Tag Archives: «Шахматный дворик»

В. Рубинчик. О наведении мостов

Шалом, дорогие, недорогие, всякие. Сегодня хотелось бы порассуждать об инциденте, которому немало внимания уже было уделено в сети – о разрушении части путепровода (можно сказать, моста) в Минске. Но и не только о нём.

Это произошло 08.01.2022 в четвёртом часу ночи (можно сказать, утра). По счастью, никого не убило и даже не ранило, хотя в этом месте и ночью, как видно, ездили машины, прохаживались люди.

Чтобы вы, кто не сильно связан с Минском, понимали: речь идёт об автомобильно-пешеходной «артерии нации» над Немигой, в самом сердце белорусской столицы. История сравнима с тем, как если бы обрушилась кремлёвская стена у Красной площади в Москве. Или Стена Плача в Иерусалиме.

Мост на карте – примерно там, где буква «М» в слове «Мінск». На территории Центрального района

Скрыть ЧП, как в своё время скрыли статистику по смертности в Беларуси, власти не могли. Что ж, умники из горисполкома объяснили ситуацию «усталостью конструкций» (мосту почти 60 лет), вибрацией от метро и перепадами температур (словно для минских зим это нечто неслыханное). Всё-таки следственный комитет завёл ряд уголовных дел, объединённых производством. К 11 января путепровод над Немигой разобрали.

Грустно думать, но драма – соглашусь, что не трагедия – в чём-то была закономерной. Ряд факторов сплелись в один узел, и то был отнюдь не «узел жизни» из еврейского пожелания.

Пожилой художник Адам Глобус припомнил май 1999 г. и ударился в мистику (пер. с бел.): «Удивительно то, что на этот раз проклятое место столицы обошлось без человеческих жертв. Прошлая трагедия на Немиге забрала в небытие аж 53 жизни… Рассуждения о “проклятом месте”, непригодном для стройки, я услышал впервые на лекциях [Олега] Ходыко, за что ему страшно благодарен». Гм, а как же метрах в двадцати-тридцати от рухнувших конструкций (и в пятидесяти от места трагедии 1999 г.) века простояла Холодная синагога, снесенная лишь в середине 1960-х?

Предпочёл бы вынести мистику за скобки. Растущее пренебрежение рациональностью, неуважение к институту экспертизы и научным знаниям (по большому счёту, к знаниям вообще), столь характерное для последних десятилетий, как раз и ведёт к тому, что ломаются всякого рода сооружения. 19 мая 2021 г., как уже говорилось, рухнул мост через реку Рова на трассе национального значения Борисов-Березино-Бобруйск, 26 мая – его товарищ в Пружанском районе. И рубрика «Проблемные мосты Беларуси» на осторожном, но зорком портале по-прежнему не «ржавеет»…

Уж сколько раз твердили миру, что учёных, инноваторов нужно лучше «кормить» – тогда, во всяком случае, будет шанс, что они не утекут за кордон и блеснут идеями, в т. ч. в сфере капитального строительства. Однако доля расходов на R&D, несмотря на «соловьиные басни» вроде «года науки» (2017), по-прежнему близка к 0,5% от ВВП, это даже не российский 1%. А тут ещё и преследования инакомыслящих, и ликвидация остатков академической автономии (чего стоит назначение в президиум Академии наук экс-зампреда КГБ, совершённое в октябре 2021 г.).

Справедливости ради, в Израиле, с его массой компетентных учёных и инженеров, где финансирование научных разработок в разы более щедрое, тоже нашумело падение моста (во время Маккабиады в Тель-Авиве, над грязнющей речкой Яркон, с человеческими жертвами). Но всё-таки это случилось четверть века назад – в июле 1997 г., кое-какие уроки были извлечены… Трагедия на горе Мерон под Цфатом 30.04.2021 имела, судя по всему, несколько иные причины, нежели непрочность конструкций (правда, пострадавшим от этого не легче).

«Здесь не политика, здесь [не]добросовестное исполнение своих служебных обязанностей. В рамках этого и надо разбираться соответствующим структурам, в том числе Горисполкому, прокуратуре», – молвил один бойкий депутатик из «палатки» о ситуации на Немиге. И свалил всё на вечного «кого-то»: «Александр Лукашенко поставил четкие задачи и поручил разобраться с каждым мостом в стране, это было несколько лет назад, но кто-то эту команду недобросовестно исполнил».

Да уж, никакой «политики» в, мягко говоря, своеобразном подборе кадров «первым лицом», засевшим во власти на 20+ лет (лояльность юбер аллес, профессионализм на третьем плане либо вообще побоку) не усматривается! То, что руководящие кадры тасуются, будто игральные карты, также явление ни разу не политическое, кто бы сомневался 😉

Интересна статья, где упоминается зампред Мингорисполкома Александр Дорохович, 1977 г. р., сформировавшийся как «большая шишка» около 2010 г., т. е. в разгар лукашизма. Не утверждаю, что всё в этой статье, пересказанной в видеоролике, безукоризненно; главное, что я из неё почерпнул – инфу о совмещении Дороховичем двух ответственных должностей (он ещё и глава Белорусской федерации лыжных гонок). Давно комментировались подобные случаи: «“совместители”, как правило, нигде не работают с полной самоотдачей, к тому же теряется сам смысл общественной деятельности».

Должность зампреда сей господин занял в январе 2019 г. – уже три года «курирует» в Минске вопросы развития, содержания и реконструкции транспортной инфраструктуры. Что характерно, в конце 2010-х «провалил» два публично данных обещания – начать строительство в Шабанах подземных приёмников для мусора, запустить составы метро производства «Штадлер-Минск» – и всё равно остался на плаву. Есть вероятность, что вскоре из него сделают козла отпущения, но, скорее всего, не сделают; из-за такой «ерунды», как происшествие без жертв, система своих не сдаёт. Нынешнего вице-премьера Анатолия Сивака, министра транспорта и коммуникаций в 2012–2018 гг., при котором в 2017 г. над Немигой был устроен «капитальный ремонт с модернизацией», в 2022 г. внезапно оказавшийся «косметическим», это ещё более касается. Когда Сивак служил председателем Мингорисполкома (2018–2020), несколько районов на время остались без чистой воды. Может быть, «красавцы» даже на повышение пойдут…

А. Дорохович, А. Сивак. Фото с promise.by

То, что режим плодит временщиков, склонных бежать ответственности, особенно хорошо заметно, если спуститься на уровень ниже и взглянуть на чехарду глав администрации Центрального района (кстати, злополучный мост находится в шаговой доступности от здания администрации). 2009–2012 – Владимир Кухарев, нынешний глава Мингорисполкома; 2012–2015 – Олег Поскробко, позже работавший в Солигорске и задержанный по уголовному делу; 2015–2017 – Анна Мательская; 2017–2018 – Игорь Бузовский, «пониженный» после должности замглавы администрации президента; 2018–2021 – Дмитрий Петруша, борец с «Переменами» и муралами, переброшенный на «Керамин»… И вот теперь, с лета 2021 г. – Николай Поляков. Не район, а проходной двор какой-то.

Бассейн на Каховской (на карте выше – цифра 1), о котором упоминал в августе 2021 г., не готов и в январе 2022 г. Спустя 3,5 года после начала реконструкции

Cморговский тракт (на карте – цифра 2). Ограждение убрано осенью, но детскую стоматологическую поликлинику (см. здесь) после затянувшегося «капитального ремонта с модернизацией» так и не открыли – ни к 7 ноября, ни даже к новому году. Фото 11.01.2022

Похоже, дела в строительной отрасли Беларуси обстоят как-то не очень, да и в госуправлении, причём в госуправлении особенно… Теперь пропаганда вещает, что мост на Немиге будет «ещё лучше прежнего», а председатель Мингорисполкома 10 января заявил о планах «в течение месяца закончить все строительные работы и запустить движение как по новому путепроводу, так и под ним». Понятно желание «мэра» к «референдуму» поскорее сдать объект и сделать приятное высокому начальству, которое тоже курсировало по мосту, да лучше уж обойтись без спешки.

Суровые реалисты в «Шахматном дворике» почти полтора года отвели на переоборудование крыла общежития под гостиничные номера… Зачем нужна ещё одна гостиница, когда в Минске не загружены уже готовые – другая тема

В. Е. Кухарев – выпускник Могилёвского пединститута (1993), где учили многим интересным вещам, но явно не мостостроению. Почему чиновнику (было) не послушать какого-никакого специалиста, гендиректора «Горремавтодора» Дениса Глинского, прогнозировавшего в день обвала, что параллельное проектирование и строительство займёт несколько месяцев? Вопрос риторический – по причинам, изложенным в середине этого текста.

А тем временем где-то… Какая жизнь, такая «молодёжь»?

Финал требует хоть какого-то позитива. Что, если считать таковым любительский репортажик из Каштановки – с «домом Короткевича» и «домом Рязанова»? Тоже, кстати, в Центральном районе (цифра 3 на карте).

Ну, и порадовали нас с женой троллейбусы, украшенные праздничными гирляндами…

Фото с бульварa Шевченко, 11.01.2022

Таких троллейбусов, пущенных в декабре, в городе немного, но настроение они поднимают. Где придумали новинку, я не знаю – то ли в «Минсктрансе», то ли в Мингорисполкоме, то ли в «глубинном народе»… Так или иначе, отлично придумано.

Напоследок – симпатичная дворовая ёлка во дворе дома 5а на том же бульваре (цифра 4 на карте), запечатлённая 30.12.2021. В указанном доме, по сообщению Андрея Федаренко, до переезда в Украину жил Алесь Асташонак – рано умерший прозаик, сценарист, переводчик. Приятно, что дух творчества не покинул квартал.

Минск, 13 января 2022 г.

Опубликовано 14.01.2022  17:07

Шалом, тоталитаризм (В. Р.)

Дело было в 1997-м или 1998-м. В Европейском гуманитарном университете вещал «за политику» некий французский лектор, его речь переводили на русский. (Чем был хорош ЕГУ в Минске – устраивал открытые лекции с дискуссиями, а-ля заправский западный университет.) Гость высказывался о положении в Беларуси осторожно – даже в конце 90-х во Франции, да и не только, модно было верить, что новая независимая республика находится на пути к демократии, дайте лишь срок.

