Tag Archives: Валерий Щукин

Шалом, тоталитаризм (В. Р.)

Дело было в 1997-м или 1998-м. В Европейском гуманитарном университете вещал «за политику» некий французский лектор, его речь переводили на русский. (Чем был хорош ЕГУ в Минске – устраивал открытые лекции с дискуссиями, а-ля заправский западный университет.) Гость высказывался о положении в Беларуси осторожно – даже в конце 90-х во Франции, да и не только, модно было верить, что новая независимая республика находится на пути к демократии, дайте лишь срок.

На лекцию с каким-то своим товарищем явился Валерий Щукин… (Тогда я впервые увидел В. Щ., узнав его по бороде; позже не раз пересекался с ним на главпочтамте, где у него был импровизированный «офис» за столиком, там чудак-человек, светлая ему память, выслушивал народ, пописывал заметки.) Борец с режимом, аки шукшинский персонаж, «срезал» заезжего лектора примерно так: «Вы всё видите со стороны, а между тем в Беларуси настоящий тоталитаризм, разогнали Верховный Совет, закрыли то, преследуют это…»

Трудно было студентам-политологам, которые благодаря великоразумной Амандин Регаме & франкоязычным учебникам уже знали разницу между авторитарным и тоталитарным строем, согласиться с неистовым Щукиным. И я ещё долго – вплоть до конца июня 2020 г. – разъяснял разным аудиториям, что у нас авторитаризм, что многое, кроме «политики», в Беларуси разрешено… (да и политикой заниматься можно, если осторожно).

Самоцитирование – одно из моих любимых занятий 😉

Трактовка «законности» в РБ очень отличается от таковой в «Третьем рейхе». Некие общие черты есть во всех репрессивных системах, но зачастую суровость законов у нас компенсируется необязательностью их выполнения, поскольку режим всё-таки авторитарный, а не тоталитарный. Беларуси во многих аспектах присуще «южноевропейское» разгильдяйство, описанное тем же Джорджем Оруэллом в «Памяти Каталонии» (случайно ли деньги при обыске у Тихановских нашли только с третьего раза?) (17.06.2020)

18 июня [2020 г.] философ Андрей Шуман пугал тем, что в Беларуси «в тайне от общества готовится консервативная революция в смысле тех, кто поддержал когда-то NSDAP» (с построением государства тоталитарного). «Он пугает, а мне не страшно» (С). Сочувствую несправедливо пострадавшим в мае-июне 2020 г., однако 9,5 лет назад всё выглядело ещё хуже. В конце 2010 г. тоже говорили, что «после 19 декабря мы живём в другой стране… Мы вернулись в 30-е сталинские годы». Ничего, как-то «встали с колен». (20.06.2020).

Действительно, в июле 2020 г. наблюдалась некоторая «оттепель», сопровождавшаяся активизмом четырёх альтернативных «кандидатов в президенты», а также Марии Колесниковой и Вероники Цепкало. Кульминацией летней «оттепели» стал, пожалуй, мегамитинг в поддержку Светланы Тихановской 30.07.2020 (в минском парке Дружбы народов – десятки тысяч участников).

До ноября 2020 г. правители ещё кое-как терпели локальные «сборища», символом которых сделалась «Площадь Перемен». Здесь я припомню октябрьский концерт в «Шахматном дворике», по соседству…

Но затем гайки были закручены настолько, что c лета 2021 г. впору уже рассуждать о ситуации, балансирующей на грани авторитаризма и тоталитаризма. Последний то ли назойливо стучится в дверь со своей повесткой, то ли стоит на пороге, то ли ступил уже одной ногой в наше обиталище.

Стало ли вышеуказанное закручивание подлинной «консервативной революцией»? Видимо, нет, т.к. ничего особо нового адепты «вождя» не придумали – в основном обращались к проверенным репрессивным методам и развивали тенденции, существовавшие до 2020 г. Тем не менее политзаключённых по состоянию на осень 2021 г. как никогда много – около тысячи (одного выпускают, двух, а то и пятерых, забирают…), атаки на медиа не прекращаются, да и перетряхивание кадров выглядит беспрецедентно масштабным. Похоже, «зачистка» работников госаппарата, образования, etc., продолжится и в следующем году; заявочки на это уже сделаны (требования, закреплённые постановлением совмина № 585 от 14.10.2021, как бы намекают).

«Системные либералы» утратили почву под ногами; на первый план у желающих занять/удержать места в «элите» вышли казённый патриотизм (думаю, не будет ошибкой именовать его картофельным, по аналогии с квасным у восточных соседей) в сочетании с безотказностью. Правда, «пластилиновые» люди и прежде были востребованы, но их как-то уравновешивали профессионалы… сейчас, боюсь, во многих сферах уже не так. Яркий пример – лишение лицензий ряда белорусских адвокатов-вольнодумцев, «осмелившихся» защищать в том числе политзаключённых. РБ-шные коллегии адвокатов покорно подчинились приказам «сверху»… При том, что даже в России, где гражданское общество тоже отнюдь не процветает, адвокатская палата Москвы в 2021 г. как минимум однажды «послала» минюст РФ (дело Ступина).

