Tag Archives: Лао Шэ

В. Рубинчик. Обо всяком-разном

Добрый день! После серии белорусскоязычных материалов вернусь к «великому и могучему», реализуя суверенное право автора (не путать с авторским правом).

В мае 2017 г. писал: «С большинством публичных личностей, претендующих на то, чтобы стать альтернативой клану Лукашенок, у меня чисто музыкальные разногласия… Обычно эти личности просто не попадают в такт: молчат, когда надо говорить, говорят, когда надо действовать, суетятся, когда надо подумать». Постоянные мои читатели, наверно, в курсе, что за четыре года эти разногласия никуда не ушли… Проявились они и в этом месяце, когда один «лидер оппозиции», поселившийся в Польше, пожелал белорусам выйти на улицы 25.03.2021: «Не собираясь в колонны и не стоя на месте, мы будем задавать улицам пульс нашей воли. Пульс, который даже без марша покажет, что город наш. Покажет, что наши сердца бьются в едином ритме, в едином желании быть свободными». Дабы претендовать на «единый ритм», надо как минимум находиться на территории Беларуси.

Разумеется, не могу не отнестись критически и к раздавшемуся из Литвы призыву голосовать на интернет-платформе «за переговоры с властью». Уж сколько раз твердили миру, что власть РБ не считается с виртуально поданными голосами оппонентов, будь они десять раз верифицированы, будь этих голосов хоть сотни тысяч, хоть миллионы… Показать самим себе, как нас много? Так в прошлом августе уже показали, дальше что? Идея с массовым, «общенациональным» сбором голосов была уместна в июне-июле 2020 г. как способ дополнительной мобилизации активистов, сейчас это – шаг назад, уход от политической реальности в поле символической борьбы. По сути он выгоден администрации, несмотря на то, что последняя борется (или делает вид, что борется) с проектом Тихановской & Co. И трудно не согласиться с другим политэмигрантом, лидером КХП-БНФ, назвавшим проект «пустопорожней инициативой», которая «отвлекает внимание людей на иллюзии».

Впрочем, всё закономерно. Из текста двухлетней давности: «В 2000–2010-х гг. из-за многократных разочарований в реальности произошла виртуализация публичного (в частности, политического) пространства, умноженная на традиционную “памяркоўнасць”». Прошу прощения, что нередко себя цитирую, но я просто не знаю, кто ещё на белорусском материале писал о том, что электронный политический активизм, как правило, не дополняет, а подменяет активизм реальный… Сообщите, ежели знаете.

А в 2018 г. я чуток предупреждал о рисках китаизации: «Чту великий китайский народ – хотя бы за то что он дал миру Конфуция, Лао Шэ (из маньчжуров, но считал Китай своим), Лю Сяобо… В то же время очень не хочется построения новых всемирных империй. Израильтянам, которые мыслят не в категориях шука [базара – ивр.], нужна консолидация. Да и белорусам тоже, разве нет?» Cудя по недавним заявлениям, предостережение не пошло впрок, и власти РБ уже готовы «использовать опыт Китая» при создании цифрового концлагеря общества. Хорошо, ребята-демократы, смотрите себе фильмы о позолоченных унитазах и дорогих галстухах первого лица – это же так интересно и важно! Куда важнее геополитических раскладов и стратегий…

После поучительной картинки, найденной где-то в сети, вернусь к событиям настоящего и недавнего прошлого, среди которых печальные – увы! – преобладают. Однако я изо всех сил стараюсь видеть и позитивы.

В июне 2020 г. перечислял аналитиков из Беларуси, безвременно ушедших в ХХІ в. Недавно умерли ещё двое старших коллег: в октябре – Людмила Старовойтова из БГУ (1951–2020), в марте – Владимир Ровдо (1955–2021), долго работавший в Европейском гуманитарном университете. Оба – кандидаты философских наук.

Л. Старовойтова, В. Ровдо. Фото из открытых источников

Подтверждается старая истина, что политический анализ в Беларуси – занятие, не продлевающее годы жизни. Впрочем, как отметил сотрудник ЕГУ д-р Владислав Гарбацкий, Ровдо зачастую напоминал ему «скорее декадентского писателя, чем стереотипного политолога, а тем более преподавателя».

Лично я с Владимиром знаком не был. В своё время читал немало его текстов; они вызывали вопросы, но не настолько, чтобы искать автора для полемики с ним… Так или иначе, остаётся в силе идея, озвученная в прошлом году: памятник белорусским политическим аналитикам, который мог бы стоять на частной территории где-нибудь в Минске и иметь форму «абстрактно-конкретной» скульптуры. На ней – или рядом с ней – был бы уместен список фамилий: Богуцкий, Бугрова, Майсеня, Наумова, Паньковский, Потупа, Ровдо, Силицкий, Старовойтова, Чернов (боюсь именовать сей список мартирологом).

* * *

Прошли дни рождения Изи Харика и Мойше Кульбака – соответственно, 17-го и 20-го марта… В Синеокой эти даты отметил музей истории белорусской литературы, а вот Академии наук (оба поэта имели к ней прямое отношение) и газете «Авив», похоже, всё равно. Переживём, конечно… Любопытное сообщение опубликовала в аккаунте музея Анна Валицкая: оказывается, ещё в 2019 г. минская композиторка Оксана Ковалевич написала произведение «Зембинский еврей», вдохновлённое историей Изи Харика. Тут можно скачать ноты этой небольшой музыкальной пьесы, лёгкой для исполнения.

И. Харик (1896-1937), О. Ковалевич

А это статья о Кульбаке Антона Шаранкевича с budzma.by – не без «заусениц», но в целом корректная. Напомню, здесь в 2017 г. биография Кульбака была изложена более подробно. Схожие материалы увидели свет на бумаге в 2020 г. («Іудзейнасць») и в 2021 г. («(Не)расстраляныя»).

Нужно вспомнить ещё об одном юбилее: по некоторым сведениям, сегодня, а по другим, 6 апреля исполняется 125 лет со дня рождения Льва Мееровича Лейтмана, уроженца Петрикова (1896–1974). Этот художник-педагог, ученик Иегуды Пэна, интересен и тем, что под его руководством после войны в Минском художественном училище набирались ума-разума такие разные люди, как Михаил Савицкий и Май Данциг.

Обложка и титульный лист книги, вышедшей в Минске под грифом изд-ва «Беларусь» в 2019 г.

В указанном сборнике (автор текста и составитель – А. Корнейко) сказано так: «Ученики и коллеги отзывались о Л. Лейтмане как о прекрасном наставнике, человеке благородном и справедливом, который разговаривал на равных, объяснял доброжелательно и искренне». И дочь его Фрина Львовна, преподававшая историю искусства, была, по воспоминаниям Арлена Кашкуревича, «интеллигентным и высокообразованным педагогом».

Интересную программу «Undzere tancy» (название на смеси идиша и белорусского значит «Наши танцы») в этом году записала капелла «Bareznburger Kapelye»…

Тем временем создана рабочая группа «Shtetlfest» – видимо, помогли объявления вроде «Shtetlfest ищет волонтёров для интересного проекта». Летом организаторы & волонтёры собираются поехать по маршруту Зембин-Любча-Изабелин-Тыкотин-Крынки-Орля (т. е. по бывшим еврейским местечкам Беларуси и Польши), а в сентябре с. г. планируется большое празднество и танцы с бубнами… Во всяком случае, логотип у проекта уже есть:

Автор – дизайнер из Молодечно Олег Чирица. «Почему воробей? Потому что “городская” птица. И ещё потому, что так называется один из популярнейших белорусских традиционных танцев… Под который поют припевки на идише», – объяснено здесь.

* * *

Недавно подъехали ещё две круглые даты – 100-летие Рижского мирного договора и 150-летие Парижской Коммуны. Первая стала для местного официоза поводом, чтобы обвинить во всех грехах «панскую Польшу», в 1921–1939 гг. обижавшую население Западной Беларуси. Какой-то пропагандист (не помню, кто именно – они в моём сознании сливаются воедино, подобно крятомукорудям из «СБ») заявил на ОНТ: знаменитые белорусские писатели Максим Танк (1912–1995) и Пилип Пестрак (1903–1978) сидели в тюрьмах, несмотря на то, что были несовершеннолетние. «Чем они были опасны польскому государству?» – спросил пропагандист у зрителей.

