Tag Archives: Евгений Крыжановский

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (52)

Lectori benevolo salutem! Чытайце, каму не надакучыла… 21.04.2017 «Вялікае беларускае шчасце» (формулу запазычыў у архівіста-бахаіста Пятра Рэзванава) выканала чарговы неаднагадзінны маналог. Паколькі перлаў 80-га ўзроўню тыпу «я ж прасіў яўрэяў узяць пад кантроль» і «Зісера не можам нармалізаваць», як у 2015 г., не прагучала, а перавод стрэлак на хакеістаў, школьныя сталовыя, аўтараў падручнікаў, заходніх палітыкаў ды інш. даўно надакучыў, не стану і двух абзацаў прысвячаць гэтай «лёсаноснай падзеі». Хто ахвотны да прыколаў, ідзіце туды або сюды.

Куды цікавейшая выявілася праграма «Вольная Беларусь», прэзентаваная прыкладна ў той жа час (надрукаваная тыражом 300 экз., а ў сеціве даступная ўсім і кожнаму; праўда, у адрасе ёсць фрэйдысцкая агаворка, «Bolnaja_Bielarus» :)) Тэкст кніжачкі на 72 старонкі завяршаецца фразай «Чалавецтва жыве сучаснасьцю, але будучыня заўсёды будзе» (хто б сумняваўся…) Аўтары і ўкладальнікі: Зянон Пазняк, Павел Усаў, Сяргей Папкоў, Юрый Беленькі, Павел Мірановіч, Лявон Баршчэўскі, Юры Цехановіч, Мікалай Крыжаноўскі. Сярод гэтых рупліўцаў пра будучыню – пяць былых дэпутатаў Вярхоўнага Савета Беларусі (1990–1995); прынамсі некаторыя з іх дагэтуль уважаюць сябе за палітыкаў, больш ці менш абгрунтавана. Кіраўніком у іх – натуральна, сам Зянон.

Абстрагуючыся ад зместу, які прэтэндуе на ахоп ледзь не ўсіх сфер жыцця ў «новай Беларусі», скажу адразу, што задума сама па сабе мне падабаецца. Грамадства дагэтуль жыве збольшага «ад авансу да палучкі» або «ад пенсіі да пенсіі» (гэта не супярэчыць таму, што я пісаў раней пра наяўнасць годнасці ў бальшыні беларусаў, нават не спрабуйце падлавіць), і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане.

«Народная Праграма “Вольная Беларусь”» мала чым нагадвае партыйную і прызначана, як падкрэсліваюць аўтары, «для выкарыстаньня будучым Тымчасовым ці Пераходным Урадам дзяржавы альбо іншым палітычным утварэньнем, якое пасьля ліквідацыі антынароднага рэжыму возьме на сябе адказнасьць за лёс і будучыню Рэспублікі Беларусь». Можа, не ўсе заўважылі, але Зянон П., узяўшы на сябе адказнасць за гэтую праграму, як бы распісаўся ў тым, што не з’яўляецца ўжо дзеючым палітыкам: сёлета ва ўзросце 73 гадоў ён перайшоў на «лаву запасных», у разрад экспертаў. Іншымі словамі, пасля 21 года на эміграцыі ён імкнецца хутчэй да канцэптуальнай, чым да рэальнай улады, што і зразумела, і «панятна».

Даўні апанент Пазняка Аляксандр Бур’як – мізантрапічны, аднак зусім не дурны блогер – пісаў так:

Канцэптуальная ўлада можа бачыцца і/або фігураваць як галіна ўлады ў сістэме падзелу ўладаў (на выканаўчую, заканадаўчую, судовую…) або як вышэйшая форма ўлады… Праз тое, што канцэптуальная ўлада не ўвайшла ў свой час (XVIII стагоддзе) у класічную тройку галін улады, не атрымала яўнага фармальнага статусу ў якасці важнай разнавіднасці ўладнай дзейнасці, не зафіксавалася ў менталітэце, мы зараз мае такія праблемы, як дэінтэлектуалізацыя, абсурдызацыя, нізкі канцэптуальны ўзровень дзяржаўнай палітыкі, павышэнне пагрозы глабальнай катастрофы прыродакарыстання.

Рацыянальнае зерне ў гэтых развагах, безумоўна, прысутнічае.

Зянон і раней пісаў «канцэптуальныя» кнігі, часам – якасныя, часам – не вельмі, аднак упершыню гэтак падрабязна расказаў публіцы пра пажаданае, адмаўляючыся ад манаполіі на ідэі, не абмяжоўваючыся колам КХП-БНФ… Тлумачэнне тут можа быць простае. Пазняка прыхільнікі перамен чакалі ў Беларусі перад «выбарамі» 2001 г., 2006 г., 2010 г., дый нават у 2012 г., пасля серыі скандальных інтэрв’ю пра «грошы апазіцыі» са спасылкай на «крыніцы ў КДБ». Маўляў, «Трамп Пазняк прыйдзе – парадак навядзе». У 2015 г. яго ўжо мала хто чакаў – актывісты расчараваліся ў словах, за якімі не стаялі ўчынкі.

У траўні 2016 г. паплечнік Зянона па эміграцыі (таксама ўцёк у 1996 г.) намеснік старшыні Рады БНР Сяргей Н. з’ездзіў на «разведку» ў Мінск. Потым Н., відаць, далажыў «каму трэба», што няма перадумоў для рэалізацыі «Віленскага мемарандуму», падпісанага аж у лістападзе 2012 г. для чарговага «яднання апазіцыі», і неабходна шукаць новыя шляхі. Яму падказалі падзяліцца рэшткамі аўтарытэта з будучым «пераходным урадам» – так і з’явіўся новы «маніфест беларускага нацыяналізму».

