Tag Archives: «День Воли» в Минске

В. Рубінчык. Безназоўнае-2

Дзень добры, для каго ён добры! Чарговы «так сабе» тэксцік. Магчыма, ён і глядзеўся б лепей у фармаце відэадыскусіі, але я, на жаль ці на шчасце, не даспеў да таго, каб стаць: а) медыягладыятарам; б) бясплатным медыягладыятарам.

Тым не менш дазволю сабе нагадаць інтарэсант(к)ам, што ўлетку 2019 г. зарэгістраваў ютуб-канальчык, дзе цяпер амаль 18 відэа рознай якасці і даўжыні. Яны чакаюць на вашы прагляды, каменты. Напрыклад – вось яна, рэальная Шчучыншчына:

Чытач(к)ам, упэўненым, што мінулым разам я напісаў нешта не тое пра 100-годдзе БНР і дзейнасць Паўла Белавуса. Прапаную цікавыя ўрыўкі з кнігі «Беларускі Данбас» (аўтары – Кацярына Андрэева, Ігар Ільяш, 2020) у перакладзе з рускай:

Жорсткае задушэнне пратэстаў недармаедаў [у 2017 г.] і сфабрыкаваная «справа патрыётаў» зусім не паставілі крыж на прымірэнчым курсе. Гэты курс набіраў папулярнасць, нягледзячы ні на што. Праз год пасля таго, як па Мінску гойсалі аўтаматчыкі і раз’язджалі армейскія бронемашыны, галоўнай імпрэзай у дзень стагоддзя БНР стане не акцыя пратэсту, а святочны канцэрт з фудкортамі. Канцэрт (які атрымае назву «Свята незалежнасці») будзе санкцыянаваны ўладамі, пройдзе каля Опернага тэатра і збярэ амаль трыццаць тысяч гасцей. Мерапрыемства, без аніякіх сумневаў, было вельмі паспяховым, насамрэч святочным і патрыятычным. Але паралельна больш за сто чалавек будуць стаяць тварам да сцяны – так скончыцца спроба правесці мітынг пратэсту ў Дзень Волі. Больш за тое, нават гасцей «Свята незалежнасці», якія пасмеюць пакідаць канцэрт з нацыянальнымі сцягамі, АМАП будзе адлоўліваць на вуліцы і кідаць у аўтазакі. Нічога незвычайнага для Беларусі ў гэтым, здавалася б, няма. За выняткам адной акалічнасці: ініцыятыва правядзення паралельнага несанкцыянаванага мітынгу была паддадзена масаваму цкаванню з боку прыхільнікаў канцэрту. А больш за сотню адвольных жорсткіх затрыманняў прайшлі амаль незаўважанымі – галоўнай падзеяй дня ўсё роўна стаў святочны канцэрт каля Опернага тэатра. Культавая для нацыянальна-дэмакратычных сіл дата – Дзень Волі 25 сакавіка – упершыню за 22 гады пазбавілася акрэсленых пратэстных аспектаў. І ў 2019-м гэтыя аспекты не вернуцца.

Усё гэта было сведчаннем глыбокіх тэктанічных зрухаў у свядомасці беларускага грамадства. Адгэтуль ледзь не кожная спроба несанкцыянаваных пратэстаў набывала кляймо маргінальнасці і правакатарства… Каб стаць вядомым як «радыкал», зусім не трэба было рыхтаваць рэвалюцыю і запасацца «кактэйлямі Молатава». Досыць было заклікаць на несанкцыянаваны (няхай і абсалютна мірны) мітынг, шэсце або хаця б пікет. «Памяркоўныя» ж сыходзілі з таго, што варта пазбягаць прамых канфліктаў з уладамі і дзейнічаць толькі ў дазволеных рамках, каб унікнуць бессэнсоўных ахвяр. Гэткі ход думак пасля 2014 года паступова запанаваў.

Ясная рэч, бальшыня прыхільнікаў канструктыўнай (я б узяў гэтае слова ў двукоссе – В. Р.) пазіцыі прытрымліваліся названых перакананняў цалкам шчыра. Але гэтак жа відавочна, што маргіналізацыя пратэстнага руху была на руку рэжыму Лукашэнкі.

Дарэчы, Кацярына Андрэева разам з аператаркай Дар’яй Чульцовай была кінута за краты за дзёрзкі лістападаўскі стрым з «Плошчы Перамен», а яе з мужам кнігу ўлады РБ, падобна, рыхтуюцца ўнесці ў спіс «экстрэмісцкай літаратуры»: журналіста Рамана Васюковіча цягнуць да судовай адказнасці за яе перавозку. Таму, дый не толькі таму, – спяшайцеся чытаць і/або замаўляць (напрыклад, тут). Адзначу, што да тэлеканала «Белсат» здаўна стаўлюся насцярожана, але некаторыя яго карэспандэнты – малойцы.

Ілюстрацыя адсюль

Колькасць палітзняволеных у Беларусі набліжаецца да 300; мінімум адзін з іх (Ігар Лосік) ужо, выглядае, ні на кога і ні на што не спадзяецца… У ліпені 2020 г. я падзяліўся назіраннямі не без прагнастычных матываў:

Заходнія эліты, як паказвае практыка, усё часцей імкнуцца да Realpolitik. Іначай кажучы, панаракаюць на «недэмакратычнасць» выбараў, пагрозяць пальцам, можа быць, увядуць палавінчатыя санкцыі (як у пачатку 2011 г.), але «ўсё» не будзе адсунута «на гады», а галоўнае, не закрыюцца рынкі збыту і крэдытныя ліні… Калі гаварыць пра Трампа і яго атачэнне, яны не будуць рабіць рэзкіх рухаў перад выбарамі ў ЗША (дамовіліся ў пачатку 2020 г. з Лукашэнкам пра абмен пасламі – дык дамовіліся). Агулам, праз COVID-19 і гарадскія бунты амерыканскаму ўраду зараз і ў бліжэйшы час – яўна не да беларускіх пытанняў.