Ну, во-первых, Пестрак попал за решётку в 1929 г., а Танк – в 1932 г., т. е. далеко не в детском возрасте. Во-вторых, они сидели в польских тюрьмах не как белорусские писатели, а как активисты коммунистического движения (можно спорить, не чрезмерно ли жестоким было их наказание, но сейчас авторитарный режим Пилсудского со всеми его эксцессами видится как «меньшее зло» в сравнении с тоталитаризмом Сталина). В-третьих, продолжая «во-вторых»… а что случилось с писателями в «благословенной БССР»? На ОНТ предпочли промолчать о том, что по эту сторону границы репрессированы-то были не единицы. За осень 1936 года в Минске арестовали, пожалуй, больше писателей, чем за все 1920–30-е годы на «крэсах всходних», а ведь аресты в БССР начались не в 1936-м и этим годом не закончились…

Короче, (ре)культивация обид на «вредную Польшу», сто лет назад откусившую часть наших земель и оставившую нам «шесть уездов», не выглядит убедительной. Ресентимент играет против его носителей: проще говоря, «на обиженных воду возят».

Что до коммуны, то, не мудрствуя лукаво, пощипаю википедию:

В конце 1860-х годов большим распространением, особенно в низших слоях буржуазии, стал пользоваться революционный радикализм… Определённой программы он не выставлял, и принципы «justice éternelle» (вечная справедливость) и «fraternité éternelle» (вечное братство) каждым оратором понимались по-своему…

С образованием совета коммуны, центральный комитет, действовавший в качестве временного правительства, должен был бы прекратить своё существование; но он не захотел отказаться от власти. В умственном отношении совет коммуны стоял выше комитета, но и он оказался не на высоте своего призвания, представлявшего большие трудности. Среди членов совета не было ни даровитых военачальников, ни испытанных государственных людей; до тех пор почти все они действовали лишь в качестве агитаторов. Из ветеранов революции в совете коммуны заседали Делеклюз и Пиа.

Первый из них, якобинец, после всех перенесённых им испытаний, представлял собой только развалины. Пиа, даровитый публицист, но чистый теоретик, совершенно запутавшийся в противоречиях, обуреваемый безграничным тщеславием и в то же время трусливостью, совершенно не подходил к той крупной роли, которая выпала ему на долю…

Заседали в совете коммуны и самые ярые ораторы парижских клубов революционно-якобинского направления. В числе их были даровитые, но беспочвенные мечтатели: живописец Курбе, Верморель, Флуранс, Валлес, остроумный хроникёр бульварной прессы; среди них выдавались Рауль Риго и Ферре.

При таком пёстром составе совета коммуны, деятельность его в сфере управления и даже защиты Парижа, по признанию самих коммунаров, представляла картину розни и разброда. В совете образовалось несколько партий, которые всякими правдами и неправдами поддерживали своих, раздавая им высшие должности. Даже члены совета, которые вообще с самоотвержением служили делу коммуны, отвергали услуги лиц дельных, способных и испытанных, если только они не принадлежали к их партии.

По мне, тут можно почерпнуть кое-что поучительное для Беларуси 2020-х гг.

Накануне Дня Воли 25 марта заимствую «весёлую картинку» с fb-странички Levi Laine. Не знаю, кто такой Леви, но замысел мне понравился.

Вольф Рубинчик, г. Минск

23.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 23.03.2021 20:54

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (74)

Супершалом! Пакуль Нета Барзілай камічна кудахтала й махала стальнымі рукамі-крыламі ў Лісабоне, у Шанхаі за шахматнай дошкай змагаліся дзве дзяўчыны яе пакалення – Тань Чжун’і і Цзюй Вэньцзюн. Апошняя, прэтэндэнтка, 18.05.2018 і стала чэмпіёнкай свету… Сярод ізраільцянак зараз няма нікога, хто мог бы даць ёй рады, і ў бліжэйшы час наўрад ці будзе (Юлія Швайгер-Найдзіч, 1994 г. нар., – 57-я ў рэйтынг-спісе). Ды што казаць, нават у мужчын Барыс Гельфанд у 2014 г. пакінуў першую дзясятку паводле рэйтынгу ЭЛА, а замены яму не відно. Між тым кітаец Дзін Ліжэнь, 1992 г. нар., ужо год у дзясятцы і, мяркуючы па выніках турніру прэтэндэнтаў 2018 г., спакваля падбіраецца да «галоўнай кароны».

Нездарма тым разам я параўнаў рост валавага ўнутранага прадукта ў Ізраілі і Кітаі (дзе ён куды больш імклівы). Баюся, у ХХІ ст. Ізраіль (і яўрэйскі народ увогуле) будуць страчваць свае пазіцыі ў сусветнай эканоміцы, а КНР & кітайцы прадоўжаць экспансію. Прынамсі ў Беларусі гэта ўжо адчуваецца. У першыя гады нашай незалежнасці Ізраіль яўна лічыўся тутака больш перспектыўным партнёрам, і падаецца, што колькасць людзей, якія вывучалі іўрыт, нашмат перавышала колькасць аматараў кітайшчыны; цяпер – наадварот. Вядома, на разварот паўплывалі і майсы з закрыццём-адкрыццём пасольства, і асобныя альтэрнатыўна адораныя паслы Ізраіля ў Мінску, і інцыдэнты ў аэрапорце «Бен-Гурыён» накшталт гэтага і гэтага.

Вынік: ізраільцы яшчэ толькі плануюць запусціць узорна-паказальны аграпрамысловы праект у Віцебскім раёне, кітайцы ж фактычна ўжо кантралююць зусім не малы па плошчы індустрыяльны парк «Вялікі камень», які «раскручваецца» і на міжнародным узроўні, у тым ліку праз «Forbes». Кагадзе ў парку створаны кітайска-беларускі (іменна так; доля беларусаў – 40%) праектны інстытут. Дарэчы, пра інстытуты: калі ўмоўна-яўрэйскі МГІ – міжнародны гуманітарны, створаны ў 1999 г. пры БДУ – накрыўся медным тазам к 2004 г., то інстытут Канфуцыя, які дзейнічае там жа з 2006 г., цвіце і пахне. Ужо ёсць аналагі ў лінгвістычным універсітэце, тэхнічным, нават у Горацкай сельгасакадэміі… Нядаўна адкрыўся «паднябесны» інстытут і ў Гомелі.

Мае памяркоўна-песімістычныя назіранні абапіраюцца і на статыстыку, праўда, ужо не зусім свежую. За 1999–2009 гг. вага кітайцаў у пастаянным насельніцтве Беларусі вырасла ў 22 (да 1642 чал.), a вага яўрэяў зменшылася ў 2,2 разы (да 12926 чал.). У кастрычніку 2019 г. у РБ мусіць прайсці новы перапіс: ніхто не здзівіцца, калі кітайцаў у выніку акажацца яшчэ болей, а яўрэяў – меней, калі «яны» і «мы» зраўнуемся тут па колькасці.

Прачытаў выказванне Юрыя Зісера ў перадачы карэспандэнта «Радыё С.»: «Я ня бачу катастрофы ў нашэсьці кітайцаў ці тых, хто будзе да нас прыяжджаць на працу. Яны ўсе будуць асымілявацца і станавіцца грамадзянамі». А вось што ў студзені пісаў Уладзімір Бараніч, які летась давёў, што не баіцца нязручнай праўды (і яму давяраю неяк болей, чым кручанаму супляменніку-бізнэсоўцу): «Кітайцы, аднойчы прыехаўшы ў якасці часовых рабочых, у адпаведнасці са сваёй традыцыйнай стратэгіяй асваення і захопу чужых тэрыторый могуць паступова ператварыцца ў гаспадароў».

Мо на сёння асцярогі выглядаюць перабольшанымі: паведамляюць, напрыклад, што «Беларусь страчвае прыцягальнасць для замежных мігрантаў», што кітайцы, якія скончылі працу ў Светлагорскім і Добрушскім раёнах Гомельскай вобласці ў 2017 г., з’ехалі на радзіму. Аднак, калі казаць пра Сінявокую, то агульная тэндэнцыя ўсё адно не на карысць яўрэйскай прысутнасці, тым болей што «рэзка павялічыўся іміграцыйны адток у Ізраіль. За перыяд з 2012 года туды з’ехала на 1214 чалавек больш, чым прыехала ў Беларусь, у тым ліку 589 чалавек — толькі за 2017 год».

