оратор, отвечая на вопросы специально обученных, «пнул» Витаутаса Ландсбергиса, защищавшего в январе 1991 г. парламент Литвы – сравнил его с бомжом. Точную цитату (в официальных отчётах эпизод отсутствует) приводить не стану – для этого пришлось бы вновь слушать характерную сипатость, а это уже выше моих сил, и никому не советую рисковать. Витаутас Л., 1932 г. р., мне не сват и не дед, но в некотором смысле товарищ: он подавал надежды как юный шахматист, затем переключился на поиск иных жизненных ценностей. В защите от нашего «чуда» вряд ли нуждается; так или иначе, наcмeшки над литовским пенсионерoм подтолкнули меня к тому, чтоб отчасти вернуть «должок» тутэйшаму. Как ни малo интереcует меня А. Г. Лукашенко cам пo cебе, oт 67-летнего гражданина РБ кое-что ещё зависит в стране.

Во-первых, о сроках «поcлания». Покамеcт дейcтвует нормативный акт без поправок, подлежащих утверждению 27.02.2022 (кто знает, может, вопреки мнению И. Ленкевича, и не будут утверждены; выдавать прогнозы даже на четыре недели вперёд – «хлопотное дельце»). Cогласнo упомянутому акту, президент – или лицo, играющее его рoль, дoбавлю – «обращается с ежегодными посланиями к Парламенту, которые заслушиваются без обсуждения на заседаниях Палаты представителей и Совета Республики» (ст. 84, п. 14). «Ежегодные» – значит, должны иметь место каждый гoд, календарный гoд. В 2021 г. такoгo пoслания не былo (предыдущее звучалo в августе 2020 г.; дoклад на «Всебелoрусскoм нарoднoм сoбрании» в феврале 2021 г. – не тo!), т. е. главный нoрмативный акт был нарушен. Чтo пoдсказывает, как при сей власти oн будет сoблюдаться и пoсле «референдума».

Во-вторых, конституция не запрещает созывать для послания внеочередную сессию парламента, но логичнее (и более уважительно к 100+ «парламентариев»!) было бы произнести речь во время очередной сессии. То ли весной, как до 2019 г. и практиковалось. То ли, на худой конец, в IV квартале.

В-третьих, ладно бы уж в послании фигурировало нечто срочное и/или зажигательное… Я такого не заметил, а вы? 😉 Докладец явно «cлепили» наcпех, забыв объяснить оратору, где ударение в слове «глашАтай» (он произнёс «глашатАй» – не иначе как по ассоциации с «Гюльчатай» :)). Но спасибо, что в этот раз речь длилась не 7 часов, а меньше трёх.

В «CБ» почему-то решили, чтo министра архитектуры и cтроительства Пархамовича Руслана Викторовича звать «Роман Александрович»

Краткий пересказ того, что бросилось в глаза: Литва, Польша, Украина – маленькие бяки, «коллективный Запад» – большая бяка, Россия – цаца, человеку моложе 50 лет президентство в Беларуси больше не светит, молодежь – наше будущее, но её надо приучить к труду (воспоминания о стройотрядах брежневской эпохи прилагаются), вообще, надо «раздеваться и работать». Ей-ей, не стоило ради этаких «откровений» собирать в зале 2,5 тысячи слушателей, тем более на гребне очередной волны коронавируса. Как раз накануне число заражённых в Беларуси пошло в рост.

Кстати, впервые шутка о раздевании, где была лишь доля шутки, была произнесена стендапером на «Всебелорусском собрании» в июне 2016 г. Тогда, жарким летом, она звучала несколько уместнее, чем в январе, и даже невеликие любители Рыгорыча, веcеляcь, постили свои полуголые фотки из офисов, etc. Ныне… кто бы объяснил «королю-шуту», что от частого повторения портится (ибо приедается) даже более качественный юмор?

Белoруccкий интернет-юмoриcт Gypsynkov (Михаил Цыганков), на днях взятый в плен «силовиками» вместе сo свoим твиттер-аккаунтом, знает тoлк и в юмoре, и в cатире

Если мне возразят, что 5,5 лет назад и сейчас всё было серьёзно… Я вспомню судьбу коня Боксёра из мудрой сказки-антиутопии Дж. Оруэлла. Все, кого следует уважать, уважают физический труд (ради умственного зачем же раздеваться?), но он не должен быть самоцелью и фетишем. Иначе – полшага до пресловутого «Arbeit macht frei».

Оратор вроде как призывал раскрепостить инициативу белорусов, но и эти призывы не новы, они раздаются добрый десяток лет. Если в 2016 г. кое-кто ещё доверял планам превращения Беларуси во второй Сингапур – страну авторитарную, но удобную для бизнеса, перспективную с точки зрения технократов западного мира – то после смерти Ю. Зиссера в мае 2020 г., и особенно после событий лета-осени 2020 г., иллюзии подразвеялись. Да и отношение к Парку высоких технологий, высказанное в послании (о чем-то подобном предупреждал много раньше), а также к индивидуальным предпринимателям, оптимизма не прибавляет. Инициативка-то нужна в рамках «интересов страны»… а каковы те интересы, будут по-прежнему решать малокомпетентные чиновники, ну и держиморды в крупнозвёздных погонах.

Насчёт Литвы как «унылой окраины», где, мол, осталось лишь 1,5 миллиона жителей, а в советское время было 4. Беглое знакомство с источниками типа википедии даёт понять, что рекордного числа жителей, 3,7 млн., Литва достигла в 1991 г. Сейчас там живет примерно 2,65 млн. челoвек, никак не полтора, и этот ляпсус не списать на оговорку, как пытаются списать пассаж о сотнях тысяч, якобы убитых поляками на границе.

Разумеется, снижение на 28% за 30 лет – отнюдь не мало, но… Литовцы, наверно, посоветуют здешним чиновникам для начала решить демографические/социальные проблемы множества белорусских районов, где спад за 25 лет (1996–2021) составил 40% и более (Вороновский, Зельвенский, Щучинский – кого интересует тема, начните отсюда, с официальной статистики). И будут по-своему правы.

Поскольку Литве досталось в послании пропорционально больше всех, я решил проверить её «унылость», исходя из ряда критериев, которые использовал прежде. (Привет Петру Резванову, не упускающему шансов порассуждать, что нет ничего нового под Солнцем.)

Существуют разные методы определения такого показателя, как ВВП по паритету покупательной способности на душу населения. Однако и МВФ, и Всемирный банк высоко котировали Литву 2020-2021 гг. (34-36-е места). Беларусь находилась на 65-66-м.

Чуть больше щадит наше самолюбие отчёт ООН 2020 г. об индексе человеческого развития (по состоянию на 2019 г.) Там Литва 34-я, РБ на 53-м месте. А в ином ооновском рейтинге (уровень счастья-2021) мы отстали всерьёз: Литва на 38-м месте, Беларусь на 75-м. «Индекс процветания» от «Legatum Institute»: мы на 66-м месте, соседи на 33-м.

Ожидаемая продолжительность жизни в Литве теперь 75,3 года (70,5 для мужчин, 80,5 для женщин). В Беларуси – 71,2 года (65,6 и 77,2, соответственно).

Еще мы постоянно позади по уровню национальных расходов на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы… В общем, не нашему бы руководству давать советы «их» руководству, как вести хозяйство и взаимодействoвать с третьими странами (в частности, с КНР).

Ой, а кто это в мае 2018 г. возлагал грандиозные надежды на белорусско-китайский проект «Великий камень», неужто «сам» премьер-министр РБ? «К 2021 году ожидаем достичь следующего эффекта: …стоимость произведенной продукции не менее $1 млрд, около 7 тыс. дополнительных рабочих мест». Реальность год назад: общая стоимость продукции за время существования проекта не дотянула до 100 млн. долларов, среднесписочное количество работников – 1115. Не тoлькo в пандемии делo – пoлагаю, и не стoлькo в ней.

Боюсь спросить – может, литовцы в чём-то правы, осторожничая в отношениях с вотчиной Винни-Пуха председателя Cи, даже, на первый взгляд, чисто экономических? А «мы» в чём-то неправы?

***

Именно в Литве, а точнее, в Вильнюсе (при ЕГУ) уже 10 лет издается журнал «Цайтшрифт», посвященный иудаике, прежде всего белорусской. Своеобразный журнал: иногда в нём попадаются качественные материалы, иногда такие, что хоть стой, хоть падай…

Статья студентки БГУ Анны Сосновик из № 8 (13) за 2021 г., где упоминаются и belisrael, и «моё фамилиё», в целом понравилась. Но вот один из курьёзных её фрагментов:

Над самиздатовским сборником Мойше Кульбака «Eybik/Вечна» трудились фактически 2 человека: ваш покорный слуга (издатель, составитель, наборщик и верстальщик) + Артём Лява (дизайнер обложки). Андрей Ходанович дал согласие на перепечатку из сети шести своих переводов, за что я весьма признателен А. Х., но самой книги до презентации в «Галіяфах» 21.03.2016 он и не видел… Увидев сборник, сразу поиронизировал над его оформлением – пущай; надеюсь, тот, что готовится ныне (с поэмой «Беларусь» и др. переводами Ходановича), выйдет «покрасивше».

А. Сосновик. Фото отсюда

Немного жаль, что Анна не заметила мои переводы прозы Кульбака, опубликованные в том же юбилейном 2016-м. Хороши они или плохи, а «кульбакоманами» прочитаны были ещё до 2018-го. Да и перевод «Зелменян» Андреем Дубининым понемногу публикуется с 2017-го: см. здесь, здесь и здесь. Не знаю, когда переведенный-прoкoмментирoванный роман выйдет полностью; нелегка нынче жизнь идишистов в Беларуси. Ну, не всем же просить соседей о «правожительстве», верно?

Вольф Рубинчик, г. Минск

30.01.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 30.01.2022  18:07

«Пахнет застарелой бедой»

Шалом! Продолжаю беззастенчиво юзать творчество лучезарного БГ (ср. «Бредёт приблизительный воин», август 2021). Впрочем, связи Борис-Борисыча с Беларусью крепче, нежели многие думают: по некоторым сведениям, он не только выступал в подземном переходе г. Минска вместе с Брайаном Финнеганом (декабрь 2015), не только предоставлял свои картины для выставки в Национальном художественном музее (январь 2019), но и посещал примкнувшую к г. Борисову деревню Пчельник, встретил в ней архетип мудрого старца и побеседовал с ним. Так родилась феминистская песня «Слово Паисия Пчельника» 🙂

Кроме шуток, возмущён тем, что в конце декабря 2021 г. упомянутого Финнегана не пустили в Россию, продержавши в каталажке несколько часов перед высылкой восвояси. Допустим, кремлёвской братве ныне везде мерещатся иностранные агенты, но чем помешал флейтист, acь? Футляр для флейты мал, там даже инструкции от ЦРУ толком не спрячешь… 😉 Теперь обиженный Брайан может и в Беларусь больше не приехать – у нас же с Путинлэндом вроде как «союзное государство».

Б. Г. и Б. Ф. в Минске-2015

Хорошо ещё, что Анжелику Агурбаш, певицу ртом и обладательницу российского паспорта, не выслали из Москвы в Минск, где на неё в июле 2021 г. были заведены уголовные дела… зато, с подачи «Белкоопсоюза», до неё доколупываются приставы по делу «экономическому» (вроде как индивидуальная предпринимательница Агурбаш не вернула особо ценные шубы, взятые на реализацию).

Ещё разик процитирую Гребенщикова: «Сначала ты надежда и гордость, потом о спину ломают аршин». То москвичку Агурбаш делегировали от Беларуси на «Евровидение», а куплеты с нехитрой рифмой «Белая Русь – молюсь» в её исполнении транслировались по каждому чайнику. То вдруг тутэйшыя пытаются опозорить даму, выступившую в 2020 г. против насилия, на весь мир… Анжеликины перипетии чем-то напоминают историю с Анастасией Сорокиной, экс-председательницей Белорусской федерации шахмат (см. здесь).

А. Агурбаш, А. Сорокина. Фото из открытых источников

Прошло полтора месяца со дня утверждения новой администрации БФШ, сопровождавшегося втаптыванием в грязь старой (Сорокина, её первый зам Шамко, редактор сайта Смелянский) – сильно лучше стало? В декабре 2021 г. шла уже речь о несоблюдении представителями БФШ и РЦОПа правил «первой лиги» чемпионата РБ, что могло нанести вред здоровью участников. Регламент высшей лиги, которая сейчас проходит в Минске, тоже не особо соблюдается.

Исходя из официального списка заплативших членские взносы за 2021–2022 гг., к турниру следовало не допустить минимум 5 участников из 12 (называть фамилии не хочу). Наблюдаем нечто вроде нормотворчества местной «конституционной комиссии»: в документ вписывается то, что наполовину не будет выполнено.

