Tag Archives: Денис Мартинович

Не было никогда, и вот опять!

Перефразированная «черномырдинка» – по поводу того, что официальные издания вновь решили порадовать свою аудиторию байками рассказами о годовщине известного писателя. О том, как БелТА и «СБ» в ноябре обзирали 90-летний юбилей Владимира Короткевича, упоминал тут, а чуток и здесь. В апреле пришёл черёд Змитрока Бядули – «досье» к 135-летию во многом повторило то, что было собрано пятью годами ранее. Правда, в этом году «вувузелы режима» поведали: «3 ноября 2020 года в Минске прошла торжественная церемония перезахоронения праха Змитрока Бядули» (проигнорировав скандал, связанный с посмертной «христианизацией» еврея Самуила Плавника).

Странное послевкусие от этих «досье» на каждого «месье». Вроде бы и уважили знаменитостей, напомнив об их основных достижениях, но всё как-то поверхностно, да и не без ошибок… Вот стрёмный абзац о Бядуле:

В 1915 году Змитрок Бядуля возвратился в родной Посадец, а через некоторое время переехал в Минск, где участвовал в работе Минского отдела Белорусского общества помощи потерпевшим от войны. Жил на одной квартире с Максимом Богдановичем. Они оба очень любили родную Беларусь и не только мечтали о ее светлом будущем, но и боролись за него. Змитрок Бядуля работал в газете «Савецкая Беларусь», редактировал детский журнал «Зоркі» и краеведческий журнал «Наш край».

Ладно, «возвратился» («бежал» было бы точнее, да и в Посадце костлявая рука войны, судя по поэме «Жыды», чуть не настигла писателя осенью 1915 г.), но из биографии Плавника-Бядули «чисто случайно» выпали несколько лет… На одной квартире с М. Богдановичем он жил в конце 1916 – начале 1917 гг., а в «Савецкай Беларусі» начал работать в августе 1920 г. За три с половиной года Бядуля успел пережить две революции, немецкую и польскую оккупации, поприветствовать Первый Всебелорусский съезд в декабре 1917 г., активно поддержать БНР в 1918 г., посотрудничать в изданиях несоветских – и даже, о ужас, в антисоветских! Умолчали об этом «знатоки» из БелТА в 2016 г., решили умолчать и в 2021 г. (предсказуемо).

Во многом прав был Владимир Казберук – составитель «Выбраных твораў» Бядули, куда попали многие «крамольные» стихи и статьи писателя (Минск: «Кнігазбор», 2006). Переведу пару фраз из вступительной статьи В. Казберука:

В истории белорусской литературы начала ХХ века период 1917–1920 годов сыграл особую роль. Здесь мы видим завершение нашанивских идейных и эстетических поисков, небывало интенсивные усилия, чтобы выработать белорусскую национальную идею и предопределить новые пути развития Беларуси как независимого государства.

Впрочем, что официозу до идейных и эстетических поисков – его анонимным авторам справиться бы с задачами попроще… Название новеллы Бядули «Малыя дравасекі» перевели как «Молодые дровосеки»; повесть «Набліжэнне» отнесли к концу 1930-х годов, хотя она вышла отдельной книгой в 1935-м (а написана была, как легко убедиться, в 1934-м). Курьёзна фраза о «Соловье» Бядули: «По мотивам этой повести Михаилом Крошнером под руководством дирижера Ильи Гитгарца был поставлен балет “Соловей”». Вообще-то М. Крошнер – композитор, написавший музыку, а балеты ставят хореографы/балетмейстеры, или я не прав? 🙂 «Имя Змитрока Бядули присвоено школе на его родине – в деревне Посадец». Да, в 2006 г. в этой школе ещё отмечалось 120-летие Бядули (эх, не смог поехать), но в 2010-м её закрыли как неперспективную, детей и учителей перевели в деревню Крайск. Татьяна Ускова писала о Посадце в 2016 г.: «Сегодня тут живёт около 200 человек, большинство из них пенсионеры. Из объектов социальной инфраструктуры в деревне, процветавшей в советское время, “в живых” остался только магазин. Учитывая это, с трудом верится и в то, что в конце ХIХ — начале ХХ века Посадец был местечком». Прости, Ефимыч, мы всё про…

Отличился и tut.by, опубликовавший утром 23.04.2021 статью Дениса Мартиновича «Жена была выше на две головы. На улице старались идти порознь. Неизвестные факты о классике беллита».

Первая же иллюстрация была мимо; купилась и «Наша Ніва», перепечатавшая статью. Тутбай к вечеру 23-го исправился, «НН» – как-то не очень… На фото не Змитрок Бядуля, а его младший брат Израиль Плавник (1905–1941), неплохой шахматист и литератор, в частности, переводивший с идиша на белорусский язык стихи Изи Харика. Кто прочтёт статью Виктора Жибуля «Брат Бядулі, паслядоўнік Багдановіча» (журнал «Роднае слова», № 10, 2005), немало полезного узнает об И. Плавнике.

Так на самом деле выглядел молодой Самуил Плавник – он же Ясакар, он же Бядуля

Бедность гуманитарных знаний ведёт и к провалам в политике… Скажу не без претенциозности, любезно диагностированной испанской слависткой Анхелой в феврале с. г.: Бядуля умер почти 80 лет назад, ему уже (почти) всё равно. Нам же тут жить, и волнует сейчас не столько освещение событий начала ХХ века, сколько то, что намечается в 2021-м. А намечается очередное «закручивание гаек» в сочетании с выкручиванием рук.

Депутатики одобрили поправки в разные статьи Уголовного кодекса, согласно коим неимоверно раздувается понятие «экстремизм». Так, «статью 130 УК “Разжигание расовой, национальной, религиозной либо иной социальной вражды или розни” дополняют важным примечанием — “под иной социальной принадлежностью в настоящей статье понимается принадлежность лица к определенной социальной группе по признаку пола, возраста, профессии, рода занятий, места жительства и иной социально-групповой идентификации”».

Похоже, что теперь под «разжигание розни» можно (якобы легально) подогнать любую критику, а уж если она претендует на хоть какие-то обобщения – и подавно. Кажется, Н. В. Гоголь говаривал: «Россия такая уж страна – стоит высмеять одного околоточного надзирателя, как вся полиция обидится». Что бы он сказал о современной Беларуси, где «надзиратели», позволяющие себе калечить людей (во всяком случае, открыто оправдывающие рукоприкладство), всерьёз обижаются на мало кем читаемые выплески эмоций в интернете?

Вообще, интересно, на сколько «присел» бы Николай Васильевич по новому «закону»: в «Ревизоре»-то он, пожалуй, провоцировал вражду к чиновникам, в «Мёртвых душах» – к помещикам? А уж Салтыков-Щедрин зело обидел социальную группу высших офицеров, написав «Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил»!

Читаю дальше:

В предложенном УК существенно меняется статья 369−1 «Дискредитация Республики Беларусь». Если сейчас преступлением считается предоставление иностранному государству, иностранной или международной организации заведомо ложных сведений о политическом, экономическом, социальном, военном или международном положении Республики Беларусь, правовом положении граждан в Республике Беларусь, дискредитирующих Республику Беларусь или ее органы власти, то в новом УК уточнение про иностранное государство и иностранные организации исчезло, используется максимально широкая формулировка:

«Распространение заведомо ложных сведений о политическом, экономическом, социальном, военном или международном положении Республики Беларусь, правовом положении граждан в Республике Беларусь, деятельности государственных органов, дискредитирующих Республику Беларусь, совершенное в публичном выступлении, либо в печатном или публично демонстрирующемся произведении, либо в СМИ, либо в информации, размещенной в интернете, направленное на причинение существенного вреда государственным или общественным интересам».

«Существенный вред» казённые «эксперты» доказывают на раз-два, а признание в «заведомой лжи» у многих авторов – как показывают милицейские видеоролики с арестантами – выбивается по отработанной схеме. «Крайними» окажутся – да и оказываются – блогеры, не защищённые даже хлипким статусом профессионального журналиста, правозащитники с их обзорами и, конечно, политические сатирики. То-то [в «Салідарнасці» – см. отклик ниже]  перестали публиковаться едкие стишки Дмитрия Растаева, а смехач Лёлик Ушкин переквалифицировался в «международника» Олега Новикова…

Законопроект ещё не прошёл через «совет республики». Определённые шансы на просветление умов сохраняются, вместе с тем иллюзий не питаю. Как там писал Мартемьян Рютин о СССР 1932 г.: «На всю страну надет намордник…» Конституция с её статьёй 33 («Каждому гарантируется свобода мнений, убеждений и их свободное выражение. Никто не может быть принужден к выражению своих убеждений или отказу от них. Монополизация средств массовой информации государством, общественными объединениями или отдельными гражданами, а также цензура не допускаются») давно попрана «коллективным Лукашенко». Так называемые депутаты, разумеется, тоже руководствуются не «главным законом» – о котором большинство вспоминает лишь 15 марта – а «политической целесообразностью».

