Tag Archives: неоязычество

О «флагах на башнях» и о другом

Прошла неделя после «тайной инаугурации» 23.09.2020. Ничего особо нового: судьи судят (смелую баскетболистку Елену Левченко 30 сентября «закрыли» аж на 15 суток)…

Снимок взят отсюда

Протестующие протестуют, пропагандисты пропагандонят, креативщики креативят, а пинчуки, как однажды выразился краевед Эдуард Злобин, «пинчуют».

Косяком пошли видеообращения – пожалуй, их стало многовато. Валерий Цепкало 30.09.2020 объявил, что его бывший босс – «политический труп», опирающийся на три процента населения (боюсь, поддержка преуменьшена раз в 10). Ещё в цепкаловской речи были перлы вроде «страны, как и люди, болеют одними и теми же болезнями и, наверное, излечиваются одними и теми же лекарствами». Что ж, сравнение Беларуси с Парагваем и Аргентиной имеет определённую эвристическую ценность, но от политиков поневоле ждёшь не квазиэкспертных оценок и рассуждений о «сценариях», а практических шагов. «Фронт национального спасения Беларуси», анонсированный Валерием 12 августа с. г., ничем конкретным пока себя не проявил; если народ и мобилизуется для «национального спасения», то без «фронта».

Светлана Тихановская рассказала на днях о главной цели – проведение свободных и демократических президентских выборов до конца 2020 года. И цель не то чтобы реалистичная (Национальное собрание в ближайшие пару месяцев точно не объявит импичмент «пересиденту», а сам он в ближайшие пару лет уходить не собирается), и средства для её достижения оставляют желать… Кого-то радует, что со Светланой встречались президент Франции, премьер-министры Литвы и Польши – я же в который раз припомнил зарубежные вояжи Александра Милинкевича в 2006 г. Тогда его тоже принимали высокие европейские чиновники (в т. ч. Ангела Меркель), а толку?.. Новоиспечённый советник Тихановской по международным вопросам Франак Вечёрко 14,5 лет назад был юн – может, и забыл о тех событиях. Хотя вот российский журналист-оптимист Кирилл Рогов утверждает: «у Тихановской есть поддержка граждан и довольно деятельная поддержка ЕС… Вроде бы европейцы начали переходить к действиям».

«Вроде бы» – ключевые слова. И вопрос ведь не только в том, кто принимает, но и в том, как принимает. Одно дело, если «улыбаются и машут»; другое – если выстраивают почётный караул, который, по идее, положен избранному президенту страны. А 29.09.2020 Эммануэль Макрон в Вильнюсе не сумел даже выговорить фамилию «нашего всего» – назвал Светлану «Тиковская» 🙁

Э. М. не прочь лишний раз попиариться, напомнив о «традициях демократии», а в результате «белорусская проблема», скорее всего, увязнет в болоте ОБСЕ. Ах да, вчера гран-француз поговорил о Беларуси по телефону с гран-кремлёвцем – вот уж кто способен обуздать насилие и диктатуру ¯\_(ツ)_/¯

C 2008 г., после обсуждений книжно-переводческих дел в посольстве Франции на минской площади Свободы («планов громадьё» обернулось пшиком, я же потерял уйму времени), разочаровался даже в способностях «Запада» поддерживать культурку – что уж говорить о политическом посредничестве… А в середине 2010-х гг. меня приглашали на научную конференцию о местной идентичности под эгидой того же посольства, где французы в качестве рабочего языка выбрали русский, унизив белорусский – любителей общих просторов «от Бреста до Владивостока» пришлось отшить. Я к тому, что макроновская «сверка часов» с Путиным не упала, словно снег на голову.

Реакция нашего «пересидента» на шаги Макрона – ниже плинтуса: перевод стрелок и влезание в личную жизнь… Может быть, и. о. царя покусала Ермошина, которая в мае с. г. сама «пошутила» в ЦИКе над женой Николая СтаткевичаБоюсь, вечером Марину Адамович ждёт семейная сцена!»), сама рассмеялась… Но в принципе-то нелегко без юмора наблюдать за политиками и чиновниками Запада – ибо мельчают, а пытаются играть в великих.

