From Israel to Australia. About Jews and everything else / מישראל לאוסטרליה. על היהודים ועל כל דבר אחר / От Израиля до Австралии. О евреях и обо всем на свете / Ад Iзраiля да Аўстралii. Аб яўрэях i ўсiм на свеце / Від Ізраїлю до Австралії. Про євреїв і все на світі
Заканчивается год 2021, который оказался крайне сложным и депрессивным для многих людей в мире. Ковид, противостояние России со странами Европы и Америкой, угроза войны с Украиной, поддержка кровавого белорусского режима, наступление на права человека. Усилившиеся внутренние проблемы в Израиле, цинизм и безнравственность политиков и обслуживающих их журналистов, что давно стало нормой, отсутствие веры в справедливость.
.
В какой-то мере этому можно было бы противостоять публикациями на сайте, что стараются делать наши авторы, но таких крайне мало, чему есть объяснение. Любая работа должна быть оплачена и только самые небезразличные могут себе в ущерб тратить время и силы, чтоб по мере возможностей улучшать мир. Не первый год задаю себе вопрос почему многие люди, имея возможности, наплевательски относятся к чужому труду. Более того, это относится к тем, кого знаю многие десятилетия, кто может похвалить меня как за прошлое, так и за сайт, но стоит только задать вопрос, а почему за много лет так и не сделал элементарного и хоть как-то помог, чтоб сайт не существовал вопреки всему, чтоб можно было поощрять авторов и привлекать новых.
.
Один на это тут же по телефону отреагировал: «ну это твои проблемы». Иные умники ничего другого не придумывают, как слать мне по ватсаап или в мессенджере в фейсбуке разный мусор. И хотя я уже ничему не удивляюсь, каждый год задаю один и тот же вопрос, что произошло с людьми? Конечно, с одной стороны это наследие жизни в той уже давно не существующей стране, и привычка урвать халяву там, где это возможно. Для кого-то это началось с получения посылок от давно эмигрировавших родственников, для др. после Чернобыля, а также того, что после своей эмиграции или репатриации в Израиль сами получили немалую помощь, но чтоб в ответ проявить элементарную порядочность, тут уж ни за что.
.
И разговор не только о прямой финансовой помощи. Ведь чего проще взять и написать историю семьи, поделиться проблемами и удачами, рассказать об увлечениях, публиковать материалы сайта в соцсетях, пересылать их по эл. почте, в различных мессенджерах. Именно так сейчас все и развивается.
.
Я знаю, что есть люди, особенно в серьезном возрасте, каждый день ждущие материалы сайта, которые поддерживают их интерес к жизни. Например, Наум Рошаль, живущий в Америке, которому в июле исполнилось 95 лет, продолжающий вести активный образ жизни, посещающий спортивный комплекс, ежегодно делающий пожертвования. К наступающему Н.Г. он прислал добрые пожелания всем своим землякам, а также читателям сайта.
.
Среди авторов прежде всего должен назвать живущих в Беларуси, неутомимого Вольфа Рубинчика, Инессу Ганкину, Владимира Лякина, Семена Гофштейна из Иерусалима.
Из сотен опубликованных материалов, приведу несколько:
В наступающем 2022 году, все-таки, надеюсь на значительно большую активность читателей, новых авторов, публикаций на самые разные темы. Поддерживайте свое физическое и душевное здоровье, счастья, благополучия, удачи!
Упершыню з часопісам “Вожык” я пазнаёміўся, калі мне было шэсць гадоў. Памятаю, ехалі з бацькамі да бабулі ў вёску – і купілі ў дарогу пачытаць пару часопісаў, сярод якіх быў і “Вожык”. Відаць, гэта быў нумар, прысвечаны Дню перамогі, бо там было шмат карыкатур на тэму вайны і анекдотаў пра “Гансаў” і “Фрыцаў”. Я тады, натуральна, не ўсё разумеў, але карцінкі мне спадабаліся.
Больш шчыльнае знаёмства з “Вожыкам” адбылося ў студэнцкія гады, калі я, першакурснік філфака БДУ, падпрацоўваў – пакуль яшчэ на чвэрць стаўкі – у часопісе маладых літаратараў “Першацвет” і сам спрабаваў сябе ў розных літаратурных жанрах. Па працоўных справах я часта бываў у Доме друку і суседнім будынку, дзе месцяцца рэдакцыі газет і часопісаў. І шторазу, калі я мінаў дзверы з шыльдаю “Вожык” і выявай яго самога, калючага апекуна нашай сатыры і гумару, мне думалася: а мо і мне што-небудзь прапанаваць туды… вясёлае? І вось аднойчы – справа была ў студзені 1996-га года – я прыйшоў туды падрыхтаваным, прыхапіўшы вершы, перадрукаваныя на машынцы, і некалькі “Першацветаў” са сваімі публікацыямі – для лепшай, так бы мовіць, самапрэзентацыі. Апошнія дзверы ў канцы калідора з шыльдай “Бураўкін Генадзь Мікалаевіч, намеснік галоўнага рэдактара” былі прыадчынены, я нясмела пагрукаў і зазірнуў.
Генадзь Бураўкін аказаўся вельмі прыемным суразмоўцам. Ён адразу засыпаў мяне пытаннямі кшталту “А адкуль ты родам?”, “А хто твой улюбёны паэт?” – усёй нашай гутаркі зараз пераказваць не буду, хоць часткова памятаю яе і дагэтуль. Прагледзеўшы мае вершы і заадно зрабіўшы сям-там свае заўвагі, Генадзь Мікалаевіч сказаў:
– З тваіх вершаў я выбраў бы для друку пакуль што вось гэты, – ён паказаў на тэкст пад назваю “Вецер дзьмуў на Захад…”, – але трошкі я яго падкараціў бы.
Верш надрукавалі надзіва хутка: ужо ў сакавіку. (Для параўнання: у “ЛіМе” я тады чакаў сваёй падборкі… два з паловай гады, перыядычна нагадваючы пра сябе і чуючы ў адказ: “Надрукуем… пачакай трошкі…”.) Але што яшчэ цікавей – верш аператыўна перадрукаваў часопіс “ВУС” – “Видання Українських Сатириків”, пераклад зрабіў Грыгорый Гаёвы. Потым у “Вожыку” я апублікаваў яшчэ некалькі вершаў і гумарэску.
Тады, у сярэдзіне 1990-х, я чытаў “Вожык” даволі рэгулярна, а нейкі час нават і выпісваў. Галоўным рэдактарам тады быў Валянцін Блакіт. Перыядычна друкаваліся эпіграмы і кароткія вершы Рыгора Барадуліна (які часам хаваўся за псеўданімам Савось Авось), пародыі Януся Мальца і Міхася Скоблы, апавяданні і гумарэскі Паўла Місько і Уладзіміра Правасуда… Што добра запомнілася: тагачасны “Вожык” дазваляў сабе друкаваць сатыру самага рознага кшталту і з самымі рознымі аб’ектамі абсмяяння. Чаго вартыя толькі ўкладанкі пад назваю “Лупцакоўская праўда” з іранічным “культам” лідара Хамутоўскай аўтаномнай акругі Лёхі Лупцакова! Сёння нават немагчыма ўявіць сабе нешта падобнае.
Шчыра прызнаюся, апошнім часам “Вожык” я не чытаў. І ўсё адно, вестка пра спыненне яго выхаду змушае засмуціцца: як-ніяк, найстарэйшае сатырычнае выданне з багатай гісторыяй. Калі разважаць пра сучасныя аналагі, увогуле – пра з’явы камічнага, якія “б’юць у кропку”, то чамусьці найперш згадваюцца не папяровыя выданні, а фотажабы, дэматыватары, парадыйныя ютуб- і тэлеграм-каналы – тое, што звязана з найноўшымі інфармацыйнымі тэхналогіямі. І калі “Вожык” рэінкарнуецца або на змену яму прыйдзе новае папяровае выданне, у ім, побач з традыцыйнымі карыкатурамі і гумарэскамі, таксама няблага глядзеліся б актуальныя жарты, заснаваныя на сучасных мемах. Але гэта адбудзецца, відаць, яшчэ не вельмі хутка.
Віктар Жыбуль, паэт, філолаг, г. Мінск (29.12.2021)
“Впрошлойжизнивымоглибытькемугодно,нотольконебобром!”, “Вишь ты, кабана он пришёл бить! Ещё неизвестно, кто кого!..” (zviazda.by, 2017)
***
Впервые с журналом “Вожык” я познакомился, когда мне было шесть лет. Помню, ехали с родителями к бабушке в деревню – и купили в дорогу почитать пару журналов, среди которых был и “Вожык”. Видимо, это был номер, посвящённый Дню победы, потому что там было много карикатур на тему войны и анекдотов о “Гансах” и “Фрицах”. Я тогда, естественно, не всё понимал, но картинки мне понравились.
Более тесное знакомство с “Вожыкам” состоялось в студенческие годы, когда я, первокурсник филфака БГУ, подрабатывал – пока ещё на четверть ставки – в журнале молодых литераторов “Першацвет” и сам пробовал себя в разных литературных жанрах. По служебным делам я часто бывал в Доме печати и соседнем здании, где располагаются редакции газет и журналов. И всякий раз, когда я проходил мимо дверей с табличкой “Вожык” и изображением его самого, колючего опекуна нашей сатиры и юмора, мне думалось: а может, и мне предложить туда что-нибудь… весёлое? И вот однажды – дело было в январе 1996-го года – я пришёл туда подготовленным, захватив стихи, перепечатанные на машинке, и несколько номеров “Першацвета” со своими публикациями – для лучшей, так сказать, самопрезентации. Последние двери в конце коридора с табличкой “Бураўкін Генадзь Мікалаевіч, намеснік галоўнага рэдактара” (“Буравкин Геннадий Николаевич, заместитель главного редактора”) были приоткрыты, я несмело постучал и заглянул.
Геннадий Буравкин оказался весьма приятным собеседником. Он сразу же засыпал меня вопросами вроде “А откуда ты родом?”, “А кто твой любимый поэт?” – весь наш разговор сейчас пересказывать не буду, хотя частично помню его и до сих пор. Просмотрев мои стихи и заодно сделав кое-где свои замечания, Геннадий Николаевич сказал:
– Из твоих стихов я выбрал бы для печати пока что вот этот, – он показал на текст под названием “Вецер дзьмуў на Захад…” (“Ветер дул на Запад…”), – но немножко его сократил бы.
Стихотворение напечатали удивительно быстро: уже в марте. (Для сравнения: в газете “Літаратура і мастацтва” я тогда ждал свою подборку… два с половиной года, периодически напоминая о себе и слыша в ответ: “Напечатаем… подожди немного…”.) Но что ещё интереснее – стихотворение оперативно перепечатал журнал “ВУС” – “Видання Українських Сатириків”, перевод сделал Григорий Гаёвый. Затем в “Вожыке” я опубликовал ещё несколько стихотворений и юмореску.
Тогда, в середине 1990-х, я читал “Вожык” довольно регулярно, а некоторое время даже и выписывал. Главным редактором тогда был Валентин Блакит. Периодически печатались эпиграммы и короткие стихотворения Рыгора Бородулина (который иногда скрывался за псевдонимом Савось Авось), пародии Януся Мальца и Михася Скоблы, рассказы и юморески Павла Мисько и Владимира Правосуда… Что хорошо запомнилось: “Вожык” того времени позволял себе печатать сатиру самых разных видов и с самыми разными объектами осмеяния. Чего только стоят вкладыши под названием “Лупцакоўская праўда” с ироническим “культом” лидера Хомутовского автономного округа Лёхи Лупцакова! Сегодня даже невозможно представить себе нечто подобное.