Ещё два года что-то можно было сдвинуть с мёртвой точки, если бы жители Синеокой массово поднялись не за конкретный «депутатский корпус», а за парламентаризм, за своё право решать основополагающие вопросы, пусть и через посредников. Увы… В 2019 г. срок работы палаты представителей по «указу президента» был сокращён почти на год, а события 2020-го оказались во многом следствием того антиконституционного самоуправства.

Вероятнее всего, драконовские поправки в Уголовный кодекс будут вскоре утверждены «парламентом», а затем «и. о. царя». В таком случае придётся уповать на то, что строгость законов у нас (отчасти) компенсируется необязательностью их исполнения.

Тем временем официальная Франция, как и предсказывалось, отлично «ведётся» на предложения увековечить память Шарля де Голля в Щучине, словно и не было августа 2020 г.: «Этот проект для нас невероятно важен, – подчеркнул Николя де Лакост. – Его реализация внесет весомый вклад в развитие белорусско-французских отношений в сфере туризма и культуры и станет дополнительной ниточкой, связавшей наши страны».

Г-на посла вряд ли смущает, что в той же Гродненской области на днях постановили отменить «палаточный фестиваль»:

Белорусы планировали провести под Щучином палаточный фестиваль «Раса», который организаторы называют белорусским аналогом известного американского фестиваля в пустыне Невады. Фест задумывали шестидневным, даты значились такие: с 29 июня по 4 июля…

Однако, по словам организаторов, власти Щучина «отказались от своего согласования и считают невозможным проведение такого типа проекта на своей территории в данное время». Сейчас создатели проекта ищут для фестиваля новое место и новые даты.

Вот тебе, бабушка, и «Шчучыншчына» 🙁

Дарья и Катерина в день приговора, 18.02.2021. Фото: TUT.BY

Cегодня поступило сообщение, что медиаработницам Катерине Бахваловой (Андреевой) и Дарье Чульцовой, якобы подстрекавшим толпу к активным действиям у «Площади перемен» 15.11.2020, Мингорсуд не скостил срок (2 года колонии) в результате апелляции. Но и не накинул – видимо, следует благодарить за это?

Вольф Рубинчик, г. Минск

23.04.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 23.04.2021 22:57

Отклик

Добрый день, Вольф. В своём тексте вы справедливо указали на то, что новые поправки в законы, одобренные «народными избранниками», не что иное, как завуалированное наступление на свободу слова и борьба с инакомыслием. Но при этом в статье вы упомянули и моё имя – «то-то перестали публиковаться едкие стишки Дмитрия Растаева» – что прозвучало несколько странно, поскольку «едкие стишки» не переставали публиковаться никогда. Вот лишь недавний пример: https://charter97.org/ru/news/2021/4/22/419525/. Возможно, некоторые ресурсы и впрямь стали реже их перепечатывать – не все же такие убеждённые как «Хартия» 🙂 – но это уже зависит не от меня. Я же, со своей стороны, хочу сказать, что никакие рогатки режима не заставят замолчать мою музу – стихи писал, пишу и буду писать, несмотря ни на что.

С уважением, Дмитрий Растаев,

г. Бобруйск

* * *

От В. Р. Признаюсь, дал я маху… Редко читаю «Хартию», чаще – «Салідарнасць», а там в последнее время стихов Д. Растаева не было видно, хотя пару лет назад они появлялись почти каждую неделю. Надеюсь, автор и читатели простят мой недосмотр, тем более что теперь, благодаря уточняющему письму, стало известно, где искать новые творения на злобу дня 😉  26.04.2021  21:21

Писательница и синагога в Слониме: смеяться, плакать, понимать?

«За полтора месяца мое душевное рвение ушло в минус». Минчанка продала квартиру и купила синагогу

3 марта 2021 в 16:35

Денис Мартинович / Фото: Дарья Бурякина / TUT.BY

В январе 2021 года писательница из Минска Илона Караваева, пишущая под литературным псевдонимом Иоанна Ривз, купила почти за 30 тысяч рублей здание слонимской синагоги, построенной в 17 веке. В интервью TUT.BY она рассказала о своей биографии и планах по использованию здания, объяснила, почему решила купить синагогу и как к ней относятся чиновники (спойлер: не все так гладко).

«Я долго, больше года примеряла на себя эту фамилию: подойдет — не подойдет»

— Откуда возник псевдоним Иоанна Ривз?

— Об этом надо брать отдельное интервью (улыбается). По паспорту я Илона. При крещении выбрала себе имя Иоанна. Крестил меня также Иоанн — это было в минской церкви Марии Магдалены. Когда пять лет назад я занялась литературой, поняла, что одного имени мне уже не хватает. Одна Илона Караваева поет, другая играет, третья преподает… Творческим людям ведь постоянно чего-то не хватает. Например, актер снялся в фильме — и у него появилось другое лицо. Поскольку я верующий человек и достаточно серьезно отношусь к религии, решила, что буду именно Иоанной. Ведь у меня уже есть это имя, не надо придумывать еще одно.

Фамилия — дань уважения Киану Ривзу, за творчеством которого я слежу. Когда-то я посетила Ливан и обошла там все святые места, а Киану родился в Бейруте. У этого актера сложная судьба, в ней много недосказанности, и мне захотелось связать его творчество со своим. Я долго, больше года примеряла на себя эту фамилию: подойдет — не подойдет. Как раз в этот момент я готовила к печати первый тираж сказок, в которых действовал Волшебник. В его чертах можно было узнать образ Киану… Так и сложилось, что фамилия Ривз с тех пор со мной, мне не хочется ее менять. Чувствую себя в ней комфортно.

А вообще я чувствую себя и Илоной, и Иоанной. Когда я занимаюсь более серьезными делами, я — Илона. Когда более творческими (ведь сказки — это волшебство), тогда Иоанна.

— Вы говорите, что «одна Илона Караваева поет, другая играет, третья преподает». Кто вы по профессии?

— Я окончила лицей при Академии музыки, затем саму Академию как пианистка. Правда, в 2002-м, когда училась на четвертом курсе, прервала обучение и уехала за границу. Работала по контрактам в странах Персидского залива как певица и соло-пианистка (когда одновременно поешь и играешь за роялем). Затем вернулась, окончила пятый курс, а затем уже стала ездить постоянно.

Фото: Катерина Гордеева, TUT.BY

Да, я могла идти работать в Белгосфилармонию как пианист. Тогда еще был жив всеми нами любимый профессор Валерий Шацкий — он высоко оценил мое выступление на экзаменах и присвоил мне звание концертного исполнителя, которое дают не часто. Но к тому времени я очень любила выступать как певица. Тем более что я занималась фортепиано лет с четырех. Поэтому к 2007-му, к 27 годам, я уже устала от этого. Ведь игра на фортепиано — это очень тяжелый труд. Когда мы учились в лицее, нас просили заниматься минимум часа по четыре в день. Если какой-то конкурс — то по девять-десять. Свою роль играл и финансовый вопрос. Понимала, что если буду работать в филармонии, то не смогу обеспечивать себя должным образом.

Три года назад я вернулась в Беларусь. Во многом из-за дочки, которая пошла учиться в школу. В последние десять лет достаточно много времени посвятила педагогике. А еще пишу детские книги на английском языке. Уже вышли две — об алфавите, а также о континентах и животных. Знаю, что в начальной школе детям трудно запомнить информацию о континентах, о морях и океанах. Думаю, она поможет детям. Третью книгу планирую посвятить планетам Солнечной системы и фонетике английского языка.

«Синагога стоила дешевле квартиры. Но для покупки мне действительно пришлось ее продать»

— Кто-то из родных связан со Слонимом?

— Моя семья — дедушка, бабушка и мама — приехали в Слоним после войны. Там родилась моя тетя. В Слониме мама пошла в начальную школу. Всего они провели в этом городе шесть-семь лет, после чего переехали.

— Вы выбрали синагогу из других зданий благодаря им?

— Да, это дань моей семье. Но я не собиралась ничего покупать и не перебирала здания для покупки. Случайно увидела объявление об аукционе, заинтересовалась. От объявления аукциона и до торгов прошло приблизительно три месяца. За это время я не раз возвращалась к этому вопросу. Искала в интернете сведения о синагоге, смотрела фотографии — и в какой-то момент мне захотелось помочь этому зданию.

Но у этой покупки была своя предыстория. Когда я была ребенком, подростком, то много посещала церкви в разных странах. У меня была мечта построить в странах Персидского залива (может, в Омане) православный храм. А тут — синагога. Образно говоря, идешь — и на пути у тебя камень. Понимаешь: если не сдвинешь его, то не сможешь пройти дальше. Так и со строительством храма. И в тот момент я решила, что если сейчас, когда мне 40 лет, я не могу построить церковь, то смогу по крайней мере отреставрировать синагогу.

Фото: Катерина Гордеева, TUT.BY

И, конечно, хотелось сохранить культурное наследие и восстановить религиозный памятник.

— Говорят, вам пришлось продать квартиру.

— Да. Вообще синагога стоила дешевле. Но для покупки мне действительно пришлось ее продать.

— Как родные отнеслись к вашему решению?