Почти из той же оперетты. В декабре министр спорта и туризма РБ приказом № 372 утвердил «Республиканский календарный план проведения спортивных мероприятий на 2022 год», имеющий странный вид, по крайней мере в шахматной части. Тренер из Бреста Владислав Каташук не мог не возмутить спокойствие на своём сайте (06.01.2022): «В группе тренеров [Брестской] области была просьба подать турниры для плана по образцу. Было сделано. Но “Зимней сказки” (Барановичи) в плане всё равно нет, а “Полесская горизонталь” (Пинск), которая уже несколько лет не проводится и в этом году не подавалась, есть. Отсюда логичный вопрос: кто составлял документ? Фамилия?»

Предположу, документ готовили прожжённые демагоги из исполкома БФШ, занявшие по 2-3 «хлебныe» должности. А что им? Председатель – человек новый и, вероятнее всего, временный (читаните здесь рассуждения о «временщиках»), всерьёз разбираться не будет.

Небезынтересен и вопрос, почему планом предусмотрено выступление в женском чемпионате Беларуси 12 участниц, а реально играют лишь 10. Вообще, состав «взрослого» чемпионата курьёзен: никого старше 2005 г. р., три перворазрядницы… Подробнее у могилёвского гроссмейстера Сергея Каспарова (08.01.2022).

Вот ещё эпизодик, немало говорящий о «плодотворной» работе федерации под усиленным контролем госорганов. 16 декабря поместили анонс белорусско-израильского онлайн-турнира, намеченного на 10.01.2022:

Минул месяц – ни турнира, ни объяснений. Эпизод очень в духе нынешней власти и её же средств массовой манипуляции – см. казусы Дороховича, Караника, Лукашенко и Турчина, БелТА, прочих «Советских Б.».

Между тем Беларусь в страновом рейтинге ФИДЕ скатилась даже не на 37-е место (36-й она была в прошлом году), а на 41-е, с дележом 42-го.

Припоминаю: когда в конце 2003 г. взялся редактировать журнал «Шахматы-плюс», Синеокая находилась выше строк на 20.

Отчасти даже удивительно, что на интернет-ресурсе БФШ до сих пор не опубликован отчёт об обсуждении проекта Конституции, а также не видно призывов голосовать за этот проект на референдуме 😉 Видно, разработчики всё же микитят, что шахматисты (не все, но большинство, пусть оно и слабо представлено в исполкоме федерации) относятся к идеологическим заморочкам властей… без энтузиазма. Люди шахмат, склонные мыслить на несколько ходов вперёд, способны проанализировать «сырой» текст и обнаружить в нём изъяны.

Спросите: «Если такой умный, чего ж сам не обратился в одну из многочисленных инстанций, собирающих мнения граждан о проекте?» На мой взгляд, опубликованное в конце прошлого года является продуктом третьего сорта, который не исправить частными предложениями, тем более в авральном режиме… Объясняя на грибах: проект – не боровик и не рыжик, а нечто из разряда условно-съедобных (строчок?). К тому же в октябре 2020 г., как только заработала «диалоговая площадка» при палате представителей, обращался к одной из её аниматорок Светлане Любецкой со своими безобидными предложениями по реформе Основного закона… Пять из семи были проигнорированы, а два «реализованы» в декабре 2021 г. с точностью до наоборот.

М. Я. Финберг (1947–2021), сказавший в августе 2020 г., что на улицы выходят «безответственные», добавил тогда:

Я удивлен нынешними молодыми людьми: куда они лезут? Они еще ничего не знают в этой жизни, как они могут делать какие-то выводы? Сначала надо окончить высшее учебное заведение, потом аспирантуру, чтобы что-то постичь в своем деле и своей профессии и только после этого получить право высказываться как профессионал и гражданин своей страны…

Ну, окончил я аспирантуру (ещё в 2002 г.), написал два десятка научных работ, в т. ч. о политсистеме Беларуси, преподавал в вузе… послушали меня? Власть предержащим не угодишь: неучёный – куда лезешь поперёд идеологов и прочих лекторов общества «Знание»? Учёный – «ботан», оторвался от народа, «а ещё шляпу надел!» Всё, как в стихотворении Гирша Релеса, которое воспроизведу и в оригинале на идише, и в переводе на белорусский Феликса Баторина:

Из сборника Г. Релеса «Ицтэр азэй… / Цяпер так…» (Минск: Шах-плюс, 2013)

Мнение о проекте белорусской конституции от российского политолога-законоведа Екатерины Шульман (28.12.2021):

Очевидно, что следовали за российскими образцами во многом… Почему-то теперь написано отдельно, что Беларусь развивает ядерную энергетику, причем в той главе, которая про природу. Про поддержание исторической памяти – это долг каждого белоруса. Что родители должны готовить детей к общественно-полезному труду. И другие такого рода «пионерские зорьки».

Из сущностного, что обращает на себя внимание? Была фраза о том, что Беларусь является нейтральной страной, она ушла. Но появилась фраза о том, что Беларусь не допускает со своей территории военной агрессии по отношению к другим странам… Внесена оригинальная идея Всебелорусского народного собрания, нового представительного органа, который собирается раз в году. Который формируется непонятным образом (как он формируется, будет разъяснено в законе). Туда входит целый список людей по должности. Президент является членом этого Всебелорусского собрания, бывший президент, представители законодательной, судебной, исполнительной власти, представители местных советов депутатов, представители гражданского общества.

Предельная численность 1200 человек. Формируется на 5 лет. Дальше такая загадочная история: «Всебелорусское народное собрание созывается на первое заседание Центральной избирательной комиссии не позднее 60 дней после выборов депутатов». Кажется, что всё понятно, на самом деле нет.

Дело в том, что, согласно предыдущим фразам, в этом собрании не депутаты, а делегаты. Помните, у нас в «азбуке понятий» была разница между депутатом и делегатом? Вот там делегаты. Депутаты – это в двухпалатном белорусском парламенте.

Что делает это собрание. Оно утверждает основные направления внутренней и внешней политики, программу развития, премьер-министра заслушивает. Оно может Конституцию менять, предлагать референдумы, рассматривать вопросы о легитимности выборов, а также смещать президента с должности. То есть право импичмента передается этому собранию. А также можно вводить чрезвычайное положение.

Они судей избирают, между прочим, высших судов, и председателя, членов ЦИК. То есть тут полномочия, в том числе и кадровые. А также могут награждать президента государственными наградами.

Не реже раза в год собирается это загадочное собрание. Коллега мой Григорий Юдин назвал это «штатами». Как Генеральные Штаты во Франции, то есть институт сословного представительства, который забирает часть полномочий у парламента. Это несколько похоже на российский Госсовет и одновременно на российский Совет безопасности, только с кадровыми полномочиями.

Игорь Борисов, социал-демократ из партии «Грамада», на днях сравнил «Всебелорусское народное собрание» с «Всекитайским собранием народных представителей». Мне же пунктирно очерченный в проекте «хурал» напомнил, скорее, о Верховном Совете СССР доперестроечных времён – многочисленном (9-й созыв 1974 г. – 1556 депутатов) и недееспособном. Он тоже создавал иллюзию народовластия: раз в году фрезеровщик или доярка могли взять микрофон и рассказать о своей жизни всем-всем-всем… Что призвано было утешить десятки тысяч других фрезеровщиков и доярок.

И. Борисов, Е. Шульман

Г-жа Шульман сказала, что ей неясно, какое гражданское общество будет представлено в ВНС. Я-то догадываюсь: БРСМ, cоюз жэншчын, самые чэсныя профсоюзы из ФПБ и, конечно, объединение ветеранов. В случае принятия проекта несколько мест наверняка отжалеют руководству инвалидных организаций – тоже привычное с позднесоветских времён дело. Что-то перепадёт «конструктивно настроенным» партийцам (КПБ, ЛДПБ…) И лояльным бизнес-ассоциациям планируют, видимо, слово давать.

Забавно читать панегирики вроде: «В целом проект Конституции даже, наверное, сложно назвать апгрейдом. Это, я бы сказал, бриллиант, выточенный из алмаза» (Дмитрий Шевцов, генеральный секретарь Белорусского общества Красного Креста, sb.by, 12.01.2022). Мне казалось, что чуть ли не главный принцип «Красного Креста» – дистанцирование от всяких политических проектов. Ошибался, енто значить…

Вольф Рубинчик, г. Минск

15.01.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 15.01.2022  23:15

Жыццё ідзе, кантора піша (В. Р.)

Прывітанне! Адразу папярэджу – «сенсацыйныя» гутаркі з удзелам сузаснавальніка «экстрэмісцкага» праекта «NEXTA» не глядзеў, бо не вельмі цікава, і наогул даўно не сачыў за целарухамі Пратасевіча, Пуцілы & Co. Пэўную ролю ў мабілізацыі пратэстнага электарату, асабліва сярод моладзі, праект адыграў у канцы 2019 – пачатку 2020 г.; далей куцця, здаецца, варылася ўжо сама па сабе. Важнейшым было абурэнне паводзінамі ўладаў у час першай хвалі COVID-19 (cакавік-чэрвень 2020 г.), – супярэчлівымі дзеяннямі і бяздзеяннямі, на якія наклаліся «перадвыбарныя» паскудствы, кшталту правакацыі ў Гродне 29.05.2020 з мэтай затрымання Сяргея Ціханоўскага.

Успомнім, як яно было

Маё кола зносінаў не ўключала ні людзей з «NEXTA», ні тых квазіпалітыкаў, што «ўпісваліся» за іх у Польшчы або Літве. Аддаю перавагу асобам, якія даводзяць свае справы – няхай сціплыя і малазаўважныя – да лагічнага завяршэння. Прынамсі, не сыплюць авантурнымі заклікамі кшталту «Даеш пяцігодку за тры гады усеагульную забастоўку ў Беларусі!».

Трапная заўвага ад Валерыя Забаўскага (15.06.2021): «Калi ты ябацька, то Пратасевiча няма чаго слухаць, бо ён тэрарыст. Калi ты “невераятны”, то Пратасевiча няма чаго слухаць, бо ён у заложнiках. Куды нi кiнь – усюды клiн».

На самай-та справе – нічога істотна новага. Андрэй Дынько ў 1999 г. напісаў эсэ «Дзе вы, Шапіра?», адштурхоўваючыся ад лёсу хлопца гадоў 25-ці, які на Брэсцкім абласным тэлебачанні ў сярэдзіне 1980-х «прасіў прабачэньня ў гуманнай савецкай дзяржавы за свае аблуды і злачынствы, за прапаганду чалавеканенавісьніцкага вучэньня сіянізму і павініўся ў сувязі з замежнымі спэцслужбамі. Твар у Шапіры быў зямлісты, пад вачыма — фіялетавыя мяшкі, а голас — зрэзыгнаваны». Хіба што, гледзячы па ўсім, у ХХІ ст., тутэйшыя нашчадкі Эдмундыча ўзялі на ўзбраенне чачэнскія прыёмы ды кітайскія тэхналогіі – можа, пры дапамозе Масквы, а мо і беспасярэдне.

Тое, што кадыраўшчына й кітайшчына больш-менш працуюць у рэпрэсіўна-каральнай сферы, стварае «наверсе» аблуднае ўражанне, што яны спрацуюць ва ўсім. І вось ужо «правая рука атамана Маруські» (выраз, які любіў ужываць св. пам. Якаў Гутман) «аўтарытэтна» заяўляе, што не трэба нам супрацоўніцтва з Захадам – народнай гаспадарцы хопіць таго, чым падзеляцца РФ і КНР.

Апыніся я там, дзе цяпер пан Галоўчанка, верагодна, таксама падтрымліваў бы стасункі з вотчынай Кітайскай камуністычнай партыі, нягледзячы на сістэматычныя парушэнні правоў чалавека ўрадам гэтай краіны; усё ж КНР – адна з найбуйнейшых эканомік свету, (патэнцыйны) фінансавы донар. Але ж адна справа – падтрымліваць, іншая – «прагінацца» і «класціся»… Нават аўтары аналітычнага дакладу «Беларусь – Кітай: дасягненні, праблемы і перспектывы стратэгічнага партнёрства» (верасень 2020 г.), якія мяркуюць, што пашырэнне кантактаў з Паднябеснай «ва ўмовах геапалітычнага ціску на Беларусь з боку Расіі» умацуе нашую незалежнасць (цуда-аптымісты, па-мойму), не адмаўляюць наяўнасці сур’ёзных праблем з кітайскімі праектамі на нашай зямлі. Трагікамічная гісторыя з заводам беленай цэлюлозы пад Светлагорскам у 2018 г. зрабілася пагалоскай. Выявілася (гл. с. 12-13 пазначанага дакладу), што недаправацалі кітайцы і ў Добрушы, дзе на 2018 г. планаваўся пачатак вытворчасці мелаванага кардону, а ўрэшце запуск завода перанеслі на 2020 г. «Накасячылі», вядома, і тутэйшыя… гэты казус разбіраўся на belisrael.info ў студзені 2021 г. Няйначай мае саркастычныя стрэлы прывялі да таго, што пару тыдняў таму шматпакутны завод на Гомельшчыне ўсё-такі быў здадзены ў эксплуатацыю 😉

Пяць год таму я разважаў пра «нястрашную Маскву». Мажліва, для вонкавых назіральнікаў яна і цяпер не надта страшная, але масквічам, асабліва тым, хто не гатовы моўчкі трываць свавольствы мэра, урада РФ і «вялікага Пу», наўрад ці стала больш утульна ў мегаполісе. Хтосьці за гэтую пяцігодку з’ехаў за мяжу – зусім або «напалову» (як Віктар Шэндэровіч, уладальнік ізраільскага грамадзянства з канца 2020 г.), кагосьці, як Дзмітрыя Быкава, труцілі агенты Крамля, хтосьці папаў за краты.