Па сутнасці, праграма Пазняка і кампаніі змяшчае шэраг здаровых пажаданняў кшталту: «урад і ўлада Беларусі мусілі б прыкласьці максімум ініцыятывы, энэргіі і працы дзеля стварэньня Балтыйска-Чарнаморскай Супольнасьці Беларусі, Украіны, Латвіі і Летувы» (ці ж не пра тое гаварылася ў «Катлетах з мухамі» тры месяцы таму?), але таксама – ідэі наіўныя ды супярэчлівыя. Напрыклад: «Канцэпцыя стварэньня эфэктыўнага, дзейнага Беларускага войска і рэзэрвовай арміі будзе ўлічваць падыходы і вопыт структурнай пабудовы іншых арміяў сьвету (найперш Швайцарыі і Ізраіля)». Дык Швейцарыі, якая дзвесце гадоў не ваявала (выдаткі на абарону – менш за 1% ад валавага ўнутранага прадукта), ці ўсё ж Ізраіля, уцягнутага ў войны з моманту стварэння (выдаткі – 5-6% ад ВУП)?

У рыторыцы многіх беларускіх нацыяналістаў з 1990-х прысутнічае заклік браць прыклад з ізраільскіх яўрэяў – маўляў, яны мову адрадзілі, ад суседзяў адбіліся… Між тым Ганна Сурмач (якая таксама прыклала руку да «народнай праграмы») тады сама перасцерагала: «Сіянісцкі рух мае свае нацыянальныя інтарэсы, але іх прырода занадта адрознай ад беларускай… Сіянісцкі рух адлюстроўвае інтарэсы нацыі, якая рассеяна па свеце і якая толькі з 1947 года атрымала кавалак зямлі, на якім змагла стварыць сваю дзяржаву. У нас жа зусім іншая сітуацыя. Мы здавён мелі сваю тэрыторыю і дзяржаўнасць і страцілі апошнюю толькі на працягу двух стагоддзяў» (паводле зборніка Ю. Залоскі «Версіі», 1995). Зрэшты, асаблівай ізраілефіліі ў праграме 2017 г. няма. Прапаноўваецца «наладжваць эканамічныя стасункі» з самымі рознымі краінамі, у тым ліку «Ізраілем, Саудаўскай Арабіяй, Іранам». Як гэтыя кірункі спалучыць на практыцы, калі будзе гаворка пра маштабныя гешэфты, няясна. Беларусь замірыць Ізраіль з Іранам?

Цяжка адказаць, ці разлічана кніжачка перадусім на (патэнцыйных) спонсараў па-за межамі «сінявокай», або ўсё ж на тутэйшыя эліты. Калі слушны другі варыянт, то падзіўляе: а) тарашкевіца – амаль 10 гадоў таму яна была пераведзена ў катэгорыю экзотыкі, і сёлета адрасаваць выпускнікам беларускіх універсітэтаў «тарашкевічныя» тэксты – прыкладна тое, што пісаць па-руску з «яцямі» ды «ерамі» дзесьці ў 1927 г.; б) колькасць памылак друку (відаць, Лявон Баршчэўскі вычытваў праграму «на каленцы», у перапынку паміж некалькімі сваімі работамі).

Так ці іначай, праграму тэзісна перадрукавалі найбуйнейшыя электронныя выданні Беларусі, у тым ліку tut.by. Ледзь не рэкордны аб’ём каментаў (на 15:05 23.04.2017 – 2022!) сведчыць пра тое, што народ ссумаваўся па свежых ідэях – або тым, што выглядае як «свяжак» (папраўдзе, многае ў «Вольнай Беларусі» перагукаецца з канцэпцыямі БНФ 25-гадовай даўніны). Прынамсі публікацыя мае псіхатэрапеўтычны эфект: дагэтуль, нягледзячы на перамены да лепшага ў апошнія месяцы, мала хто ведае, куды рухацца, што правакуе песімізм у апанентаў «рэжыму». На фоне традыцыйнага самаедства па-беларуску (падчас апытання ад 09.03.2017 «На што Вы збіраецеся жыць у старасці?» звыш 38% адказалі «Думаю, да старасці не дажыву») канцэптуальная пустэча і пазёрства некаторых дзеячаў «апаізіцыі» не можа не насцярожваць. Паціснуў плячыма ад дзвюх навін пра Вольгу К…

Карацей, на сваёй пляцоўцы Зянон Станіслававіч папрацаваў нямарна, як бы я да яго ні ставіўся – а стаўлюся надзвычай скептычна з розных прычын (гераізацыя Пазняком Булак-Балаховіча, «наезд» на нябожчыка Булахава, скажэнне гісторыі Халакосту…) З другога боку, мне ўсё адно будуць бліжэйшыя тыя, хто побач, хто кудысьці-там-заклікае і дае парады не з «прыўкраснага далёка». Магчыма, Павел Севярынец, Валерый Шчукін або Юрый Шульган – не надта ўмелыя палітыкі, але я жыву з імі ў адным горадзе (нават у адным раёне), хаджу ў тыя самыя крамы… Яны хаця б застаюцца ў курсе лакальных праблем і дзеляць са мною адказнасць за лёс краіны.

Агулам жа ад мясцовага «палітыкуму» стаміўся; лягчэй жылося ў 2011–2014 гг., калі назіраў за ім толькі краем вока. Ды што паробіш, калі, як выпускнік франка-беларускага факультэта ЕГУ, 17 год таму атрымаў сертыфікат міжнароднага значэння?

Хоцькі-няхоцькі даводзіцца трымаць сябе ў форме, час ад часу практыкавацца на кошках на відных дзеячах беларускага адраджэння. Дзякуй і тым каментатарам з «Радыё Свабода», якія звяртаюцца да мяне з мілымі ўшчуваннямі, не дазваляючы «ўпасці ў спячку»: «Вы пастаянна ўводзіце людзей у зман. Гэта адбываецца выключна па адной прычыне – не валодаеце пытаньнямі па тых праблемах па якіх узяліся выказвацца. Здаецца, што шахматы – гэта самы даступны і бескрыўдны для вас занятак» (16.04.2017). Атрымліваючы такую рэакцыю, лішні раз пераконваешся, што правільнай дарогай крочым, таварышы…