Цяпер, праз 8 месяцаў, магу сцвярджаць, што прагнозы ў цэлым спраўджваюцца. Пасол ЗША у Беларусі быў прызначаны ў снежні 2020 г. (з Джулі Фішар на пачатку лютага 2021 г. сустракалася Святлана Ціханоўская; няясна, што вырашылі дзве шляхетныя дамы, апрача таго, што кантакты трэба працягваць). Украіна – нягледзячы на баявую рыторыку – супрацоўнічае з Беларуссю эканамічна, купляе электраэнэргію. Дый тая ж Германія не вельмі згортвае супрацу: «15 студзеня 2021 г. адбыўся Навагодні Прыём Прадстаўніцтва нямецкай эканомікі (ПНЭ) ў Рэспубліцы Беларусь».

Яшчэ пасольства ЗША ў РБ адзначыла ў твітары 04.02.2021: «Злучаныя Штаты прадоўжаць выступаць за тых людзей у Беларусі і ва ўсім свеце, якія сутыкаюцца з велізарнай жорсткасцю, рэалізуючы свае фундаментальныя свабоды» (тут я наўмысна імітую бюракратычны слэнг; «Еўрарадыё» пераклала словы пасольства больш літаратурна, але менш дакладна). Вось толькі пяць тыдняў, якія мінулі пасля векапомных сустрэч «Фішар-Латушка» і «Фішар-Ціханоўская», не прынеслі палёгкі апанентам рэжыму ў Беларусі… 🙁 Абвінаваўчымі прысудамі скончыліся справы Кацярыны Андрэевай & Дар’і Чульцовай, Кацярыны Барысевіч & Арцёма Cарокіна, шытыя збольшага «белымі ніткамі», пакінуты без змен у абласным судзе даволі жорсткі вырак смаргонскаму прадпрымальніку Рамуальду Улану. Днямі следства прадоўжыла (да 8-9 мая) тэрміны ўтрымання пад вартай Максіма Знака & Марыі Калеснікавай. І г. д.

М. Калеснікава і М. Знак 

Крыху пра іншае. Ад самага пачатку яго прэзідэнцкай кар’еры Лукашэнку закідвалі нелюбоў да яўрэяў. Учынкі «самога» (напрыклад, у 2007-м, 2015-м), замалоты яго прапагандыстаў у апошні год як бы намякаюць, што папрокі не былі зусім беспадстаўныя, і вось «Еўрарадыё» падрыхтавала матэрыял «“Гэты поц зламаўся”: беларуская прапаганда не грэбуе антысемітызмам» (09.03.2021). Усё б нічога, ды многія прыклады прыцягнуты за вушы… Асабліва праблематычным выглядае раздзельчык «Гешэфт як сімвал зла» («Асобная “любоў” як у афіцыйных прапагандыстаў, так і ў нібыта ананімных тэлеграм-каналаў — да слова “гешэфт”. Гэта слова з ідыш, якое азначае выгадную здзелку… Гэта слова з відавочным падтэкстам выкарыстаў і памочнік Лукашэнкі Валерый Бельскі: “У Telegram-каналаў, якія выраслі на публікацыі матэрыялаў правакацыйнага, антыдзяржаўнага зместу, цяпер выдатны гешэфт”»).

Хоць рэжце, не скемлю, з якога перапуду ў апошнім сказе быў заўважаны «відавочны» падтэкст. Алена Ціхановіч паведамляла гадоў 20 таму ў «Слоўніку Свабоды»:

Гешэфты — асноўны занятак гандляроў, перакупшчыкаў. Зрэшты, гэта шырэй, чым гандаль — любыя зьдзелкі, у аснове якіх — асабісты інтарэс. Слова, якое апярэдзіла англамоўны «бізнэс», — запазычанае зь нямецкай і асвоенае найперш беларускімі габрэямі. Гешэфт мае адценьне сакрэтнасьці — дасьведчаныя дзялкі вядуць свае справы не афішуючы іх, негалосна, з хітрымі манэўрамі, з лабавой ці абходнай тактыкай. Прадаць за тое, за што купіў, — ня бізнэс. Зрабіць добры гешэфт — мастацтва… Найбольш выгадныя гешэфты цяпер робяцца палітычнымі мэтадамі.

Cлова «гешэфт» (далёка не самае абразлівае ў беларускай мове) даўно не адсылае ў працэсе камунікацыі найперш да ідышу і яўрэяў… «Буферная РБ выгадная і Крамлю, і Захаду – і як дыпламатычная пляцоўка, і як своеасаблівая афшорная зона для розных гешэфтаў», – пісаў я ў кастрычніку 2018 г.; чамусь ніхто не ўбачыў у гэтым сказе прыхаванага антысемітызму 🙂 Як і ў прымаўцы, некалі запісанай Рыгорам Барадуліным: «Дзе шэпты, там і гешэфты».