— Они поддержали меня. Но родных у меня не так много. Мама в больнице — сейчас она проходит интенсивную терапию. Есть брат и дочка, которая еще маленькая. Поэтому главный дирижер событий — это я сама.

— Каковы ваши планы на синагогу?

— Состояние синагоги аварийное. В стене есть трещина, надо что-то оперативно делать со сводами здания. Впрочем, условия покупки были достаточно жесткие. За два года мы должны подготовить и предоставить полный проект по реконструкции. Поскольку это памятник культуры, нужны профессиональные специалисты, которые будут им заниматься, а также серьезные исследовательские работы, чтобы обеспечить правильный процесс восстановления. После чего должна начаться сама реконструкция, которая продлится пять лет.

Пока будут идти работы, мы бы хотели сделать рабочую зону с рукавом. Туристы могли бы заходить в синагогу через этот рукав и наблюдать за процессом реставрации. А еще хотели бы в рабочей зоне сделать что-то наподобие музейной экспозиции о Второй мировой войне и об истории Холокоста на Слонимщине.

Что касается будущего, то в Слониме, к сожалению, не осталось еврейской общины. Поэтому логично сделать в здании музей и культурный центр. На одной из стен можно будет сделать музейную выставку, а на других восстановить росписи с изображениями сцен из Ветхого Завета и надписями на идиш. Вообще, есть мнение, что у стен было три слоя росписи, и синагога была расписана полностью. Третий, самый древний, еще не изучен. Второй, который датируется ХIХ веком, исследовала в 1990-е годы творческая мастерская «Басталия». Гипотетическую реконструкцию верхнего слоя сделал художник Игорь Кныш. Надеюсь получить грант на продолжение исследований по дальнейшему изучению росписей в синагоге.

У здания есть две пристройки, которые являются частью комплекса и охраняются как историко-культурное наследие. Хотелось бы, чтобы в одной из них было кафе, а в другой — сувенирная лавка. Можно привезти из Израиля какие-то сувениры, продавать открытки по истории Слонима. Сейчас я работаю над книгой по истории города. Написана первая часть. Возможно, ко времени завершения реконструкции будут готовы пять частей. В последней будут описаны события Холокоста во время Второй мировой войны.

«У меня украли личную страницу в фейсбуке, а вместе с ней семь лет жизни и воспоминаний»

Фото: Катерина Гордеева, TUT.BY

— Вы упомянули, что собираетесь получить грант. А как проходит ваша работа?

— Сейчас я нигде не работаю и 12 часов в сутки ежедневно занимаюсь только синагогой. У нас уже прошло собрание с инженерами и архитекторами, которые в разные годы были связаны с этим зданием. Как только я купила синагогу, кто-то из них нашел меня сам, кто-то передал контакты своим друзьям. Так и собралась группа заинтересованных людей.

До меня этим проектом занимался английский фонд. Мы сконтактировались и теперь каждый понедельник встречаемся в zoom с его представителями. Обсуждаем документы по реставрации. Ребята, которые занимались предпроектной работой, рассчитали, что сам проект по подготовке проектной документации будет стоить порядка 100 тысяч долларов.

Разумеется, таких денег у меня нет. Поэтому я работаю над тем, чтобы открыть фонд, чтобы привлечь инвесторов и донаторов. Пока его нет, трудно подать заявку на гранты.

Встречаюсь с представителями организаций, которые имеют необходимую квалификацию и могут восстановить здание.

Что еще? Собираюсь снять за свои деньги документальный фильм о синагоге, чтобы повысить интерес к ней.

— Ситуация с экономикой сейчас очень нестабильная, а вы вложили большие деньги, которые рискуете потерять (особенно, если не выполните условия по восстановлению). Вы не считаете, что это авантюра?

— Авантюра со стороны государства?

— С вашей стороны.

— С моей нет. Я приобрела лот и стараюсь соблюдать условия договора. Делаю все возможное, чтобы помочь памятнику. Если ничего не получится, это позволит мне ответить на серьезные вопросы об истории и отношении к культурному наследию в целом, которые, мне кажется, каждый из нас ставит перед собой эти вопросы.

— Иными словами, вы по крайней мере попытались.

— Да.

Фото: Катерина Гордеева, TUT.BY

— Но ведь отбить вложенные деньги и получить прибыль нереально?

— Конечно нет. Для реконструкции нужны миллионы долларов. Сколько заработаешь за билеты? 10 евро? Это пойдет максимум на печать дополнительных фотографий.

— Вы слышали о писателе Андрее Горвате, который купил дворец в Наровле? Он очень активен в социальных сетях, например в фейсбуке. Вашему проекту пока не хватает информационного обеспечения.

— Мне тоже так кажется. Поэтому хочу снять фильм. Все уже насмотрелись на заброшенное здание. Теперь, чтобы привлечь внимание, нужно показать что-то другое.

Что касается социальных сетей, у меня украли личную страницу в фейсбуке, а вместе с ней семь лет жизни и воспоминаний. Поэтому этой социальной сетью я не буду пользоваться в любом случае. У меня есть страница в твиттере, где я выкладываю все новости о синагоге и о моем творчестве. После открытия фонда планирую запустить мой сайт, на котором будет информация обо всех проектах, об исследованиях синагоги, которые делались в прошлые годы, а также фото Слонима и синагоги. Чтобы любой зарубежный инвестор мог зайти и понять, на какой стадии идут работы.

«Если на каком-то этапе к документам начнут придираться, могу психануть и сказать: „Дальше вы сами“»

— Как к вам относятся чиновники? Есть ли среди них те, у кого душа болит за синагогу?

— Когда я была в роли потенциального покупателя, с лиц чиновников не сходила улыбка. Когда я стала собственником, улыбка исчезла. Мол, мы свое дело закончили, передали тебе этот объект. Теперь мы занимаемся своими делами, а ты — своими. Один из чиновников в Гродненском облисполкоме говорил мне, что ему всегда можно звонить, он ответит и поможет. А недавно я звонила в облисполком — и мне никто не ответил. Со своей стороны я делаю все, но от них не получаю ничего в ответ. Получается, им нужно было кому-нибудь отдать этот объект. А теперь, мол, делайте с ним, что хотите. Хорошо, пусть будет так.

Я слышала, что у синагоги было темное прошлое, связанное с финансовыми вопросами. Решила для себя, что не буду слушать сплетни, а начну с нуля, не зная этого прошлого, которое мне неинтересно.

В целом такое отношение… Неудивительно, что за полтора месяца мое душевное рвение — помочь синагоге — пока ушло в минус.

 

— А чего вы ждете? Консультаций?

— Консультации мне не нужны.

— Тогда чего?

— Сплоченности. У меня есть несколько листов. На первом записаны контакты специалистов, которые занимаются восстановлением. На втором — специалистов по культуре, на третьем — представителей религиозных общин Беларуси.

Первые не могут ничем помочь без составления договора. Это нормально, ведь это их работа. Со вторыми мы обсуждаем огромное количество вещей. А с третьими мы не обсуждаем ничего. Не могу понять, почему им, а также чиновникам настолько все равно.

— Такое отношение может поставить крест на ваших желаниях?

— Конечно. Я же не буду просто так отдавать свое здоровье и биться об стену. Любая цель должна быть оправдана. Я попытаюсь хотя бы пройти первый этап, до сдачи проектной документации. Если на каком-то этапе к документам начнут придираться — один раз скажут, мол, тут нельзя сделать такой вариант используйте другой, а во второй раз предложат переделывать заново часть проектной документации — я могу психануть и сказать: «Дальше вы сами». Но создание фонда, появление его правления поможет правильно оценить ситуацию.

— В одном из интервью вы говорите, что собираетесь жить в Нью-Йорке. Тогда зачем вам синагога?

— Но я же не говорю, что собираюсь там жить завтра. Когда я что-то планирую, не могу это делать без запасного варианта. Так поступает любой нормальный человек. Если я здесь, то занимаюсь синагогой. Если я еду завтра в Нью-Йорк, то почему бы и нет. Просто синагога остается в собственности государства, вот и все.

Источник

Из комментариев

Андрей Конев. Очень странный человек .Читал о ней тут же пару месяцев назад.Тогда подумал, что купила синагогу, чтобы открыть фонды и собирать миллионы долларов под это. Перечитал сегодня – мое мнение об этом человеке укрепилось еще больше. Пахнет попыткой какой-то аферы.

Дм_Мх. Она вообще поняла, что сделала??? Купила за все свои деньги аварийное историческое здание и теперь ждет, что все бросятся ей помогать, собирать деньги на ремонт и реконструкцию??? Предполагаю, что если она не заключит соглашение с тем британским фондом и не перепродаст ему это здание, через 2 года его у нее изымут. Это не афера – это когда творческий человек решил взяться за дело в реальном мире, а не в магических книжках. Опыт будет дорогой и болезненный.

Елена Коморовская. Понимаю желание сохранить памятник, но… не с нашими чиновниками и не в этой стране. Поторопилась с покупкой. Надо было подождать, когда за рубль отдавали бы. А так, считай, квартиру потеряла, вряд ли полунищие белорусы будут скидывать деньги на этот проект. Может, Израиль поможет создать фонд, всё-таки история еврейства Беларуси? Желаю Иоанне успеха в её благородном деле.