Бывший директор академического института социологии Геннадий Коршунов (здесь упоминалось о нём) полагает, что «извне бесполезно анализировать процессы, идущие в нашей стране – тем более, российским экспертам». Доля истины в этом есть, я сам выступал за уважение к «нашим», но опальный социолог чересчур категоричен: к умным и честным людям следует прислушиваться, независимо от места их обитания. Вопрос в том, как отличить умных от «альтернативно одарённых», а честных – от известно кого…

Задетый Коршуновым российский политолог Владимир Пастухов, чья статья в «Новой газете» наделала шуму в середине сентября, заслуживает серьёзного отношения. Как ни печально, соглашусь с тем, что «Протесты в Беларуси выявили кризис философии бархатных революций, которая не работает, если верхи хотят и могут жить, как жили». Пастухов справедливо отметил и то, что в нашей стране сложились два мегакласса: «люди системы» и «люди вне системы»:

Положение в обществе все больше определяется тем, является ли «имярек» частью системы или она его из себя «вытолкнула». Место внутри Системы, конечно, тоже имеет значение, как и конкретное место «вне Системы», но существенно меньшее, чем сам факт принадлежности или непринадлежности к Системе.

Пастухов прав также в том, что правящий класс РБ не следует недооценивать (об этом, начиная с 2016 г., говорилось и в моих текстах):

У этого класса действительно очень диффузная периферия, но зато очень твердое и компактное ядро. Он не химера, а реальный социальный субъект со значительными политическими амбициями, который фактически эксплуатирует совместно концессию на «властесобственность». У него имеется способность к рефлексии, самоорганизации и самовоспроизводству. Он ощущает всех, кто не является частью Системы, как «чужих».

Увы, коллективное сознание «внесистемных людей» к лету 2020 г. в Беларуси ещё не вполне созрело, несмотря на множественные проявления гражданской солидарности. Вот о его формировании с доктором политических наук можно было бы поспорить, как и о том, насколько уместен термин «гандизм» в отношении Синеокой.

Однако Г. Коршунов не опровергает тезисы В. Пастухова, а просто отмахивается от них, постулируя благотворность ненасильственных массовых акций:

Мы не просто ярко демонстрируем свою силу, искренность и достоинство, мы естественным путём – как равные с равными – включаемся в конструирование мира западной цивилизации. Ибо после событий 2020 года уже никому не нужно будет доказывать, что Беларусь – это где-то между Польшей и Российской Федерацией. Ибо после событий 2020 года «белорусский кейс» будет входить в учебники по истории и политологии, социологии и эстетике, этике и коммуникативистике.

По-моему, уже много лет ничего не надо доказывать… О том, что в Беларуси «наконец-то» сформировались гражданское общество и политическая нация, немало разговоров велось после протестов 2006 и 2010 гг. – тогда нам тоже было что «сказать всему миру». Притом и войти в учебники можно по-разному, на что намекнул тот же Пастухов: «Стратегия мирного протеста была серьёзно дискредитирована в Минске, и это, пожалуй, главный на сегодня результат событий, свидетелями которых мир стал. В европейскую историю возвращается ужасный и кошмарный XIX век с его культом революционного насилия».

Правду сказать, радикализации белорусских протестов, а тем более возвращения в позапрошлый век, (пока?) не происходит. На фоне репрессий продолжается преимущественно символическое противостояние, которое бывший посол Игорь Лещеня метко назвал «войной флагов» (18:18; разумеется, не он придумал такое определение – к примеру, о войне флагов в Барселоне сообщали год назад).

Можно говорить и о «войне правок», которая бросается в глаза на минской «Площади перемен». В конце сентября неказённое граффити ещё несколько раз замазывали (однажды кто-то даже попытался неуклюже нарисовать на его месте красно-зелёный флаг) и возвращали снова. Я уж не назову точный счёт в этом «матче» – то ли 14:13, то ли 15:14. Во всяком случае, по состоянию на 8 утра 1 октября перевес был на стороне жителей Сморговки – если абстрагироваться от того, что их сосед Степан Латыпов по-прежнему сидит (25 сентября правозащитники признали его политзаключённым).

Фото 30.09.2020 и 01.10.2020. Справа заметен подарок «от Чижовки» (т. е. от южного района Минска – северному)

Если собрать все виды будки за полтора месяца, получится отличный таймлапс-ролик. Возможно, смотрелся бы не хуже сентябрьского мультфильма, подготовленного аниматорами из 19 стран…

Интересно, что флаг над будкой в последние дни уже не крали, да и ленточки на заборе в сохранности – кому-то надоел «сизифов труд»? Впрочем, красное посреди белого появляется в разных контекстах, и за всеми казусами трудно уследить даже посланцам ретивой администрации Центрального района г. Минска.