Калі больш сур’ёзна, то з пачатку 2000-х заўважаю дзіўную тэндэнцыю: «эксперты» ўсё часцей корпаюцца ў сімвалічных «антыяўрэйскіх актах», часцяком надуманых, кшталту продажу маечак з надпісам «Holocoste» на Нямізе ў 2017 г. або дзейнасці капелы «Жыдовачка» ў Барысаве. Разам з тым рэальныя праявы юдафобіі ды іншых фобій адступаюць на задні план… Зрэшты, у «грамадстве-спектаклі» наўрад ці можа быць інакш; у любым разе, лягчэй бараніць яўрэяў ад слова «жыд» або цёмнаскурых людзей ад слова «негрыта», чым рэальна ўкладвацца ў развіццё яўрэйскай або афраамерыканскай культуркі. Беларусь не аддзелена ад свету «жалезнай заслонай»; даведзеная да абсурду паліткарэктнасць мае прыхільнікаў і ў нашых краях.

* * *

Сёння зволены начальнік Следчага камітэта Беларусі Іван Наскевіч – мажліва, за тое, што ў лістападзе 2020 г. дапамог сесці ў лужыну «галоўнаму начальніку» (спярша СК, а потым Лукашэнка заяўлялі на публіку, што збіты 11.11.2020 Раман Бандарэнка быў п’яны). На месца Наскевіча прызначылі выхадца з КДБ. Ракіроўкі вышэйшых чыноў мяне мала хвалююць, але, раз ёсць нагода, звярну ўвагу на кур’ёз. Савецкі раённы аддзел Следчага камітэта па г. Мінску знаходзіцца па адрасе вул. Крапоткіна, 47, на тэрыторыі раёна… Цэнтральнага.

Шо, так можна было? Не, напэўна, закон гэткую «інтэрвенцыю» не забараняе, але дзіўнавата ўсё ж, што кіраўнікі Савецкага раёна не адшукалі на двух дзясятках квадратных кіламетраў памяшкання для «асоба важнай» установы! На месцы адміністрацыі Цэнтральнага раёна я б, турнуўшы людзей у пагонах, вярнуў у будынак ля трамвайнай лініі дзіцячую паліклініку, дзе яна і змяшчалася гадоў 25-30 таму. Гэта праўда, што высяляць следчых – «хлопотное дельце» (С); прасцей, вядома, змагацца з ды-джэямі ды графіці…

Агулам, нялішне паразважаць, а ці патрэбны народу Беларусі Следчы камітэт, які зрабіў берасцейца Генадзя Шутава вінаватым у тым, што яго забілі 11.08.2020? Жылі ж мы да 2012 года без гэтага ведамства – неяк выстарчала МУС, КДБ, пракуратуры, камітэта дзяржкантролю… Калі ўсё ж дапусціць, што СК патрэбны, застаюцца сумневы ў тым, што ён не мог бы абысціся без раённых прадстаўніцтваў, прынамсі ў Мінску. Стваралася новае ведамства ў 2011 г. як «мазгавы штаб» сілавікоў; ergo, для яго важнейшая канцэнтрацыя сіл, а не шматлікасць офісаў (для спраў лакальнага маштабу існуюць раённыя аддзелы ўнутраных спраў з участковымі).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.03.2021  20:53

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (99)

Шалом у перадюбілейным выпуску! 2019-ы ў мяне пачаўся няблага, чаго і ўсім зычу. Удалося, напрыклад, прыцягнуць увагу да недакладнасці ў аўтаінфарматары 33-га сталічнага тралейбуса 🙂 Абвяшчалі «наступны прыпынак – “Альшанская”» замест «Альшэўскага». Вось вы смяецеся, а хтосьці мог і прапусціць момант выхаду. Цяпер усё выпраўлена. Курыце адказ гендырэктара «Мінсктранса»:

4 студзеня зайшоў на старонку Эдуарда Лімонава ў «Жывым журнале». Як бы ні ставіцца да поглядаў «Эдзічкі», пісьменнік ён моцны, таму пачытваю яго новыя запісы (папраўдзе, у іх ужо малавата новага, чалавеку 76-ы год, пачаў паўтарацца і паліць «з гарматы па вераб’ях», але ўсё ж). І вось на што наткнуўся:

«Памылка 451. На тэрыторыі вашай краіны прагляд гэтай старонкі забаронены органамі ўлады». Дарэчы, ацаніце нумар памылкі: адразу асацыяцыі з неўміручым творам Рэя Брэдберы…

У тую ж пятніцу напейсаў у мінінфарм РБ ліст з пытаннем: «Ваша справа?» У наступныя дні лімонаўская старонка то адкрывалася, то не. Сёння, 15.01.2019, першы намеснік міністра П. М. Лёгкі адгукнуўся на мой зварот: «…рашэння аб абмежаванні доступу да інтэрнэт-рэсурсу https://limonov-eduard.livejournal.com/ не прымалася. Дадзены сайт знаходзіцца ў адкрытым доступе» (no explanation). Ну, дзякуй і за тое – магчыма, было нейкае непаразуменне, звязанае з перыядам святаў.

Партыя НГ (не блытаць з Новым годам) замяніла-такі ў статуце «лёсаванне» на слушнае «галасаванне». А вось адна маленькая, але гордая птушка федэрацыя выпраўляць свае касякі, так разумею, не збіраецца. Віктар Д. Купрэйчык, памерлы ў маі 2017 г., на сайце БФШ па-ранейшаму ў спісе тых, хто павінен заплаціць унёскі за 2018 і 2019 гады. Праўда, перанеслі яго прозвішча з 535-га месца на 541-е.