Vvit. «Я слышала, что у синагоги было темное прошлое, связанное с финансовыми вопросами». – У быховской синагоги тоже темное прошлое, деньги на её реконструкцию ушли в никуда (хотя по разговорам есть конкретные лица).

В. Рубинчик (07.01.2021, пер. с бел.): Есть некоторые сомнения, что малоизвестная (будем откровенными) писательница «организует» миллионы долларов, нужные для полноценной реставрации. Куда, между прочим, подевался лондонский фонд еврейского наследия, который долгое время претендовал на здание?.. Возможно, Илона будет работать рука об руку с Фондом, а может, станет вторым Сергеем М-ко (тот в 2008 г. выкупил «дом Хаима Вейцмана» на Пинщине, как позже оказалось, преимущественно для собственного пиара). Посмотрим, сказал слепой…

Опубликовано 03.03.2021 21:30

В. Рубінчык. Выкрыццё за выкрыццём

Аніяк не адпускае 2020-ы. Данеслася рэха ажно з лета: ініцыятыва BYPOL 13.02.2021 прэзентавала публіцы відэаролік пра тое, як на рагу сталічных вуліц Веры Харужай і Крапоткіна затрымлівалі «дыджэяў перамен» Кірыла Галанава і Уладзіслава Сакалоўскага. Запіс, ажыццёўлены ўвечары 06.08.2020, – чарговы доказ таго, што хлопцы не супраціўляліся ды не перашкаджалі мінакам, а значыць, сведчанне АМАПаўца, агучанае ў судзе 7 жніўня, было хлуслівым.

Сімвалічная перамога, як і ў сітуацыі з медычнымі даведкамі пра стан жорстка збітага 11.11.2020 Рамана Бандарэнкі (у якога не знайшлі алкаголю ў крыві). Зразумела, што ў бліжэйшы час за лжэсведчанні ды вынесеныя на іх грунце судовыя рашэнні не прыцягнуць да адказнасці ні «сілавікоў», ні «суддзяў», бо рыба псуецца з галавы, а хлусня ў нашых умовах заахвочваецца зверху. У канцы вясны 2020 г. тым апанентам рэжыму, якія не паслухалі перасцярогі ад Яўгена Прэйгермана, была фактычна абвешчана вайна… праўда, не ўсе яе нават адразу заўважылі. Некаторыя дагэтуль вельмі селектыўна ўспрымаюць падзеі апошніх дзевяці месяцаў; мажліва, рэч у гібрыднасці гэтай вайны, а можа, на падсвядомасць уздзейнічае гімн краіны, дзе пяецца пра «беларусаў, мірных людзей».

У пачатку кастрычніка 2020 г. я крыху парадаваўся, дазнаўшыся, што віцебскага чыноўніка, які намаўляў падначаленых фальшаваць вынікі выбараў (гэта пацвердзіў, у прыватнасці, старшыня выбарчай камісіі – дырэктар школы), пазбавілі пасады. Рана я радаваўся… Па-першае, міліцыя «не выявіла» парушэнняў на ўчастку. Па-другое, Сярожу з Віцебска папросту перавялі ў Мінск, дзе ён не (ра)згубіўся: заняў пасаду намесніка начальніка Беларускага гідраметэацэнтра. Ну, у тым, што гэткае дабро не патоне, сумнявацца не выпадала. Вунь обер-чыноўніцу Лілю, якая ў 2000-х прагнула стаць валадаркай морскай аўтаркай кніжнай, а ў 2016 г. раздзьмувала пагрозу ад пісаніны траіх публіцыстаў-«рэгнумаўцаў» (іх надоўга закрылі), не выправілі на пенсію, а зрабілі «дэпутаткай»… Цяпер і начальніцай у «камісіі па экстрэмізму».

Як там у актуальнай казцы Яўгена Шварца трактаваў сваіх служак Дракон: «Дзіравыя душы, прадажныя душы, прапаленыя душы, мёртвыя душы». У нашым выпадку лекаванне мае зацягнуцца, бо «пан народ», вядома, паціху дае адпор, але канкрэтнага Ланцэлота на даляглядзе не відаць. Не лічыць жа супергероем Пал-Палыча… (пра яго крыху ніжэй).

Тут мушу перапрасіць за тое, што два месяцы таму мог увесці ў зман асобных чытачоў. Пісаў 10.12.2020: «Дабралася да мяне інфа і пра даведнік “Уладзімір Караткевіч”, які выйшаў да 90-гадовага юбілею пісьменніка ў дзяржаўным жа выдавецтве “Беларуская энцыклапедыя”»… Cпасылка вядзе да матэрыялу з sb.by ад 28.11.2020 («Энциклопедический справочник «Уладзімір Караткевіч» вышел к юбилею писателя») аўтарства нейкай Ірыны Васільевай. Я падумаў, што, раз кніга ёсць на фота, яна рэальна выйшла…

Але ж недаацаніў каварства тутэйшых «баявых лісткоў» – яны почасту маняць нават у «маргінальных» для іх пытаннях (успомніў, што падобнае здаралася ў снежні 2016 г., калі філія «СБ», газета «Голас Радзімы», пісала пра канферэнцыю, прысвечаную Максіму Багдановічу). Не выйшаў даведнік «Уладзімір Караткевіч» станам на 28 лістапада, а на фота ў той дзень паказалі макет або муляж. Тыдзень таму пагартаў даведнік у Нацыянальнай бібліятэцы – кніга, выдадзеная на замову міністэрства інфармацыі РБ, была падпісана да друку на месяц пазней, 28.12.2020…

Тут у выходных звестках няма апіскі: напрыклад, у энцыклапедыі паспелі пазначыць год смерці акцёра Барыса Плотнікава, якога не стала 02.12.2020.

У снежні зрабіў агаворку: «Хваліць гэтыя кнігі, не чытаўшы, не бяруся, але сам па сабе факт [іх выхаду] уцешны». Цяпер, у лютым, я ўжо не настолькі гатовы бараніць думку, што лепей такая кніга пра Караткевіча, чым ніякай. Шэраг недахопаў адзначыў на тутбаі 28.01.2021 кандыдат гістарычных навук Дзяніс Марціновіч, але… Як член Саюза пісьменнікаў Беларусі (СПБ), ён, пэўна, пасаромеўся крытыкаваць артыкул пра суполку, да якой належыць. Між тым названы артыкул – бадай, самы абуральны ў даведніку.

За такое варта натаўчы ў каршэнь – паясню, чаму. Пераемнікам Саюза пісьменнікаў БССР, куды Уладзімір Караткевіч быў прыняты ў 1957 г., з’яўляецца Саюз беларускіх пісьменнікаў (СБП), які не знікаў і не мяняў назву. У лістападзе 2005 г. невялікая група літаратараў на чале з Міколам Чаргінцом пакінула СБП і пры падтрымцы адміністрацыі прэзідэнта заснавала сваю, афіцыёзную суполку. Найбольш вядомыя пісьменнікі, у тым ліку таварышы Уладзіміра Караткевіча Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Адам Мальдзіс, Сяргей Панізнік, Вячаслаў Рагойша, Васіль Сёмуха, засталіся ў Саюзе беларускіх пісьменнікаў, які, згодна з рыторыкай «чаргінцоўцаў», ішоў шляхам палітызацыі і барацьбы з уладай.

Няма ні маральных, ні юрыдычных падстаў лічыць новаўтвораны «Саюз пісьменнікаў Беларусі» пераемнікам таго, у які ўваходзіў Караткевіч. Піярыць СПБ з яго сервільным кіраўніцтвам («У Доме літаратара прайшоў збор подпісаў у падтрымку дзеючага Прэзідэнта Беларусі, вылучанага на наступны тэрмін у якасці кандыдата. На карысць пераабрання Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі сведчыць многае…», 16.06.2020) пры дапамозе пісьменніка-вальналюба, памерлага ў 1984 г., – сапраўдныя «скокі на костках». Калі б «чаргінцоўцы» гэта рабілі на ўласным сайце – такой бяды, але энцыклапедыя, па ідэі, мусіла б кіравацца такімі прынцыпамі, як узважанасць, грунтоўнасць… Узважаны падыход характэрны для шэрагу іншых артыкулаў, аднак «лыжка дзёгцю» псуе ўвесь «мёд».

