Tag Archives: Александр Бурьяк

В. Рубинчик. Посреди зимы

Шалом? Судя по всему, довольно скромно прошёл в этом году день памяти жертв Катастрофы в Пинске. Всё же «столица Полесья» провела памятный вечер. Как сообщает «Радыё Рацыя», демонстрировались документальные ленты, звучали воспоминания о гетто. Участник вечера Николай Горин отметил: «Надо понимать, как это было устроено в те времена… Одних людей низвели до уровня уничтожения и унижения, а другие стали палачами. Нельзя эту тему забывать, сколько бы лет ни прошло. Потому что не закрылась она с победой над нацизмом».

В Минске в Белгосфилармонии (далеко не впервые) состоялся мемориальный концерт «Жёлтые звёзды».

А в Гродно, как пишет Руслан Кулевич с «крамольного» ресурса hrodna.life, «актеры фрик-театра “Гексоген” прошли в костюмах узников гетто по центру Гродно. Акцию организовали, чтобы напомнить горожанам о погибших в лагерях смерти соотечественниках» (27.01.2021). Руководитель театра Василий Калач сказал:

Мы, артисты фрик-театра «Гексоген», не иудеи. Тема жертв Холокоста — лишь частица нашей работы. Но гродненское гетто — историческая реальность нашего города. Свидетельство боли, крови, грязи и слёз. Свидетельство чудовищных преступлений озверевших фанатиков. Свидетельство внутреннего героизма жителей Гродно — евреев-жертв Холокоста и тех, кто, рискуя жизнью, спасал их после расформирования гетто.

Мы не умеем писать статьи, работать с архивами, устраивать манифестации. Мы умеем другое. Мы умеем погрузиться в воспоминания. Пропустить через свою душу. И прожить для тех, кто на нас смотрит, всё то, о чём зритель может даже не догадываться. И мы делаем это.

Что ж, душевно. Может, Василий и его товарищи об этом пока не догадываются, но они восстанавливают в обществе баланс добра и зла, нарушаемый моральными уродами из «СБ». Один из них, «золотушное перо», в тот же день поглумился над рассказом о девушке, не плакавшей, когда погиб Роман [Бондаренко] – «не “погиб”, а умер после драки в чужом дворе. Нечего реветь». Я хоть и вредный, но не зловредный, потому скажу о бывшем КВН-щике всего лишь словами из старой песни: «Робот, ты же был человеком… ты смешно кукарекал…»

Появилось предварительное расследование того, что делалось вечером в Центральном районе Минска 11.11.2020. Оно озвучено инициативой BYPOL, за которой стоят «бывшие» силовики (или не только бывшие?). Собственно, о том, что следы «ленторезов», нанесших роковые травмы Роману Бондаренко, тянутся к госорганам, было известно и раньше – как и о том, что Роман в тот вечер не был пьян, а значит, высшие чиновники РБ нагло врали, – но некоторые детали теперь прояснились.

Есть в публикации BYPOL пассажи, которые меня не убедили: например, на основании cведений о местоположении мобильного телефона, принадлежавшего Анне Эйсмонт, делается вывод о присутствии Анны на площади Перемен…

Улица Щедрина, и даже Орловская, не граничат с двориком, находящимся между Каховской, Червякова и Сморговским трактом.

1 – примерное расположение ретранслятора на Щедрина, 83; 2 – предполагаемая локация телефона А. Эйсмонт (парковка у Орловской, 40а); 3 – место трагедии (пл. Перемен)

Да уж, появление вечером 11 ноября телефона А. Эйсмонт, а то и самой телеведущей, в этом не самом фешенебельном районе выглядит крайне подозрительно… Допускаю, что спустя 35-40 минут после своего вечернего эфира она подвозила «ленторезов», к тому времени уже атаковавших Романа (между 22:10 и 22:20). Было ли это осознанным участием в «акции», либо журналистку использовали «втёмную», апеллируя к её родственным связям, должны выяснить компетентные органы. Вернее – должны будут выяснить; скорее всего, уже после смены власти.

Очень верно BYPOL во вступлении к своему расследованию пишет о том, что прокурорская проверка «в порядке ст.174 УПК по факту смерти Р.Бондаренко» недопустимо затянулась… Однако увещевания со ссылкой на нормы Уголовно-процессуального кодекса в ближайшее время вряд ли сработают, ведь правящая верхушка чувствует себя как на войне, где «иногда не до законов».

Лично мне представляется, что небезызвестный пост А. Эйсмонт в инстаграме говорит скорее в её пользу: раз дама выплёскивает эмоции, она ещё не (совсем) роботизировалась, а значит, способна к эмпатии. Да и «народный» топоним, заявивший о себе лишь в начале сентября 2020 г., она не отрицает: «в упоминаемый вечер я не была на площади Перемен». А вдруг дозреет до чистосердечного признания? Аnne, если ты меня слышишь… 🙂

Вот начальник местной академии наук словно бы услышал меня, твердившего о девальвации рационального мышления и вытекающей из этого небезопасности атомной станции! Представьте себе, сам Владимир Гусаков 27.01.2021 прокомментировал неоднократные остановки энергоблока АЭС за неполные три месяца: «Никаких сбоев, неполадок, экстраординарных ситуаций нет. Это технологические остановки, поскольку отрабатываются разные режимы. Это все под контролем, все по плану, и все в нормальном режиме. Информация и домыслы могут быть разные, но они абсолютно не имеют никакой под собой почвы». Любопытно было познакомиться с мнением доктора экономических наук (в языкознаньи тоже «знает толк»!) по проблемам технологии и ядерной безопасности… Впрочем, если перед ним ставилась задача «успокоить народ», то она не достигнута. От «народа» последовали ехидные реплики вроде: «Тестируйте, проводите наладку, включайте, выключайте, а потом только торжественно открывайте», «То есть отключение генератора защитой – это норма? Жги дальше», «В Чернобыле тоже отрабатывали разные режимы. Доотрабатывали…»

Всеведущие почётный доктор Белорусской государственной сельскохозяйственной академии, академик Российской академии сельскохозяйственных наук, академик Украинской академии аграрных наук, академик Академии сельскохозяйственных наук Республики Казахстан В. Г. Гусаков (фото: sib-science.info) и Заместитель председателя Совета Союза Верховного Совета СССР, директор Института генетики, Герой Социалистического Труда, восьмикратный кавалер Ордена Ленина, лауреат Сталинских премий Трофим Денисович Л… Найдите уже 10 отличий, а?

Ещё один государственный утешитель из Национального пресс-центра (27.01.2021): «Электростанция [Островецкая АЭС] работает в штатном режиме, по каждому случаю дает комментарии лично премьер-министр. Я уже не говорю о министре энергетики. Каждый случай рассматривается, — отметил Андрей Косовский, первый заместитель председателя государственного комитета по науке и технологиям, кандидат экономических наук».

Как министр энергетики, так и премьер-министр в РБ назначаются одним человеком (который в марте 2020 г. «коронавируса не видел») и подотчётны, фактически, лишь ему. Короче, лучше бы в пресс-центр запустили специалиста из института физики 🙂

Тем временем Олег Трусов, историк-археолог, тщательно изучавший памятники монументального зодчества, решил высказаться о событиях 1940-х гг.: «У партизан был от Берии приказ: процент на евреев, сколько можно брать в отряд их». Читал я в своё время и о войне, и о нехорошем Берии, но впервые слышу о том, что Лаврентий Палыч навязывал советским партизанским отрядам некую процентную норму. Если кто-то может уточнить, что имелось в виду, – милости прошу. Пока же склоняюсь к мысли о том, что Олег Анатольевич поспешил со своим откровением. Как и его младшая коллега Елена Петровна Гросс в своей статье 2020 г. поторопилась вывести парадокс: «при одновременном сокращении численности евреев [в Беларуси] усиливается активность общины». Не то, чтобы я был кромешным пессимистом, но пик активности в работе еврейских организаций наблюдался, пожалуй, во второй половине 1990-х годов, от силы до 2002–2003 гг. Затем началось топтание на месте и спад, озаряемый вспышками вроде «Litvak Klezmer Fest» 2019 г. (правда, «община» имела весьма опосредованное отношение и к подготовке того клезмерского фестиваля, и ко многому другому).

Писал уже пару месяцев назад, что власти собираются назвать улицы на территории комплекса «Минск-Мир» именами Леонида Левина и Михаила Савицкого. Как пожелали, так и сделали: решение утверждено горсоветом 24.12.2020, официально опубликовано 14.01.2021.

Что-то не симпатичен мне «Герой Беларуси», художник, полагавший, что «вся мировая политика имеет в своей основе войну между иудаизмом и христианством» (М. Савицкий видел себя, разумеется, не на стороне иудаизма, где «по талмуду» якобы «только еврей человек, любой другой – скотина»). Столь милые высказывания М. С. допустил в интервью 2002 г. – цитирую их сейчас по статье Александра Бурьяка, который, даром что великий путаник, иногда выдаёт на-гора неглупые суждения. В своё время я сам видел одиозное интервью в газете «Русский вестник» – его Савицкий так и не дезавуировал… 🙁

Из «Мы яшчэ тут!», № 16, апрель 2006 г. «Авив» и «Берега» тогда промолчали

Моё мнение о Л. Левине, обнародованное в 2015 г., по сути не изменилось, и никто не опроверг ни единого факта, приведенного в той слегка нашумевшей статье. Могу добавить, что в воспоминаниях, записанных заслуженным архитектором незадолго до смерти, мягко говоря, преувеличена его роль в присвоении Маю Данцигу (1930–2017) звания народного художника Беларуси (1995): «Мы ходили на прием к заместителю Председателя Совета Министров Белоруссии Снежковой Нине Леоновне. Тогда я поставил перед ней вопрос о присвоении Майю Вульфовичу Данцигу звания Народного художника Белоруссии. Вопрос был решен положительно». Нина Снежкова (1926–2008) занимала указанную должность до 1985 г. Далее, не двигали Яков Гутман и Леонид Зуборев Левина в «еврейские лидеры Минска» перед собранием 1988 г.; Л. Зуборев – от слова «совсем», как легко понять из его статьи, а Я. Гутман стал «ходоком» гораздо позже, когда приискивались кандидатуры на должность «всебелорусского еврейского лидера». Из письма Я. Г. (02.01.2015):

Левин в то время был заместителем у Данцига (в Минском обществе еврейской культуры – В. Р.). Особенного рвения в работе с его стороны я не помню. Когда создавали его контору (нынешний СБЕООО – В. Р.) и стало известно, что Боря Минков и Гарик Хайтович рвутся в вожди, я решил, что ни один, ни второй для этого не годятся. Левин – лауреат всяких премий, вхож во властные кабинеты и т. д. Я пошел к нему домой, рассказал о том, что идет работа над созданием республиканской организации. Сказал, что он должен быть руководителем. До сих пор помню его улыбку, вернее, ухмылку. Всё остальное было делом техники. Они, естественно, не могли конкурировать с ним. Все эти дела – одна из крупнейших моих ошибок в еврейской работе. Думал, что смогу работать с ним. Я официально представлял тогда Комитет по сохранению еврейского исторического наследия в СССР (президент – Райхман из Канады). Уже шла работа на кладбищах в Радуни и Воложине.

Кто-то скажет, что сейчас в Беларуси более двухсот политзаключённых (от Актистова до Ярошевича; по некоторым данным, их 330), и к чему ворошить прошлое? Но политзэки рано или поздно выйдут, а «осадочек» от улиц, названных в честь сомнительных личностей, останется. Ладно, переживали и не такое…

У пл. Перемен растёт саженец сосны кедровой, подаренный жителями другого протестного квартала в октябре 2020 г. Даже «отмороженные ябатьки» не осмелились затоптать. И весна уже не за горами.

Вольф Рубинчик, г. Минск

29.01.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 29.01.2021  15:13

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (2)

Ці зразумееце, што мы кахалі,

Што зніклі так, як знікнеце i вы,

Што векавечны толькі край, i далеч,

І жоўты ліст на зелені травы.

У. C. Караткевіч

Першы тэкст пра мікрараён, дзе жыў Уладзімір Караткевіч і дагэтуль жыве Адам Мальдзіс, быў апублікаваны на belisrael 27.06.2020. Тады загучала дудка думка пра тое, што да 90-гадовага юбілею У. Караткевіча (лістапад 2020 г.) варта было б нешта зрабіць побач з мінскім домам па вул. Веры Харужай, 48 – мо перформанс. Як-ніяк Уладзімір Караткевіч пражыў у тым доме шэсць гадоў (1967–1973 гг., прыблізна 1/6 яго пісьменніцкага шляху), і не сказаць, каб кепскіх гадоў. Так, «адлігу» падмяніла брэжнеўская твань, асабліва па здушэнні «Пражскай вясны» 1968 г., а ў пачатку 1970-х гг. у машэраўскай БССР абвастрылася «барацьба з нацыяналізмам» – але кнігі Караткевіча (хоць і пашчыпаныя цэнзурай) выдаваліся, перакладаліся, чыталіся… З кіно было цяжэй – мастацкі фільм «Жыціе і ўзнясенне Юрася Братчыка» (1967; сцэнарый У. Караткевіча, рэжысёр У. Бычкоў) не паказвалі публіцы да 1989 г.

У канцы 1960-х – пачатку 1970-х гг. Уладзімір Сямёнавіч працягваў сваю працу. Праўда, «галоўныя» творы («Дзікае паляванне караля Стаха», «Леаніды не вернуцца да Зямлі», «Каласы пад сярпом тваім», «Ладдзя Роспачы», «Чазенія») к таму часу ўжо выйшлі з-пад яго пяра, а нашумелы гістарычны дэтэктыў, па які чытачы стаялі ў чарзе, быў толькі «ў праекце». «Чорны замак Альшанскі», дзе фігуруе і квартал каля Старажоўскага рынка, будзе завершаны пад канец 1970-х гадоў. Тым не меней Караткевічаў даробак 1967–73 гг. даволі важкі:

– апавяданні «Краіна Цыганія», «Вока тайфуна», «Вялікі Шан Ян», «Былі ў мяне мядзведзі», «Калядная рапсодыя»;

– вершы («Месяц над садам, ад квецені белым…», «Домік Багдановіча»…);

– артыкулы пра М. Багдановіча (супольна з А. Мальдзісам), Я. Брыля, У. Калесніка, А. Кашкурэвіча, Ф. Скарыну, Л. Украінку;

– эсэ «Рша камен…» (да 900-годдзя Оршы), «Званы ў прадоннях азёр»; дапрацоўка нарыса «Зямля пад белымі крыламі» для ўкраінскіх чытачоў;

– пераклады: паэма А. Міцкевіча «Мешка, князь Навагрудка»;, вершы Р. Гамзатава, шматлікіх польскіх і ўкраінскіх паэтаў; п’есы А. Талстога «Цар Фёдар Іаанавіч» і М. Карыма «У ноч зацьмення Месяца»;

– сцэнарый мастацкага фільма «Рассказы из каталажки»;

– лібрэта балета «Кастусь Каліноўскі»;

– аповесць «Лісце каштанаў»… ды многае іншае.

Штосьці з пералічанага Караткевіч у сябе на кватэры пісаў («Лісце каштанаў» дакладна – Барыс Фірштэйн быў за сведку), штось рэдагаваў.

У побытавых і сямейных справах таксама больш-менш ладзілася. Атрымаўшы разам з маці двухпакаёвую кватэру, Караткевіч амаль адразу – увосень 1967 г. – пазнаёміўся з брэстчанкай Валянцінай Нікіцінай і ў лютым 1971 г. ажаніўся. У тым жа 1971-м ён упершыню выехаў за мяжу – у Польшчу. Быў абкружаны сябрамі; «карчмы не мінаў», але неяк утаймоўваў сябе, і хваробы яшчэ не наваліліся. Навала прыйдзе ў другой палове 1970-х…

Тут я прыводзіў вядомыя факты, зараз – пра маю пазіцыю (даруйце грэшнаму). Ува мне змагаюцца тры погляды на Караткевіча і яго творчасць: чытацкі, перакладчыцкі і паліталагічны. Гэткае змаганне адбіваецца на думках пра тое, як ушанаваць пісьменніка ў Цэнтральным раёне г. Мінска, дзе нарадзіўся і жыву.

Як чытач я бязмерна шаную Караткевіча, які ў нечым сфармаваў маю асобу. Як перакладчык я крыху больш рацыянальны – магу не згаджацца з яго падыходамі, ды ўсё адно пазіраю на Караткевіча «знізу». Як чалавек з дыпломам палітолага… Мушу аналізаваць, узважваць, разлічваць варыянты прынамсі на ход уперад.