Яшчэ і звесткі пра захворвальнасць на COVID-19 у «золатагаловай» аніяк не цешаць:

Крыніца: ncov.blog

Пры тым, што ў [Заходняй] Еўропе пандэмія апошнім часам ішла на спад, а, напрыклад, у Ізраілі з 15 чэрвеня знята пераважная большасць абмежаванняў для жыхароў і прадпрыемстваў.

Выглядае, вакцына «Спутник V» («галоўная зброя» супраць каранавірусу ў Расіі, у тым ліку і ў Маскве) далёкая ад ідэальнай, пра што папярэджвалі спецыялісты. Ці нам ганарыцца тым, што Беларусь летась была адной з першых краін, куды паставілі пробныя партыі «Спадарожніка», што ў канцы лютага 2021 г. на прадпрыемстве «Белмедпрэпараты» ўзяліся разліваць менавіта гэтую вакцыну? Сумняюся.

На жаль, і ў пачатку лета 2021 г. узровень смяротнасці ад кавіду ў Беларусі не тое каб зніжаўся параўнальна з канцом зімы…

Таблічка з вікіпедыі

Агульная колькасць памерлых у краіне сёння перавысіла 3000 – паводле афіцыйных звестак. Па стане на 28.02.2021 было 1976 смерцяў.

Руская мова, безумоўна, вялікая-магутная, і многа ёсць талентаў у рускім народзе (ОК, сярод насельніцтва РФ). Але да суседскіх тэхналогій заўсягды, яшчэ з часоў ляскоўскага Ляўшы, былі пытанні. Там і ў ХХІ ст. чысцяць умоўныя ружжы «тоўчанай цэглай», і вось парачка вынікаў:

– у адным з буйных гарадоў Іркуцкай вобласці (Усолле-Сібірскае, каля 75 тыс. жыхароў) з 2018 г. дзейнічае рэжым надзвычайнай сітуацыі праз вусцішнае экалагічнае становішча. Тое, што два гады таму туды для святкавання 3 ліпеня з’язджаліся беларусы аж «з усёй Іркуцкай вобласці», не адмяняе таго факта, што камбінат «Усоллехімпром», закрыты ў 2017 г., пакінуў пасля сябе сотні тон небяспечных адкідаў, якія атруцілі глебу, рэкі, паветра;

– тэхнагенная катастрофа з выцечкай звыш 20 тыс. тон дызельнага паліва адбылася 29.05.2020 (няшчасны дзень і для Беларусі, і для Расіі) у Нарыльску. «Заяўлялася, што праблема з абсталяваннем на прадпрыемствах Уладзіміра Патаніна мае сістэмны характар». Паведамлялі таксама, што 3 чэрвеня 2020 г. Пуцін згадзіўся з прапановай свайго міністра абвясціць надзвычайную сітуацыю федэральнага маштабу, хаця гэтае абвяшчэнне павінна было адбыцца ў дзень аварыі, і адпаведна закону, а не са згоды службовых асоб. Ну дык, ёлы-палы: на Ўсходзе (хутчэй у Азіопе, чым у Еўразіі) традыцыйна «часам не да законаў» 🙁

Не забыліся і запампоўка ў Беларусь з Расіі няякаснай нафты ў красавіку 2019 г., і паўтары сотні крымінальных спраў, звязаных з будаўніцтвам расійскага касмадрома «Усходні» ў 2010-х гадах… Карацей, тутэйшыя гора-чыноўнікі могуць, вядома, казырыцца, кляймуючы Літву «дзяржавай-пігмеем», сварыцца з Украінай, Польшчай і Захадам увогуле, але прыярытэтная стаўка на цяперашнюю Расію, дзе «палюбляюць» даследчыкаў-інаватараў аж да здушэння ў абдымках – бадай, шлях у цывілізацыйны тупік.

Годны вершык напісаў мінскі аршанец Зміцер Дзядзенка (05.06.2021):

«За намі – рускія, кітайцы,

Мы з імі будзем заадно», –

Паспеў сказаць ён, перш чым яйцы

Сталёвыя пайшлі на дно.

* * *

Мінула дзевяць сутак, як «Белпошта» атрымала маё пісьмо наконт газеты «Новы час». Пазіцыя адрасаткі пасля таго ўшчування наўрад ці змянілася – яна адлюстравана ў камюніке на сайце арганізацыі:

Чаго вартае меркаванне «геніяльнай пракуратуры», было паказана амаль паўмесяца таму (belisrael, 03.06.2021). Але ж высокапастаўленых асоб, якія жывуць у сваіх інфармацыйных бурбалках, даволі цяжка адтуль выкалупаць… І во сёння прыйшоў э-адказ ад намесніцы гендырэктара РУП «Белпошта» па эксплуатацыйнай дзейнасці Алены Васільеўны Драздовіч. З няпрошанай парадай: «Адносна распаўсюджвання газеты “Новы час” Вы можаце звярнуцца да рэдакцыі, на якую ўскладзены функцыі па распаўсюджванні ў адпаведнасці з Законам».

Што ж, рэдакцыя «НЧ» не здаецца і насамрэч ужо тыдзень як збірае адрасы ахвотных для «альтэрнатыўнай падпіскі». А 15.06.2021 разрадзілася наступнай навіной:

У вольным доступе па-беларуску з’явілася кніга Тэадора Герцля «Яўрэйская дзяржава»

Поўная назва твора «Яўрэйская дзяржава. Спроба сучаснага вырашэння яўрэйскага пытання». Кніга была напісана ў 1896 годзе. Магчымасць чытаць яе па-беларуску з’явілася ўчора.

Учора ў публічны доступ быў выкладзены беларускі пераклад самай вядомай кнігі яўрэйскага літаратара і публіцыста, заснавальніка ідэялогіі сіянізму Тэадора Герцля.

Пераклад распачаўся некалькі гадоў таму, яго зрабіў Ігар Крэбс пры невялікай дапамозе Віталя Станішэўскага. Фрагменты перакладу друкаваліся ў часопісе «ПрайдзіСвет» у верасні 2018 года ў нумары «Габрэйскі акцэнт».

Цяпер поўны тэкст кнігі даступны на «Беларускай палічцы» ў вэб-фармаце і ў фармаце epub па спасылцы, а таксама на Google Дыску ў выглядзе PDF-файла.

Удакладню: пераклад з нямецкай з’явіўся ў вольным доступе ўжо ў нядзелю, 13 чэрвеня. Выклаў яго колішні госць Ізраіля, беларускі лінгвіст В. Станішэўскі, адрэкамендаваўшы твор Т. Герцля так: «Кніга, якая дэманструе волю і імпэт да стварэння нацыянальнай дзяржавы і настойлівасць у ажыццяўленні мары. Дзеля натхнення ўсім, хто верыць у сваю нацыянальную дзяржаву».

Герцль на ізраільскіх банкнотах 1960-70-х гг.

Тым часам тутэйшыя ідэолагі робяць выгляд, што вераць у «народнае адзінства». У пачатку чэрвеня на ўваходзе ў парк ля Камсамольскага возера (Нававіленскі завулак, 2) павесілі каравы білборд:

Падобныя ўзоры прапаганды сцябалі Ільф & Пятроў, паваенны пісьменнік Ілья Звераў… Пасля іх я б мо і пакінуў «крэатыў» без увагі, але кінулася ў вочы, што пітная крыніца ў парку стаіць бяздзейная (грошыкі, відаць, пайшлі на стэндзікі).

Сёння ў 8.00-8.15

Між тым у Мінску намячаецца спякотнае лета. Як патлумачыць шэфам гарвыканкама і адміністрацыі Цэнтральнага раёна, што народнае адзінства – гэта не марнаслоўе з білбордаў, а магчымасць для «левых», «правых» і цэнтрыстаў наталіць смагу? Баюся, у бліжэйшы час – ніяк (гл. вышэй тэзіс пра інфармацыйныя бурбалкі). З цягам часу, калі горадам будуць кіраваць пераможцы мясцовых выбараў, а не прызначэнцы, – можа быць, удасца.

Дапраўды народныя адказы на чынавенскі выклік. Даўгінаўскі тракт і «Арлоўка» (аўтары невядомыя; «не спрабуйце гэта паўтарыць» :)).

Думаю, што з расстаноўкай прыярытэтаў не памыляюся. Не памыліўся ж у ліпені 2020 г., калі ўзважваў будучыя крокі ўладаў у «поствыбарны» перыяд: «Верагодна, прадоўжацца спробы згуляць на полі “апазіцыі” – маю на ўвазе ўсялякія “Дні вышыванкі”, дый увогуле, працэс “мяккай беларусізацыі”». Так, у гэтым месяцы ладзіцца чарговы БРСМ-аўскі конкурс «Сэлфі & фота з вышыванкай», а ўчора ва Ўшачах былі ўсталяваныя помнікі-бюсты Васілю Быкаву (1924–2003) і Рыгору Барадуліну (1935–2014). Праўда, грошы на іх збіралі прыватныя асобы, але дазвол даваў райвыканкам… І што характэрна, падпісаны той дазвол быў 28.08.2020 – пасля «выбараў».

Крыніца фота

Чыноўнікаў не спыніла тое, што дзядзька Васіль і дзядзька Рыгор належалі да БНФ, крытыкавалі ўладу Лукашэнкі. «Мёртвыя не кусаюцца».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

16.06.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.06.2021  22:41

В. Рубінчык. Сістэма зменіцца!

Не цяпер, дык у чацвер

Усім прывітанне. Мінулым разам я падкрэсліваў: не відаць, каб сістэма дзяржкіравання і адносіны «дзяржава-грамадства» значна змяніліся ў Беларусі за апошнія 8 месяцаў, г. зн. пасля «выбараў» 09.08.2020. Агмяні хваляванняў per fas et nefas удалося лакалізаваць, і вось ужо ў сваім «палітблогу № 2» Андрэй Казакевіч падводзіць да думкі, што адміністрацыя РБ працісне свой праект Канстытуцыі, не раючыся з альтэрнатыўнымі сіламі.

https://www.youtube.com/watch?v=qAEVsrKstfg&t=5s

14:36 і далей. Прыемна, што прамоўца замяніў тэрмін «апазіцыя» на «альтэрнатыўныя [палітычныя] сілы», як і было прапанавана

Так, пазначаны варыянт канстытуцыйнай рэформы найбольш імаверны: знакам тым, яе змест i працэдура звядуцца да звыклай формулы «мяняць, нічога не мяняючы». Выходзіць, як мінімум паспяшаўся той жа А. К. у ліпені 2020 г. прадказваць, што «У тым выглядзе, у якім сістэма існавала да гэтага часу, яна больш існаваць не будзе. Яе давядзецца перабудоўваць… без аніякага плану».

Ад сваіх слоў пра касметычныя змены і бюракратычную валтузню не адмаўляюся, але! Становішча ў краіне цяпер такое, што і фармальныя, падкантрольныя інстытуцыі здольныя выйсці з-пад кантролю (успомнім, як паводзіў сябе Вярхоўны Савет у БССР – і яго аналагі ў іншых еўрапейскіх рэспубліках – у апошнія гады існавання Савецкага Саюза). Таму нават мінімальны пераход паўнамоцтваў ад «в. а. цара» да органаў, прадугледжаных Канстытуцыяй, я б асцярожна вітаў. І ўзмацненне ролі палітычных партый – таксама.

А. Казакевіч сцвярджаў летась, што «ўлады ў нас заўсёды баяліся весці складаную палітычную гульню», дый «кампетэнцыі дзеючай бюракратыі і самога прэзідэнта», маўляў, перашкаджаюць зрабіць сістэму «больш плюралістычнай». Усё ж нават у ХХІ ст. ніжняя палата «парламента» ў Сінявокай не была дазвання стэрыльнай, а ў 2016–2019 гг. «істэблішмент» неяк трываў у складзе «палаткі» Алену Анісім і Ганну Канапацкую – дам, якія час ад часу псавалі настрой чыноўнікам праз непрыемныя пытанні.

Агулам я б устрымаўся ад недаацэнкі інтэлектуальных здольнасцей «верхавіны» рэжыму, і не стаў бы следам за брытанска-нідэрландскім даследчыкам Мэт’ю Фрыарам паўтараць, што «ў рэжыму скончыліся хітрыкі і перавагі, якімі ён мог карыстацца для адаптацыі». Дапусцім, «той лагер» жывіцца пераважна статкавымі інстынктамі, але ачолены ён «ваўкамі» ды «лісамі», якія шчэ здольныя на шматлікія выкрунтасы, каб утрымацца ва ўладзе.