Дамінаванне кітайскіх фірм у сусветнай эканоміцы, у рэшце рэшт, адаб’ецца і на палітыцы – у прынцыпе, ужо адбіваецца. Ізраілю і яўрэям, якія належаць усё ж (збольшага) да іудзеахрысціянскай цывілізацыі з адметным маральным ядром, прыйдзецца нялёгка: фактычна, з падачы самай масавай кампартыі свет запаланяецца неапаганствам. У трэнд упісваецца і аднагалоснае рашэнне перавыбраць Сі старшынём КНР у сакавіку 2018 г., ды яшчэ дазволіць яму заставацца на пасадзе хоць да скону. Яго думкі летась зрабіліся неабходнымі для вывучэння ўсімі кітайскімі камуністамі, а заадно і школьнікамі…

Ізраіль з Кітаем актыўна гандлююць, ды асаблівай дружбы ў іх ніколі не было; цяпер, пасля галасавання КНР у савеце па правах чалавека ААН (за «незалежнае расследаванне» сутыкнення дэманстрантаў і ахоўнікаў на мяжы сектара Газа), пэўна, i не будзе. Карацей, тым, хто мяне чытае, прапаную задумацца… і схамянуцца, прынамсі ўспомніць пра ўласную годнасць. Вось чаму не пакаралі Саўдаўскую Аравію за парушэнне статута ФІДЭ, нядопуск ізраільскіх шахматыстаў на афіцыйны чэмпіянат свету ў снежні 2017 г.?

Шаную вялікі кітайскі народ – хаця б за тое, што ён даў свету Канфуцыя, Лао Шэ (з манчжураў, але ж лічыў Кітай сваім), Лю Сяабо… У той жа час надта не хочацца разбудовы новых сусветных імперый. Ізраільцам, якія мысляць не ў катэгорыях шука, патрэбная кансалідацыя. Дый беларусам таксама, хіба не?..

Ужо цяпер, у маі 2018 г. зразумела, што ў бліжэйшы час ні Кітай, ні Беларусь не перанясуць пасольствы ў Іерусалім, хоць і па розных прычынах. Кітайцы свядома канкуруюць з ЗША, у тым ліку на Блізкім Усходзе, а РБ, можа, і пайшла б на саступку, ды эканамічна больш залежыць ад мусульманскіх дзяржаў, чым ад Ізраіля. Неабавязкова гэта «арабскія краіны», «арабскі свет», як павярхоўна піша «Белпартызан»: Бахрэйн, напрыклад, далёка не такі агрэсіўны, як неарабскі Іран.

…Прэм’ер-міністр Ізраіля прыняў Нету Б., расцалаваў і каліва патанчыў з ёй. Пры ўсёй павазе да яе перамогі, «Toy» – песня-падзёнка, прыкол на раз. Можа, раблюся старым буркуном, але 20 год таму, калі ў Мінск прыязджаў ансамбль ЦАХАЛу, іхнія спевы і танцы выклікалі ў мяне больш энтузіязму. У тым маі 1998 г. нават схадзіў у канцэртную залу «Мінск» другі раз, балазе пад канец першага выступу абяцалі іншую праграму (да жалю, паўтарылі тую самую). Некаторыя мелодыі помню дагэтуль.

Дзе ж вы цяпер, друзья-однополчане хлопцы і дзяўчаты? Газета «Вечерний Минск» адгукнулася на канцэрты не без іроніі… Мела права.

* * *

Спытаўся ў бахаіста, меламана і чытача belisrael.info пра новы альбом «Толькі б яўрэі былі…», згаданы ў мінулай серыі. Вось жа, Пётр Рэзванаў адказаў: «Ну, на пэўным бязрыб’і і гэты альбом мае права называцца з’явай… калі разглядаць не сучасную Сінявокую, а глядзець больш шырока (і храналагічна, і гістарычна), то пісаць пра яго няма чаго». Агулам ён паставіў Беларусі такі «дыягназ»: «цікавасць да яўрэйскай культуры шмат дзе захоўваецца, але амаль не паказваецца: маю на ўвазе тую меншасць, якая можа не толькі спажываць, але і нешта ствараць». П. Р. тужыць па 2000-х гадах, калі «Польскі інстытут і Інстытут імя Гётэ запрашалі Андрэ Аходла (яго выкананне, канечне, далёкае да таго, што дэманстравала сям’я Лін Ялдаці, але…), быў Дзмітры Сляповіч, які арганізоўваў не толькі камерныя “Жыдовішчы”, але і “Клезмер-шок” у Палацы культуры прафсаюзаў (з-за нашай бюракратыі гэтую спробу ён больш не паўтараў)».

З панам Рэзванавым неабавязкова згаджацца, у сваім блогу ён-такі схільны да максімалізму, але меркаванні яго, дальбог, заслугоўваюць увагі.

Запрашаю паважаную аўдыторыю да дыскусіі на тэму «перспектывы развіцця (каля)яўрэйскай культуры ў Беларусі» – музычнай і не толькі. Я ж магу папярэдне выказаць некалькі тэзісаў:

– ад’езд у ЗША (2008) пана Сляповіча, які ў 2006 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю акурат па клезмерскай музыцы, безумоўна, збядніў нацыянальную культуру;

– разам з тым у апошняе дзесяцігоддзе на авансцэну выйшлі іншыя адмыслоўцы, якія таксама дэманструюць цікавасць да яўрэйскага музіцыравання;

– агулам, іменна ў 2010-х гадах адбылася маштабная рэцэпцыя яўрэйскіх матываў тутэйшымі культуртрэгерамі, афіцыйнымі і не. Напрыклад, склаўся ансамбль «Гілель» пад кіраўніцтвам Максіма Расохі, які ў лістападзе 2017 г. даў канцэрт «Мелодыі яўрэйскага мястэчка» ў самым цэнтры Мінска (мяне там не было, і якасць не ацэньваю; цешыць сам факт). Пра песню на ідышы ў спектаклі «Местачковае кабарэ» Купалаўскага тэатра ўжо выпадала пісаць у 2015 г. Бачу таксама рост цікавасці да вершаў, перакладзеных з ідыша: грамада рэагуе і ў рамках праекта «(Не)расстраляная паэзія», і па-за рамкамі, напрыклад, тут і тут. Прычым Майсей Кульбак ды Ізі Харык трактуюцца як беларуска-яўрэйскія або проста беларускія паэты;

– малаверагодна, што ў Мінску адбудзецца фестываль такога ж размаху, як «Kyiv Klezmer Fest» (12-13 мая 2018 г.). Аднак у плане разняволенасці Беларусь увогуле – і яе «яўрэйская вуліца» ў прыватнасці – саступала Украіне як у 2014 г., так і 10, і 20 гадоў таму, хоць там, кажуць, паўсюдна гойсаюць «злыя бЕндэраўцы». У нас затое з 2016 г. ладзяцца «Дні яўрэйскай культуры» з самадзейнасцю ад «Хэсэда» і выявай гангстэра Ланскага як архетыповага яўрэя;

– будучыня (амаль) непрадказальная, таму лепей заставацца аптымістамі і верыць, што ўсё (ну, многае) ў нашых руках.

«Цытатнік ад Вольфа»

Салідарызацыя людзей прыводзіць да падзення даверу да фармальных інстытутаў… У краінах, дзе высокі ўзровень абагуленага даверу…, значна больш эфектыўныя эканамічныя транзакцыі, менш патрабуецца высілкаў на падтрыманне сацыяльнага парадку; там людзі зыходзяць з дапушчэння, што чалавек, у прынцыпе, не такая мярзотная істота, якой здаецца на першы погляд (Віктар Вахштайн, 27.03.2018).

Ідэя аб тым, што мэта камунікацый – кагосьці перамагчы, гэта жудасна падлеткавая ідэя. На жаль, інфантылізм парадаксальным чынам з’яўляецца адной з базавых уласцівасцей палітычных эліт. Яны жывуць у інфармацыйнай ізаляцыі. У іх амаль няма магчымасці падвышаць уласны адукацыйны ўзровень. У іх вельмі абмежаванае кола зносінаў і, як ведаюць усе, хто працаваў у бюракратычных структурах, чым вышэй чалавек стаіць у іерархіі, тым больш яго час заняты рытуальнай лухтой (Кацярына Шульман, 24.04.2018).

У свеце мноства цудоўна адукаваных, матэрыяльна забяспечаных, але нездаволеных жыццём інтэлектуалаў, якія пакутуюць ад дэпрэсіі, неўрозаў, страха і іншага негатыву. Іх ніхто ніколі не вучыў даследаваць уласную свядомасць, працаваць са сваімі эмоцыямі, разумець паходжанне сваіх комплексаў. Гігіена эмоцый не менш важная, чым гігіена цела. Вывучаць унутраны свет чалавека не менш важна, чым вывучаць знешні (Далай-лама XIV, 15.05.2018).

Верагодна, колішняя гандлёвая плошча [Слуцка] была месцам старажытных пахаванняў. На гэтым месцы, на галоўнай плошчы горада каля райвыканкаму побач з тэрыторыяй яўрэйскага гета цяпер адбываюцца розныя дзяржаўныя святы, падчас якіх спяваюць і танчаць.