На лекцию с каким-то своим товарищем явился Валерий Щукин… (Тогда я впервые увидел В. Щ., узнав его по бороде; позже не раз пересекался с ним на главпочтамте, где у него был импровизированный «офис» за столиком, там чудак-человек, светлая ему память, выслушивал народ, пописывал заметки.) Борец с режимом, аки шукшинский персонаж, «срезал» заезжего лектора примерно так: «Вы всё видите со стороны, а между тем в Беларуси настоящий тоталитаризм, разогнали Верховный Совет, закрыли то, преследуют это…»

Трудно было студентам-политологам, которые благодаря великоразумной Амандин Регаме & франкоязычным учебникам уже знали разницу между авторитарным и тоталитарным строем, согласиться с неистовым Щукиным. И я ещё долго – вплоть до конца июня 2020 г. – разъяснял разным аудиториям, что у нас авторитаризм, что многое, кроме «политики», в Беларуси разрешено… (да и политикой заниматься можно, если осторожно).

Самоцитирование – одно из моих любимых занятий 😉

Трактовка «законности» в РБ очень отличается от таковой в «Третьем рейхе». Некие общие черты есть во всех репрессивных системах, но зачастую суровость законов у нас компенсируется необязательностью их выполнения, поскольку режим всё-таки авторитарный, а не тоталитарный. Беларуси во многих аспектах присуще «южноевропейское» разгильдяйство, описанное тем же Джорджем Оруэллом в «Памяти Каталонии» (случайно ли деньги при обыске у Тихановских нашли только с третьего раза?) (17.06.2020)

18 июня [2020 г.] философ Андрей Шуман пугал тем, что в Беларуси «в тайне от общества готовится консервативная революция в смысле тех, кто поддержал когда-то NSDAP» (с построением государства тоталитарного). «Он пугает, а мне не страшно» (С). Сочувствую несправедливо пострадавшим в мае-июне 2020 г., однако 9,5 лет назад всё выглядело ещё хуже. В конце 2010 г. тоже говорили, что «после 19 декабря мы живём в другой стране… Мы вернулись в 30-е сталинские годы». Ничего, как-то «встали с колен». (20.06.2020).

Действительно, в июле 2020 г. наблюдалась некоторая «оттепель», сопровождавшаяся активизмом четырёх альтернативных «кандидатов в президенты», а также Марии Колесниковой и Вероники Цепкало. Кульминацией летней «оттепели» стал, пожалуй, мегамитинг в поддержку Светланы Тихановской 30.07.2020 (в минском парке Дружбы народов – десятки тысяч участников).

До ноября 2020 г. правители ещё кое-как терпели локальные «сборища», символом которых сделалась «Площадь Перемен». Здесь я припомню октябрьский концерт в «Шахматном дворике», по соседству…

Но затем гайки были закручены настолько, что c лета 2021 г. впору уже рассуждать о ситуации, балансирующей на грани авторитаризма и тоталитаризма. Последний то ли назойливо стучится в дверь со своей повесткой, то ли стоит на пороге, то ли ступил уже одной ногой в наше обиталище.

Стало ли вышеуказанное закручивание подлинной «консервативной революцией»? Видимо, нет, т.к. ничего особо нового адепты «вождя» не придумали – в основном обращались к проверенным репрессивным методам и развивали тенденции, существовавшие до 2020 г. Тем не менее политзаключённых по состоянию на осень 2021 г. как никогда много – около тысячи (одного выпускают, двух, а то и пятерых, забирают…), атаки на медиа не прекращаются, да и перетряхивание кадров выглядит беспрецедентно масштабным. Похоже, «зачистка» работников госаппарата, образования, etc., продолжится и в следующем году; заявочки на это уже сделаны (требования, закреплённые постановлением совмина № 585 от 14.10.2021, как бы намекают).

«Системные либералы» утратили почву под ногами; на первый план у желающих занять/удержать места в «элите» вышли казённый патриотизм (думаю, не будет ошибкой именовать его картофельным, по аналогии с квасным у восточных соседей) в сочетании с безотказностью. Правда, «пластилиновые» люди и прежде были востребованы, но их как-то уравновешивали профессионалы… сейчас, боюсь, во многих сферах уже не так. Яркий пример – лишение лицензий ряда белорусских адвокатов-вольнодумцев, «осмелившихся» защищать в том числе политзаключённых. РБ-шные коллегии адвокатов покорно подчинились приказам «сверху»… При том, что даже в России, где гражданское общество тоже отнюдь не процветает, адвокатская палата Москвы в 2021 г. как минимум однажды «послала» минюст РФ (дело Ступина).

Коллеги не захотели либо не сумели защитить и доцента Белгосуниверситета, историка Игоря Кузнецова – с ним (после писанины от оголтелого колумниста «СБ») не продлён контракт.

И. Кузнецов, фото отсюда

Мне могут возразить, что тоталитаризм предполагает не только запугивание общества силовыми методами (вкупе со штрафами, увольнениями и т. п.), но и всеобъемлющий контроль посредством единой идеологии, а где она у нас? Но тоталитаризмы ведь разные бывают. Вдруг новейший их «штамм» способен паразитировать на инанекратии (что это за зверь, было пояснено здесь) и «противодействии экстремизму»? Да, на пустоте великого не построишь, но даже принцип «день простоять да ночь продержаться» худо-бедно работает, если располагать новейшими технологиями социально-политического манипулирования, предоставленными… почитайте, кем. А насколько помогает от всего такого защититься «коллективный Запад», мы здесь наблюдали, начиная с 1995-96 гг. 🙁

Качественная, хотя и грустная, шутка о «всеобщей забастовке», в который раз объявленной на наших просторах. Отсюда

Валентин Стефанович из правозащитного центра «Весна», заступавшийся за меня в суде 20 лет назад, а с июля с. г. томящийся за решёткой, написал недавно из СИЗО о референдуме, запланированном на февраль 2022 г.:

Понял, что будет «мягкий транзит» власти... это результат прошлогодних событий, когда общество очень чётко выразило своё недоверие.

Разумеется, это [«мягкий транзит»] – не то, что хотят люди, и это далеко от полноценного отправления демократии в стране, но это вынужденные шаги и это начало конца… «Он» загнал себя в угол, и возможностей для манёвра сейчас у него нет… Вероятно, что после референдума ситуация будет более благоприятной для меня и для всех наших узников.

На днях одна гранд-дама (подсказка для сведущих – из книги Андруся Горвата «Прэм’ера») задала мне вопрос о прогнозах на 2022 г. – я уклонился от конкретного ответа… Хотя в начале марта 2019 г., когда разговоры о референдуме по изменению конституции ещё всерьёз не велись, прогнозировал уход Лукашенко до 2025 г.:

Продолжительная ИБД неизбежно выматывает как самого имитатора, так и его команду. Поэтому я оптимистично верю, что первый президент не был бы против элегантно «закруглиться». При нынешнем состоянии политикума вполне вероятно, что А. Л. выиграет «выборы» 2020 г., однако больше не захочет рискованных кампаний (уже теперь система работает больше по инерции, на «пердячем пару») и уйдёт в возрасте около 70 – возможно, наподобие Ельцина, отыскав себе преемника.

Сейчас, в начале ноября 2021 г., я не то чтобы не верил в скорый уход Лукашенко (большинство его сторонников тоже понимают, что 27 лет – многовато, что «человек пересидел»)… Просто, увы, не могу всецело разделить оптимизм В. Стефановича касательно референдума и «мягкого транзита». «Лида-птица-подневольная» со своим выводком так и не улетела из ЦИКа, и, скорее всего, новую «коснетуцию» лукашисты продавят. А в том, что она по сути будет ещё менее демократичной (несмотря на косметические изменения в разделах об органах власти), чем версия, подсунутая электорату четверть века назад, сомневаться не приходится. Не для того же за последний год администрация напихала кучу драконовских поправок в законодательство, чтобы обнулить их в начале 2022-го!

Не следовало бы исключать того, что в ближайшем году небезызвестный персонаж ещё никуда не уйдёт (допустим, поведает, что хотел было уйти, но «лучшие люди города» отговорили). Eсли он всё же уйдёт в 2023–2024 гг., то великовата вероятность того, что преемником Дракона – как в пьесе недавнего юбиляра – станет Бургомистр или кто-то из «первых учеников», со всеми вытекающими последствиями… Пытки и прочие преступления, совершённые нынешними человекороботами, в таком случае будут осуждены чисто декларативно.

И всё-таки любая (около)политическая кампания, даже возня вокруг сомнительного референдума, открывает «окно возможностей», или хотя бы «форточку возможностей». В общем, понять позицию оптимистов отчасти могу. Самому не терпится сказать тоталитаризму «шалом» не в смысле «привет», а в смысле «пока», «прощай»… Ну, как президент США Билл Клинтон в 1995 г. сказанул во время прощания с убитым Ицхаком Рабином: «Шалом, хавер» (фраза стала мемом). Но шансы на благоприятный сценарий оцениваю примерно в 30 процентов (на то, что в следующем году сохранится статус-кво, отвожу 35%, и на то, что ситуация ухудшится, тоже 35%).

Думая о лучшем, я пришёл к выводу, что Новой Лучезарной Беларуси в образовательно-профилактических целях понадобится «Музей сопротивления тоталитаризму», основная часть экспозиции которого проливала бы свет на события конца ХХ – начала ХХI веков. Куропаты – не идеальное место для подобного учреждения; иной период, иная атмосфера (априори в лесу лежат в основном жертвы, не «сопротивленцы»). А вот это заброшенное одноэтажное зданьице подходит…

Ул. Червякова, 48, квартал между Осипенко и Каховской, вид с улицы и со двора. Фото 31.10.2021

Кажись, год назад его планировали реконструировать под гостиницу. Но отелей в городе и так хватает (в отличие от хостелей), их наполняемость оставляет желать много лучшего. Да и место для гостей несколько странное – рядом с оживлённой трассой, однако вдали от проспектов и деловых кварталов. А будь здесь музей, он бы вполне гармонировал с близлежащей «Площадью Перемен». И желающие узнать больше о сопротивлении – не всегда и даже не очень часто принимающем форму героизма – добирались бы сюда на автобусах.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.11.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 02.11.2021  14:24

В. Рубинчик. Добрый ли день?

Снова заштормило в наших палестинах. Ясное дело, в информационно-общественно-политической сфере – что до погоды, она для лета вполне себе приемлема.

Если честно, «закручивание гаек» лично меня особо не задевает. И раньше-то шёл по жизни, как законченный граф по минному полю, – ну, сейчас буду вести себя ещё более осмотрительно. А так… дальше Освеи не сошлют. Между прочим, в тех, северобелорусских краях Витебщины, в середине 2000-х работал на лесопилке Павел Северинец, осуждённый по делу о «массовых беспорядках» осени 2004 г. Остался жив, регулярно писал письма десяткам людей (мне тоже); отправлял корреспонденции в газету «Наша Ніва» – позже они сложились в книгу «Лісты зь лесу».

Названья говорят за себя

В 2021 г., после могилёвского процесса по делу о подготовке «массовых беспорядков», член Союза белорусских писателей, получивший семь лет колонии необщего режима (приговор ещё не вступил в силу), тоже пишет письма… и третью книгу романа «Беларусалим».