Честно признаюсь, в последнее время “Вожык” я не читал. И всё равно, от вести о прекращении его выхода невольно расстраиваешься: как-никак, старейшее сатирическое издание с богатой историей. Если размышлять о современных аналогах, вообще – о явлениях комического, “бьющих в точку”, то почему-то прежде всего вспоминаются не бумажные издания, а фотожабы, демотиваторы, пародийные ютуб- и телеграм-каналы – то, что связано с новейшими информационными технологиями. И если “Вожык” реинкарнируется либо на смену ему придёт новое бумажное издание, в нём, наряду с традиционными карикатурами и юморесками, неплохо смотрелись бы и актуальные шутки, основанные на современных мемах. Но это произойдёт, видимо, ещё не очень скоро.
Виктор Жибуль, поэт, филолог, г. Минск (29.12.2021)
Ад belisrael. Гэтай восенню стала вядома, што ў 2022 г. спыніць самастойнае існаванне ветэран медыйнага поля Беларусі – часопіс «Вожык». Ён ператворыцца ў старонку (укладку?) газеты «Літаратура і мастацтва», што фактычна значыць канец праекта. Нягледзячы на аптымізм, дэманстраваны самім часопісам (№ 11, 2021).
Кажуць, «Вожыку» было 76. Аднак вожыкаўцы сёлета святкавалі 80-годдзе выдання, бо сатырычны лісток «Раздавім фашысцкую гадзіну», які выходзіў у 1941–1945 гг., лічыцца протачасопісам. Так ці іначай, век пачэсны, і нам закарцела, каб пра «Вожык» штось істотнае было сказана тут і цяпер, на незалежным ізраільскім сайце, даволі актыўна чытаным у Беларусі.
***
У снежні выйдзе ў свет апошні нумар часопіса «Вожык». Здавалася б, што тут асабліва бедаваць – штогод з’яўляюцца новыя, больш запатрабаваныя перыёдыкі, а старыя знікаюць. І ўсё ж «Вожык» выпадае з агульнага шэрагу. Па-першае, ён адзіны сатырычны часопіс у Беларусі, часопіс-доўгажыхар – выходзіў з 1945 года. Па-другое, ён быў паслядоўна беларускамоўны – і ў змрочныя сталінскія часы, і ў пацешныя хрушчоўскія, і ў часы непрыхаванай лукашэнкаўскай русіфікацыі. Па-трэцяе, аўтар гэтых радкоў на пачатку 90-х актыўна друкаваўся ў «Вожыку» і нават стаў лаўрэатам заснаванай ім прэміі імя Ведзьмака Лысагорскага. Таму дазвольце ўсё ж пабедаваць.
За семдзесят шэсць гадоў «Вожык», вядома ж, перажываў і росквіты, і заняпады. Я памятаю часы, калі часопіса было не дакупіцца ў шапіках «Саюздруку», калі свежы нумар ішоў нарасхват у электрычках, калі ўдалыя і смелыя карыкатуры Кастуся Куксо, Аляксандра Каршакевіча і Анатоля Гармазы разляталіся па абшары ад Белавежы да сібірскай тайгі. Па «Вожыку» нашы суседзі вывучалі беларускую мову – як па песнях «Песняроў»!
Здавалася б, сатырычны часопіс і ў новых умовах знойдзе сваё месца пад сонцам. Бо, як вядома, і на ім ёсць плямы. Але, як аказалася, крытыкаваць заганы ў дзяржаве ў нас мае права толькі адзін чалавек. І «Вожык» быў пасаджаны на кароткі ашыйнік. «Вожык» у ашыйніку – вартае жалю відовішча, і пачаў ён на вачах мізарнець, падаў і падаў наклад. Былі спробы рэанімаваць выданне, але беспаспяховыя. Нездарма ў народзе гавораць – толькі ляж пад абразы, адпявалы знойдуцца.
На развітанне з часопісам прыгадаю пачутую аднойчы ў Балгарыі гісторыю. Ёсць на балгарскім узбярэжжы гарадок Залатыя Пяскі з цёплым морам і мяккім, як праз дробнае сіта прасеяным, пяском. Але там доўга не маглі зрабіць курорт, бо ў прыбярэжных вінаградніках вяліся змеі, якія выпаўзалі на пляжы і адпалохвалі адпачыннікаў. На іх палявалі, іх труцілі – нічога не дапамагала. І тады нехта прывёз у Залатыя Пяскі вожыкаў. Праз год там не засталося ніводнага гада.
Мне вельмі шкада зьнікненьня «Вожыка». Я частавата чытаў яго. Раней мая бабуля выпісвала яго – я чытаў яго ў яе ў вёсцы. Пазьней, калі быў у Беларусі, то купляў яго, а потым зь Летувы чытаў яго ў сеціве. І сьмяяўся. Хоць ён стаў апошнім часам праставатым і нават прымітыўным у гумары, бо, вядома, ня мог па ідэалягічных прычынах быць а-ля Charlie Hebdo. Наагул палюбляю гумар, асабліва на сацыяльныя, палітычныя тэмы. Таму навіну аб сьмерці «Вожыка» ўспрыняў зь вялікім засмучэньнем. Да ўсяго гэта сьмерць і так рэдкага голасу па-беларуску. Упэўнены, у будучыні ён адновіцца. Раней я страшэнна палюбляў «Навінкі» – такі часопіс ці газэта павінны быць у нас. Гэта і ё аналяг Charlie Hebdo ці leCanard enchaîné, якія я таксама рэгулярна чытаю і купляю, калі трапляю ў Францыю. Раней нават думаў неяк спрычыніцца да выданьня такой газэты, але патрэбны калектыў.
Цяпер я чытаю «Звязду» і ўспрымаю яе ня так, як яны хочуць – афіцыйна, бо рагачу зь іх прымітыўшчыны і малюнкаў. З газэты «Звязда» можна файна кпіць і сьмяяцца – сваім узроўнем яна сама напрашваецца на гэта.
Я сам чалавек з гумарам, палюбляю пакпіць, нават каліва пазьдзеквацца ў палітыцы, таму лічу, што якраз праз гумар і трэба крытыкаваць усё і ўсіх.
Карацей, калі аднаўляць «Вожык», то, вядома, ня ў тым фармаце, у якім ён існаваў апошнія гады і нават дзесяцігодзьдзі. Думаю, трэба зьліць «Вожык» і «Навінкі» – атрымаецца ідэальная формула.
Д-р УладзіслаўГарбацкі, лектар унівэрсытэту ў Вільні (23.12.2021)
***
«Вожык» я амаль не чытаў. Калі быў малы, то маці выпісвала «Крокодил», таму «Вожык» трапляў у рукі рэдка і выпадкова. І ў параўнанні з «К» выглядаў трохі правінцыйна, мо таму, што пісаў пра тутэйшыя праблемы.
Не магу сказаць, што «Вожык» на мяне неяк паўплываў, на мяне і «Крокодил» не паўплываў, глядзеў карцінкі збольшага. І вось тут, мабыць, галоўнае адрозненне ад «В» – у «К» друкавалі часам выдатных графікаў, якія выходзілі за межы «сатыры-сартыры» на мастацкі ўзровень, у першую чаргу эстэтычна. Тое была сапраўдная графіка. Напрыклад, у Леаніда Сайферціса – тонкая, вышуканая (на ваенную тэму ў тым ліку!), з лёгкім, я б сказаў, шляхетным ці англійскім гумарам. Гэта вельмі ўздымала ўзровень «К». Такіх мастакоў не было ў «Вожыку», на жаль.
Безумоўна, шкада, што «В» «усыпілі», і я б у ягонай рэінкарнацыі паўдзельнічаў. Але ж ягоны аналаг я бачу не «міметычна»-басенны («Вожык» – у фарватэры анімалістычна-драпежнай тэмы «Крокодила»)… Узгадваю назоў англійскага гумарыстычнага часопіса – «ПАНЧ». Панч (англ. Punch) – персанаж англійскага народнага тэатра лялек, яму адпавядае расійскі Пятрушка.
А назву для новага выдання прапанаваў бы такую – «ЧАКАН». З тлумачальнага слоўніка: «1. Штэмпель для выбівання відарысаў на паверхні металічных вырабаў (манет, медалёў і пад.). 2. Інструмент у выглядзе зубіла з тупым ці закругленым канцом, якім робяць чаканку… 3. Старажытная зброя ў выглядзе доўгага дзяржання з насаджаным на яго завостраным з абуха малатком. “У верхнім памяшканні было ціха, праз вузкія вокны лілося пыльнае святло. На сценах віселі старыя чаканы, двухручныя мячы, кальчугі” (Караткевіч).»
Андрэй Дубінін, мастак, г. Мінск (24.12.2021)
***
Аня Гож, маладая і перспектыўная мастачка з цэнтра Еўропы, распрацавала арт-суб’ект «Чакан» (вышыня 20 см, палатно, шыццё, вышыўка па канве, пярловая крупа 1 кг, апілкі). Формаўтварэнне адбылося на падставе зліцця знакамітай скульптуры «Пачакун» і баксёрскай пальчаткі.
Элемент, ужыты ў арнаменце вышыванкі, азначае «сілу» і сведчыць аб пэўнай беларускасці «Чакана». Бо «Чакан»-беларус умее талерантна чакаць (у назве прасочваецца семантыка «чакання»), але тым жа часам акумулюе і сілу (намёк на форму баксёрскай пальчаткі), што выдатна сфармулявана ў першым куплеце гімна Рэспублікі Беларусь: «Шчырасябруем, сілы гартуем». Але гэта толькі парафраз верша «Мужык» (1909 г.) Якуба Коласа:
Я — мужык, а гонар маю.
Гнуся, але да пары.
Я маўчу, маўчу, трываю,
Але скора загукаю:
“Стрэльбы, хлопчыкі, бяры!”
У гэтым жа коласаўскім вершы ёсць тлумачэнне і знешняга выгляду «Чакана», і яго начыння:
Я — мужык, я — сын пакуты,
На мякіне вырас я,
Гічанамі пуза ўздута,
Ногі ў лапцікі абуты,
Бедна вопратка мая.
Гэта і «пачакун-ждун», і «зброя» ў адной абалонцы. На форму носа паўплывала фігурка «Панча-Пульчынэлы» (гл.ніжэй).
Ілюстрацыі ласкава прадастаўлены А. Дубініным, які мяркуе, што выява Чакана магла б стаць лагатыпам новага сатырычнага выдання. ПаЧАКАНім – пабачым…
***
Найчасцей «Вожык» я чытаў у «перабудову», г.зн. у канцы 1980-х – пачатку 1990-х. Дагэтуль памятаю карыкатуру на ўрэдную кабету, што моліцца на партрэт Сталіна, кажучы: «Уваскрэсні, бацька родны, дапамажы справіцца з гэтымі перабудоўшчыкамі…» Аднак у цэлым стылістыка часопіса ніколі не была мне блізкая – тутэйшая газета «Навінкі» на рубяжы стагоддзяў цешыла болей. Падабаліся таксама гумарыстычныя старонкі ізраільскіх рускамоўных выданняў канца 1990-х – напрыклад, газеты «Русский израильтянин». Калажамі, шаржамі ды каламбурамі ад «РИ» дзяліўся з супрацоўнікам «Вожыка» – карыкатурыстам Яўгенам Царковым, які з 2003 г. жыве з сям’ёй у ЗША. Не раз бачыўся з Яўгенам Бацькавічам у рэдакцыі, балазе 20 год таму яна мясцілася ў зручным месцы – побач з кінатэатрам «Кастрычнік», насупраць Акадэміі навук. У той будынак на праспекце Скарыны, адрозна ад суседняга «дома прэсы» на вул. Хмяльніцкага, пускалі без фэйскантролю: дагэтуль дзіўлюся, як сакрэты «Вожыка», «Алесі» ды «Мастацтва» не трапілі ў Пентагон & штаб-кватэру НАТА? 😉
У пачатку 2000-х дух казёншчыны ўсё-ткі лунаў над «Вожыкам», і слушна пісаў філолаг Андрэй Скурко, цяперашні вязень: «Як і іншыя дзяржаўныя выданьні, ён працуе з абабітым за дзясяткі год колам сваіх „вечных сюжэтаў“, якія проста крыху трансфармуюцца — часам без усякай суадноснасьці з рэчаіснасьцю — і мяняюцца месцамі з нумару ў нумар. Перавага абстрактна-побытавай тэматыкі ды алькагольныя рэмінісцэнцыі несьвядома падмацоўваюць каляніяльную зададзенасьць часопіса, маючы на мэце звужаць прастору мысьленьня чытача, каб ён страціў мажлівасьць успрымаць як сьмешныя ды абсурдныя зьявы вышэйшага кшталту і, цераз гэта, зрабіць яго бясьпечным для існае палітычнае сыстэмы» («Arche», №6, 2000). Дзіва што наклад надалей падаў: за апошнія 20 год ён зменшыўся на парадак, і найвялікшым жартам у часопісе выглядаў у 2021 г. доўгі спіс членаў рэдкалегіі (з дырэктарам — 12 чалавек!). На ідышы ў такіх выпадках кажуць: «ба а сах нянькес вэрт дос кінд дэрштыкт». «Дзе нянек многа, там дзіця бязнога».