У той жа час усведамляю, што для публікі я такі ж «блазен і цыркач», як i замежныя дабрадзеі. Што значная частка, калі не большасць, чытаючы пра палітыку, зверне ўвагу ў першую чаргу на прозвішча (Шрайбман, Рубінчык…), а сэнс напісанага адыйдзе ў іх на другі план. Чаго вартая «народная падтрымка» такога «мудрага» камента на тутбаі (арфаграфія аўтара захаваная): «Государство это територия на которой проживает определенный этнос и каторый должен быть представлен в руководящих и управляющих структурах. И запомните никакой Грузин еврей поляк находясь в руководстве на генетическом уровне не будет беспокоится о белорусе и его земле и это истина. Что мы и сейчас наблюдаем» (21.04.2017, +81-12). Але ў тым і фішка, што не для большасці пішу – галоўным чынам, для сябе. «Сам сабе рэжысёр» і крытык 🙂

* * *

Экскурсіі па яўрэйскіх мясцінах у рамках «Фэсту экскурсаводаў» гэтай вясной ладзяцца не толькі ў Мінску: у Гродне, напрыклад, такую экскурсію распрацаваў гісторык Андрэй Чарнякевіч («Габрэі Гародні: суседзі і ахвяры»), у Віцебску сёння пераняла эстафету Юлія Пухавіцкая («Яўрэйская спадчына Віцебска»). А вось і іншая на 100% добрая навіна: экс-міністр фінансаў Германіі, стаміўшыся ад трагікамедыі ва Украіне (да 2015 г. ён добрасумленна шукаў для краіны грошы), у 70 гадоў стаў комікам і выправіўся ў турнэ. Наводзіць на аптымістычныя думкі аб тым, што і «Вялікае беларускае шчасце» будзе куды прыстроіць на пенсіі… І няўжо нехта яшчэ наважыцца дакараць тутэйшага акцёра Яўгена Крыжаноўскага тым, што ён «лезе ў палітыку»? 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублікавана 24.04.2017  12:38

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (43)

Добрага чаго-та там! «Что мы знаем о лисе? Ничего! И то не все» (С). Што я, просты смяротны, не дасведчаны ў іспанскай мове, знаў пра Уга Чавеса да XXIV Міжнароднай кніжнай выставы ў Мінску, дзе мне ля венесуэльска-кубінска-эквадорскага стэнду ўручылі пару кніг, брашурку і буклецік?! Здагадваўся, што карані гэтага дзядзькі – у Чавусах, што на Магілёўшчыне (Беларусь жа – радзіма сланоў і мамантаў, а таксама чылійскага героя Дамейкі, дык чаму ёй не даць свету і прэзідэнта Венесуэлы? :)) А калі больш сур’ёзна, то прыпамінаў, што У. Чавес на піку сваёй славы ў 2006 г. прыязджаў у Мінск, што пазней, пасля яго смерці, у «маім» Фрунзенскім раёне адкрылі парк яго імя… Пагартаў «раздатачныя матэрыялы» не без цікавасці.

 

Адразу насцярожылі некаторыя дэталі. Па-першае, у кнізе 2016 г., аўтарам якой пазначаны Хасэ Багіяна, яго «пяру» належыць хіба 10–15% тэксту. Асноўная частка – матэрыялы таго самага Педра Артэгі Дыяса, падрыхтаваныя ў мінулым стагоддзі. Ну, мне, дапусцім, падабаецца твор Майсея Кульбака «Зельманцы», у свой час я пару старонак накрэмзаў пра гэты раман і яго аўтара – стаў бы выдаваць фаліянт пад назовам «Актуальнасць “Зельманцаў”…», уціскаючы туды ўвесь тэкст Кульбака і ставячы на вокладку сваё прозвішча? Не, я б пасаромеўся.

«Сакрэт фірмы» аказаўся просты: Х. Б. – не нейкі там графаман, а «Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Баліварыянскай Рэспублікі Венесуэла, віцэ-адмірал флота». Напэўна, такому важнаму чалавеку – можна. Тут я знянацку ўспомніў, як цяперашняя міністарка інфармацыі РБ у 2003 г. «прыбудавалася» да кнігі кандыдата філалагічных навук 2002 г., зрабіўшыся яе фармальнай сааўтаркай.

 

Розніца паміж зместам першай кнігі і другой – у спісах беларускіх выдаўцоў, правайдэраў ды інш., узятых з даведніка (правайдэры тыпу ТДА «Айчына» названы… «інтэрнэт-рэсурсамі»). Творчай працы, укладзенай у другую кнігу, не прыкмеціў: мо камусьці пашанцуе болей? Здаецца, тагачасная намміністра таксама лоўка скарыстала сваё службовае становішча.

Венесуэльцы вабяць чорнай вокладкай і бел-чырвоным слоганам: «Смерць тыраніі! Жыве свабода!» Больш за тое, ад імя віцэ-адмірала чытачам у пачатку кнігі задаюцца пытанні, быццам у «Маскве-2042» Уладзіміра Вайновіча. Помніце плакат у маскарэпаўскай лазні: «Ты змарнаваў лішнюю ражку?» Вось і ў пасла на с. 13: «Хіба мексіканец – не амерыканец? Хіба венесуэлец – не амерыканец?.. Тады чаму ж ты, паважаны чытач, не называеш іх амерыканцамі?» Гэта хто на што вучыўся: у маёй школе № 79 заўсёды ведалі, што Мексіка і Венесуэла знаходзяцца ў Амерыцы, адна ў Паўночнай, другая ў Паўднёвай… Карацей, прэтэнзіі да «паважанага чытача» вычварныя ад слова «зусім»; яго правасхадзіцельства ў поўным сэнсе «адкрывае Амерыку». Імкнецца зрабіць беларускіх чытачоў без віны вінаватымі, каб ямчэй маніпуляваць?

Хацеў бы звярнуць увагу і на «пячатку» ў правым ніжнім куце апалагетычнай кнігі «Наш Чавес». Там напісана (па-руску): «Кніга задарма. Продаж гэтай кнігі з’яўляецца контррэвалюцыйным актам». Я аж спалохаўся – прадаваць намеру не меў, ды раптам кніга сапсуецца, як потым тлумачыць венесуэльскаму КДБ, што незнарок?.. Але потым падумаў: калі што якое, то нашы доблесныя спецслужбы абароняць ад «доўгіх рэвалюцыйных рук» з Каракаса.