Между ссылками и отсидками Павел успел жениться. На фото – Ольга Северинец, урождённая Шилак

Упоминал я о том, что во второй книге «Беларусалима», законченной и изданной весной 2020 г., встречаются удивительные совпадения с событиями, которые произошли позже… Вот ещё одно: в книге описываются нападки на православного митрополита Артемия, сочувствующего «белорусскому движению», которые завершаются его отставкой (с. 264–271, 522). 9 июня 2021 г. синод РПЦ отрешил от должности… cвященника Артемия, после августа 2020 г. публично заявлявшего о том, что в стране учиняется беззаконие, а идти путём приспособленчества церкви не пристало. Правда, книжный Артемий – митрополит Смоленский и Дорогобужский, а реальный – архиепископ Гродненский и Волковысский, но это уже детали.

В связи с майским материалом, где были воспроизведены два послания от покойного историка Евгения Анищенко, подумалось, что и я не вечен, и многие письма интересных людей, хранящиеся в моём архиве, могут пропасть. Поэтому, если вы не против (а куда деваться с «подводной лодки»? :)), буду потихоньку их публиковать. Для начала – «шахматный» ответ от проф. Александра Козулина, сидевшего в колонии № 3 посёлка Витьба:

Жаль, что после помилования и освобождения в августе 2008 г. профессор не принимал заметного участия в здешних политических процессах. Думаю, потому, что из-под него «вытянули» социал-демократическую партию… а может, просто уяснил, что «пророков нет в отечестве своём». Так или иначе, эндшпиль, о котором он писал из Витьбы, слишком уж затянулся – наверное, то был всё же миттельшпиль.

А тем временем передают, что Белорусская социал-демократическая партия (руководитель – Игорь Борисов) получила предупреждение от министерства юстиции за обложку своего партийного издания, вышедшего ещё в конце 2020 г. В малотиражном журнале были помещены разнообразные «креативы»; в чём-то нашли «неуважение» к государственным символам Беларуси, пропаганду «негативного отношения» к гербу и флагу.

Текстовка от журнала «Пазіцыя» (пер. с бел.): «Если говорить трудно – рисунок заменит слова! Здесь представлена лишь малая часть плакатов, которые можно найти на просторах интернета. Среди них произведения не только знаменитого дизайнера Владимира Цеслера, но и пока ещё не известных молодых художников».

На мой взгляд, министерия многовато на себя берёт… Беспристрастная экспертиза не выявила бы в этих рисунках ничего оскорбительного. Но, поскольку с такой экспертизой в Синеокой, как показали «дело Press Photo» 2013 г., «дело с книгами Зенона Позняка» 2016 г. и «дело регнумовцев» 2016–2018 гг., имеются некоторые временные трудности, не хочу рисковать. Изображения выше предложены в чёрно-белом цвете – при желании читатели сами домыслят, как выглядели оригиналы.

Сейчас меня, наверное, закидают виртуальными тапками, как зимой сего года пытались забросать Артёма Шрайбмана, обмолвившегося о том, что до лета 2020 г. сторонники бело-красно-белого флага оставались чем-то вроде «субкультуры». Я не раз писал о том, что этот флаг мне ближе, но с определённым уважением отношусь и к красно-зелёному… Всё-таки c 1995 г. к нему, несмотря на далеко не супергармоничное сочетание цветов, отчасти привыкли. Появились люди (не только чиновники), праздновавшие под ним свои успехи. Где-то, быть может, доходило и до сакрализации.

Боксёр-победитель Дмитрий Асанов гордо несёт красно-зелёный флаг на Европейских играх 2019 г. (что не помешало Дмитрию год спустя выступить против лжи и насилия, исходящих от «власти»)

С весны с.г. по указке идеологов «официальный» флаг вывешивают в Минске чуть меньше, чем везде – среди прочего и там, где старожилы никакой госсимволики не припомнят…

Каштановка-2021. Здание районной поликлиники у «Шахматного дворика»; да, и здесь флаг в мае тоже висел

Полагаю, сия кампания может вызвать лишь обратный эффект – насильно мил не будешь. Возможно, правы писатель Владимир Орлов, политаналитик Шрайбман, многие другие… и после смены режима бело-красно-белый флаг действительно вернёт себе права государственного, утраченные в 1995 г. Не то, чтобы я был против (см. выше), но для меня юридический статус – не самоцель. Солидарность общества, которое сейчас разделено в вопросе о символах, да и будет разделено ещё долго, представляется более важным фактором развития страны. Проще говоря, нужно то, что способствует единению, а системные беззакония под любым флагом, хотя бы и бело-красно-белым, мне не нужны.

В своё время проводились параллели между лукашенковской РБ и режимом Франко… Так вот, с 1977 г. Испания официально отказалась от символов «каудильо», но и к флагу Второй республики не вернулась. Полюбопытствуйте:

Флаги 1931–1939 гг.; 1945–1977 гг.; после 1977 г.

Нынешний флаг Испании – некий «компромисс» между двумя предыдущими. Следует ли исключать, что и нас ждёт «третий путь»?

В рамках самодеятельного творчества уже сейчас выношу на обсуждение вариант флага новой Беларуси. Примерно такой:

Кубики, собранные вместе, могут трактоваться по-разному: и как кристаллы соли, питающей страну (всяко лучше, чем автомат Калашникова рисовать), и как символ единства, тяги к созиданию… Но, и чуть ли не главное, – они могут служить раскраской! При сохранении общего монохромного стяга, который будет использоваться, в частности, на международном уровне, на уровне местных сообществ должно быть официально дозволено раскрашивать грани кубиков. Таким образом, в Субботниках под Ивьем люди смогли бы вывесить такой флаг…

А, к примеру, в Александрии под Шкловом – такой:

Да, насколько знаю, аналогов государственного флага-раскраски в мире нет, однако всё ведь когда-то возникает впервыe 😉 Если идея вам кажется нелепой, словно инициатива старика Хоттабыча, выделившего по мячу каждому из футболистов на поле во время матча, то чего уж там, посмейтесь. Если написанное мною (необязательно, кстати, этот конкретный текст) сильно рассердило, перейдите к решительным действиям – скупите остатки тиража моих книг для сожжения в Севастопольском парке, я даже не очень обижусь 🙂

Чего не хотелось бы, так это раскручивания в Беларуси новой спирали противостояния, которая напоминала бы споры между остроконечниками и тупоконечниками у Дж. Свифта, он же Lemuel Gulliver.

О подобной же спирали и «сползании страны в воронку насилия» с некоторым надрывом, но в целом резонно год назад писал вышеупомянутый Шрайбман. Вряд ли я соглашусь с этим автором в том, что мем о «3%» сделался «одним из самых успешных политических мемов в современной истории страны» (и год назад бы не согласился, памятуя о прежних мыльных пузырях вроде выкриков «ШОС!»), но развивался Артём, прежде грешивший самоцензурой, в правильном направлении 🙂

Полагаю, спешный отъезд в Украину несколько дней назад, сразу после злополучного «интервью» ОНТ с человеком, похожим на Романа Протасевича, не сильно повредит А. Шрайбману как исследователю. Другое дело – бытовые трудности на новом месте… Во всяком случае, желаю, чтобы «экстремист-теоретик», как его на днях обозвали в «СБ» (в одном этом ярлыке от б/y КВНщика экстремизма больше, чем во всех прочитанных мною текстах А. Шp.), смог поскорее вернуться к родным пенатам.

Печально видеть, как логика гибридной войны захватывает, казалось бы, аполитичные организации вроде «Белпочты». Последняя давно существует в форме предприятия, т.е. призвана зарабатывать деньги, но поведение руководства «Белпочты» намекает на то, что преданность фантомной «идеологии» поважнее будет.

Справка по материалам википедии:

В августе 2020 года «Белпочта» перестала доставлять подписчикам негосударственную общественно-политическую газету «Народная Воля». Позднее «Белпочта» отказалась распространять «Народную Волю», подала в суд на эту газету и «Свободные Новости Плюс»…

В ноябре 2020 года «Белпочта» не внесла 4 негосударственных газеты в свой подписной каталог на 2021 год. В апреле 2021 года «Белпочта» отказалась брать на реализацию в своих отделениях и включать в подписной каталог на 2-е полугодие 2021 года частное барановичское издание «Intex-press». В июне 2021 года гендиректор «Белпочты» заявила о невключении в подписной каталог на 2-е полугодие 2021 года ещё одной негосударственной газеты — «Новы Час», заподозрив издание в публикации материалов, нарушающих законодательство о СМИ.

Тут уж я, как постоянный читатель «Новага часу», не выдержал и написал электронное письмо-увещевание Юркевич Светлане Викторовне, 1976 г. р., которая стала «главпочтмейстеркой» в сентябре 2019 г., а до того более семи лет служила заместителем директора по идеологии. Копию письма отправил в редакцию «НЧ», не рассчитывая на публикацию, но в тот же день, 7 июня, оно было опубликовано (ну и пусть).

Меня могут упрекнуть в недостатке учтивости, но до уважения ли здесь?.. Мало того, что в августе 2020 г. выпускница академии управления при президенте являлась соучастницей «набега Орды», она, похоже, превратила «Белпочту» в филиал генпрокуратуры. Без суда и нормальной экспертизы люди в погонах рассуждают о нарушениях закона… Почтовое руководство берёт под козырёк и лишает читателей неказённых взглядов на мир (не у всех есть доступ в интернет), а почтальонов – заработка, который складывается в значительной части из денег за подписку. Стыдновато, Викторовна! 🙁

То, что другие руководители государственных («республиканских унитарных») предприятий ведут себя подобным образом, отнюдь не утешает, а наоборот. Наводит на мысль о том, что липкий страх, насаждавшийся четверть века, дал глубокие метастазы, и как бы не пришлось его искоренять ещё четверть века.

Но есть и хорошие новости. Так, сегодня сообщалось о разблокировке банковских счетов издательств «Кнігазбор» и «Янушкевіч» (до того госконтролёры почти полгода не давали нормально работать хорошим минским издателям).

Вольф Рубинчик, г. Минск

09.06.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.06.2021  00:48

Водгук ад мастака
Я б працягнуў думку — можна і “кубік-рубік” зрабіць: кубік-РэБік, дзе якраз тры пасы даюць магчымасць утвараць і БЧБ, і ЧЗ — два пасы зялёнага, адзін чырвонага, і на арнамент застанецца вертыкаль))) А само “РэБік” нясе ў сабе не толькі РБ, а яшчэ і мудрасць ад рэбе))
Андрэй Дубінін, г. Мінск   14.06.2021  19:49

В. Рубінчык. Каляндар – не махляр!