Да напісанага Дз. Марціновічам дадаў бы, што мне не хапае артыкулаў «Шахматы» (граюць найважнейшую ролю ў «Ладдзі Роспачы») і «Яўрэі» (пры тым, што «Цыганы» ў энцыклапедыю заслужана трапілі). Тое, што для Уладзіміра Караткевіча яўрэі былі не проста адной з «нацыянальнасцей CCCР», па-мойму, хутчэй аксіёма, чым тэарэма. Але дзеля-мадзеля: ён разумеў ідыш і ў Оршы хадзіў з сястрой на гастрольныя пастаноўкі яўрэйскага тэатра, цікавіўся іўрытам, меў багата сяброў-яўрэяў. Некаторыя з іх згаданы ў энцыклапедыі: Л. Крыгман, Д. Сімановіч…

Паводле Барыса Казанава, Караткевіч казаў яму ў сярэдзіне 1960-х гадоў, што «задумаў раман з яўрэямі, што гэта раманная тэма». Не зусім ясна, што мелася на ўвазе, але персанажы-яўрэі насамрэч фігуруюць ледзь не ў кожным буйным творы пісьменніка, а адзін з вершаў Караткевіча завецца «Яўрэйцы» (1957 г.). І назоў, і акрэсленая сімпатыя да яўрэйскага народу былі рэдкай з’явай у пасляваеннай савецкай літаратуры.

Выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя», улічыце пры перавыданні.

Цяпер – чым «не дагадзіў» П. П. Латушка… Ну, тое, што ў жніўні 2020 г. і пазней ён выказваўся супраць гвалту ў краіне, можна толькі вітаць (лепей позна, чым ніколі), але насцярожвае, што ладная частка яго кар’еры прайшла ў парадыгме «падзяляй і пануй». У сярэдзіне 2000-х малады пасол РБ у Польшчы спрычыніўся да расколу Саюза палякаў у Беларусі, у канцы 2000-х, калі П. Латушка стаў міністрам культуры, узнялася новая хваля «наездаў» на Саюз беларускіх пісьменнікаў («звышмэтай» было яго поўнае падпарадкаванне вышэйзгаданаму СПБ). Членам СБП, якія працавалі ў дзяржустановах, ставілі ўльтыматумы; так зволілі з бальніцы хірурга, паэта Фелікса Баторына (Хаймовіча), пра што ў сакавіку 2010 г. распавядаў мне сам Фелікс Барысавіч.

Існавалі ў пачатку 2010-х і «чорныя спісы» для артыстаў, недастаткова лаяльных з пункту гледжання ўраду. У кастрычніцкім інтэрв’ю з Сяргеем Будкіным Латушка прызнаў іх існаванне, але перакінуў адказнасць на Ірыну Дрыгу, якая ў той час курыравала культуру ў адміністрацыі прэзідэнта, і на аднаго з тагачасных бонзаў адміністрацыі Аляксандра Радзькова. Аналагічна, віну за цкаванне «нелаяльных» пісьменнікаў ён мог бы перакінуць на Чаргінца… але ў такім разе Пал-Палыча давялося б уважаць за чалавека, які на пасадзе міністра выявіўся «пустым месцам». Куды яму ў прэзідэнты, як жадае праект NEXTA (відаць, не без маўклівай згоды самога кіраўніка «Народнага антыкрызіснага ўпраўлення»)?

Недзе – хіба ў кнізе савецкага дысідэнта Якава Сусленскага – бачыў радкі, якія даю ў перакладзе з рускай: «Гэта што – стаяць за праўду, / Ты за праўду пасядзі». Калі зараз і варажыць, хто будзе наступным кіраўніком Беларусі (па-мойму, не час), то выбіраць трэба з тых, каторыя сядзелі або дагэтуль сядзяць за кратамі. Няма чаго ўвішным уцекачам перацягваць медыйна-рэсурсную «коўдру» на сябе!

Збольшага спадабалася, прынамсі кранула спроба дэпутаткі Мінгарсавета 1995 г. нар. «расплюшчыць вочы» удзельнікам «Усебеларускага народнага сходу» 11-12 лютага. Паведамляе «Еўрарадыё» (12.02.2021):

Выступіць у Вольгі Цесаковай так і не атрымалася. Дэлегатка разлічвала падняць тры пытанні. Першае — чаму няма падрабязнай справаздачы Мінэканомікі аб тым, па якіх прычынах не выкананая праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на мінулую пяцігодку.

— Другое пытанне — па змяненні ў Канстытуцыю. Калі ўсё так добра, калі людзі, якія сядзяць там [ва ўладзе. — Еўрарадыё], уяўляюць сабой сілу, за імі праўда, то чаго ім баяцца? Я хацела прапанаваць правесці новыя выбары сумленна і адкрыта з дзеючай Канстытуцыяй.

Трэці не агучаны тэзіс тычыцца вызвалення палітвязняў. Акрамя таго, па некаторых пытаннях Вольга Цесакова галасавала супраць, але аказалася, што рашэнні па іх на УНС прынятыя аднагалосна.

В. Цесакова

Карацей, улады «паблыталі берагі»: нахабна ўтылізуюць што мёртвых (змагары з нацызмам, якія нібыта падтрымалі б Лукашэнку; Уладзімір Караткевіч…), што жывых (Уладзіслаў Каташук, Вольга Цесакова…) І па-ранейшаму баяцца творчых людзей: увечары 13.02.2021 сарвалі канцэрт на турбазе пад Смалявічамі. Цяпер у палоне, сярод іншых, выдатныя рабяты з гурта «Разбітае сэрца пацана», якія ў кастрычніку 2020 г. зайгралі з Бенькай у «Шахматным дворыку» для жыхароў нашага квартала.

Павел Гарадніцкі і Дзяніс Тарасенка

Адносна добрая навіна – змена шыльды на будынку гімназіі, побач з «караткевіцкім» домам.

Было ў траўні 2020 г. і стала ў лютым 2021 г.

Не выключаю, што мясцовым уладам захацелася штось зрабіць «у гонар Караткевіча» – хаця б перакласці шыльду з адрасам на беларускую мову, калі ўжо не знайшлі сродкаў на муралы і пад. Ну, рэжым з белмовай пераносіцца неяк лепей, чым рэжым без яе, аняж лепей бы рэжым сышоў, мова засталася. Мяркую, гэтак скора і будзе: усюдыісная хлусня дадзявае прыблізна ўсім «пластам насельніцтва».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.02.2021  19:01

В. Рубінчык. Коўзкае становішча

Калі мой цесць, светлай памяці Віктар Сцяпаныч, сядаў гуляць у шашкі, то нярэдка задумляўся і вымаўляў тое, што ў загалоўку. Праўда, казаў па-руску – «скользкое положение».

Залатая восень уступіла ў свае правы…

«На экране акна» (C)

Наколькі прыгожа цяпер у парках і скверах, настолькі трывожна ў цэхах, бальніцах (каранавірус у Беларусі перайшоў у контрнаступ – афіцыйна зноў кажуць пра 10 тыс. нявылекаваных, а колькасць смяротных выпадкаў няўхільна набліжаецца да тысячы), офісах, дый кватэрах, куды ў любы час могуць залезці (ня)ветлыя чалавечкі.

Зрэшты, і Кіеўскі сквер памятае «перадвыбарныя мерапрыемствы» пачатку жніўня г. г., адно з якіх – тое самае, з «дыджэямі Перамен» – ледзь не перарасло ў рандэву Святланы Ціханоўскай з электаратам. Эх, не наважылася пані выступіць перад тысячамі людзей, што сабраліся ў скверы і пры канцы бульвара Шаўчэнкі 6 жніўня… 🙁 Кандыдатка ў палітыкі збаялася «правакацый», і ў нечым яе можна зразумець. Але пасля таго акту «звышабачлівасці» (ды яшчэ пары эпізодаў у тым жа ключы) ультыматум уладам РБ, агучаны Святланай з-за мяжы 13.10.2020, выглядаў досыць камічна.

Няўжо хтось на самай справе чакаў ад «вялікага боса» заявы аб адстаўцы ў наступныя 12-13 дзён? Тут нават адміністрацыю Цэнтральнага раёна ніяк не ўдаецца «зацугляць» – пад ейнай эгідай па-ранейшаму робяцца дзіўныя рэчы. І ў апошнія пару тыдняў нейкія бэйбусы пад аховай міліцыі замалёўвалі выяву дыджэяў на суседняй з Кіеўскім скверам «Плошчы Перамен», знішчалі белыя і чырвоныя стужкі… Гэткую б упартасць – ды ў мірнае рэчышча.

Паўгода таму пісаў пра адсутнасць пазнак, дзе адлюстроўвалася роля жыхароў Кіева ў адкрыцці сквера. Металічныя пліты з надпісамі зніклі ўжо за лукашэнскім часам; як можна бачыць на фота, іх няма і сёння, 28.10.2020

Занепадае і фантан, створаны каля «Кіева» ў сярэдзіне 1980-х…

«Замест абяцанага Хрушчовым камунізму ў 1980 г. адбыліся Алімпійскія гульні ў Маскве», – такі жарт хадзіў сорак гадоў таму. Жарцік успомніўся, калі ўвечары 26.10.2020, пасля шпацыру па згаданым бульвары, дзе ўстрымаліся ад працы хіба дзве ўстановы з двух тузінаў магчымых, я трапіў на паэтычную вечарыну ў «Шахматным дворыку» (паміж вул. Асіпенка і Кахоўскай).