Часам думаю, што марыў аўтар не пра мемарыяльныя дошкі: «Ты памрэш. Але ў бязмежным свеце / Будуць працвітаць твой Люд i Край… / Вер, што ў гэтым, вер, што толькі ў гэтым / Шчасце пасмяротнае i рай» (з верша 1982 г.). І кажу сабе, што летуценні Караткевіча, па вялікім рахунку, не спраўдзіліся. Пісьменнік памёр улетку 1984 г. – пасля гэтага Люд і Край зазналі мноства бедаў, пачынаючы з Чарнобыльскай катастрофы. Насельніцтва Беларусі скарацілася на паўмільёна; Адраджэнне, дэклараванае сябрамі Караткевіча ў канцы 1980-х, не перамагло. Сёлета, праз 36 год пасля смерці пісьменніка, у вонкава незалежнай краіне вобмаль школ з асноўным навучаннем на беларускай і ніводнага цалкам беларускамоўнага ўніверсітэта. Доля насельнікаў РБ, што называлі беларускую роднай, у 1999–2009 гг. падупала з 85,6% да 60,8% (адпаведныя звесткі перапісу 2019 г. яшчэ не вядомыя; сумняюся, аднак, што адбыўся рэзкі паварот да лепшага)…

Некаторыя ўжо задаваліся пытаннем, што сказаў бы Караткевіч пра лукашэнкаўскую рэчаіснасць. У 2010 г. Алесь Няўвесь нашрайбаў вершаваны фельетон, у якім Бог адпускае Валодзю з раю паглядзець на Беларусь, а Караткевіч, папахадзіўшы па сучаснай РБ, думае: «Лепей жа ляжаў бы…»

Аляксандр Бур’як апублікаваў у 2015 г. злы артыкул пра пісьменніка – пераважна несправядлівы, дый з абмыламі… Але дзе-нідзе мізантрапічны аўтар меў рацыю: «Творчая спадчына Караткевіча не з’яўляецца арганізуючым пачаткам для беларускага народу… з нацыянальнай ідэяй у беларусаў пасля яго гэткая ж натуга, як да яго».

Карацей, не малюся на класіка. Калі б выбіраць паміж беларускамоўнымі аншлагамі на ўсіх будынках у Мінску (або прынамсі ў Цэнтральным раёне) і шыльдай памяці Караткевіча на вул. Веры Харужай, то, мяркую, выбраў бы першае. Дарэчы, пісьменніка ў доме № 48 крыху памятаюць і без пазначак; сам пераканаўся, што цяперашняя гаспадыня кватэры № 26, якая атабарылася там гадоў 20 таму, ведае пра свайго вялікага папярэдніка.

Казённыя шыльды самі па сабе не будзяць памяць… Мажліва, больш эфектыўны (і ўадначас модны) спосаб нагадаць пра знакамітую асобу – намаляваць графіці/мурал.

Такая выява з’явілася ў 2014 г. на адным з дамоў у цэнтры г. Рагачова. Фота адсюль

Праўда, рагачоўскі мурал здаецца… праставатым. Не, я не маю на ўвазе, што яго трэба перарабляць, аднак у Мінску-2020 хочацца чагосьці больш вытанчанага. Па-першае, паказаць бы 40-гадовага Караткевіча, а не 50-гадовага, як у Рагачове і на сталічнай вул. Кастрычніцкай:

Ранейшы і пазнейшы варыянты графіці ля кафэ «Дэпо». Крыніца

Здымкі 1968 і 1969 гг., адзін з якіх можна было б узяць за аснову для новага мурала

Па-другое… Пісьменнік ведаў сабе цану, але ўважаў сябе за часцінку свайго народу, за аднаго з многіх. Калі маляваць Караткевіча на сцяне вядомага пяціпавярховіка, то ў атачэнні тых, каму ён быў дарагі на рубяжы 1960-70-х, і хто быў дарагі яму. Можна абаперціся на ўспамін А. Мальдзіса:

Неўзабаве, ужо ў новай Караткевічавай кватэры па вуліцы Веры Харужай, наладзіў свой дзень нараджэння Сяргей Панізнік, якога гаспадар, зважаючы на ваенныя пагоны, называў «Лермантавым беларускай паэзіі». Застолле сабралася інтэрнацыянальнае: Чэхаславакію прадстаўляў верны сябар і прапагандыст нашай літаратуры Вацлаў Жыдліцкі, Польшчу — паэт і даследчык Алесь Барскі (Баршчэўскі), Латвію — сястра Панізніка са сваім знаёмым, якога Валодзя ахрысціў «анёлкам», Беларусь — Барадуліны, Коўтун, Янішчыц, Сіпакоў…

Фота з сайта БІНІМ, прыведзенае і ў 1-й частцы майго матэрыялу, было зроблена перад пад’ездам дома Караткевіча менавіта на дзень народзінаў Панізніка – 10 мая 1968 г.

Па-мойму, апрача самога Караткевіча варта паказаць яго маці Надзею, жонку Валянціну, суседа і сябра Адама… ды яшчэ траіх чалавек з ліку згаданых Мальдзісам. Дапусцім, гэта будуць прафесар Вацлаў («Вашак») Жыдліцкі – рупны перакладчык Караткевіча на чэшскую; народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін; «Палесся мілае дзіця» Яўгенія Янішчыц (на фота – 1-я злева). Добрае месца для графіці – тарэц дома № 48, узровень другога паверха.

Подпіс пад калектыўным партрэтам я прапанаваў бы такі: «Сузор’е Караткевіча» (дарэчы, блізкі юбіляру вобраз; пра Багдановіча ён пісаў «Іншым было лягчэй. Яны былі сузор’ем. Ён — самотнай зоркай…»). Прадубляваць подпіс варта на латыні, падкрэсліваючы сусветную значнасць нашага пісьменніка і намякаючы на яго моўную абазнанасць. O так, скончаны філфак Кіеўскага ўніверсітэта імя Т. Г. Шаўчэнкі – non penis canina! 😉

У. Караткевіч і В. Жыдліцкі, Мінск, май 1968 г. Крыніца

Не было б лішнім графіці (Караткевіч & жонка?) і на доме па вул. В. Харужай, 42, дзе ў 1971 г. мясціўся ЗАГС Цэнтральнага раёна. Уваход для наважэнцаў быў усё ж не з двара – з вуліцы…

Весялун Караткевіч уступае ў новае жыццё, фота з сайта chtoby-pomnili.net (цяпер дзверы вядуць у офіс фірмы «БайПрынт сэрвіс»); тая ж частка дома № 42 ў ліпені 2020 г.

На тарцы «Мальдзісава» дома па вул. Чарвякова, 18 таксама ё вольнае месца 🙂

Маё адчуванне – аднаго-двух графіці малавата, каб «ажывіць» раён (ён ціхі, часам нават сонны… асабліва пасля ліквідацыі Старажоўскага рынка ў 1990-х гадах i замены апошняга на мемарыяльныя могілкі ў 2000-х). Ёсць яшчэ прапанова, якая не вымагае вялікіх укладанняў, але можа паспрыяць прытоку турыстаў. Чаму б не надаць кварталам у межах вул. В. Харужай – Чарвякова – Кахоўскай – бул. Шаўчэнкі собскае імя?

Даводзілася чытаць, што Караткевіч жыў «на Старажоўцы» і хадзіў у «старажоўскі ЗАГС», аднак у гістарычным плане гэты раён – ні Камароўка, ні Старажоўка… а жылы масіў, утвораны ў 1960-х гадах з «хрушчовак» і «брэжневак» (дамы Караткевіча і Мальдзіса, пабудаваныя ў 1967 г. – акурат «брэжнеўкі»).

«Арлоўка» – больш дарэчнае слоўца, але вуліца Веры Харужай далекавата ад вул. Арлоўскай (менавіта гэтую вуліцу, а не прылеглы раён, у нас часцей мянуюць «Арлоўкай»)… Напрошваецца новатвор «Караткевічаўка», ды ён, па-мойму, гучыць нязграбна. Харошай назвай для згаданых кварталаў будзе Каштанаўка – у гонар «Лісця каштанаў», аповесці, напісанай У. Караткевічам тут, у нас. У раёне шмат каштанаў – значыць, імя будзе апраўдана і з гэтага боку… (Каб не пакрыўдзіць аматараў іншых дрэваў: нямала і клёнаў, бяроз, ліп, а бульвар Шаўчэнкі багаты на дубы.)

Прысады на вул. В. Харужай і Кахоўскай

(Края)віды ля вул. Кахоўскай, 34 (знята з 4-га паверха)

Галубятня ў дворыку ля бульвара – ёй дзясяткі гадоў. Караткевіч быў бы рады (банальна, але праўда)

Апорнымі кропкамі мікрараёна маглі б стаць пяць месцаў, непасрэдна звязаных з Караткевічам і Мальдзісам. Гэта ўжо згаданыя будынкі на вул. Харужай, 42 і 48, вул. Чарвякова, 18 і бул. Шаўчэнкі, 17 (паштовае аддзяленне № 68). Нумар пяты – рэзідэнцыя Мельнікава, архіепіскапа Мінскага і Беларускага (цяперака на яе месцы – сучасны шматпавярховік па адрасе вул. Чарвякова, 50), у якога не раз гасцяваў Уладзімір Сямёнавіч. Далучым прыпынак аўтобуса № 38 на бул. Шаўчэнкі, дзе сябры-літаратары выходзілі, вяртаючыся дадому «з цэнтра» (на карце пазначаны птушачкай).

 

З цягам часу новы ўрбанонім увойдзе ў абыходак – увайшла ж «Асмалоўка», сканструяваная актывістамі ў 2010-х. Тут ажывуць старыя легенды й з’явяцца новыя, сюды пачнуць вадзіць экскурсіі… Барэльеф Тараса Шаўчэнкі ў пачатку бульвара і кінатэатр «Кіеў» у канцы – тэма для дэлегацый з Украіны (узнёслае эсэ Караткевіча пра Шаўчэнку «І будуць людзі на Зямлі» у помач).

Крамка «Белдруку» (пад старой назвай «Белсоюзпечать») на бул. Шаўчэнкі, 7 – да «дома Караткевіча» адсюль метраў 250. Чым не месца для продажу «караткевіцкага» мерчу – магніцікаў, значкоў, etc? 🙂

У гэтым жа доме, бліжэй да вул. Асіпенка, працавала булачная, слаўная ва ўсёй акрузе (без сумневу, яе наведваў і Караткевіч). Цяпер тут іншыя ўладары, але «нішто на Зямлі не праходзіць бясследна». Трапна заўважыў адзін з маіх чытачоў, Віктар С.: «Менск – горад зданяў, ды яшчэ шматслойны, як Шрэк».

Не здзіўлюся, калі «Каштанаўка» займее свой герб або прынамсі эмблему – з жоўтым каштанавым лістком на зелені травы. Залежыць ад энтузіязму яе жыхароў… У «Асмалоўкі» дык нефармальная эмблема ёсць – сонца, якое ўзыходзіць.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.07.2020 23:33

Водгукі

У мяне іншыя ўспаміны. Аўтобус 38 я называю аўтобусам імя Алеся Разанава. Ён жыў на вул. Харужай, але выходзіць з аўтобуса трэба было на бульвары Шаўчэнкі ды ісці ў двор. Аднаго разу мяне, неаматара сонечных ваннаў і належным чынам не экіпіраванага, Алесь павалок на Камсамольскае возера і там выпрабоўваў на мне свае толькі што складзеныя квантэмы. А на здымку 1968 г. пазнаю Жэню Янішчыц, Міхася Стральцова, Сяргея Панізніка (Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск)

Шаноўны спадар Вольф! З вялікім задавальненьнем пазнаёміўся з Вашымі артыкуламі. Уразіла бачаньне мемарыялізацыі асобных старонак жыцьця і творчасьці нашага слыннага пісьменьніка і ягоных сяброў. Вялікі дзякуй за глыбокую і кранальную працу, зробленую з душою і габрэйскім гумарам (Марат Гаравы, г. Кобрын).

Апублiкавана 09.07.2020 11:20

В. Рубінчык. Куды беднаму яўрэю дзявацца?..

Учора трэці і апошні раз завітаў да «пікетчыкаў» ля Камароўскага рынка. Падпісаўся за Уладзіміра Няпомняшчых.

Зборшчык подпісаў за гомельскага пенсіянера – таксама пенсіянер – трымаў сябе сціпла, нават не дэманструючы фота свайго «боса»

Падышоў я і да Вольгі Кавальковай… Аднак ні Уладзімір, ні Вольга, ні Мікола Казлоў, якога падтрымаў мінулым разам, забраныя подпісы здаваць не будуць. Мажліва, яны калекцыяніруюць аўтографы.

Атмасфера 14.06.2020 была больш панурая, чым тыдзень, а тым болей – чым два тыдні таму.

Так было апоўдні; так – на гадзіну пазней

Нават музыка, пакуль я гойсаў па плошчы, не грала 🙁 Відаць, паўплывалі «наезды» згары як на ўстановы («Белгазпрамбанк»), так і на людзей. Вунь 10 чэрвеня чарговыя тэрміны адміністрацыйнага арышту дасталі відэаблогер Шэры Кот, ён жа Дзмітрый Казлоў, і актывісты ініцыятывы «Еўрапейская Беларусь» Арцём Чарняк ды Міхаіл Бандарэнка.

Паслухайма песню «Шэры кот» (2018) гурта «Голая манашка» – не пра блогера, дык пра непарадны Мінск…

На масцы ў дзяўчыны: «Ха-ха, я тут жыву»

Ну, пра час, патрачаны ўчора на Камароўцы, не шкадую: хоць знаёмых пабачыў. Сярод іх былі двое ўплывовых журналістаў, з якімі падзяліўся думкамі аб памыснасці «народных» помнікаў медыяменеджарам і палітычным аналітыкам. Праўда, энтузіязму ў суразмоўцаў не прасочвалася – яны быццам бы не супраць, але… Баюся, ідэйка будзе прыдушана следам за папярэднімі.

А раптам не? Тады помнік рана памерлым заснавальнікам і рэдактарам СМІ варта было б прысвяціць не толькі пералічаным раней Базану, Валадашчуку, Герменчуку, Зісеру, Каралю, Ліпаю, Шырокаму, а і Эдуарду Брокараву з Горак (1961–2010). Гэта заснавальнік газеты «Узгорак», якая гадоў 6 таму друкавала мае опусы.

Да спісу палітаналітыкаў – Багуцкі, Бугрова, Навумава, Панькоўскі, Патупа, Сіліцкі, Чарноў – далучыў бы Анатоля Майсеню (1959–1996). Ён загінуў у аўтакатастрофе пры цьмяных абставінах.

Э. Брокараў, А. Майсеня

Выглядае, зварот з заклікам надаць вуліцы ў Мінску імя Юрыя Зісера, дарма што раскручаны ў мас-медыя («тутбай», «сіцідог», «куку», «Еўрарадыё», «РС», «Белсат», «Белпартызан», «Новы час»…), не збярэ 5000 подпісаў. Нагадаю: колькі год таму за вуліцу Васіля Быкава ў Мінску выказаліся звыш 100000 чалавек – праўда, і гэта пакуль што не дало плёну.

Праз дзень «зісераўская» петыцыя мае быць адпраўлена ў Мінгарвыканкам; на сёння яе падпісалі 4600. Сваё стаўленне я выказаў у траўні, яно не змянілася. Калі коратка: цешыць любая праява законнай грамадскай актыўнасці, сам жа мару пра іншае.

Задзёрысты блогер, раней ужо цытаваны на belisrael (Аляксандр Бур’як), ведаў Ю. Зісера асабіста ды напісаў пра яго нешта кшталту мемуараў. Прапаную ў перакладзе на беларускую больш-менш аб’ектыўнае, абгрунтаванае, карэктнае:

Ён крыху вылучаўся на мясцовым шэраватым фоне. Не як белая варона, але блізка да гэтага.

Самарэалізавацца ў сумленным грамадска-карысным бізнэсе ён спрабаваў, але хутка ўпёрся ў тую акалічнасць, што трэба шмат кампраміснічаць, іначай справа дрэнь.

Зісер – адзіны ў маім полі зроку чалавек, які назваў сваю фірму прыстойна – «Надзейныя праграмы».

Нацыянальна-заклапочаныя беларусы ставіліся да яго з халадком – не толькі таму, што яўрэй і прыхадзень, але таксама таму, што ён занадта ладзіў з уладай. А не будзеш ладзіць з уладай – не будзеш паспяховым у гэтай краіне.

Блізу 1991 г. Зісер мякка клеіўся да Ашчадбанка наконт праграмы для апрацоўкі ордэраў, а я якраз працаваў у Мінскім абласным упраўленні гэтага банка на пасадзе галоўнага спецыяліста аддзела аўтаматызацыі. Мы з Зісерам разам з’ездзілі на электрычцы ў Барысаў… Добра паразмаўлялі ў тую паездку і знайшлі агульнае ў інтарэсах, грамадскай пазіцыі і некаторых дэталях біяграфіі. Я калісьці быў галоўным «нефармалам» у сваім НДІ, Зісер – у сваім. «Нефармалы» – гэта былі тыя, хто адкрыта, але ў межах закона, выступалі за «дэмакратыю» і супраць засілля КПСС.

Наконт сваёй фірмы Зісер тады сказаў, што плаціць свайму вядучаму спецыялісту больш, чым сабе. Веру, што так і было: Зісер імкнуўся быць правільным.