Запыталася ў мінакоў, ці ведаюць яны што-небудзь пра гісторыю плошчы і пра месца габрэйскага гета. Ніводзін з апытаных дакладнай інфармацыяй не валодаў. Нягледзячы на тое, што мясцовыя газеты неаднаразова змяшчалі краязнаўчыя артыкулы пра гісторыю Слуцка, пра трагедыю слуцкага гета (Зінаіда Цімошак, 16.05.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.05.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 22.05.2018 01:39

В. Рубинчик. Котлеты & мухи (48)

(Оригинал на белорусском. Русский перевод ниже)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (48)

Ізноў чалом-шалом! Асобам, каторыя на волі, і тым, хто яшчэ не… Праўда, рыса паміж «воляй» і «няволяй» у нашым гаспадарстве істотна сцертая: шчасны той, хто гэтага не разумее.

Даўно прыкмечана: жыццё нярэдка імітуе літаратуру. Магчыма, тыя, хто чытаў правільныя мастацкія кнігі, уладаюць перавагай, бо здагадваюцца, чым усё скончыцца – а можа, і не… Дзе шмат ведаў, там шмат смутку.

Трывожным свістком для мяне 20 год таму сталася тое, што першы прэзідэнт фактычна паўтарыў словы обер-бандыта з п’есы Бертальта Брэхта «Кар’ера Артура Уі, якой магло не быць». Калі хто не помніць, А. У. там вымаўляе на адрас пажылога ўплывовага канкурэнта (меўся на ўвазе Гіндэнбург): «Мне сорок лет, вам – восемьдесят. Значит, Я с божьей помощью переживу вас». Дарэчы, пастаноўку п’есы – пад крыху іншай назвай, тыпу «Узлёт Артура Уі» – я паглядзеў у тэатры беларускай драматургіі, тады яшчэ сапраўднай «Вольнай сцэны» пад кіраўніцтвам рэжысёра Валера Мазынскага. Праз некалькі тыдняў пасля майго паходу ў тэатр на вул. Крапоткіна Лукашэнка сказаў пра Ельцына: «Я – малады прэзідэнт. Мне – сорак, а яму – восемдзесят». Рыгоравічу тады было 43, Мікалаевічу – 66. Кур’ёзна, што супер-пупер філолаг Ф. нават праз некалькі гадоў не «прасёк фішку», абмежаваўшыся ў сваім фаліянце пра Лукашэнку бяззубай, па сутнасці, заўвагай: «так няўрымслівы нашчадачак прагаворваецца пра тое, што чакае не дачакаецца скону горача любімага татулі».

Свядомы або несвядомы парафраз Брэхта сам па сабе дазваляў зразумець, куды мы коцімся. Прыкладна з таго часу праваахоўная сістэма РБ паскоранымі тэмпамі пачала ператварацца ў леваахоўную, і ейныя ахвяры не раз прыпаміналі творы Франца Кафкі, у прыватнасці, знакаміты «Працэс» (1914-1915). Вось у тэму нешта зусім новенькае… Пра стаўленне ў сучаснай Беларусі да спецыялістаў, пра тое, як выпадае прыніжацца і прасіць дазволу, каб зрабіць што-небудзь карыснае, ёсць іншы твор Ф. К. – «Замак» (1922). Нездарма ж калісьці жартуны спявалі: «Мы рождены, чтоб Кафку сделать былью».

Надоечы перакладаў на беларускую Канстытуцыю вольнага горада Кракава (1815) – дальбог, праз 200 гадоў тутэйшым заканадаўцам/правазнаўцам ёсць чаго павучыцца. Узяць хаця б артыкул ХVІІ: «Усе цывільныя і крымінальныя справы будуць разглядацца публічна. У вядзенні судовых спраў увогуле (асабліва тых, якія належаць найперш да крымінальнага права) будзе прымяняцца інстытут прысяжных, адаптаваны да мясцовых абставін, культуры і характару жыхароў». І «наш адказ Чэмберлену» – адносна свежая (05.12.2016) навіна з беларускіх парламенцкіх палёў: «Як паведаміла кіраўніца парламенцкай камісіі [па заканадаўстве] Наталля Гуйвік, у Беларусі не плануецца ўводзіць суд прысяжных». Дзіва што: не пасаромеўся ж старшыня Вярхоўнага суда РБ у лютым 2017 г. сказаць, што канцэпцыя судова-прававой рэформы, прынятая ў красавіку 1992 г., дзе прапаноўвалася ўвесці інстытуты міравых судоў і прысяжных засядацеляў, была «нежыццёвая», «супраць яе выказваліся юрысты-практыкі».

Канцэпцыю забілі і пахавалі ў 1997 г. – акурат тады, калі Валянцін Сукала быў прызначаны на сваю «хлебную» пасаду (многа цікавага пра гэтага «юрыста-практыка» можна даведацца тут, дарма што не гарантую праўдзівасці ўсіх звестак). Пазней быў чысты папулізм: абяцанка кандыдата ў прэзідэнты гр-на Лукашэнкі А. Р. у 2010 г. «будзе забяспечаны паўнавартасны спаборны судовы працэс, сфармаваны суд прысяжных…» – і прызнанне ў жніўні 2015 г.: «Нават калі я і казаў [пра суд прысяжных], то не казаў, што мы заўтра вырашым гэтую праблему». Гаспадар свайго слова – сам даў, сам забраў. Гэта ж ясна, што, раз узяўся, павінен быў вырашыць да чарговых сваіх «перавыбараў» (кастрычнік 2015 г.)…

Кафка, Лаа Шэ – колькі заўгодна, а параўнанне сучаснай Беларусі з экранізацыяй Оруэла мне неяк не даспадобы, «не каціць» яно. Чамусьці ў масавай свядомасці павялося: раз бамбізы з дубінкамі і аўтазакамі – значыць, Джордж Оруэл. Між тым вялікі брытанец маляваў раздушанае, цалкам падкантрольнае грамадства, дзе бунтаваць асмельваюцца адзінкі. У нас жа не так, і так не будзе – рот усім нязгодным заткнуць ніколі не ўдавалася, на вуліцы выходзяць тысячы. Я б сказаў, адбываецца вялацякучая (адрозна ад незабыўнай казкі Яўгена Шварца) барацьба калектыўнага Ланцэлота з калектыўным жа Драконам. Так, у сакавіку 2017 года «лепшыя людзі горада» прыбеглі прасіць Ланцэлота, каб ён «сышоў прэч». «Асабісты сакратар пана дракона» па меры неабходнасці выпускае камюніке, якія потым выдаляюцца… Усё, як паложана ў казцы. Нават жывёлы адыгрываюць сваю ролю ў гэтай фантасмагорыі. У Шварца кот – першая істота, якую Ланцэлот бачыць у горадзе, і яна моцна памагае рыцару. Можа быць, гэтым тлумачыцца знікненне коціка з кватэры Дашкевічаў падчас ператрусу напярэдадні 25 сакавіка? 🙂 Усё прагрэсіўнае чалавецтва хвалявалася за Леапольда, які вярнуўся да гаспадароў 26-га…

Чаму барацьба млявая? Мо таму, што абодва бакі харчуюцца бульбай, а там крухмал, які зніжае агрэсіўнасць. Праўда, гэта не зашкодзіла «праваахоўнікам» пад сцягам барацьбы з тэрарызмам цягам гэтага месяца прэвентыўна затрымаць дзясяткі актывістаў (палітолагу Алесю Лагвінцу, выхадцу з ЕГУ і руху «За свабоду», 23.03.2017 зламалі нос і збілі так, што нават рахманая Алена Анісім абурылася), а 25-26 сакавіка «ўпакаваць» сотні пратэстоўцаў.

Перад чарговым раўндам барацьбы – і нават пасля аднаўлення маштабных рэпрэсій – нейкія людзі з АБСЕ вялі актыўны дыялог з беларускімі чыноўнікамі, адзначалі «збліжэнне пазіцый». Асабліва зачапілі фразачкі італьянца, дэпутаціка Еўрапарламента Андрэа Р.: «Мы, вядома ж, адзначылі нашу пільную ўвагу адносна гэтых затрыманняў, тым больш напярэдадні заўтрашняй дэманстрацыі. Нам сказалі, што затрыманні зьяўляюцца чыста адміністрацыйнымі і цалкам адпавядаюць дзейнаму заканадаўству». Асоба кшталту былога пасла Ізраіля – «нам сказалі», мы рэтранслюем, а хто не схаваўся, сам вінаваты. 27 сакавіка для прыліку прапанаваў уладам «заставацца засяроджанымі на дыялогу… і неадкладна вызваліць усіх, хто быў затрыманы ў сувязі з дэманстрацыямі з нагоды Дня Волі 25 сакавіка». Няма даверу да гэтага слізкага спецдакладчыка, у свой час пакаранага ў Італіі за нейкае махлярства. «Еўропа» ведала, каго нам «сватаць», пачынаючы з канца 2000-х гадоў…

Мала хто цяпер у «дэмакратычным лагеры» cпадзяецца на рэальную помач з боку Захаду – усё ж на дварэ 2017 год, а не 1997-ы. Жыццё паказвае, што рэзалюцыі і справы ў пераважнай большасці заходніх палітыкаў дужа разыходзяцца (версію, чаму так адбываецца ў дачыненні да Беларусі, чытайце тут). A наш пільны аўтар Анатоль Сідарэвіч заўважыў, што «на вуліцах беларускай сталіцы з’явіліся аўтаматчыкі. Яны ўзброеныя нямецкімі аўтаматамі МР5. Нямецкімі аўтаматамі жыхарам нашай сталіцы не пагражалі вось ужо 72 гады – ад таго часу, як Менск пакінулі апошнія нацысцкія акупанты… Падзякуем Нямеччыне за чарговы клопат пра Ordnung у Беларусі?»