Коллеги не захотели либо не сумели защитить и доцента Белгосуниверситета, историка Игоря Кузнецова – с ним (после писанины от оголтелого колумниста «СБ») не продлён контракт.

И. Кузнецов, фото отсюда

Мне могут возразить, что тоталитаризм предполагает не только запугивание общества силовыми методами (вкупе со штрафами, увольнениями и т. п.), но и всеобъемлющий контроль посредством единой идеологии, а где она у нас? Но тоталитаризмы ведь разные бывают. Вдруг новейший их «штамм» способен паразитировать на инанекратии (что это за зверь, было пояснено здесь) и «противодействии экстремизму»? Да, на пустоте великого не построишь, но даже принцип «день простоять да ночь продержаться» худо-бедно работает, если располагать новейшими технологиями социально-политического манипулирования, предоставленными… почитайте, кем. А насколько помогает от всего такого защититься «коллективный Запад», мы здесь наблюдали, начиная с 1995-96 гг. 🙁

Качественная, хотя и грустная, шутка о «всеобщей забастовке», в который раз объявленной на наших просторах. Отсюда

Валентин Стефанович из правозащитного центра «Весна», заступавшийся за меня в суде 20 лет назад, а с июля с. г. томящийся за решёткой, написал недавно из СИЗО о референдуме, запланированном на февраль 2022 г.:

Понял, что будет «мягкий транзит» власти... это результат прошлогодних событий, когда общество очень чётко выразило своё недоверие.

Разумеется, это [«мягкий транзит»] не то, что хотят люди, и это далеко от полноценного отправления демократии в стране, но это вынужденные шаги и это начало конца… «Он» загнал себя в угол, и возможностей для манёвра сейчас у него нет… Вероятно, что после референдума ситуация будет более благоприятной для меня и для всех наших узников.

На днях одна гранд-дама (подсказка для сведущих – из книги Андруся Горвата «Прэм’ера») задала мне вопрос о прогнозах на 2022 г. – я уклонился от конкретного ответа… Хотя в начале марта 2019 г., когда разговоры о референдуме по изменению конституции ещё всерьёз не велись, прогнозировал уход Лукашенко до 2025 г.:

Продолжительная ИБД неизбежно выматывает как самого имитатора, так и его команду. Поэтому я оптимистично верю, что первый президент не был бы против элегантно «закруглиться». При нынешнем состоянии политикума вполне вероятно, что А. Л. выиграет «выборы» 2020 г., однако больше не захочет рискованных кампаний (уже теперь система работает больше по инерции, на «пердячем пару») и уйдёт в возрасте около 70 – возможно, наподобие Ельцина, отыскав себе преемника.

Сейчас, в начале ноября 2021 г., я не то чтобы не верил в скорый уход Лукашенко (большинство его сторонников тоже понимают, что 27 лет – многовато, что «человек пересидел»)… Просто, увы, не могу всецело разделить оптимизм В. Стефановича касательно референдума и «мягкого транзита». «Лида-птица-подневольная» со своим выводком так и не улетела из ЦИКа, и, скорее всего, новую «коснетуцию» лукашисты продавят. А в том, что она по сути будет ещё менее демократичной (несмотря на косметические изменения в разделах об органах власти), чем версия, подсунутая электорату четверть века назад, сомневаться не приходится. Не для того же за последний год администрация напихала кучу драконовских поправок в законодательство, чтобы обнулить их в начале 2022-го!

Не следовало бы исключать того, что в ближайшем году небезызвестный персонаж ещё никуда не уйдёт (допустим, поведает, что хотел было уйти, но «лучшие люди города» отговорили). Eсли он всё же уйдёт в 2023–2024 гг., то великовата вероятность того, что преемником Дракона – как в пьесе недавнего юбиляра – станет Бургомистр или кто-то из «первых учеников», со всеми вытекающими последствиями… Пытки и прочие преступления, совершённые нынешними человекороботами, в таком случае будут осуждены чисто декларативно.

И всё-таки любая (около)политическая кампания, даже возня вокруг сомнительного референдума, открывает «окно возможностей», или хотя бы «форточку возможностей». В общем, понять позицию оптимистов отчасти могу. Самому не терпится сказать тоталитаризму «шалом» не в смысле «привет», а в смысле «пока», «прощай»… Ну, как президент США Билл Клинтон в 1995 г. сказанул во время прощания с убитым Ицхаком Рабином: «Шалом, хавер» (фраза стала мемом). Но шансы на благоприятный сценарий оцениваю примерно в 30 процентов (на то, что в следующем году сохранится статус-кво, отвожу 35%, и на то, что ситуация ухудшится, тоже 35%).