Тое, што Ю. З. у 2000-х быў ледзь не яўрэйскім «смотрящим по Белоруссии» (не ведаю, як перакласці слоўца з блатнога арго) ды стаў «гонарам беларускага яўрэйства», па-мойму, перабольшана. Да сярэдзіны 2010-х не дужа-то Юрый Анатольевіч гарнуўся да т. зв. «абшчыны», у сэнсе да тутэйшых яўрэйскіх суполак. Пасля сумнавядомых выказванняў Лукашэнкі ўвесну 2015 г. («не можам нармалізаваць») Зісер пакрыўдзіўся за тое, што суполкі гучна за яго не заступіліся… Крыўду ён выплюхнуў у фб увосень 2019 г., дык «рэфармісты» патлумачылі Ю. З., што ён тады ляцеў у самалёце і з ім не маглі звязацца, каб эфектыўна абараніць… Па-мойму, так сабе адмазка.

Як бы ні было, прадпрымальнік цікавіўся некаторымі (каля)яўрэйскімі праектамі і фундаваў іх. Але ў тым жа маштабе, калі не большым, ён фундаваў «неяўрэйскія» ініцыятывы – «фестываль Башмета», рэстаўрацыю арганаў. Не саромеўся сваіх сімпатый да хрысціянства і ўсходніх паганскіх практык, а з іудаізмам меў няпростыя стасункі. Менаваў сябе агностыкам.

Спачатку Ю. З. разышоўся быў з «яўрэйскім істэблішментам» у стаўленні да барысаўскага гурта «Жыдовачка». Апублікаваў іранічны пост пра актывістаў, каторым няма чаго рабіць, акрамя як цкаваць аматарскую капелу за назоў, а маглі б павесіць мемарыяльную таблічку на будынку Харальнай сінагогі, etc. Наракаў, што яго не запрасілі на пасяджэнне ў верасні 2019 г., дзе «прафесійныя яўрэі» вырашылі паскардзіцца на гурт у «інстанцыі». Аднак неўзабаве Зісер & скаржнікі замірыліся ды разам правялі клезмер-фэст, пакінуўшы «Жыдовачку» за бортам.

Мяркую, па сутнасці меў А. Бур’як рацыю і ў наступным:

Нейкі час Зісер спрабаваў зрабіцца блогерам, але справа не пайшла: яго тэксты вялікай увагі не прыцягвалі. Быў ён разумненькі, але яго крэатыўнасць рэалізоўвалася на нізкіх узроўнях складанасці: падсекчы новае і моднае ды раней улезці ў струмень. А вось хадзіць супраць цячэння і кляпаць радыкальнае сваё насуперак усяму – гэта было не яго, не Зісерава.

Да партала tut.by, запушчанага ў 2000 г., быў, напрыклад, даволі цікавы сайт open.by. Пішуць, што беларуская інтэрнэт-крама Oz.by таксама з’явілася ў 1999 г. «Бацькам байнета», як тут, я б Зісера не назваў. Тым не менш мінскі дзелавы клуб «Шэкель» (тузін дзівуноў) заявіў на сваёй fb-старонцы (17.05.2020, пер. з рус.):

Без Юрыя Анатольевіча Байнет (у арыгінале з вялікай літары – В. Р.) пачаўся б не ў 2000, а гадоў на 5 пазней. Ён задаў тэмп і першы паказаў, што ў Байнет трэба і можна ўкладваць грошы. Ён сфармаваў попыт.

Для Яўрэйскага Дзелавога Клуба і для ўсёй яўрэйскай абшчыны – гэта быў больш, чым сябар. Гэта была ролевая мадэль чалавека, яўрэя, філантропа і бізнэсмена!

Паколькі радкі ад «Шэкеля» з’явіліся ў дзень смерці Юрыя Зісера, пэўная гіпербалізацыя ў іх зразумелая й вытлумачальная… Не ведаю, як для «абшчыны», а для мяне Ю. З. быў чалавекам неадназначным, з моцнымі і слабымі бакамі. Тое самае сказаў бы пра Пятра Марцава – шматгадовага шэфа «Белорусской деловой газеты». Мабыць, у 1990–2000-х не было тут анёлаў у бізнэсе, i я не ўпэўнены, што яны сустракаюцца зараз. «Бізнэс-анёлы» – іншае…

Ну, і зноўку пра выбары-дурыбары. Як давесці электарату, што адзін чэл пасля 26 гадоў кіравання мусіць застацца яшчэ на пяцігоддзе? Слушны адказ: «ад супраціўнага», то бок расказаць, што астатнія будуць яшчэ горшымі…

Агітпроп ужо даўно не «прадае» Лукашэнку-інаватара, які павядзе ўсіх у «моцную і квітнеючую Беларусь». Акцэнт робіцца на стабільнасці; шмат разоў за апошнія гады краіна менавалася «астраўком бяспекі» (нядаўна – тут). «Мы павінны забяспечыць кожнаму чалавеку магчымасць спакойна хадзіць па сваёй зямлі, а бацькам – як гэта заўсёды было ва ўсіх нашых гарадах – спакойна не проста хадзіць па зямлі, а з маленькімі дзеткамі за руку ў любы час сутак». Звязаць збор подпісаў і пагрозу для дзетак, якім прыспічыла пагуляць за руку з бацькамі, напр., а 3-й гадзіне ночы, да Рыгорыча ніхто не дапяў; пэўна, гэта мясцовае ноў-хаў. Лалітыка – яна такая лалітыка…

А калі больш сур’ёзна – ці такая ўжо бяспечная Беларусь? Зірнем у спіс краін, расстаўленых паводле колькасці наўмысна забітых на 100 тыс. чалавек за год. Сінявокая (2,39) глядзіцца лепей за Расію ды Украіну, але значна саступае Польшчы (0,73), Чэхіі (0,6), Славакіі (1,37),  Cербіі (1,23), Харватыі (0,58)… Тут я згадаў «славянскія» краіны. Што казаць пра Скандынавію; нам трэба цягнуцца да ўзроўню ваяўнічых Азербайджана (2,2) ды Арменіі (1,69), і нават… да Буркіна-Фасо (1,3), з якой адзін выскаляка ўсё пнецца паставіць нас «на адну дошку».

Магчыма, падлеткавага хуліганства і публічных п’яных выбрыкаў такі паменшала ў параўнанні з 1990-х гадамі, але не толькі таму, што вырас штат міліцыі. Праз тэхнічны прагрэс (амаль усе цяпер з мабільнікамі, многа дзе вісяць відэакамеры…) дробныя правапарушэнні цяпер лягчэй фіксуюцца. Разам з тым няможна выключаць, што пільны кантроль пры адсутнасці эфектыўнай сістэмы псіхалагічнай разгрузкі/дапамогі цісне на маладое пакаленне, стымулюючы буйныя акты гвалту.

На маёй памяці, «астравок бяспекі» ў ХХІ ст. скаланалі:

– выбухі ў Віцебску (верасень 2005, дзясяткі параненых);

– выбух у цэнтры Мінска (ліпень 2008, дзясяткі параненых);

– выбух у мінскім метро (красавік 2011; 15 забітых, сотні параненых);

– напад юнака з бензапілой і сякерай на жанчын у сталічным гандлёвым цэнтры «Еўропа» (кастрычнік 2016; 1 забітая, 2 параненыя);

– напад вучня з нажом на настаўніцу і іншых вучняў у Стоўбцах (люты 2019; 2 забітых, 2 параненых)…

І ўсё гэта нарабіла не «пятая калона». Думаю, «няшчасны выпадак» у час салюту 3 ліпеня 2019 г., калі ў Мінску загінула жанчына, а многія гледачы былі паранены аскепкамі, цалкам спісаць на «замежжа» (расійскіх піратэхнікаў) таксама не ўдасца. Давайце ўжо хоць самі сабе прызнаемся: «прагніла нешта ў дацкім каралеўстве», у т. л. з бяспекай. Так, многія ўчастковыя і следакі стараюцца, але кіраўніцтва доўгі час зашмат увагі надавала розным фетышам… той жа скульптуры гарадавога на вул. Гарадскі Вал, праз «непаважлівае стаўленне» да якой пацярпела шмат мінакоў.

Тэарэтычна, усё пачынаецца ў школе. Пра тое, чым ёсць адукацыя ў сучаснай РБ, было сказана шмат… І нямала гаворыць пра яе намер зволіць Ганну Севярынец са смалявіцкай гімназіі за верш, у якім нехта ўгледзеў «пагрозу для Колі». Са слоў Ганны, дырэктар гімназіі мяркуе, што справа настаўнікаў – абслугоўваць ідэалогію. А меркаванне педагога Яўгена Лівянта, чые заняткі нагадваюць сеанс адначасовай гульні па шахматах,  чытайце тут.

 

Г. Севярынец і Я. Лівянт

За 2,5 месяцы ў Беларусі ад COVID-19 памерла, паводле афіцыйных звестак, 312 чалавек – ужо больш, чым у Ізраілі (302), хаця 5 мая суадносіны былі іншыя: 107 супроць 237. Наўрад ці тутэйшая адміністрацыя ставіла сабе за мэту скараціць «пагалоўе», аднак яе, мякка кажучы, легкадумнасць раздражняе людзей. З другога боку, мільёны сем’яў у РБ сёлета не зведалі таго, што перажылі тысячы сем’яў цяжка хворых ды сотні сем’яў памерлых, і дзеля «санітарнай бяспекі» на бадавень не палезуць.

Агулам, грамадзянскай вайны ў нас не будзе; можа быць такая «барацьба за мір», пры якой каменя на камяні не застанецца… Адмыслова для звышпільных: на прыярытэт у гэтай выснове не прэтэндую. І рады быў бы памыліцца ў другой яе частцы.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.06.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.06.2020  16:16

В. Рубинчик. Продолжаю наблюдать

После похода на Комаровку 31 мая (естественно, с защищённым лицом) «больших вылазок» в город я не делал. Как умею, забочусь о здоровье своих близких, и по-прежнему считаю, что этой весной «власть» была скупа, нерешительна, непоследовательна, а местами и цинична в отношении коронавируса. На сегодня от COVID-19 в Беларуси умерло свыше 250 человек. Никому ничего не докажешь, но, глядя на ряд других стран, допустимо предположить: своевременный разумный карантин и раздача гражданам масок для обязательного ношения в общественных местах сохранили бы десятки жизней (а может, и сотни).

Рекомендации ВОЗ и других экспертов у нас выполнялись, как и было предсказано, весьма избирательно. После холодных недель на улице потеплело, но распространение COVID-19 в Беларуси продолжается, и последствия его непредсказуемы… Несмотря на заявления «специалиста по всем вопросам» вроде «Хорошо, что мы так вывернулись, выкрутились в этой ситуации с пандемией, не остановили производство. Если бы остановились, мы бы никогда не запустили это производство» (03.06.2020). Так уж и «никогда»? За месяц «простоя» все работники разбежались бы, а станки продали бы на металлолом?

Со вчерашнего дня число жителей Беларуси, заражённых коронавирусом, медленно снижается – по официальным данным. Впрочем, похоже, что дело в новой методике подсчёта – часть «пассивных» носителей вируса отныне не считается инфицированными… Как бы то ни было, последних – почти 25 тысяч. Что ждёт тысячи тяжело болевших, не станут ли они инвалидами, насколько сократится их жизненный путь? Похоже, это меньше волнует и. о. царя, чем «производство» (здесь и сейчас это псевдоним денежных поступлений, в том числе в «президентский фонд»).

В Беларуси, во время политической кампании, несколько напоминающей избирательную, «верховная власть» свои ошибки, ясное дело, не признаёт и не признает. В крайнем случае, как водится, переложит их на «нерадивых исполнителей». Для того я и вышел в воскресенье к пикетам за незнакомую мне Светлану Тихановскую и малознакомого Валерия Цепкало, чтобы «власть» научилась брать на себя ответственность (среди прочего, признавать собственные ошибки, попутно корректируя общественно-значимое поведение).

Критиков режима – уйма, но они до сих пор разрозненны, а главное, не очень стремятся к самообучению c дальнейшим совместным участием в серьёзных политических проектах. В итоге неформальных лидеров, как и прежде, давят поодиночке. Легко высмеивать «перлы» от малограмотных обозревателей официозных СМИ (что я по мере сил и делаю), но что противопоставить агрессии силовиков? Легальные средства борьбы слабо помогают – «против лома нет приёма» – а уход в подполье тоже так себе выход.

Сбор подписей в разных местах столицы несколько дней назад, в течение которого несколько тысяч человек посмотрели друг на друга, пообщались – неплохой зачин, однако в первые дни июня что-то не приметил я закрепления успеха. От претендентов, за которых собирались подписи, можно было ждать каких-то ярких, решительных действий, а они даже ничего особенного не промолвили. Пардон, если что-то пропустил, но, к примеру, на сайте В. Цепкало последний текст по состоянию на полудень 4 июня – «Столыпинская аграрная реформа», от 28.05.2020. Сайт В. Бабарико менее ригиден, но… «Декларация о честных выборах», обращение в ермошинскую Центральную избирательную комиссию с просьбой отказать А. Г. Лукашенко в регистрации кандидатом в президенты, либо вынести ему предупреждение – всё это выглядит в лучшем случае наивно. Cегодня ЦИК отклонила все жалобы Бабарико (кто бы сомневался). Или вот читаю: «В понедельник, 1 июня 2020 года, мы подаем заявления об известных фактах нарушения законодательства в сфере участия администрации в сборе подписей, подкупа, понуждения избирателей. Просим сообщать о всех таких фактах! Как только мы получим информацию, мы дополним свое обращение. Правду говорить легко и приятно – чем больше граждан расскажут о фактах нарушения законодательства, тем чище будут выборы». Что-то похожее на призывы «Говори правду» в 2010 г. Основная же проблема, наверное, не в том, что работников прессуют «на местах», а в отсутствии независимых судов и в наличии подконтрольных избиркомов. Где просто смеются над усилиями активистов, сообщающих о «добровольно-принудительном» сборе подписей и т. п., и годами отфутболивают их жалобы.

Кстати, и огласка фактов «независимыми СМИ» сама по себе мало кого из чиновников пугает. В августе 2004 г., когда в госучреждении на меня «наехали», чтобы собирал подписи за выдвижение кандидатом в депутаты Ирины Алексановой, крупной горисполкомовской чиновницы, я написал об этом в «Народную волю» и агентство «БелаПАН». Последнее связалось с и. о. директора учреждения, а та ответила, что сбор подписей имел место, но в рамках закона (LOL). В итоге «и. о.» не утвердили на должность директора, но Алексанову в октябре 2004 г. всё равно «выбрали». И, что самое обидное, «новое поколение» в ТЦСОНе Фрунзенского района мой демарш не поддержало – бывший молодофронтовец, 18-летний Алексей Т., готовился к поступлению в БГУ, а дивчина лет двадцати семи, чьё имя я давно выкинул из памяти, подвела «идейную» базу под использование админресурса: «Все всегда так делают».

Нас тут попугивают 1994-м годом: тогда, мол, вскоре выяснилось, что победитель Кебича – совсем не такой котик, которым казался (правда, Лукашенко никогда и не казался «котиком»). И советуют читать Евгения Шварца: «Дракона побеждает только Дракон» (ничего подобного в знаменитой сказке Шварца нет; Ланцелот – антипод Дракона и презирает его прислужников). Хорошо, что аудитория «Салідарнасці» распознала фальшь в рассуждениях известного белорусского литератора: средний балл материала Виктора М. после 50 с лишним оценок не дотягивает и до 3/5.

В общем, хоть и не полностью разделяю взгляды альтернативных кандидатов, я не опасаюсь никого из них (после отсидки на Окрестина и пары увольнений по политическим мотивам как-то странно бояться, что «кепска будзе»). Я практически уверен, что даже неопытная в административном плане Светлана Тихановская справилась бы с управлением страной – она обладательница высшего образования, по специальности переводчица, значит, владеет минимум двумя языками и взаимопонимание с людьми найдёт 🙂 Вместе с тем, в реальной «борьбе за это» себя пока не вижу. Осознавая, конечно, что позиция наблюдателя и комментатора – не самая выигрышная…

С. Тихановская и А. Климов. Фото из открытых источников

Андрей Климов в fb пытается быть оптимистом: «Два месяца осталось до падения диктатуры в нашей стране». И тут же опускает своих читателей с небес на землю: «Даже отсутствие фамилии Лукашенко в избирательных бюллетенях 9 августа 2020 г. не спасет нашу экономику от краха, общество — от морального разложения за годы диктатуры, всеобщего отупения и деградации как цивилизованного общества». Андрей, кстати, в своё время уже намечал революцию… на весну 2005 года.