Подобно И. Лещене, с уважением отношусь к обоим вариантам символики, но бело-красно-белый флаг возник раньше на 30 с плюсом лет и больше греет душу… Под ним в декабре 1917 г. прошёл Всебелорусский съезд, без которого не было бы современной Беларуси. Да и трудно возразить авторитетным учёным конца ХХ в. (см. в статье Александра Курьяновича постановление учёного совета Института истории Академии наук, принятое 12.09.1991) насчёт того, что «герб и флаг БССР, утверждённые в 1951 г., не отражают многовековую героическую историю и национальные цвета белорусского народа».

Не обошлось на прошлой неделе без курьёзных рассусоливаний недавнего «главного историка» Вячеслава Даниловича (ставшего ректором Академии управления при президенте) о цветах нынешней госсимволики:

С одной стороны это цвет молодости, природы, а с другой стороны, зеленый — издревле был цветом древнеславянской богини Лады, которая отвечала за лад в семье, в племени, в обществе, в государстве. То есть у нас с одной стороны пожелание процветания, добра и благополучия — это наш орнамент, с другой стороны — богатейшая история, связанная с красным цветом и символ крови, и солнце, которое благословляет нашу страну и все это зиждится на фундаменте — Лада… Под этим флагом, красно-зеленым с орнаментом, расцвета достигла БССР.

И что тут скажешь? «Хмуриться не надо, Лада» 🙂 Вообще-то есть мнение, что сия «богиня» – плод «кабинетной мифологии», научная фикция. Однако неоязычество нынче в моде (архиепископ Феодосий не даст соврать), посему кандидат наук Данилович и ему подобные не потонут…

Кстати, я узнал происхождение байки о «лаптях», в которых якобы ходили белорусы накануне избрания первого президента. Как припомнил минчанин Юрий Тепер, в 1990 г., после выборов Верховного Совета БССР, недовольные партноменклатурой острили: «Аппаратчик Дементей доведёт нас до лаптей!» Скорее всего, один из тогдашних депутатов со специфическим чувством юмора принял прикол за чистую монету – либо цинично утилизировал его… Мем «в 1994 г. муки в Минске оставалось на три дня» возник, если верить Сергею Чалому, подобным образом.

Разжигает ли «коллективный Рыгорыч» гражданскую войну в Беларуси, как о том писал другой минчанин (Пётр Резванов) 25 сентября? Вопрос уместный, но кто мог бы на него компетентно ответить? По моим ошчушчениям, «классической» гражданской войны у нас всё-таки не будет. И коронавируса не будет – министерство здравоохранения РБ уже издало и распространило ценнейшие рекомендации по борьбе с ним!

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

01.10.2020

Опубликовано 02.10.2020  04:14

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (74)

Супершалом! Пакуль Нета Барзілай камічна кудахтала й махала стальнымі рукамі-крыламі ў Лісабоне, у Шанхаі за шахматнай дошкай змагаліся дзве дзяўчыны яе пакалення – Тань Чжун’і і Цзюй Вэньцзюн. Апошняя, прэтэндэнтка, 18.05.2018 і стала чэмпіёнкай свету… Сярод ізраільцянак зараз няма нікога, хто мог бы даць ёй рады, і ў бліжэйшы час наўрад ці будзе (Юлія Швайгер-Найдзіч, 1994 г. нар., – 57-я ў рэйтынг-спісе). Ды што казаць, нават у мужчын Барыс Гельфанд у 2014 г. пакінуў першую дзясятку паводле рэйтынгу ЭЛА, а замены яму не відно. Між тым кітаец Дзін Ліжэнь, 1992 г. нар., ужо год у дзясятцы і, мяркуючы па выніках турніру прэтэндэнтаў 2018 г., спакваля падбіраецца да «галоўнай кароны».

Нездарма тым разам я параўнаў рост валавага ўнутранага прадукта ў Ізраілі і Кітаі (дзе ён куды больш імклівы). Баюся, у ХХІ ст. Ізраіль (і яўрэйскі народ увогуле) будуць страчваць свае пазіцыі ў сусветнай эканоміцы, а КНР & кітайцы прадоўжаць экспансію. Прынамсі ў Беларусі гэта ўжо адчуваецца. У першыя гады нашай незалежнасці Ізраіль яўна лічыўся тутака больш перспектыўным партнёрам, і падаецца, што колькасць людзей, якія вывучалі іўрыт, нашмат перавышала колькасць аматараў кітайшчыны; цяпер – наадварот. Вядома, на разварот паўплывалі і майсы з закрыццём-адкрыццём пасольства, і асобныя альтэрнатыўна адораныя паслы Ізраіля ў Мінску, і інцыдэнты ў аэрапорце «Бен-Гурыён» накшталт гэтага і гэтага.