Думая о лучшем, я пришёл к выводу, что Новой Лучезарной Беларуси в образовательно-профилактических целях понадобится «Музей сопротивления тоталитаризму», основная часть экспозиции которого проливала бы свет на события конца ХХ – начала ХХI веков. Куропаты – не идеальное место для подобного учреждения; иной период, иная атмосфера (априори в лесу лежат в основном жертвы, не «сопротивленцы»). А вот это заброшенное одноэтажное зданьице подходит…

Ул. Червякова, 48, квартал между Осипенко и Каховской, вид с улицы и со двора. Фото 31.10.2021

Кажись, год назад его планировали реконструировать под гостиницу. Но отелей в городе и так хватает (в отличие от хостелей), их наполняемость оставляет желать много лучшего. Да и место для гостей несколько странное – рядом с оживлённой трассой, однако вдали от проспектов и деловых кварталов. А будь здесь музей, он бы вполне гармонировал с близлежащей «Площадью Перемен». И желающие узнать больше о сопротивлении – не всегда и даже не очень часто принимающем форму героизма – добирались бы сюда на автобусах.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.11.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 02.11.2021  14:24

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (52)

Lectori benevolo salutem! Чытайце, каму не надакучыла… 21.04.2017 «Вялікае беларускае шчасце» (формулу запазычыў у архівіста-бахаіста Пятра Рэзванава) выканала чарговы неаднагадзінны маналог. Паколькі перлаў 80-га ўзроўню тыпу «я ж прасіў яўрэяў узяць пад кантроль» і «Зісера не можам нармалізаваць», як у 2015 г., не прагучала, а перавод стрэлак на хакеістаў, школьныя сталовыя, аўтараў падручнікаў, заходніх палітыкаў ды інш. даўно надакучыў, не стану і двух абзацаў прысвячаць гэтай «лёсаноснай падзеі». Хто ахвотны да прыколаў, ідзіце туды або сюды.

Куды цікавейшая выявілася праграма «Вольная Беларусь», прэзентаваная прыкладна ў той жа час (надрукаваная тыражом 300 экз., а ў сеціве даступная ўсім і кожнаму; праўда, у адрасе ёсць фрэйдысцкая агаворка, «Bolnaja_Bielarus» :)) Тэкст кніжачкі на 72 старонкі завяршаецца фразай «Чалавецтва жыве сучаснасьцю, але будучыня заўсёды будзе» (хто б сумняваўся…) Аўтары і ўкладальнікі: Зянон Пазняк, Павел Усаў, Сяргей Папкоў, Юрый Беленькі, Павел Мірановіч, Лявон Баршчэўскі, Юры Цехановіч, Мікалай Крыжаноўскі. Сярод гэтых рупліўцаў пра будучыню – пяць былых дэпутатаў Вярхоўнага Савета Беларусі (1990–1995); прынамсі некаторыя з іх дагэтуль уважаюць сябе за палітыкаў, больш ці менш абгрунтавана. Кіраўніком у іх – натуральна, сам Зянон.

Абстрагуючыся ад зместу, які прэтэндуе на ахоп ледзь не ўсіх сфер жыцця ў «новай Беларусі», скажу адразу, што задума сама па сабе мне падабаецца. Грамадства дагэтуль жыве збольшага «ад авансу да палучкі» або «ад пенсіі да пенсіі» (гэта не супярэчыць таму, што я пісаў раней пра наяўнасць годнасці ў бальшыні беларусаў, нават не спрабуйце падлавіць), і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане.

«Народная Праграма “Вольная Беларусь”» мала чым нагадвае партыйную і прызначана, як падкрэсліваюць аўтары, «для выкарыстаньня будучым Тымчасовым ці Пераходным Урадам дзяржавы альбо іншым палітычным утварэньнем, якое пасьля ліквідацыі антынароднага рэжыму возьме на сябе адказнасьць за лёс і будучыню Рэспублікі Беларусь». Можа, не ўсе заўважылі, але Зянон П., узяўшы на сябе адказнасць за гэтую праграму, як бы распісаўся ў тым, што не з’яўляецца ўжо дзеючым палітыкам: сёлета ва ўзросце 73 гадоў ён перайшоў на «лаву запасных», у разрад экспертаў. Іншымі словамі, пасля 21 года на эміграцыі ён імкнецца хутчэй да канцэптуальнай, чым да рэальнай улады, што і зразумела, і «панятна».

Даўні апанент Пазняка Аляксандр Бур’як – мізантрапічны, аднак зусім не дурны блогер – пісаў так:

Канцэптуальная ўлада можа бачыцца і/або фігураваць як галіна ўлады ў сістэме падзелу ўладаў (на выканаўчую, заканадаўчую, судовую…) або як вышэйшая форма ўлады… Праз тое, што канцэптуальная ўлада не ўвайшла ў свой час (XVIII стагоддзе) у класічную тройку галін улады, не атрымала яўнага фармальнага статусу ў якасці важнай разнавіднасці ўладнай дзейнасці, не зафіксавалася ў менталітэце, мы зараз мае такія праблемы, як дэінтэлектуалізацыя, абсурдызацыя, нізкі канцэптуальны ўзровень дзяржаўнай палітыкі, павышэнне пагрозы глабальнай катастрофы прыродакарыстання.

Рацыянальнае зерне ў гэтых развагах, безумоўна, прысутнічае.