Шалом. Тутэйшыя мудрацы баюць, што ў Беларусь прыйшла адно каляндарная вясна. Мяне ж першае сакавіка – сонечны, цёплы дзень – па-добраму ўзварухнула. І 2-е не расчаравала, дарма што дыхаць у нашай палітычнай атмасферы насамрэч нялёгка.

Любіў вясну Мойшэ Кульбак, чый 125-ы дзень народзінаў мы адзначым праз тры тыдні – ды нямала пісаў пра яе ў вершах і ў раманах. Як там у «Зельманцах» («Зэлмэнавічах»):

Вясна. Яна надышла з тлустымі начамі. Яна надышла як з павевам траў, так і з парай дзесяткаў чорных птушак на высокіх таполях каля электрастанцыі, так і з маладымі батанікамі, якія на дрэвах з гарадскога саду рэзалі адсохлае галлё…

Вясна. Яна надышла з новым пакаленнем маленькіх, вясёлых дзяўчынак, выспелых за гэтую зіму ў дамах. Яна прыйшла з хаткамі шпакоў на высокіх жэрдках, з яснымі водамі ў рэках, з коўдрамі на кіях і з першым белым цветам на яблынях.

…Цёплая ноч. Чорная вясна, калі зямля яшчэ чорная, дрэвы – чорныя, напярэдадні ўзыходу першых зялёных колераў.

Перакладаў з ідыша Андрэй Дубінін. А я пад юбілей падзялюся мікразнаходкай: Майсей наш Саламоновіч аказаўся стыльрэдактарам «Лінгвістычных зборнікаў», якія выходзілі ў Менску на ідышы пад эгідай Акадэміі навук БССР (1933–1936 гг.). У выпусках 1 (1933) і 2 (1934) яго прозвішча пазначана, у вып. 3 – ужо не; мабыць, таму, што к 1936 г. М. Кульбак пакінуў АН з яе мізэрным (паводле Шпрынцы Рохкінд) заробкам і кінуў якар у часопісе «Штэрн».

Змест вып. 2 і звесткі пра людзей, якія рыхтавалі выданне да друку (адказныя рэдактары – Агурскі і Ашэровіч, стыльрэдактар – Кульбак, адказны карэктар – Душман)

Напрошваецца гіпотэза, што кульбакаўская «Зэльманіяда», напісаная ад імя «маладога навуковага работніка Цалела», асабліва ж раздзел «Філалогія», нарадзілася не без уплыву аўтараў «Lingvistishe zamlung». Мажліва, яна была пародыяй на іх (каля)навуковыя развагі, гумарыстычным (пера)асэнсаваннем «класавай барацьбы» і «савецкіх наватвораў» у ідышы. Зірнем на фрагменты «Зэльманіяды» ў перакладзе А. Дубініна:

Зэлмэнавічы замяняюць вінавальны склон другога роду на давальны склон. На Хайэлэву котку кажуць: выгані котцы з дому. Аб Тоньцы: я ёй ласку маю, як боль у вачох.

Асабліва навучальным ёсць факт, што зэлмэнавічы твораць наогул уласныя словы, на ўзор: нахабёл, фінціфлюш, трывалны, браджыдлэ і г.д.

Гэтая моўная дзейнасць шпарыць са двара з тупой упартасцю. Мова ёсць заразлівай справай і пашыраецца таксама па-за двору. Граніца зэлмэнавіцкай мовы цягнецца на сённяшні дзень ад Менску, Лагойску, Самахвалавіч, Смілавіч і Пагосту да Сяльца, што каля Молэва, і далей ва ўсходне-паўднёвым напрамку.

Але няможна выключаць і таго, што Кульбак быў знаёмы з п’есай Янкі Купалы «Тутэйшыя», дзе Янка Здольнік смешна адказвае «Усходняму Вучонаму» на пытанне пра тэрыторыю Беларусі: «О, наша тэрыторыя, пане вучоны, вельмі вялікая — і вокам не дастаць! Уся Менская Брахалка, на якой вы, як бачу, гэтай тэрыторыі шукаеце, ды яшчэ далей». Артыкул Міколы Хведаровіча «Шчыры сябра, самабытны пісьменнік» (1966 г.) ускосна пацвярджае гэткае гіпатэтычнае знаёмства.

Ёсць сэнс чытаць-перачытваць класікаў, але часам варта звярнуць увагу і на менш прыкметных пісьменнікаў. Адным з такіх быў ураджэнец Жлобіна Сямён Бытавой (сапраўднае прозвішча Каган; 1909–1985). Яго ў газеце «Літаратура і мастацтва» нядаўна па-добраму згадаў Алесь Сімакоў, краязнавец з Гомеля. Сямён пераехаў у Ленінград у 1925 г., потым нямала вандраваў… «Героі Бытавога-Кагана – орачы, удэге, ніўхі… Натуральна, што галоўны матыў – “савецкае будаўніцтва”, якое суправаджаецца прыездам да іх настаўнікаў і ўрачоў, стварэннем новых паселішчаў, барацьбой з шаманствам і “спіртаносамі”», – піша А. Сімакоў. І рэзюмуе сваю нататку пра Бытавога: «А пачалося ўсё яшчэ на Гомельшчыне, у Жлобіне і Рагачове, а таксама ў Бабруйску, дзе прайшло яго дзяцінства і пачатак сталення і пра якія ён чулліва ўспамінаў у “аповесці аб адным падарожжы” – “Ад снегу да снегу”».

Адна з кніг нашага земляка

Мінулае мінулым, але ж ад ХХІ cтагоддзя ніяк не ўцячэш. Нарабіла грукату гісторыйка з пераводам Віктара Ляксандрыча – старэйшага сына самі-ведаеце-каго – на пасаду прэзідэнта Нацыянальнага алімпійскага камітэта РБ. 26 лютага ён заняў месца бацькі, каторы грэў яго (месца) амаль 24 гады, з вясны 1997 г.

Чутак вакол матываў такога рашэння шмат, што не дзіўна ў закрытай сістэме, дзе «бульдогі» здаўна тузаюцца пад кілімамі. Дзве асноўныя версіі такія: 1) бацька адпрацоўвае пераход улады да сына ва ўсёй краіне; 2) рэжым пайшоў на дэманстратыўную саступку пад ціскам Міжнароднага алімпійскага камітэта (кіраўніцтву апошняга надакучыла, што палітыка мяшаецца ў справы НАК; таму новага прэзідэнта НАК пазбавілі пасады памочніка прэзідэнта РБ па нацыянальнай бяспецы).

Я схіляюся да другога варыянту. Больш за тое, цешуся, што Віктар адхілены ад вагароў рэальнай дзяржаўнай улады – прынамсі фармальна. Цяпер у іх з бацькам на дваіх усяго дзве кіраўнічыя пасады, а доўгі час было чатыры. Наступным крокам магло б стаць скарачэнне колькасці пасад яшчэ ўдвая, і…

Здаецца, развагі двухгадовай даўніны такі спрацавалі. Калі хто забыўся:

Маё пытанне да прамоўцы, адпраўленае 27.02.2019 («Чаму б Вам добраахвотна не сысці ў адстаўку з пасады прэзідэнта Нацыянальнага алімпійскага камітэта?»), агучана не было… Пытанне менш наіўнае, чым выглядае; калі «першая асоба» дэманструе кепскі прыклад сумяшчэння дзвюх адказных пасад, кожная з якіх вымагае пастаяннай працы, то іншым чыноўнікам таксама карціць… У выніку «сумяшчальнікі», як правіла, нідзе не працуюць з поўнай самааддачай, да таго ж губляецца сам сэнс грамадскай дзейнасці (калі яна – «даважак» да пасады, то пры чым тут грамадскасць?)

Кропля камень точыць 🙂

Зараз ва ўчорашняга памочніка па нацбяспецы паболее вольнага часу, адпаведна, можа ўзмацніцца ідэалагічны кантроль над федэрацыямі і вядучымі спартоўцамі. З другога боку, апошнія паўгода кантроль і так быў жэстачайшы… Што, калі сын першага прэзідэнта РБ, наадварот, вырашыць згуляць у «ліберала», проціставіўшы сябе нягнуткаму мінспорту? Дапусцім, спярша яго лібералізм будзе «пылам у вочы» для Міжнароднага алімпійскага камітэта, але няможна выключаць, што потым Віця прызвычаіцца да сваёй ролі 😉

Пакуль што зайшоў я на сайт Рэспубліканскага цэнтра алімпійскай падрыхтоўкі па шахматах і шашках (РЦАП) – сумнае відовішча… Праўда, тут мяне згадваюць ажно двойчы, але ўражанні псуе галоўная старонка, дзе пра шахматы менш, чым пра ўсё во гэта:

Там, дзе ад імя «калектыву цэнтра» гаворыцца пра Міжнародны дзень шахмат, які адзначаецца 20 ліпеня «ва ўсім свеце», пафасна заяўлена, што «Ніводзін іншы від спорту такой прывілеі не мае!» Падкажу: ёсць Міжнародны дзень спартовай барацьбы (World Wrestling Day, 23 мая), а з 2016 г. адзначаецца і Сусветны дзень бегу (Global Running Day, у першую сераду чэрвеня). Увесну 2018 г. ААН ашчаслівіла нас «Міжнародным днём ровара» (World Bicycle Day, 3 чэрвеня). Таму прымітыўны «піяр» шахмат б’е міма цэлі…

Цэнтр, які да рэканструкцыі, завершанай у 2020 г., я наведваў даволі часта, зняў яшчэ «прома-ролік» – шэры ў прамым і пераносным сэнсах, з няўцямным расповедам пра поспехі выхаванцаў (аўтары прымудрыліся не паказаць буйным планам ніводнага трэнера, затое ўціснулі малачытэльную інфу пра трэнажорную залу і пад.).

У чым сэнс «навіны» ад 26.11.2020, дзе рэпрадукуецца небезвядомы зварот «дзеячаў беларускага спорту», я таксама не зразумеў. Да гонару супрацоўнікаў РЦАП, на сёння, выглядае (можаце спраўдзіць самі), ніхто з іх не падпісаў «добраахвотна-прымусовы» зварот. Нават начальнік аддзела Яўген Мачалаў, які раней, будучы дзяржтрэнерам, нярэдка падпісваў розную лухту. Нагадаю, што кваліфікаваныя шахматысты ў канцы 2020 г. апынуліся збольшага на баку прыхільнікаў перамен у Беларусі; шашысты, напэўна, таксама.

Пасля таго як у 2019 г. змянілася кіраўніцтва Беларускай федэрацыі шашак, на шашачных імпрэзах стала часцей ужывацца беларуская мова. З нядаўняга:

Сайту міністэрскага РЦАП, аднак, да дзвюхмоўнасці далекавата. Непадзельна пануе бюракратычная руская.