По мне, так в этом году не будет ни падения диктатуры (шансы на то, что Лукашенко уйдёт, выше статистической погрешности, но не дотягивают до 50… и даже до 40 процентов), ни краха экономики. Владимир Сорокин со своим «Днём опричника» и полешуки из поэмы Янки Купалы «Над ракой Арэсай» сказали бы, что «будет ничего»/«нічога не будзе» 🙂

В чём-то неплохо понимаю ироничного минчанина Александра Бурьяка, написавшего:

Нам, мизантропам (тут следует зевок), исход этих выборов почти до фонаря: при любом исходе у общества останутся те же или почти те же усугубляющиеся проблемы. Раз нас, мизантропов, не приглашают, не ждут, значит, люди ещё не дозрели до надлежащих перемен. Пусть мучаются, надеются и дозревают дальше. Мы ни за кем таскаться со своими советами не будем.

Правда, сам иногда всё-таки не удерживаюсь от выдачи непрошенных советов. Ну, извините, дорогие реципиенты.

Вот с чем никак не могу согласиться у А. Бурьяка, так это с оценкой действий администрации РБ, ограничившей «предвыборные» интернет-опросы на здешних сайтах после того, как первый президент где-то там набрал считанные проценты: «Запрет на онлайн-опросы – действие на самом деле очень правильное, морально вполне оправданное. Всякие такие опросы – манипулянтское надувательство». Никто ведь не заставляет верить, что «срез» на onliner.by, tut.by или nn.by, согласно которому «всенародно избранный» получает 3-5%, а его конкуренты – по 30-40%, отражает общественное мнение всей страны. Не нравится – сделайте лучше! Кто же виноват, что опросам, проводимым академическим институтом социологии и университетской «лабораторией Давида Ротмана», в стране не очень доверяют… Видимо, не без оснований (см. здесь).

Мне очень понравилось, как энтузиасты обходят репрессивную статью 9.28 Кодекса об административных правонарушениях РБ («Проведение исследований и опубликование результатов опросов общественного мнения, относящихся к общественно-политической ситуации в стране, республиканским референдумам, выборам Президента Республики Беларусь, депутатов Палаты представителей, членов Совета Республики Национального собрания Республики Беларусь, без получения соответствующей аккредитации – влекут наложение штрафа в размере до двадцати базовых величин, а на юридическое лицо – до ста базовых величин»).

Я бы пошутил ещё злее: вместо «трактор» подставил бы «таракан». Что поделаешь, не очень я добрый автор… Зато, ещё не будучи студентом, понимал, к чему всё клонится. Летом 1994 г., посмотрев теледебаты кандидатов в президенты, накропал сатирический стишок, где были такие строки: «Старый филин с тараканом / Глупости городят / И послушать можно, правда / Скулы скукой сводит».

Как уже сообщалось, в конце мая видеоблогера Сергея Тихановского (мужа упомянутой Светланы) вследствие милицейской провокации отправили за решётку. Теперь вот в его доме обнаружены «большие тыщи», якобы полученные из России на организацию «майдана» в наших широтах. Эх, политтехнологи в погонах… Были бы вы поизобретательнее, просто посоветовали бы вашему боссу сбрить усы, а то и настояли бы на этом. Тогда вся кампания Тихановских под лозунгом «Стоп таракан, но пасаран!» пошла бы насмарку (какой же таракан без усов? :))

Блогер со своим «антитараканьим» тапком на встрече в Барановичах. Фото отсюда

Интересно знать – сегодня правительство РБ возглавил профессиональный чиновник, после окончания московского МГИМО (1996 г.) работавший в здешнем «Совете безопасности», прокуратуре, МИДе, государственном военно-промышленном комитете. Похоже на «ответочку» Валерию Цепкало, тоже окончившему МГИМО, но на несколько лет раньше. Надо сказать, фантазия у «первого лица» выдыхается: в 2004 г. говорил об Александре Козулине, что тот «хрюкал у кормушки», намедни сравнил с хряком Цепкало… «Служы пану верне, то ён табе перне».

Из отставленных министров сочувствую разве что Максиму Ермоловичу, и то лишь потому, что он родился со мной в один день, 26.06.1977 🙂 Впрочем, его отправляют послом в «одну из европейских стран» – тоже неплохо, там даже спокойнее… Очень жаль, что на пост министра здравоохранения не назначили Игоря Марзалюка или Андрея Муковозчика – от их демагогии передохли бы все вирусы (но, может, ещё не поздно?)

Для разрядки – анекдотец о средствах индивидуальной защиты: «Маски реально помогают от коронавируса! Особенно, если это Илоны Маски…»

Вольф Рубинчик, «городишко Минск»

wrubinchyk[at]gmail.com

04.06.2020

Опубликовано 04.06.2020  23:03

МЕРКАВАННІ / МНЕНИЯ

* * *

«Нягледзячы на заявы “спецыяліста па ўсіх пытаннях” кшталту “Добра, што мы так выкруціліся ў гэтай сітуацыі з пандэміяй, не спынілі вытворчасць. Калі б спыніліся, мы ніколі не запусцілі б гэту вытворчасць” (03.06.2020). Так ужо і “ніколі”? За месяц “прастою” ўсе работнікі разбегліся б, а станкі прадалі б на металалом?»

Ну, навошта так перакручваць? Няўжо ў Рыгорыча няма іншых сцверджанняў (напрыклад, няўключанае ў самае афіцыйнае паведамленне ягонае параўнанне сябе са шчупаком? У дэмакратычным ідэале такі шчупак — народ!), за якія яго можна крытыкаваць?..

Вытворчасць, можа, і запусцілі б, але… Рыгорыч ужо калі гэта патлумачыў: «Таму што спыніць проста, нават можна потым і запусціць хутка, толькі потым не будзе куды ісці са сваёй прадукцыяй. Рынкі зоймуць іншыя — больш багатыя і тыя, хто хутчэй раскруціцца». З ім можна спрачацца (цытую «сябе любімага»: «на каранціне і большасць рынкаў, а на наша месца іншыя прыйдуць усё роўна, калі ў іх будуць лепшыя тэхналогіі»… Але нельга забываць і тое, што перад выбарамі спыняць вытворчасць, якая потым не ўстане, яму зусім не цікава: «Новыя пратэсты перад выбарамі яму непатрэбныя, хопіць брэсцкіх пратэстаў супраць акамулятарнага, і агульнабеларускіх — супраць АЭС». Хай лепш (як на БелАЗе) склады будуць завалены прадукцыяй, а спыненне вытворчасці будзе асацыявацца з кім іншым!

Пётр Рэзванаў

Адказ В. Р. Не разумею, у чым прадмет для спрэчкі, а тым больш – у чым «перакручванне». Па-мойму, Пётр толькі пацвердзіў, што часовы прастой прамысловых «гігантаў», чые склады і так у значнай ступені «завалены», не нанёс бы істотнай шкоды беларускай эканоміцы. Па БТ з месяц таму давялося чуць ад нейкай тутэйшай спецыялістцы, што гэткі прастой значыў бы для работнікаў страту кваліфікацыі – во лухта! За месяц ніхто не губляе веды, набытыя цягам гадоў. Пасля каранцінных захадаў паступова аднавіліся б у Беларусі вытворчасць і экспарт прадукцыі, як гэта назіралася ў іншых краінах.

* * *

Вольф, чиновники решают, какую хрень можно впаривать плебсу, какую нельзя. Полная свобода тут до хорошего не доведёт. Зачастую они решают не в пользу нации, а в пользу некоторых засидевшихся, но это другая проблема. И часть моментов им просто не по интеллектам. Это ещё одна проблема. Когда вы придёте к власти, вы тоже будете кого-то выкидывать из интернета. Возможно, меня. Любая пришедшая к власти компашка защищается.

Александр Бурьяк

Ответ В. Р. Я беспартийный и карьеру по «политической линии» не строю. Да и с тем, что все пришедшие к власти группировки склонны к подавлению свободы слова/самовыражения, не согласен.

Опубликовано 05.06.2020  17:09

Похвалить, что ли, здешнюю власть?

После того как я выпустил серию критических стрел в адрес Рыгорыча и системы, которую он представляет, меня пару раз упрекнули в необъективности. Порывшись в закромах памяти, вспомнил, что в начале 2019 г. и сам писал о достижениях Беларуси за четверть века (правда, ещё вопрос, в какой степени они достигнуты «благодаря», а не «вопреки»), и других приглашал.

Перевод фрагмента из текста 09.02.2019: «Если под конец существования СССР большинство жителей Беларуси отождествляло себя с Союзом, да и первое время после декабря 1991 г. сохранялася “фантомная боль”, и советских людей было здесь больше, чем белорусоцентричных (помню, за противостоянием Ельцина и Верховного Совета России осенью 1993 г. напряжённо следили, словно бы оно происходило в собственной стране…), то теперь пропорция изменилась. Подросло новое поколение, для которого Москва никак не ближе чем, допустим, Варшава или Вильнюс…»

Таки да, за 27 – теперь уже 28 – лет независимости общество в Беларуси обрело некую идентичность, пусть и несовершенную. Хвалить ли за это «режим»? Референдум 25-летней давности (май 1995 г.) в чём-то нанёс удар по белорусскому патриотизму, а в чём-то, напротив, подстегнул интерес к «запретным» историческим флагу и гербу, да и к «обесцененному» белорусскому языку. Хитрые манёвры «вождя» между Россией, ЕС, КНР и Ближним Востоком привели к тому, что государство сохранило свою валюту, международно-признанные границы, монополию на внутреннее насилие… короче говоря, суверенитет, провозглашённый ещё летом 1990 г. Cмысловое наполнение этого суверенитета – отдельная песня.

Более «частные» достижения 1990–2010-х годов тоже представляются мне заслуживающими внимания. Например, белорусские литераторы получили множество международных премий – следует вспомнить и Нобелевскую 2015 г., как бы я ни относился к взглядам и поступкам лауреатки. Комплекс провинциальности – если он у них и был – преодолели многие белорусские музыканты и художники, востребованные в разных странах. Год назад сослался на яркий пример – минчанин Андрей Дубинин оформил герб для Великого магистра Мальтийского ордена (увы, в апреле с. г. Джакомо Далла Торре ушёл из жизни).

Великий магистр (в центре) перед гербом ордена. Фото 2019 г. из твиттера президента Литвы Г. Науседы

Вообще, в мире Беларусь заявила о себе тысячами (если не миллионами) голосов, в т. ч. моим 😉 Скромно исполненные книги минского издательского товарищества «Шах-плюс», большей частью на идише и белорусском языке, хранятся в библиотеках США, Израиля, Нидерландов, РФ, а продаются, как минимум, в России и Чехии (правда, не знаю, кто выставил на продажу те издания, и «навара» от реализации не имею). Кто-то на моём месте добился бы большего, но, с другой стороны, как в том анекдоте, «могли бы и полоснуть» 🙂

Общественную активистку из Минска Ольгу Майорову радует «появление авторских скульптур и муралов в городах», которое «говорит о том, что человеческое измерение становится важным, несмотря ни на что». В статье 2016 г. – богатая коллекция образцов «уличного искусства».

Часть мурала-триптиха на минской ул. Притыцкого – осень 2019 г.

Увековечение памяти евреев, погибших в 1941–44 гг., – то, что разрешалось, а иногда и приветствовалось в независимой Беларуси с 1991 г. Установка памятников жертвам гетто и концлагерей активизировалась в 2000-х годах, как правило, при поддержке зарубежных спонсоров.

Открытие в Новогрудке Стены Памяти, с участием министра иностранных дел РБ, июль 2019 г. Снимки отсюда

Можно сомневаться в искренности чиновников, вещающих о вечной «дружбе народов», но похоже, что за 30 лет бытовой антисемитизм, шедший во многом «сверху», реально усох. Сейчас евреев и Израиль «демонизируют» куда меньше жителей Беларуси, чем на рубеже 1980-90-х гг. Люди сделались более прагматичными, а потому и более толерантными… или просто равнодушными к «этническим вопросам». Ясно, исключений хватает, и ксенофобия далеко не задушена в Беларуси (впрочем, и в Израиле без неё не обходится).

Транспортная сеть не идеальна ни в Минске, ни в Беларуси, но развитие метро и маршрутных такси улучшили сообщение между периферийными районами столицы. Относительным успехом считаю и то, что на многих остановках Минска в последние годы появились электронные табло, показывающие, сколько минут осталось до прибытия автобуса/троллейбуса.

В различных рейтингах развития экономики Беларусь и в конце 2010-х гг., после ряда кризисов, занимала не последние места; другое дело, что при более умелом управлении она могла бы стоять много выше.

А насчёт начальника страны… Склоняюсь к мысли о том, что «этот чиновник сломался, принесите нового». Тем не менее Александр Бурьяк, антипрогрессист и антилиберал, автор какой угодно, но не глупый, поискивает в нём положительное (и находит). Объясняя свои усилия так: «Когда видишь, какие жуки и жабы полезли на этот раз в президенты непутёвой Беларуси, так уже немножко начинает хотеться, чтобы всё осталось по-старому».

Полный список достоинств «Рыгорыча» по Бурьяку смотрите здесь; в нём полтора десятка пунктов. Приведу лишь те, которые считаю в той или иной степени релевантными… Скажем, «не курит» – отличное качество, когда речь идёт о соседе по коммунальной квартире, а высшему чиновнику иной раз не возбраняется и закурить (особенно если он – умом в Черчилля :)) Итак, Лукашенко:

– не обделён здравым смыслом;

– мало душит прекрасные порывы: вольнодумствующие индивиды имеют при нём хороший шанс на выживание – не такой, как при Сталине (правда, они будут прозябать, но хотя бы на свободе);

– чуть-чуть обучается и понемногу меняется (но надо бы больше – и в более правильную сторону);

– не насаждает и не поощряет культа своей личности (и его таки нету; кто сомневается, пусть напомнит себе про культ Сталина или династии Кимов; даже с Путиным носятся больше, чем с Лукашенко).

Здравый смысл, вероятно, заключается и в том, что все годы правления первый президент Беларуси уклонялся от втягивания сограждан в конфликты соседних (и не соседних) стран. Небезызвестная встреча европейских лидеров в Минске (февраль 2015 г.) – как ни крути, успех лукашенковской дипломатии. О «культе личности» спорно; благодарственные таблички с Ф. И. О. президента я видел, как минимум, в парках у Оперного театра и у Национальной библиотеки Беларуси. Официозные газеты часто начинаются с фотопортретов А. Л. и рассказов о том, куда он пошёл, с кем виделся. «Новостные» программы БТ – это зачастую «всё о нём и немного о погоде». Почтовую марку выпустили ещё в 1996 г…

Конверт первого дня с той самой маркой (источник: ay.by)

Да и портреты высшего чиновника висят в казённых кабинетах – где надо и не надо, к примеру, в частной «школе шахмат ФИДЕ».

Фото отсюда

Мне возразят, что речь идёт о «перегибах на местах», об усердии отдельных лизоблюдов. Так ведь и Виссарионыч сам не развешивал свои портреты, а в диалоге с Лионом Фейхтвангером («Москва 1937») жаловался, что в СССР его, Сталина, чересчур часто изображают… Вопрос же в атмосфере, которая царит в обществе при том или ином руководителе. Но я соглашусь, что «культ Лукашенко» относительно безобиден – могло быть и хуже 🙂

Привёл А. Бурьяк и ряд минусов «у рассматриваемого политика». Например:

– неимоверно алчет быть главным;

– некреативен;

– концептуально не размашист, не стратег;

– боится конкурентов, даёт «расти» в государстве по преимуществу шушере; в результате среди широко известных людей очень мало людей приличных (сходу и не назовёшь).

Действительно, стратегия А. Л. заключается в отсутствии стратегии, а идеология – в отсутствии внятной идеологии 🙂 Где-то это даже и неплохо (мешает становлению тоталитарного строя), но со временем начинает раздражать. Желание руководителя быть «затычкой в каждой бочке» приводит к топтанию на месте, что довольно толково разъяснил в мае с. г. один из претендентов на президентское кресло (Валерий Ц.). В 1994 г., по словам Валерия, Лукашенко «был близок моей бабушке, потому что знал, сколько от свиноматки должно родиться поросят. Он понимал, сколько кур должен покрывать петух». Но сейчас, мол, следует уходить от этого: «Не надо [главе государства] заниматься коровами». Затем, на встрече с инициативной группой, было сказано: «Мы должны просто перевернуть страницу и оставить Лукашенко там, где он находится. А именно – в истории, в этих традиционных сельских укладах, в том, что ему нравится: свинки там, коровки, экологически чистое молоко. Арбузы он собирает, по 4 мешка картошки в Кремль приносит… пусть этим занимается в одной из резиденций. Пусть живёт этим, потому что видно же, что он делает это с огромным азартом. А мы поведём Беларусь вперёд – в будущее».

Чуть надуманная дилемма: «экологически чистое молоко» vs. «будущее». Но экс-помощник президента отнюдь не унизил своего бывшего шефа и даже занёс ему в актив первые 10 лет правления (перебрал, по-моему). Тем не менее выскочил «моралист» Игорь М-к – бывший «сенатор», а ныне большая шишка в нижней палате «парламента», и заголосил на сайте БелТА: «Зачем переходить на личность того, кто способствовал твоему росту, твоей личной карьере, того, кто был для тебя учителем и руководителем? Да ещё злобно посмеиваться над аграрной карьерой и деревенским воспитанием нашего Президента? Абсолютное большинство современных белорусов-горожан – деревенского происхождения. И не имеют ничего против ни картофеля, ни поросят…» (пер. с бел.).