Зянон і раней пісаў «канцэптуальныя» кнігі, часам – якасныя, часам – не вельмі, аднак упершыню гэтак падрабязна расказаў публіцы пра пажаданае, адмаўляючыся ад манаполіі на ідэі, не абмяжоўваючыся колам КХП-БНФ… Тлумачэнне тут можа быць простае. Пазняка прыхільнікі перамен чакалі ў Беларусі перад «выбарамі» 2001 г., 2006 г., 2010 г., дый нават у 2012 г., пасля серыі скандальных інтэрв’ю пра «грошы апазіцыі» са спасылкай на «крыніцы ў КДБ». Маўляў, «Трамп Пазняк прыйдзе – парадак навядзе». У 2015 г. яго ўжо мала хто чакаў – актывісты расчараваліся ў словах, за якімі не стаялі ўчынкі.

У траўні 2016 г. паплечнік Зянона па эміграцыі (таксама ўцёк у 1996 г.) намеснік старшыні Рады БНР Сяргей Н. з’ездзіў на «разведку» ў Мінск. Потым Н., відаць, далажыў «каму трэба», што няма перадумоў для рэалізацыі «Віленскага мемарандуму», падпісанага аж у лістападзе 2012 г. для чарговага «яднання апазіцыі», і неабходна шукаць новыя шляхі. Яму падказалі падзяліцца рэшткамі аўтарытэта з будучым «пераходным урадам» – так і з’явіўся новы «маніфест беларускага нацыяналізму».

Па сутнасці, праграма Пазняка і кампаніі змяшчае шэраг здаровых пажаданняў кшталту: «урад і ўлада Беларусі мусілі б прыкласьці максімум ініцыятывы, энэргіі і працы дзеля стварэньня Балтыйска-Чарнаморскай Супольнасьці Беларусі, Украіны, Латвіі і Летувы» (ці ж не пра тое гаварылася ў «Катлетах з мухамі» тры месяцы таму?), але таксама – ідэі наіўныя ды супярэчлівыя. Напрыклад: «Канцэпцыя стварэньня эфэктыўнага, дзейнага Беларускага войска і рэзэрвовай арміі будзе ўлічваць падыходы і вопыт структурнай пабудовы іншых арміяў сьвету (найперш Швайцарыі і Ізраіля)». Дык Швейцарыі, якая дзвесце гадоў не ваявала (выдаткі на абарону – менш за 1% ад валавага ўнутранага прадукта), ці ўсё ж Ізраіля, уцягнутага ў войны з моманту стварэння (выдаткі – 5-6% ад ВУП)?

У рыторыцы многіх беларускіх нацыяналістаў з 1990-х прысутнічае заклік браць прыклад з ізраільскіх яўрэяў – маўляў, яны мову адрадзілі, ад суседзяў адбіліся… Між тым Ганна Сурмач (якая таксама прыклала руку да «народнай праграмы») тады сама перасцерагала: «Сіянісцкі рух мае свае нацыянальныя інтарэсы, але іх прырода занадта адрознай ад беларускай… Сіянісцкі рух адлюстроўвае інтарэсы нацыі, якая рассеяна па свеце і якая толькі з 1947 года атрымала кавалак зямлі, на якім змагла стварыць сваю дзяржаву. У нас жа зусім іншая сітуацыя. Мы здавён мелі сваю тэрыторыю і дзяржаўнасць і страцілі апошнюю толькі на працягу двух стагоддзяў» (паводле зборніка Ю. Залоскі «Версіі», 1995). Зрэшты, асаблівай ізраілефіліі ў праграме 2017 г. няма. Прапаноўваецца «наладжваць эканамічныя стасункі» з самымі рознымі краінамі, у тым ліку «Ізраілем, Саудаўскай Арабіяй, Іранам». Як гэтыя кірункі спалучыць на практыцы, калі будзе гаворка пра маштабныя гешэфты, няясна. Беларусь замірыць Ізраіль з Іранам?

Цяжка адказаць, ці разлічана кніжачка перадусім на (патэнцыйных) спонсараў па-за межамі «сінявокай», або ўсё ж на тутэйшыя эліты. Калі слушны другі варыянт, то падзіўляе: а) тарашкевіца – амаль 10 гадоў таму яна была пераведзена ў катэгорыю экзотыкі, і сёлета адрасаваць выпускнікам беларускіх універсітэтаў «тарашкевічныя» тэксты – прыкладна тое, што пісаць па-руску з «яцямі» ды «ерамі» дзесьці ў 1927 г.; б) колькасць памылак друку (відаць, Лявон Баршчэўскі вычытваў праграму «на каленцы», у перапынку паміж некалькімі сваімі работамі).