Патруль са «шмайсерамі», Мінск, 24.03.2017

Да Ізраіля некаторыя ставяцца лепей – прынамсі ставіліся да нядаўняга часу… Як пісала Маргарыта Акуліч у фэйсбуку (13.03.2017): «Ізраіль беларусы лічаць дэмакратычнай краінай. Калі ўжо ў Ізраілі няма [нармальных палітыкаў], то на каго спадзявацца?» Гэтак яна адрэагавала на чарговы візіт у Беларусь Софы Ландвер – міністаркі абсорбцыі, сустаршыні ізраільска-беларускага камітэта па эканамічным і гандлёвым супрацоўніцтве. Софа ў сябе расказала, напрыклад: «У час змястоўнай сустрэчы з міністрам Макеем я вынесла на парадак дня шэраг пытанняў. Перш за ўсё, пытанне пра выплату пенсій беларускім бокам сваім былым грамадзянам, якія жывуць у Ізраілі. Кіраўнік МЗС Макей адзначыў, што Беларусь гатовая аднавіць кансультацыі з ізраільскім бокам неадкладна, бо ў краіне назіраюцца прыкметы эканамічнай стабільнасці… Што ж, з’явілася надзея!».

Пра Софу ўсё даўно вядома – не тое што з яе мінулага візіту ў чэрвені 2016 г., а нават з ранейшых гадоў. Калі дыпламаваныя лагапеды і масавікі-зацейнікі займаюцца эканамічным супрацоўніцтвам, то потым і выходзіць, што «за студзень-лістапад 2016 года беларуска-ізраільскі тавараабарот склаў 83 мільёны долараў, знізіўшыся ў параўнанні з такім жа перыядам 2015 года на 30,8%».

Крытыкі гора-міністаркі апублікавалі з’едлівы артыкул на «Беларускай праўдзе», а ў фэйсбуку дабіліся таго, што С. Л. прыбрала свой «вясёлкавы» пост пра «надзею» і «прыкметы эканамічнай стабільнасці» – невялікая, але перамога. Насамрэч ВУП Беларусі за студзень-люты 2017 г., паводле афіцыйных звестак, скараціўся на 1% у параўнанні з аналагічным перыядам 2016 г. Сярэдні заробак у лютым знізіўся і склаў 716,5 рублёў, што менш за 400 USD (трэба дадаць, што безліч работнікаў нават у Мінску толькі марыць пра такі заробак). К 13 сакавіка «сілавікі» пачалі ўжо хапаць актывістаў – карацей, горшы час для паездкі ў Беларусь і размоў пра пенсіі цяжка было прыдумаць.

Іерусалім, Кнэсет. Галоўны рабін пасылае С. Ландвер… у «сінявокую» (насамрэч не).

Затое! Беларусы збіраюць тысячы долараў на дапамогу арыштаваным. Няма сумневаў, што пратэсты прадоўжацца. Чаго б мне хацелася на наступны Дзень Волі, калі раптам ён будзе праходзіць прыкладна ў гэткіх жа ўмовах, як у 2017-м – каб шаноўныя арганізатары мелі запасны план. Неабавязкова гуртом крочыць на галоўны праспект, дзе збольшага адміністрацыйныя будынкі; гэта зручна для журналістаў, але таксама і для ўладаў. 25.03.2017 апошнія падрыхтаваліся загадзя, нагналі «касманаўтаў»-амапаўцаў, рассеклі натоўп. Чаму б не «парваць шаблон», не сабрацца адносна невялікімі (150–200) групамі ў мікрараёнах тыпу Серабранкі, Уручча, Грушаўкі, Малінаўкі? Пакуль «сілы непрыяцеля» будуць засяроджаны ў цэнтры горада, ёсць сэнс арганізаваць шэсці пад нацыянальнымі колерамі ў «спальных раёнах», не просячы ні ў кога дазволу. Так свята закране больш абывацеляў, а нехта, бадай, і далучыцца да калон.

Безумоўна, падрыхтоўка такіх міні-шэсцяў вымагае пэўнай канспірацыі, і тут вопыт яўрэяў мог бы прыгадзіцца. Гірш Смоляр у кнізе «Менскае гета» пісаў пра 1941 г.: «Маёй галоўнай задачай было выбудаваць агульную структуру арганізацыі, асноўным ядром якой была б ячэйка, кожная – з дзесяці чалавек; на чале “дзясятак” мусілі стаяць надзейныя людзі, здольныя самастойна прымаць рашэнні ў крытычных сітуацыях».

Тое, што я бачыў на «Маршы недармаедаў» 15.03.2017, пакінула змяшаныя ўражанні. Людзей ішло даволі шмат – 2 тысячы, а мо і болей – аднак згуртаванасці яўна бракавала. Кожны крочыў, як хацеў, нёс, што хацеў, і крычаў, што жадаў. Свабода свабодай, але… Я выставіў наперад плакацік з надпісам супраць пастановы міністэрства культуры ад 30.01.2017 (неўключэнне Саюза беларускіх пісьменнікаў у спіс творчых суполак), амаль ніякай рэакцыі ад суседзяў не паступіла. Правяраць, вядома, не стану, але дапускаю, што, напрыклад, лозунг па матывах выказванняў «украінскай Жанны д’Арк» Надзі С. «Не жыдам ва ўрадзе!» таксама пакінуў бы натоўп абыякавым. Карацей, атамізаванасць пратэстоўцаў можа згуляць з імі кепскі жарт.

Прагнозы? Калі далей усё пойдзе па Шварцу, то Дракона мае змяніць Бургамістр… Добра гэта ці так сабе, вырашайце самі.

PS. Дзень Волі, у які 99 гадоў таму была прынятая Трэцяя Устаўная грамата БНР, сёлета адзначалі і ў Ізраілі – сціпла, але не без пафасу, з бел-чырвона-белым сцягам на ашдодскім помніку Янку Купалу, з чытаннем вершаў па-беларуску і на іўрыце.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.03.2017 21:36

Некаторыя водгукi з фэйсбуку:

Людмила Мирзаянова 28.03 8:57

Власть делала все, “чтоб Кафку сделать былью”». Но пришли иные времена!!!!

Алена Ждановiч 28.03. 8:59

У краіне назіраюцца прыкметы эканамічнай стабільнасьці, ну як жа ж, вунь колькі базавых нагрэблі за апошнія дні…Штрафы, падаткі на дармаедаў вось і ўся стабільнасць беларускай эканомікі)

***

Опять привет-шалом! Тем, которые на свободе, и тем, кто еще (уже) не… Правда, черта между «волей» и «неволей» в царстве-государстве существенно стерта: блажен, кто этого не понимает.

Давно подмечено: жизнь нередко имитирует литературу. Возможно, те, кто читал правильные художественные книги, владеют преимуществом, поскольку догадываются, чем всё закончится – а может, и нет… Где много знаний, там много печали.

Тревожным свистком для меня 20 лет назад стало то, что первый президент фактически повторил слова обер-бандита из пьесы Бертольта Брехта «Карьера Артуро Уи, которой могло не быть». Если кто не помнит, А. У. там произносит в адрес пожилого влиятельного конкурента (имелся в виду Гинденбург): «Мне сорок лет, вам – восемьдесят. Значит, Я с Божьей помощью переживу вас». Кстати, постановку пьесы – под немного другим названием, типа «Взлет Артура Уи» – я посмотрел в театре белорусской драматургии, тогда еще на настоящей «Вольнай сцэне» под руководством режиссера Валерия Мазынского. Через несколько недель после моего похода в театр на ул. Кропоткина Лукашенко сказал о Ельцине: «Я – молодой президент. Мне – сорок, а ему – восемьдесят». Григорьевичу тогда было 43, Николаевичу – 66. Курьезно, что супер-пупер филолог Ф. даже через несколько лет не «просек фишку», ограничившись в своем фолианте о Лукашенко беззубым, по сути, замечанием: «так рьяный наследничек проговаривается о том, что ждет не дождется конца горячо любимого папаши».

