Як нарадзілася «Зніклая паэзія»

Беларуска-польская стужка пад назвай «Зніклая паэзія» (2017, 32 мінуты) будзе дэманстравацца 9 лістапада 2017 г. на кінафестывалі «Лістапад». Мінск, Юбілейная плошча, кінатэатр «Беларусь», з 17:30. Сайт 34mag.net уважае, што падрыхтавацца да прагляду дапаможа гайд па «(Не)расстралянай паэзіі».

Пра кінатвор, прысвечаны паэтам Беларусі, якія былі забіты 80 год таму (канкрэтна, Тодару Кляшторнаму, Майсею Кульбаку, Юлію Таўбіну, Ізі Харыку), распавядаюць сцэнарыстка Марта-Дарыя Клінава і рэжысёр Ілля Бажко.

М.-Д. Клінава: Ідэя фільма ўзнікла два гады таму, у лістападзе 2015 года. Я шукала матэрыял для дыпломнага сцэнара, і так атрымалася, што мае жаданні супалі з прапановай майго мастацкага кіраўніка: у той лістападаўскі дзень, калі я задумалася, ці не зрабіць мне дакументальны фільм пра рэпрэсіі, яна мяне запытала: «Не хочаш узяць тэму рэпрэсаваных літаратараў?».

Далей пачаўся пошук героя. Літаратараў было шмат, і трэба было вызначыць, на кім менавіта сканцэнтраваць свой позірк. Да таго ж ахоп быў вялікі: спачатку я хацела закрануць увесь 1937-ы год. Потым знайшла кнігу Леаніда Маракова, у якой узгадваліся падзеі 29 кастрычніка 1937 года, калі было расстраляна больш за 100 прадстаўнікоў інтэлігенцыі. Тады я зразумела, што гаворка пойдзе менавіта пра гэтую дату.

Сам Леанід Маракоў шмат дапамагаў мне потым, раіў, на што звярнуць увагу, нягледзячы на цяжкі стан свайго здароўя. На жаль, пачаць здымаць яго мы так і не паспелі…

Мой пошук працягваўся, і я задалася пытаннем, творы якіх паэтаў і пісьменнікаў, што загінулі ў тую ноч, найбольш цікавяць сучасных літаратараў і моладзь. Шмат новага для мяне адкрылі такія вядомыя ў беларускіх літаратурных колах асобы, як Віктар Жыбуль, Андрэй Хадановіч, Вольф Рубінчык. Пазнаёміў мяне бліжэй з творчасцю Тодара Кляшторнага студэнт філфака БДУ Цімур Буйко. Для мяне таксама было важна паказаць герояў розных па ўзросце, папулярнасці, этнічнай прыналежнасці. Нехта з іх пісаў па беларуску, нехта на ідышы. Юлія Таўбіна лічылі гарадскім паэтам, Тодар Кляшторны натхняўся краявідамі роднай вёскі.

З рэжысёрам Іллём Бажко мы знайшлі адзін аднаго выпадкова – я збіралася ў вёску, дзе нарадзіўся Тодар Кляшторны, і шукала аператара, каб гэта задакументаваць. Ілля мяне амаль не ведаў, але ў апошні момант пагадзіўся на такую авантуру. Яму спадабалася ідэя фільма, і ён прапанаваў зрабіць яго разам.

І. Бажко: 1920-я гады мне падаліся па-свойму вельмі цікавымі. Бо пра царскую эпоху шмат вядома, як і пра Другую сусветную вайну, і тое, што адбывалася пасля. А вось 20-я, калі быў НЭП, калі на Беларусі было чатыры дзяржаўныя мовы – гэтая эпоха неяк схавалася ў кішэньку гісторыі.

Таксама мяне захапіла, што героі, якіх адабрала Марта, былі пэўным культурным андэрграўндам таго часу.

Нам шмат распавядалі пра творы паэтаў, пра літаратурныя стылі. А мне было цікава, што гэта былі за людзі, чым яны дыхалі, як яны адчувалі тую эпоху. Тое, што яны не пісалі пра сябе самі.

Мы горача спрачаліся з Мартай наконт фільма, сварыліся, хіба што не біліся ўжо. Бо яна заўсёды настойвала на фактах, каб усё было дасканала. Я хацеў па-свойму тлумачыць факты, каб было цікавей глядзець фільм. Але мы адразу дамовіліся, што заўсёды будзе кампраміс, што ніхто не будзе гнуць сваю лінію. Бывала, мы доўга прыходзілі да кампрамісу, начамі перапісвалі тэксты. Таму ў нас атрымаўся добры баланс паміж дакладнасцю і мастацкім упрыгожваннем.

М.-Д. Клінава: Найбольшай складанасцю, з якой мы сутыкнуліся, быў недахоп інфармацыі, асабліва візуальнай. У вёсках і мястэчках, дзе жылі нашыя героі, амаль нічога не засталося ад іх прысутнасці.

І. Бажко: У час мантажу адразу стала зразумела, што захавалася вельмі мала фотаздымкаў, ці партрэтаў нашых герояў. Зрабіўшы кінапастаноўку, я сапсаваў бы атмасферу фільма. Адзінае, што нам з Мартай заставалася, – намаляваць некаторыя моманты. Я адразу сцяміў, каму хацеў бы даверыць гэтую працу – мастачцы Марго Макляцовай.

Разам мы ўчытваліся ва ўспаміны сяброў паэтаў, параўноўвалі іх з нашымі сябрамі, каб лепш разумець адзін аднаго. Марго вывучала фотаздымкі і малявала па начах. О! І мае фантазіі ажывалі, гэта было цудоўна. Мы шмат працавалі над дэталямі, нават наколькі валасатай зрабіць нагу ў Кульбака.

М.-Д. Клінава: Ілля хацеў паказаць паэтаў у больш нефармальнай атмасферы – мне гэтая ідэя спадабалася, бо хацелася крыху адвесці на некаторы час ўвагу ад трагедыі, якая іх напаткала, і паказаць асобаў, якія, таксама як і мы, жылі, натхняліся, сустракаліся з сябрамі за келіхам…

Анонс фільма на тэлеканале «Белсат» можна бачыць тут.

Ад belisrael.info: шчыры дзякуй спадарыні Клінавай за дасланыя нам матэрыялы.

Апублiкавана 08.11.2017  06:44