Вынік: ізраільцы яшчэ толькі плануюць запусціць узорна-паказальны аграпрамысловы праект у Віцебскім раёне, кітайцы ж фактычна ўжо кантралююць зусім не малы па плошчы індустрыяльны парк «Вялікі камень», які «раскручваецца» і на міжнародным узроўні, у тым ліку праз «Forbes». Кагадзе ў парку створаны кітайска-беларускі (іменна так; доля беларусаў – 40%) праектны інстытут. Дарэчы, пра інстытуты: калі ўмоўна-яўрэйскі МГІ – міжнародны гуманітарны, створаны ў 1999 г. пры БДУ – накрыўся медным тазам к 2004 г., то інстытут Канфуцыя, які дзейнічае там жа з 2006 г., цвіце і пахне. Ужо ёсць аналагі ў лінгвістычным універсітэце, тэхнічным, нават у Горацкай сельгасакадэміі… Нядаўна адкрыўся «паднябесны» інстытут і ў Гомелі.

Мае памяркоўна-песімістычныя назіранні абапіраюцца і на статыстыку, праўда, ужо не зусім свежую. За 1999–2009 гг. вага кітайцаў у пастаянным насельніцтве Беларусі вырасла ў 22 (да 1642 чал.), a вага яўрэяў зменшылася ў 2,2 разы (да 12926 чал.). У кастрычніку 2019 г. у РБ мусіць прайсці новы перапіс: ніхто не здзівіцца, калі кітайцаў у выніку акажацца яшчэ болей, а яўрэяў – меней, калі «яны» і «мы» зраўнуемся тут па колькасці.

Прачытаў выказванне Юрыя Зісера ў перадачы карэспандэнта «Радыё С.»: «Я ня бачу катастрофы ў нашэсьці кітайцаў ці тых, хто будзе да нас прыяжджаць на працу. Яны ўсе будуць асымілявацца і станавіцца грамадзянамі». А вось што ў студзені пісаў Уладзімір Бараніч, які летась давёў, што не баіцца нязручнай праўды (і яму давяраю неяк болей, чым кручанаму супляменніку-бізнэсоўцу): «Кітайцы, аднойчы прыехаўшы ў якасці часовых рабочых, у адпаведнасці са сваёй традыцыйнай стратэгіяй асваення і захопу чужых тэрыторый могуць паступова ператварыцца ў гаспадароў».

Мо на сёння асцярогі выглядаюць перабольшанымі: паведамляюць, напрыклад, што «Беларусь страчвае прыцягальнасць для замежных мігрантаў», што кітайцы, якія скончылі працу ў Светлагорскім і Добрушскім раёнах Гомельскай вобласці ў 2017 г., з’ехалі на радзіму. Аднак, калі казаць пра Сінявокую, то агульная тэндэнцыя ўсё адно не на карысць яўрэйскай прысутнасці, тым болей што «рэзка павялічыўся іміграцыйны адток у Ізраіль. За перыяд з 2012 года туды з’ехала на 1214 чалавек больш, чым прыехала ў Беларусь, у тым ліку 589 чалавек — толькі за 2017 год».

Дамінаванне кітайскіх фірм у сусветнай эканоміцы, у рэшце рэшт, адаб’ецца і на палітыцы – у прынцыпе, ужо адбіваецца. Ізраілю і яўрэям, якія належаць усё ж (збольшага) да іудзеахрысціянскай цывілізацыі з адметным маральным ядром, прыйдзецца нялёгка: фактычна, з падачы самай масавай кампартыі свет запаланяецца неапаганствам. У трэнд упісваецца і аднагалоснае рашэнне перавыбраць Сі старшынём КНР у сакавіку 2018 г., ды яшчэ дазволіць яму заставацца на пасадзе хоць да скону. Яго думкі летась зрабіліся неабходнымі для вывучэння ўсімі кітайскімі камуністамі, а заадно і школьнікамі…

Ізраіль з Кітаем актыўна гандлююць, ды асаблівай дружбы ў іх ніколі не было; цяпер, пасля галасавання КНР у савеце па правах чалавека ААН (за «незалежнае расследаванне» сутыкнення дэманстрантаў і ахоўнікаў на мяжы сектара Газа), пэўна, i не будзе. Карацей, тым, хто мяне чытае, прапаную задумацца… і схамянуцца, прынамсі ўспомніць пра ўласную годнасць. Вось чаму не пакаралі Саўдаўскую Аравію за парушэнне статута ФІДЭ, нядопуск ізраільскіх шахматыстаў на афіцыйны чэмпіянат свету ў снежні 2017 г.?