Сознательный или бессознательный парафраз Брехта сам по себе давал понять, куда мы катимся. Примерно с того времени правоохранительная система РБ ускоренными темпами начала превращаться в левоохранительную, и ее жертвы не раз припоминали произведения Франца Кафки, в частности, знаменитый «Процесс» (1914-1915). Вот в тему что-то совсем новенькое… Об отношении в современной Беларуси к специалистам, о том, как приходится унижаться и просить разрешения, чтобы сделать что-нибудь полезное, есть другое произведение Ф. К. – «Замок» (1922). Не зря же когда-то шутники голосили: «Мы рождены, чтоб Кафку сделать былью».

На днях переводил на белорусский Конституцию вольного города Кракова (1815) – ей-богу, через 200 лет здешним законодателям/правоведам есть чему поучиться. Взять хотя бы статью XVII: «Все гражданские и уголовные дела будут рассматриваться публично. В ведении судебных дел вообще (особенно тех, которые принадлежат прежде всего к уголовному праву) будет применяться институт присяжных, адаптированный к местным обстоятельствам, культуре и характеру жителей». И «наш ответ Чемберлену» – относительно свежая (05.12.2016) новость с белорусских парламентских полей: «Как сообщила глава парламентской комиссии [по законодательству] Наталья Гуйвик, в Беларуси не планируется вводить суд присяжных». Еще бы: не постеснялся же председатель Верховного суда РБ в феврале 2017 г. сказать, что концепция судебно-правовой реформы, принятая в апреле 1992 года, где предлагалось ввести институты мировых судов и присяжных заседателей, была «безжизненной», против нее-де высказывались «юристы-практики».

Концепцию убили и похоронили в 1997 г. – как раз тогда, когда Валентин Сукало был назначен на свою «хлебную» должность (много интересного об этом «юристе-практике» можно узнать здесь, хотя не гарантирую истинности всех сведений). Позже был чистый популизм: «абяцанка» кандидата в президенты гр-на Лукашенко А.Г. в 2010 г. «будет обеспечен полноценный состязательный судебный процесс, сформирован суд присяжных...» – и признание в августе 2015 г .: «если даже я и говорил [о суде присяжных], то не говорил, что мы завтра решим эту проблему». Хозяин своего слова – сам дал, сам забрал. Ясно же, что, раз взялся, должен был решить до очередных своих «перевыборов» (октябрь 2015 г.)…

Кафка, Лао Шэ – сколько угодно, а сравнение современной Беларуси с экранизацией Оруэлла мне как-то не по душе, «не катит» оно. Почему-то в массовом сознании повелось: раз громилы с дубинками и автозаками – значит, Джордж Оруэлл. Между тем великий британец рисовал раздавленное, полностью подконтрольное общество, где бунтовать осмеливаются единицы. У нас же не так, и так не будет – рот всем несогласным заткнуть никогда не удавалось, на улицы выходят тысячи. Я бы сказал, происходит вялотекущая (в отличие от незабываемой сказки Евгения Шварца) борьба коллективного Ланцелота с коллективным Драконом. Так, в марте 2017 года «лучшие люди города» прибежали просить Ланцелота, чтобы он «убирался прочь». «Личный секретарь господина дракона» по мере необходимости выпускает коммюнике, которые потом удаляются… Все, как положено в сказке. Даже животные играют свою роль в этой фантасмагории. У Шварца кот – первое живое существо, которое Ланцелот видит в городе, и оно сильно помогает рыцарю. Может быть, этим объясняется исчезновение кота из квартиры Дашкевичей во время обыска накануне 25 марта? 🙂 Все прогрессивное человечество волновалась за Леопольда, который вернулся к хозяевам 26-го…

Почему борьба вялая? Может, потому, что обе стороны питаются картофелем, а там крахмал, который снижает агрессивность. Правда, это не помешало «правоохранителям» под флагом борьбы с терроризмом в течение этого месяца превентивно задержать десятки активистов (политологу Алесю Логвинцу, выходцу из ЕГУ и движения «За свободу», 23.03.2017 сломали нос и избили так, что даже кроткая депутесса Елена Анисим возмутилась), а 25-26 марта «упаковать» сотни протестующих.

Перед очередным раундом борьбы – и даже после возобновления масштабных репрессий – какие-то люди из ОБСЕ вели активный диалог с белорусскими чиновниками, отмечали «сближение позиций». Особенно зацепили фразочки итальянца, депутатика Европарламента Андреа Р.: «Мы, конечно же, обратили пристальное внимание на эти задержания, тем более накануне завтрашней демонстрации. Нам сказали, что задержания являются чисто административными и полностью соответствуют действующему законодательству». Тип вроде бывшего посла Израиля – «нам сказали», мы ретранслируем, а кто не спрятался, сам виноват. 27 марта, дабы соблюсти приличия, Р. предложил властям «оставаться сосредоточенными на диалоге… и немедленно освободить всех, кто был задержан в связи с демонстрациями по случаю Дня Воли 25 марта». Нет доверия к этому скользкому спецдокладчику, в свое время наказанному в Италии за какое-то мошенничество. «Европа» знала, кого нам «сватать», начиная с конца 2000-х годов…

Мало кто сейчас в «демократическом лагере» надеется на реальную помощь от Запада – все же на дворе 2017 год, а не 1997-й. Жизнь показывает, что резолюции и дела у подавляющего большинства западных политиков очень расходятся (версию, почему так происходит в отношении Беларуси, читайте здесь). A наш бдительный автор Анатоль Сидоревич заметил, что «на улицах белорусской столицы появились автоматчики. Они вооружены немецкими автоматами МР5. Немецкими автоматами жителям нашей столицы не грозили вот уже 72 года – с того времени, как Минск покинули последние нацистские оккупанты… Поблагодарим Германию за очередную заботу об Ordnung в Беларуси?»

Патруль со «шмайсерами», Минск, 24.03.2017

К Израилю некоторые относятся лучше – по крайней мере относились до недавнего времени … Как писала Маргарита Акулич в фейсбуке (13.03.2017): «Израиль белорусы считают демократической страной. Если уж в Израиле нет [нормальных политиков], то на кого надеяться?». Так она отреагировала на очередной визит в Беларусь Софы Ландвер – министра абсорбции, сопредседателя израильско-белорусского комитета по экономическому и торговому сотрудничеству. Софа у себя рассказала, например: «В ходе содержательной встречи с министром Макеем я поставила на повестку дня ряд вопросов. И, прежде всего, вопрос о выплате пенсий белорусской стороной своим бывшим гражданам, которые проживают в Израиле. Глава МИД Макей отметил, что Белоруссия готова возобновить консультации с израильской стороной немедленно, поскольку в стране намечаются признаки экономической стабильности… Что ж, появилась надежда!».

О Софе все давно известно – не то что с ее прошлого визита в июне 2016 года, а даже с прежних лет. Когда дипломированные логопеды и массовики-затейники занимаются экономическим сотрудничеством, то потом и выходит, что «за январь-ноябрь 2016 года белорусско-израильский товарооборот составил 83 млн долларов, снизившись по сравнению с таким же периодом 2015 года на 30,8%».

Критики горе-министра опубликовали едкую статью в «Беларускай праўдзе», а в фейсбуке добились того, что С. Л. убрала свой «радужный» пост о «надежде» и «признаках экономической стабильности» – небольшая, но победа. На самом деле ВВП Беларуси за январь-февраль 2017 г., по официальным данным, сократился на 1% по сравнению с аналогичным периодом 2016 г. Средний заработок в феврале снизился и составил 716,5 руб., что меньше 400 USD (нужно добавить, что множество работников даже в Минске только мечтают о таком заработке). К 13 марта «силовики» начали хватать активистов – короче, худшее время для поездки в Беларусь и разговоров о пенсиях трудно было придумать.

Иерусалим, Кнессет. Главный раввин посылает С. Ландвер… в «синеокую» (на самом деле нет).

Зато! Белорусы собирают тысячи долларов на помощь арестованным. Нет сомнений, что протесты продолжатся. Чего бы мне хотелось на следующий День Воли, если вдруг он будет проходить примерно в таких же условиях, как в 2017-м – чтобы почтенные организаторы имели запасной план. Необязательно всей массой шагать на главный проспект, где преимущественно административные здания; это удобно для журналистов, но также и для властей. 25.03.2017 последние подготовились заранее, нагнали «космонавтов»-омоновцев, рассекли толпу. Почему бы не «порвать шаблон», не собраться относительно небольшими (150-200) группами в микрорайонах типа Серебрянки, Уручье, Грушевки, Малиновки? Пока «силы неприятеля» будут сосредоточены в центре города, есть смысл организовать шествия под национальными цветами в «спальных районах», не прося ни у кого разрешения. Так праздник затронет большее число обывателей, а кто-то, пожалуй, и присоединится к колоннам.