Не блізкі мне і пацаваты аптымізм а-ля Андрэй Шуман… Гэты філосаф, пазнаёміўшыся з даследаваннем нямецкага інстытута ZoiS (згадвалася тут), чамусьці зрабіў алагічную выснову, што «Лукашэнка мусіў быў прайграць Ціханоўскай ужо ў першым туры». Пры тым, што апытанні ZoiS ладзіліся ў снежні 2020 г. сярод жыхароў сярэдніх і буйных гарадоў, не закранаючы грамадзян ва ўзросце 64 гады і болей. Іначай кажучы, даследаванне ахоплівала, апрыёры, найбольш актыўную частку насельніцтва РБ (55-60%)… I нават сярод гэтых «вяршкоў» Ціханоўская збірала – у снежні! – усяго 52,5%.

Альтэрнатыва «адзінаму палітыку» ў Беларусі па-ранейшаму цьмяная. Персаніфікаваць яе – «хлопотное дельце»: часткова з-за рэпрэсій, якія абрынаюцца на людзей з рэальнымі і патэнцыйнымі лідэрскімі якасцямі, часткова з-за стратэгічных памылак тых, хто кінуў выклік рэжыму. Пэўна, разумеючы гэта, «цяжкавагавікі» Віктар Бабарыка і Павел Латушка заклікаюць да стварэння новых партый, хоць на сёння іх рэгістрацыя бачыцца ўкрай праблематычнай. Але, мажліва, у стратэгічным плане гэткае «партбудаўніцтва» з турмы (Бабарыка) і з замежжа (Латушка) усё-такі акупіцца. Самацытата з тэксту ад 15.06.2018:

Попыт у Беларусі на партыйную сістэму, адрозна ад першых лукашэнскіх гадоў, цяпер ужо ёсць. У грамадстве па меры развіцця капіталізму – амаль паводле дзеда-Леніна – нарастаюць супярэчнасці і фармуюцца групы ціску. Аптымальнай сталася б двухпартыйная сістэма а-ля ЗША або Вялікабрытанія. Мазаіка а-ля цяперашні Ізраіль з яго крохкімі кааліцыямі, а пагатоў італьянская палітчахарда тут непамысныя, бо выдаткі на «згладжванне вуглоў» акажуцца завялікімі. У горшым выпадку зноў забуяе аднапартыйнасць з дэкарацыйнымі карлікавымі парцейкамі (зірнем на КНР).

Хутчэй за ўсё, менавіта Паднябесную і бяруць за ўзор тутэйшыя паліттэхнолагі, не грэбуючы таксама досведам РФ. Ergo, будзе «партыя ўлады» (ПУ), якой адыдуць многія месцы ў «парламенце», мясцовых саветах, а нават і міністэрствах. Іншым партыям застануцца «агрызкі з гаспадарскага стала», прычым «радыкалаў» ад яго зусім адсякуць (ну, хіба што пасля перарэгістрацыі пакінуць адзін БНФ як «хлопчыка для біцця»).

Можна дапусціць, што ПУ – або асобным яе фракцыям – з цягам часу наканавана прыняць дыстанцыю ад «галоўнакамандуючага», які зрабіўся ў апошнюю пяцігодку надта ўжо таксічнай постаццю. «Ператрахванні» кадраў з нагоды і без, абразлівыя выказванні зрабіліся пагалоскай; многія з іх не патлумачыць рацыянальна, хіба што пры дапамозе інструментарыя д-ра Шчыгельскага… «Нумар 1», выглядае, набліжаецца да стану Іосіфа Вісарыёныча, якому ў канцы 1940-х – пачатку 1950-х мроіліся розныя змовы.

«Перастаноўка ложкаў у бардэлі» прадказальна вядзе да правалаў – асабліва ў амбітных, рэсурсаёмістых праектах. От было дзеля чаго ў 2011 г. разбураць помнік архітэктуры – будынак першай мінскай электрастанцыі канца ХIX ст.!

Апрача Лукашэнкі-старэйшага, руку да зносу не маглі не прыкласці тагачасныя старшыня Мінгарвыканкама Мікалай Ладуцька і міністр культуры Павел Латушка (так, той самы). Каля цырка, у самым цэнтры сталіцы, збіраліся будаваць офісы і гатэль, але… Пачытаем артыкул Мікалая Градзюшкі з «Анлайнера» (03.10.2018):

Сама будоўля ператварылася ў нейкую бязглуздзіцу. Спачатку былі сарваныя ўсе тэрміны (здаць гатэль хацелі яшчэ к чэмпіянату свету па хакеі ў 2014 годзе), потым цэнтральны офіс кампаніі Kempinski адхрысціўся ад аб’екта ў Мінску. Некалькі гадоў будоўля стайма стаяла, пакуль праблемны аб’ект не быў прададзены расійскаму Ашчадбанку. Указам прэзідэнта вызначаны новы тэрмін — 2020 год.

Ці трэба дадаваць, што і к канцу першага квартала 2021 г. аб’ект не быў здадзены ў эксплуатацыю?

Падобная карціна – у іншай частцы «галоўнага праспекта краіны», дзе гадоў 7 таму знеслі ўтульны аўтавакзал «Маскоўскі» (на здымку А. Лычаўкі) пад абяцанкі расійскай фірмы. Петыцыя супраць зносу не дапамагла. Указам ад 04.04.2013 прадугледжвалася заканчэнне работ у 2018 г., а ў тым годзе «самі-ведаеце-хто» чарговым указам перанёс заканчэнне на 2020-ы. Пакалупаліся газпромаўцы з будоўляй, надоўга яе прыпынілі… Толькі цяпер быццам бы аднаўляюць: «Будаўніцтва развіваецца не так хутка, як хацелася б. Асноўная прычына – недаацэнка інвестарам сітуацыі на пляцоўцы», будзе казаць гарадскі чыноўнік (05.02.2021).

І з «нацыянальным футбольным стадыёнам» (не)вясёлая гісторыя… Хацелі ўлады пабудаваць яго яшчэ ў канцы 2000-х – літоўскі бізнэсмен «раптам» адмовіўся. У ліпені 2014 г. з’явіўся ўказ прэзідэнта, паводле якога шматфункцыянальны комплекс, у тым ліку супермегастадыён, мусіў быць узведзены да 31.12.2018. Зноўку фэйл… У 2017 г. у гульню ўступілі «жалезныя браты» – не ведаю, што яны напяялі «галоўнаму», але ў чэрвені 2018 г. ён падпісаў указ «Аб падрыхтоўцы тэрыторый» для пабудовы кітайскім інвестарам нацыянальнага стадыёна і басейна. А ў маі 2019 г. заявіў: «Мы гэта ў бліжэйшыя два гады зробім».

Неўзабаве нават да «галоўнага» дайшло, што ні ў маі, ні ў чэрвені 2021 г. згаданыя аб’екты завершаны не будуць. Магчыма, іх адкрыццё адбудзецца ў 2023-м; урад КНР быццам бы зробіць нам «падарунак», як рабіў Габону, Замбіі, Мазамбіку…

Нават калі ўласна стадыён на 33 тыс. месцаў нічога не будзе каштаваць Беларусі, яго далейшы лёс выклікае пытанні. Якасць футболу ў РБ за апошнія дзесяцігоддзі, мякка кажучы, не вырасла (што паказаў і праславуты матч «Беларусь-Бельгія» – 0:8), буйных міжнародных спаборніцтваў пакуль што не прадбачыцца… Між тым эксплуатацыя вымагае грошай, і як бы не выпала ператвараць новы спортаб’ект у барахолку кшталту «Дынамаўскай»?!

Карацей, наўрад ці ўплывовым людзям падабаецца стыль кіравання з неапраўданымі прывілеямі для замежнікаў і невыкананнем указаў (апрача трох названых факапаў, было мноства іншых…) Новая «праўладная» партыя будзе, бадай, заляцацца да беларускага бізнэсу, каб у нейкай ступені вярнуць яго давер. Многія бізнэсоўцы дапраўды зробяць стаўку на «рэфарматараў, набліжаных да імператара», а не на страшных «радыкалаў», і гэта зменшыць шансы на паўнавартасную рэвалюцыю. Так ці іначай, шансы на перафарматаванне сістэмы ў наступныя год-паўтара ёсць, і не абы-якія – таму я і даў перад гэтым тэкстам бойкі загаловак.

Вышэй крытыкаваўся павярхоўны філосаф А. Шуман. Сярод яго тэзісаў: «Лукашэнку давядзецца кіраваць грамадствам, 70% якога, паводле ZoiS і “Голаса”, яго адкрыта не падтрымліваюць». Але «фішка» нямецкага апытання была якраз у тым, што пацвердзілася: «адкрыта не падтрымліваць», г. зн. удзельнічаць у тых ці іншых формах пратэсту, была гатовая меншасць, кожны сёмы (нагадаю, ідзецца пра найбольш актыўную частку насельніцтва – гараджанаў ва ўзросце ад 16 да 64; мяркую, пасля 64 гадоў доля ахвотных пратэставаць надалей зніжаецца). Рэшта нязгодных схілялася да «паказу дулі ў кішэні», што збліжала 2020-ы з 2015-м, 2010-м…

Прыйшла інфа ад Белстату, што за мінулы год насельніцтва Беларусі зменшылася на 60,6 тыс. чалавек – гэта на 40-42 тыс. болей, чым звычайныя гадавыя страты. Міністэрства аховы здароўя паведамляла ў апошні дзень 2020 г., што ў Беларусі памерлі «1424 пацыенты з выяўленай каранавіруснай інфекцыяй». Астатнія дзясяткі тысяч, відаць, прыбраў каранапсіхоз… Жартую па-чорнаму, а што застаецца?..

Натрапіў на чарговае прапагандонства:

Мілыя ўрывачкі адсюль

Бачыў рознае, але тут крыху здзівіўся. Чаму топ-менеджэрка буйной фірмы, зарэгістраванай у Рэчыцкім раёне Гомельскай вобласці, узялася разважаць пра бел-чырвона-белы рух, COVID-19 i Захад? Пашукаў адказ – і, здаецца, знайшоў… Увесь 2020 г. «Дэльту» сатрасалі канфлікты паміж акцыянерамі – разбіраў іх ажно Вярхоўны суд. Цяпер, пасля раптоўнага сыходу заснавальніка і гендырэктара Мікалая Чарнашэя (16.09.1951 – 05.03.2021), ідзе вайна за спадчыну, і камусьці закарцела праз «галоўную газету» паказаць, хто ў хаце гаспадар.

Праўда, кпіны з «хвалёнай еўрапейскай сістэмы аховы здароўя», ды яшчэ ад чалавека з прозвішчам Чарнашэй, глядзяцца даволі цынічна. Рэч у тым, што кіраўнік фірмы памёр пасля ўдзелу ў лютаўскім «Усебеларускім народным сходзе» – як мяркуюць, ад ускладненняў COVID-19. З іншага боку, «СБ» і не на такоўскае здольная. Хай родзічы Мікалая Сяргеевіча – каторым спачуваю, хоць яго бізнэс абапіраўся на дзіўныя схемы – самі высвятляюць адносіны міжсобку і з «органам адміністрацыі прэзідэнта».

Балюча ад таго, што згасла «блукаючая зорка» – акцёрка, спявачка Бэла Шпінер. Яе прозвішча звязваюць з несамавітым серыялам «Мухтар», але для мяне куды цікавейшы быў яе ўдзел у гумарным спектаклі «Паліто з Бабруйска».

Бэле Шпінер, дачцэ Міхала (05.08.1976, Асіповічы – 07.04.2021, Мінск), не споўнілася і 45. Вечная памяць!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.04.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апубiкавана 11.04.2021 00:17

«У ботах гумовых ідзе сакавік…»

Ізноў палітбложак – ні галавы, ні ножак. А хто абяцаў, што я буду маўчаць? 🙂

Здзейснілася! Філосафка Таццяна Шчытцова распрацавала курс «Беларуская рэвалюцыя. Пачатак». Прапануе задумацца над пытаннем: «Якія структурныя перадумовы вызначаюць ключавыя рысы і ўнікальнасць Беларускай рэвалюцыі?» У сямі тэмах – многа мудрых слоў, напрыклад: «Структурныя фактары грамадзянскай консалідацыі: кантынгенцыя, гегемонія, антаганізм». Што, на жаль, не адмяняе відавочнай з’явы: спярша заяўляецца, што пачалася «рэвалюцыя» («падзеі ў Беларусі пасля абвяшчэння вынікаў выбараў набылі рэвалюцыйны размах»), потым пад гэтую спрэчную тэзу падганяюцца факты…

Т. Шчытцова

У снежні 2020 г. тлумачыў, чаму падзеі апошніх месяцаў – НЕ рэвалюцыя (магчыма, найбольш адэкватны тэрмін – «хваляванні»). У студзені падкінуў яшчэ парачку аргументаў – усё як гарохам аб сцяну. ОК, палітык, якому 2 сакавіка споўнілася 90, у 1987-м таксама верыў сам і іншых пераконваў, што «рэвалюцыя працягваецца». Напэўна, большасці з нас некалі хацелася апынуцца ў 1917-м і паказаць продкам, «як трэба» – адсюль цяга да гучных слоў у сумным 2021-м, годзе, што кідаецца на плечы, бы той ваўкадаў мандэльштамаўскі.