Шаную вялікі кітайскі народ – хаця б за тое, што ён даў свету Канфуцыя, Лао Шэ (з манчжураў, але ж лічыў Кітай сваім), Лю Сяабо… У той жа час надта не хочацца разбудовы новых сусветных імперый. Ізраільцам, якія мысляць не ў катэгорыях шука, патрэбная кансалідацыя. Дый беларусам таксама, хіба не?..

Ужо цяпер, у маі 2018 г. зразумела, што ў бліжэйшы час ні Кітай, ні Беларусь не перанясуць пасольствы ў Іерусалім, хоць і па розных прычынах. Кітайцы свядома канкуруюць з ЗША, у тым ліку на Блізкім Усходзе, а РБ, можа, і пайшла б на саступку, ды эканамічна больш залежыць ад мусульманскіх дзяржаў, чым ад Ізраіля. Неабавязкова гэта «арабскія краіны», «арабскі свет», як павярхоўна піша «Белпартызан»: Бахрэйн, напрыклад, далёка не такі агрэсіўны, як неарабскі Іран.

…Прэм’ер-міністр Ізраіля прыняў Нету Б., расцалаваў і каліва патанчыў з ёй. Пры ўсёй павазе да яе перамогі, «Toy» – песня-падзёнка, прыкол на раз. Можа, раблюся старым буркуном, але 20 год таму, калі ў Мінск прыязджаў ансамбль ЦАХАЛу, іхнія спевы і танцы выклікалі ў мяне больш энтузіязму. У тым маі 1998 г. нават схадзіў у канцэртную залу «Мінск» другі раз, балазе пад канец першага выступу абяцалі іншую праграму (да жалю, паўтарылі тую самую). Некаторыя мелодыі помню дагэтуль.

Дзе ж вы цяпер, друзья-однополчане хлопцы і дзяўчаты? Газета «Вечерний Минск» адгукнулася на канцэрты не без іроніі… Мела права.

* * *

Спытаўся ў бахаіста, меламана і чытача belisrael.info пра новы альбом «Толькі б яўрэі былі…», згаданы ў мінулай серыі. Вось жа, Пётр Рэзванаў адказаў: «Ну, на пэўным бязрыб’і і гэты альбом мае права называцца з’явайкалі разглядаць не сучасную Сінявокую, а глядзець больш шырока (і храналагічна, і гістарычна), то пісаць пра яго няма чаго». Агулам ён паставіў Беларусі такі «дыягназ»: «цікавасць да яўрэйскай культуры шмат дзе захоўваецца, але амаль не паказваецца: маю на ўвазе тую меншасць, якая можа не толькі спажываць, але і нешта ствараць». П. Р. тужыць па 2000-х гадах, калі «Польскі інстытут і Інстытут імя Гётэ запрашалі Андрэ Аходла (яго выкананне, канечне, далёкае да таго, што дэманстравала сям’я Лін Ялдаці, але…), быў Дзмітры Сляповіч, які арганізоўваў не толькі камерныя “Жыдовішчы”, але і “Клезмер-шок” у Палацы культуры прафсаюзаў (з-за нашай бюракратыі гэтую спробу ён больш не паўтараў)».

З панам Рэзванавым неабавязкова згаджацца, у сваім блогу ён-такі схільны да максімалізму, але меркаванні яго, дальбог, заслугоўваюць увагі.