Вершы П. Горбача – своеасаблівы субстытут рабочых пратэстаў. На запрашэнне мясцовых жыхароў пад каштанамі выступілі і іншыя паэты: Дар’я Бялькевіч, Уладзь Лянкевіч, Віталь Рыжкоў. Асабліва кранулі вершы былога калінкавічаніна Змітра Дзятліка. А Марыя з праваабарончага цэнтра «Вясна» папрасіла прысутных – чалавек 50-60 – часцей пісаць палітвязням, і пакінула адмысловыя паштоўкі

Крыху пазней мы з жонкай апынуліся на канцэрціку мінска-ашмянскага гурта «Leibonik» (Сяргей Башлыкевіч & Ганна Рэзнік гумарылі каля знакамітай будкі на вул. Чарвякова). Не ўпэўнены, што песенька пра каханне да ксенаморфа – іменна тое, чаго чакалі аўтары гэтай улёткі, напярэдадні ласкава раскіданай па паштовых скрынях нашага пад’езда:

Зрэшты, у той жа дзень – 26 кастрычніка – Пуцін заявіў пра гатоўнасць НЕ размяшчаць у еўрапейскай частцы Расіі ракеты 9М729. Здавалася б, пры чым тут заклікі пані Ціханоўскай? Авой, цалкам можа быць, што не Света – агент Валодзі, як на тое ўсцяж намякае пан Зянон, а наадварот; што пад бяскрыўднай знешнасцю хатняй гаспадыні хаваецца яшчэ тая маніпулятарка, здольная ўплываць на «вежы Крамля». Ну, а тое, што «ўльтыматум» тутака не зусім спрацаваў… проста, відаць, Беларусь – не яе маштаб 🙂 🙂 Назіраецца нешта сярэдняе паміж глабальнымі дэмаршамі Алеся Мілінкевіча & Грэты Тунберг… Хай так.

Нямецкі журналіст Крысціян Трыпе мяркуе, што наданне «беларускай апазіцыі» (не люблю гэты выраз, і шматкроць тлумачыў, чаму) прэміі імя А. Д. Сахарава, якая прысуджаецца Еўрапарламентам, стала «сімвалам падтрымкі для грамадзян Беларусі і сігналам непрымання Еўропай Лукашэнкі» (22.10.2020). Забаўна, што ў 2006 г. ужо быў лаўрэат з Беларусі, карыстаўся той жа рыторыкай, маўляў, «прысуджэнне прэміі стала пацвярджэннем падтрымкі яго краіны Еўрапейскім Саюзам, які выступае за маральныя прынцыпы ў палітыцы», і?.. За 14 гадоў «Еўропа» з яе «прынцыпамі» мірылася з Лукашэнкам, сварылася, зноў мірылася за кошт «апазіцыі»… Агулам, паводзіла сябе, як пасажыры з мапасанаўскай аповесці «Пышка» у адносінах з нямецкім афіцэрам. Ці трэба тлумачыць, хто ў такім разе Пышка? (⊙_⊙)

Пэўную маркоту наганяюць павярхоўнасці ад расійскіх дабразычліўцаў. Гары Каспараў: «У адрозненне ад прымітыўнай дыктатуры Лукашэнкі, у Расіі выбудавана глыбока эшаланіраваная ідэалагічная абарона рэжыму» (30.09.2020). На 27-м годзе існавання «прымітыву» можна было б і здагадацца, што ён абапіраўся – і абапіраецца – не толькі на «калгасную харызму»! Або Кацярына Шульман, якая мяркуе, што «у вас (г. зн. у нас – В. Р.) няма ніякага рэгіянальнага падзелу, адзіная эліта, і ніякіх кланаў больш няма» (06.10.2020). Узвышэнне «магілёўскіх», супярэчнасці паміж тутэйшымі «сіслібамі» ды «сілавікамі», расстаноўка на ключавыя пасады сыноў і сужэнцаў як бы трошачкі абвяргаюць тэзісы дасведчанай паліталагіні… Тое, што ў 1988-м не было ў Беларусі «неспакою», таксама спрэчна: гэта год адкрыцця Курапатаў, заснавання БНФ і першага масавага шэсця на Дзяды. Яно было жорстка разагнанае ўладамі БССР 30.10.1988, што справакавала крытыку на адрас «Вандэі перабудовы» найперш у маскоўскіх, агульнасаюзных выданнях. Ну і «свяжак» ад прафесара юрыспрудэнцыі з Вышэйшай школы эканомікі Ільі Шаблінскага, які лічыць, што ў Беларусі «народ патрабуе сыходу дыктатара, а не валтузні з канстытуцыйнымі тэкстамі» (26.10.2020). Юрыст, а гаворыць, быццам палітык… Дый чаму б не дапусціць, што «народу» трэба не так выдаленне аднаго чалавека, як перазагрузка сістэмы, немагчымая без «валтузні з тэкстамі»?

Хоць ты вер Зянону Станіслававічу: «Асаблівасьць сітуацыі ў тым, што, пачынаючы ад выбарчай кампаніі, на беларускім палітычным полі дзейнічаюць і пануюць дзьве прарасейскія сілы, якія знаходзяцца пад кантрольным уплывам Масквы і змагаюцца між сабой за ўладу ў Беларусі, апэлюючы да беларускага грамадзтва» (22.10.2020).

Што да ўсебеларускага страйку… Думаю, забастоўкі з палітычнымі вымогамі – «дах» пабудовы, у падмурку якой мусілі б ляжаць забастоўкі з патрабаваннямі эканамічнымі. Тое, што Ціханоўская і яе атачэнне форсілі ў апошнія месяцы, параўнаў бы з мангольскім шляхам. Сто год таму вялікія рэвалюцыянеры вырашылі абмінуць этап капіталізму ды выгадаваць сацыялізм у далёкім стэпавым краі непасрэдна з феадальнага ладу. Вынікі былі сумныя – пачытайце тут.

Ізноў пра «вечнае вяртанне». 21 кастрычніка тузін случчакоў усклаў кветкі да помніка ахвярам Катастрофы на вул. Капыльскай (помнік, адкрыты ў 2007 г., уяўляе з сябе дзясятак камянёў; дакладней хіба казаць пра мемарыял). Санкцыі ўладаў яны не прасілі. Зінаіда Цімошак, былая настаўніца гісторыі, выступіла з кароткай прамовай – гэтага выявілася дастатковым, каб слуцкая міліцыя пахапала людзей, ставячы ім у віну ўдзел у «несанкцыянаваным мітынгу». Хтосьці атрымаў «суткі», хтосьці – штраф, хтосьці – тое і другое. Цяпер спн. Цімошак саркастычна разважае ў «Новым часе»: «заробак на ўскладанні кветак… – вельмі нядрэнны від бізнесу для дзяржавы ў перыяд адсутнасці інвестыцый звонку». О так, амаль паўтарылася гісторыя са зборам каля турмы на вул. Валадарскага і спробай групы маладых людзей прайсці на вул. Кастрычніцкую з лозунгам «Не фашызму ў Беларусі!» 19 год таму. Мала хто дапускаў тады, у кастрычніку 2001 г., што «новы парадак» на гэтых землях пратрымаецца так доўга.

Падобна, дзяржыморды розных генерацый засвоілі пасланне гэтай сцёбнай песні, зрабіўшы яе сваім неафіцыйным гімнам

Але культурка-то жыве. Кагадзе даведаўся, што Сяргей Башлыкевіч (той самы, з Leibonik’a) тры гады таму артыстычна выканаў песню на словы Юлія Таўбіна. «Сялянская фурманка на бруку гарадскім» – бадай тое, што пазней з лёгкай рукі Міхася Стральцова пачало звацца «сенам на асфальце». Паслухайце…

Юлій Таўбін (1911-1937) разам з дзясяткамі іншых паэтаў і празаікаў быў забіты ў Менску самі-разумееце-кімі 83 гады таму, пад канец кастрычніка.

Выпадкова ці не, але ў гэтым месяцы ва ўкраінскай Вінніцы дбаннем Уладзіміра Вакуленкі убачыла свет анталогія вершаў і перакладаў «Жыве Беларусь!», куды ўвайшло нямала твораў рэпрэсаваных аўтараў. У прыватнасці, можна прачытаць некаторыя вершы Ізі Харыка і Майсея Кульбака – як арыгіналы, так і паэтычныя перастварэнні. Укладальнік піша:

На початку навіть не уявлялася вся потужність проєкту «Жыве Беларусь! За нашу і вашу свободу!». Спочатку це мала бути невелика антологія, але чим більше згуртовувалися сябри в Білорусі, тим більше проєкт заґартовувався не лише в потужну книгу, а і справжню зброю рідним словом. Його боятимуться прихильники диктатури!

33 сильних автори, від класиків до сучасності. Плічо-пліч з ними 28 зброєносців-перекладачів з чотирьох сусідніх країн: України, Литви, Латвії та Польщі. Також з підтримкою доєдналися кримськотатарські перекладачі та перекладачі їдиш-білоруською. Сябри не хочуть кровопролиття, але диктаторська машина цього не розуміє. Є загиблі. Сябри не стануть більше пробачати. МИ ВСІ РАЗОМ! БІЛОРУСЬ ЖИВЕ і НАВІКИ БУДЕ ЖИТИ!