Не везёт нам с М-ками. Один, по имени Андрей – лауреат казённых премий «Золотая литера» и «Золотое перо» – юзает псевдоцитаты (по поводу «никаких лекарств, даже больным детям» см. здесь) и не в курсе, кто такие мерчендайзеры. По его мненьицу, это «свободные и творческие личности», которые вместе с арт-директорами и дизайнерами «с жиру бесятся», а вот «народ» их кормит, в т. ч. выкладывая на полки «молочку и курятину»[1] 🙂 Другой транслирует замшелые формулы то ли 1940-х годов (о «космополитах» – «а сало русское едят!»), то ли 1970-х (о диссидентах – «родина его воспитала, дала профессию, а он…»). Ну, ехали бы М-ки поднимать сельское хозяйство, доля которого в ВВП Беларуси за 24 года правления их кумира упала более чем вдвое – с 13,59% до 6,4%… Несмотря на все магические заклинания 🙁

Aрхаика хороша, когда наблюдаешь со стороны, без необходимости «вариться» во всём этом. И ещё я думаю, что сельских жителей – как и городских – надо уважать, а не похваливать. В период «особой любви» к селянам «своего человека» (1994–2019 гг.) их число сократилось в Беларуси с 3,3 миллиона до 2,1 млн. человек, т. е. более чем на треть. Может, как раз при «либеральном технократе», не озабоченном навязчивой промоцией белорусской картошки, деревня воспрянула бы духом?!

Польза от нынешних властей ещё и в том, что они, как мне кажется, окончательно доказали на практике гиблость колхозно-совхозной формы хозяйствования. Подписался бы я за выдвижение в кандидаты фермера Юрия Ганцевича из-под Гомеля, который выживает в условиях реальной конкуренции (а не балуется в целях пиара перекидыванием арбузов, выращенных ради «благотворительности»)…

Заставка видео с участием Ю. Ганцевича, осень 2019 г.

Но 31 мая на Комаровке людей Ганцевича не было – а если и были, то я их не нашёл. ¯\_(ツ)_/¯

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

02.06.2020

[1] Если кто-то не понял, в чём прикол: именно мерчендайзеры отвечают за раскладку товаров на магазинных полках. В Беларуси этих специалистов уже не один год готовят государственные колледжи. Всяко более полезная работа, чем обзывать людей «гнидами» на sb.by…

Опубликовано 02.06.2020  23:01

Шапкозакидательство и реальность

Такой вот фельетончик отыскался в архиве сайта «Хартия’97»… Он был опубликован 05.02.2017, т. е. три года назад. Почитайте, а ниже я выскажу своё мнение, и не только о нём.

В. Рубинчик

Дорогой Ильича

Природа находит способ рассчитаться с диктаторами в конце их правления.

Исключительно журналистские обязанности заставили меня слушать Лукашенко все 7 часов 20 минут. Психика у меня крепкая, всё обошлось, чего, правда, не скажешь о диктаторе.

Ему очень плохо. Он прекрасно понимает, что это – конец. Еще пытался хорохориться, задирать своих кремлевских хозяев, учить Трампа жизни, хвастался, как первым предупреждал об «угрозе» НАТО (мало кто помнит, но на самом деле когда-то он сказал, что «по Беловежской пуще уже негры бегают», чем шокировал весь мир). Но закончил соответствующе, по законам жанра, рассказав, что одет в «свои» трусы. Ну хорошо, хоть в свои, а не Кочановой, которая тенью маячила рядом.

Что еще бросилось в глаза — не было прежнего подобострастия у присутствующих. Госпропагандисты, что белорусские, что российские, вели себя довольно вызывающе. Это было особенно заметно, если сравнивать с прежними подобными мероприятиями Лукашенко. Никаких расшаркиваний и заискиваний, никаких высокопарных лживых комплиментов. Смотрели на ораторствующего свысока, а в глазах читалось: «Царь-то не настоящий!».

Некоторые задавались вопросом, почему именно холуй Гигин спросил у Лукашенко о больной теме пропавших политиков. Ведь было очевидно, что диктатор ждал этого вопроса и очень хотел на него ответить. Мне кажется, разгадка в том, что он боится суда. Такой уголовной статьи как «развал экономики» не существует, но вот за убийства и похищения оппозиционеров отвечать придется.

Не совсем понятно, зачем Иосиф Середич просил у Лукашенко об аудиенции, ведь всё равно тот уже ничего не решает.

Воодушевленно на него смотрели только пара шутов — Романчук и Марзалюк, которым за подлость и нечистоплотность приличные люди давно брезгуют руку подать. У них-то потерянный Лукашенко и искал постоянно поддержки, обращаясь к этим водевильным персонажам всю пресс-конференцию.

Все остальные сидели, потупив злобные и уставшие взгляды, и страшно хотели выйти, хотя бы в тот же туалет. Но лукашенковский «разговор по-большому» не предполагал чьей-то нужды «по-маленькому».

Показательна реакция «союзников» Лукашенко из России, к которым он апеллировал все семь часов. В российских СМИ его упоминали мало, зато показали маразматическую попытку сатрапа вспомнить, о чем он только что говорил, и признание, что его «никто не слушает». А потом просто объявили, что вводят новые санкции на продукцию из Беларуси, до минимума сокращают поставки нефти и провели калькуляцию миллиардных убытков из-за своего вассала.

Так что, с Лукашенко все ясно. Важно только, что будет завтра. Решать это нам. Перемены возможны: и «низы» хотят, и «верхи», судя по вчерашним унылым выражениям лиц чиновников, возражать не будут.

Наталья Радина, главный редактор Charter97.org

Комментарий 2020 года

Одно из любимых самоутешений «нелюбителей» Лукашенко: «Он вот-вот уйдёт, потому что…» (далее: «народ устал», «номенклатуре надоело», «экономическая ситуация ухудшается» и т. д.).

Понятно, КПД от массовых встреч с и. о. царя невелик, и встречи эти нужны прежде всего ему самому. Можно было посмеяться над «Разговором по-большому», как это сделал, к примеру, ваш покорный комментатор в том же феврале 2017 г. Но редакторка-эмигрантка после 440 минут прослушки сравнила первого президента Беларуси с больным Лениным образца 1923 г. (добавив известное фотоизображение). И поставила заочный диагноз: «это – конец».

Какой это был «конец», видим три года спустя. За «отчётный период» при участии «первого лица» устраивались выборы в местные советы, в «палату представителей» (последние – с издевательством над Конституцией и выдавливанием неугодных). Под его натиском «перетряхивалось» правительство, гремели «Европейские игры»… Короче говоря, гр-н Лукашенко, несмотря на все факапы его системы, контролирует ситуацию в стране. Что само по себе не лишает надежд на перемены к лучшему…

Реплики о «неадекватности» властной верхушки были понятны в середине-конце 1990-х гг. – стиль новых руководителей заметно отличался от стиля «Шушкебича». Но вещать о «некрепкой психике» во второй половине 2010-х?.. Не будь «Хартии», её следовало бы выдумать – как громоотвод от подлинных политических угроз. Нечто подобное лет …дцать назад «яблочный» политик Борис Вишневский писал о Валерии Новодворской:

Будь я товарищем Зюгановым — все без исключения статьи Новодворской перепечатывались бы в „Правде“ на первой полосе и направлялись бы для обязательного тиражирования в местной коммунистической прессе. С указанием: сочинение одной из самых известных публицисток демократического лагеря напечатано в такой-то демократической газете. Читайте, думайте: вот что они сделают с нами, если смогут. Вот что они думают о вас — народе. Вот какими методами „огня и железа“ они собираются строить в стране капитализм».

Боюсь, сравнение с Валерией Ильиничной слишком лестно для Н. Радиной… Кстати, любопытно, что ценимый некоторыми политиками сайт открывается в Минске уже и по «традиционному» адресу (после блокировки charter97.org в январе 2018 г. многие пользовались «зеркалом» charter97.link).

И ладно бы деятели прошлого века. Но вот слушаю рассуждения моложавого блогера Nexta (он же Степан С.): «“Хартия” – это пропаганда демократических ценностей…»

Такие билборды торчали в 2010-х гг. в Минске и др. белорусских городах. Классический пример «антиалкогольной пропаганды», которая могла дать лишь обратный эффект (спохватившись, заказчики стали заклеивать изображение рюмки).

Альтернативным силам в Беларуси пора, наконец, отбросить самообман. Между шапкозакидательскими источниками (дез)информации и рассуждениями Александра Бурьяка я выбираю последние. Блогер-«мизантроп» ещё в 2015 г. верно ухватил суть системы:

В Беларуси сложилась устойчивая система социальных отношений, которая, если не изменятся внешние условия, способна существовать в принципе чуть ли не вечно. Эту систему можно назвать чиновничьим государством… Небольшие потрясения только идут этой системе на пользу, потому что поддерживают у её лидеров навыки борьбы за власть.

Чтобы произошли «большие потрясения», должна сформироваться реальная альтернатива (комплекс позитивных идей + организация, способная их реализовать). Без этого о «ста тысячах уличных манифестантов» или «всеобщей забастовке» в современной Беларуси нечего и мечтать. Увы, шансы, что подворачивались в 2017, 2018 и даже 2019 годах, лидеры партий и им подобные про… пустили. «Праймериз» начала 2020 г. являют собой жалкое зрелище как по форме, так и по содержанию – в общем, этим летом «власть предержащим» РБ, кроме вируса, ничто не угрожает. Наверно, моим единомышленникам следует ориентироваться на следующий цикл…

Забавные борисовские спички; комментатор в городе спичек и миниатюрных деревянных шахмат (фото 02.02.2020 отсюда)

По этой ссылке узнаете, что я думаю о «еврейском» интервью глав. ред. «Хартии» (март 2019 г.)

В. Р.

Опубликовано 04.03.2020  07:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (112)

Зноў шалом. Пазалетась даволі ганебны сход Нацыянальнага алімпійскага камітэта прайшоў пад канец вясны, а сёлета – пасярод яе, 15.04.2019, акурат у дзень пажару галоўнай парыжскай цікавосткі (супадзенне? :)) Паўтара месяца таму прэзідэнт НАК, вядомы таксама як першы прэзідэнт РБ, не прыслухаўся да закліку пайсці ў адстаўку… Тым не менш прапанова мела нечаканы працяг – Рыгорыч нарэшце з’явіўся на пасяджэнні выканкама сваёй улюбёнай арганізацыі ды «навёў шоргату». Напрыклад, было сказана (перакладу з рускай):

«На жаль, у апошні час НАК некалькі збавіў абароты. Калі раней у гэтым будынку віравала жыццё, праводзіліся рэзанансныя мерапрыемствы па алімпійскай адукацыі, падтрымцы дзіцяча-юнацкага спорту, то цяпер гэтай працы амаль не відно і не чутно. Павеяла нейкім халадком у адносінах з федэрацыямі».

Карацей, а-яй, «хто гэта зрабіў?» Рыба гніе з галавы, не?.. Напэўна, паглядзелі ў кіраўніцтве НАК, што іхні шэф не пнецца выконваць дадзенае 30.05.2017 ўрачыстае абяцанне – кожны квартал наведваць іхнія пашыраныя сходы – і самі вырашылі «збавіць абароты», а першы віцэ-прэзідэнт НАК увогуле склаў свае паўнамоцтвы, не адпрацаваўшы пасля іх набыцця і двух гадоў.

Пісалі, што да Андрэя Асташэвіча ў гэтую вясну з’явіліся пытанні ў праваахоўных органах. Пэўна, заслужаны майстар спорту РБ (атрымаў званне за ўдзел у аматарскіх хакейных турнірах разам з Рыгорычам) той яшчэ «жук», але хто быў вылучаны замест яго? Ні больш ні менш як сам памочнік прэзідэнта РБ Віктар Аляксандрыч Лукашэнка, а падтрымалі яго кандыдатуру выканкамаўскія аднагалосна.

Не палюбляю tut.by, і ёсць за што. Але яны даюць магчымасць выказацца «простым» людзям у каментарах, і за гэта сёе-тое магу дараваць. «Народная сацыялогія» паказвае, што рэпліка «Дык быццам бы нельга сямейным кланам займаць кіраўнічыя пасады ў адной арганізацыі?» (vadimkarako, 15.04.2019) на сёння мае рэйтынг +368-3, «А больш людзей у Беларусі няма?» (matutka-2) = +280-2…

Так, в. а. цара каторы раз стрэліў сабе ў нагу, зрабіўшы ў спартова-адміністрацыйнай сферы мінімум тры сур’ёзныя памылкі за два гады: 1) у маі 2017 г. «перавыбраўся» прэзідэнтам НАК і паабяцаў актыўна ўдзельнічаць у яго працы, хоць яўна не збіраўся гэтага рабіць; 2) у 2019 г. не сышоў у адстаўку следам за сваім першым намеснікам; 3) прасунуў – або дазволіў прасунуць – на месца Асташэвіча свайго сына, які да таго ж «будзе сумяшчаць гэтую дзейнасць са сваёй працай на пасадзе памочніка Прэзідэнта» (чытайце тут, што я думаю пра падобныя сумяшчэнні).

Пасля гэткіх камуфлетаў заявы Лукашэнкі – маўляў, няможна мірыцца з сітуацыяй, калі бяздарны кіраўнік перасаджваецца з аднаго цёплага месца на другое («зразумела, што непатапляльнасць гэтых гора-кіраўнікоў засноўваецца на такіх негатыўных з’явах, як кумаўство, пратэкцыянізм і кругавая парука…», 12.08.2014) – будуць успрымацца чыноўнікамі, у лепшым выпадку, з булгакаўскай іроніяй: узяў бы старушонак і сябе па патыліцы дручком пагрукаў… З другога боку, прызначэнне В. А. Лукашэнкі ў выканкам НАК, замаскаванае пад выбары, мае сваю логіку і можа ўспрымацца нават з аптымізмам: хіба «лаўка запасных» рэжыму ў кадравых пытаннях ужо зусім кароткая, змены наспелі і пераспелі. У справе падрыхтоўкі «Еўрапейскіх гульняў» на К. Маркса, 38 не давяраюць ні знакамітым спартсменам, ні буйным урадоўцам, іх вымушаны кантраляваць цэлы «сын галоўнакамандуючага», бо цяперашні спорт – ён такі: «не проста забаўляльнае відовішча, а бітва, калі хочаце – вайна»…

На першы погляд, кіраваць у спартовай сферы лягчэй, чым, напрыклад, у сельскай гаспадарцы: заўсёды можна зваліць няўдачы на саміх спартоўцаў, трэнераў, суддзяў, допінг-лабараторыі… Але ж, калі нехта бачыць у «віцэ-прэзідэнцтве» Віктара ў НАК прыступку да вышэйшай пасады ў дзяржаве, то, мяркую, памыляецца. Гадоў праз 5 большасці выбарцаў непрыемна будзе чуць само прозвішча «Лукашэнка», а тым часам няўмольна падрастаюць канкурэнты «клана», якія праяўляюць сябе і ў каляспартовых інтрыгах… Аднаго я згадваў у сакавіку.

Як ставіцца да чэрвеньскіх «Еўрапейскіх гульняў», дзеля якіх у Мінску ўжо шмат месяцаў вісяць рэкламныя стэнды? Я стаўлюся… стаічна. У іх правядзенні ёсць плюсы і мінусы; заклікаць да байкоту гэтай спартовай імпрэзы не бачу сэнсу. Верагодна, адбудзецца нешта падобнае да міжнароднай Універсіяды ў Краснаярску-2019, якая «пераразмеркавала грошы: забрала ў многіх і падзяліла сярод нямногіх». Але адметна, што ў рацыёне ўдзельнікаў – «меню еўрапейскай, беларускай, азіяцкай кухні» – плануецца і кашэрная ежа, прынамсі ў лютым яе абяцалі тут.

* * *

Моташна ўжо апісваць, а пагатоў аналізаваць падзеі, што надараліся ў Курапатах за апошнія паўмесяца… Выглядае, што «ястрабы» ва ўладзе не жадалі кампрамісаў з грамадскімі актывістамі, іначай зацягнулі б выкананне першасакавіцкага «загаду» свайго боса да грэцкіх календаў. З другога боку, ці так неабходна было абзываць «сатаністамі», «хунвэйбінамі», еtc., тых, хто 4 і 13 красавіка дэмантаваў больш за сотню крыжоў? Калі гэта навешванне ярлыкоў і расчалавечванне апанентаў (адзін журналіст-паэт абагульніў дэмантажнікаў словам «яно») рабілася шляхам да паразумення?