Рэха 2018-га: увосень была прызначана спецдакладчыца ААН па правах чалавека ў Беларусі Анаіс Марын. З ейным жа ўдзелам у лістападзе 2018 г. пры падтрымцы NED выйшаў «аналітычны артыкул», даступны на сайце «Сhatham House». Гэты «дом» – інстытут міжнародных адносін, што з 1920 г. базуецца ў Лондане; «фабрыка думкі», да якой, апрыёры, прыслухоўваюцца еўрапейскія палітыкі.

Пачытаў частку, што тычыцца Сінявокай (с. 20-28). Пашкадаваў, што артыкул-рэкамендацыя слаба стасуецца з прыўкраснай місіяй інстытута: «Спрыяць пабудове ўстойліва-бяспечнага, квітнеючага і справядлівага свету шляхам інфарматыўных дэбатаў, незалежнага аналізу, новых ідэй адносна палітычных крокаў…» Дый з тым, што А. Марын казала ў 2013 г.: «Для новых ідэй неабходна задзейнічаць новыя мазгі з Беларусі».

Такое ўражанне часам, што ўплывовым заходнім людзям не проста ўсё роўна, што тут у нас дзеецца з абарыгенамі (гл. для ілюстрацыі «Барвовы востраў» Міхаіла Булгакава), што яны не толькі «здалі» краіну аднаму клану ў 1996 г. (версія 2016 г.), а і зацікаўлены ў палітычнай дэградацыі нашых палестын… Напрыклад, каб было чым палохаць свой электарат. Іначай цяжка зразумець, чаму «Захад» цягам гадоў ходзіць па коле (санкцыі – аслабленне санкцый – грантавая падтрымка «грамадзянскай супольнасці» і/або ўрадавых структур – тлумачэнні, чаму нічога не выйшла, нараканні на «нечаканую жорсткасць» рэжыму і пад.).

Пасля 2014 г., праўда, з’явілася новая цацка: барацьба з расійскім уплывам, дзеля гэтай мэты і падрыхтаваны тэкст А. Марын & Co. Канкрэтна, рэкамендуецца падтрымка Захадам «мяккай беларусізацыі» – розных вышываначных фэстаў, спеўных сходаў etc. Вядома, я не супраць падобных ініцыятыў, асабліва калі яны ідуць «знізу», але будзьма рэалістамі: усё гэта не тычыцца размеркавання ўладных рэсурсаў. Наадварот, альтэрнатыўныя сілы выціскаюцца ў сімвалічнае поле, а то і ў «гета», адкуль ім нялёгка выбрацца. Што характэрна, святкаванне дня Волі 25.03.2018, якое хваляць аўтары, аптымістычна ацэньваючы колькасць прысутных як «мінімум 30 тыс.», ладзілася пад жорсткім кантролем спецслужбаў – і, насуперак дакладу (с. 22), няможна было ў той дзень па вуліцах вольна хадзіць з бел-чырвонымі сцягамі. Чытаем: «На вуліцы Няміга ў цэнтры Менска людзі ў цывільным пачалі кропкава «адлоўліваць» мінакоў, якія трымаюць нацыянальную сімволіку — стужкі, сцяжкі, балонікі». Не кажучы пра такую «драбязу», як затрыманне каля 50 чалавек на пл. Я. Коласа…

Агулам, палітычнае вымярэнне ідэі «сёння мы вольныя на гэтым абмежаваным лапіку, а заўтра – у маштабе ўсёй краіны» ў Беларусі не працуе. Сам чуў, як гэткія лозунгі агучваў лідар БНФ Вінцук Вячорка яшчэ ўвосень 2000 г., калі ў сталічным парку Дружбы народаў ладзіліся пратэсты супраць выбараў у палату прадстаўнікоў, – ну і дзе цяпер той Вячорка? Або сёй-той разглядаў як «рэпетыцыю» жалюгодны захоп пратэстоўцамі часткі (нават не ўсёй) Кастрычніцкай плошчы ў сакавіку 2006 г. Колькі соцень чалавек дзяжурылі тамака некалькі дзён, ды пратэст на раз-два «садзьмуўся» пасля разгону. Было шмат гучных слоў кшталту «Мы ўзялі адказнасьць за Плошчу, мы гатовыя ўзяць адказнасьць за Краіну», а потым – як заўсёды.

Даследчыкі наіўна мяркуюць (хутчэй, імітуюць наіўнасць): «мяккая беларусізацыя» памысная ўжо праз тое, што дапаможа аддзяліць Беларусь ад недэмакратычнай Расіі… Не жадаючы прыкмячаць «даважку»: абуджэння этнанацыяналізму і схільнасці многіх «новых нацыяналістаў» да hate speech, ксенафобіі, гераізацыі сумнеўных гістарычных персанажаў… Усё гэта яскрава праявілася ў пачатку-сярэдзіне 2018 г., напярэдадні адзначэння «Дня Волі» і ў час «абароны Курапатаў», а першыя ластаўкі прыляцелі шчэ ў 2014 г. (выхад маладафронтаўцаў на публіку з партрэтамі Булак-Балаховіча і Шухевіча) і ў 2016 г. («раскрутка» Пальчыса з ягонай схільнасцю да гвалту, дэманізацыя «рэгнумаўцаў»).