Так ці іначай, праграму тэзісна перадрукавалі найбуйнейшыя электронныя выданні Беларусі, у тым ліку tut.by. Ледзь не рэкордны аб’ём каментаў (на 15:05 23.04.2017 – 2022!) сведчыць пра тое, што народ ссумаваўся па свежых ідэях – або тым, што выглядае як «свяжак» (папраўдзе, многае ў «Вольнай Беларусі» перагукаецца з канцэпцыямі БНФ 25-гадовай даўніны). Прынамсі публікацыя мае псіхатэрапеўтычны эфект: дагэтуль, нягледзячы на перамены да лепшага ў апошнія месяцы, мала хто ведае, куды рухацца, што правакуе песімізм у апанентаў «рэжыму». На фоне традыцыйнага самаедства па-беларуску (падчас апытання ад 09.03.2017 «На што Вы збіраецеся жыць у старасці?» звыш 38% адказалі «Думаю, да старасці не дажыву») канцэптуальная пустэча і пазёрства некаторых дзеячаў «апаізіцыі» не можа не насцярожваць. Паціснуў плячыма ад дзвюх навін пра Вольгу К…

Карацей, на сваёй пляцоўцы Зянон Станіслававіч папрацаваў нямарна, як бы я да яго ні ставіўся – а стаўлюся надзвычай скептычна з розных прычын (гераізацыя Пазняком Булак-Балаховіча, «наезд» на нябожчыка Булахава, скажэнне гісторыі Халакосту…) З другога боку, мне ўсё адно будуць бліжэйшыя тыя, хто побач, хто кудысьці-там-заклікае і дае парады не з «прыўкраснага далёка». Магчыма, Павел Севярынец, Валерый Шчукін або Юрый Шульган – не надта ўмелыя палітыкі, але я жыву з імі ў адным горадзе (нават у адным раёне), хаджу ў тыя самыя крамы… Яны хаця б застаюцца ў курсе лакальных праблем і дзеляць са мною адказнасць за лёс краіны.

Агулам жа ад мясцовага «палітыкуму» стаміўся; лягчэй жылося ў 2011–2014 гг., калі назіраў за ім толькі краем вока. Ды што паробіш, калі, як выпускнік франка-беларускага факультэта ЕГУ, 17 год таму атрымаў сертыфікат міжнароднага значэння?

Хоцькі-няхоцькі даводзіцца трымаць сябе ў форме, час ад часу практыкавацца на кошках на відных дзеячах беларускага адраджэння. Дзякуй і тым каментатарам з «Радыё Свабода», якія звяртаюцца да мяне з мілымі ўшчуваннямі, не дазваляючы «ўпасці ў спячку»: «Вы пастаянна ўводзіце людзей у зман. Гэта адбываецца выключна па адной прычыне – не валодаеце пытаньнямі па тых праблемах па якіх узяліся выказвацца. Здаецца, што шахматы – гэта самы даступны і бескрыўдны для вас занятак» (16.04.2017). Атрымліваючы такую рэакцыю, лішні раз пераконваешся, што правільнай дарогай крочым, таварышы…

У той жа час усведамляю, што для публікі я такі ж «блазен і цыркач», як i замежныя дабрадзеі. Што значная частка, калі не большасць, чытаючы пра палітыку, зверне ўвагу ў першую чаргу на прозвішча (Шрайбман, Рубінчык…), а сэнс напісанага адыйдзе ў іх на другі план. Чаго вартая «народная падтрымка» такога «мудрага» камента на тутбаі (арфаграфія аўтара захаваная): «Государство это територия на которой проживает определенный этнос и каторый должен быть представлен в руководящих и управляющих структурах. И запомните никакой Грузин еврей поляк находясь в руководстве на генетическом уровне не будет беспокоится о белорусе и его земле и это истина. Что мы и сейчас наблюдаем» (21.04.2017, +81-12). Але ў тым і фішка, што не для большасці пішу – галоўным чынам, для сябе. «Сам сабе рэжысёр» і крытык 🙂

* * *

Экскурсіі па яўрэйскіх мясцінах у рамках «Фэсту экскурсаводаў» гэтай вясной ладзяцца не толькі ў Мінску: у Гродне, напрыклад, такую экскурсію распрацаваў гісторык Андрэй Чарнякевіч («Габрэі Гародні: суседзі і ахвяры»), у Віцебску сёння пераняла эстафету Юлія Пухавіцкая («Яўрэйская спадчына Віцебска»). А вось і іншая на 100% добрая навіна: экс-міністр фінансаў Германіі, стаміўшыся ад трагікамедыі ва Украіне (да 2015 г. ён добрасумленна шукаў для краіны грошы), у 70 гадоў стаў комікам і выправіўся ў турнэ. Наводзіць на аптымістычныя думкі аб тым, што і «Вялікае беларускае шчасце» будзе куды прыстроіць на пенсіі… І няўжо нехта яшчэ наважыцца дакараць тутэйшага акцёра Яўгена Крыжаноўскага тым, што ён «лезе ў палітыку»? 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублікавана 24.04.2017  12:38

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (47)

За тры тыдні наведаў больш імпрэз (ці «мерапрыемстваў», калі заўгодна), чым за тры зімовыя месяцы. Адсправаздачуся 🙂

Пра паход у клуб «Святлана Алексіевіч запрашае» 2 сакавіка наша аўдыторыя ўжо ведае. Бадай, зазначу тут, што не блізкая мне пазіцыя Сяргея Ш., які расхваліў твор літоўскай пісьменніцы «Нашы» пра забойства яўрэяў «звычайнымі» жыхарамі Літвы («…хібы кнігі толькі ў дэталях, галоўны маральны, гуманістычны яе пасыл неаспрэчны»), не пазнаёміўшыся з самой кнігай, а толькі з водгукамі на яе. Папраўдзе, ён не адзін такі: раней «не чыталі, але асуджалі», цяпер усё часцей хваляць, не чытаючы – з карпаратыўнай салідарнасці, ці як?