Гісторык Аляксей Братачкін, які ўдумліва пісаў пра Курапаты ў 2017 г., нядаўна задаўся пытаннем: «Як увогуле месца памяці ахвяр масавага забойства, звязанага з пэўным перыядам у гісторыі, можа быць па-за палітыкай?» Вядома, «па-за» не можа, а «па-над» – чаму б і не?

На мой одум, груз шматгадовага процістаяння будзе вісець над урочышчам яшчэ доўга. І разам з тым памяркоўная «дэпалітызацыя» не толькі магчымая, але – пасля ўсталявання «дзяржаўнага» помніка ахвярам сталінскіх рэпрэсій у 2018 г. – у нечым і памысная (аналагічны, але не тоесны казус – святкаванне ўгодкаў БНР, дый увогуле стаўленне да ейнай спадчыны ў апошнія гады).

Яшчэ ў канцы 1980-х па беларускай зямлі хадзілі ветэраны НКУС, мажліва, датычныя да расстрэлаў у Курапатах. Цяпер з верагоднасцю 99,9…% ніхто з іх не жыве, і заклікі да помсты перасталі быць дарэчнымі (тое, што пад канец ХХ стагоддзя помста не была чужая «народнай свядомасці», паказваюць хаця б велераўскія «Прыгоды маёра Звягіна» і быкаўскія «Народныя мсціўцы»). Многім з тых «абаронцаў Курапат», якія ў 2010-х дэкларуюць свой антысталінізм і антыбальшавізм, не зашкодзіла б здушыць таталітарныя парывы найперш у сабе. Напрыклад, у 2012 г. кіраўніцтва адной кансерватыўнай партыі заявіла, што абвяшчае персонай нон-грата ў Курапатах гісторыка Ігара К. Гэты К. мне не сват і не брат, але спачатку яго, потым – некага іншага…

У Курапатах, 09.04.2019

Наяўнасць металічнай агароджы вакол лесу, як і брам у ёй, з пэўнымі агаворкамі вітаю. Плот як бы падкрэслівае, што Курапаты – могільнік, месца смутку, а не плацдарм для атакі на «сталіністаў». Спадзяюся, каб трапіць на тэрыторыю ўрочышча, не спатрэбіцца адмысловых дазволаў. Не трэба і металашукальнікаў на ўваходзе пад маркай таго, што ў лесе бадзяецца рознае вандаллё: фотапастак, якія збіралася ўсталяваць лясніцтва ў канцы сакавіка (мо ўжо і ўсталявала), мусіць быць дастаткова для бяспекі мемарыялу.

Як бы ў адказ на маю – і не толькі маю – прапанову да ўраду выдзеліць магутную апаратуру (цеплавізары? геарадары?) для пошуку парэшткаў у Курапатах, каб устанавіць лік расстраляных з дакладнасцю +/-10–20%, намеснік дырэктара інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук, археолаг Вадзім Лакіза, учора заявіў: «Колькасць мы ніколі дакладна не даведаемся… сказаць, колькі менавіта людзей там пахавана, немагчыма. Я асабіста і мае калегі будзем заўсёды супраць работы, накіраванай на раскрыццё ўсіх западзін, якія ёсць у Курапатах. Там забітыя людзі пахаваныя, не трэба трывожыць іх». Але, карыстаючыся савецкай формулай, «гэта трэба не мёртвым, гэта трэба жывым». Для чаго ж тады атрады следапытаў і адмысловыя пошукавыя батальёны шукалі (і шукаюць) парэшткі ваяроў? А мо і археолагам не варта «варушыць косткі», як той казаў?!

У Курапатах няможна махнуць рукой: «якая розніца, хто, колькі і ў якіх месцах лесу», нават калі дадаецца «галоўнае, што бязвінныя людзі», дарма што гэткая пазіцыя выгадная асобным інтарэсантам і «наверсе», і «ўнізе». Пакуль навукова абгрунтаваных адказаў на вышэйпададзеныя пытанні няма, канфлікты ў грамадстве будуць тлець… і каб жа толькі паміж гісторыкамі Ігарам Марзалюком ды Дзянісам Марціновічам, як тут.

Яшчэ жменя вестак на развітанне.

Цікавы расповед пра Іцхака-Меера (Міхаіла) Южука, якому ўжо 93, пад назвай «Я еду туды, дзе пахаваны мае бацькі і родзічы», апублікаваны на сайце «Медыя-Палессе». Ізраільцянін родам з Пагоста-Загародскага штогод прыязджае на Піншчыну, а летась мясцовая тэлерадыёкампанія запісала з ім «урок памяці»… Пачытайце таксама, як у Пінску сёлета адзначылі міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста.

 

Рэдкая кніга братоў Южукоў (Пінск, 2002, рэдактура Вячаслава Ільянкова); І.-М. Южук у 2015 г. каля аднаго з пастаўленых ім помнікаў

Ад Іны Соркінай прыйшло запрашэнне на канферэнцыю: у рамках VIII Кангрэса даследчыкаў Беларусі (Вільнюс, 27-29 верасня 2019 г.) плануецца секцыя «Яўрэйскія даследаванні: беларускі кантэкст». Анкету пажадана запоўніць да 25 мая.

Выбары ў Ізраілі прайшлі 9 красавіка даволі прадказальна, як быццам пад спеў Лявона Вольскага «Ты не чакай, сюрпрызаў не будзе»: Бібі «заваліў»-такі Бені… Як кур’ёз рэкамендую агляд 15.04.2019 ад гомельскага гісторыка Глушакова, з каментарыямі малавядомага «незалежнага эксперта» Эфраіма Гроднера (затое родам з Беларусі!) Паводле гісторыка, вынікі ізраільскіх выбараў ілюструюць… «усебаковы крызіс неаліберальнай мадэлі» ў свеце.

У Мінску да 1 студзеня 2021 г. збіраюцца стварыць «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» для юных «яйкагаловых». Нішто сабе навіна; засмучае хіба тое, што ў Расіі «экатэхнапаркамі» пачалі менаваць не толькі цэнтры інавацыйных распрацовак, а і… ардынарныя звалкі. Дарэчы, у верасні 2018 г. заяўлялася, што мінскі дзіцячы тэхнапарк з робататэхнікай і праграмаваннем адкрыюць не да 2021-га, а да 2020 года.

«Вольфаў цытатнік»

«Навукоўцы прыйшлі да высновы, што чытачы фантастычных раманаў пражываюць больш насычанае і гарманічнае жыццё, чым астатнія людзі. Прычына ў тым, што яны (чытачы фантастыкі) лепш настроены на ўспрыманне рэчаіснасці, бяруць больш уражанняў і эмоцый з навакольнага свету. Таксама людзі, якія аддаюць перавагу чытанню мастацкай літаратуры перад рознымі часопісамі і сайтамі, нашмат болей суперажываюць навакольным і часцей прыходзяць на дапамогу» («Век», 2015)

«Здрабнеў увесь палітычны істэблішмент свету. Правы, левы, пасярэдні. Ідэалогіі, што вымагалі вялікіх духоўных і інтэлектуальных сіл, зніклі, застаўся адзін неаспрэчны капіталістычны эканамічны фон, які вырашае сацыяльныя праблемы ў той ці іншы спосаб. Дзе – добраахвотнай міласцю, дзе – накладзеным на прадукцыйную частку грамадства плацяжом, дзе – гвалтоўным адабраннем лішкаў. Сацыяльны ўтапізм не вабіць, маральныя нормы замянілі на фарысейскую палітычную карэктнасць» (Ганна Ісакава, fb, 12.04.2019)

«Калі чытаць у газетах і фэйсбуках, дык здаецца, што там бурліць жыццё, – насамрэч жыццё за пісьмовым сталом, а ўсё іншае толькі падабенства жыцця» (Андрэй Федарэнка, з ліста 14.04.2019)

«Які этнас і якая дзяржаўнасць больш перспектыўныя – пытанне вельмі складанае. Трэба проста рупіцца, а там час пакажа» (Аляксандр Бур’як, 15.04.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.04.2019  19:52 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (99)

Шалом у перадюбілейным выпуску! 2019-ы ў мяне пачаўся няблага, чаго і ўсім зычу. Удалося, напрыклад, прыцягнуць увагу да недакладнасці ў аўтаінфарматары 33-га сталічнага тралейбуса 🙂 Абвяшчалі «наступны прыпынак – “Альшанская”» замест «Альшэўскага». Вось вы смяецеся, а хтосьці мог і прапусціць момант выхаду. Цяпер усё выпраўлена. Курыце адказ гендырэктара «Мінсктранса»:

4 студзеня зайшоў на старонку Эдуарда Лімонава ў «Жывым журнале». Як бы ні ставіцца да поглядаў «Эдзічкі», пісьменнік ён моцны, таму пачытваю яго новыя запісы (папраўдзе, у іх ужо малавата новага, чалавеку 76-ы год, пачаў паўтарацца і паліць «з гарматы па вераб’ях», але ўсё ж). І вось на што наткнуўся:

«Памылка 451. На тэрыторыі вашай краіны прагляд гэтай старонкі забаронены органамі ўлады». Дарэчы, ацаніце нумар памылкі: адразу асацыяцыі з неўміручым творам Рэя Брэдберы…

У тую ж пятніцу напейсаў у мінінфарм РБ ліст з пытаннем: «Ваша справа?» У наступныя дні лімонаўская старонка то адкрывалася, то не. Сёння, 15.01.2019, першы намеснік міністра П. М. Лёгкі адгукнуўся на мой зварот: «…рашэння аб абмежаванні доступу да інтэрнэт-рэсурсу https://limonov-eduard.livejournal.com/ не прымалася. Дадзены сайт знаходзіцца ў адкрытым доступе» (no explanation). Ну, дзякуй і за тое – магчыма, было нейкае непаразуменне, звязанае з перыядам святаў.

Партыя НГ (не блытаць з Новым годам) замяніла-такі ў статуце «лёсаванне» на слушнае «галасаванне». А вось адна маленькая, але гордая птушка федэрацыя выпраўляць свае касякі, так разумею, не збіраецца. Віктар Д. Купрэйчык, памерлы ў маі 2017 г., на сайце БФШ па-ранейшаму ў спісе тых, хто павінен заплаціць унёскі за 2018 і 2019 гады. Праўда, перанеслі яго прозвішча з 535-га месца на 541-е.

Рэха 2018-га: увосень была прызначана спецдакладчыца ААН па правах чалавека ў Беларусі Анаіс Марын. З ейным жа ўдзелам у лістападзе 2018 г. пры падтрымцы NED выйшаў «аналітычны артыкул», даступны на сайце «Сhatham House». Гэты «дом» – інстытут міжнародных адносін, што з 1920 г. базуецца ў Лондане; «фабрыка думкі», да якой, апрыёры, прыслухоўваюцца еўрапейскія палітыкі.

Пачытаў частку, што тычыцца Сінявокай (с. 20-28). Пашкадаваў, што артыкул-рэкамендацыя слаба стасуецца з прыўкраснай місіяй інстытута: «Спрыяць пабудове ўстойліва-бяспечнага, квітнеючага і справядлівага свету шляхам інфарматыўных дэбатаў, незалежнага аналізу, новых ідэй адносна палітычных крокаў…» Дый з тым, што А. Марын казала ў 2013 г.: «Для новых ідэй неабходна задзейнічаць новыя мазгі з Беларусі».

Такое ўражанне часам, што ўплывовым заходнім людзям не проста ўсё роўна, што тут у нас дзеецца з абарыгенамі (гл. для ілюстрацыі «Барвовы востраў» Міхаіла Булгакава), што яны не толькі «здалі» краіну аднаму клану ў 1996 г. (версія 2016 г.), а і зацікаўлены ў палітычнай дэградацыі нашых палестын… Напрыклад, каб было чым палохаць свой электарат. Іначай цяжка зразумець, чаму «Захад» цягам гадоў ходзіць па коле (санкцыі – аслабленне санкцый – грантавая падтрымка «грамадзянскай супольнасці» і/або ўрадавых структур – тлумачэнні, чаму нічога не выйшла, нараканні на «нечаканую жорсткасць» рэжыму і пад.).

Пасля 2014 г., праўда, з’явілася новая цацка: барацьба з расійскім уплывам, дзеля гэтай мэты і падрыхтаваны тэкст А. Марын & Co. Канкрэтна, рэкамендуецца падтрымка Захадам «мяккай беларусізацыі» – розных вышываначных фэстаў, спеўных сходаў etc. Вядома, я не супраць падобных ініцыятыў, асабліва калі яны ідуць «знізу», але будзьма рэалістамі: усё гэта не тычыцца размеркавання ўладных рэсурсаў. Наадварот, альтэрнатыўныя сілы выціскаюцца ў сімвалічнае поле, а то і ў «гета», адкуль ім нялёгка выбрацца. Што характэрна, святкаванне дня Волі 25.03.2018, якое хваляць аўтары, аптымістычна ацэньваючы колькасць прысутных як «мінімум 30 тыс.», ладзілася пад жорсткім кантролем спецслужбаў – і, насуперак дакладу (с. 22), няможна было ў той дзень па вуліцах вольна хадзіць з бел-чырвонымі сцягамі. Чытаем: «На вуліцы Няміга ў цэнтры Менска людзі ў цывільным пачалі кропкава «адлоўліваць» мінакоў, якія трымаюць нацыянальную сімволіку — стужкі, сцяжкі, балонікі». Не кажучы пра такую «драбязу», як затрыманне каля 50 чалавек на пл. Я. Коласа…

Агулам, палітычнае вымярэнне ідэі «сёння мы вольныя на гэтым абмежаваным лапіку, а заўтра – у маштабе ўсёй краіны» ў Беларусі не працуе. Сам чуў, як гэткія лозунгі агучваў лідар БНФ Вінцук Вячорка яшчэ ўвосень 2000 г., калі ў сталічным парку Дружбы народаў ладзіліся пратэсты супраць выбараў у палату прадстаўнікоў, – ну і дзе цяпер той Вячорка? Або сёй-той разглядаў як «рэпетыцыю» жалюгодны захоп пратэстоўцамі часткі (нават не ўсёй) Кастрычніцкай плошчы ў сакавіку 2006 г. Колькі соцень чалавек дзяжурылі тамака некалькі дзён, ды пратэст на раз-два «садзьмуўся» пасля разгону. Было шмат гучных слоў кшталту «Мы ўзялі адказнасьць за Плошчу, мы гатовыя ўзяць адказнасьць за Краіну», а потым – як заўсёды.

Даследчыкі наіўна мяркуюць (хутчэй, імітуюць наіўнасць): «мяккая беларусізацыя» памысная ўжо праз тое, што дапаможа аддзяліць Беларусь ад недэмакратычнай Расіі… Не жадаючы прыкмячаць «даважку»: абуджэння этнанацыяналізму і схільнасці многіх «новых нацыяналістаў» да hate speech, ксенафобіі, гераізацыі сумнеўных гістарычных персанажаў… Усё гэта яскрава праявілася ў пачатку-сярэдзіне 2018 г., напярэдадні адзначэння «Дня Волі» і ў час «абароны Курапатаў», а першыя ластаўкі прыляцелі шчэ ў 2014 г. (выхад маладафронтаўцаў на публіку з партрэтамі Булак-Балаховіча і Шухевіча) і ў 2016 г. («раскрутка» Пальчыса з ягонай схільнасцю да гвалту, дэманізацыя «рэгнумаўцаў»).

Мне хацелася б верыць, што этнічны нацыяналізм здольны да самаабмежавання, што энергію можна скіраваць у мірнае рэчышча і ў «інфраструктуру» (long-term infrastructure), што ён перарасце ў грамадзянскі, аднак, трохі ведаючы ягоных фронтмэнаў, вельмі сумняюся. Дух парламентарызму і вольных дыскусій, прынцыпы прававой дзяржавы ім, як правіла, чужыя. Затое перабольшыць небяспеку з Усходу ды пераняць дэмагогію рэжыму наконт «еднасці» і «абароны незалежнасці» – гэта святое. У гэтым сэнсе – так, дыялог «грамадскай супольнасці» з уладамі ідзе.

Карацей, без энтузіязму ацэньваю перспектывы Анаіс Марын (на фота з n-europe.eu) у якасці праваабаронцы, дарма што яна шмат год «займаецца Беларуссю» і, кажуць, чытае па-беларуску. У лепшым выпадку будзе заступацца за тых тутэйшых «экспертаў», якія падкінулі ёй сыравіну для дакладу. Аднак, калі францужанку дагэтуль не пускаюць у краіну, гэта няправільна… Калі прыедзе хаця б на месяц, то ў яе будзе больш шансаў правесці ўласнае «сацыялагічнае даследаванне». Даведацца, што насамрэч важна для тутэйшых (пры ўсёй павазе да махальшчыкаў, гэта не маханне бел-чырвона-белымі сцягамі) і хто церпіць ад рэжыму больш за журналістаў.