Мяркую, гэтыя абзацы перакладаць акурат і не трэба – я дык усё зразумеў. Kалі наведваў Украіну (тройчы ў 2013-2015 гг.), глядзеў тамтэйшыя тэлеканалы, каб падцягнуць веданне блізкай мовы.

У. Вакуленка з выдадзенай ім кнігай. На старонцы, дзе пачынаецца раздзел «Ідыш – Беларусь», відаць і падзагаловак на ідышы: «Far undzere un ajere frajhajt» («За нашу і вашу свабоду»)

Анталогія «Жыве Беларусь!» убачыла свет і ў электронным выглядзе, і ў класічным папяровым, і шрыфтом Брайля была надрукавана. А вось найноўшыя зборнікі нашага пільнага чытача Змітра Дзядзенкі – сам з Оршы, жыве-працуе ў Мінску – існуюць пакуль што адно ў фармаце epub. Затое гэтыя е-кнігі, «К-версія» і «Каралеўскае паляванне», можна задарма спампаваць на kamunikat.org – тут і тут. Нешта з іх я чытаў раней (балазе, напрыклад, апавяданні «Мінус» і «Спадарок» упершыню публікаваліся на belisrael.info), нешта яшчэ пачытаю, і вам рэкамендую.

Аўтар, як тыя магічныя рэалісты, шукае незвычайнае… мо нават знаходзіць, не шукаючы. Ды яшчэ пакеплівае: «Казкі любяць людзі ўсе — ад малых да старых. І не толькі чытаць, але і жыць у іх. Адны бясконца будуюць замкі на пяску, другія да старасці шукаюць сваіх прынцаў і прынцэс, трэція ўсё жыццё змагаюцца з цмокамі…»

Карацей, чытайце e-кнігі, беражыце лясы, яны нам яшчэ прыгадзяцца.

Дзясятага кастрычніка магло б споўніцца 80 гадоў слыннаму літаратару Кастусю Тарасаву (1940-2010). Чытаў некалі і яго рускамоўныя дэтэктывы, але найбольшае ўражанне зрабіла кніга «Памяць пра легенды»; праз яе прызму доўгі час я пазіраў на мінуўшчыну Беларусі. Меркаванне гісторыка Дзяніса Марціновіча: «Творы Кастуся Тарасава сталі адной з вяршыняў беларускай гістарычнай прозы, а яго асоба абумовіла развіццё гэтага жанру на дзесяцігоддзі».

Цікавіўся Тарасаў сучаснай палітыкай – добра памятаю, што ў 1990-х ён выступаў на пляцоўцы за домам № 40 па вул. Кахоўскай. Ці то сам тады выступаў у ролі кандыдата, ці быў чыёсьці даверанай асобай.

К. Тарасаў; тая пляцоўка і цяпер мае даволі-ткі пратэстны характар 🙂

І апошняе. Хораша прайшла экскурсія па Каштанаўцы & Старажоўцы, якую правяла гісторык Паўліна Скурко 24 кастрычніка. Спадарыня згадала і тое, што на бульвары Шаўчэнкі ў познесавецкі час нярэдка размаўлялі на ідышы.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

28.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 28.10.2020  21:55

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (112)

Зноў шалом. Пазалетась даволі ганебны сход Нацыянальнага алімпійскага камітэта прайшоў пад канец вясны, а сёлета – пасярод яе, 15.04.2019, акурат у дзень пажару галоўнай парыжскай цікавосткі (супадзенне? :)) Паўтара месяца таму прэзідэнт НАК, вядомы таксама як першы прэзідэнт РБ, не прыслухаўся да закліку пайсці ў адстаўку… Тым не менш прапанова мела нечаканы працяг – Рыгорыч нарэшце з’явіўся на пасяджэнні выканкама сваёй улюбёнай арганізацыі ды «навёў шоргату». Напрыклад, было сказана (перакладу з рускай):

«На жаль, у апошні час НАК некалькі збавіў абароты. Калі раней у гэтым будынку віравала жыццё, праводзіліся рэзанансныя мерапрыемствы па алімпійскай адукацыі, падтрымцы дзіцяча-юнацкага спорту, то цяпер гэтай працы амаль не відно і не чутно. Павеяла нейкім халадком у адносінах з федэрацыямі».

Карацей, а-яй, «хто гэта зрабіў?» Рыба гніе з галавы, не?.. Напэўна, паглядзелі ў кіраўніцтве НАК, што іхні шэф не пнецца выконваць дадзенае 30.05.2017 ўрачыстае абяцанне – кожны квартал наведваць іхнія пашыраныя сходы – і самі вырашылі «збавіць абароты», а першы віцэ-прэзідэнт НАК увогуле склаў свае паўнамоцтвы, не адпрацаваўшы пасля іх набыцця і двух гадоў.

Пісалі, што да Андрэя Асташэвіча ў гэтую вясну з’явіліся пытанні ў праваахоўных органах. Пэўна, заслужаны майстар спорту РБ (атрымаў званне за ўдзел у аматарскіх хакейных турнірах разам з Рыгорычам) той яшчэ «жук», але хто быў вылучаны замест яго? Ні больш ні менш як сам памочнік прэзідэнта РБ Віктар Аляксандрыч Лукашэнка, а падтрымалі яго кандыдатуру выканкамаўскія аднагалосна.

Не палюбляю tut.by, і ёсць за што. Але яны даюць магчымасць выказацца «простым» людзям у каментарах, і за гэта сёе-тое магу дараваць. «Народная сацыялогія» паказвае, што рэпліка «Дык быццам бы нельга сямейным кланам займаць кіраўнічыя пасады ў адной арганізацыі?» (vadimkarako, 15.04.2019) на сёння мае рэйтынг +368-3, «А больш людзей у Беларусі няма?» (matutka-2) = +280-2…

Так, в. а. цара каторы раз стрэліў сабе ў нагу, зрабіўшы ў спартова-адміністрацыйнай сферы мінімум тры сур’ёзныя памылкі за два гады: 1) у маі 2017 г. «перавыбраўся» прэзідэнтам НАК і паабяцаў актыўна ўдзельнічаць у яго працы, хоць яўна не збіраўся гэтага рабіць; 2) у 2019 г. не сышоў у адстаўку следам за сваім першым намеснікам; 3) прасунуў – або дазволіў прасунуць – на месца Асташэвіча свайго сына, які да таго ж «будзе сумяшчаць гэтую дзейнасць са сваёй працай на пасадзе памочніка Прэзідэнта» (чытайце тут, што я думаю пра падобныя сумяшчэнні).

Пасля гэткіх камуфлетаў заявы Лукашэнкі – маўляў, няможна мірыцца з сітуацыяй, калі бяздарны кіраўнік перасаджваецца з аднаго цёплага месца на другое («зразумела, што непатапляльнасць гэтых гора-кіраўнікоў засноўваецца на такіх негатыўных з’явах, як кумаўство, пратэкцыянізм і кругавая парука…», 12.08.2014) – будуць успрымацца чыноўнікамі, у лепшым выпадку, з булгакаўскай іроніяй: узяў бы старушонак і сябе па патыліцы дручком пагрукаў… З другога боку, прызначэнне В. А. Лукашэнкі ў выканкам НАК, замаскаванае пад выбары, мае сваю логіку і можа ўспрымацца нават з аптымізмам: хіба «лаўка запасных» рэжыму ў кадравых пытаннях ужо зусім кароткая, змены наспелі і пераспелі. У справе падрыхтоўкі «Еўрапейскіх гульняў» на К. Маркса, 38 не давяраюць ні знакамітым спартсменам, ні буйным урадоўцам, іх вымушаны кантраляваць цэлы «сын галоўнакамандуючага», бо цяперашні спорт – ён такі: «не проста забаўляльнае відовішча, а бітва, калі хочаце – вайна»…

На першы погляд, кіраваць у спартовай сферы лягчэй, чым, напрыклад, у сельскай гаспадарцы: заўсёды можна зваліць няўдачы на саміх спартоўцаў, трэнераў, суддзяў, допінг-лабараторыі… Але ж, калі нехта бачыць у «віцэ-прэзідэнцтве» Віктара ў НАК прыступку да вышэйшай пасады ў дзяржаве, то, мяркую, памыляецца. Гадоў праз 5 большасці выбарцаў непрыемна будзе чуць само прозвішча «Лукашэнка», а тым часам няўмольна падрастаюць канкурэнты «клана», якія праяўляюць сябе і ў каляспартовых інтрыгах… Аднаго я згадваў у сакавіку.

Як ставіцца да чэрвеньскіх «Еўрапейскіх гульняў», дзеля якіх у Мінску ўжо шмат месяцаў вісяць рэкламныя стэнды? Я стаўлюся… стаічна. У іх правядзенні ёсць плюсы і мінусы; заклікаць да байкоту гэтай спартовай імпрэзы не бачу сэнсу. Верагодна, адбудзецца нешта падобнае да міжнароднай Універсіяды ў Краснаярску-2019, якая «пераразмеркавала грошы: забрала ў многіх і падзяліла сярод нямногіх». Але адметна, што ў рацыёне ўдзельнікаў – «меню еўрапейскай, беларускай, азіяцкай кухні» – плануецца і кашэрная ежа, прынамсі ў лютым яе абяцалі тут.