Мне хацелася б верыць, што этнічны нацыяналізм здольны да самаабмежавання, што энергію можна скіраваць у мірнае рэчышча і ў «інфраструктуру» (long-term infrastructure), што ён перарасце ў грамадзянскі, аднак, трохі ведаючы ягоных фронтмэнаў, вельмі сумняюся. Дух парламентарызму і вольных дыскусій, прынцыпы прававой дзяржавы ім, як правіла, чужыя. Затое перабольшыць небяспеку з Усходу ды пераняць дэмагогію рэжыму наконт «еднасці» і «абароны незалежнасці» – гэта святое. У гэтым сэнсе – так, дыялог «грамадскай супольнасці» з уладамі ідзе.

Карацей, без энтузіязму ацэньваю перспектывы Анаіс Марын (на фота з n-europe.eu) у якасці праваабаронцы, дарма што яна шмат год «займаецца Беларуссю» і, кажуць, чытае па-беларуску. У лепшым выпадку будзе заступацца за тых тутэйшых «экспертаў», якія падкінулі ёй сыравіну для дакладу. Аднак, калі францужанку дагэтуль не пускаюць у краіну, гэта няправільна… Калі прыедзе хаця б на месяц, то ў яе будзе больш шансаў правесці ўласнае «сацыялагічнае даследаванне». Даведацца, што насамрэч важна для тутэйшых (пры ўсёй павазе да махальшчыкаў, гэта не маханне бел-чырвона-белымі сцягамі) і хто церпіць ад рэжыму больш за журналістаў.

* * *

Нядаўнiя сустрэчы Лукашэнкі з Пуціным абсмактаны як мае быць. Нехта пісаў, што трэба рыхтавацца да аншлюсу, а мо і да адраджэння СССР (насмяшыў мяне аргумент пра год – «19 – гэта 91 наадварот», і таму, маўляў, небяспека рэстаўрацыі савецкага ладу ўзрастае). Я ж не такі разумны, каб кідацца ў нумаралогію. Зацягну лепей сюды карцінку… Успомніце, адкуль узяты подпіс, усміхніцеся ў вусы: Рыгорычу ж і праўда 64.

«Will you still need me, will you still feed me / When I’m sixty-four…» (фота Reuters)

Iзноў куток самапіяру. Напісаў мне кандыдат гістарычных навук, дацэнт Ігар Пушкін (з Магілёва): «З цікавасцю, асалодай і задавальненнем некалькі разоў перачытаў кнігу пра выбраныя катлеты і мухі. Спачатку прачытаў і задумаўся, яшчэ раз прачытаў, як кнігу на яўрэйскія варыяцыі, затым як рэфлексію на палітычныя падзеі. Дзякуй за вельмі інфарматыўную кнігу і думкі!» (05.01.2019). Каму цікава замовіць, звяртайцеся. Вокладку зборніка «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) можна паглядзець тут.

Пазнаёміўся з крэатывам ад вядомага ізраільскага журналіста Давіда Шэхтэра: «Ці ёсць у Беларусі яўрэі і што яны думаюць пра Ізраіль» (30.12.2018). Хто мне патлумачыць, што трэба зрабіць, каб у век інтэрнэту не задаваліся тупыя пытанні кшталту «Ці ёсць у Беларусі яўрэі»? Вядома, і самому крыўдна: колькі гадоў сігналізаваў urbi et orbi ў «Анахну кан» (газета), «Мы яшчэ тут!» (бюлетэнь), што мы тут ёсць, а камусьці ўсё адно выгадна рабіць выгляд, што нас няма. Хаця… можа, я занадта сур’ёзна стаўлюся да клікбэйтнага загалоўка? Што скажаш, чытач(-ка)?

* * *

Не забывайма пра юбілеі 2019 года. Напрыклад, 125 гадоў таму нарадзіўся мастак Ісак Мільчын (ён родам з Івенца, загінуў у Мінскім гета ў 1941 г.), 100 год таму – шахматны гросмайстар Ісак Баляслаўскі, які жыў у Мінску чвэрць стагоддзя (з 1951 г.). 75 гадоў у ліпені будзе іншаму шахматысту і трэнеру, Альберту Капенгуту (жыве ў Амерыцы), а 70 год нядаўна, 9 студзеня, споўнілася Людміле Цыфанскай. Некалі шахматыстка выступала за Беларусь, выйграла чэмпіянат БССР 1978 г. па шахматах. Цяпер – у Ізраілі.

Вось яшчэ цікавая персона: Павел Малянтовіч з Віцебска (1869–1940, расстраляны ў СССР), юрыст. Неяўрэй, але да рэвалюцыі, будучы адвакатам, абараняў яўрэяў. Заяўляў, напрыклад: «барацьба за яўрэйскае раўнапраўе – свая справа для рускага чалавека, сапраўдная нацыянальная справа першаснай важнасці». У 1917 г. даслужыўся да міністра юстыцыі Часовага ўраду – паспеў папрацаваць на пасадзе толькі месяц.

28 снежня памёр Амас Оз (1939–2018). Не дажыў да 80-годдзя… Шкада, добры быў пісьменнік, незалежна ад яго палітычных поглядаў. Між іншага, на наступным здымку выразам твару нечым нагадвае Васіля Быкава (1924–2003), якому сёлета ў чэрвені споўнілася б 95.