* * *

Нядаўнiя сустрэчы Лукашэнкі з Пуціным абсмактаны як мае быць. Нехта пісаў, што трэба рыхтавацца да аншлюсу, а мо і да адраджэння СССР (насмяшыў мяне аргумент пра год – «19 – гэта 91 наадварот», і таму, маўляў, небяспека рэстаўрацыі савецкага ладу ўзрастае). Я ж не такі разумны, каб кідацца ў нумаралогію. Зацягну лепей сюды карцінку… Успомніце, адкуль узяты подпіс, усміхніцеся ў вусы: Рыгорычу ж і праўда 64.

«Will you still need me, will you still feed me / When I’m sixty-four…» (фота Reuters)

Iзноў куток самапіяру. Напісаў мне кандыдат гістарычных навук, дацэнт Ігар Пушкін (з Магілёва): «З цікавасцю, асалодай і задавальненнем некалькі разоў перачытаў кнігу пра выбраныя катлеты і мухі. Спачатку прачытаў і задумаўся, яшчэ раз прачытаў, як кнігу на яўрэйскія варыяцыі, затым як рэфлексію на палітычныя падзеі. Дзякуй за вельмі інфарматыўную кнігу і думкі!» (05.01.2019). Каму цікава замовіць, звяртайцеся. Вокладку зборніка «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) можна паглядзець тут.

Пазнаёміўся з крэатывам ад вядомага ізраільскага журналіста Давіда Шэхтэра: «Ці ёсць у Беларусі яўрэі і што яны думаюць пра Ізраіль» (30.12.2018). Хто мне патлумачыць, што трэба зрабіць, каб у век інтэрнэту не задаваліся тупыя пытанні кшталту «Ці ёсць у Беларусі яўрэі»? Вядома, і самому крыўдна: колькі гадоў сігналізаваў urbi et orbi ў «Анахну кан» (газета), «Мы яшчэ тут!» (бюлетэнь), што мы тут ёсць, а камусьці ўсё адно выгадна рабіць выгляд, што нас няма. Хаця… можа, я занадта сур’ёзна стаўлюся да клікбэйтнага загалоўка? Што скажаш, чытач(-ка)?

* * *

Не забывайма пра юбілеі 2019 года. Напрыклад, 125 гадоў таму нарадзіўся мастак Ісак Мільчын (ён родам з Івенца, загінуў у Мінскім гета ў 1941 г.), 100 год таму – шахматны гросмайстар Ісак Баляслаўскі, які жыў у Мінску чвэрць стагоддзя (з 1951 г.). 75 гадоў у ліпені будзе іншаму шахматысту і трэнеру, Альберту Капенгуту (жыве ў Амерыцы), а 70 год нядаўна, 9 студзеня, споўнілася Людміле Цыфанскай. Некалі шахматыстка выступала за Беларусь, выйграла чэмпіянат БССР 1978 г. па шахматах. Цяпер – у Ізраілі.

Вось яшчэ цікавая персона: Павел Малянтовіч з Віцебска (1869–1940, расстраляны ў СССР), юрыст. Неяўрэй, але да рэвалюцыі, будучы адвакатам, абараняў яўрэяў. Заяўляў, напрыклад: «барацьба за яўрэйскае раўнапраўе – свая справа для рускага чалавека, сапраўдная нацыянальная справа першаснай важнасці». У 1917 г. даслужыўся да міністра юстыцыі Часовага ўраду – паспеў папрацаваць на пасадзе толькі месяц.

28 снежня памёр Амас Оз (1939–2018). Не дажыў да 80-годдзя… Шкада, добры быў пісьменнік, незалежна ад яго палітычных поглядаў. Між іншага, на наступным здымку выразам твару нечым нагадвае Васіля Быкава (1924–2003), якому сёлета ў чэрвені споўнілася б 95.

А. Оз і В. Быкаў. Здымкі з адкрытых крыніц

«Вольфаў цытатнік»

«Cпецыфікай інфармацыі (адрозна ад ведаў) ёсць яе збыткоўнасць і фрагментарнасць. Лішак інфармацыі непазбежна вядзе да павярхоўнасці — спярша ўспрымання, потым, магчыма, і мыслення. Усе гэтыя акалічнасці ўскладняюць выбудоўванне працэдур ідэнтыфікацыі і, адпаведна, вядуць да парушэння працэсаў сацыялізацыі… часта інфармацыя, што сыходзіць з тэле- або камп’ютaрнaй рэальнасці, якая пагружае спажыўца ў спецыфічныя станы і навязвае яму асаблівыя тыпы існавання, уяўляецца больш пераканаўчай, чым падзейнасць штодзённасці» (Ганна Косціна, 2009)

«Фантастыка – гэта навык пабудовы задачы ў максімальна вольных умовах. Калі вы не кажаце адразу самі сабе: “Гэта не атрымаецца”». «Людзі, якія ганарацца сваімі пакутамі, прымушаюць навакольных пакутаваць. Пакуты не з’яўляюцца школай думкі, яны дапамагаюць нешта зразумець. Але яны не з’яўляюцца крытэрыем ні дабра, ні досведу». «Калі вы хочаце сказаць слова на вякі – кажыце яго з гранічнай сумленнасцю. І пра сябе, а не пра кагосьці» (Дзмітрый Быкаў, 10.01.2019)

«Правільны індывід дазваляе сабе і нянавісць, і канфлікты, прычым, можа быць, нават нямала, але ён робіць гэта з розумам, з карысцю, а не паводле традыцыі, за кампанію або толькі з эмацыйнай патрэбнасці» (Аляксандр Бур’як, 12.01.2019)

«Непрымірымымі да нацыстаў трэба быць безагаворачна, але абавязкова верыць у магчымасць кожнага чалавека мяняцца і расці над сваімі перакананнямі» (Мікалай Алейнікаў, 14.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.01.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.01.2019  23:20

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (84)

Яблычны Спас шалом! І грушавы таксама!

Толькі днямі я натрапіў на песню «Кампраміс» гурта «Бі-2», хоць адпаведны кліп убачыў свет у 2016 г. Мне, аўтару чатырох кніг пра шахматыстаў, павінна было спадабацца: як жа, шахматота ў творчасці вядомых расійскіх музыкаў беларускага паходжання (мо іх натхнілі «жывыя шахматы» ў Мінску-2015?)… Да таго ж гэтыя музыкі ў 1990-х нейкі час жылі ў Ізраілі, значыцца, «нашы людзі»… Але не, зусім не спадабалася 🙁

Мінск, чэрвень 2015 г. (фота С. Рубінчык); кадр з кліпа гурта «Бі-2».

У некласічнай аўтарскай музыцы – якую не падзяляю жорстка на папсу, джаз, рок ці там бардаўскае выкананне – цаню інавацыйнасць, шчырасць, гумар і/або іронію. Праказалі Лёва & Шура ў сваёй песні нешта новае? Не-а; максімабагдановіцкая сентэнцыя, маўляў, «няма таго, што раньш было», мільгала ўжо 100500 разоў, у тым ліку і ў расійскіх рокераў. З ходу, у БГ: «Когда ты был мал, ты знал всё, что знал…» У Макарэвіча: «И жизнь его похожа на фруктовый кефир…» І, вядома, у Цоя: «Когда-то ты был битником, уу-уу…», «Раньше в твоих глазах отражались костры…» Песня пра бітніка з ранняга альбома «Кино» («45», 1982) падабаецца мне найбольш, бо яна шчырая і канкрэтная, і досціпы з першых радкоў, і няма ні безвыходнасці, ні просталінейнасці.

А ў «Бі-2»? «Друг дорогой» відавочна не быў гатовы аддаць душу за рок-н-рол – ён «пил и курил, зажигал и тусил», а потым, пасля «ўзросту Хрыста», бач, нейкая «мара» павярнулася спінай… І цяпер жыццё – «сплошной проклятый компромисс». Пададзена прыгожа, гламурненька, з камп’ютарнымі спецэфектамі, а падмурак гнілы. Кампраміс як узаемныя саступкі – у прынцыпе, зброя моцных, плата за джэнтльменства і жыццё ў сучаснай цывілізацыі. Лямант пра «кляты кампраміс» – па сутнасці, чарговы заклік да прымітывізацыі, архаікі, у якую і так ужо шмат гадоў скочваецца няшчасная Расія, цягнучы за сабою суседнія краіны…

Скажаце: як песня не спадабалася, навошта ёй ахвяраваць свой час? Дык гурт усё ж небезвядомы – сёлета яму 30 год, быў заснаваны ў Бабруйску-1988. І 15 з нечым мільёнаў паглядзелі кліп… Вельмі многія лічаць, што гэта песня – з «глыбокім філасофскім тэкстам». Як тут не збянтэжыцца і не адрэагаваць? 🙂

З таго, што выканана былымі ізраільцамі, я б аддаў перавагу, як ні дзіўна, простай песеньцы «Круто ты попал на ТV» – хаця б з той прычыны, што 20 год назад пазнаёміўся з яе аўтарам, Сашам Еліным. Пару разоў сустракаліся ў іерусалімскім абшчынным доме на вул. Яфа, 36; ён там меў свой кабінецік як супрацоўнік ірыі (муніцыпалітэта), здаецца, адказваў за культуру і PR. Нават браў у яго, актывіста партыі «Ісраэль ба-алія», інтэрв’ю для сваёй дыпломнай работы пра палітычныя сілы рускамоўных у Ізраілі. Запомнілася з яго вуснаў: «Я апазіцыянер, “штэрнавец”» (мелася на ўвазе – прыхільнік Юрыя Штэрна, олеў а-шолем). Чаму? Таму што ішоў у партыю з канкрэтным праектам, які людзі Шчаранскага спачатку паклалі пад сукно, а потым прысабечылі. Пра стаўленне сабраў да імігрантаў: «Нас любяць, пакуль мы бедныя».

Карацей, займальная выйшла гутарка: скончылася яна распіццём віна з пластыкавых чарачак, акурат напярэдадні Рош-а-Шонэ (на працоўным месцы майго суразмоўцы, але зараз пра гэта ўжо можна казаць :)).

Пазней Елін перайшоў у партыю «Наш дом Ізраіль», а ў пачатку 2000-х, пэўна, расчараваўшыся ў блізкаўсходняй кар’еры, вярнуўся ў Расію і нанова праявіў сябе як «поэт-плесенник» (яго словы). Штораз, выпадкова чуючы «Круто ты попал…» – у 2000-х гэты матыўчык гучаў ледзь не з кожнага праса – я ўспамінаў хітраватую елінскую фізіяномію, і настрой мой паляпшаўся. Слуханём?

Прынамсі няма тут пустых прэтэнзій на філасафічнасць, а ёсць гульня слоў (пачынаючы з назвы) і гумарок.

А. Елін, 2001 г. Фота адсюль.

22 жніўня г. г. Еліну Аляксандру Міхайлавічу, аказваецца, споўнілася 60. Набівацца ў прыяцелі цярпець ненавіджу, але тое даўняе знаёмства 1998 г. для мяне, як мінімум, не перашкода ў жыцці. Нават крыху грэе…

* * *

Зараз пра менш прыемных асоб, якія доўгі час сядзелі не ў сваіх санях, а некаторыя сядзяць і дагэтуль… Хто сачыў за серыялам, помніць, як скептычна я выказваўся пра колішняга старшыню БНФ і экс-начальніцу Беларускага Хельсінскага камітэта. Зараз – чарга былога старшыні Канстытуцыйнага суда, які заняў гэтую пасаду ў 1997 г., пасля дужа сумніўнага рэферэндуму, а ў 2008–2011 гг. служыў генпракурорам.

«Еўрарадыё» ахвотна дае гэтаму чалавеку (самому Рыгору В-чу!) трыбуну – вось і 22.08.2018 ён заявіў, што «Прэзідэнт прызначае прэм’ер-міністра са згоды Палаты прадстаўнікоў, але ў Канстытуцыі не сказана, што гэта згода павінна быць папярэдняй… Таму, калі будзе праходзіць бліжэйшая сесія, тады і будзе разгледжанае гэта пытанне — ніякіх адступленняў ад Канстытуцыі тут няма». Паводле загадчыка кафедры канстытуцыйнага права юрфака БДУ, «Сяргея Румаса цалкам карэктна ўжо цяпер, да разгляду яго кандыдатуры ў парламенце, называць менавіта прэм’ер-міністрам, а не выконваючым абавязкі».

Рэдкая казуістыка… Паводле арт. 106 Канстытуцыі, якую гэты юрыст быццам бы некалі рыхтаваў (няпроста паверыць): «Прэм’ер-міністр назначаецца Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь са згоды Палаты прадстаўнікоў. Рашэнне па гэтаму пытанню прымаецца Палатай прадстаўнікоў не пазней як у двухтыднёвы тэрмін з дня ўнясення прапановы па кандыдатуры Прэм’ер-міністра». Па-мойму, ясна: пакуль няма згоды ніжняй палаты парламента – няма прэм’ер-міністра.

Дзеля-мадзеля вырашыў спытаць у Аляксандра Розенблюма – не доктара навук, але юрыста з велізарным стажам, не зацікаўленага хлусіць (яму за 90). А. Розенблюм адказаў мне ў той жа дзень, 23.08.2018: «Да згоды парламента прэм’ер можа быць прызначаны толькі з прыстаўкай “в. а.”». І прыслаў спасылку на сваю цікавую публікацыю 2011 г. пра гора-суддзю 1980-х гадоў Уладзіміра Сідарэнку: «Штрих к советскому правосудию». Прачытайце, яна кароткая.

Рыгор В-ч, 1955 г. нар., які разважае ў духу таго Сідарэнкі («Ён [Румас] прызначаны прэм’ер-міністрам, а Палата прадстаўнікоў выкажа ў далейшым сваю згоду. Тым больш, што прэм’еру і ўраду трэба выконваць свае абавязкі»), дапраўды быў выхаваны ў савецкі час, і яго ўжо наўрад ці выправіш. Але моладзь, што гадуецца на «ягоным» факультэце, шкада мне… Быў бы я галоўным – адправіў бы ўсіх студэнтаў юрфакаў на 5-7 гадоў павучыцца і папрацаваць у цывілізаваных краінах пры адвакацкіх бюро, у судах, пракуратурах… З умовай, каб вярнуліся і занялі ключавыя пасады ў тутэйшай юстыцыі. Тады, мажліва, і быў бы нейкі плён – і апраўдальных прысудаў пабольшала б, і Канстытуцыйны суд пачаў бы даказваць свайму статусу. Цяпер ён больш нагадвае юрканцылярыю пры адміністрацыі прэзідэнта, гатовую праштампаваць ледзь не кожны ягоны ўказ. Зараз хіба 90% юрыстаў у РБ падпішуць антызаконнае рашэнне, калі яго ім падкажа (або навяжа) «вялікі начальнік»… А трэба, каб доля такіх «паршывых авечак» не перавышала 10%.

Прыслалі мне выказванні Алёны К-й, якая лічыць сябе праваабаронцай і ўзначальвае суполку «Рэгіён 119». Каму яна рэальна памагла, я не ў курсе. Калі ў пачатку 2000-х у мяне здараліся праблемы юрыдычнага характару, то звяртаўся да праваабаронцаў Валянціна Стэфановіча і Мікалая Мякекі – яны дапамагалі, прынамсі прыходзілі на судовыя пасяджэнні. З супрацоўнікамі «Рэгіёна» не сутыкаўся, але дапусцім, што суполка працуе… Вось толькі яго дырэктарка яўна не адпавядае пасадзе. Летась яна казала, што ў Беларусі няма палітзняволеных – я прамаўчаў, бо падумаў: «А раптам гэта “фінт вушамі”, каб ямчэй бараніць вязняў?..» Сёлета яна пачала «троліць» пратэстоўцаў ля рэстарана Зайдэса – ну дапусцім, яны дапраўды часам рабілі абы-што. Але як вам падабаюцца свежыя заявы пра «шматкроць»: «я не разумею» і «такіх слоў у беларускай мове ніколі не было».

 

Дама – на хвілю, вучылася ў БДУ – не толькі недасведчаная, а і гультаяватая: ёй было ўлом залезці ў той жа google… Прыклады ад людзей, якія зналіся/знаюцца на беларускай:

«Такая была сьмешная норма, якую мы ўсё ж знаходзiлi магчымасьць перакрыць шматкроць» (Васіль Быкаў, «Доўгая дарога дадому»).

«Як шматкроць падымае ён цану літаральна кожнага слова, нават неабавязковага, уводнага, выпадковага!» (Андрэй Федарэнка, «Мяжа»).

«…шматкроць паўтаральны (па сутнасці няспынны) і заўжды абнаўляльны “жыццёвы цыкл” літаратуры…» (Таццяна Вабішчэвіч, кандыдатка філалагічных навук, «Роднае слова», № 8, 2010)

«Т. Дакутовіч шматкроць паўтарае пра контррэвалюцыйны лібералізм…» (Ганна Запартыка, дырэктарка БДАМЛМ, «Полымя», № 12, 2017)

Яшчэ, як выявілася, «праваабаронца» прапануе лічыць мацярок, што змагаюцца за змякчэнне выракаў для сваіх дзяцей, асуджаных па «антынаркатычных» артыкулах («Маці-328»), гэткімі ж злачынцамі… Ну, гэта поўны трэш і дно.