Запрашаю паважаную аўдыторыю да дыскусіі на тэму «перспектывы развіцця (каля)яўрэйскай культуры ў Беларусі» – музычнай і не толькі. Я ж магу папярэдне выказаць некалькі тэзісаў:

ад’езд у ЗША (2008) пана Сляповіча, які ў 2006 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю акурат па клезмерскай музыцы, безумоўна, збядніў нацыянальную культуру;

разам з тым у апошняе дзесяцігоддзе на авансцэну выйшлі іншыя адмыслоўцы, якія таксама дэманструюць цікавасць да яўрэйскага музіцыравання;

агулам, іменна ў 2010-х гадах адбылася маштабная рэцэпцыя яўрэйскіх матываў тутэйшымі культуртрэгерамі, афіцыйнымі і не. Напрыклад, склаўся ансамбль «Гілель» пад кіраўніцтвам Максіма Расохі, які ў лістападзе 2017 г. даў канцэрт «Мелодыі яўрэйскага мястэчка» ў самым цэнтры Мінска (мяне там не было, і якасць не ацэньваю; цешыць сам факт). Пра песню на ідышы ў спектаклі «Местачковае кабарэ» Купалаўскага тэатра ўжо выпадала пісаць у 2015 г. Бачу таксама рост цікавасці да вершаў, перакладзеных з ідыша: грамада рэагуе і ў рамках праекта «(Не)расстраляная паэзія», і па-за рамкамі, напрыклад, тут і тут. Прычым Майсей Кульбак ды Ізі Харык трактуюцца як беларуска-яўрэйскія або проста беларускія паэты;

малаверагодна, што ў Мінску адбудзецца фестываль такога ж размаху, як «Kyiv Klezmer Fest» (12-13 мая 2018 г.). Аднак у плане разняволенасці Беларусь увогуле – і яе «яўрэйская вуліца» ў прыватнасці – саступала Украіне як у 2014 г., так і 10, і 20 гадоў таму, хоць там, кажуць, паўсюдна гойсаюць «злыя бЕндэраўцы». У нас затое з 2016 г. ладзяцца «Дні яўрэйскай культуры» з самадзейнасцю ад «Хэсэда» і выявай гангстэра Ланскага як архетыповага яўрэя;

будучыня (амаль) непрадказальная, таму лепей заставацца аптымістамі і верыць, што ўсё (ну, многае) ў нашых руках.

«Цытатнік ад Вольфа»

Салідарызацыя людзей прыводзіць да падзення даверу да фармальных інстытутаў… У краінах, дзе высокі ўзровень абагуленага даверу…, значна больш эфектыўныя эканамічныя транзакцыі, менш патрабуецца высілкаў на падтрыманне сацыяльнага парадку; там людзі зыходзяць з дапушчэння, што чалавек, у прынцыпе, не такая мярзотная істота, якой здаецца на першы погляд (Віктар Вахштайн, 27.03.2018).

Ідэя аб тым, што мэта камунікацый – кагосьці перамагчы, гэта жудасна падлеткавая ідэя. На жаль, інфантылізм парадаксальным чынам з’яўляецца адной з базавых уласцівасцей палітычных эліт. Яны жывуць у інфармацыйнай ізаляцыі. У іх амаль няма магчымасці падвышаць уласны адукацыйны ўзровень. У іх вельмі абмежаванае кола зносінаў і, як ведаюць усе, хто працаваў у бюракратычных структурах, чым вышэй чалавек стаіць у іерархіі, тым больш яго час заняты рытуальнай лухтой (Кацярына Шульман, 24.04.2018).

У свеце мноства цудоўна адукаваных, матэрыяльна забяспечаных, але нездаволеных жыццём інтэлектуалаў, якія пакутуюць ад дэпрэсіі, неўрозаў, страха і іншага негатыву. Іх ніхто ніколі не вучыў даследаваць уласную свядомасць, працаваць са сваімі эмоцыямі, разумець паходжанне сваіх комплексаў. Гігіена эмоцый не менш важная, чым гігіена цела. Вывучаць унутраны свет чалавека не менш важна, чым вывучаць знешні (Далай-лама XIV, 15.05.2018).

Верагодна, колішняя гандлёвая плошча [Слуцка] была месцам старажытных пахаванняў. На гэтым месцы, на галоўнай плошчы горада каля райвыканкаму побач з тэрыторыяй яўрэйскага гета цяпер адбываюцца розныя дзяржаўныя святы, падчас якіх спяваюць і танчаць.

Запыталася ў мінакоў, ці ведаюць яны што-небудзь пра гісторыю плошчы і пра месца габрэйскага гета. Ніводзін з апытаных дакладнай інфармацыяй не валодаў. Нягледзячы на тое, што мясцовыя газеты неаднаразова змяшчалі краязнаўчыя артыкулы пра гісторыю Слуцка, пра трагедыю слуцкага гета (Зінаіда Цімошак, 16.05.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.05.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 22.05.2018  01:39