Зусім збянтэжылі звесткі пра бітву пры Карабоба 1821 г., дзе нібыта «было разгромлена пераможнае войска Напалеона Банапарта». Ізноў жа, мяне вучылі, што пасля Ватэрлоа (1815 г.) Напалеон І ні ў якіх бітвах не ўдзельнічаў… Не кажучы пра тое, што да «каланіяльнага прыгнёту з боку Іспаніі», ад якога вызвалілася Венесуэла, Францыя мела дужа ўскоснае дачыненне: лацінаамерыканцаў прыгнятаў кароль Фердынанд VII, з якім Банапарт зусім не сябраваў… Ну, камусьці закарцела прыцягнуць за вушы «агульныя рысы» ў гісторыі беларусаў і венесуэльцаў: маўляў, і тыя, і другія гнілі ў адных акопах пакутавалі ад Напалеона.

Напэўна, у «чавізме» былі і ёсць здаровыя элементы, аднак, гледзячы на друкаваную прадукцыю пасольстваў Венесуэлы ў РБ і РФ, гэтага не скажаш. Ужо згадвалася, што ў лютым 2017 г. паўднёваамерыканскія агітатары пашыралі брашуры cямігадовай даўніны.

У ліпені 2006 г. кіраўнік Венесуэлы «падчапіў» першага прэзідэнта РБ, раўналетка, на чэгеварскую рамантыку іхняга юнацтва. Паміж імі адбыўся такі дыялог. У. Чавес: «Мы ў Гаване, калі сустрэнемся, падпішам афіцыйны дакумент аб стварэнні змяшанай камісіі. Я б хацеў, каб мы з табой такі дакумент стварылі, як ваенную дырэктыву – з чоткім вызначэннем адказных, графікаў, падкамісій… А ў канцы напішам: “Радзіма або смерць!”» А. Лукашэнка: «Згодзен!»

Так, у другой палове 2000-х гг., на фоне адноснай эканамічнай стабільнасці, Беларусь магла сабе дазволіць геапалітычныя эксперыменты – заваёўваць плацдарм у Лацінскай Амерыцы праз Венесуэлу і г. д. – але, здаецца, усё даўно атавізьмъ. Паводле «Еўрарадыё», к сярэдзіне 2010-х з распрацоўкай радовішчаў нафты, дый з тавараабаротам, меліся вялікія праблемы. Пры ўсёй павазе да «Баліварыянскай рэвалюцыі», лепей бы афіцыйная Беларусь 10 год таму гэтак жа імпэтна мацавала сяброўскія адносіны з суседнімі краінамі, а то і ў 2017-м адбывалася, между протчым, туруканне з Літвой («У вас засталося мала суверэнітэту!» – «Самі вы дурні!»). Суседзям, магчыма, бракуе лацінаамерыканскага тэмпераменту ды харызмы, якую цэніць «галоўны хакеіст», але ж прадказальнасць – яна даражэйшая.

Дзейкаюць, гісторыя не мае ўмоўнага ладу… І ўсё-такі: што замінала адкрыць бязвізавы ўезд для развітых краін свету не цяпер, а тады, у 2000-х? Баяліся варожага ўплыву на стэрыльна-чысты «цэнтр Еўропы»? Усё роўна ж цяпер ліхаманкава даводзіцца шукаць дадатковыя сродкі, «пераабуваючыся ў палёце». За студзень 2017 г. валавы ўнутраны прадукт Беларусі ўпаў на 0,5% (за 2016 г. – на 2,6%). Цешыцца няма з чаго; я і не цешуся. Заўважу толькі, што ва Украіне намячаецца рост ВУП, актывізуецца вытворчасць, так што на месцы калегі Прэйгермана я б не выказваўся гэтак катэгарычна: «Да саюза з Украінай у нас няма перадумоў».

Тут нядаўна намеснік з адміністрацыі (п)рэзідэнта не без гордасці адказваў на заклік дэпутаткі Ганны Канапацкай адмяніць «антыдармаедскі» дэкрэт 2015 г.: «На прадпрыемствах Беларусі запаволілася цякучасць кадраў, былі запоўнены многія незапатрабаваныя раней вакансіі». У перакладзе з бюракрацкай на чалавечую гэта значыць: цяпер наёмныя работнікі яшчэ больш баяцца запярэчыць начальству, ідуць, куды скажуць… Адпаведнай становіцца і прадукцыйнасць працы ў РБ.

Не ведаю, якія маніторынгі наконт «падтрымкі» дэкрэта № 3 прадстаўнікамі «рэальнага сектару» ладзілі ў адміністрацыі, дый ці ладзілі ўвогуле. Як па мне, то пра многае гаворыць масавае галасаванне (+319-2) на talks.by за камент чытача ад 06.02.2017: «Трэба з 8 да 17 адбыць на працы? Чалавек адбудзе гэты час. Іменна адбудзе, ну і, магчыма, адпрацуе тыя 200 рублёў, якія вы яму плаціце. А можа, і скрадзе на 300. Дачакаецеся, што ў маторы пачнуць пясок сыпаць, а піламі камяні рэзаць».

Многіх работнікаў дэмаралізуе і тое, што выхад на пенсію для іх адкладваецца згодна з панскім указам 2016 г. Да таго ж летась служкі таварыша Напалеона чыноўнічкі рабілі празрыстыя намёкі, што падвышэнне пенсійнага ўзросту ў Беларусі на тры гады – гэта толькі пачатак. Каму ахвота паўтараць лёс каня Баксёра з класічнай казкі-антыўтопіі Джорджа Оруэла?.. Мазахістаў/мазахістак у Беларусі хапае, але каб яны пераважалі – з гэтым, бадай, не згаджуся.

Тым часам асобным маладым паўсюль у нас дарога. Па-свойму бліскучую кар’ерку робіць Наталля Эйсмант, якая нядоўга працавала акцёркай у музычным тэатры, потым гадоў восем вяла перадачы на БТ… У канцы 2014 г. яе прызначылі прэс-сакратаркай Лукашэнкі, і во ў пачатку 2017 г. паўнамоцтвы істотна пашыраюцца; калі верыць указу № 40, то Наталля будзе не толькі «языком», а і «вачыма» ды «вушамі» Рыгоравіча. Прывабная 33-гадовая дама ўвойдзе, умоўна, у сямёрку самых уплывовых дзяржаўных службоўцаў, хоць дагэтуль наўрад ці трапляла ў дваццатку.