Канец зімы стаўся часам наездаў на журналістаў і актывістаў, якія каардынавалі журналісцкую дзейнасць: «кропкавыя ўдары» не спыняюцца, месцамі пераходзячы ў дывановыя бамбардзіроўкі. Навіна, якая мяне крыху сагрэла: пасля 15-дзённай адседкі з турмы ў Жодзіна выпусцілі музыкаў (нават на пару гадзін раней, чым «па закону»). Увечары 28.02.2021 выйшлі ўдзельнікі гурта «Разбітае сэрца пацана» – Павел Гарадніцкі, Дзяніс Тарасенка, Андрэй Осіпчык, Аляксандр Кавалёў. Скончыўся тэрмін арышту таксама ў спявачкі Валерыі Суравіцкай, aka Lear (у верасні 2020 г. выступала ў наскім «Шахматным дворыку») і ў музменеджара Ўладзіслава Лепяшынскага. Дарэчы, быў такі рэвалюцыянер – Панцеляймон Лепяшынскі (1868–1944), з-пад беларускіх Клімавіч, гуляў у шахматы з Леніным. Няйначай «сілавікі» з ідэолагамі палічылі, што Ўлада можна арыштаваць за адно прозвішча… ¯\_(ツ)_/¯

Пакуль «пацаны» сядзелі, іх канцэрт, запісаны заранёў, быў паказаны ў межах анлайн-фэсту «Артысты Перамогі». Сам яшчэ толкам не слухаў, але – рэкамендую. Абедзве імпрэзы «РСП», на якіх прысутнічаў у кастрычніку 2020 г. (у згаданым дворыку і на «Плошчы Перамен»), былі для нашага раёна адметнай з’явай.

Тым часам у Беларусі прарэзаўся свой «Кунгураў» – блогер з Гомеля Віктар Нікіценка. Напрыклад, іранізаваў ён 21.02.2021: «Праз паўгода пасля пратэстаў “нацыянальны лідар” Беларусі Святлана Ціханоўская зразумела, што ў Лукашэнкі ёсць зброя. “Я павінна прызнаць, што мы прайгралі вуліцу”, – заявіла яна напярэдадні…» І далей гамельчанін піша: «Памахаць сцяжком – мала. Трэба ісці ва ўладу! Браць у рукі ўладу! Захопліваць уладу! Купляць уладу! Гінуць за ўладу! Трэба быць уладай ва ўсіх сферах дзейнасці дзяржавы!» Не дужа і запярэчыш 33-гадоваму блогеру, для якога Ціханоўская – «сімвал павярхоўнага фальшу», але што далей?

Згаджуся з Пятром Кузняцовым у тым, што «ў нас у глабальным сэнсе палітычная паўза». Ды сённяшні абвінаваўчы прысуд для супрацоўніцы тутбая Кацярыны Барысевіч і ўрача Арцёма Сарокіна даказвае, што дэградацыя працягваецца. Пракурорка Людміла Іваненка распавяла (0:12-0:17) пра вырак суда Маскоўскага раёна г. Мінска «2 марта 2020 года» – добра, што не «акцябра 45-чысла», як у «Пінскай шляхце». Мала што змянілася за паўтара стагоддзя ў тутэйшых судах… Кручкоў у Дуніна-Марцінкевіча падаецца нават больш сімпатычным за цяперашніх «праваахоўнікаў».

Аб’ектыўна, cілы пратэстоўцаў і адміністрацыі няроўныя, шансаў на тое, што ў бліжэйшы час (увесну 2021 г.) яны хаця б зраўнуюцца, няшмат. І як тут адкажаш? Можна займацца ўмацаваннем зубрызму, таемныя прыхільнікі якога дабраліся да Нацыянальнай бібліятэкі 😉

Або шукаць золата, якое нават у сталіцы часам валяецца літаральна пад нагамі: гісторык Павел Каралёў не дасць схлусіць.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.03.2021  21:49

В. Рубінчык. Выкрыццё за выкрыццём

Аніяк не адпускае 2020-ы. Данеслася рэха ажно з лета: ініцыятыва BYPOL 13.02.2021 прэзентавала публіцы відэаролік пра тое, як на рагу сталічных вуліц Веры Харужай і Крапоткіна затрымлівалі «дыджэяў перамен» Кірыла Галанава і Уладзіслава Сакалоўскага. Запіс, ажыццёўлены ўвечары 06.08.2020, – чарговы доказ таго, што хлопцы не супраціўляліся ды не перашкаджалі мінакам, а значыць, сведчанне АМАПаўца, агучанае ў судзе 7 жніўня, было хлуслівым.

Сімвалічная перамога, як і ў сітуацыі з медычнымі даведкамі пра стан жорстка збітага 11.11.2020 Рамана Бандарэнкі (у якога не знайшлі алкаголю ў крыві). Зразумела, што ў бліжэйшы час за лжэсведчанні ды вынесеныя на іх грунце судовыя рашэнні не прыцягнуць да адказнасці ні «сілавікоў», ні «суддзяў», бо рыба псуецца з галавы, а хлусня ў нашых умовах заахвочваецца зверху. У канцы вясны 2020 г. тым апанентам рэжыму, якія не паслухалі перасцярогі ад Яўгена Прэйгермана, была фактычна абвешчана вайна… праўда, не ўсе яе нават адразу заўважылі. Некаторыя дагэтуль вельмі селектыўна ўспрымаюць падзеі апошніх дзевяці месяцаў; мажліва, рэч у гібрыднасці гэтай вайны, а можа, на падсвядомасць уздзейнічае гімн краіны, дзе пяецца пра «беларусаў, мірных людзей».

У пачатку кастрычніка 2020 г. я крыху парадаваўся, дазнаўшыся, што віцебскага чыноўніка, які намаўляў падначаленых фальшаваць вынікі выбараў (гэта пацвердзіў, у прыватнасці, старшыня выбарчай камісіі – дырэктар школы), пазбавілі пасады. Рана я радаваўся… Па-першае, міліцыя «не выявіла» парушэнняў на ўчастку. Па-другое, Сярожу з Віцебска папросту перавялі ў Мінск, дзе ён не (ра)згубіўся: заняў пасаду намесніка начальніка Беларускага гідраметэацэнтра. Ну, у тым, што гэткае дабро не патоне, сумнявацца не выпадала. Вунь обер-чыноўніцу Лілю, якая ў 2000-х прагнула стаць валадаркай морскай аўтаркай кніжнай, а ў 2016 г. раздзьмувала пагрозу ад пісаніны траіх публіцыстаў-«рэгнумаўцаў» (іх надоўга закрылі), не выправілі на пенсію, а зрабілі «дэпутаткай»… Цяпер і начальніцай у «камісіі па экстрэмізму».

Як там у актуальнай казцы Яўгена Шварца трактаваў сваіх служак Дракон: «Дзіравыя душы, прадажныя душы, прапаленыя душы, мёртвыя душы». У нашым выпадку лекаванне мае зацягнуцца, бо «пан народ», вядома, паціху дае адпор, але канкрэтнага Ланцэлота на даляглядзе не відаць. Не лічыць жа супергероем Пал-Палыча… (пра яго крыху ніжэй).

Тут мушу перапрасіць за тое, што два месяцы таму мог увесці ў зман асобных чытачоў. Пісаў 10.12.2020: «Дабралася да мяне інфа і пра даведнік “Уладзімір Караткевіч”, які выйшаў да 90-гадовага юбілею пісьменніка ў дзяржаўным жа выдавецтве “Беларуская энцыклапедыя”»… Cпасылка вядзе да матэрыялу з sb.by ад 28.11.2020 («Энциклопедический справочник «Уладзімір Караткевіч» вышел к юбилею писателя») аўтарства нейкай Ірыны Васільевай. Я падумаў, што, раз кніга ёсць на фота, яна рэальна выйшла…

Але ж недаацаніў каварства тутэйшых «баявых лісткоў» – яны почасту маняць нават у «маргінальных» для іх пытаннях (успомніў, што падобнае здаралася ў снежні 2016 г., калі філія «СБ», газета «Голас Радзімы», пісала пра канферэнцыю, прысвечаную Максіму Багдановічу). Не выйшаў даведнік «Уладзімір Караткевіч» станам на 28 лістапада, а на фота ў той дзень паказалі макет або муляж. Тыдзень таму пагартаў даведнік у Нацыянальнай бібліятэцы – кніга, выдадзеная на замову міністэрства інфармацыі РБ, была падпісана да друку на месяц пазней, 28.12.2020…

Тут у выходных звестках няма апіскі: напрыклад, у энцыклапедыі паспелі пазначыць год смерці акцёра Барыса Плотнікава, якога не стала 02.12.2020.

У снежні зрабіў агаворку: «Хваліць гэтыя кнігі, не чытаўшы, не бяруся, але сам па сабе факт [іх выхаду] уцешны». Цяпер, у лютым, я ўжо не настолькі гатовы бараніць думку, што лепей такая кніга пра Караткевіча, чым ніякай. Шэраг недахопаў адзначыў на тутбаі 28.01.2021 кандыдат гістарычных навук Дзяніс Марціновіч, але… Як член Саюза пісьменнікаў Беларусі (СПБ), ён, пэўна, пасаромеўся крытыкаваць артыкул пра суполку, да якой належыць. Між тым названы артыкул – бадай, самы абуральны ў даведніку.

За такое варта натаўчы ў каршэнь – паясню, чаму. Пераемнікам Саюза пісьменнікаў БССР, куды Уладзімір Караткевіч быў прыняты ў 1957 г., з’яўляецца Саюз беларускіх пісьменнікаў (СБП), які не знікаў і не мяняў назву. У лістападзе 2005 г. невялікая група літаратараў на чале з Міколам Чаргінцом пакінула СБП і пры падтрымцы адміністрацыі прэзідэнта заснавала сваю, афіцыёзную суполку. Найбольш вядомыя пісьменнікі, у тым ліку таварышы Уладзіміра Караткевіча Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Адам Мальдзіс, Сяргей Панізнік, Вячаслаў Рагойша, Васіль Сёмуха, засталіся ў Саюзе беларускіх пісьменнікаў, які, згодна з рыторыкай «чаргінцоўцаў», ішоў шляхам палітызацыі і барацьбы з уладай.