А. Оз і В. Быкаў. Здымкі з адкрытых крыніц

«Вольфаў цытатнік»

«Cпецыфікай інфармацыі (адрозна ад ведаў) ёсць яе збыткоўнасць і фрагментарнасць. Лішак інфармацыі непазбежна вядзе да павярхоўнасці — спярша ўспрымання, потым, магчыма, і мыслення. Усе гэтыя акалічнасці ўскладняюць выбудоўванне працэдур ідэнтыфікацыі і, адпаведна, вядуць да парушэння працэсаў сацыялізацыі… часта інфармацыя, што сыходзіць з тэле- або камп’ютaрнaй рэальнасці, якая пагружае спажыўца ў спецыфічныя станы і навязвае яму асаблівыя тыпы існавання, уяўляецца больш пераканаўчай, чым падзейнасць штодзённасці» (Ганна Косціна, 2009)

«Фантастыка – гэта навык пабудовы задачы ў максімальна вольных умовах. Калі вы не кажаце адразу самі сабе: “Гэта не атрымаецца”». «Людзі, якія ганарацца сваімі пакутамі, прымушаюць навакольных пакутаваць. Пакуты не з’яўляюцца школай думкі, яны дапамагаюць нешта зразумець. Але яны не з’яўляюцца крытэрыем ні дабра, ні досведу». «Калі вы хочаце сказаць слова на вякі – кажыце яго з гранічнай сумленнасцю. І пра сябе, а не пра кагосьці» (Дзмітрый Быкаў, 10.01.2019)

«Правільны індывід дазваляе сабе і нянавісць, і канфлікты, прычым, можа быць, нават нямала, але ён робіць гэта з розумам, з карысцю, а не паводле традыцыі, за кампанію або толькі з эмацыйнай патрэбнасці» (Аляксандр Бур’як, 12.01.2019)

«Непрымірымымі да нацыстаў трэба быць безагаворачна, але абавязкова верыць у магчымасць кожнага чалавека мяняцца і расці над сваімі перакананнямі» (Мікалай Алейнікаў, 14.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.01.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.01.2019  23:20

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (70h)

Шалом-бай! Колькі слоў пра выбары-дурыбары ў адной суседняй краіне, дарма што маё стаўленне да іх аптымальна перадае чыйсьці гумарны відэаролік…

Уразілі «скрэпненькія» лічбы – больш як 76% «за Пу» на фоне яўкі 67,5%… Сам Лукашэнка ў верасні 2001 г., калі ўжо кантраляваў усе рычагі ўлады, паводле афіцыйных звестак не набраў 76% (адно 75,65% :))

Слушна заўважыў Павел Севярынец, што яўка ў Расіі наганялася для таго, каб забяспечыць «галоўнаму кандыдату» галасы звыш паловы выбарцаў (усіх, а не толькі тых, хто памеціў участкі). У той жа час не блізкі мне фаталізм Анатоля Шумчанкі: «Крэмль зацікаўлены ў захаванні цяперашняй улады ў Беларусі і не дапусціць ніякіх перамен. Мы працягнем стагніраваць разам з нашым хаўруснікам і пажынаць усе прыгажосці яго процістаяння з цывілізаваным светам. “Віншую” ўсіх з тым, што як мінімум яшчэ 6 гадоў наша палітыка не зведае зменаў».

Гісторык Андрэй Кіштымаў яшчэ ў 1996 г. («Пісьмы рускага беларуса») мудра адзначаў: «Па-сапраўднаму незалежнай Беларусь стане тады, калі перастане мераць сябе расійскай лінейкай. Тады, калі я адкрыю любое беларускае выданне і там не будзе ні слова пра Расію: ні добрага, ні кепскага, а будзе адна Беларусь». Але ж, як і даўней, адныя захапляюцца, іншыя клянуць у сырыя камяні…

Адзін з рухавікоў будучага «Дня Волі» ў Мінску 25 сакавіка 2018 г. – якраз патрэба давесці «ім», што «мы» не лыкам шытыя. Нагадаю: частка альтэрнатыўных сіл гатовая задаволіцца «сініцай у руках» (дазволеным канцэртам ля Опернага тэатра), частка настойвае на тым, што шэсце па цэнтры горада – неад’емны атрыбут святкавання.

Афішка з сайта М. Статкевіча

Не буду зараз высвятляць, хто мае рацыю. Шкада, што «альтэрнатыўнікі» не пайшлі трэцім шляхам, яшчэ год таму апісаным у «Катлетах & мухах», – невялікія шэсці ў мікрараёнах сталіцы падкрэслілі б укаранёнасць свята, надалі б яму «хатняе» адценне.

Мікола Статкевіч, заклікаючы да маршу ад плошчы Якуба Коласа, спадзяецца на «прыніжаны і абражаны» люд паспаліты, у тым ліку на кіроўцаў маршрутак, якім стала цяжэй працаваць з канца лютага. Вячаслаў Сіўчык, паплечнік М. С. па «Беларускім нацыянальным кангрэсе», адзін з першых палітзняволеных РБ (увесну 1996 г. ён тры тыдні трымаў галадоўку за кратамі), як вынікае з яго відэазвароту, робіць стаўку на «беларускіх нацыяналістаў».