Місія «прахадной пешкі» – тлумачэнне і прапаганда асноўных кірункаў унутранай і знешняй палітыкі… Не, хутчэй, прапаганда – на першым месцы; нездарма ж адна з асноўных задач чыноўніцы фармулюецца так: «фармаванне праз СМІ грамадскай думкі пра дзейнасць прэзідэнта».

Сумняюся, што ў акадэміі мастацтваў і на тэлебачанні давалі глыбокія веды ў сферы ўнутранай і знешняй палітыкі, дый менеджменту («каардынацыя дзейнасці буйных дзяржаўных СМІ»). Калі Н. Э. сапраўды «чалавек адказны», то лепей бы ёй элегантна адмовіцца ад новых паўнамоцтваў, а мо ад працы ў адміністрацыі ўвогуле… Кепска выйшла ў Наталлі нават арганізацыя «Вялікай Размовы з Прэзідэнтам» 03.02.2017; ну, якую «аналітычную і іншую інфармацыю пра дзейнасць дзяржаўных органаў» яна зможа рыхтаваць? Прэс-сакратары Ельцына і Пуціна, як бы да іх ні ставіцца, былі дыпламатамі, спецыяльна абучанымі людзьмі; адна з папярэдніц Эйсмант – кандыдаткай юрыдычных навук (Пяткевіч).

Калі абстрагавацца ад канспіралагічнай версіі, паводле якой Наталлю ўзвышаюць, каб потым рэзка скінуць, і ад непазбежных думак «пра гэта», то сэнс указа чытаецца так. Па-першае, экс-супрацоўніца БТ умее маляваць начальству прыгожыя карцінкі так, што апошняе верыць, што і народ у іх верыць (піяр, яшчэ больш піяру і лалітыкі, з Колем ці без…) На фоне працяглага крызісу, калі маршы ў Мінску і абласных цэнтрах супраць «падатку на дармаедства» прадвяшчаюць перамены, так хочацца адгарадзіцца ад праМблем! Па-другое, недалёкасць падначаленай часам бывае перавагай, гл. «феномен Псакі»: «З дапамогай некампетэнтнай Дж. Псакі дзяржаўны дэпартамент ЗША выйграваў час для поўнага аналізу той ці іншай сітуацыі… яны прапаноўвалі свету слухаць Псакі, словы якой усур’ёз не ўспрымаліся».

На жаль, у доўгатэрміновым перыядзе і густы піяр, і праявы недакампетэнтнасці гуляюць «на паніжэнне» краіны. А можа, насамрэч усё не так, як на самай справе, і першай асобе проста маркотна? У такім разе не дапамогуць ні прэс-сакратары, ні аналітыкі: лепей наняць блазна. Мяркую, Яўген Крыжаноўскі, які ведае звыш 1000 показак, не адмовіўся б пайсці на такую пасаду. Ці кандыдат філасофскіх навук Уладзімір Падгол – чым ён тут не блазен са сваёй «анексией» [sic]?

Ад сябе рэкамендую пацыенту патэнцыйнаму кліенту пачытаць зборнікі кандыдата гістарычных навук Льва Раманавіча Казлова: «Большой музей остроумия» (Мінск: АРТИ-ФЕКС, 1999), «З дазволу караля і вялікага князя» (Мінск: Галіяфы, 2016). Смешна й павучальна; хіба ў наступных серыях нешта працытуем.

І па-добраму пра міністра МУС Украіны. Яго можна і трэба ганіць за нераскрытыя забойствы Алеся Бузіны, Паўла Шарамета, за смяротную перастрэлку падначаленых у Княжычах, многае іншае, але ў гісторыі з Аляксандрам Лапшыным ён павёў сябе годна: адмовіў афіцыйнаму Азербайджану ў выдачы. Ды потым Лапшын апынуўся ў Абсурдыстане, дзе адзін міністр («унутраных спраў») не ўмее адрозніваць мух ад катлет, аліеўскія «хацелкі» ад запыту Інтэрпола… А іншы міністр («культуры») лічыць, што сваёй пастановай здольны вызначыць, якая суполка творчая, якая не. Чаво, СБП, заснаваны ў 1934 г., куды ўваходзяць усе самыя вядомыя пісьменнікі краіны? Не, куды яму да саюзa журналістаў!

* * *

Сёння атрымаў пісульку з мінінфармацыі, дзе А. Карлюкевіч (паказаны ў мінулай серыі) фактычна пацвердзіў наяўнасць цэнзуры на Мінскай кніжнай выставе: «Мелі месца спробы асобных экспанентаў выставіць у першы дзень на паліцы кнігі няпэўнага зместу, якія былі адразу спынены арганізатарамі выставы». Тое, што «пад раздачу» трапілі творы А. Бузіны, намеснік міністра не прызнаў, але і не абверг. Свежае слова ў юрыспрудэнцыі: «кнігі няпэўнага зместу»…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 21.02.2017  23:59

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (42)

Усім шалому з алэйхемам! Зласлівасць ды ідыятызм крочаць па Расіі, даючы метастазы ў заканадаўчых органах. Не паспеў сціхнуць скандал з Пятром Т., як вылез яшчэ адзін «прыгажун», дэпутат Віталь М. (у 1990-х памочнік разважлівай даследчыцы-палітыкіні Галіны Старавойтавай, якая заўжды агітавала за мірнае вырашэнне міжэтнічных канфліктаў; на жаль, сваё атачэнне пераканаць не здолела). М. выказаўся ў тым сэнсе, што актывісты (для ілюстрацыі выбраў акурат яўрэяў Барыса Вішнеўскага і Максіма Рэзніка), якія выступаюць супраць перадачы Ісакіеўскага сабора праваслаўнай царкве, – нашчадкі тых, хто варыў у катлах і аддаваў на ежу звярам першых хрысціян, etc. Потым, як і Т., прынёс прабачэнне, ухілістае і непераканаўчае.