Многае робіцца ясней, калі даведацца, што д-р Шчытцова ўваходзіць у «Каардынацыйную раду» пры Святлане Ціханоўскай (пашыраны склад). З месяц таму была прынята заява «з нагоды Усебеларускага народнага сходу», у тым ліку і ад імя шаноўнай лектаркі: «Мы, 56 прадстаўнікоў асноўнага складу і 5534 удзельнікаў і ўдзельніц пашыранага складу КР, супраць маналога і прадстаўлення сходу лаяльных уладам дэлегатаў як народнага». Я таксама зусім не фанат УНС, але ці была сярод пяці з паловай тысяч удзельнікаў КР згода з тым, што праўладную імпрэзу трэба раздраконьваць ажно ў цэлай заяве – сумняюся. Дый што прапаноўвалася як альтэрнатыва? «Заміж удзелу ў фіктыўным працэсе рэгіструйцеся на платформе народных прадстаўнікоў “СХОД” і абмяркоўвайце лёс Беларусі з абранымі большасцю беларусаў дэлегатамі».

Віртуальны «Сход» я згадваў на пачатку лютага. У прынцыпе, дадатковая платформа, дзе выказваюцца актывісты, не шкодзіць, але выдаваць яе за нешта супер-пупер легітымнае?.. Планавалася, што «народныя прадстаўнікі» будуць вылучацца ад 328 участкаў па ўсёй краіне; вылучыліся толькі ад 151. Агулам за іх прагаласавала 89335 чалавек – калі гэта «большасць беларусаў», то я султан Брунэя.

Між іншага, рэкламуючы (піярачы?) «Сход», КР секанула па суку, на якім сядзела. На галоўнай старонцы ейнага сайта сказана: «Каардынацыйная Рада з’яўляецца адзіным прадстаўнічым органам беларускага грамадства». Як з адзінкавасцю не выйшла і спатрэбілася «памнажэнне сутнасцей», то прасцей, пэўна, было самараспусціцца…

Яшчэ заява з разраду «калі рэчаіснасць не падпарадкоўваецца нашым схемам, тым горай для рэчаіснасці». Святлана Алексіевіч павіншавала Міхаіла Гарбачова з днём народзінаў (няма пярэчанняў) і дадала: «колькі б новых пакаленняў ні прыйшло і з чым бы яны ні прыйшлі, Вы для ўсіх будзеце галоўным чалавекам ХХ стагоддзя» (тут ужо намячаецца лёгкая нязгода). Мо-такі не варта прамаўляць за ўсе пакаленні? У гэтым стагоддзі я згадваў Міхаіла Сяргеевіча разоў 10 – нават не кожны год. Маладзейшым увогуле трэба доўга тлумачыць, у чым заслугі генеральнага сакратара ЦК КПСС 1985-1991 гг.

Стаўлюся да Гарбачова неадназначна. У час «перабудовы» мне было 8-14 гадоў, што, натуральна, пазбаўляла многіх клопатаў. Але цяпер, праз 30 год, не магу не разумець, што былы палітвязень Аляксандр Падрабінек шмат у чым меў рацыю, выкрываючы міф пра Гарбачова як «рэфарматара, міратворца і аўтара дэмакратычных пераўтварэнняў». Напэўна, «Горбі» сапраўды найчасцей кіраваўся добрымі намерамі, аднак ляпіў памылку за памылкай, і некаторыя з іх каштавалі жыццяў.

Васіль Стус (1938–1985) і Анатоль Марчанка (1938–1986), якія памерлі ў зняволенні ўжо «за гарбачоўскім часам»

Змітру Дзядзенку ў жніўні 1991 г. было 19, ён належаў да руху БНФ – і разам з настаўніцай Галінай Сініцынай выступіў супраць ГКЧП на пікеце ў Оршы. «За Гарбачова?» – спытаўся я. Зміцер удакладніў:

Ні тады, ні пазней я ні за якога канкрэтнага палітыка не ўпісваўся і не ўпісваюся. Прынцыпы дэмакратыі, свабоды слова, свабоды думкі — важнейшыя за канкрэтную асобу. Гарбачоў узору 1991-га — гэта асоба, якая страціла аўтарытэт як у вачах партакратаў, так і дэмакратаў (Тбілісі, Баку, Вільня, Рыга — гэта тое, што на той час было свежым). Да таго ж, Гарбачоў тады праштурхоўваў «Нова-Агарова», якое было відазмененым Савецкім Саюзам… Але без яго (як ні круці!) камуністы маглі яшчэ дастаткова доўга пратрымацца. Відавочна, што дэмантаж «сацлагера» ён не планаваў, але запусціў працэсы, якія далей ужо дзейнічалі без яго і насуперак ягоным жаданням.

Заўважу – Гарбачоў, атрымаўшы Нобелеўскую прэмію міру 1990 г., заклаў непамысную традыцыю… Пасля яго «героямі» у вачах сусветнага бамонду ўсё часцей лічыліся кіраўнікі, якія зрабілі крок-два ў бок «мірнага суіснавання» (як быццам рабіць такія крокі не ўваходзіць у абавязкі прэзідэнтаў і прэм’ер-міністраў). У выніку прэмія фатальна абясцэнілася – пазней яе сталі прысуджаць нават «авансам», як тое здарылася з Баракам Абамай у 2009 г.

Не ведаю, ці сэнсоўна вылучаць «галоўнага чалавека» ХХ стагоддзя, але калі яго вылучаць, то, вядома, Андрэй Сахараў (1921–1989; лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру за 1975 г.) на дзесяць галоў вышэйшы за Міхала Сяргеіча… Былі памылкі і ў Сахарава, ды ён адказваў за сябе сам, не прыкрываўся ЦК, Палітбюро, «прэзідэнцкім» і «дзяржаўным» саветам. І быў гатовы сядзець за праўду, а не толькі стаяць.

Баюся, «галоўны чалавек стагоддзя» Гарбачоў – з той жа оперы, што і галоўны апякун дзяцей-беспрытульнікаў Фелікс Дзяржынскі. Зрэшты, ад нашай лаўрэаткі можна было чакаць нечага падобнага: яна і Аляксандра Лукашэнку год таму трактавала як «моцнага лідара», адзінага з палітыкаў, хто ў Беларусі здольны супраціўляцца «Маскве». Дальбог, мудрыя людзі падказалі ў жніўні 2020 г. уключыць яе ў прэзідыум «Каардынацыйнай рады» – іх мудрасць з кішэняў вывальваецца…

Абгаварылі мы з панам Дзядзенкам і навіну пра адлучэнне колькіх прыватных часопісаў ад урадавай сістэмы распаўсюду (часопісы – частка «холдынгу» «Наша Ніва»). Успомнілася гісторыя, як у канцы 2006 г. кіраўніцтва «НН» выціснула з офісу на Залатой Горцы распаўсюдніка беларускай літаратуры Алеся Яўдаху, а потым падначаленых, якія пратэставалі супраць гэткага рашэння… Акурат Зміцер пра тыя эпізоды ў 2006 г. і пісаў – на мой одум, праўдзіва. «Праца над памылкамі праведзеная не была, бо самі памылкі за памылкі не прызнаныя», – канстатаваў аўтар у 2021 г.

Выснова: некаторыя бумерангі лётаюць 14 год, а ўрэшце вяртаюцца. Ніяк не радуюць паводзіны міністэрства інфармацыі ды яго ўстаноў, якія перашкаджаюць чытаць на паперы «Камсамолку», «Свободные новости плюс», «Народную волю», «Новы час»… Разам з тым з 2007 г. я фільтрую заклікі да салідарнасці, што перыядычна чуюцца з боку «прафесійных беларусаў» (да «прафесійных яўрэяў» астыў раней), і іншым раю.

Тое, што крамы пад цэтлікам symbal.by «канчаткова спынілі працу на нявызначаны тэрмін», таксама навявае сум. Але Паўлу Белавусу (гаспадару прадпрыемства) будзе ўрок: у 2018 г. ён быў адным з тых, каторыя саступілі «грамадскай думцы» і прадстаўнікам улады, згадзіўшыся на канцэрт да 100-годдзя БНР замест шэсця. Тры гады таму большасць суполак у аргкамітэце пастанавіла, што варта праводзіць перадусім шэсце, але хтось палічыў, што можна мяняць правілы ў працэсе гульні, і пайшоў на сепаратныя перамовы з Мінгарвыканкамам… А чыноўнікі – яны такія: даеш палец, прагнуць руку адкусіць. Ну во, у 2020–2021 гг. «пакусалі» мяккіх беларусізатараў, для якіх бізнэс быў важнейшы за прынцыпы… і нават за разлік на пару гадоў хадоў уперад.

Чым думалі ў амерыканскім Дзярждэпартаменце, калі прысуджалі «Міжнародную жаночую прэмію за адвагу» Марыі Калеснікавай (даме, якую паўгода таму тутэйшыя ўлады кінулі за краты), цяжка сказаць. У турэмным ларку Марыя прэмію ўсё адно не атаварыць, а сувязь з дзярждэпам, няхай гіпатэтычная, можа пашкодзіць абвінавачанай па справе аб «захопе ўлады». Чаму было не пачакаць, пакуль Марыя вызваліцца, і тады ўжо ўзнагароджваць?

Скажаце, прэмія – нагода, каб пашырыць веды пра палітвязня ў свеце… Але ж пра нашых смелых жанчын летась і так даведаліся, хто мог і жадаў. Я хацеў бы верыць, што, напрыклад, прэмія імя Сахарава (яе лаўрэаткай у канцы 2020 г., сярод іншых, стала Калеснікава) наблізіла вызваленне палітвязняў, ды на сёння гэта невідавочна. Алесь Бяляцкі, шэф праваабарончага цэнтра «Вясна», у канцы 2020 г. таксама дастаў «кавалак» той прэміі Еўрапарламента, што не зашкодзіла адміністрацыі РБ завесці супраць «вясноўцаў» шэраг крымінальных спраў (апошняя – колькі дзён таму). У кітайскіх таварышаў, чый досвед пераймаюць тутэйшыя, Лю Сяабо, лаўрэат Нобелеўскай 2010 г., так і не ўбачыў заслужанай прэміі – застаўся ў турме і памёр у 2017 г. Быў яму 61 год.

Рэзюмэ? Яго не будзе. Хіба ўстаўлю свае пару капеек наконт «дня народнага адзінства», які можа быць усталяваны ў Сінявокай. Ідэолагі прапануюць выбіраць паміж 17 верасня і 14 лістапада – абедзве даты адсылаюць да ўз’яднання Беларусі ў 1939 годзе. Першую дату помняць больш, яна зафіксаваная і ў назовах вуліц (Шчучын…). Але падзеі той даўняй восені не прывялі да народнай еднасці… І цяпер «вызваленчы паход» 1939 г. Чырвонай Арміі людзі трактуюць па-рознаму, пагатоў жывых сведкаў ужо амаль не засталося.

І 25 сакавіка, і 1 студзеня (як дзень абвяшчэння беларускай савецкай рэспублікі ў 1919 г.) выклікаюць замнога дыскусій. Калі «дзень адзінства» і патрэбны, то лепей бы з’яднаць яго з Днём Канстытуцыі (15 сакавіка). Лукашысты і антылукашысты згадзіліся б з тым, што прыняцце Канстытуцыі 1994 г. было паваротным актам у сучаснай гісторыі краіны. Другім паводле «вагі» днём з’яўляецца 25 жніўня 1991 г., калі Вярхоўны Савет БССР у час надзвычайнай сесіі, скліканай не без удзелу дэпутата Лукашэнкі, надаў Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР ад 27.07.1990 статус канстытуцыйнага закона. Гэта адкрыла шлях да незалежнасці Беларусі, а ён пэўны час задавальняў і камуністаў (тагачасную парламенцкую большасць), і антыкамуністаў.

Выйшла кніга мінскага гісторыка Аляксея Шалахоўскага – зборнік яго газетных публікацый за 2005-2020 гг., у т. л., напрыклад, пра прэзентацыю «габрэйскага нумару» часопіса «ПрайдзіСвет» у 2018 г. Асобныя нататкі з рэфрэнам «Было вельмі цікава» могуць выглядаць састарэлымі, але, узятыя разам, яны ствараюць сваеасаблівы летапіс культурнага жыцця… Зборнік «Сцежкамі гісторыка» (Мінск: «Ковчег», 2021; 215 с., 99 экз.) мае быць прэзентаваны 10.03.2021 у галоўнай сядзібе Таварыства беларускай мовы, з 18.00. Уваход вольны – то ўваходзьце.