Няма ні маральных, ні юрыдычных падстаў лічыць новаўтвораны «Саюз пісьменнікаў Беларусі» пераемнікам таго, у які ўваходзіў Караткевіч. Піярыць СПБ з яго сервільным кіраўніцтвам («У Доме літаратара прайшоў збор подпісаў у падтрымку дзеючага Прэзідэнта Беларусі, вылучанага на наступны тэрмін у якасці кандыдата. На карысць пераабрання Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі сведчыць многае…», 16.06.2020) пры дапамозе пісьменніка-вальналюба, памерлага ў 1984 г., – сапраўдныя «скокі на костках». Калі б «чаргінцоўцы» гэта рабілі на ўласным сайце – такой бяды, але энцыклапедыя, па ідэі, мусіла б кіравацца такімі прынцыпамі, як узважанасць, грунтоўнасць… Узважаны падыход характэрны для шэрагу іншых артыкулаў, аднак «лыжка дзёгцю» псуе ўвесь «мёд».

Да напісанага Дз. Марціновічам дадаў бы, што мне не хапае артыкулаў «Шахматы» (граюць найважнейшую ролю ў «Ладдзі Роспачы») і «Яўрэі» (пры тым, што «Цыганы» ў энцыклапедыю заслужана трапілі). Тое, што для Уладзіміра Караткевіча яўрэі былі не проста адной з «нацыянальнасцей CCCР», па-мойму, хутчэй аксіёма, чым тэарэма. Але дзеля-мадзеля: ён разумеў ідыш і ў Оршы хадзіў з сястрой на гастрольныя пастаноўкі яўрэйскага тэатра, цікавіўся іўрытам, меў багата сяброў-яўрэяў. Некаторыя з іх згаданы ў энцыклапедыі: Л. Крыгман, Д. Сімановіч…

Паводле Барыса Казанава, Караткевіч казаў яму ў сярэдзіне 1960-х гадоў, што «задумаў раман з яўрэямі, што гэта раманная тэма». Не зусім ясна, што мелася на ўвазе, але персанажы-яўрэі насамрэч фігуруюць ледзь не ў кожным буйным творы пісьменніка, а адзін з вершаў Караткевіча завецца «Яўрэйцы» (1957 г.). І назоў, і акрэсленая сімпатыя да яўрэйскага народу былі рэдкай з’явай у пасляваеннай савецкай літаратуры.

Выдавецтва «Беларуская энцыклапедыя», улічыце пры перавыданні.

Цяпер – чым «не дагадзіў» П. П. Латушка… Ну, тое, што ў жніўні 2020 г. і пазней ён выказваўся супраць гвалту ў краіне, можна толькі вітаць (лепей позна, чым ніколі), але насцярожвае, што ладная частка яго кар’еры прайшла ў парадыгме «падзяляй і пануй». У сярэдзіне 2000-х малады пасол РБ у Польшчы спрычыніўся да расколу Саюза палякаў у Беларусі, у канцы 2000-х, калі П. Латушка стаў міністрам культуры, узнялася новая хваля «наездаў» на Саюз беларускіх пісьменнікаў («звышмэтай» было яго поўнае падпарадкаванне вышэйзгаданаму СПБ). Членам СБП, якія працавалі ў дзяржустановах, ставілі ўльтыматумы; так зволілі з бальніцы хірурга, паэта Фелікса Баторына (Хаймовіча), пра што ў сакавіку 2010 г. распавядаў мне сам Фелікс Барысавіч.

Існавалі ў пачатку 2010-х і «чорныя спісы» для артыстаў, недастаткова лаяльных з пункту гледжання ўраду. У кастрычніцкім інтэрв’ю з Сяргеем Будкіным Латушка прызнаў іх існаванне, але перакінуў адказнасць на Ірыну Дрыгу, якая ў той час курыравала культуру ў адміністрацыі прэзідэнта, і на аднаго з тагачасных бонзаў адміністрацыі Аляксандра Радзькова. Аналагічна, віну за цкаванне «нелаяльных» пісьменнікаў ён мог бы перакінуць на Чаргінца… але ў такім разе Пал-Палыча давялося б уважаць за чалавека, які на пасадзе міністра выявіўся «пустым месцам». Куды яму ў прэзідэнты, як жадае праект NEXTA (відаць, не без маўклівай згоды самога кіраўніка «Народнага антыкрызіснага ўпраўлення»)?

Недзе – хіба ў кнізе савецкага дысідэнта Якава Сусленскага – бачыў радкі, якія даю ў перакладзе з рускай: «Гэта што – стаяць за праўду, / Ты за праўду пасядзі». Калі зараз і варажыць, хто будзе наступным кіраўніком Беларусі (па-мойму, не час), то выбіраць трэба з тых, каторыя сядзелі або дагэтуль сядзяць за кратамі. Няма чаго ўвішным уцекачам перацягваць медыйна-рэсурсную «коўдру» на сябе!

Збольшага спадабалася, прынамсі кранула спроба дэпутаткі Мінгарсавета 1995 г. нар. «расплюшчыць вочы» удзельнікам «Усебеларускага народнага сходу» 11-12 лютага. Паведамляе «Еўрарадыё» (12.02.2021):

Выступіць у Вольгі Цесаковай так і не атрымалася. Дэлегатка разлічвала падняць тры пытанні. Першае — чаму няма падрабязнай справаздачы Мінэканомікі аб тым, па якіх прычынах не выкананая праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на мінулую пяцігодку.

— Другое пытанне — па змяненні ў Канстытуцыю. Калі ўсё так добра, калі людзі, якія сядзяць там [ва ўладзе. — Еўрарадыё], уяўляюць сабой сілу, за імі праўда, то чаго ім баяцца? Я хацела прапанаваць правесці новыя выбары сумленна і адкрыта з дзеючай Канстытуцыяй.

Трэці не агучаны тэзіс тычыцца вызвалення палітвязняў. Акрамя таго, па некаторых пытаннях Вольга Цесакова галасавала супраць, але аказалася, што рашэнні па іх на УНС прынятыя аднагалосна.

В. Цесакова

Карацей, улады «паблыталі берагі»: нахабна ўтылізуюць што мёртвых (змагары з нацызмам, якія нібыта падтрымалі б Лукашэнку; Уладзімір Караткевіч…), што жывых (Уладзіслаў Каташук, Вольга Цесакова…) І па-ранейшаму баяцца творчых людзей: увечары 13.02.2021 сарвалі канцэрт на турбазе пад Смалявічамі. Цяпер у палоне, сярод іншых, выдатныя рабяты з гурта «Разбітае сэрца пацана», якія ў кастрычніку 2020 г. зайгралі з Бенькай у «Шахматным дворыку» для жыхароў нашага квартала.

Павел Гарадніцкі і Дзяніс Тарасенка

Адносна добрая навіна – змена шыльды на будынку гімназіі, побач з «караткевіцкім» домам.

Было ў траўні 2020 г. і стала ў лютым 2021 г.

Не выключаю, што мясцовым уладам захацелася штось зрабіць «у гонар Караткевіча» – хаця б перакласці шыльду з адрасам на беларускую мову, калі ўжо не знайшлі сродкаў на муралы і пад. Ну, рэжым з белмовай пераносіцца неяк лепей, чым рэжым без яе, аняж лепей бы рэжым сышоў, мова засталася. Мяркую, гэтак скора і будзе: усюдыісная хлусня дадзявае прыблізна ўсім «пластам насельніцтва».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.02.2021  19:01

КАРЦІНКІ ГОДА (2020)

Па-першае, мясціны, дзе бываў не раз і ў якія хацеў бы вярнуцца…(Шчучыншчына тут не згаданая – яна па-за канкурэнцыяй!)

Магілёў, жнівень 2014

Пінск, кастрычнік 2016

Гродна, кастрычнік 2018

Шмат дзе яшчэ хацеў бы пабываць, але ў 2020-м было амаль не да вандровак. Ніжэй вы знойдзеце суб’ектыўную падборку здымкаў з двух беларускіх гарадоў, пераважна з Мінска.

У Барысаве, 02.02.2020. Абмінуць такое дзіва ніяк не мог…

Прасп. Рэвалюцыі

На вул. ІІІ Інтэрнацыянала (!)

Дворык у старой частцы Барысава

Паэтка Ната Голава і каваль Алесь Панцялей у барысаўскім Цэнтры творчасці дзяцей і моладзі

З Юрам Тэперам каля яго дома па вул. Альшэўскага ў Мінску, 05.04.2020. У лістападзе Юры не стане 🙁

Дзьмухаўцы ў Кіеўскім скверы, апасаючыся каранавіруса, палічылі за лепшае разгрупавацца… 22.04.2020

«Курданёр» на мінскім бульвары Шаўчэнкі, 30.04.2020

Чарга ахвотных падпісацца за альтэрнатыўных кандыдатаў, якая збянтэжыла тутэйшых «застабілаў». Вул. В. Харужай, 31.05.2020

Палітык і пісьменнік Павел Севярынец паспрабаваў заступіцца за арыштаванага Сяргея Ціханоўскага, але і сам праз некалькі гадзін апынецца за кратамі. Вул. В. Харужай, 07.06.2020

Кіраўнік Аб’яднанай грамадзянскай партыі Мікола Казлоў нешта тлумачыць народу, 07.06.2020

Журналіст Віталь Цыганкоў вяшчае ад Камароўскага рынка, 14.06.2020

Яшчэ адна тагачасная гутарка… З мікрафонам – Арцём Лява

Пляцоўка перад домам, у якім паўстагоддзя таму жыў Уладзімір Караткевіч (вул. В. Харужай, 48; тут відаць дом № 46/2). Чэрвень 2020 г.

Мастак Андрэй Дубінін у тым жа квартале Каштанаўкі, cярэдзіна лета

Галубятня каля дома № 38 па вул. Кахоўскай (ліпень 2020)

У пачатку жніўня афіцыёзныя імпрэзы перад кінатэатрам «Кіеў» мала каго цікавілі – пакуль ды-джэі Кірыл Галанаў і Улад Сакалоўскі не «парвалі шаблоны»

Афішкі-«заманухі», каб людзі ўдзельнічалі ў «выбарах» 09.08.2020

Фантаны на Свіслачы, недалёка ад пл. Перамогі. 18.08.2020

Афішкі-«заманухі», каб людзі страйкавалі. Цэнтральны раён Мінска, жнівень 2020 г.

Стужкі на пл. Перамен (10.09.2020) – страшны вораг для нацыянальнай бяспекі! У канцы снежня кіраўнік раёна дастаў ад А. Лукашэнкі медаль «За працоўныя заслугі» – няйначай за іх упартае знішчэнне, якое ў лістападзе прывяло да смерці Рамана Бандарэнкі

Вынік аднаго з набегаў «пятрушак», верасень 2020 г.