Калі мне раптам выпадзе cесці за краты (ад чаго ў стабільнай і працвятаюшчай ніхто не застрахаваны – нядаўна вунь кіраўніка віцебскай іудзейскай суполкі Леаніда Томчына «павязалі»), я б лепей без абароны застаўся, ніж з такімі «прыяцелькамі».

Антыгероі гэтай серыі. Здымкі: «Еўрарадыё» і «БелГазета»

Медыябізнэс у Беларусі – небяспечны занятак. Ва ўзросце крыху за 50, на маёй памяці, памірае ўжо чацвёртая постаць нацыянальнага маштабу. У 2002 г. не стала Ігара Гермянчука, у 2014 г. – Пятра Марцава, 24.09.2016 – Юрыя Базана, і вось 23.08.2018 – Алеся Ліпая… Цырымонію развітання падпсаваў адзін скандальны паэт-палітык, на фальш якога «купілася» колькі публічных асоб. Некаторыя паспяшаліся выплюхнуць сваю жоўць у бок праваслаўнай царквы; каму-каму, а Юрыю Зісеру гэтага не варта было рабіць (праўда, потым ён папрасіў прабачэння).

Каторы раз выпадае шкадаваць пра безадказнасць нашага «магната». Вось навошта было несці лухту, маўляў, «у евреев нет покаяния: что натворил, то за тобой и осталось навсегда» (25.08.2018)? Дарма што агностык, чалавек бываў у сінагозе – хоць бы навёў даведкі пра «ямім нараім», малітвы на Ём-Кіпур, тшуву ўвогуле…

Яшчэ ў ХІХ ст. Стэндаль пісаў, а як пра сённяшні дзень: «Пакуль Балівар вызваляў Амерыку… мой сусед, уладальнік папяровай фабрыкі, зарабіў дзесяць мільёнаў. Тым лепей для яго і ягоных дзетак. Але нядаўна ён займеў уласную газету, і цяпер штосуботу вучыць мяне, што менавіта я павінен любіць. Ён жа дабрадзей чалавецтва. Застаецца толькі паціснуць плячыма».

«Вольфаў цытатнік»

«Нашаe шахматнае ўладкаванне сёння ўяўляе з сябе палац з прыгожым фасадам, які так і цягне сфатаграфаваць і выкласці здымкі куды-небудзь у сацсеціва. І тады гэтыя фоты атрымаюць тысячы лайкаў. Але тыя, хто іх ставяць, не адчуюць смурод з далёкіх пакояў» (Уладзіслаў Каташук, 01.08.2018)

«[У параўнанні з брэжнеўскім СССР] якасць унутранай і знешняй палітыкі, якасць дзяржаўнага кіравання засталася ў цэлым на ранейшым узроўні, калі не пагоршылася. Зрабілі больш эфектным фасад, затое стала больш брыдка там, дзе наўпрост не відаць» (Аляксандр Бур’як, 24.08.2018).

«У доўгай перспектыве выйграе той, хто шмат не хлусіць. У кароткай перспектыве можны выйграць гэтыя канкрэтныя выбары, можна дабіцца гэтай канкрэтнай пасады, можна колькі-та часу ўседзець на гэтай пасадзе. Але ў цэлым палітычная тэндэнцыя перамагае тая, якой уласцівая блізіня да рэальнасці, якой уласцівая адказнасць» (Сяргей Пархоменка, 21.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.08.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.08.2018  23:43

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (52)

Lectori benevolo salutem! Чытайце, каму не надакучыла… 21.04.2017 «Вялікае беларускае шчасце» (формулу запазычыў у архівіста-бахаіста Пятра Рэзванава) выканала чарговы неаднагадзінны маналог. Паколькі перлаў 80-га ўзроўню тыпу «я ж прасіў яўрэяў узяць пад кантроль» і «Зісера не можам нармалізаваць», як у 2015 г., не прагучала, а перавод стрэлак на хакеістаў, школьныя сталовыя, аўтараў падручнікаў, заходніх палітыкаў ды інш. даўно надакучыў, не стану і двух абзацаў прысвячаць гэтай «лёсаноснай падзеі». Хто ахвотны да прыколаў, ідзіце туды або сюды.

Куды цікавейшая выявілася праграма «Вольная Беларусь», прэзентаваная прыкладна ў той жа час (надрукаваная тыражом 300 экз., а ў сеціве даступная ўсім і кожнаму; праўда, у адрасе ёсць фрэйдысцкая агаворка, «Bolnaja_Bielarus» :)) Тэкст кніжачкі на 72 старонкі завяршаецца фразай «Чалавецтва жыве сучаснасьцю, але будучыня заўсёды будзе» (хто б сумняваўся…) Аўтары і ўкладальнікі: Зянон Пазняк, Павел Усаў, Сяргей Папкоў, Юрый Беленькі, Павел Мірановіч, Лявон Баршчэўскі, Юры Цехановіч, Мікалай Крыжаноўскі. Сярод гэтых рупліўцаў пра будучыню – пяць былых дэпутатаў Вярхоўнага Савета Беларусі (1990–1995); прынамсі некаторыя з іх дагэтуль уважаюць сябе за палітыкаў, больш ці менш абгрунтавана. Кіраўніком у іх – натуральна, сам Зянон.

Абстрагуючыся ад зместу, які прэтэндуе на ахоп ледзь не ўсіх сфер жыцця ў «новай Беларусі», скажу адразу, што задума сама па сабе мне падабаецца. Грамадства дагэтуль жыве збольшага «ад авансу да палучкі» або «ад пенсіі да пенсіі» (гэта не супярэчыць таму, што я пісаў раней пра наяўнасць годнасці ў бальшыні беларусаў, нават не спрабуйце падлавіць), і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане.

«Народная Праграма “Вольная Беларусь”» мала чым нагадвае партыйную і прызначана, як падкрэсліваюць аўтары, «для выкарыстаньня будучым Тымчасовым ці Пераходным Урадам дзяржавы альбо іншым палітычным утварэньнем, якое пасьля ліквідацыі антынароднага рэжыму возьме на сябе адказнасьць за лёс і будучыню Рэспублікі Беларусь». Можа, не ўсе заўважылі, але Зянон П., узяўшы на сябе адказнасць за гэтую праграму, як бы распісаўся ў тым, што не з’яўляецца ўжо дзеючым палітыкам: сёлета ва ўзросце 73 гадоў ён перайшоў на «лаву запасных», у разрад экспертаў. Іншымі словамі, пасля 21 года на эміграцыі ён імкнецца хутчэй да канцэптуальнай, чым да рэальнай улады, што і зразумела, і «панятна».

Даўні апанент Пазняка Аляксандр Бур’як – мізантрапічны, аднак зусім не дурны блогер – пісаў так:

Канцэптуальная ўлада можа бачыцца і/або фігураваць як галіна ўлады ў сістэме падзелу ўладаў (на выканаўчую, заканадаўчую, судовую…) або як вышэйшая форма ўлады… Праз тое, што канцэптуальная ўлада не ўвайшла ў свой час (XVIII стагоддзе) у класічную тройку галін улады, не атрымала яўнага фармальнага статусу ў якасці важнай разнавіднасці ўладнай дзейнасці, не зафіксавалася ў менталітэце, мы зараз мае такія праблемы, як дэінтэлектуалізацыя, абсурдызацыя, нізкі канцэптуальны ўзровень дзяржаўнай палітыкі, павышэнне пагрозы глабальнай катастрофы прыродакарыстання.

Рацыянальнае зерне ў гэтых развагах, безумоўна, прысутнічае.

Зянон і раней пісаў «канцэптуальныя» кнігі, часам – якасныя, часам – не вельмі, аднак упершыню гэтак падрабязна расказаў публіцы пра пажаданае, адмаўляючыся ад манаполіі на ідэі, не абмяжоўваючыся колам КХП-БНФ… Тлумачэнне тут можа быць простае. Пазняка прыхільнікі перамен чакалі ў Беларусі перад «выбарамі» 2001 г., 2006 г., 2010 г., дый нават у 2012 г., пасля серыі скандальных інтэрв’ю пра «грошы апазіцыі» са спасылкай на «крыніцы ў КДБ». Маўляў, «Трамп Пазняк прыйдзе – парадак навядзе». У 2015 г. яго ўжо мала хто чакаў – актывісты расчараваліся ў словах, за якімі не стаялі ўчынкі.

У траўні 2016 г. паплечнік Зянона па эміграцыі (таксама ўцёк у 1996 г.) намеснік старшыні Рады БНР Сяргей Н. з’ездзіў на «разведку» ў Мінск. Потым Н., відаць, далажыў «каму трэба», што няма перадумоў для рэалізацыі «Віленскага мемарандуму», падпісанага аж у лістападзе 2012 г. для чарговага «яднання апазіцыі», і неабходна шукаць новыя шляхі. Яму падказалі падзяліцца рэшткамі аўтарытэта з будучым «пераходным урадам» – так і з’явіўся новы «маніфест беларускага нацыяналізму».

Па сутнасці, праграма Пазняка і кампаніі змяшчае шэраг здаровых пажаданняў кшталту: «урад і ўлада Беларусі мусілі б прыкласьці максімум ініцыятывы, энэргіі і працы дзеля стварэньня Балтыйска-Чарнаморскай Супольнасьці Беларусі, Украіны, Латвіі і Летувы» (ці ж не пра тое гаварылася ў «Катлетах з мухамі» тры месяцы таму?), але таксама – ідэі наіўныя ды супярэчлівыя. Напрыклад: «Канцэпцыя стварэньня эфэктыўнага, дзейнага Беларускага войска і рэзэрвовай арміі будзе ўлічваць падыходы і вопыт структурнай пабудовы іншых арміяў сьвету (найперш Швайцарыі і Ізраіля)». Дык Швейцарыі, якая дзвесце гадоў не ваявала (выдаткі на абарону – менш за 1% ад валавага ўнутранага прадукта), ці ўсё ж Ізраіля, уцягнутага ў войны з моманту стварэння (выдаткі – 5-6% ад ВУП)?

У рыторыцы многіх беларускіх нацыяналістаў з 1990-х прысутнічае заклік браць прыклад з ізраільскіх яўрэяў – маўляў, яны мову адрадзілі, ад суседзяў адбіліся… Між тым Ганна Сурмач (якая таксама прыклала руку да «народнай праграмы») тады сама перасцерагала: «Сіянісцкі рух мае свае нацыянальныя інтарэсы, але іх прырода занадта адрознай ад беларускай… Сіянісцкі рух адлюстроўвае інтарэсы нацыі, якая рассеяна па свеце і якая толькі з 1947 года атрымала кавалак зямлі, на якім змагла стварыць сваю дзяржаву. У нас жа зусім іншая сітуацыя. Мы здавён мелі сваю тэрыторыю і дзяржаўнасць і страцілі апошнюю толькі на працягу двух стагоддзяў» (паводле зборніка Ю. Залоскі «Версіі», 1995). Зрэшты, асаблівай ізраілефіліі ў праграме 2017 г. няма. Прапаноўваецца «наладжваць эканамічныя стасункі» з самымі рознымі краінамі, у тым ліку «Ізраілем, Саудаўскай Арабіяй, Іранам». Як гэтыя кірункі спалучыць на практыцы, калі будзе гаворка пра маштабныя гешэфты, няясна. Беларусь замірыць Ізраіль з Іранам?

Цяжка адказаць, ці разлічана кніжачка перадусім на (патэнцыйных) спонсараў па-за межамі «сінявокай», або ўсё ж на тутэйшыя эліты. Калі слушны другі варыянт, то падзіўляе: а) тарашкевіца – амаль 10 гадоў таму яна была пераведзена ў катэгорыю экзотыкі, і сёлета адрасаваць выпускнікам беларускіх універсітэтаў «тарашкевічныя» тэксты – прыкладна тое, што пісаць па-руску з «яцямі» ды «ерамі» дзесьці ў 1927 г.; б) колькасць памылак друку (відаць, Лявон Баршчэўскі вычытваў праграму «на каленцы», у перапынку паміж некалькімі сваімі работамі).

Так ці іначай, праграму тэзісна перадрукавалі найбуйнейшыя электронныя выданні Беларусі, у тым ліку tut.by. Ледзь не рэкордны аб’ём каментаў (на 15:05 23.04.2017 – 2022!) сведчыць пра тое, што народ ссумаваўся па свежых ідэях – або тым, што выглядае як «свяжак» (папраўдзе, многае ў «Вольнай Беларусі» перагукаецца з канцэпцыямі БНФ 25-гадовай даўніны). Прынамсі публікацыя мае псіхатэрапеўтычны эфект: дагэтуль, нягледзячы на перамены да лепшага ў апошнія месяцы, мала хто ведае, куды рухацца, што правакуе песімізм у апанентаў «рэжыму». На фоне традыцыйнага самаедства па-беларуску (падчас апытання ад 09.03.2017 «На што Вы збіраецеся жыць у старасці?» звыш 38% адказалі «Думаю, да старасці не дажыву») канцэптуальная пустэча і пазёрства некаторых дзеячаў «апаізіцыі» не можа не насцярожваць. Паціснуў плячыма ад дзвюх навін пра Вольгу К…

Карацей, на сваёй пляцоўцы Зянон Станіслававіч папрацаваў нямарна, як бы я да яго ні ставіўся – а стаўлюся надзвычай скептычна з розных прычын (гераізацыя Пазняком Булак-Балаховіча, «наезд» на нябожчыка Булахава, скажэнне гісторыі Халакосту…) З другога боку, мне ўсё адно будуць бліжэйшыя тыя, хто побач, хто кудысьці-там-заклікае і дае парады не з «прыўкраснага далёка». Магчыма, Павел Севярынец, Валерый Шчукін або Юрый Шульган – не надта ўмелыя палітыкі, але я жыву з імі ў адным горадзе (нават у адным раёне), хаджу ў тыя самыя крамы… Яны хаця б застаюцца ў курсе лакальных праблем і дзеляць са мною адказнасць за лёс краіны.

Агулам жа ад мясцовага «палітыкуму» стаміўся; лягчэй жылося ў 2011–2014 гг., калі назіраў за ім толькі краем вока. Ды што паробіш, калі, як выпускнік франка-беларускага факультэта ЕГУ, 17 год таму атрымаў сертыфікат міжнароднага значэння?

Хоцькі-няхоцькі даводзіцца трымаць сябе ў форме, час ад часу практыкавацца на кошках на відных дзеячах беларускага адраджэння. Дзякуй і тым каментатарам з «Радыё Свабода», якія звяртаюцца да мяне з мілымі ўшчуваннямі, не дазваляючы «ўпасці ў спячку»: «Вы пастаянна ўводзіце людзей у зман. Гэта адбываецца выключна па адной прычыне – не валодаеце пытаньнямі па тых праблемах па якіх узяліся выказвацца. Здаецца, што шахматы – гэта самы даступны і бескрыўдны для вас занятак» (16.04.2017). Атрымліваючы такую рэакцыю, лішні раз пераконваешся, што правільнай дарогай крочым, таварышы…

У той жа час усведамляю, што для публікі я такі ж «блазен і цыркач», як i замежныя дабрадзеі. Што значная частка, калі не большасць, чытаючы пра палітыку, зверне ўвагу ў першую чаргу на прозвішча (Шрайбман, Рубінчык…), а сэнс напісанага адыйдзе ў іх на другі план. Чаго вартая «народная падтрымка» такога «мудрага» камента на тутбаі (арфаграфія аўтара захаваная): «Государство это територия на которой проживает определенный этнос и каторый должен быть представлен в руководящих и управляющих структурах. И запомните никакой Грузин еврей поляк находясь в руководстве на генетическом уровне не будет беспокоится о белорусе и его земле и это истина. Что мы и сейчас наблюдаем» (21.04.2017, +81-12). Але ў тым і фішка, што не для большасці пішу – галоўным чынам, для сябе. «Сам сабе рэжысёр» і крытык 🙂

* * *

Экскурсіі па яўрэйскіх мясцінах у рамках «Фэсту экскурсаводаў» гэтай вясной ладзяцца не толькі ў Мінску: у Гродне, напрыклад, такую экскурсію распрацаваў гісторык Андрэй Чарнякевіч («Габрэі Гародні: суседзі і ахвяры»), у Віцебску сёння пераняла эстафету Юлія Пухавіцкая («Яўрэйская спадчына Віцебска»). А вось і іншая на 100% добрая навіна: экс-міністр фінансаў Германіі, стаміўшыся ад трагікамедыі ва Украіне (да 2015 г. ён добрасумленна шукаў для краіны грошы), у 70 гадоў стаў комікам і выправіўся ў турнэ. Наводзіць на аптымістычныя думкі аб тым, што і «Вялікае беларускае шчасце» будзе куды прыстроіць на пенсіі… І няўжо нехта яшчэ наважыцца дакараць тутэйшага акцёра Яўгена Крыжаноўскага тым, што ён «лезе ў палітыку»? 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублікавана 24.04.2017  12:38