Насцярожылі мяне ў той дзень асобныя заявы Руты Ванагайтэ, якія можна расцаніць як антыкаталіцкія. Сэнс вымаўленага на вечарыне ў Мінску быў такі: без ксяндзоў не было б і масавых забойстваў, у 1941 г. святары на споведзях адпускалі катам усе грахі… У маім сціплым багажы гістарычных ведаў ё звесткі, якія не даюць так адназначна ацэньваць лінію каталіцкай царквы ў час Другой сусветнай вайны, дый паводзіны яе прадстаўнікоў.

На наступны дзень згойсаў у літмузей Максіма Багдановіча на сустрэчу з рагачоўска-жлобінскімі краязнаўцамі, адзін з якіх з’яўляецца нашым аўтарам. Жывецца ім на перыферыі, як і можна было чакаць, не вельмі соладка, але трымаліся бадзёра.

На сустрэчу прыйшоў з тузін аматараў, сярод якіх – даўні кіраўнік Фонду культуры, галоўны рэдактар «Краязнаўчай газеты» Уладзімір Гілеп, яго намеснік і цёзка Пучынскі… Сп. Гілеп, сярод іншага, зноў паскардзіўся на тое, што ўлады (колькі гадоў таму) не зарэгістравалі ўсебеларускае грамадскае аб’яднанне краязнаўцаў, без якога цяжка працаваць. Наклад газеты – у параўнанні з 2007 г., калі я слаў туды свае крыжаванкі – знізіўся ў два разы, не дасягае 600 экз. Але ж нешта робіцца, бываюць у «КГ» і публікацыі з яўрэйскімі матывамі. Карацей, сачу адным вокам, як і за дзейнасцю Таварыства беларускай мовы з яго «Нашым словам». Мінск, 03.03.2017. Фота М. Шуканава.

4 сакавіка наваліўся з’езд Саюза беларускіх пісьменнікаў, які згадваюць і дагэтуль, галоўным чынам у сувязі са скандальчыкам вакол публікацыі ў «Народнай волі». Як паведаміў сведка, «Сябры Рады разважліва вырашылі не рабіць ніякіх захадаў па яе аспрэчванні, улічваючы шалёны ціск, які афіцыйная ўлада ўжывае апошнім часам да журналістаў незалежных СМІ». «Незалежны СМІ» адносна прадпрыемства Іосіфа Сярэдзіча – моцна сказана, аднак рашэнне, сапраўды, разважлівае. Хаця ёсць у Радзе і «ястрабы», якім карцела паваяваць з газетай – гэта нармальна для жывой арганізацыі.

Затрыманне Алеся Яўдахі, якога ведаю з нашаніўскіх часоў, не парадавала яшчэ і таму, што бачыў Алеся на з’ездзе, вітаўся з ім… Ён мірна гандляваў кнігамі і часопісамі ля ўваходу ў залу, ні ад кога не хаваўся. Ужо другі дзень гэты кніганоша – у СІЗА, і «вешаюць» на яго – не дай Б-г нікому.

8 сакавіка ў Мінску адбыўся масавы забег «Beauty run» – ініцыятыва Беларускай федэрацыі лёгкай атлетыкі, найперш для прыўкраснага полу. Жонка мая выходзіць на старт другі год і прыносіць у хату медалі ад спонсараў, я па магчымасці падтрымліваю пачын – рухаюся з ёй побач 🙂 Сёлета пра забег паведамлялі ці не ўсе афіцыёзныя рупары, балазе ён праходзіў на галоўным праспекце краіны – ад БДУ да плошчы Перамогі. Але з вядомых прычын яны не расказалі пра тое, як дзясяткі ўдзельніц у пачатку гукалі ў адказ на вітанне міністра спорту: «По-бе-жа-ли! По-бе-жа-ли!» Здаецца, у выніку збянтэжаны міністр істотна скараціў сваю прамову… Штрышок, які гаворыць пра многае: локшыны ад чыноўнікаў апрыкралі ўжо і бягухам.