Паважаю В. Сіўчыка за тое, што ўвосень 2001 г. ён адзіны з беларускіх палітыкаў прыйшоў у суд Маскоўскага раёна на пасяджэнне, дзе разглядалася мая справа (скончылася арыштам). Праз некалькі гадоў ён – зноў жа адзіны з вядомых дзеячаў – асабіста пазваніў нам у дзверы і прапанаваў падпісацца за незалежнага кандыдата, у групе якога тады працаваў. Але зараз, баюся, В. С. трошкі «выпаў з кантэксту». Дзе тыя «нацыяналісты», здольныя выйсці на недазволенае шэсце? Нехта з’ехаў, іншыя адышлі ад палітыкі, а хтосьці ловіць вышэйзгаданую «сініцу»… Прынамсі «Малады фронт» («хросным бацькам» якога і быў В. Сіўчык) ды БНФ з яго маладзёжнай арганізацыяй у канцы лютага 2018 г. адмовіліся ад традыцыйнага шэсця 25 сакавіка на карысць «святочнай акцыі» з непазбежным міліцэйскім надглядам. «Пазнякоўцы» ж таксама не пойдуць за Сіўчыкам: у іх свая «дзвіжуха», 24.03.2018 ля кінатэатра «Кіеў». Месца сапраўды знакавае: 28 гадоў таму бачыў там самога Зянона Станіслававіча 🙂

Застаецца незарэгістраваны ў Беларусі рух салідарнасці «Разам», які да 2016 г. і ўзначальваў В. Сіўчык. Як відно нават з гэтага рэпартажа ды акаўнта «ВКонтакте», масавасцю рух не адрозніваецца. Ну, магчыма, возьмуць «не числом, а уменьем»…

На жаль ці на шчасце, зараз у беларускім палітыкуме (не блытаць з усёй Беларуссю) час не змагароў, а апартуністаў; больш канкрэтна, не Сіўчыка, а Зісера. Юрыя Анатольевіча запрасілі выступіць на «мерапрыемстве ў гонар БНР» ля Опернага, і ён паясніў «свайму» інтэрнэт-парталу, што «вырашыў згадзіцца». Прамаўляць будзе, калі верыць яго словам, па-руску і без воклічу «Жыве Беларусь!»

Мяркую, у прыняцці рашэння выступіць перад (шмат)тысячнай публікай асноўную ролю адыграла жаданне павялічыць сваю капіталізацыю, натуральнае для бізнэсмена. У тым, што Ю. З. прагне данесці да народных мас уласныя суперкаштоўныя думкі пра нацыянальную ідэнтычнасць, я сумняюся. Па адукацыі ён інжынер.

Арганізатары не пыталіся, каго запрасіць, і наогул не кантактавалі са мною. Тым не меней ахвярую ім бясплатную параду – запозненую, але гістарычна абгрунтаваную. Кандыдатка гістарычных навук Іна Герасімава, згаданая ў мінулым выпуску, разважаючы пра Першую і Другую ўстаўныя граматы БНР, падкрэслівала, што «тэксты гэтых фактычна канстытуцыйных актаў Беларусі друкаваліся не толькі на беларускай і польскай мовах, але і на ідышы».

Карацей, рабяты, калі ўжо «пайшлі насустрач» тутэйшым яўрэям, то запрасіце чалавека, здольнага прывітаць натоўп (або прачытаць верш, або праспяваць песню) на мове ідыш. Гэтак вы хаця б паспрабуеце аднавіць «сувязь часоў»… дый зробіце добрую справу для мовы, яшчэ больш уразлівай, чым беларуская.

Зразумела, хто там выступіць/не выступіць 25.03.2018 (шанаваны мною Аляксандр Кулінковіч адмовіўся не без скандалу), праблема даволі дробная. Куды больш непакоіць будаўніцтва Астравецкай АЭС, а ў звязку з ім – тлумачэнні намесніка міністра энергетыкі РБ. Ужо тое, як таварыш «супакойваў» літоўцаў: «Сёння ў свеце няма ніводнай [атамнай] станцыі, якая змагла б вытрымаць удар буйнога самалёта» (беларуская, маўляў, не выключэнне). Толькі вось чамусьці афіцыйны сайт БелАЭС у 2014 г. абяцаў, што «Двайная абалонка рэактарнай пабудовы… служыць фізічнай абаронай ад прыроднай і тэхнагенных знешніх уздзеянняў, уключаючы землятрус, ураганы, падзенне самалёта». Журналіст «Еўрарадыё» адшукаў і іншыя прыклады «абяцанак-цацанак». Хтосьці з адказных асоб зманіў, і гэта вымушае думаць, што падзенне корпусу рэактара ў ліпені 2016 г. не было «безадказнасцю аднаго чалавека», як настойвае намміністра.

У чынавенскіх колах небяспека ад АЭС недаацэньваецца. Яна відавочная яшчэ і таму, што этыка працы ў РБ, пра якую выпала пісаць у лютым 2017 г., дагэтуль кульгае на абедзве нагі. Толькі самыя гучныя эпізоды, адзначаныя ў СМІ за апошнія месяцы:

– на «мадэрнізаваным» «Пінскдрэве» не раз гінулі рабочыя: 19.01.2018, у пачатку сакавіка…

– у студзені 2018 г. будаўнікі падалі і разбіваліся насмерць у Жабінцы і Мінску…

– смяротныя траўмы ад абсталявання атрымлівалі працоўныя ў Бабруйскай бальніцы і на Радашковіцкім керамічным заводзе (адпаведна, у студзені і сакавіку 2018 г.)…

Адзін з найбольш трагічных выпадкаў здарыўся на «паспяховым» салігорскім «Беларуськаліі» 09.03.2018; дваіх шахцёраў заваліла ў эксперыментальнай ходцы. Іхнюю згубу цяжка цалкам спісаць на небяспекі прафесіі, бо і раней прадпрыемства не вылучалася павагай да аховы працы (казусы Праскаловіча, Грынюка).