У 2004 г., паназіраўшы за тым, як разгортваўся суд па справе «Обозревателя» (раённы суддзя пастанавіў, што гэтая мінская газета не абразіла дэпутата Валерыя Фралова, беспадстаўна запісаўшы яго ў антысеміты; здаецца, Фралоў, цяпер ужо нябожчык, не аспрэчыў рашэнне ў вышэйшых інстанцыях), я пакпіў у артыкуле для амерыканскага выдання: маўляў, быць антысемітам у Беларусі не ганебна. І меў падставы: на пачатку 2000-х нямала такога дабра, як Віталь М., сядзела сярод «лепшых людзей краіны». Найчасцей выступаў Сяргей К. з палаты прадстаўнікоў, чаго вартыя яго словы 2002 г.: «у нас славянская страна, а не еврейская и жидомасонская. Америка – полностью сионо-фашистское государство, теперь это надо сделать с Беларусью?.. Поэтому плевал я на все эти синагоги…».

Аднак трэба прызнаць, што шчырых юдафобаў хітруны з адміністрацыі прэзідэнта паступова павыціскалі з першых пазіцый, пазамянялі на «пластылін», людзей, гатовых сябраваць хоць з Ізраілем, хоць з Іранам, хоць з Суданам, абы грошы капалі. У Расіі ж, выглядае, тэндэнцыя процілеглая… Напэўна, у ліпені 2016 г. пераацаніў я памяркоўнасць расійцаў, калі пісаў пра «нястрашную Маскву». У 2017 г. нешта мнагавата сярод іх прыхільнікаў Сталіна, Івана Жахлівага, увогуле такіх, што кладуцца ў характарыстыку Леаніда Філатава з казкі пра Фядота-стральца: «Может, он и безопасный, но пущай за ним следят!». Калі верыць Аляксею Навальнаму – а ў гэтым выпадку яму няма прычын не верыць – то і хлуслівая лалітыка на ўсходзе квітнее.

Расійцам расійскае, а мне тут дагэтуль брыдка ад паводзін калісьці рэспектабельнай «Нашай Нівы» на фоне міжнароднага кніжнага кірмашу. Газетчыкі ўбачылі кнігі са «страшнымі» назвамі («Шырока прадстаўленыя кнігі ўжо нябожчыка Алеся Бузіны – «Вурдалак Тарас Шаўчэнка», «Саюз плуга і трызуба: як прыдумалі Украіну». Назвы гавораць самі за сябе»), прычапілі ім цэтлік «антыўкраінская літаратура», паскардзіліся… Гледзячы па ўсім, на наступны дзень, 09.02.2017, арганізатары кірмашу націснулі на прадаўцоў, каб тыя знялі «кніжкі сумнеўнага зместу», бо, маўляў, «у Беларусі ёсць спіс экстрэмісцкай літаратуры, забароненай» (якім бокам ён, напрыклад, да твораў Бузіны?) Аўтары «НН» яшчэ і пахваліліся, што пасля іх публікацыі кнігі прыбралі са стэндаў.

   

«Экстрэмісцкія» кнігі А. Бузіны (1969–2015). Забойцы аўтара дагэтуль не знойдзены.

У заметцы для ўкраінскага сайта я «па гарачых слядах» адзначыў, што ў Беларусі прыярытэт усё ж павінна мець Канстытуцыя, дзе ў арт. 33 сказана ясна: «Кожнаму гарантуецца свабода поглядаў, перакананняў і іх свабоднае выказванне. Ніхто не можа быць прымушаны да выказвання сваіх перакананняў або адмовы ад іх. Манапалізацыя сродкаў масавай інфармацыі дзяржавай, грамадскімі аб’яднаннямі або асобнымі грамадзянамі, а таксама цэнзура не дапускаюцца». Абзываць тое, што не падабаецца, «антылітаратурай», цешыцца з пазасудовай забароны – прамы шлях у 1937-ы, або, прынамсі, у 1958-ы, калі Пастарнака не чыталі, але асуджалі. Трэба сказаць, што ў апошнія дні выставы здаровыя глузды, здаецца, перамаглі, творы Бузіны вольна прадаваліся… Праўда, 12.02.2017 я не знайшоў яго кніг на «Белэкспа»; не падказала, дзе іх знайсці, і Іна Ч., намесніца гендырэктара фірмы-арганізатаркі, якая ўзяла 3 р. 50 к. за зборнік показак ад Крыжаноўскага.

Зразумела, «НН», дзе адны адчуваюць сябе на інфармацыйнай вайне, а другія імі маніпулююць, не змяніла сваёй пазіцыі, і ўжо праз дзень зноў стала ў позу «грамадскага абвінаваўцы»: «Антыбеларускім аўтарам “Рэгнума” выстаўлена мякчэйшае абвінавачанне». Нагадаю, Алімкін, Паўлавец, Шыптэнка сядзяць за свае публікацыі трэці месяц; суда, які прызнаў бы іх вінаватымі ў распальванні і г. д., не было. Некаторыя альтэрнатыўна адораныя «патрыёты» самасцвярджаліся за кошт вязняў у снежні 2016 г.; відаць, і ў лютым 2017 г. няма спакою ***банутым. Сітуацыя ўскладняецца тым, што амаль ніхто не ведае, якія менавіта публікацыі ставяцца ў віну кожнаму з падазраваных, але, напрыклад, артыкул эканаміста Сяргея Шыптэнкі ад 02.11.2016 змяшчаў тэзісы, у якіх нямала слушнага (перакладу з рускай):

Цягам 25 год незалежнасці ў Беларусі папросту праядалі савецкую спадчыну, пачынаючы з прамысловасці і сельскай гаспадаркі, канчаючы медыцынай і адукацыяй. Сёння настаў момант, калі ўжо немагчыма схаваць фатальнае адрахленне беларускай прамысловасці… Вядомыя ва ўсіх краінах былога СССР маркі тэлевізараў, грузавых аўтамабіляў, матацыклаў, веласіпедаў і іншых вырабаў, якія, здавалася б, лёгка можна было ператварыць у абноўленыя брэнды запатрабаваных сучасных тавараў, бясслаўна зыходзяць у мінулае.