Св. памяці паэт М. Шабовіч (1959—2021) памёр 16 лістапада — асабіста супраць яго нічога не маю,ёнбыўнегоршыўгэтайцёплайкумпаніі…
Чатыры гады таму, калі «Вожыку» планавалі зрэзаць урадавую фінансавую падтрымку, я без фанатызму заступаўся за яго:
Выданне выконвае важную «псіхатэрапеўтычную» функцыю: актывісты і «простыя людзі» на перыферыі адчуваюць сябе з ім крыху больш абароненымі ад чынавенскіх свавольстваў. Часам праз «Вожык» удавалася развязаць нейкія праблемкі. Высмейвання баіцца і той, хто агулам нічога не баіцца – банальна, але часам спрацоўвае.
Штомесячны белмоўны часопіс, прысутны ва ўсіх раённых бібліятэках, – гэта і сродак пашырэння першай дзяржаўнай мовы. Да таго ж трэба, каб было дзе размінацца літаратурнаму маладняку… (гэтую функцыю «Вожык» сяк-так выконвае нават з тысячным накладам).
Апошнім жа часам і тысячнага тыражу не было, і зніклі тыя смяшынкі-яскаркі, якія шчэ трапляліся ў «Вожыку»-2017…
На вокладках — пацаватыя сатыра й гумар (унутры бадай тое самае). Пазнака «16+» патэнцыйную аўдыторыю, па-мойму, хутчэй адпужвала
Ну, гэта яшчэ сяк-так
Таму пра закрыццё шкадую меней, чым шкадаваў бы раней. Мажліва, насамрэч лепей запусціць новы праект, улічваючы як дасягненні, так і хібы старога.
Вольф Рубінчык, палітолаг, г. Мінск (25.12.2021)
***
Старыя вожыкаўскія карыкатуры гл. на нашым сайце тут:
Ці шкадую “Вожыка”? Так, шкадую. Як шкадуюць БССР, як шкадуюць частку сябе. Але разумею, што дарогі назад няма.
Самае галоўнае, чаго не было ў “Вожыку”, – палітыкі. Для сатыры, прынамсі ва Ўсходняй Еўропе, гэта праблема. Сатыра павінна займацца палітыкай. Пасля кароткага перыяду, калі “Вожык” услед за ўсесаюзным “Крокодилом” друкаваў карыкатуры і пісаў тэксты на палітычныя падзеі (недзе ў 1990-93 гадах), надышоў разгул мужоў з камандзіроўкі і п’яных рыбакоў з русалкамі. Думаю, гэта было нацягнутае ненароднае мастацтва, таму амаль ніхто і не купляў часопіс апошнія гадоў дваццаць пяць. А так брэнд – трывалы, можна паспрабаваць адрадзіць, але, безумоўна, цалкам з новым зместам і бліжэй да народа.
.
Павал Касцюкевіч, перакладчык, пісьменнік (28.12.2021)
Пишет Олег Новиков (газета «Новы час», 08.03.2021)
Комсомолка, спортсменка, красавица. Можно также добавить: хорошая мать, верная жена плюс передовик производства. Примерно так выглядела образцовая советская женщина. Те, кто не соответствовал стандартам, попадали в том числе под огонь «Вожыка» и других сатирических журналов.
Cемейный конфликт. «Катайся, катайся, голубка, на государственной машине! Скоро докатаешься до того, что меня на вороных прокатят»
Такие типажи, как взяточницы, женщины с низкой социальной ответственностью или самогонщицы почти никогда не исчезали со страниц «Вожыка». Однако были и другие. Например, после войны постоянными героями издания оказались жёны функционеров. Высокий социальный статус и хороший заработок мужа позволял такой женщине не работать, что само по себе раздражало простых трудящихся. «Вожыку» регулярно приходилось призывать таких женщин быть скромнее.
С точки зрения нынешнего белоруса, наверное, непонятны медиакампании против женщин-любительниц частых браков. Возможно, такие женщины не выполняли план, думая об очередном романе? А может, они были угрозой для других семей, разрушая тем самым ячейку социалистического общества? Так или иначе, к подобным подругам жизни тот же «Вожык» был безжалостен.
– Четыре раза я женился неудачно, но наконец нашёл тебя.
– Что ж, милый, думаю, что в седьмой раз в муже я не ошибусь.
Где-то в 60-е преимущество прописки в городе стало для некоторых девушек с периферии явным и очевидным. Чтобы стать той же минчанкой или витебчанкой, провинциалки придумывали разные схемы. Например, можно было завести флирт с будущим аспирантом, которого после окончания ВУЗа точно не распределят в деревню. Правда, как свидетельствует карикатура, в этом деле можно было и жестоко промахнуться.
– Не хочешь в район ехать? А обещала со мной на край света…
– А я надеялась, что ты в аспирантуре останешься.
Хронический дефицит всего на рубеже 60-70-х порождал у советских белорусок разные формы решения проблемы. Среди них – забег по магазинам во время рабочего дня, когда очереди там были не такие большие. Начиная с середины 60-х, эта практика приобрела такие масштабы, что для борьбы с ней пришлось мобилизовать сатириков.
– Чего в рабочее время по магазинам бегаете?
– Так у нас же производственная гимнастика.
Ещё одна необычная категория – любительницы моды. Женщинам в то время навязывалась установка носить то, что продавалось в обычных магазинах, а не гоняться за красивой одеждой. Ещё больше от того же «Вожыка» доставалось женщинам, которые перенимали моду с Запада. Так, в 70-е на страницах журнала любили смеяться над сторонниками стиля субкультуры хиппи.
– Посмотри, какие модные шмотки пропадают!
Но в неформальном первенстве «самой экстравагантной антисоциальной женщины БССР» первое место однозначно занимает героиня карикатур времён перестройки. Тогда в «Вожыке» высмеивали ревнивых сотрудниц аппарата КПСС, которые жаловались в партструктуры на своих супругов. Поскольку исключение из партии за аморальное поведение означало крест на карьере, любители «ходить налево» вынужденно становились верными семьянинами.
– Чем ты удерживаешь своего мужа?
– Грацией, а ты?
– Парторганизацией.
Впрочем, надо констатировать, что накануне 8 марта «Вожык» никогда не делил белорусских женщин на положительных и на тех, кто временно отклонился от линии партии. Просто поздравлял всех.
35 лет назад в рамках антиалкогольной кампании в БССР вовсю бушевала борьба с алкоголизмом. На фронт борьбы с зелёным змеем был брошен и флагман белорусской советской сатиры.
Кто не знает, старт антиалкогольной кампании положило Постановление ЦК КПСС («О мерах по преодолению пьянства и алкоголизма») и Постановление Совмина СССР № 410 («О мерах по преодолению пьянства и алкоголизма, искоренению самогоноварения») от 7 мая 1985 года. Всем партийным, административным и правоохранительным органам предписывалось решительно и повсеместно усилить борьбу с пьянством и алкоголизмом. Судя по карикатуре того времени в «Вожыке», партия и правительство имели намерение избавиться от целого пакета негативных явлений, связанных с вредной привычкой.
Антиалкогольная тематика тут же стала доминировать во всех СМИ, включая журнал «Вожык», на страницах которого появилась специальная рубрика «Сатирический вытрезвитель». Уже первые публикации выявили противоречия позднего социализма. Судя по некоторым материалам, быт алкашей на фоне серой жизни трезвых трудящихся выглядел довольно ярко, даже романтично, благодаря в том числе необычным названиям крепких напитков. Пример тому – стихотворение Николая Вершинина.
– Слышишь, соседушка: осень, а как сиренью запахло.
– Так это ж Петров снова одеколона напился.
По ходу компании очень скоро авторам «Вожыка» пришлось критиковать не столько злоупотребление водкой, сколько реакцию населения на кампанию. Например, в ответ на дефицит водки приобрела популярность практика употреблять любые напитки с содержанием алкоголя, включая парфюмерию.
Впрочем, некоторые успехи у кампании наблюдались. Например, дружинники, получив соответствующую ориентировку, вынудили любителей распивания водки в общественных местах быть осторожными. Правда, последние, судя по следующей карикатуре, скоро нашли противоядие от подобных рейдов.
– Хе-хе! Ходите, ходите… Мы теперь дома пьём…
В 1985—1986-м многие заведения приобрели приставку «безалкогольный». Например, обычные бары объявлялись «безалкогольными». Но, естественно, это была только фикция. Судя по рисунку, природа заведения в силу инерции сохранялась.
– Где же ты сегодня наревизорился?
– В безалкогольном кафе.
Ещё одним знаком той эпохи была поголовная запись в Общество трезвости. Неудивительно, что вскоре «Вожыку» пришлось реагировать на сигналы о том, что зачастую в Общество записывали далеко не непьющих.
– А ему не нальём! Он взносы в общество трезвости не заплатил.
Несмотря на все жёсткие меры, любители заложить за воротник каким-то образом дотянули до весны 1987-го, когда состоялся очередной пленум КПСС. Судя по всему, там обратили внимание на негативные последствия кампании (например, рост наркомании и самогоноварения) и в результате ослабили гайки. Буквально сразу рубрика «Сатирический вытрезвитель» в «Вожыке» исчезла. Зато в рамках новых циркуляров журнал начал активно критиковать всех, кто тормозил инициативу на местах, мешал гласности, руководил по старым схемам. Одним словом, началась перестройка, которая вскоре изменит почти всё.
Новая эра также внесла свои коррективы в мир любителей сорокаградусной.
Давно и не мной замечено: идеологи привластные пытаются подражать своим оппонентам. Обычно получается не очень… Припоминаю «массовый» митинг у кинотеатра «Киев» 21.08.2020, с участием актива БРСМ и союза жэншчын – человек от силы 300 собралось со всего Центрального района (где более 100 тыс. жителей).
Афишка «ямыбацек» с ул. Мозырской – её там мало кто и видел 🙂
Теперь вот – «голос настоящего спортивного сообщества Республики Беларусь». Официоз решил дать отпор петиции с требованиями честного голосования, наказания виновных в избиениях и т. д., которую подписали уже более 1000 человек. Похоже, подписанты «честного» письма даже не понимают, насколько глупо выглядят, когда говорят о себе как о «настоящем» сообществе – и тут же призывают не делить спортсменов на «своих» и «чужих», предлагая вспомнить об «объединяющей силе спорта».
Тем временем, как напомнило интернет-издание «Трибуна», заблокированное на территории РБ ещё в августе (но кому надо, тот найдёт способ обойти блокировку :)), «Белорусские спортсмены продолжают находиться в местах лишения свободы». Примеры:
Бывший член сборной Беларуси по боксу Александр Полуянов был задержан 15 ноября на «Площади перемен». Суд назначил наказание в виде ареста на 15 суток. На свободу боксер выйдет 30 ноября.