Скарыстаўшыся адсутнасцю дзяжурных міліцыянераў, дзеці малююць на знакамітай будцы тое, што ім падабаецца. 13.09.2020

Праз плошчу Перамен праязджаў на ровары Павел Касцюкевіч, вялікі пісьменнік зямлі беларускай. 15.10.2020

Госці паэтычнай вечарыны ў «Шахматным дворыку» разбіраюць і падпісваюць паштоўкі палітвязням, 26.10.2020

На пл. Перамен выступае гурт «Leibonik» (Ганна Рэзнік і Сяргей Башлыкевіч), 26.10.2020

Прэзентую свае кніжкі 2018–2020 гг. на прыступках кінатэатра «Кіеў». Фота С. Рубінчык, 22.11.2020

«Галалёд на зямлі, галалёд…» (С) Выгляд «Шахматнага дворыка», 28.12.2020

***

З Новым годам усіх добрых людзей! Няхай сусветныя праблемы, якія пакінулі след і на гэтай cціплай падборцы, застануцца ў мінулым.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

30.12.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 30.12.2020  17:40

В. Рубінчык. Коўзкае становішча

Калі мой цесць, светлай памяці Віктар Сцяпаныч, сядаў гуляць у шашкі, то нярэдка задумляўся і вымаўляў тое, што ў загалоўку. Праўда, казаў па-руску – «скользкое положение».

Залатая восень уступіла ў свае правы…

«На экране акна» (C)

Наколькі прыгожа цяпер у парках і скверах, настолькі трывожна ў цэхах, бальніцах (каранавірус у Беларусі перайшоў у контрнаступ – афіцыйна зноў кажуць пра 10 тыс. нявылекаваных, а колькасць смяротных выпадкаў няўхільна набліжаецца да тысячы), офісах, дый кватэрах, куды ў любы час могуць залезці (ня)ветлыя чалавечкі.

Зрэшты, і Кіеўскі сквер памятае «перадвыбарныя мерапрыемствы» пачатку жніўня г. г., адно з якіх – тое самае, з «дыджэямі Перамен» – ледзь не перарасло ў рандэву Святланы Ціханоўскай з электаратам. Эх, не наважылася пані выступіць перад тысячамі людзей, што сабраліся ў скверы і пры канцы бульвара Шаўчэнкі 6 жніўня… 🙁 Кандыдатка ў палітыкі збаялася «правакацый», і ў нечым яе можна зразумець. Але пасля таго акту «звышабачлівасці» (ды яшчэ пары эпізодаў у тым жа ключы) ультыматум уладам РБ, агучаны Святланай з-за мяжы 13.10.2020, выглядаў досыць камічна.

Няўжо хтось на самай справе чакаў ад «вялікага боса» заявы аб адстаўцы ў наступныя 12-13 дзён? Тут нават адміністрацыю Цэнтральнага раёна ніяк не ўдаецца «зацугляць» – пад ейнай эгідай па-ранейшаму робяцца дзіўныя рэчы. І ў апошнія пару тыдняў нейкія бэйбусы пад аховай міліцыі замалёўвалі выяву дыджэяў на суседняй з Кіеўскім скверам «Плошчы Перамен», знішчалі белыя і чырвоныя стужкі… Гэткую б упартасць – ды ў мірнае рэчышча.

Паўгода таму пісаў пра адсутнасць пазнак, дзе адлюстроўвалася роля жыхароў Кіева ў адкрыцці сквера. Металічныя пліты з надпісамі зніклі ўжо за лукашэнскім часам; як можна бачыць на фота, іх няма і сёння, 28.10.2020

Занепадае і фантан, створаны каля «Кіева» ў сярэдзіне 1980-х…

«Замест абяцанага Хрушчовым камунізму ў 1980 г. адбыліся Алімпійскія гульні ў Маскве», – такі жарт хадзіў сорак гадоў таму. Жарцік успомніўся, калі ўвечары 26.10.2020, пасля шпацыру па згаданым бульвары, дзе ўстрымаліся ад працы хіба дзве ўстановы з двух тузінаў магчымых, я трапіў на паэтычную вечарыну ў «Шахматным дворыку» (паміж вул. Асіпенка і Кахоўскай).

Вершы П. Горбача – своеасаблівы субстытут рабочых пратэстаў. На запрашэнне мясцовых жыхароў пад каштанамі выступілі і іншыя паэты: Дар’я Бялькевіч, Уладзь Лянкевіч, Віталь Рыжкоў. Асабліва кранулі вершы былога калінкавічаніна Змітра Дзятліка. А Марыя з праваабарончага цэнтра «Вясна» папрасіла прысутных – чалавек 50-60 – часцей пісаць палітвязням, і пакінула адмысловыя паштоўкі

Крыху пазней мы з жонкай апынуліся на канцэрціку мінска-ашмянскага гурта «Leibonik» (Сяргей Башлыкевіч & Ганна Рэзнік гумарылі каля знакамітай будкі на вул. Чарвякова). Не ўпэўнены, што песенька пра каханне да ксенаморфа – іменна тое, чаго чакалі аўтары гэтай улёткі, напярэдадні ласкава раскіданай па паштовых скрынях нашага пад’езда:

Зрэшты, у той жа дзень – 26 кастрычніка – Пуцін заявіў пра гатоўнасць НЕ размяшчаць у еўрапейскай частцы Расіі ракеты 9М729. Здавалася б, пры чым тут заклікі пані Ціханоўскай? Авой, цалкам можа быць, што не Света – агент Валодзі, як на тое ўсцяж намякае пан Зянон, а наадварот; што пад бяскрыўднай знешнасцю хатняй гаспадыні хаваецца яшчэ тая маніпулятарка, здольная ўплываць на «вежы Крамля». Ну, а тое, што «ўльтыматум» тутака не зусім спрацаваў… проста, відаць, Беларусь – не яе маштаб 🙂 🙂 Назіраецца нешта сярэдняе паміж глабальнымі дэмаршамі Алеся Мілінкевіча & Грэты Тунберг… Хай так.

Нямецкі журналіст Крысціян Трыпе мяркуе, што наданне «беларускай апазіцыі» (не люблю гэты выраз, і шматкроць тлумачыў, чаму) прэміі імя А. Д. Сахарава, якая прысуджаецца Еўрапарламентам, стала «сімвалам падтрымкі для грамадзян Беларусі і сігналам непрымання Еўропай Лукашэнкі» (22.10.2020). Забаўна, што ў 2006 г. ужо быў лаўрэат з Беларусі, карыстаўся той жа рыторыкай, маўляў, «прысуджэнне прэміі стала пацвярджэннем падтрымкі яго краіны Еўрапейскім Саюзам, які выступае за маральныя прынцыпы ў палітыцы», і?.. За 14 гадоў «Еўропа» з яе «прынцыпамі» мірылася з Лукашэнкам, сварылася, зноў мірылася за кошт «апазіцыі»… Агулам, паводзіла сябе, як пасажыры з мапасанаўскай аповесці «Пышка» у адносінах з нямецкім афіцэрам. Ці трэба тлумачыць, хто ў такім разе Пышка? (⊙_⊙)

Пэўную маркоту наганяюць павярхоўнасці ад расійскіх дабразычліўцаў. Гары Каспараў: «У адрозненне ад прымітыўнай дыктатуры Лукашэнкі, у Расіі выбудавана глыбока эшаланіраваная ідэалагічная абарона рэжыму» (30.09.2020). На 27-м годзе існавання «прымітыву» можна было б і здагадацца, што ён абапіраўся – і абапіраецца – не толькі на «калгасную харызму»! Або Кацярына Шульман, якая мяркуе, што «у вас (г. зн. у нас – В. Р.) няма ніякага рэгіянальнага падзелу, адзіная эліта, і ніякіх кланаў больш няма» (06.10.2020). Узвышэнне «магілёўскіх», супярэчнасці паміж тутэйшымі «сіслібамі» ды «сілавікамі», расстаноўка на ключавыя пасады сыноў і сужэнцаў як бы трошачкі абвяргаюць тэзісы дасведчанай паліталагіні… Тое, што ў 1988-м не было ў Беларусі «неспакою», таксама спрэчна: гэта год адкрыцця Курапатаў, заснавання БНФ і першага масавага шэсця на Дзяды. Яно было жорстка разагнанае ўладамі БССР 30.10.1988, што справакавала крытыку на адрас «Вандэі перабудовы» найперш у маскоўскіх, агульнасаюзных выданнях. Ну і «свяжак» ад прафесара юрыспрудэнцыі з Вышэйшай школы эканомікі Ільі Шаблінскага, які лічыць, што ў Беларусі «народ патрабуе сыходу дыктатара, а не валтузні з канстытуцыйнымі тэкстамі» (26.10.2020). Юрыст, а гаворыць, быццам палітык… Дый чаму б не дапусціць, што «народу» трэба не так выдаленне аднаго чалавека, як перазагрузка сістэмы, немагчымая без «валтузні з тэкстамі»?

Хоць ты вер Зянону Станіслававічу: «Асаблівасьць сітуацыі ў тым, што, пачынаючы ад выбарчай кампаніі, на беларускім палітычным полі дзейнічаюць і пануюць дзьве прарасейскія сілы, якія знаходзяцца пад кантрольным уплывам Масквы і змагаюцца між сабой за ўладу ў Беларусі, апэлюючы да беларускага грамадзтва» (22.10.2020).

Што да ўсебеларускага страйку… Думаю, забастоўкі з палітычнымі вымогамі – «дах» пабудовы, у падмурку якой мусілі б ляжаць забастоўкі з патрабаваннямі эканамічнымі. Тое, што Ціханоўская і яе атачэнне форсілі ў апошнія месяцы, параўнаў бы з мангольскім шляхам. Сто год таму вялікія рэвалюцыянеры вырашылі абмінуць этап капіталізму ды выгадаваць сацыялізм у далёкім стэпавым краі непасрэдна з феадальнага ладу. Вынікі былі сумныя – пачытайце тут.

Ізноў пра «вечнае вяртанне». 21 кастрычніка тузін случчакоў усклаў кветкі да помніка ахвярам Катастрофы на вул. Капыльскай (помнік, адкрыты ў 2007 г., уяўляе з сябе дзясятак камянёў; дакладней хіба казаць пра мемарыял). Санкцыі ўладаў яны не прасілі. Зінаіда Цімошак, былая настаўніца гісторыі, выступіла з кароткай прамовай – гэтага выявілася дастатковым, каб слуцкая міліцыя пахапала людзей, ставячы ім у віну ўдзел у «несанкцыянаваным мітынгу». Хтосьці атрымаў «суткі», хтосьці – штраф, хтосьці – тое і другое. Цяпер спн. Цімошак саркастычна разважае ў «Новым часе»: «заробак на ўскладанні кветак… – вельмі нядрэнны від бізнесу для дзяржавы ў перыяд адсутнасці інвестыцый звонку». О так, амаль паўтарылася гісторыя са зборам каля турмы на вул. Валадарскага і спробай групы маладых людзей прайсці на вул. Кастрычніцкую з лозунгам «Не фашызму ў Беларусі!» 19 год таму. Мала хто дапускаў тады, у кастрычніку 2001 г., што «новы парадак» на гэтых землях пратрымаецца так доўга.