* * *

Моташна ўжо апісваць, а пагатоў аналізаваць падзеі, што надараліся ў Курапатах за апошнія паўмесяца… Выглядае, што «ястрабы» ва ўладзе не жадалі кампрамісаў з грамадскімі актывістамі, іначай зацягнулі б выкананне першасакавіцкага «загаду» свайго боса да грэцкіх календаў. З другога боку, ці так неабходна было абзываць «сатаністамі», «хунвэйбінамі», еtc., тых, хто 4 і 13 красавіка дэмантаваў больш за сотню крыжоў? Калі гэта навешванне ярлыкоў і расчалавечванне апанентаў (адзін журналіст-паэт абагульніў дэмантажнікаў словам «яно») рабілася шляхам да паразумення?

Гісторык Аляксей Братачкін, які ўдумліва пісаў пра Курапаты ў 2017 г., нядаўна задаўся пытаннем: «Як увогуле месца памяці ахвяр масавага забойства, звязанага з пэўным перыядам у гісторыі, можа быць па-за палітыкай?» Вядома, «па-за» не можа, а «па-над» – чаму б і не?

На мой одум, груз шматгадовага процістаяння будзе вісець над урочышчам яшчэ доўга. І разам з тым памяркоўная «дэпалітызацыя» не толькі магчымая, але – пасля ўсталявання «дзяржаўнага» помніка ахвярам сталінскіх рэпрэсій у 2018 г. – у нечым і памысная (аналагічны, але не тоесны казус – святкаванне ўгодкаў БНР, дый увогуле стаўленне да ейнай спадчыны ў апошнія гады).

Яшчэ ў канцы 1980-х па беларускай зямлі хадзілі ветэраны НКУС, мажліва, датычныя да расстрэлаў у Курапатах. Цяпер з верагоднасцю 99,9…% ніхто з іх не жыве, і заклікі да помсты перасталі быць дарэчнымі (тое, што пад канец ХХ стагоддзя помста не была чужая «народнай свядомасці», паказваюць хаця б велераўскія «Прыгоды маёра Звягіна» і быкаўскія «Народныя мсціўцы»). Многім з тых «абаронцаў Курапат», якія ў 2010-х дэкларуюць свой антысталінізм і антыбальшавізм, не зашкодзіла б здушыць таталітарныя парывы найперш у сабе. Напрыклад, у 2012 г. кіраўніцтва адной кансерватыўнай партыі заявіла, што абвяшчае персонай нон-грата ў Курапатах гісторыка Ігара К. Гэты К. мне не сват і не брат, але спачатку яго, потым – некага іншага…

У Курапатах, 09.04.2019

Наяўнасць металічнай агароджы вакол лесу, як і брам у ёй, з пэўнымі агаворкамі вітаю. Плот як бы падкрэслівае, што Курапаты – могільнік, месца смутку, а не плацдарм для атакі на «сталіністаў». Спадзяюся, каб трапіць на тэрыторыю ўрочышча, не спатрэбіцца адмысловых дазволаў. Не трэба і металашукальнікаў на ўваходзе пад маркай таго, што ў лесе бадзяецца рознае вандаллё: фотапастак, якія збіралася ўсталяваць лясніцтва ў канцы сакавіка (мо ўжо і ўсталявала), мусіць быць дастаткова для бяспекі мемарыялу.

Як бы ў адказ на маю – і не толькі маю – прапанову да ўраду выдзеліць магутную апаратуру (цеплавізары? геарадары?) для пошуку парэшткаў у Курапатах, каб устанавіць лік расстраляных з дакладнасцю +/-10–20%, намеснік дырэктара інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук, археолаг Вадзім Лакіза, учора заявіў: «Колькасць мы ніколі дакладна не даведаемся… сказаць, колькі менавіта людзей там пахавана, немагчыма. Я асабіста і мае калегі будзем заўсёды супраць работы, накіраванай на раскрыццё ўсіх западзін, якія ёсць у Курапатах. Там забітыя людзі пахаваныя, не трэба трывожыць іх». Але, карыстаючыся савецкай формулай, «гэта трэба не мёртвым, гэта трэба жывым». Для чаго ж тады атрады следапытаў і адмысловыя пошукавыя батальёны шукалі (і шукаюць) парэшткі ваяроў? А мо і археолагам не варта «варушыць косткі», як той казаў?!

У Курапатах няможна махнуць рукой: «якая розніца, хто, колькі і ў якіх месцах лесу», нават калі дадаецца «галоўнае, што бязвінныя людзі», дарма што гэткая пазіцыя выгадная асобным інтарэсантам і «наверсе», і «ўнізе». Пакуль навукова абгрунтаваных адказаў на вышэйпададзеныя пытанні няма, канфлікты ў грамадстве будуць тлець… і каб жа толькі паміж гісторыкамі Ігарам Марзалюком ды Дзянісам Марціновічам, як тут.

Яшчэ жменя вестак на развітанне.

Цікавы расповед пра Іцхака-Меера (Міхаіла) Южука, якому ўжо 93, пад назвай «Я еду туды, дзе пахаваны мае бацькі і родзічы», апублікаваны на сайце «Медыя-Палессе». Ізраільцянін родам з Пагоста-Загародскага штогод прыязджае на Піншчыну, а летась мясцовая тэлерадыёкампанія запісала з ім «урок памяці»… Пачытайце таксама, як у Пінску сёлета адзначылі міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста.

 

Рэдкая кніга братоў Южукоў (Пінск, 2002, рэдактура Вячаслава Ільянкова); І.-М. Южук у 2015 г. каля аднаго з пастаўленых ім помнікаў

Ад Іны Соркінай прыйшло запрашэнне на канферэнцыю: у рамках VIII Кангрэса даследчыкаў Беларусі (Вільнюс, 27-29 верасня 2019 г.) плануецца секцыя «Яўрэйскія даследаванні: беларускі кантэкст». Анкету пажадана запоўніць да 25 мая.

Выбары ў Ізраілі прайшлі 9 красавіка даволі прадказальна, як быццам пад спеў Лявона Вольскага «Ты не чакай, сюрпрызаў не будзе»: Бібі «заваліў»-такі Бені… Як кур’ёз рэкамендую агляд 15.04.2019 ад гомельскага гісторыка Глушакова, з каментарыямі малавядомага «незалежнага эксперта» Эфраіма Гроднера (затое родам з Беларусі!) Паводле гісторыка, вынікі ізраільскіх выбараў ілюструюць… «усебаковы крызіс неаліберальнай мадэлі» ў свеце.

У Мінску да 1 студзеня 2021 г. збіраюцца стварыць «Нацыянальны дзіцячы тэхнапарк» для юных «яйкагаловых». Нішто сабе навіна; засмучае хіба тое, што ў Расіі «экатэхнапаркамі» пачалі менаваць не толькі цэнтры інавацыйных распрацовак, а і… ардынарныя звалкі. Дарэчы, у верасні 2018 г. заяўлялася, што мінскі дзіцячы тэхнапарк з робататэхнікай і праграмаваннем адкрыюць не да 2021-га, а да 2020 года.

«Вольфаў цытатнік»

«Навукоўцы прыйшлі да высновы, што чытачы фантастычных раманаў пражываюць больш насычанае і гарманічнае жыццё, чым астатнія людзі. Прычына ў тым, што яны (чытачы фантастыкі) лепш настроены на ўспрыманне рэчаіснасці, бяруць больш уражанняў і эмоцый з навакольнага свету. Таксама людзі, якія аддаюць перавагу чытанню мастацкай літаратуры перад рознымі часопісамі і сайтамі, нашмат болей суперажываюць навакольным і часцей прыходзяць на дапамогу» («Век», 2015)

«Здрабнеў увесь палітычны істэблішмент свету. Правы, левы, пасярэдні. Ідэалогіі, што вымагалі вялікіх духоўных і інтэлектуальных сіл, зніклі, застаўся адзін неаспрэчны капіталістычны эканамічны фон, які вырашае сацыяльныя праблемы ў той ці іншы спосаб. Дзе – добраахвотнай міласцю, дзе – накладзеным на прадукцыйную частку грамадства плацяжом, дзе – гвалтоўным адабраннем лішкаў. Сацыяльны ўтапізм не вабіць, маральныя нормы замянілі на фарысейскую палітычную карэктнасць» (Ганна Ісакава, fb, 12.04.2019)

«Калі чытаць у газетах і фэйсбуках, дык здаецца, што там бурліць жыццё, – насамрэч жыццё за пісьмовым сталом, а ўсё іншае толькі падабенства жыцця» (Андрэй Федарэнка, з ліста 14.04.2019)

«Які этнас і якая дзяржаўнасць больш перспектыўныя – пытанне вельмі складанае. Трэба проста рупіцца, а там час пакажа» (Аляксандр Бур’як, 15.04.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.04.2019  19:52