Тренер РЦОП по футболу Руслан Протасеня был задержан 15 ноября за участие в несанкционированном митинге. Специалиста задержали возле «Площади перемен». 16 ноября Протасене дали 14 суток ареста. На свободу он должен выйти 29 ноября.
11 ноября состоялся суд над Ольгой Хижинковой, которая была задержана 8 ноября. Ей сначала дали 12 суток, но затем осудили еще раз на 15 суток. На свободу Ольга должны выйти 5 декабря.
Пока эти люди не на свободе, рассуждать о некоем «единстве», как минимум, не этично. Почему-то был о велосипедистке Наталье Цилинской лучшего мнения…
После разгона 15.11.2020 «площадь Перемен» притихла. Мурал не восстановлен, забор остался без ленточек. По детской площадке с 16-го расхаживают люди в чёрном; они же (с дубинками) патрулируют квартал, отнесённый городскими властями к «деструктивным». Меньше стало и бело-красно-белых флагов в окнах домов на ул. Червякова и Сморговском тракте – возможно, потому, что администрация района (Петруша & Co.) стала «наезжать» на квартировладельцев через председателей жилищных товариществ. Вон чего cтряпают:
Всё больше жизнь напоминает трагикомедию Стругацких «Жиды города Питера, или Невесёлые беседы при свечах», а то и старый анекдот: «Завтра вам надо явиться на площадь для повешения» – «А верёвку и мыло с собой брать или на месте выдадут?» Ну что ж, и т-щ Передня Вадим Александрович влип в историю 🙁 Впрочем, угодил в неё он раньше.
На днях главбосс Петруши, Передни и проч. снова потоптался по бело-красно-белому флагу, уже без обиняков назвав его «фашистской символикой». Что ж, на постановление Учёного совета Института истории Академии наук Беларуси от 12.09.1991, опубликованное на белорусском языке, я ссылался в начале октября с. г.; сегодня переведу фрагменты на «великий и могучий»:
Исходя из того, что герб «Погоня» имеет многовековую историю и отражает совместную героическую борьбу белорусского и литовского народов за свою независимость;
– что в гербе «Погоня» отражены национальные цвета белорусского народа – белый и красный;
– что герб «Погоня» и геральдически связанный с ним бело-красно-белый флаг в 1918 году утверждены Секретариатом Белорусской Народной Республики в качестве государственных символов Беларуси;
– что под символами «Погоня» и бело-красно-белым флагом развивалось и развивается белорусское возрожденческое движение,
Учёный совет Института истории АНБ предлагает:
Утвердить в качестве государственных символов Республики Беларусь герб с изображением «Погони» и бело-красно-белый флаг.
Там ещё три менее релевантных пункта, их опускаю. Документ подписали все видные деятели института – доктора и кандидаты исторических наук. И мне представляется, что, к примеру, зав. отделом военной истории Алексей Литвин, десятилетиями изучавший документы в архивах, чуть получше разбирается в символике фашистов и коллаборантов, чем «тоже историк» из Могилёвского пединститута, почти сразу ставший профессиональным идеологическим работником (в 24 года – ответственным секретарём шкловской ячейки общества «Знание»).
Понятно, что «правильная» идеология в наше время теснит науку далеко в арьергард, но не всегда же так будет?.. А покамест озвучу «рацуху» для идеоработников: скоро Новый год, белорусские города заполнятся Дедами Морозами & Санта-Клаусами. Многие работают под крышей государственных культурных учреждений, а цвет одежды у них какой?.. То-то же. По-моему, давно пора переодеть этих подозрительных личностей в чёрные или, на худой конец, серые балахоны, снабдив игрушками нового типа – дубинками, газовыми баллончиками и наручниками (лучший подарок детворе, чтобы привыкала к жизни; собственно, привыкает уже не первый месяц).
В сентябре 2020 г. кто-то намекал на древний флаг и при помощи забора, ограждающего стадион «Орлёнок» (Минск, Каштановка)
Тут пишут, в Беларуси «резко выросло число желающих иметь охотничье оружие» – наверное, не просто так 🙂
Ещё один «экскурс в историю». В марте 2017 г. предлагал вместо одного большого марша проводить множество небольших:
Необязательно всей массой шагать на главный проспект, где преимущественно административные здания; это удобно для журналистов, но также и для властей. 25.03.2017 последние подготовились заранее, нагнали «космонавтов»-омоновцев, рассекли толпу. Почему бы не «порвать шаблон», не собраться относительно небольшими (150-200) группами в микрорайонах типа Серебрянки, Уручье, Грушевки, Малиновки? Пока «силы неприятеля» будут сосредоточены в центре города, есть смысл организовать шествия под национальными цветами в «спальных районах», не прося ни у кого разрешения. Так праздник затронет большее число обывателей, а кто-то, пожалуй, и присоединится к колоннам.
Проигнорировали тогда ЛОМы, они же «лидеры общественного мнения», сию концепцию, основанную на известном принципе «мыслить глобально, действовать локально» (нет, к Римскому клубу я не имею отношения). Однако не прошло и четырёх лет, как в Минске приняли-таки «новый формат акций протеста»; в воскресенье 22 ноября во многих местностях столицы прошли «районные марши». Кто-то даже додумался отвлечь внимание «силовиков», пустив слух о сборе в центре Минска 🙂
Увы, актуальным остаётся и другое моё наблюдение 2017 г.:
Беда в том, что большинство жителей Беларуси среднего и старшего поколений блуждает между трёх сосен – Позняк (этнонационализм), Алексиевич (мешанина западного либерализма и социализма) и Лукашенко (тут всё ясно без «измов»). Альтернативы зажигаются и гаснут, словно падающие звёзды…
От писательницы-лауреатки многого не ждал (особенно после прошлогоднего казуса с исключением Павла Северинца из ПЕН-центра), но в 2020 г. она выбрала слишком уж витиеватый путь даже по меркам прежних лет… В феврале 2020 г. похваливала Лукашенко за «сопротивление Москве»; в августе вошла в Координационный совет, задачей которого было заставить кое-кого покинуть власть… Допустим, но если условием вступления в этот совет являлось нахождение на территории Беларуси, может, не стоило выезжать из страны в конце сентября? Впрочем, Светлана Александровна говорила друзьям, что уезжает лишь на месяц, а в начале октября подтвердила, что намерена вернуться. Тогда уж следовало хотя бы попробовать въехать в Беларусь, прежде чем (позволять дружественным журналистам) делать новое заявление («Светлана Алексиевич небудет возвращаться вБеларусь, пока Александр Лукашенко остается увласти», 20.11.2020).
Трудно понять, как эта линия поведения члена президиума КС согласуется, к примеру, с линией другого члена президиума (Марии Колесниковой, порвавшей паспорт и обрекшей себя на тюремное заключение, лишь бы не оказаться за кордоном). Полагаю, Координационный совет, о котором я ещё в начале сентября писал, что «ничего лучшего пока не просматривается», ныне исчерпал себя: его дальнейшее существование становится не только бесполезным, а даже вредным. Может быть, роспуск и выглядел бы как тактическое поражение, но стратегически такой шаг расчистил бы площадку для иных, более эффективных инструментов политической мобилизации. А кроме того, возможно, сберёг бы силы для будущих боёв.
Среди вышеупомянутых «трёх сосен» менее всего запятнал себя в последние месяцы Зенон Станиславович сотоварищи. Пожалуй, поддержу некоторые его тезисы от 21.11.2020. Например, о «народном ультиматуме», объявленном в октябре с. г.:
Определение срока существования для режима Лукашенко личностями, которые не имеют политической силы, выглядело анекдотически. Но главное, что белорусы реально ещё не готовы для всеобщей забастовки ни организационно, ни материально, ни духовно. Нужны были ещё время и труд…
Пока что белорусы выходят в основном протестовать. Царит дух солидарности и протеста. Это надо учитывать. Тем, кто созрел для сражения за национальные идеалы вольной Беларуси, следовало бы готовиться к партизанской борьбе. Она почти неизбежна.
Вообще же, конечно, трудно ожидать от человека, двадцать пятый год отсутствующего в стране, что он возглавит подготовку к «партизанской борьбе» либо саму борьбу. Печалька в том, что фигуры, равновеликой З. Позняку, в протестной Беларуси осенью 2020 г. не видать. Кого уж нет, а кто – в тюряге…
Всё же я надеюсь, что во время (или после) «Всебелорусского народного собрания», когда массы поймут, что их в очередной раз облапошили, выкристаллизуется некая «четвёртая», поистине народная сила. Она рекрутирует всё лучшее, что было (или есть) у трёх других, и Беларусь «вытащит себя за волосы» из той трясины, в которой очутилась.
Завтра – 90 лет со дня рождения В. С. Короткевича (1930–1984). Юбилейный вечер, намечавшийся ранее, отменен из-за эпидемии COVID-19… Ну, а мы с женой снова прогулялись по «короткевичским местам» Центрального района г. Минска. Не смог отказать себе в удовольствии сфотографироваться с новой книжкой («Іудзейнасць» – та, где синее по белому; есть уже и отзыв).
У кинотеатра «Киев». В. Короткевич приходил сюда 50 лет назад, в 1990 г. здесь выступал З. Позняк, а в 2020 г. работали «ди-джеи перемен»
У дома, где в 1967-73 гг. жил В. Короткевич (ул. В. Хоружей)
Прорываюсь в помещение, где в 1971 г. регистрировался брак В. Короткевича и В. Никитиной
Одним из неприятелей Владимира Короткевича в 1960-е годы был Яков Герцович (1910-1976). Довольно поверхностно об этом человеке в 2020 г. отозвались как филолог Сергей Шапран («имел устойчивую репутацию критика-погромщика»), так и недалёкий д-р исторических наук Эммануил Иоффе («талантливый сатирик» и т. п.). Истина где-то между?
Полагаю, по сути своей Я. Г. был «средним», напуганным советским евреем. В конце 1940-х ввиду борьбы с космополитизмом журналист Герцович хотел покончить с собой, но лишь поранил себя выстрелом из револьвера (см. статью Владимира Мехова «Во мраке девятого вала»). Какая уж там сатира в «Вожыке» 1950-х годов… «Пуганая ворона и куста боится» – «охранительные» претензии Я. Герцовича отчасти иллюстрировали эту пословицу. Следует учесть и мнение Владимира Гниломёдова (нач. 1970-х гг.): «Яков Герцович – человек, я убедился, не подлый, он искренне верит в идеалы коммунизма, в политику партии. Это осталось у него с 20-х годов. Он комсомолец той поры».
Тёплая зима 2019/2020, возможно, пополнила клуб тех, кто ностальгирует по прошлому, когда такого понятия, как «смена климата», вообще не существовало. Между тем, как свидетельствует архив журнала «Вожык», каждая зима была для БССР и её населения серьёзным вызовом.
Больше всех от зимы страдала деревня с её слабой инфраструктурой. Сюжет о коровах, которые мёрзнут на холодных фермах зимой, почти на протяжении 45 лет (!) присутствовал в карикатурах журнала. На тех рисунках менялся исключительно антураж, поскольку, пока коровы мёрзли, технический прогресс не стоял на месте.
Однотипность рисунков на тему жизни деревни легко объясняется состоянием зимних дорог республики. Из-за него художникам при всём желании было трудно попасть в деревню. И не только, кстати, им.
Что касается городов, то они во время зимы больше всего страдали от гололёда. Утешало прохожих, если верить «Вожыку», только то, что жертвами коварного льда иногда были и чиновники.
Тема вечного дефицита зимой играла новыми красками.
Зима во времена БССР была суровым временем для любителей искусства и кино. Практически ежегодно «Вожык» возмущался низкими температурами в клубах. Однако поскольку фейсбука тогда не было, культурные объекты всё равно не пустовали.