Нехта заўсёды будзе дзяўбці: «тут не сістэма, а асобныя выпадкі». Аднак нежаданне чынавенства і няўменне люду паспалітага «бачыць лес за дрэвамі» не касуе таго факта, што цяперашні ўзровень вытворчай дысцыпліны робіць развіццё атамнай энергетыкі ў Беларусі надта рызыкоўным. Можа быць, не позна адмовіцца ад запуску першай чаргі АЭС, запланаванага на пачатак 2019 г. Тым болей што, як паказана тут, ніхто з суседзяў не становіцца ў чаргу па «танную электрычнасць», а для Беларусі энергія з АЭС будзе збыткоўнай.

Шчырае і ўчаснае прызнанне памылкі, праз якую была выкладзена безліч грошай, пэўна, падвысіла б аўтарытэт жыхароў Беларусі ў свеце. Так, аўтарытэт ды імідж на хлеб не намажаш, але без іх наўрад ці многае заробім… Вось і ў любімага дзецішча Лукашэнкі, аўтамабільнага завода «Белджы», назіраюцца «асобныя недахопы». А пачыналася ўсё таксама з дурнавата-аптымістычных заяў намесніка міністра (толькі не энергетыкі, а прамысловасці).

Выглядае, «элітам» РБ трэба ўжо адваёўваць павагу не тое што на «Захадзе», а і ў Кітаі. Штрышок: у лютым 2018 г. са скандальнай будоўлі завода пад Светлагорскам (выкіды з якога перад тым засмуродзілі ўсю акругу) кітайскія работнікі масава паехалі святкаваць «свой» Новы год на радзіму і… не паведамілі беларускім партнёрам, калі іх чакаць назад. Прэс-сакратарка канцэрна «Беллесбумпрам» тлумачыла так: «Яны ж людзі вольныя, мы не можам імі кіраваць. Выехалі – абяцалі вярнуцца». Тутэйшыя, атрымліваецца, паднявольныя 🙁 Хіба і таму з 2012 г. колькасць працоўнай сілы ў РБ, як сведчыць Белстат, павольна, але няўхільна змяншаецца?

Доўгі час змяншаліся тутака і даходы насельніцтва. Сёлета, здаецца, яны растуць, што цешыць. Праўда, і сумнавата ад таго, што рост выкліканы хутчэй знешнімі фактарамі (падаражэнне нафты ў свеце), чым унутранымі. І як тыя даходы размяркоўваюцца?..

Дальбог, цікава было б пачытаць даклад-расследаванне пра Сінявокую і яе кіраўнікоў, накшталт расійскага «Путин. Итоги. 2018». Асобныя каштоўныя звесткі можна знайсці ў справаздачах «Белорусского ежегодника» і на сайце «Ідэі», але стракатасць падыходаў, недакампетэнтнасць або звышасцярожнасць многіх аўтараў ускладняюць успрыманне пазіцыі «экспертнай супольнасці». Між тым даўно надышоў час, калі даклады пра падзеі/тэндэнцыі ў краіне за «справаздачны перыяд» мусяць адрасавацца не спонсарам, а шараговым грамадзянам РБ, якія не страцілі ахвоту да крытычнага мыслення. Тады, магчыма, і пачнецца грамадскі дыялог, дэклараваны «вялікімі дэмакратамі» з «Народнай волі» ды падобных пляцовак. Пакуль жа «Белгазета» трапна адзначае: «Беларусам прасцей размаўляць з катамі і сабакамі, чым паміж сабою». Ну і… «жыццё мінае, а шчасця няма»: у сусветным рэйтынгу «шчасця» (дабрабыту) Беларусь за 2015–2017 гг. апусцілася з 59-га месца на 73-е (са 156). Для параўнання – Ізраіль у 2016–2017 гг. замацаваўся на 11-й пазіцыі.

Адказным за сацыяльную рэкламу ў сталічным Фрунзенскім раёне, як і мне, хочацца харошага жыцця, таму, відаць, яны і не мяняюць білборд з педагогамі… Паглядзеў – быццам бы вярнуўся ў «шчасны» 2014-ы 🙂

На рагу вуліцы Альшэўскага і праспекта Пушкіна, 20.03.2018

А хтосьці, дзякуй Б-гу, жыве тут і цяпер, варушыцца, стварае смяхотныя белмоўныя песні… Не паспеў я падтрымаць Вольгу Нікалайчык у яе памкненні зрабіць «свой кліп», як высветлілася: «наша» альтэрнатыва Галыгіну & Шнуру ў сеціве ёсць! Можа, папса, а мо ў нечым і пародыя на папсу…

https://www.youtube.com/watch?v=E-mL7Wo7Pzk

Мелодыя так сабе, але як «першы блін» – крэатыў вельмі годны. Падчас перапіскі аўтары паабяцалі, што наступны кліп акажацца яшчэ больш разняволены.

З іншых пазітыўчыкаў – завершаны новы пераклад на беларускую галоўнага рамана Мойшэ Кульбака «Zelmenyaner» (на днях), а Беларускі фонд культуры падтрымаў ідэю з дошкай у гонар мінскага ідышнага часопіса «Штэрн» (яшчэ ў лютым г. г.). Чакаецца «яўрэйскі» нумар выдання «ПрайдзіСвет». Сачыце за рэкламай!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

20.03.2018

Апублiкавана 20.03.2018  18:35