Безусловно, подготовка таких мини-шествий требует определенной конспирации, и здесь опыт евреев мог бы пригодиться. Гирш Смоляр в книге «Минское гетто» писал о 1941 г.: «Моей главной задачей было выстроить общую структуру организации, основным ядром которой была бы ячейка, каждая – из десяти человек; во главе “десяток” должны были стоять надежные люди, способные самостоятельно принимать решения в критических ситуациях».

То, что я видел на «Марше недармоедов» 15.03.2017, оставило смешанные впечатления. Людей шло довольно много – 2 тысячи, а может, и больше – однако сплоченности явно не хватало. Каждый шел, как хотел, нес, что хотел, и кричал, что хотел. Свобода свободой, но… Я выставил вперед плакатик с надписью против постановления министерства культуры от 30.01.2017 (невключение Союза белорусских писателей в список творческих организаций), почти никакой реакции от соседей не поступило. Проверять, конечно, не стану, но допускаю, что, например, лозунг по мотивам высказываний «украинской Жанны д’Арк» Нади С. «Не жыдам ва ўрадзе!» также оставил бы толпу равнодушной. Короче, атомизированность протестующих может сыграть с ними злую шутку.

Прогнозы? Если дальше всё пойдет по Шварцу, то Дракона может сменить Бургомистр… Хорошо это или так себе, решайте сами.

P.S. День Воли, в который 99 лет назад была принята Третья Уставная грамота БНР, в этом году отмечали и в Израиле – скромно, но не без пафоса, с бело-красно-белым флагом на ашдодском памятнике Янке Купале, с чтением стихов на белорусском и на иврите.

Вольф Рубинчик, г. Минск,

27.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Русский перевод добавлен 28.03.2017 12:02

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (44)

Палымяны беларускі шалом! Як казаў Рыгор Барадулін, 82-ую гадавіну якога некалькі дзён таму адзначыла ўсё прагрэсіўнае чалавецтва, «сабе я надакучыў сам – а вам?» Тым не менш падазраю, што камусьці патрэбен гэты серыял несамавіты… Надоечы журналіст «Радыё Свабода» паблажліва паляпаў нас па плячах: «Чытаю вашыя агляды – даволі цікава, часам шкада, што гэта не ідзе на вялікую аўдыторыю». І параіў завесці акаўнт у фэйсбуку, маўляў, больш людзей убачыць. Дзякуй, дзядзечка, за параду; за колькасцю чытачоў не ганюся, дый мне дарагія правераныя сябры, а не «фрэнды». Карацей, толькі сёння і толькі для вас: «Піянерская зорка» «Катлеты і мухі» зноў у прамым эфіры.

«Зорку», дарэчы, таксама цяпер паслухаць можна: пасля распаду СССР перадача знікла з эфірнага сеціва, і вось у 2017 годзе адрадзілася ў РБ – усяго-та праз 10 гадоў пасля вяртання «акцябрат»… «У нас так часта бывае: новае ледзь з’явіцца і адразу ж выцясняецца старым. Каб насаджаць новае, трэба замнога сіл і энергіі» («Запіскі пра кашэчы горад»).

Раз ужо на піянЭраў перайшлі, то спадабалася мне ці то показка, ці то былічка з тутбая: «Школа – гэта месца, дзе казаць “не” наркотыкам вучаць людзі, няздольныя сказаць “не” падпісцы на “Юный спасатель”» (Юля, 11-ы клас). Сапраўды, якой толькі макулатуры не навязваюць педагогам… Ценькая газетка «Юный спасатель» з каляровымі ілюстрацыямі, якой я шмат папацягаў у бытнасць паштальёнам (выпісвалі яе не толькі школы, а і дзіцячыя садкі) – яшчэ, бадай, не найгоршы варыянт.

Перачытваеш раман «На ростанях» Якуба нашага Коласа, прысвечаны настаўнікам пачатку ХХ стагоддзя, і дзівішся – куды ўсё сплыло за сотню гадоў? Некалі – пашана педагогам з боку вучняў, іх бацькоў дый мясцовых «аўтарытэтаў», цяпер – ледзь не таптанне нагамі… Дырэктарам гімназіі ў Магілёве прызначана асоба, раней асуджаная за махлярства? Нічога, «піпл схавае»: гэта ж не першы раз, калі ваўчугаў ставяць сцерагчы авец… Скора, напэўна, будзе так, як у антыўтопіі 1932-33 гг. празорлівага маньчжура Лаа Шэ, замардаванага за сваю празорлівасць у час «культурнай рэвалюцыі» 1966 г.:

«Следам за дзецьмі я вырушыў да школы. Гэта была пустая пляцоўка, абкружаная мурам. Дзеці ўвайшлі ў браму, а я пачаў назіраць з вуліцы. Адныя школьнікі качаліся па зямлі, другія лезлі на мур, трэція нешта малявалі на ім… Настаўнікаў не было. Нарэшце ўдалечыні паказаліся трое дарослых, худых як шкілеты… Настаўнікі – іх прафесію было цяпер лёгка вызначыць – ішлі марудна, трымаліся за мур… Калі яны ўпаўзлі ў браму, школьнікі працягвалі качацца, шумець, сваволіць…

– За брамай замежнік!

Школьнікі прыціхлі.

– З вамі хоча гаварыць дырэктар.

Дырэктар выйшаў уперад і паглядзеў на схіленыя голавы.

– Сёння для вас урачысты дзень, вы канчаеце інстытут…

Я ледзь не страціў прытомнасць. Гэта інстытут, і гэтыя смаркачы канчаюць яго?

– Зараз будуць выдавацца дыпломы.

Дырэктар выцягнуў з-пад мура купу каменных пласцінак і вымавіў:

– Вы ўсе занялі першае месца, можаце ганарыцца! Зараз падыходзьце і бярыце любы дыплом. Яны абсалютна аднолькавыя…»

Калі я чытаў пра «аднолькавыя дыпломы», то ўспомніўся «замалот» першага прэзідэнта ўлетку 2006 г.: «Я не думаю, што ва Урадзе юрысты слабейшыя, чым у Адміністрацыі, або наадварот. Юрысты ўсе аднолькавыя». Натуральна, з безаблічных «аднолькавых» падбіраюцца тыя, хто не пярэчыць, і… «профіт», прававая дзяржава наадварот: указ, дэкрэт і дырэктыва (а ў рэшце рэшт, воля аднаго чэла) мацнейшыя за Канстытуцыю. І што, няўжо ў 2010 г. з «найвышэйшай трыбуны» гучала абяцанка ўвесці суд прысяжных, пра які ў Беларусі гаворыцца акурат 25 гадоў, з вясны 1992 г.? Ну дык крэпкі хазяйсцвеннік – гаспадар свайго слова; сам даў, сам не помніць! Аднак, калі будзем сябе добра весці «калі гэта сапраўды трэба», то нам, наіўным занудам, дазволяць памарыць пра дэмакратызацыю судоў яшчэ гадоў …ць.

Адзін нямецкі палітык, калі верыць Генры Пікеру, у пачатку 1940-х прыкладна гэтак ставіўся да правазнаўцаў і права:

«Ніводзін разумны чалавек не ў стане зразумець прававыя навукі, напрыдумляныя юрыстамі – не ў апошнюю чаргу пад уплывам яўрэяў… Ён зробіць усё, каб выклікаць грэблівасць ад вывучэння права, то боку усіх гэтых прававых ідэй. Бо вывучэнне права такім вось чынам не дазваляе падрыхтаваць загартаваных людзей, прыдатных для таго, каб гарантаваць падтрыманне ў дзяржаве натуральнага правапарадку. Так іх толькі прывучаюць да безадказнасці. Ён будзе клапаціцца пра тое, каб выдаліць з упраўленняў юстыцыі ўсіх, за выняткам мо 10 працэнтаў сапраўдных суддзяў. Будзе скончана з судовымі засядацелямі, бо суд з іх удзелам – гэта сапраўднае махлярства. Ён больш не дапусціць, каб суддзя сыходзіў ад адказнасці за свае рашэнні, адгаворваючыся тым, што засядацелі ў большасці былі супраць яго… Любы юрыст або ад прыроды непаўнавартасны, або з цягам часу зробіцца такім».