Найпрыгажэйшы рэпартаж з месца падзеі апублікавала студыя Мікіты Бязрукава – факт, а не рэклама 🙂

12 сакавіка пабывалі мы з жонкай у «Галіяфах» на прэзентацыі «Алісы ў Залюстроўі», якая ў перакладзе Веры Бурлак атрымала назву «Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса» (рэдактар – Андрэй Хадановіч). Харошая кніга з ілюстрацыямі Кацярыны Дубовік, ды каштуе аж 30 рублёў… Ахвотных паслухаць/пабачыць перакладчыцу і мастачку, а таксама Віктара Жыбуля, Марыю Мартысевіч, Сержа Мінскевіча, Юлію Цімафееву, сабралося шмат. Усё было разумна ды вытанчана ў той дзень Пурыма, чагосьці не хапала. Ці мо кагосьці – напрыклад, брытанскай амбасадаркі з яе скокамі ды брыкамі? 🙂

15 сакавіка, у Дзень канстытуцыі, схадзіў на «Марш недармаедаў». Мо і не пайшоў бы – мала веру ў вырашэнне сур’ёзных праблем на вуліцах – але за апошнія пару гадоў, што называецца, «давялі». Апошняй кропляй стала цынічнае рашэнне Канстытуцыйнага суда РБ (непісьменны назоў «кансцітуцыйны» яму насамрэч больш пасуе) ад 14.03.2017 пра тое, што «дэкрэт № 3» адпавядае нормам…

Каля 17.00 народ паціху пачаў збірацца на пляцоўцы перад кінатэатрам «Кастрычнік». У фае міліцыянты абмяркоўвалі нейкую публікацыю «Хартыі-97». Ля ўваходу дзядзька пенсіянерскага выгляду звярнуўся да мацака з рацыяй: «Скажыце, дзе будзе мітынг супраць прэзідэнта?» Я падумаў: «Знайшоў у каго пытацца…»

К 17.30 стала весялей, падцягнуліся арганізатары, заўважыў Ганну Канапацкую з нагой у гіпсе, з літаратараў – Лявона Баршчэўскага. Прамовы не дужа запальвалі; народ ажывіўся, калі трэба было галасаваць за рэзалюцыю (яе тэкст нейкія дзяўчаты раздавалі ўсім ахвотным). Што ж, прагаласаваў і я. Цяжка спрачацца з тым, што «ўлада ў краіне з’яўляецца бескантрольнай, а [звычайныя] грамадзяне ніяк не ўплываюць на рашэнні, што прымаюцца», што трэба «правесці сумленныя і свабодныя выбары – унесці змены ў Выбарчы кодэкс, якія дазваляюць грамадзянам краіны свабодна рэалізоўваць сваё канстытуцыйнае права абіраць і быць абранымі». Праўда, тут варта дадаць, што без кадравых перастановак – а калі казаць шчыра, то без люстрацыі, ачышчэння органаў улады на 70-80% – ніякія кодэксы ў нас не запрацуюць.

Быццам з ніадкуль нарысавалася групка юнакоў і юначак у цёмнай адзежы, з прыкрытымі тварамі, якая акрэсліла свае граніцы чорным транспарантам. Ля статуі паштальёна яны білі ў барабаны, дзьмулі ў свісток, потым узнялі чорна-чырвоныя сцягі – кажуць, анархісцкія… Было тых анархаў 15-20, не больш; перформанс іхні ўдаўся, аднак заплацілі за яго даволі дорага. Пасля шэсця АМАП штурмаваў тралейбус № 37, куды селі маладзёны, і загроб у свае абдымкі некалькі дзясяткаў чалавек, не разбіраючыся, хто на мітынгу закрываў твар (паводле прадстаўніка МУС, жэстачайшае правапарушэнне), хто не. Што чарговы раз даказвае слушнасць прыказак пра чорнага кобеля, лом і прыём, а трызненні пра «выкалупванне разынак з булак» няхай слухаюць тыя ідыёты-замежнікі, якім і ў 2017-м яшчэ не ўсё ясна.

Мяркую, анархістаў у «страшных» масках не звінцілі адразу, бо збаяліся трапіць у аб’ектывы ўплывовых СМІ. Ля «Кастрычніка» журналістаў тусавалася багата: tut.by, «БелaПАН», «Свабода», «Белсат», «Новы час», «Сіцідог», «Еўрарадыё»… Калі ўдзельнікі – пару тысяч чалавек – без прыгод дайшлі да вул. Багдановіча, то градус пільнасці ў публікі знізіўся, і хтосьці «наверсе» рашыў, што надышоў час для хапуна.

Я сеў у іншы тралейбус, іначай наўрад ці зараз пісаў бы гэты «аччот» – хіба што з Акрэсціна. Ехаў дахаты разам з Дзедам Марозам эпічным змагаром Валерам Шчукіным, якому 22.03.2017 споўнілася 75. Ён скардзіўся на стан здароўя, але сваім удзелам у шэсці быў збольшага здаволены: «Патрэбныя розныя акцыі…» Успомнілася, што на пачатку 2000-х гадоў Якава Гутмана газетчыкі празвалі «яўрэйскі Шчукін» – ці то за бараду, ці то за напорыстасць. Я. Гутман i В. Шчукін. Знайдзіце 613 адрозненняў.