Впрочем, присущие временам БССР бесхозяйственность и разгильдяйство имели позитивные стороны для детей. Зимой пионеры (а как же октябрята? – belisrael) превращали заброшенные строительные площадки в настоящие игровые парки.
Правда, долго кайфовать никому не приходилось. Любимая партия стремилась нон-стоп держать общество в своём информационно-политическом поле, в том числе за счёт всякого рода кампаний. Об одной из них – охоте на стиляг в БССР — мы с помощью карикатур «Вожыка» расскажем в следующий раз.
* * *
«Здесь не танцуют буги-вуги». Как «Вожык» со стилягами боролся
Продолжаем вояж по страницам флагмана белорусской советской сатиры. В этот раз вспоминаем, как «Вожык» боролся против стиляг— молодёжной субкультуры в СССР 1940-1950-х годов.
Журнал «Вожык», помимо всего, является индикатором социальных процессов в советской Беларуси. Городская тематика захватила издание только в начале 70-х, когда пришла вторая волна индустриализации и наш край стал преимущественно урбанистичным.
Соответственно, до того больше внимания уделялось проблемам деревни. Среди прочего «Вожык» безжалостно боролся с теми молодыми сельчанами, которые филонили посевные и уборочные, пьянствовали, крали с колхозных складов, ставили личное выше общественных и партийных задач.
Что касается городской молодёжи, то приблизительно до середины 50-х «Вожык» интересовался ей редко. Разве что время от времени от его авторов доставалось хулиганам.
Пасторальные мотивы преобладали в журнале «Вожык», пока в Москве не объявили «крестовый поход» против космополитов – любителей Запада, под каток которого также попали молодые люди, которые интересовались джазом и прочими импортными культурными фишками. В 1949-м на страницах московского «Крокодила» вышла статья «Типы уходящего века», которая стала манифестом войны со стилягами, кульминация которой придётся на 50-е.
Постепенно пришлось подключиться к той кампании и Минску. В октябрьском номере «Вожыка» за 1955 год имело место историческое событие: впервые в качестве антисоциального элемента был показан типаж, похожий на стилягу. Помимо всего это означало, что Минск вышел из алгоритма жизни города, который зализывает раны войны. Белорусская столица начинала жить в нормальном ритме большого города с соответствующей полифонией потребительских предрассудков его жителей.
«Был на конкурсе я джазов,
обалдел от джазов сразу.
Буги-вуги, самба-мамба,
чувствую, приходит амба».
Примерно так звучали на советском радио куплеты против стиляг. А у «Вожыка» были свои методы борьбы с «плесенью» (так в официозе часто называли стиляг). Он крыл неконструктивную молодёжь стихами и карикатурами.
Кульминация борьбы со стилягами у «Вожыка» пришлась на 1958 год. Одновременно его авторы пытались агитировать за некий альтернативный позитивный стиль. Согласно журналу, молодой белорус хорошо работает и в свободное от трудовых рекордов время вместо разных буги-вуги пляшет в ритме народных танцев. Однако вскоре от таких поисков отказались. Стало ясно, что нужна своя эстрада.
Листая страницы «Вожыка», можно заметить интересный феномен. Судя по карикатурам, все, кто не хотел вести советский образ жизни в 50-е годы, постепенно так или иначе заимствовали фишки стиляг. На рисунке 1959 года типичный тунеядец носит так называемые «ботинки на манной каше» — характерный атрибут гардероба стиляг.
Культурологи утверждают, что стиляги в СССР начали постепенно исчезать после Московского всемирного фестиваля молодёжи и студентов, который состоялся в 1957-м. По его следам был легализован джаз и либерализирован дизайн молодёжной одежды. Кроме этого, благодаря Гагарину и десталинизации, Запад охватила волна симпатии к СССР, присущая также молодёжным субкультурам (например, американским битникам).
До начала рок-революции и эры хиппи (примерно 1964-1967) тема враждебной Советам юношеской контркультуры в журнале «Вожык» почти исчезает. Хотя осторожное отношение к тем, кто не соответствует стандартам обычного советского трудящегося, как видим на карикатуре 1961 года, всё же присутствовало.
Чытачы belisrael.info ўжо знаёмыя з творчасцю С. Гафштэйна, ураджэнца Мазыра (1934), настаўніка, выдатніка асветы БССР, які з 1997 г. жыве ў Ізраілі. Пазалетась мы друкавалі вялікую падборкуяго рускамоўных вершаў, а зараз прапаноўваем беларускамоўныя. Пятага лютага 2019 г. аўтару спаўняецца 85 – да 120, дарагі Сямён.
С. Гафштэйн каля сваёй кватэры ў хостэлi ў Ерусалiме. 26 студзеня 2019. Фота рэдактара belisrael.info
* * *
ЗДАРЭННЕ Ў ПУШЧЫ
(гумарэска)
Узяў Шушкевіч дубальтоўку,
А гэта шчэ было зімой,
Ды паляваць пайшоў на воўка,
Мароз трашчаў аж божа ж мой…
Куды падзецца Станіславу,
Ад холаду яму капут,
Тут, можа, выпіць бы на славу,
Ды дзе у лесе крама тут?
Пячэ мароз праз цела тлушчу,
Не чуе ног, не чуе рук,
Ды бачыць, як брыдуць па пушчы
Два хлопцы — Ельцын і Краўчук…
Вось падыйшлі бліжэй, пытаюць:
«Ты трэцім будзеш?» — Ну але ж!
— Гарэлку, мабыць, хлопцы маюць,
Як ім адмовіш, грэцца трэ’ ж…
У леснiковую хаціну
Зайшлi тры бравых хлапчукi,
I мемарандум праз хвіліну
Падпісан імі вось такі:
Жылі мы ўсе ў вялікай згодзе,
За стол адзін нас не ўсадзіць,
Дык хай у кожным агародзе
Свой прэзідэнт цяпер сядзіць…
Няхай сядзіць і грэе пуза,
І радуе рабочы клас,
Садружнасць хай замест Саюза
Навекі будзе тут у нас…
* * *
І расчынілі ў пекла дзверы,
Бо стала не жыццё, а – гэ…
Жылі мы ўсе ў СССРы,
Пакутуем у СНД…
1991 г.
Карыкатура з часопіса «Вожык»
З САЛДАЦКАГА СШЫТКУ
* * *
Сонцам азарыліся палеткі,
Конікаў званы ў траве чуваць,
З маладой настаўніцаю дзеткі
Зранку выйшлі ў поле пагуляць…
Радасць іх, іx смех вясёлы гэты,
Зазвінелі ў палявой цішы,
І той шчыры смех, такі прыветны,
Вельмі мне прыйшоўся па душы…
Хай жа радасць будзе іх бясконцай,
Хай ім воч не сцеліць смутку цень,
Каб заўсёды ім свяціла сонца,
Як і ў гэты ясны летні дзень…
І таму да болю я сціскаю
На пасту сталёвы аўтамат,
Каб дзіцячы смех не абрывалі
Ворагавы куля ці снарад…
1957 г.
* * *
Беларусь, як я цяпер далёка,
Ад цябе, радзіма ты мая…
Хоць i тут цудоўна ўсё навокал,
Па табе адной сумую я…
Калi б толькi на адно iмгненне
Апынуцца зноў я дома мог,
Ведай, што я стаў бы на каленi,
Цалаваў бы пыл тваіх дарог…
Птушак спеў тады б я слухаў звонкi,
Захапляўся б водaрам палёў…
Дарагая, любая старонка,
Ой, калi ж цябе я ўбачу зноў…
1957 г.
От редактора belisrael.info
После моей более годичной давности просьбы и неоднократных напоминаний, Семен начал писать книгу о своей жизни, где будет много историй.
Снежнае шоу, снежная каза, снежны шалом! «И нет нам покоя ни ночью, ни днем» – гэтак хацелася падкласці свінчо аматарам пазітыву, пабурчаць, паскуголіць і пахныкаць… Але ж не, скулля – толькі насмешкі, толькі хардкор.
Светлая навіна – «Вожык», якому зрэзалі дзяржпадтрымку, будзе жыць. Прынамсі так сцвярджае вядомы карыкатурыст (і намеснік галоўнага рэдактара) Аляксандр Каршакевіч. Добра, як небяспекa мінула, то пасмяемся крыху і з самога «Вожыка», і з майстра «добрых жартаў». Такую во пярліну пра дарагое, але даступнае жыллё знайшоў у № 3, 2017.
Ну, пэўна, жыве ў выданні, заснаваным за Сталіным, невыкараняльная традыцыя – тлумачыць народу, як весела яму жывецца. Прыпамінаю выпуск напярэдадні выбараў 2006 г. са шчаслівымі тварамі беларусаў на фоне кагадзе пабудаванай Нацыянальнай бібліятэкі. Ці патрэбныя гэткія палітінфармацыі ў часопісе, які пазіцыянуе сябе як сатырычны? Мо лепей ангажаваць даследчыка Аляксандра Чубрыка, які, абмяркоўваючы «дэкрэт № 1 пра садзеянне занятасці», прыняты ў дадатак да «антыдармаедскага дэкрэта № 3», выявіўся не абы-якім дасціпнікам? Тут мяне штурхаюць пад руку… OK, начальства лепей ведае, каго кушаць што такое сатыра – куды нам, прафанам…
Калі пералічваў гумарныя СМІ, то ледзь не забыўся згадаць ліберальна-пастаральную «БелГазету» з яе зайцамі ды іншымі жывёламі ад Васіля Пачыцкага. Кампанія «Ўключы мазги» [sic] была задумана хораша, таму і прынесла тактычную перамогу. Трасянка ў назве – маркетынгавы ход накшталт «велописедов», якія вярнуліся ў Мінск пасля перыяду выгнання.
Фрунзенскі раён, 28.01.2018
Праз краўдфандынг рэдакцыя сабрала грошы на падпіску для бедных і няшчасных чыноўнікаў, і нават, кажуць, больш чым трэба. Радуе, што ёсць яшчэ порах фінансавыя рэсурсы ў краіне, ды ніхто не забароніць мне гукнуць: малая будзе аддача ад той падпіскі. Раздаючы бясплатныя асобнікі, я пачаў бы з моладзі, няхай нават «чэснай», БРСМаўскай…
Аднойчы гэтае выданнечка, тады яшчэ пад назвай «Белорусская газета», падшпіліла і нас з Якавам Гутманам. Хто не ў танку, тыя ведаюць пра гісторыю са зносам сінагогі ў Мінску (верасень 2001 г.); гэтую гісторыю ў 2013 г. нават ізраілец Барух Кра выдаў у эфір свайго каналу. Дык вось, у час зносу адбыліся: а) пратэст двух барбудас на Дзімітрава, а потым ля Мінгарвыканкама, на плошчы Незалежнасці; б) затрыманне пратэстоўцаў сіламі міміліцыі. Газета адрэагавала па-свойму – гл. апошнія два сказы:
ВЫРАШАЕМ КВАТЭРНАЕПЫТАННЕ
Раніцай 25 верасня рабочыя ЗАТ «Камкон» пры дапамозе тэхнікі пачалі бурыць сцены двухпавярховага цаглянага будынка, змешчанага па вуліцы Дзімітрава, 3 (пабудаваны ў 70-я гады XIX стагоддзя на сродкі яўрэйскай абшчыны Мінска пад бібліятэку, школу і сінагогу; у гады ВАВ у будынку, уключаным у тэрыторыю мінскага гета, знаходзіўся яўрэйскі дзіцячы дом). Ім паспрабавалі перашкодзіць прэзідэнт Сусветнай асацыяцыі беларускіх яўрэяў Якаў Гутман і іншыя актывісты. Ахова гвалтоўна выціснула пратэстоўцаў за агароджу. Разбурэнню пабудовы не змог перашкодзіць нават старшыня Камітэта па ахове гісторыка-культурнай спадчыны пры Мінкультуры Дзмітрый Бубноўскі, які прывёз будаўнікам прадпісанне аб спыненні работ. Бубноўскі выклікаў нарад міліцыі, які прыпыніў знос будынка. Калі чыноўнік пакінуў аб’ект, то да будынка пад’ехала група афіцэраў міліцыі. Яны адмовіліся забяспечыць выкананне прадпісання Бубноўскага. Адзін з афіцэраў, старшы лейтэнант, заявіў: «Разбірайцеся праз суд. Гэта не наша справа. Мы падпарадкоўваемся не Міністэрству культуры, а МУС, і ловім бандытаў». Відаць, такімі і з’яўляюцца ўдзельнікі пікета, якія пратэставалі супраць зносу будынка былой сінагогі. Суд над імі назначаны на 2 кастрычніка.