PS. Загаловак – словы з песні Сяргея Верамейчыка, aka W. Ramejka–Zaleski. «Усіх у Залессі віншуе яна, ўсімі жаданая пані-вясна»…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

08.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 08.03.2021  13:13

З водгукаў

Выдаваць «Сход» за нешта «супер-пупер легітымнае» (ужо) няма сэнсу (сам яго ў свой час назваў «дзіўнай ініцыятывай»). Быў бы ён масавым — стаў бы легітымным. Але, вядома, яшчэ адзін калі і не правал, то ня-поспех…

На момант стварэння КР яна была «адзіным прадстаўнічым органам беларускага грамадства»; калі б «Сход» атрымаўся, — быў бы яшчэ адзін (абодва, праўда, неканстытуцыйныя). Але пры чым тут «памнажэнне сутнасцей»: хто сказаў, што «прадстаўнічы орган» мусіць быць адзін?..

Наконт адносін да Гарбачова… Сказанае Аляксандрам Падрабінекам нагадвае сказанае раней Уладзімірам Букоўскім («Маскоўскі працэс»), Навадворскай (шмат дзе), Зямцовым (у кнігах пра перабудову і Гарбачова) і г. д. У іх – прынцыповае адрозненне ад «шасцідзясятнікаў», вяршыняй ідэалу якіх быў «сацыялізм з чалавечым тварам» (магчымы і іншыя прычыны для «цёплага» стаўлення да Гарбачова).

А пра Дзяржынскага, напрыклад, добра адзываўся Н. Валянцінаў: шматгранным чалавекам быў Фелікс Эдмундавіч!..

Пётр Рэзванаў, г. Мінск (08.03.2021)

* * *

Чытала спачатку ўважліва, а потым пайшла па дыяганалі. Аўтару вельмі хочацца пра ўсё паспрачацца: столькі тэмак накідаў )))

Як тэкст так сабе, але з гэтага атрымалася б пара-тройка працяглых і вельмі цікавых жывых гутарак – вось іх бы паглядзела-паслухала.

Кацярына Барысенка (fb, 08.03.2021)

В. Рубинчик. Участникам грядущего «Всебелорусского собрания»

Здрасьте-приехали!

Во-первых, вы не испугались кучковаться в одном, пусть и просторном, помещении, несмотря на эпидемию COVID-19 (по данным минздрава, в последнее время ежедневно в Беларуси «цепляли» вирус многие сотни пациентов, а общее число смертей приближается к 1800). Молодцы: какая-никакая, а смелость, надеюсь, не безголовая. Искренне желаю всем и каждому из вас уберечь своё здоровье – не заразить ни себя, ни кого-то из близких.

Во-вторых, ваш форум не очень мне нравится (среди прочего, и потому, что он затратный), но если уж «Всенародному собранию» суждено быть проведенным 11-12 февраля сего года, пущай будет… Не демонизирую вас и не делаю вид, что вы совсем уж никого не представляете. Как минимум представляете себя, свои семьи, возможно, пользуетесь доверием в своих трудовых коллективах, а это не одна тысяча граждан страны. От вас кое-что зависит, и если шансов на ваше активное сопротивление «политике партии» немного, то с пассивным, полагаю, не совсем так. «Не нужно двоих, чтобы начать», – писал классик.

Во всяком случае, жду от вас аккуратного прочтения «Основных положений проекта программы экономического развития Республики Беларусь на 2021-2025 годы». Сей документ 2021 г. уже несколько дней висит в интернете на официальном сайте ВНС, объём – 50 с лишним страниц. Насколько понимаю, от вас ожидается «одобрямс» основных положений. Как человек с дипломом политолога прошу – раз десять подумайте, прежде чем голосовать за этот проект.

«Достижения пятилетия» («Основные положения…», с. 2). Пожалуйста, не позорьтесь и не поддерживайте байку о том, что «ВВП на душу населения по паритету покупательской способности возрос на пятилетие на 16 процентов и достиг в 2020 году почти 21 тыс. долларов США». В том же абзаце – ссылка на данные Всемирного банка, но ресурсы этой организации не подтверждают столь существенный рост, а авторитетная аналитическая служба Knoema выдаёт следующее:

Итак, ВВП на душу населения по паритету покупательной способности не превысил в Беларуси и 20 тыс. долларов США. Рост за пятилетие (2015–2020) – чуть меньше 10%, но никак не 16%.

Если взглянуть на сопутствующий показатель, ВВП на душу населения, то можно убедиться, что в 2020 г. он по сравнению с 2015 г. вырос незначительно и в итоге оказался даже ниже, чем в 2011 г.

Вывод о том, что за пятилетие «белорусы стали жить лучше» («Основные положения…», с. 2), мягко говоря, поспешен. Важны ведь не только формальные достижения – а они куда скромнее, чем пытаются внушить авторы отчёта – но и самоощущение граждан. Которое ещё до начала пандемии COVID-19 оставляло желать лучшего: если в 2015 г. Беларусь находилась на 59–м месте в мировом «Индексе счастья» (World Happiness Report), то к концу 2019 г. «съехала» на 75–е. Ссылки на источники cм. здесь и здесь.

Авторы «Основных положений…» кратко перечислили «проблемы развития» на с. 4, но умолчали и об «Индексе счастья», и о том, что, например, по показателям верховенства закона Беларусь за 5 лет тоже ухудшила свои позиции…

 

Источник таблицы: http://www.belmarket.by/pravovoe-toptanie-na-meste (13.05.2020)

Не сказано и о том, что заявленный рост реальной заработной платы «более чем в 1,3 раза» (с. 2; лукавая усреднённая статистика) сопровождался заметным усилением эксплуатации работников. Установленная Трудовым кодексом продолжительность рабочего времени – 40 часов в неделю – фактически перестала быть нормой. Кроме того, с 2017 г. для подавляющего большинства граждан в Беларуси предусмотрен более поздний выход на пенсию, не компенсированный медленным приростом ожидаемой продолжительности жизни в 2015–2020 гг.

А уместно ли рассуждать об «улучшении жизни» белорусов именно тогда, когда стало известно о резком росте смертности в 2020 г. – росте, так или иначе связанном с ещё не побеждённой коронавирусной инфекцией? Неспроста, наверное, за январь-ноябрь 2020 г. в Могилёве умерло на 15% больше людей, чем обычно в этом областном городе умирает за целый год? (https://t.me/euroradio/12030, 07.12.2020).

В общем, дамы и господа, те специалисты из министерств и ведомств, которые готовили «Основные положения…», с первых же страниц манипулируют вами – проще говоря, «разводят». Если вы дочитали до этого места, то, независимо от политических взглядов, признаете, что я прав.

Что ещё насторожило меня в «Основных положениях…»? На с. 9 в разделе «Развитие инфраструктуры здравоохранения» сказано: «В Китайско-Белорусском индустриальном парке “Великий камень” (далее – Индустриальный парк “Великий камень”) намечено создание центра традиционной китайской медицины». Нет никакой нужды утверждать создание такого центра на «Всебелорусском народном собрании», и вот почему. Есть научная, доказательная медицина – и есть «танцы с бубном», у каждого народа свои. «Традиционная китайская медицина» не лучше (возможно, и не хуже) «традиционной белорусской медицины». Почему именно первую нужно развивать в европейской стране?

Центры с подобным названием в конце 2010-х годов открывались в Минской областной клинической больнице три года назад, затем в Гродно… В общем, давно доступны в Беларуси такие платные услуги, как восточный массаж или курс иглоукалывания, и пора бы задуматься о темпах их распространения. Так или иначе, вы не обязаны поддерживать курс на развитие «традиционной китайской медицины» в нашей стране, учитывая, что:

* «Традиционная китайская медицина» (ТКМ) – по сути, новодел; она сформировалась в 1950-х годах, поскольку в КНР не хватало квалифицированных врачей. С 1970-х годов ТКМ получила распространение в западных странах благодаря активной позиции правительства Китая, поддерживавшего экспорт соответствующих препаратов и услуг;

* Очевидно стремление наших «железных друзей» переориентироваться на белорусский рынок в условиях пандемии COVID-19, усложнившей им коммуникацию с западными странами;

* «Методики, которые китайцы транслируют на внешний рынок, и китайская медицина у себя дома – разные вещи, говорят эксперты. Первое – в основном для массовой профанации, второе – для эффективного лечения. Знатоков китайской медицины немного даже в самом Китае, что уж говорить о Европе» (см.: zdr.ru/s/articles/kitajskaja-meditsina-chego-ot-nee-zhdatj, 12.08.2016);

* ТКМ является объектом критики ввиду возможных побочных эффектов, употребления токсичных и заражённых микроорганизмами препаратов, угрозы экологии из-за уничтожения животных и растений, в том числе редких и исчезающих видов, способствования созданию чёрного рынка органов животных и нелегальной торговле ими. Подробнее, со ссылками, см. https://ru.wikipedia.org/wiki/Традиционная_китайская_медицина

Короче говоря, давайте увеличивать «обеспеченность населения практикующими врачами» (с. 10 «Основных положений…») иными методами, а? Вы, конечно, можете подкрепить и создание в Беларуси НИИЧАВО или НУИНУ (чисто для справки – «Научно-исследовательский институт чародейства и волшебства» фигурирует в художественных произведениях Аркадия и Бориса Стругацких; «Научный универсальный институт необыкновенных услуг» – в художественном фильме «Чародеи» режиссёра К. Л. Бромберга, снятом на Одесской киностудии в 1982 г.). Но тогда нет смысла планировать рост финансирования науки к 2025 г. чуть ли не вдвое…

«Основные положения…», с. 42; и на с. 44 о том же

О том, чтобы довести наукоёмкость ВВП хотя бы до 1%, в Беларуси говорится очень давно:

В проекте концепции развития науки в Беларуси, рассмотренном на общем собрании НАН Беларуси в марте этого года, говорится, что если наукоемкость ВВП страны в течение пяти-семи лет в среднем не превышает 1% в год, начинается разрушение национального научно-технического потенциала. И далее записано, что это влечет за собой ухудшение качества интеллектуального потенциала и снижение конкурентоспособности экономики. В Беларуси за десять последних лет (1994–2003 гг.) наукоемкость ВВП в среднем в год составляла 0,84%.

(из статьи 2004 г. академика Александра Войтовича

НАН Беларуси рассчитывает довести наукоемкость ВВП до 1%, сообщил 9 апреля в эфире ОНТ первый заместитель председателя Президиума НАН Беларуси Сергей Чижик, передает БЕЛТА.

В развитых странах доля наукоемкости ВВП составляет около 2-2,5%, в Беларуси этот показатель около 0,46%. И, по мнению Сергея Чижика, он должен быть увеличен: «1% считается таким балансирующим моментом».

(из сообщения 2017 г.

Наукоемкость белорусского ВВП до конца текущего года планируют нарастить до отметки в 0,65%, сообщил председатель Государственного комитета по науке и технологиям Александр Шумилин… «В этом году впервые за последние десятилетия наукоемкость ВВП у нас вырастет и составит 0,6-0,65%. До этого она составляла 0,5%», — отметил Александр Шумилин. К 2020 г. поставлена задача довести этот показатель до 1%.

(из статьи 2018 г.)

Ставили-ставили задачи, а вона чего вышло: в 2020 г. – 0,59%… Если ваш «коллективный разум» придумает, как хотя бы к 2025 г. реально добиться доведения наукоёмкости ВВП до 1%, а затем кто-то из делегатов поведает об инструментах контроля над финансированием, то я, пожалуй, попрошу у вас прощения за ёрнический тон. Кстати, в обозримом будущем не собираюсь работать в научных учреждениях и/или распределять ресурсы в этой сфере. Мне «за державу обидно» (С)

Тут 04.02.2021 ещё писали, что в список делегатов вашего собрания попал депутат Мингорсовета, приговорённый в мае 2019 г. к двум годам колонии общего режима… Если информация правдива, то сделать такого человека делегатом было бы со стороны организаторов логичным ходом: собрание-то «всенародное», а уголовники – неотъемлемая часть народа! Правда, на месте каждого из вас я усиленно следил бы за своими карманами и сумочками, а то мало ли что…

Прочитали? Красавчики… Теперь перескажите содержание своим менее опытным товарищам 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

08.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 08.02.2021  14:15

Тёплая неустойчивая масса (В. Р.)