Я не адвакат грамадзяніна Шыптэнкі, дый далёка не з усімі яго выказваннямі згодны (не думаю, што варта паглыбляць саюз з Расіяй дзеля «ўз’яднання штучна падзеленага народа» – хутчэй патрэбен хаўрус Беларусі з Літвой і Украінай), але адчуў у аналітыка боль за беларускую прамысловасць, за краіну ўвогуле… Дакажыце, што гэтага ў яго тэксце няма, «незалежнікі», ахвочыя да бюджэтных датацый.

Катэгарычна сцвярджаць, што А., П. і Ш. ні ў чым не вінаватыя, я на сёння не маю права, аднак вельмі верагодна, што іх справа высмактана з пальца. А што, калі «рэгнумаўцаў» апраўдаюць па ўсіх пунктах, і нехта з іх у сваю чаргу падасць у суд на зласціўцаў, якія віртуальна «білі нагамі» ляжачых вязняў? Так, «антыбеларускі аўтар» – дэ-юрэ, можа, і не абраза, але замах на дзелавую рэпутацыю, кажу як былы выкладчык курсу «Асновы права».

Перастаў пісаць у «Нашу Ніву» ў 2007 г., але яшчэ гадоў сем таму ў вольны час падказваў, як пазбегнуць непрыемнасцей. Пару разоў рэдакцыя прыслухоўвалася і мяняла зусім ужо скандальныя загалоўкі, за якія яе элементарна маглі прыцягнуць да адказнасці (у адным выпадку – БРСМ, у другім – не-помню-хто). Больш раіць гэтым людзям нічога не стану; хочацца камусьці быць «вершнікамі без галавы» – на здароўе.

Праблема яшчэ ў тым, што адна з канстант беларускага жыцця – мазахізм, які ў побыце выражаецца формуламі «чым горш, тым лепш», «мышы плакалі, калоліся, але працягвалі жэрці кактус». Хто слухаў гурт «Аліса», успомніць і трапнае: «Моё поколение чувствует боль, но снова ставит себя под плеть». Ад спаткання Сярэдзіча з Лукашэнкам, згаданага ў мінулай серыі, акурат мазахізмам і патыхае; не кажу нават пра асобныя ўчынкі нобелеўскай лаўрэаткі. З апошніх забаўных казусаў – абяцанка зноў запрасіць у свой інтэлектуальны клуб «філосафа» М., які ў снежні і студзені дэманстратыўна сыходзіў.

Пашыранасць з’явы і яе аднаўляльнасць, напэўна, звязана з наяўнасцю ў сем’ях мноства «хатніх тыранаў», асабліва п’яніц, і сузалежных ад іх партнёраў. Мяркую, аналагічная песня ў Расіі (дзе, кажуць, зроблены рашучыя захады па легалізацыі сямейнага гвалту), і нездарма ж Алесь Бузіна пісаў, што «Расія – гэта краіна садамазахізму». Калі заглыбіцца ў этымалогію, то граф Захер-Мазох – ён родам з Усходняй Еўропы, са Львова… Ды мне бліжэй тое, што адбываецца ў краіне Тутэйшыі.

Лішне казаць, што ахвяра мазахізму, якая імкнецца вылезці з яго цянётаў, часцяком кідаецца ў садызм. Ці не тут крыніца паводзін хлопца з сякерай і бензапілой, якога вось-вось асудзяць у Мінску? Паводле маіх суб’ектыўных уражанняў, нармальныя чалавечыя адносіны, пабудаваныя на эмпатыі, даверы, узаемапавазе, сустракаюцца ўсё радзей. Гэта, дарэчы, адна з прычын, чаму ў мяне знікла ахвота займацца грамадскай дзейнасцю: інтарэсанты ў Беларусі або займаліся самапрыніжэннем («разжуй нам усё і вядзі, а мы мала што разумеем»), або імкнуліся падпарадкаваць і прынізіць («прыйдзі-папрацуй, а навошта – не твая справа»).

Не бяруся казаць, што ўсе ўдзельніцы скандальнага чэмпіянату свету сярод жанчын у Іране (пачаўся 10.02.2017) паехалі туды праз мазахісцкія схільнасці – заўсёды хапала і цалкам цынічных дам, якім абы грошы – аднак доля віктымнасці ў тых, хто згадзіўся гуляць у шахматы ў хіджабах, безумоўна, прысутнічае. Наколькі ведаю, толькі амерыканка Назі Паікідзэ і ўкраінка Марыя Музычук (экс-чэмпіёнка свету) рашуча адмовіліся выступаць у хустах мусульманскага стылю, а дзясяткі шахматыстак з усіх кантынентаў плюс суддзя з Беларусі паддаліся на прынаду. Калі б гэта было таварыскае спаборніцтва – справа іншая, асабістая, а тут жа афіцыйны чэмпіянат пад эгідай сусветнай федэрацыі, якая быццам бы «адпрэчвае дыскрымінацыю па нацыянальных, палітычных, расавых, сацыяльных або рэлігійных прычынах»… 17 тыс. подпісаў пад пратэстам не змусілі ФІДЭ адмовіцца ад ганебнай імпрэзы.

М. Музычук (злева) і чэмпіёнка ЗША Н. Паікідзэ-Барнс.

У шахматы даўно вырашыў гуляць толькі як аматар, і сёлета яшчэ раз пераканаўся ў слушнасці свайго шляху: сёння прымушаюць жанчын закрываць валасы ў турнірнай зале (не ў мячэці!), заўтра прапануюць мужчынам замацаваць у носе кальцо, бо ў якой-небудзь афрыканскай краіне так прынята… Нават таталітарны Савецкі Саюз у 1930-х гадах, ладзячы міжнародныя турніры за свае грошы, не патрабаваў ад замежнікаў, каб яны надзявалі ў час гульні будзёнаўкі або махалі сцяжкамі з сярпом і молатам.