Вельмі смешна – амаль як у таго Чубрыка, памножанага на «Вожык» з дамешкам тутэйшага КВЗ.
Першы месяц 2018-га адзначаны шэрагам буч вакол беларускай адукацыі. Адныя выступаюць за нацыянальны ўніверсітэт з выкладаннем на белмове, іншыя агітнулі супраць. Лёс Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта ў Вільні падвіс на валаску. У сеціве шырака абмяркоўваўся, мякка кажучы, неадэкватны адказ прэс-цэнтра мінадукацыі РБ на зварот Ганны Севярынец (а чаго дзівіцца – год таму папярэджвалі мы, што Андруша Л., які цяпер працуе ў прэс-цэнтры, далёка пойдзе…)
Зноў заўважу, я не супраць універа з беларускай мовай навучання – і як магу быць супраць, калі ў сярэдзіне 2000-х чытаў у адной сталічнай ВНУ па-беларуску курс «Асновы права». Аднак усё ж не варта рабіць фетыш з мовы, дый з тэрыторыі знаходжання ўстановы. Нават калі ўдасца сабраць прыстойны калектыў беларускамоўных выкладчыкаў (пазіраючы на завадатараў справы, сумняюся, што ўдасца – яны і з сайтам сваёй арганізацыі ледзь даюць рады), то пад прыглядам такога міністэрства ўніверсітэт рызыкуе неўзабаве паўтарыць лёс гуманітарнага ліцэя імя Я. Коласа (2003), мінскага ЕГУ (2004) або, да прыкладу, «Энвілы» (2011).
Адзін добры праект важыць больш, чым два пасрэдных. Памысна было б аб’яднаць высілкі выкладчыкаў ЕГУ, які пакуль не саўсім страціў давер Еўрапейскага Саюза, «ініцыятыўнай групы Трусава», шэрагу іншых энтузязістаў – ды стварыць за межамі РБ суперустанову з прыярытэтам беларускай мовы. Неабавязкова ў Літве, якая паказала сябе ў справе Алеся Бяляцкага, – ёсць менш залежныя ад тутэйшага ўраду краіны з даволі моцнай беларускай дыяспарай (Эстонія, Чэхія…) А ў сучаснай Беларусі, з яе адменай уступных іспытаў у гімназіі, «жэстачайшым размеркаваннем выпускнікоў» ды іншымі фокусамі, на кожнага Міколу Вавілава знойдуцца свой Трафім Лысенка і купка Прэзентаў (далёка не падарункаў).
Нягоднікі вакол быццам бы не пераважаюць, але чаму ж яны апаноўваюць камандныя вышыні?.. Адна істота ўзначаліла цэлы грамадскі рух, нават квазіпартыю – мала ёй было тэлебачання, дзе 22.01.2018 яшчэ не асуджаныя «рэгнумаўцы» атаясамліваліся з забойцамі, «чорнымі рыэлтарамі» (прысуд па справе Алімкіна, Паўлаўца і Шыптэнкі будзе агучвацца толькі 2 лютага)… А потым гэтая самая істота з падначаленага ёй экрана павучае «сваіх» гледачоў, што такое добра і што такое блага ў гісторыі з «Хартыяй-97». Было б смешна, каб не сумна.
Між іншага, мяркую, што не апошнім матывам у рашэнні аб блакіроўцы «Хартыі» была банальная зайздрасць. Які б ні быў рэсурс «жаўтаваты», а прыцягваў штодзённа дзясяткі тысяч наведвальнікаў; між тым «адзіны партал дзяржаўных інтэрнэт-СМІ» belsmi.by, на які ставіла міністэрства інфармацыі РБ у 2015 г., так і не ўзляцеў. Абысці блакіроўку няцяжка, тым не менш наведванне charter97.org за тыдзень абвалілася. І ўсё адно на гэты сайт заходзяць у сотні разоў часцей, чым на казённыя «СМІ Беларусі»… (Тут не будзе лішнім павіншаваць з вяртаннем у сеціва рэсурсы евреи.бел і berega.by, пажадаць ім «хартыйнай» папулярнасці :))
Пазіраючы на БТ, «СБ» і іншыя крыніцы (дэз)інфармацыі, почасту згадваю Уладзіміра Караткевіча з яго выслоўем, цытую з памяці: «хто ў царкве хрысціцца найбольш імпэтна, той і ёсць злодзей». Ну сапраўды, пра мараль у нас разважаюць, як правіла, тыя, у каго рыльца вядома ў чым… Узяць адміністрацыю Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, якая разрадзілася цэлым «кодэксам карпаратыўнай этыкі». Тое, што ён супярэчыць заканадаўству, напрыклад, тут – «любое супрацоўніцтва са СМІ, незалежна ад іх формы, павінна быць узгоднена з кіраўніком прэс-службы Універсітэта» – паўбяды: заўсёды можна адгаварыцца, што дакумент мае рэкамендацыйны характар (аднак у такім разе чаму «павінна»?) Бяда ў тым, што сама адміністрацыя ігнаруе заяўленыя нормы, прынамсі не кіравалася імі пазалетась.
Адкрываю «Вестник Полоцкого государственного университета», «серыю А», № 9, 2016 (гал. рэд. – рэктар ПДУ, доктар тэхнічных навук Лазоўскі), бачу артыкул Міхаіла Стральца, чытаю… Не, лепей самі пачытайце (с. 68, 70-71). Калі коратка, прафесар Брэсцкага дзяржаўнага тэхнічнага ўніверсітэта абвінавачвае мінскага выдаўца Льва Раманавіча Казлова ў цэнзураванні ды нявечанні манаграфіі ізраільскага гісторыка Леаніда Смілавіцкага, што выйшла на 17 год раней (!) Адкуль ён даведаўся пра «самоуправство» выдаўца, Стралец у артыкуле не кажа.
З гісторыкам, картографам Л. Р. Казловым я знаёмы шмат гадоў. 25.01.2018 адмыслова зайшоў на вул. Акадэмічную, 1, і пагутарыў з ім:
– У якіх Вы адносінах з Леанідам Смілавіцкім?
– Па-мойму, у нармальных. Некалі даваў яму рэкамендацыю ў КПСС.
– Прызнайцеся, цэнзуравалі яго кнігу «Евреи Беларуси. Из нашей общей истории, 1905–1953 гг.»?
– Не, мы нічога не выкрэслівалі. Ён каля месяца сядзеў тут у нас, у выдавецтве, сам праглядаў набор, рэдагаваў. Так, у ягоным рукапісе былі рэзкасці, а я лічу, што лепей трымацца «залатой сярэдзіны»… Параіў яму сёе-тое скараціць, ён згадзіўся.
– У 2000, 2001 гадах ад Смілавіцкага не было прэтэнзій?
– Не было.
– А Міхаіл Стралец перад сваёй публікацыяй да Вас звяртаўся, прасіў праясніць абстаноўку?
– Не звяртаўся (гутарка адбываецца ў прысутнасці намесніцы Л. Р. Казлова Галіны Аляксандраўны Кур’яновіч, яна пацвярджае: «Нічога не выкрэслівалі, прэтэнзій ад Смілавіцкага у 2000-х гадах не было, Стралец не звяртаўся»).
– Даўно Вы займаецеся выдавецкай дзейнасцю?
– З канца 1980-х, а фірма існуе з 1993 г.
– Хто-небудзь з аўтараў Вас папракаў за цэнзуру?
– Ніколі.
Выходныя звесткі той самай кнігі; Л. Казлоў і Г. Кур’яновіч, снежань 2016 (упершыню апублікавана тут).
Што казаць… Прафесійная этыка вымагае і ад масавых СМІ правяраць факты, а не тое што ад выданняў, якія прэтэндуюць на годнасць «навукова-тэарэтычных».
Брэсцкага прахвесара даймаць не збіраюся – як захоча, то сам патлумачыць свае паводзіны. Мне цікавей, ці прызнае рэктар ПДУ, што не варта было публікаваць галаслоўныя папрокі на адрас калегі, дацэнта Казлова… Калі публічна не прызнае, то шэлег цана «маральнаму кодэксу», які «улічвае як міжнародны вопыт, так і спецыфіку Універсітэта» (перакладаю праф. Лазоўскага з рускай, таму што белмоўнай версіі яго звароту не знайшоў).
Адзначу высілкі яшчэ адной «клапатлівай» публічнай асобы. Дырэктар Нацыянальнага цэнтра заканадаўства і прававых даследаванняў Вадзім І-ў (ён жа – нам. старшыні Цэнтрвыбаркама РБ) 25.01.2018 заявіў, што апошнім часам «адзначаецца рост колькасці скаргаў грамадзян па пытанні змяшчэння рэкламы ў паштовыя скрыні шматкватэрных жылых дамоў, што пагаршае санітарны стан пад’ездаў, а таксама ўскладняе выкананне аператарамі паштовай сувязі функцый па дастаўцы карэспандэнцыі». Як могуць паперкі (у сярэднім хіба 2-3 на скрыню ў дзень) пагаршаць «стан»? Дый наконт таго, што яны «ўскладняюць выкананне»… Два гады рабіў паштальёнам, падобных скаргаў не чуў – зараз звычайнай карэспандэнцыі дастаўляецца не так і шмат, і яна трапляе ў скрыню незалежна ад таго, ёсць там рэкламныя лісткі або не.
Але даслухаем І-ва: «мяркуецца, што будзе ўнесена дапаўненне ў Закон у частцы ўпарадкавання распаўсюду гэтай рэкламы». Геніяльна! Рэгламентаваць, колькі паштары ды кур’еры маюць класці паперак у скрыні (адну, відаць, яшчэ можна, а дзве-тры – ні-ні) – за такое і Шнобелеўскай прэміі не шкада. Хаця я б з большай асалодай прысуджаў такім чыноўнікам, якія праз мітульгу адводзяць увагу ад рэальных праблем краіны (гл. усе папярэднія серыі «Катлет & мух» 😉 – асабліва №№ 46, 48, 70…), прэмію Дарвіна.
Заступіў на дзяжурства Новы год, а Стары Ненавукова-Фантастычны серыял жахаў усё з вамі… І па-ранейшаму для весялосці планета нашая мала абсталявана: стрэлка на «гадзінніку Суднага дня» блізкая да поўначы. Але палохаць нікога не маю намераў: хапае аматараў без мяне.
Кіраўніцтва тут і цяпер патрохі страчвае легітымнасць повязі з рэчаіснасцю. Надоечы гэта ўсвядомілі афіцыйныя сацыёлагі: яны, каторыя сцвярджаюць, што большасць моладзі да 29 гадоў задаволеная сваім становішчам у РБ, прызналі, што доля «задаволеных» знізілася. З 2015 г. палова моладзі нязменна адзначала, што сацыяльна-эканамічная сітуацыя пагаршаецца (паводле даследчыкаў, аж да 2014 г. так лічыла менш за траціну – гл. у зборніку 2017 г. с. 173).