Всех – с осенними праздниками! Заголовок взят из сегодняшней метеосводки: «Тёплая неустойчивая воздушная масса окутала Беларусь». В какой-то мере подходит он и для характеристики общественно-политических событий… Многотысячные «воздушные» протесты против всего плохого и за всё хорошее больше полутора месяцев продолжаются в Беларуси. Россиянка Лилия Шевцова утверждала 2 октября, что «Белорусы продемонстрировали уникальное явление – стихийное, но осознанное единение народа и поразительную самоорганизацию. Не каждый народ на такое способен. Отказ отвечать насилием на насилие власти – это скорее проявление выдержки, чем страх и безропотность». А вот житель Германии Вадим Зайдман считает, что в середине августа «Беларусь была близка к победе, оставалось сделать еще небольшое усилие — но усилие именно силовое — чтобы додавить ситуацию». У него своя правда…

 

Шевцова & Зайдман знают о нас больше, чем мы сами! 😉

Вчера, 4 октября, в районе «Стелы» (недалеко от минских синагог :)) произошёл прям-таки хармсовский случай: демонстранты «тормознули» водомёт, вынули из него гидрант и канистру, после чего машина стала пускать струи воды вверх, обливая самоё себя. Такое не каждый день увидишь…

Жаль только, что Никиту Игнатюка, сфоткавшегося с вынутым гидрантом, уже «закрыли» на 15 суток. Всегда был против «селфи» и прочих проявлений позёрства на массовых акциях

О печальном. В минской больнице скорой помощи 3 октября умер пациент, доставленный 29.09.2020 «с Окрестина», т. е. из тюрьмы на переулке имени лётчика-героя, куда был помещён за «мелкое хулиганство». Перед смертью 41-летний Денис Кузнецов успел сообщить медикам, что его избили. По версии сотрупников (это не опечатка) тюрьмы, Денис упал со 2-го яруса кровати.

Фото с сайта «Еврорадио»

Да уж, падение с полутораметровой высоты обычно ведёт к перелому одиннадцати рёбер… Объяснение сродни образцу чёрного юмора: «Жертва сама упала на нож, и так 25 раз». Конечно, будет судмедэкспертиза, и может, кого-то из «стрелочников» даже накажут (дежурного по этажу?), но после событий последних недель в беспристрастности следственного комитета и госкомитета судебных экспертиз имеются огромные сомнения.

Если уж напрямоту, «некрасиво подозревать, когда вполне уверен» (С. Е. Лец). Лично я уверен в том, что при теперешнем раскладе, когда верхушка «силовых» структур прогнила, а отдельные компетентные и субъективно честные работники среднего и низшего звена ничего не решают, не будет объективного расследования гибели граждан Беларуси – не только Дениса Кузнецова, но и Александра Тарайковского, застреленного 10 августа.

Для справки: СК c 2015 г. возглавляет генерал-майор юстиции Иван Носкевич. В руководстве ГКСЭ на сегодня, после перевода председателя Андрея Шведа на должность генпрокурора (09.09.2020), целых четыре заместителя, в т. ч. Юрий Овсиюк – главный государственный судебно-медицинский эксперт. Может быть, кто-то из этих людей всё же допетрит, что «отмазки» в стиле гоголевского персонажа малоуместны в ХХI в. – ну, либо проснётся совесть, а с ней и сила воли.

Пока что А. Швед предпочитает угрожать мирным демонстрантам: «Ни один организатор и участник несанкционированных акций не уйдет от ответственности» (24.09.2020), «Участники несанкционированных акций будут привлечены как минимум к административной ответственности» (02.10.2020). Не нравится ему и деятельность «так называемых дворовых чатов, где создается альтернативное информационное пространство и группы деструктивно настроенных граждан».

По-моему, новоявленный генпрокурор напрасно строит из себя Андрея Вышинского: таких «ретивых» не сильно любят и в администрации, там нужны пластилиновые. Как там у Оруэлла в «1984»? «В один прекрасный день… Сайма распылят». Дворовые чаты, если уж на то пошло, – полезный клапан для выпуска «пара» народного возмущения, и «наверху» должны это понимать. Недаром же глава Мингорисполкома Владимир Кухарев заявил, что его ведомство скоро запустит для минчан «свои», официальные телеграм-каналы, «где люди смогут высказывать проблемы, касающиеся ЖКХ, водоснабжения, отопления, капитального ремонта, а также обсуждать с местными властями способы их разрешения, в том числе с участием самих жителей». Может, прокурор и обер-чиновника обзовёт деструктивным? 🙂

Вообще говоря, любопытно, как Швед & Co. собираются привлечь по административным делам сотни тысяч граждан Беларуси, причём в ближайшие месяцы. По «засвеченным» на протестных маршах мобильным телефонам, обладатели которых уже получили SMS-ки от МВД, мол, «берегитесь»? Но ведь нахождение с мобильным на улице, где протестовали массы людей, – чересчур уж косвенное доказательство…

Моя гипотеза такова: «правосудие» если и будет осуществляться, то в упрощённом виде, заочно, даже без надлежащего уведомления «правонарушителей». Решение в таком случае, видимо, попадёт в некую базу, доступную лишь «узкому кругу ограниченных лиц», и до поры до времени будет лежать без движения. Зато при обращении гражданина в госорганы, при рассмотрении его кандидатуры на ответственную должность, да и при выезде за границу, это «досье» сработает. Указанная схема порадует китайских товарищей, которые в середине 2010-х годов запустили в своей стране систему «социального кредита»… Не исключено, что именно в Беларуси эта репрессивная система тестируется и шлифуется: надо же как-то благодарить «великого Си» (председателя КНР с 2013 г.) за плечо, неизменно подставляемое здешней правящей верхушке!

Очень уверенно о влиянии «китайского фактора» на политику Синеокой говорил в конце сентября Андрей Мисюра, бывший третий секретарь посольства РБ в Индии (2:29:30 – 2:30:40). Насколько полно был информирован 30-летний дипломат, не знаю, но то, что «передовой» опыт КНР давно перенимается не только в Беларуси, ни для кого не секрет. Даже для меня…

 

А. Мисюра, выпускник МГИМО, разошедшийся во взглядах с МИДом РБ (сейчас он в Москве); фото отсюда

О карательных учреждениях, которые таятся в минском переулке имени героя, сгоревшего со своим самолётом в июле 1944 г., моя мама на днях написала горькое двустишие: «Был бы жив Борис Окрестин, / Он сгорел бы со стыда». Гордись, начальник ЦИП ГУВД Мингорисполкома майор Евгений Шапетько – попал (или вляпался) в историю 🙁

Интересны, но далековаты от реальности требования политических партий. В частности, сойм БНФ 03.10.2020 принял резолюцию с десятью требованиями: «1. Освобождение всех, кого белорусские правозащитники признали политзаключёнными. 2. Прекращение политически мотивированных уголовных дел, в том числе против членов Координационного совета по урегулированию политического кризиса в Беларуси… 3. Прекращение массовых и немотивированных задержаний и судов против участников мирных массовых акций» и т. п. Боюсь, БНФ, БСДП c её «дорожной картой» и иные альтернативные силы просто говорят на разных языках с МВД, СК, судьями… Вернуть в Беларусь «нормальный человеческий» язык вместо оруэлловского новояза и hate speech – та ещё задача.

Впрочем, нельзя сказать, что жернова системы совсем уж никого не выпускают. На днях вышел после трёхлетней отсидки Святослав Баранович, 1986 г. р., осуждённый за «нападение на милиционера» после «марша недармоедов» в Минске (март 2017 г.). Собственно, первыми на пассажиров троллейбуса напали как раз не обозначившие себя «силовики», а Святослав, как умел, отбивался… О том «героическом штурме» вкратце было здесь. И я рад, что начал сбываться мой прогноз от 3 августа с. г.: «После 9-го постепенно выйдут “на свободку” старые политузники».

Баранович

Многое в последнее время прояснилось – оно и к лучшему. Если раньше здешние власти пытались играть в «доброго» и «злого» полицейских («добрым» в 2016-2017 гг. слыл министр иностранных дел Макей, а «злым» – МВДшник Шуневич), то теперь маски в основном сброшены, и трудно будет натянуть их снова. Если вувузела МИДа заявляет, что посольствам соседних стран предложено сократить персонал, и эти предложения «обязательны к исполнению», а то как бы зарубежные дипломаты не стали «сакральной жертвой», то очевидно, что анекдот об Андропове («К вам посол Польши» – «Введите») воплощается в жизнь…

Караева и Макея уже можно менять местами – вряд ли многие почувствуют разницу. То же касается, к примеру, министра обороны Хренина и министра спорта Ковальчука, успешно «защитившего» страну от проведения шахматной олимпиады. Интересно, что два года назад сей Ковальчук летал в Грузию, дабы отстаивать заявку Беларуси на проведение шахматной олимпиады в Минске-2022, и явно не за свои деньги. Может, хоть командировочные в бюджет вернёт? 🙂

Cейчас многовато шума о том, что ФИДЕ отобрала право на олимпиаду у Беларуси, не выполнившей свои обязательства. Моя изначальная позиция: в 2018 г. Белорусской федерации шахмат и министерству спорта не стоило подавать заявку в ФИДЕ. К примеру, писал 17.10.2018: «Беларуси – в том числе и шахматной – не следует соревноваться с восточной соседкой в амбициозности и растрачивать ресурсы на цели “планетарного” масштаба. Cначала разрешить бы внутренние проблемы: нетерпимость к инакомыслию & правовой нигилизм, невнимание/неуважение к собственному прошлому, докучливое стремление всё контролировать». Но, раз уж заявка была принята, конкурс выигран и договор с ФИДЕ подписан (Аркадий Дворкович в январе 2019 г. прилетал в Минск и встречался с Лукашенко-старшим), отказ от олимпиады, а вместе с тем от Кубков мира и конгресса ФИДЕ, – худшее из зол.

Итак, ввиду безответственности президента Национального олимпийского комитета и министра спорта РБ, а также самонадеянности председателя БФШ, переоценившей свои связи в администрации президента, под удар попала репутация страны… Беларусь в шахматном мире – и не только шахматном – отныне могут воспринимать как недоговороспособную страну. Боюсь, это пятно сохранится даже после «Рыгорыча», который по сути есть преходящее явление, мелкий политический деятель эпохи Светланы Бень…

Конечно, можно кивать на пандемию COVID-19, унёсшую жизни более миллиона человек во всём мире. На сегодня министерство здравоохранения Беларуси зафиксировало более 80000 случаев заражения и 862 смерти в стране (думаю, цифры сильно занижены – здесь объяснено, почему). Однако никто не может знать, что будет 2 года спустя, к тому же сейчас разрабатывается несколько более или менее эффективных вакцин. Далее, даже в жутковатую весну 2020 года белорусское правительство крупные мероприятия (в т. ч. спортивные) не отменяло. Что до Всемирной шахматной федерации, приостановившей турнир претендентов в марте с. г., она намерена возобновить его 1 ноября 2020 г., но уже с 5 октября в норвежском Ставангере играется «живой» международный супертурнир… Короче, ссылка на «корону» в данном случае работает плохо.

Несколько утешает выход очередной шахматной книги на белорусском языке. В этом сезоне отметился мастер Виталий Кочетков из Молодечно, бизнесмен и музыкант. У него трое детей, и он предлагает заниматься шахматами с трёх лет – см. выше. Ах да, вот ещё приятная новость: витебский чиновник, давивший на членов избирательной комиссии (о нём было здесь и здесь), районом больше не руководит…

Вольф Рубинчик, г. Минск

05.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 05.10.2020  21:47

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (106)

Хочацца, не хочацца, а шалом! Вось і юбілей Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь падкраўся – Вярхоўны Савет яе зацвердзіў 25 год таму. Старшыня Грыб М. І. падпісаў амбівалентны тэкст, дзе адпачатку ўсё ж не было такіх перлаў, як «У вьшадку», «сазеты», «Вярхоўны Савег», «Рэспубліісі Беларусь», «Кантродьная палата», «Каыстытуцыйны Суд» («дзякуй» за іх парталу pravo.by). У сакавіку 1994 г. не абы-якія паўнамоцтвы гарантаваліся будучаму прэзідэнту (баялі, праз сваіх міньёнаў пашчыраваў тагачасны прэм’ер-міністр Кебіч, які мерыўся заняць прэзідэнцкі фатэль), але ж ладны кавалак улады дэпутаты пакінулі сабе. Праз гэтую дваістасць потым як заіскрыла!..

Версія Канстытуцыі 1996 г., падрыхтаваная ў нетрах лукашэнкаўскай адміністрацыі, раскалола Вярхоўны Савет у простым і пераносным сэнсах. Другі раз Канстытуцыя мянялася дзеля «стабільнасці» канкрэтнай асобы, і той асобе ўвосень 2004 г. быццам бы дазволілі балатавацца на трэці ды наступныя тэрміны прэзідэнцтва. Кажу «быццам бы», таму што з юрыдычнага пункту гледжання рэферэндум 17.10.2004 выявіўся, мякка кажучы, сумнеўным мерапрыемствам – нават вікіпедыя пацвярджае.

Так ці іначай, народ не здолеў абараніць першую Канстытуцыю сваёй суверэннай дзяржавы ад ператварэння ў закладніцу абставінаў. Дзіва што: бальшыня жыхароў Беларусі за гэтыя 25 гадоў наўрад ці ўспамінала пра існаванне «асноўнага закона» часцей, як 25 разоў. Так, увосень 1996 г. ішлі бурныя дыскусіі вакол двух праектаў, вынесеных на рэферэндум, – ну і рытуальна СМІ кожны год нагадваюць, што 15 сакавіка – Дзень Канстытуцыі. Пазіцыю «люду паспалітага» даволі добра адлюстроўвае даўні казьма-пруткоўскі афарызм: «При виде исправной амуниции / Как презренны все конституции!» Багема ж магла працытаваць наступнае, блокаўскае: «Ты будешь доволен собой и женой, / Своей конституцией куцой, / А вот у поэта – всемирный запой, / И мало ему конституций!»