19 cакавіка выступіў я ў традыцыйным шахматным турніры, арганізаваным пры падтрымцы Саюза беларускіх пісьменнікаў. Калі 10 год таму нарадзілася задума вярнуць такія турніры (у 1930-х нешта падобнае рабілася), то не разлічваў на прызы і ўвагу СМІ, дый пачыналася ўсё сціпла – чацвёра ўдзельнікаў, куток у клубе «Вяснянка». Сёлета імпрэза ў офісе СБП сабрала дзевяць чалавек, з іх дзве жанчыны гулялі асобна. Яшчэ двое патэнцыйных удзельнікаў назіралі, а Эдуард Дубянецкі напісаў у фэйсбуку: «Выдатная навіна. Усе сёння малойцы! Узнагароды знайшлі найлепшых і наймудрэйшых. Так трымаць, дарагія калегі!» Прыемна. Спадзяюся, і іншыя творчыя суполкі – мастакі, архітэктары, музыкі – правядуць свае спаборніцтвы, калі не па шахматах, то па шашках. Цікава было б потым сустрэцца ў агульным турніры або матчы.

Не ўтрымаюся ад анонсу падзей, якія, па-мойму, заслугоўваюць увагі. «Катлеты з мухамі» чытаюць і мінчане ды «госці сталіцы», таму… Як пісаў ужо, чыноўнікі моцна абламаліся з Курапатамі, падарваўшы сваю рэпутацыю ў бізнэсоўцаў. Вывядзенне ўчастка ля вул. Мірашнічэнкі, 49 з ахоўнай зоны, ціхай сапай здзейсненае ў 2013-2014 гг., абурыла нават дэпутата Ігара Марзалюка – гісторыка, шмат гадоў далёкага ад «апазіцыйнасці». Ён нацкоўваў на міністэрства культуры Следчы камітэт; апраўданкі мінкульта не выглядаюць пераканаўчымі.

Спрабуючы перахапіць ініцыятыву ў людзей, якія звыш 25 гадоў без прынукі прыбіраюць лес, ставяць крыжы, помнікі, свечкі на месцах сталінскіх забойстваў, кішэнная федэрацыя прафсаюзаў толькі што абвясціла, што 25.03.2017 у Курапатах пройдзе «працоўная акцыя» (словы-та якія). Паводле афіцыйнага інфармагенцтва, у планах – «правядзенне конкурсу на стварэнне мемарыяла памяці і смутку ў Курапатах. Думка пра ўзвядзенне мемарыяла з’явілася ў час правядзення круглага стала газеты “СБ. Беларусь сегодня”». Пра мемарыял ваўсю гавораць з пачатку 1990-х, а тут «схамянуліся» сёлета… Характэрны і дзень, выбраны для «ленінскага суботніка» – супадае з днём масавага мітынгу, які хоча правесці Мікола Статкевіч у цэнтры Мінска.

Праясняецца мэта артыкула, які псеўдасацыёлаг М-ка (мянуе сябе каталіком) публікаваў у амерыканскім яўрэйскім выданні аж двойчы, 7 і 14 сакавіка г. г. Ён палохае тым, што Курапаты становяцца «фактарам міжрэлігійнай варожасці з-за бескантрольнага ўсталявання соцень крыжоў над магіламі, у якіх ляжаць парэшткі тысяч яўрэяў Беларусі… прадстаўнікі беларускай апазіцыі сваімі дзеяннямі фактычна абражаюць масавыя пахаванні яўрэяў і мусульман, а таксама палякаў і немцаў».

З 2001 г. дакладна вядома, што ў Курапатах ляжаць і яўрэі. Прадстаўнікі Кансерватыўна-хрысціянскай партыі БНФ лаяльна паставіліся да помніка яўрэям і мусульманам, пастаўленага ў Курапацкім лесе ўвосень 2004 г. і апаганенага невядомымі ў канцы 2005 г.: нехта з КХП падчас чарговай «талакі» адмываў з помніка свастыку. Ні разу не чуў ад землякоў-іудзеяў, што крыжы ў Курапатах – гэта «абраза масавых пахаванняў». У лепшым выпадку М-ка хоча быць «круцейшым іудзеем, чым рабіны», у горшым – свядома правакуе тую самую «міжрэлігійную варожасць».

І ладна б наіўныя амерыканцы… 20.03.2017 артыкулік быў перадрукаваны на сайце тутэйшай «галоўнай яўрэйскай газеты», якая хваліцца 25-гадовым стажам. Cімвалічна, што наступны матэрыял на сайце, пра ХХІІІ фестываль «Пурымшпіль у Віцебску» (ладзіўся 17-19 сакавіка), меў назву «Нам з гэтым жыць». Так, вам з гэтым жыць, не вельмі паважаныя калегі.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

P.S. ад Змітра Дзядзенкі, спецыяльна для belisrael.info:

Жывеш у Менску – як у клетцы з тыграмі:

З дубінкай мент, з бензапілою псіх…

Дый шчэ баевікі гандлююць кнігамі!

Во гэтыя – страшнейшыя за ўсіх…

Апублiкавана 23.03.2017  13:51

==============================================================================

Дапаўненне 2020 года
Я. Гутман памёр у Нью-Ёрку 14 ліпеня, В. Шчукін – у Мінску 10 кастрычніка.