Не ўсе звесткі Інфармацыйна-аналітычнага цэнтра пры адміністрацыі прэзідэнта выклікаюць давер. Аднак тое, што большасць незадаволеных маладзёнаў будуць канвертаваць сваё нездавальненне ў «выказванні ў коле родзічаў, сяброў, калег» (43,5%) або ў «каментарыі да навін у інтэрнэце» (15,5%), а 13% увогуле ўтруцца («ніяк не будуць выяўляць» – с. 175 зборніка), падобна да праўды. Старэйшыя пакаленні пакрыёма прышчапілі маладзейшаму калі не вывучаную бездапаможнасць, то двоедумства. Характэрныя ў гэтым плане развагі не апошняга ў краіне брэсцкага шахматнага трэнера Уладзіслава К., 1975 г. нар., пра «шахматны ўсенавуч», на які з вясны 2016 г. выдаткоўваюцца не абы-якія рэсурсы: «Конечно, для процветания вида нам нужно говорить, что проект нужен, очень полезен и т.д. Я и буду придерживаться такого взгляда в официальных кругах. Но здесь (31.12.2017 на ўласным сайце – В. Р.) могу написать так, как считаю:проект обречен».
Сярод усіх узроставых катэгорый не перастае руліць і прававы нігілізьмъ, што здаўна заахвочваецца «зверху». (Нагадаю адносна свежае: 4 гады таму в. а. цара «імем рэвалюцыі» скасаваў гаспадарчыя суды, прадугледжаныя Канстытуцыяй, і «ўліў» іх у агульныя. Рэферэндум па гэтым пытанні меўся прайсці ў 2014 г., але не адбыўся і ў 2017-м.) Ён падмацоўваецца гатэнтоцкай мараллю: сваім – усё, чужым… нават не закон, а кавадла палітычнай мэтазгоднасці. Тэст на павагу да базавых прынцыпаў юрыспрудэнцыі завальваюць не толькі высокія чыноўнікі, а і многія «зоркі» альтэрнатыўнага лагера, і гэта, быццам той пражэктар, высвеціла справа «рэгнумаўцаў». Ды ладна б адно «зоркі»! Вось некалькі спрэчных (а месцамі дзікунскіх) заяў, якія заваявалі падтрымку «прасунутай» публікі – чытачоў партала tut.by, арфаграфію арыгінала захоўваю: «Получат сроки в плечи на закону. А потом будут эти сроки отбывать. Незачем было распространять кремлепропаганду» (на вечар 09.01.2018: +190–74), «Когда там уже решат сколько кому в плечи дать? Как по мне Алимкина как самого неадекватного нужно запереть дольше остальных» (+125–41), «Беларусь – страна белорусов, идеологию других стран нечего пропагандировать. Пару лет стоило бы им дать, не будут больше ухмыляться как на фото» (+187–60), «За те тексты, что они писали, им самое место тюрьма» (+145–49), «Достаточно было бы их лишить гражданства страны и вида на жительство» (+112–36) і г. д. ВІПР такі ВІПР…
Дзіва што ў 2017 г. прыхільнікі дэмакратычных перамен мала чаго дабіліся. Так і не створана «суперпартыя», ледзь чуваць незалежныя прафсаюзы. Старшынька Таварыства беларускай мовы, безальтэрнатыўна выбраная 29.10.2017, у сваёй першай справаздачы (за паўтара месяца) пахвалілася тым, што «мы абнавілі мэблю ў нашай сядзібе дзякуючы дапамозе чэшскай Амбасады». Чаму ўжо не расказана пра мыццё вокнаў і падлогі? 🙂 Старшынька – яшчэ і дэпутатка палаты прадстаўнікоў, i ўваходзіць у кансультацыйную раду пры міністэрстве адукацыі; можна ўявіць сабе каэфіцыент карыснага дзеяння А. Анісім тамака. Шэрыя твары дабіваюць вывучэнне ў школе беларускай літаратуры, а неабыякавым настаўнікам (часцей настаўніцам) застаецца адно пісаць адкрытыя лісты…
Саладжавыя, высмактаныя з пальца трызненні пра тое, што «дзве Беларусі робяцца адной», я б адразу пазначаў як спам, аднак яны множацца ў інфапрасторы… З другога боку, чорны песімізм кшталту «2017 год для Беларусі па вялікаму рахунку быў змарнаваны… Дык што ж чакаць нам у 2018-м? А нічога!» ад аўтара-«інтэлектуала», які некарэктна падлічыў колькасць навагодніх віншаванняў, прамоўленых «абсалютнай Нікчэмнасцю» (насамрэч іх было 24, а не 23), адвязныя прагнозы ад Максіма Ж. («адзінства не будзе, нідзе і ніколі»), мне таксама не блізкія. Лёс народа – у руках яго неабыякавых прадстаўнікоў, і пачатак 2017-га, асабліва люты і сакавік, дэманстраваў тое даволі крута…
…Вярнуся да «рэгнумаўцаў»: усіх траіх неабходна выпусціць з апраўдальным прысудам па крымінальнай справе аб распальванні міжнацыянальнай варожасці. Прамова пракурора на каліва не пераканала мяне ў тым, што падсудныя здзейснілі злачынства, «прадугледжанае ч. 3 арт. 130 Крымінальнага кодэкса РБ». У той жа час не патрэбнае (прынамсі мне) умяшанне Крамля ў гэты працэс. Да такога ўмяшання заклікаў маскоўскі «куратар» сеціва публіцыстаў, былы мінскі выкладчык Юрый Баранчык, лепячы з падсудных герояў і фальсіфікуючы пазіцыю сведкі Дзяніса Рабянка, жыхара Калінкавіч, які нібыта жадаў снедаць «рускамоўнымі дзяўчатамі». Каму-каму, а чалавеку з вышэйшай адукацыяй павінна быць вядома пра іронію і гратэск, акурат і ўжытыя сп. Рабянком у чэрвені 2016 г. Зрэшты, сам аўтар пасля сваіх гратэскных выказванняў наставіў смайлікаў – няйначай для баранчыкаў… 🙂 🙂 🙂
Карацей, давайце тут усе разам адпачнем ад «палітычнай мэтазгоднасці»: лукашэнкаўскай, пуцінскай, якой заўгодна. Хай бы трыумфаваў Закон (Канстытуцыя, Міжнародны пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах, etc.)…
М. Вольф (нават не цёзка) напісаў кнігу «Агонь і лютасць» пра Дональда Трампа і яго атачэнне – дакладней, склаў яе са сваіх гутарак у Белым доме. Распавёў пра цікавыя падрабязнасці; маўляў, адказ Д. Т. на пытанне, каму ён давярае, з кім гаворыць, перш чым дзейнічаць, быў такі: «Я сам. Я гавару з сабой». У такім разе «адзіны» з Сінявокай выступае ледзь не піянерам сучаснага палітычнага трэнду – чыннасці пад лозунгам «Я сам себе и небо, и луна» (С). Памятаеце апорыю 2001 г.: упаўнаважаны па правах чалавека ў Беларусі патрэбен, але… «Толькі галава дзяржавы, валодаючы паводле Канстытуцыі шырокімі паўнамоцтвамі, зможа забяспечыць гарантыю правоў і свабод грамадзян»?
Ці нядаўняе, у снежні 2017 г.: «Лукашэнка лічыць, што ў Беларусі ёсць упаўнаважаны па праблемах прадпрымальніцтва – ён сам». Гэтыя амбітныя заявы падлягаюць манетызацыі! Дальбог, рэзідэнцыі ўпаўнаважанага па ўсіх пытаннях можна выкарыстоўваць як аўдыторыі для майстар-класаў… Упэўнены, на курсы лекцый па самадастатковасці прыехалі б кандыдаты ў прэзідэнты як з Акіяніі, так і з Астазіі ды Еўразіі. Экспартаваць паслугі ў беларусаў выходзіцьлепей, чым гандляваць таварамі – Чырвоны дом, прыслухайся 🙂
* * *
Пад канец года ўрад РБ кінуў традыцыйную «костку» лаяльным выданням. Іх, фінансаваных з бюджэту, звыш 20, большасць – агітпроп. А вось часопісу «Вожык», хоць яго заснавальнікі – міністэрства інфармацыі і падкантрольны ўраду выдавецкі дом «Звязда», датацыі на 2018 г. зрэзалі… Асобныя «незалежныя публіцысты» пляскаюць у ладкі («памер Максім, і х… з ім») – няйначай у рамках «збліжэння дзвюх Беларусяй».
Ніхто не прымушаў калумніста «Народнай волі» падпісвацца на «Вожык». Пытанне ў іншым: перакрывае грамадская карысць ад агульнабеларускага часопіса «сатыры і гумару» выдаткі на яго існаванне, або не? Па-мойму, перакрывае. І дайце-ка прыпомню, як у краіне Тутэйшыі з гумарком.
У пачатку 2000-х наталяў сваю прагу смешнага газетай «Навінкі», потым кароткі час купляў у шапіках расійскі «Новый Крокодил» (нат грошы выйграў на конкурсе), потым пасміхаўся над зайцамі Васіля Пачыцкага ў «БелГазете» і выпісваў газету Анатоля Гармазы «15 суток». Трасянкавыя зайцы прыеліся, а гадоў 7-8 таму ў Гармазы хапала дасціпных жартаў і карыкатур… Аднак зацыкленасць газеткі на побыце, п’янках-гулянках-цешчах-адзюльтэрах, таксама давалася ў знакі. Калі ж у 2014 г. у выходных звестках «15 суток» з’явілася «Республика Крым, Россия», гэта было занадта нават для такога вісуса, як я.
І пра «Вожык»… Ніколі ў ім не друкаваўся, хоць старэйшы прыяцель Ц. і запрашаў. Безумоўна, зорны час выдання мінуў у першай палове 1990-х, яно апантанае савецкімі прывідамі… Але трэба прызнаць, што ў самыя змрочныя часіны штосьці жывое праточвалася на старонкі «Вожыка», дый цяпер… Тут – 20 карыкатур, паказаных «новаму пакаленню» з доляй паблажлівасці; з іх годных, на мой одум, не менш за 25%. Ці многія тутэйшыя СМІ, нават супернезалежныя, працуюць з большай аддачай? А штосьці ў «выбранае» ад «Нашай Ніны» папросту не трапіла. Даспадобы мне, напрыклад, гэтыя малюнкi з №№ 8 і 9 за 2017 г.:
У выдання за спінай – 75 з нечым гадоў, і мноства выдатных пісьменнікаў уважалі за гонар публікавацца ў «Вожыку». Зразумела, гэта толькі адзін довад за вылучэнне дзяржаўных грошай, не самы моцны. Выданне выконвае важную «псіхатэрапеўтычную» функцыю: актывісты і «простыя людзі» на перыферыі адчуваюць сябе з ім крыху больш абароненымі ад чынавенскіх свавольстваў. Часам праз «Вожык» удавалася развязаць нейкія праблемкі. Высмейвання баіцца і той, хто агулам нічога не баіцца – банальна, але часам спрацоўвае.
Штомесячны белмоўны часопіс, прысутны ва ўсіх раённых бібліятэках, – гэта і сродак пашырэння першай дзяржаўнай мовы. Да таго ж трэба, каб было дзе размінацца літаратурнаму маладняку… (гэтую функцыю «Вожык» сяк-так выконвае нават з тысячным накладам). NB: некалі ў бібліятэцы «Вожыка» выйшла першая кніжка Васіля Быкава «Ход канём».
Спадзяюся, новы (адносна, бо свае 100 дзён ён ужо адслужыў) міністр інфармацыі РБ не задушыць «Вожык» у сваіх абдымках, як некалі зрабіў з газетай «Чырвоная змена», стаўшы яе апошнім галоўным рэдактарам. Вожыкі ўсё ж аблепленыя калючкамі…
На месцы рэдакцыі я б зрабіў, як той Быкаў, «ход канём» – папрасіў бы ЮНЭСКА ўнесці «Вожык» у спіс культурнай спадчыны чалавецтва. Унясуць, не ўнясуць («Наша Ніва» прасілася аж у 2006 г.), а памысны розгалас будзе. У нашу эру цяжка без піяру…
Праўда, і міжнародная вядомасць не гарантуе поспеху ў Беларусі. У 2013 г. пачаў выходзіць у Мінску невялікі прыватны часопіс фантастыкі «Космопорт», у 2014-м ён атрымаў прэмію як лепшы ў Еўропе (авансам, трэба прызнаць), у 2015-м – спыніў выхад… Мне выпала ісці на «Белпошту» і забіраць грошы за недаатрыманыя па падпісцы нумары.