Чым заклікі да «натуральнага правапарадку» і «найвялікшай адказнасці» скончыліся для Германіі, досыць добра вядома. Увогуле, часцей за ўсё неправавыя рашэнні – на першы погляд, простыя і эфектыўныя – вядуць да ўскладненняў у эканоміцы, дый невыгадныя палітычна. Узяць хаця б сумнавядомы дэкрэт № 3 ад 02.04.2015, «удасканалены» 12.01.2017. Калі меркаваць па масавых пратэстах у беларускіх гарадах за адзін люты 2017 г., «той, хто крыху вышэй за Бога» і яго каманда сваімі рашэннямі стрэлілі сабе ў ногі. За пратэстоўцамі – «маўклівая большасць»: паводле апытання tut.by, распачатага 20.02.2017 (больш за 92 тыс. чытачоў па стане на 27 лютага), чатыры пятых лічаць, што дэкрэт трэба скасаваць. Ну, няхай тры чвэрці, калі дапусціць хітрыкі з боку не(да)нармалізаванага Зісера… 🙂

Пакуль адчуванне ў мяне такое, што вярнуўся 1989-ы – фактычна першы, калі ў Беларусі адбыліся масавыя мітынгі непасрэдна супраць «наменклатуры» (удзельнікі кастрычніцкага шэсця 1988 г., разагнанага міліцыяй, ставілі перад сабой іншыя мэты). КПСС яшчэ панавала і нават лічылася «кіруючай сілай савецкага грамадства, ядром яго палітычнай сістэмы» – артыкул 6 канстытуцыі будзе адменены толькі ў 1990-м – аднак яе ўжо не дужа баяліся, пагатоў толькі што заснаваны БНФ набіраў сілу. Мяркую, рэйтынг Аляксандра Лукашэнкі ў 2017 г. наблізіўся да папулярнасці (дакладней, антыпапулярнасці) беларускага «правадыра» канца 1980-х Яфрэма Сакалова, калі нехта яшчэ памятае такога.

Міф пра «вечнае вяртанне» як ён ёсць. Жывучы ў сінявокай, часам адчуваеш сябе ў лабірынце, зачараваным коле або на цягніку з «Камедыі строгага рэжыму»: зноў і зноў валтузня ў Курапатах, зноў і зноў размовы пра звышбяспечную АЭС… Наколькі легкадумна ў Беларусі ставіліся да радыяцыі, расказала знаёмая выкладчыца, якая ў 1989 г. якраз паступіла ў магілёўскі інстытут, а ў 1990-м паехала на практыку (раскопкі) пад Быхаў. Дазіметр іхні трашчаў і зашкальваў, але кіраўнік практыкі Вячаслаў К-н нават тады, праз 4 (!) гады пасля катастрофы, калі многа было вядома, не палічыў неабходным згарнуць экспедыцыю… Б-г яму суддзя: чалавек памёр, не дажыўшы да 60.

Нават афіцыйны даклад «30 год Чарнобыльскай аварыі», вытрыманы збольшага ў аптымістычных танах, не хавае таго факта, што на тэрыторыі Беларусі ў 2016 г. захаваліся здаравезныя плямы цэзія і стронцыя. А таксама таго, што за тры дзесяцігоддзі колькасць хворых на рак шчытавіднай залозы вырасла ў Беларусі ў сем і больш разоў… Новых ядзерных сховішчаў у сінявокай, ясен пень, толькі і не хапала.

І этыка працы ў нас – куды там Японіі з яе Фукусімай ці Францыі з Фламанвілем! Эх, варта было мне стрымана пахваліць Скідзельскі цукровы завод за беларускую мову на пакунках з цукрам, як там адбылася трагедыя: выбух, у выніку якога пяць жанчын атрымалі моцныя апёкі. Харош і «Гродна Азот» (31.01.2017 – трэцяя сур’ёзная аварыя за паўтара года, чытаць тут і тут)… У Беларусі мінаў 13-ы год з моманту прыняцця «дырэктывы № 1» пра «жэстачайшую дысцыпліну».

* * *

Надакучыла мне разграбаць завалы тутэйшых чыноўнікаў і квазінавукоўцаў, але пару казусаў не праміну-такі згадаць. 24.02.2017 міністэрства інфармацыі (начальніца – прыгажуня Лілія, аматарка бачыць сваё імя на вокладцы ненапісаных ёю кніг) заблакавала ў Беларусі доступ да вясёлай і бесцырымоннай інтэрнэт-энцыклапедыі «Луркамор’е», якую пачытваю звыш пяці гадоў, а пару артыкулаў і сам падрэдагаваў… Cёння адказам на запыт http://lurkmore.to мне служыць надпіс: «Ресурс заблокирован в соответствии с законодательством Республики Беларусь», але дастаткова змяніць у адрасе адну літару, і тады… Стоп, не стану падказваць чыноўнікам, дзе яны «недадушылі» вольнае слова; нечыноўнікі ж самі разбяруцца, як абысці забарону. Хто не дацяміць, спытайцеся ў Максіма Міровіча…

Тлумачэння, у чым «Луркамор’е» парушыла заканадаўства, на сайце мінінфарма няма: і праўда, хто мы такія, каб нешта тлумачыць? Галоўная навіна ад 27.02.2017: «Представители Министерства информации и подведомственных организаций приняли участиев республиканском физкультурно-спортивномпразднике “Минская лыжня-2017”, который состоялся 25 февраля 2017 года на базе Минской городской лыжероллерной трассы в столичном микрорайоне «Веснянка»» (стыль і арфаграфія арыгінала захаваныя).

Экс-дырэктарцы цэнтра алімпійскай падрыхтоўкі па шахматах і шашках Наталлі К., арыштаванай пару гадоў таму, таксама бывала весела ў час спартыўных святаў.

Дзіва што летась, паводле некаторых апытанняў, толькі мізэрная доля жыхароў Беларусі лічыла, што здольная паўплываць на ўладу – як на агульнадзяржаўным, так і на мясцовым узроўні. Гэтая доля – менш за 2% – трапляе ў межы статыстычнай хібнасці, што асабіста мне цяжка прыняць, да таго ж за паўгода многае змянілася. З іншага боку, падаецца, што ў савецкім 1989-м беларусы насамрэч менш баяліся начальства ды больш верылі ў свае магчымасці (і жыватворную сілу БНФ :)), чым у «незалежным» 2017-м.

На карысць познесавецкага перыяду гаворыць і тое, што нормы дабра і зла, сумленных і несумленных паводзін тады яшчэ не зусім размыліся. Так, дыямат «руліў», але наўрад ці ў канцы 1980-х у галоўнай навучальнай установе доўга трымалі б прафесара, які ў «навуковым выданні» для падмацавання сваіх тэзісаў спасылаўся на… звесткі з тэлепраграм. Гаворка пра д-ра Б. і яго кнігу 2009 г., даступную ў нэце. У 2014 г. гэтага Б. павысілі: прызначылі загадчыкам кафедры інавацыйнага менеджменту Белдзяржуніверсітэта.

Урывачак з той самай кнігі. «Паніжэнне інтэлекту» – з хворых галоў на здаровыя.

У лістападзе 2013 г. аўтар «Белгазеты» з’едліва заўважыў, разважаючы наконт прафанацыі вышэйшай адукацыі ў РБ: на эканамічным факультэце БДУ «студэнтам сур’ёзна тлумачаць, што ва ўсіх бедах эканомікі вінаватыя або “сусветнае закуліссе”, або нават “атланты”, якія перажылі гібель Атлантыды (!!!)» Сітуацыя не змянілася і праз тры гады, што дазволіла гора-палітыку Яраславу Р. чарговы раз папіярыцца, у гэтым выпадку на допісе Арцёма Каратчэні. Аднак ідэю выгнаць шарлатанаў, якая ляжыць на паверхні, я падтрымліваю – галоўнае, потым новых не набраць…

Тым часам расійскі віцэ-прэм’ер паставіў Беларусь «на лічыльнік»: спачатку патрабаваў за газ 550 мільёнаў «зялёных», цяпер – 600. Чаму ў тутэйшым урадзе ніхто не прыпомніў, што гэты мужычок – шахматыст, сын шахматыста? На перамовы з ім трэ’ было адпраўляць не Сямашку, а Жыгалку або Азарава… Можа, нашыя «гросы» адыгралі б палову доўгу. Азараў – той яшчэ і юрыдычна падкуты; даб’ецца таго, што Расія cама прыплаціць за паліва і кампенсуе маральную шкоду 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.02.2017 18:30

Водгукi з фэйсбука:

Алена Ждановіч 21:54 Так і жывем, я вось пазбаўлена права выкладаць. Нема пед. адукацыі…А выкладала я апошнія гады ў Глебаўцы шрыфты, каліграфію, тыпаграфіку…зараз магу толькі падлогу ды посуд мыць, са сваей архітэктурнай…