Зварот да паштовага начальства, прыпраўлены спасылкай на Канстытуцыю. Пасля гэтага ўлетку 2010 г. прыйшла нарміроўка, і аклады паштальёнаў 104-га аддзялення былі падвышаны ў сярэднім на 10%.

Двойчы Канстытуцыя перапісвалася па ініцыятыве А. Лукашэнкі. Цяпер ён загаманіў пра новую рэдакцыю, што мае быць прынята ў пачатку 2020-х гадоў… Нібыта Канстытуцыйны суд ужо над ёй працуе.

З улікам «модных» антыліберальных трэндаў (прэс-сакратарка Лукашэнкі лічыць, што дыктатура – «брэнд» Сінявокай, не баг, а фіча; акурат як у КНР, адкуль, відаць, вецер і дзьме) прагноз неспрыяльны… Мяркую, у новай версіі будзе знішчана ўсё прыстойнае, што яшчэ захавалася ў тэксце. Палітычным сілам, якія арыентуюцца на здаровыя глузды, варта быць напагатове. Але мала проста даць адлуп ініцыятыве з «Чырвонага дома».

Самі па сабе карэктывы тэксту дапраўды наспелі, не раз пісаў пра гэта. Важна перахапіць ініцыятыву – і «знізу» дабіцца ўдасканалення Канстытуцыі. Вядома, фундаментальныя артыкулы, асабліва тыя, дзе сказана пра паўнамоцтвы прэзідэнта, урада і парламента, дый пра няісны з 2013 г. Вышэйшы гаспадарчы суд, змяніць гэтак немажліва: значыць, трэба патрэніравацца на кошках на іншых раздзелах. Балазе трэці («Выбарчая сістэма. Рэферэндум»), пяты («Мясцовае кіраванне і самакіраванне»), шосты («Пракуратура. Камітэт дзяржаўнага кантролю»), сёмы («Фінансава-крэдытная сістэма Рэспублікі Беларусь»), тэарэтычна, паддаюцца ўдасканаленню і без рэферэндуму (гл. арт. 140).

Вось арт. 74, дзе гаворыцца пра рэспубліканскія рэферэндумы, гучыць так: «назначаюцца… па прапанове Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі, якая прымаецца на іх раздзельных пасяджэннях большасцю галасоў ад устаноўленага Канстытуцыяй складу (поўнага складу) кожнай з палат, або па прапанове не менш як 450 тысяч грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам, у тым ліку не менш як 30 тысяч грамадзян ад кожнай з абласцей і горада Мінска». А чаму б не зменшыць колькасць подпісаў, патрэбных для арганізацыі рэферэндуму ў РБ? Каб замест 450 тысяч было напісана «300 тысяч», замест 30 тыс. – 20 тысяч. Зараз 450 тыс. аўтографаў сабраць амаль не рэальна, а вось зніжэнне бар’еру ў паўтара разы магло б і падштурхнуць мясцовыя палітычныя сілы да «працы з насельніцтвам»… Знізіць бар’ер варта яшчэ і таму, што жыхароў у Беларусі за 1996–2019 гг. значна паменела – бадай на 700 тысяч.

Паводле арт. 121, да выключнай кампетэнцыі мясцовых Саветаў дэпутатаў належыць назначэнне мясцовых рэферэндумаў. Я б дадаў пасля «назначэнне» – «і арганізацыя». Выбарны орган, якім з’яўляецца савет дэпутатаў, не павінен у такой справе, як выяўленне народнай волі, залежаць у арганізацыйных пытаннях ад «вертыкалі» з прызначэнцамі на чале (выканкам або мясцовая адміністрацыя).

У арт. 126 пра генпракурора чаму б не дапісаць: «Генеральны пракурор назначаецца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю». І, па аналогіі з членамі Канстытуцыйнага суда: «Гранічны ўзрост – 70 гадоў». І ў арт. 131: «Старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю назначаецца прэзідэнтам» дадаць: «…з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную або эканамічную адукацыю», зноў жа, пазначыўшы гранічны ўзрост (70). Сэнс правак – у тым, каб не прапускаць дылетантаў на ключавыя кантрольныя пасады, а таксама не рабіць з гэтых пасад сінекуры для пенсіянераў. Аналагічны даважак напрошваецца ў арт. 136, дзе гаворыцца пра Нацыянальны банк: «Члены праўлення Нацыянальнага банка прызначаюцца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую эканамічную або фінансавую адукацыю і вопыт адпаведнай працы не меншы за 10 гадоў». Зразумела, так сабе абарона ад Чэ Гевараў і Пятроў Пятровічаў з інжынерна-будаўнічым бэкграўндам, аднак лепшая, чым нічога.

У арт. 135 ёсць куртатая норма: «Справаздачы аб выкананні рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў публікуюцца». Калі, дзе? Прапаную дапоўніць: «не пазней шасці месяцаў з дня заканчэння справаздачнага фінансавага года, у тым ліку на агульнадаступных электронных рэсурсах». Калі ўсе справаздачы будуць вывешвацца ў інтэрнэце – а не толькі друкавацца ў «раёнках» – гэта шмат каму дапаможа, напрыклад, даследчыкам, інвестарам. І мясцовыя ўлады, апрыёры, пачнуць абыходзіцца з бюджэтам больш адказна.

Такім чынам, можна было б удасканаліць 6 артыкулаў Канстытуцыі са 146. Усе прапановы ў плане прымальнасці адносяцца, падобна, да «шэрай зоны», г. зн. Лукашэнка і яго атачэнне (адміністрацыя, Нацыянальны цэнтр заканадаўства і прававых даследаванняў) па ўласнай ініцыятыве іх прасоўваць не будуць, але ж і блакіраваць важкіх падстаў няма. Таму нават праз такую «дрыгву», як цяперашні квазіпарламент (Нацыянальны сход), праўкі маглі б прайсці.

Што застаецца? Сабраць за іх 150 тыс. подпісаў грамадзян у адпаведнасці з арт. 138 Канстытуцыі. Наколькі гэта рэальна, пытанне складанае, але дапусцім, што ў Беларусі ёсць 10 дзеяздольных суполак «альтэрнатыўных сіл», і ў кожнай з іх – па 1000 «штыхоў»… Тады кожнаму актывісту досыць будзе сабраць 15 подпісаў – справа аднаго-двух дзён. Асабіста я, дарма што беспартыйны, гатовы размахнуцца на збор дваццаці, мо нават дваццаці пяці 🙂

«Дзвіжуху» я б назваў (умоўна) «За Канстытуцыю для народу». З аднаго боку, арганізатары паспрабавалі б хоць на каліва пашырыць народаўладдзе, з другога – спраўдзілі б уласныя сілы перад парламенцкімі і прэзідэнцкімі «выбарамі». Толькі рабіць усё трэба хутка, каб пралезці ў «акно магчымасцей» – паспець да восеньскай сесіі палаты прадстаўнікоў (змяненні і дапаўненні Канстытуцыі не праводзяцца ў апошнія шэсць месяцаў паўнамоцтваў палаты – арт. 138).

Ці здольныя ўмоўныя 10 суполак дамовіцца міжсобку, часова адкінуць рознагалоссі дзеля карыснай справы? Пажывем-пабачым, наступны месяц усё вырашыць – а што тут яшчэ скажаш…

Для разрадкі – навіна, якая звыш 24 гадзін красавалася на галоўнай старонцы папулярнага беларускага сайта:

Бедны Тэль-Авіў – і Зена, і «оправится»! Ды перажываў «белы горад» і не такое 😉

А цэнтр Мінска 8 сакавіка перажыў новы масавы жаночы набег забег «Beauty Run». Арганізатары & журналісты заяўлялі, што пабіты мінулагодні рэкорд (3-3,5 тыс. удзельніц; насамрэч у 2018 г. іх было пад 2000, фінішавалі 1519) – маўляў, імпрэза прыцягнула звыш 5 тыс. жанчын. Што на плошчы Незалежнасці бягух сабралося багата, няма cумневу; мо сёлета «планка» ў 3000 і была ўзятая… Тым не менш даруйце, федэрацыя лёгкай атлетыкі, tut.by ды іншыя; пяць тысяч удзельніц – гэта пакуль што wishful thinking. Нямала тых жанчын, якія папярэдне запісаліся ў масавы забег, фактычна не выйшлі на старт. Ну, у сяброўскім Кітаі прыпіскі робяцца на ўзроўні правінцый або нават краіны, ёсць каго імітаваць 🙂

 

Медаль (разам з ружай выдаваўся кожнай з фінішорак) быў традыцыйна харошы. Пацешыла таксама тое, што імпрэза натхніла Сяргея Варыводу на гумарны рэпартаж. Самаіронія – тое, чаго звычайна бракуе беларускім журналістам, а тэкст Варыводы ўсцяж на ёй трымаецца. Дарэчы, шкада яго тутбаеўскага калегу Арцёма Ш., вымушанага весці праект «Разжавана» з «тлумачэннямі» складаных тэм за 3 мінуты – сама назва праекта выклікае сумныя думкі 🙁

…Пакуль таптаўся па плошчы ў чаканні жонкі пасля «Прыгожага забегу», прыкмеціў шыльду з памылкай. Гэтых шыльдаў з «Minicipal» замест «Municipal» нават дзве – з «усходняга» і «заходняга» бакоў спуску ў гандлёвы цэнтр «Сталіца».

«Кампетэнтныя органы», выправіце? 🙂 Прэцэдэнты апошнім часам здараліся…

* * *

На жаль, вышэйзгаданая «галоўная прэс-сакратарка РБ», хоць і недалёка адышла ад Віскуна з оруэлаўскай «Фермы», у чымсьці мае рацыю, разважаючы аб тым, што ў свеце ёсць (або можа з’явіцца) попыт на дыктатуру. Узяць адно радыё, што вяшчае з суседняй краіны, дзе, кажуць, пасля 1989 г. усталявалася «кансалідаваная дэмакратыя», – яно не грэбуе нейтральна-пазітыўнай трактоўкай нацыста 1930–40-х гадоў. «У Вільні… быў адным з арганізатараў Беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі. Падчас Другой сусветнай вайны рэдагаваў у Менску “Беларускую газету”», – пішуць гэтак жа рахмана, як пра атрыманне «героем» пачатковай і сярэдняй адукацыі.

«Мода» на Казлоўшчыка (у «Новым часе» быў пра яго спачувальны артыкул яшчэ ў 2016 г.) рыфмуецца з прагай «парадку» і «моцнай рукі», што існуе не толькі сярод лукашэнкаўцаў. І справа не так у папулізме, як у скочванні ў палітычную архаіку.

«Вольфаў цытатнік»

«У журналістыцы скандалы – сігналы, якія спаборнічаюць за прыцягненне ўвагі чытачоў у моры інфармацыі. Людзі настолькі распешчаны моцнай інфармацыйнай плынню, што для стварэння рэзанансу неабходна даводзіць нейкія рэчы да абсурду» (Нэлі Гуціна, 1995)

«Прыхільнікі эканамічнай правіцы могуць ставіцца да багацця з рэлігійным піетэтам, але мы не абавязаны паважаць іхнія погляды ў гэткай жа ступені, як паважаем чужую рэлігію і веру» (Джонатан Чэйт, 2009)

«Людзі ненавідзяць сваіх герояў / Болей, чым любяць уласных дзяцей» (Фёдар Жывалеўскі, 201?)

«Хіба не даводзілася нам бачыць тысячу разоў, як выходзіць на трыбуну чыноўнік і пачынае скардзіцца нам на праблемы ў яго ведамстве або галіне? Як быццам мы самі пра гэтыя праблемы не ведаем! Як быццам мы павінны гэтыя праблемы вырашаць, а не ён» (Антон Арэхъ, 06.03.2019).

«Наш чалавек прызвычаіўся, што паміж словамі і справамі – бездань. Ён прызвычаены не словы слухаць, а між радкоў чытаць. Рэальная палітыка, у нашым разуменні, ад пабочных вачэй схавана, а тое, што гаворыцца на публіцы – толькі для маскіроўкі… Каб табе паверылі, аднаго або двух выступаў мала. Давер або недавер да цябе будзе назапашвацца доўга, паводле сукупнасці крокаў…» (Абас Галямаў, 10.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.03.2019  22:11

Водгук

Перачытаў некалькі разоў. Вельмі цікавыя прапановы, асабліва па змяншэнні падпіснога бар’ера. Тут сапраўды трэба кожную кропку і коску прасоўваць, якая хоць трохі аблегчыць жыццё і далейшае змаганне.

Алесь Рэзнікаў, г. Мінск   (27.03.2019  14:08)