Першы № «Космопорта» і адзін з апошніх (наклады – 11500 і 2500 экз.).
Чаму слаба веру ў вясёлкавую будучыню Парка высокіх тэхналогій ды ІТ-сферы ўвогуле – таму што для рыўкоў уперад трэба мець схільнасць да нетрывіяльных ідэй, якія гартуюцца якраз дзякуючы фантастыцы… У нас жа рэзідэнты ПВТ і ўсялякія дзяржкамітэты па навуцы прамаргалі з’яўленне адзінага – і не тое каб кепскага – фантастычнага часопіса, дарма што ўвесь 2014 год ён мільгаў у шапіках «Белсаюздруку». «Будучыня? Гэта не для беларускіх элітаў: яна ім не цікавая ні ў якім выглядзе – ні светлая, ні цёмная. Ім бы – “как-раньшэ”», – кпіў Зміцер Дзядзенка з іншай нагоды ў 2015 г.
Падсумуем: жыццю ў большасці з нас наканавана быць не прыўкрасным, а цярпімым. Бадай як у доме цярпімасці… Ну, а музыка ў памяць пра ахвяр Катастрофы прагучыць не толькі ў Белдзяржфілармоніі 21 студзеня, а і ў канцэртнай зале «Верхні горад» 27.01.2018.
Квіткі даступныя. За якасць музінструментаў аўтар адказнасці не нясе.
Вольф Рубінчык, г. Мінск
09.01.2018
wrubinchyk[at]gmail.com
Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый:
№ 69(28.12.2017). Супярэчлівыя тэндэнцыі ў беларускай эканоміцы. Колькасны заняпад працоўнай сілы. Выбар біятланісткі Д. Блашко. Нявер’е ў перспектывы “ІТ-краіны”. Суд па “справе рэгнумаўцаў” і нягеглая “экспертыза” А. Івановай. Кваліфікацыя дзеянняў публіцыстаў. Памылка П. Севярынца. Рэакцыя “адзінага палітыка” на заяву Д. Трампа адносна Іерусаліма. Паскуднае рашэнне не пусціць ізраільскіх шахматыстаў на чэмпіянат свету ФІДЭ ў Саўдаўскай Аравіі. Меркаванне А. Кентлера і “штрэйкбрэхерства” вядомых гульцоў. “Хартыя галаўнога мозга” на прыкладзе з Ц. Хатавелі. Юбілеі 2017 і 2018 гг.: М. Дыскін, Ш. Ліберман, Л. Маневіч і інш. Запланаваны канцэрт “Жоўтыя зоркі” ў Белдзяржфілармоніі.
№68 (25.12.2017). Лакальныя перамогі (выпраўленне надпісаў у публічных месцах). Дэградацыя “Народнай волі” і іншых выданняў, якія паддаліся ўціску В. Пракапені. Ацэнка дэкрэта № 8 пра блокчэйн, майнінг і токены. Развагі пра зборку ў Беларусі легкавых аўтамабіляў. Лю Сяабо пра кітайскую вытворчасць. Смяротная кара ў КНР і іншых краінах. “Рэгнумаўскі” працэс у Мінску і вірус істэрычных празмерных рэакцый. Страта былой міністаркай інфармацыі права на любыя кіраўнічыя пасады. Паводзіны А. Мяньковай, злоўленай на допінгу. Уражанні ад Магілёва. “Яўрэйскі” праект В. Сарокі. Новы рэстаран з кашэрнай кухняй у Мінску. Сустрэча С. Ландвер з паслом РБ. Каментарыі на tut.by да рашэння Д. Трампа перанесці пасольства ЗША ў Іерусалім.
№ 67(18.12.2017). Неразумны выступ “галоўнага” да 100-годдзя ЧК і запіс старшыні КДБ РБ у гасцявой кнізе музея рэпрэсій. Прамова на з’ездзе навукоўцаў, параўнанне з эпізодам кнігі А. Салжаніцына. Зніжэнне колькасці даследчыкаў у Беларусі. Ідыёты яўрэйскага паходжання і глупствы ў газеце “Авив”. Блакаванне “Белорусского партизана”. Меркаванне Л. Фрыдкіна наконт ператварэння РБ у “ІТ-краіну”. Візіты ізраільскіх айцішнікаў у Беларусь. Рэакцыя на зварот, датычны часопіса “Штэрн”, з міністэрстваў інфармацыі і культуры. Развагі чытачоў. Зацягнутасць “справы рэгнумаўцаў”, пралікі ў экспертызах. Заявы В. Карач і сумнеўная статыстыка, прыведзеная ёю. Яўрэі на Першым усебеларускім з’ездзе 1917 г. Юбілеі Р. Бярозкіна і Э. Савікоўскага ў 2018 г., развагі А. Сідарэвіча пра Бярозкіна. Нарыс Ю. Канэ пра мужа.
№ 66(12.12.2017). Успаміны пра ханукальныя дні 2007 г. Віншаванне з Ханукай ад пасла Ізраіля. Няздатнасць “яўрэйскай абшчыны” Беларусі выконваць ролю моста паміж РБ і Ізраілем. Эрозія сістэмы міжнароднага права ў 2017 г. 150-годдзе кнігі Ш. дэ Кастэра “Легенда пра Уленшпігеля”. Хваласпевы доктара гістарычных навук І. на адрас Цанавы, палеміка з ім. Партрэт выдавецтва “АіВ”. “Год навукі” ў РБ і традыцыйнае недафінансаванне навуковых сфер. Ідэя пра аналаг “Дысернета” для Беларусі. Патрэба ў “драйверы” для краіны; тлумачэнне, чаму ўратаванне навукі падыходзіць больш, чым памяць пра 1937 г. Показка ад skarnik.by. Навіны з музея “Полін”, лекцыя В. Міхедзькі, гастролі Бенькі ў Ізраілі, выхад кнігі П. Севярынца “Беларусалім”.
№ 65 (22.11.2017). Праект “(Не)расстраляная паэзія”. Спрэчкі вакол М. Кульбака. Абранне А. Лукашанца акадэмікам, успаміны пра яго дзейнасць. Пашырэнне беларускай мовы ў шахматнай супольнасці. Смеху вартыя цытаты з А. Лакоткі. Паказ кінастужкі “Зніклая паэзія” і яе шурпатасці. Выхад ідышнай кнігі Ф. Хаймовіча. Удакладненні да ранейшых тэкстаў. Уступленне Беларускай федэрацыі шахмат у маскоўскую АШФ. Згадка пра юбілей маэстра Д. Яноўскага ў 2018 г.
№ 64 (18.09.2017). Развагі пра серыял ды іншыя крыніцы інфармацыі. Моцныя бакі і расчараванні “Дня яўрэйскай культуры”. Пратэсты ў Мінску 8 верасня. Сістэма ручнога кіравання эканомікай. Эксцэсы ў РФ і адносны поспех “апазіцыі” на выбарах у мясцовыя саветы. Цэнзура ў культурным жыцці РБ. Нежаданне інтэлектуалаў бачыць рэальныя праблемы. Істэрыкі на роўным месцы. Палеміка з Г. Каспаравым. Вызваленне ў Азербайджане А. Лапшына па волі І. Аліева (або яго жонкі?). Назначэнне Д. Трампам новай прэс-сакратаркі, аналогія з Беларуссю.
№ 63 (29.08.2017). Прагулка па Мінску з А. Фурсам, недарэчнасці ў перакладзе на рускую мемуараў Г. Рэлеса. Электрамабілі ў Ізраілі. Праблемы ў ізраільскай сярэдняй адукацыі, адставанне Ізраіля ў галіне ўтылізацыі адкідаў. “Сто дзён” новага пасла Ізраіля ў Мінску. Арыентацыя ізраільцаў на існую ўладу, спрэчныя заявы нобелеўскай лаўрэаткі ў Гомелі. Планы стварэння турыстычнага комплекса ў Радуні. Як апёкся прадпрымальнік А. Кныровіч. Маючыя адбыцца гастролі ізраільскага тэатра юнага гледача ў Мінску. Аблудны падыход А. Шульмана да мінуўшчыны. Анонс вечарыны памяці Ю. Таўбіна і выхаду беларускамоўнага зборніка Х. Н. Бяліка. Навіна ад Л. Баршчэўскага пра тое, як беларускія ліцэісты прыбралі яўрэйскія могілкі ў Варшаве. Ідыш на сайце Ружанскага палацавага комплексу. Суд па справе М. Дзядка. Змены ў праўленні “галоўнага яўрэйскага саюза”, праблемы газеты “Авив”. Думкі пра “Дзень яўрэйскай культуры” ў Мінску.
№ 62 (12.08.2017). Юбілей беларускага кнігадруку, шахматны турнір у гонар гэтай даты. Стагоддзе Я. Брыля, урыўкі з яго твораў. Іудаіка ў Польшчы і Францыі, даробак К. Ле Фоль. Сайт belisrael.info як “творчая лабараторыя”. Кніга М. Акуліч пра ідыш. “Яўрэйскія экскурсіі” А. Фурса. Музей Х. Суціна пад Мінскам, працы перакладчыкаў з іўрыта, падрыхтоўка А. Дубініным новага перакладу “Зельманцаў” з ідыша. Расказ пра ізраільска-беларускага рабіна, якому не дае спакою тэма Курапатаў. Моцныя месцы яго лекцый.
№ 61 (23.07.2017). Пераезд у Ізраіль Э. Топаля, планы будаўніцтва ў Іерусаліме новай Нацыянальнай бібліятэкі. Прыватныя праблемы ў Ізраілі, ухіленне ад вайсковай службы, натацыя, прачытаная “ўхілістам” былым паслом Ізраіля ў РБ. Маралізатарства Ю. Зісера і слабыя месцы “Белавія”. Небяспека гульні з этнічнымі стэрэатыпамі. Кароткія ўспаміны пра М. Зверава з нагоды яго сыходу. Смерць Лю Сяабо, развагі пра Кітай і Азербайджан. Спыненне справы супраць М. Філіповіча, канструктыўнае рашэнне кіеўскага суда наконт вул. Шухевіча. Паведамленне Ю. Гарбінскага пра абарону дысертацыі, прысвечанай беларускім яўрэям.
№ 60 (20.06.2017). Юбілей усталявання дыпадносін Беларусі з Ізраілем, віншаванкі “першых асоб”. Спроба аналізу ад М. Стральца. Рост тавараабароту ў параўнанні з пачаткам 1990-х. Ідэалогія і “ценявая” частка ва ўзаемаадносінах. Імкненне лукашэнкаўцаў скарыстаць ізраільцаў. Паразуменне пасольства РБ у Ізраілі з “беларускім зямляцтвам”. Стан “зямляцтва” і ганаровая грамата для яго старшыні. Хлестакоўшчына ад “сонцападобнага”. Казусы з “непадстрыжанай травой” (2007), з Г. Магнезі і А. Лапшыным. Ізраілезнаўства ў Беларусі і беларусістыка ў Ізраілі.
Змест ранейшых серый гл. у №№ 60, 50,40,30, 20, 10.
Апублiкавана 09.01.2018 19:58
***
От редактора. В авторской серии КиМ В. Рубинчик высказывает свое личное мнение по различным вопросам, не всегда и во всем совпадающее с редакторским, что вполне нормально. Читателей же прошу писать на его адрес, указанный под каждой публикацией.