* * *

Апошнія два месяцы ў адміністрацыі Лукашэнкі спрэс перастаноўкі: замянілі медыка Косінца на інжынерку-вадаправодчыцу Качанаву, першым яе намеснікам паставілі Рыжанкова-малодшага, каторы ў канцы 1990-х служыў у пасольстве Беларусі ў Ізраілі, аднак мала чым запомніўся, зволілі намесніка Бузоўскага («мудры эксперт» Раман Я. за пару дзён да звальнення Б. прадказваў рост палітычнай вагі «маладога ідэолага рэжыму»…) Усё гэта cамо па сабе мяне турбуе; ліхаманкавыя, cупярэчлівыя крокі ўрадоўцаў – 11.02.2017 спярша абвясцілі пра высылку з Беларусі ўкраінскага літаратара Сяргея Жадана, праз некалькі гадзін скасавалі сваё рашэнне – пацвярджаюць, што давяраць «новым тварам» няма падстаў. Адбываецца соўганне напарсткамі перад вачыма наіўных, якія і на 23-м годзе кіравання вераць у «добрых чыноўнікаў»… Хіба для таго кіраўнікам адміністрацыі і «дэкрэт № 3», каб паказаць сваю «дабрыню» – узяць спраўкі ды вызваліць бедакоў ад збору на «дармаедства»?! (Амаль паводле Някрасава: «И – недоимку дарю!..»)

Злева направа: Р. Барадулін, Г. Рэлес, А. Карлюкевіч.

Тым не менш пабуду на хвілю наіўным і я. У снежні 2016 г. хваля вынесла наверх краязнаўцу, літаратара Алеся Карлюкевіча, экс-рэдактара «Чырвонай змены» і «Звязды» – ён стаў намеснікам міністра інфармацыі. У 2003 г. Рыгор Барадулін, светлая яму памяць, нахвальваў мне Карлюкевіча. Зважаючы на яго ранейшыя публікацыі, А. К. мае пэўны сантымент да яўрэйскага пісьменства (браў інтэрв’ю ў Гірша Рэлеса) і моваў. Не пацярпела б дзяржава сінявокая, калі б пры падтрымцы міністэрства ў ёй выйшаў, напрыклад, зборнік ідышных вершаў аўтарства кагосьці з ураджэнцаў Беларусі, таго ж Фелікса Баторына, які ў інтэрв’ю А. К. чамусь ператварыўся ў іўрытамоўнага паэта. Паведамляюць, што «ідыш вяртаецца ва Украіну», а мінкультуры колькі год таму падтрымала выхад вялікага ідыш-украінскага слоўніка. Чым Беларусь горшая? 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.02.2017  22:39

 

КНІЖНАЯ ВЫСТАЎКА, МІНСК (фоты) / BOOK EXHIBITION IN MINSK (photos)

Паводле афіцыйнай справаздачы, прыкладна 55 тыс. гасцей наведалі XXIV Міжнародную кніжную выставу-кірмаш у Мінску (8-12 лютага 2017 г.). Прадстаўнікі амаль 30 краін узялі ўдзел у 300 імпрэзах.

Ассording to an official statement, about 55,000 guests visited XXIV International Book Exhibition in Minsk (February 8-12, 2017). Representatives from almost 30 countries took part in 300 events.

Дзе адбывалася / Where it happened

Беларусы прапануюць пайсці шляхам Скарыны – папрацаваць на “ягоным” варштаце, як 500 год таму

У рускіх – свая праўда?

Ізраіль напіраў на юбілей усталявання дыпадносін з Беларуссю

Ізраільскі культурны цэнтр вабіў вісячымі садамі Семіраміды яўрэйскімі літарамі i экранам

Адна з гаспадынь ізраільскага стэнда Святлана Паперная. Наракала на стому, але ўсё расказала-паказала 🙂

І Бялік, і героі Сабібора, і “жывая азбука”… Вось новай кнігі мінчука Фелікса Хаймовіча (вершы на ідышы, выйшлі ў Ізраілі летась), на жаль, не было.

Купіў за 8 р. зборнічак смяхотных вершаў Рэнаты Мухі (Мінск: МЕТ, 2014)

Намалюй балярыну – адчуй сябе юнай ізраільцянкай 🙂

“Ізраільская літаратура па-беларуску”: “Ідыш-беларускі слоўнік” А. Астравуха (Мінск, 2008), “Зельманцы” М. Кульбака (Мінск, 2015)… Здавалася б, пры чым тут Дзяржава Ізраіль?..

Квазідзяржавы таксама мелі права голасу – як жа не распавесці urbi et orbi пра “дзядзю Яшу” і сіянісцкія хітрыкі!

Дзве дзяўчыны ля экспазіцыі пасольства Ірана – адна ў хіджабе, другая без. Значыць, можна!?

Азербайджан самаўхіліўся, дарэмна туды Лапшына выдалі… Украінцы, дарэчы, таксама 11.02.2017 закрылі свой павільён – на знак пратэсту супраць рашэння аб дэпартацыі з Мінска пісьменніка Сяргея Жадана (зрэшты, адмененага ў той жа дзень)

Прадстаўнік Венесуэлы (ці Кубы?) выбраў стыль “мілітары”

Коміксы з брашуры 2010 г. пра поспехі Венесуэльскай рэвалюцыі. 10.02.2017 раздавалася задарма

Выдавец Зміцер Колас “забівае цвікі мікраскопам”: на рэалізацыі ў яго сядзіць Лявон Баршчэўскі, экс-дэпутат Вярхоўнага Савета, кандыдат філалагічных навук

Выдавецтва Андрэя Янушкевіча агітуе набываць “зомбі-хорар” пра Міхала Клеафаса Агінскага і новы твор Людмілы Рублеўскай

Уласна Людміла Рублеўская, вялікая пісьменніца зямлі беларускай (у цэнтры)

Міхаіл Мясніковіч (у цэнтры) ля італьянскага стэнда вяшчаў пра добрыя адносіны Беларусі і Італіі. Побач – Лілія Ананіч, “ганаровая цэнзарка” выставы краіны

Яшчэ адзін Міша, нават больш сімпатычны

Да гледачоў крадзецца паэт Навум Гальпяровіч. Далей на здымку – Алена Масла і маладая пісьменніца Ксенія Шт.

 

Аўтограф ад Ксеніі

І яшчэ адзін аўтограф – ад палітызаванага гумарыста Яўгена Крыжаноўскага. Сфоткаў бы яго самога, ды агонь патух батарэйка разрадзілася…

Падрыхтаваў В. Р.

Апублiкавана 12.02.2017  21:06