Падобна, дзяржыморды розных генерацый засвоілі пасланне гэтай сцёбнай песні, зрабіўшы яе сваім неафіцыйным гімнам

Але культурка-то жыве. Кагадзе даведаўся, што Сяргей Башлыкевіч (той самы, з Leibonik’a) тры гады таму артыстычна выканаў песню на словы Юлія Таўбіна. «Сялянская фурманка на бруку гарадскім» – бадай тое, што пазней з лёгкай рукі Міхася Стральцова пачало звацца «сенам на асфальце». Паслухайце…

Юлій Таўбін (1911-1937) разам з дзясяткамі іншых паэтаў і празаікаў быў забіты ў Менску самі-разумееце-кімі 83 гады таму, пад канец кастрычніка.

Выпадкова ці не, але ў гэтым месяцы ва ўкраінскай Вінніцы дбаннем Уладзіміра Вакуленкі убачыла свет анталогія вершаў і перакладаў «Жыве Беларусь!», куды ўвайшло нямала твораў рэпрэсаваных аўтараў. У прыватнасці, можна прачытаць некаторыя вершы Ізі Харыка і Майсея Кульбака – як арыгіналы, так і паэтычныя перастварэнні. Укладальнік піша:

На початку навіть не уявлялася вся потужність проєкту «Жыве Беларусь! За нашу і вашу свободу!». Спочатку це мала бути невелика антологія, але чим більше згуртовувалися сябри в Білорусі, тим більше проєкт заґартовувався не лише в потужну книгу, а і справжню зброю рідним словом. Його боятимуться прихильники диктатури!

33 сильних автори, від класиків до сучасності. Плічо-пліч з ними 28 зброєносців-перекладачів з чотирьох сусідніх країн: України, Литви, Латвії та Польщі. Також з підтримкою доєдналися кримськотатарські перекладачі та перекладачі їдиш-білоруською. Сябри не хочуть кровопролиття, але диктаторська машина цього не розуміє. Є загиблі. Сябри не стануть більше пробачати. МИ ВСІ РАЗОМ! БІЛОРУСЬ ЖИВЕ і НАВІКИ БУДЕ ЖИТИ!

Мяркую, гэтыя абзацы перакладаць акурат і не трэба – я дык усё зразумеў. Kалі наведваў Украіну (тройчы ў 2013-2015 гг.), глядзеў тамтэйшыя тэлеканалы, каб падцягнуць веданне блізкай мовы.

У. Вакуленка з выдадзенай ім кнігай. На старонцы, дзе пачынаецца раздзел «Ідыш – Беларусь», відаць і падзагаловак на ідышы: «Far undzere un ajere frajhajt» («За нашу і вашу свабоду»)

Анталогія «Жыве Беларусь!» убачыла свет і ў электронным выглядзе, і ў класічным папяровым, і шрыфтом Брайля была надрукавана. А вось найноўшыя зборнікі нашага пільнага чытача Змітра Дзядзенкі – сам з Оршы, жыве-працуе ў Мінску – існуюць пакуль што адно ў фармаце epub. Затое гэтыя е-кнігі, «К-версія» і «Каралеўскае паляванне», можна задарма спампаваць на kamunikat.org – тут і тут. Нешта з іх я чытаў раней (балазе, напрыклад, апавяданні «Мінус» і «Спадарок» упершыню публікаваліся на belisrael.info), нешта яшчэ пачытаю, і вам рэкамендую.

Аўтар, як тыя магічныя рэалісты, шукае незвычайнае… мо нават знаходзіць, не шукаючы. Ды яшчэ пакеплівае: «Казкі любяць людзі ўсе — ад малых да старых. І не толькі чытаць, але і жыць у іх. Адны бясконца будуюць замкі на пяску, другія да старасці шукаюць сваіх прынцаў і прынцэс, трэція ўсё жыццё змагаюцца з цмокамі…»

Карацей, чытайце e-кнігі, беражыце лясы, яны нам яшчэ прыгадзяцца.

Дзясятага кастрычніка магло б споўніцца 80 гадоў слыннаму літаратару Кастусю Тарасаву (1940-2010). Чытаў некалі і яго рускамоўныя дэтэктывы, але найбольшае ўражанне зрабіла кніга «Памяць пра легенды»; праз яе прызму доўгі час я пазіраў на мінуўшчыну Беларусі. Меркаванне гісторыка Дзяніса Марціновіча: «Творы Кастуся Тарасава сталі адной з вяршыняў беларускай гістарычнай прозы, а яго асоба абумовіла развіццё гэтага жанру на дзесяцігоддзі».

Цікавіўся Тарасаў сучаснай палітыкай – добра памятаю, што ў 1990-х ён выступаў на пляцоўцы за домам № 40 па вул. Кахоўскай. Ці то сам тады выступаў у ролі кандыдата, ці быў чыёсьці даверанай асобай.

К. Тарасаў; тая пляцоўка і цяпер мае даволі-ткі пратэстны характар 🙂

І апошняе. Хораша прайшла экскурсія па Каштанаўцы & Старажоўцы, якую правяла гісторык Паўліна Скурко 24 кастрычніка. Спадарыня згадала і тое, што на бульвары Шаўчэнкі ў познесавецкі час нярэдка размаўлялі на ідышы.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

28.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 28.10.2020  21:55

Два месяцы пасля «выбараў»

Спецаперацыя 9 жніўня г. г. стала кропкай адліку для многіх грамадзян Беларусі – на жаль ці на шчасце, я не вынятак. Цягам двух месяцаў нашрайбаў паўтара дзясяткі тэкстаў, у якіх і роспач, і надзея. А таксама «светлы сум», як у напісаным па гарачых слядах (там, тут і тут).

Другога чэрвеня 2020-га злёгку пахваліў тутэйшую ўладу за тое, што ў Мінску даволі добра цыркуляваў грамадскі транспарт. Як бы не выпала мне ўзяць свае словы назад – старшыня гарсавета Андрэй Б. ужо тлумачыць народу, што «жыць стала лепей», большасць перасоўваецца на аўтамабілях, таму колькасць аўтобусаў і тралейбусаў можна мінімізаваць («разгрузім дарогі», «перанакіруем сродкі на іншыя мэты»). «Анлайнер» задаў пытанне, якое ляжала на паверхні: «Ці адпавядае павелічэнне колькасці пасажыраў у асобна ўзятым аўтобусе або тралейбусе тым [эпідэміялагічным] рэкамендацыям, якія нас заклікаюць выконваць?» Дый вожыку зразумела, што ўскосны прымус жыхароў Мінска да набыцця аўтамабіляў (метро дасягае не ўсіх раёнаў) адно ўскладніць сітуацыю на сталічных дарогах. І ў дварах…

Наймаладзейшая дэпутатка гарсавета Вольга Цесакова, 1995 г. нар., ужо колькі тыдняў просіць выбаршчыкаў, каб яны яе адклікалі, бо не бачыць сэнсу ў сваім чыне. Думаю, сэнс у любым разе ёсць – блакаваць (прынамсі спрабаваць блакаваць) ініцыятывы старшыні, якія, верагодна, ідуць «згары», ад тых, каторыя мянуюць нас «народцам», «чалавечкамі», а часам нават «авечкамі» ды «пацукамі». Ад тых, каторыя з мінулага стагоддзя не дабіраліся на працу ў грамадскім транспарце. Так, шаноўная Вольга, «інфармацыйны парадак дня з гвалтам, здзейсненым над мірнымі грамадзянамі, немагчыма перабіць рамонтам лавачак або адкрыццём новага дзіцячага садка», але, як казаў тав. Марк Аўрэлій, «калі не ведаеш, што рабіць, рабі тое, што можаш, а там хай будзе, што будзе» (merci шахтрэнеру з Брэста за напамін пра афарызм).

В. Цесакова. Фота ўзятае адсюль

Палата прадстаўнікоў (частка «парламента» РБ) абвясціла, што да 25.10.2020 збірае прапановы ад беларусаў, каб удасканаліць Канстытуцыю – такая гульня ў дэмакратыю… Неўзабаве тамтэйшы начальнік паблажліва паляпаў «простых грамадзян» па плячах, маўляў, даслалі каля 350 прапаноў за 3 дні, але сфармуляваць іх пісьменна не ўмеюць… Тым не менш я, нездаволены працэсам і прадчуваючы, якім будзе вынік, вырашыў не адмаўляцца ад «апошняга слова»… Не разважаючы доўга, 3 кастрычніка даслаў на адрас «парламентарыяў» прапановы, што публікаваліся ў «Катлетах & мухах» у сакавіку 2019 г. Тыя касметычныя, па вялікім рахунку, праўкі ў шэсць артыкулаў Канстытуцыі дагэтуль актуальныя – так ці іначай, ад іх горш не будзе.

Ёсць і яшчэ адна норма, якую варта змяніць. Маю на ўвазе арт. 86: «Прэзідэнт прыпыняе членства ў палітычных партыях і іншых грамадскіх аб’яднаннях, якія дамагаюцца палітычных мэт, на ўвесь тэрмін паўнамоцтваў». Трэба выдаліць словы «якія дамагаюцца палітычных мэт», бо няясна, хто і як вызначае гэтыя мэты. Пасада прэзідэнта краіны досыць адказная і працаёмкая, каб спалучаць яе з членствам у якіх бы то ні было грамадскіх суполках. Да таго ж апошнія праз членства ў іх першай асобы «аўтаматам» набываюць палітычны характар; яскравы прыклад – Нацыянальны алімпійскі камітэт… Лукашэнка сам прызнаў 22.09.2015: «Спорт – гэта найвялікшая палітыка». Выходзіць, арт. 86 шмат гадоў (з 1997-га) парушаўся, ды каго тое хвалявала? 🙁

Была б сапраўдная альтэрнатыва, мо і не марнаваў бы час на зносіны з «палаткай». Але грамадская «канстытуцыйная камісія», прызнаная Святланай Ціханоўскай (утварэнне пад кіраўніцтвам Мечыслава Грыба, якое існуе з сакавіка 2019 г.), не выклікала даверу яшчэ летась, бо кялейная, засяроджаная на мінулым… Вядома, я супраць затрымання 08.10.2020 аднаго з кіраўнікоў камісіі Анатоля Лябедзькі, разам з тым наконт яго падрыхтаванасці да працы над Канстытуцыяй мог бы паспрачацца.

Пра настойлівыя спробы «адматаць стужку» да сакавіка 1994 г., як у апавяданні Аркадзя Аверчанкі, пісаў ужо не раз; што ні кажыце, той варыянт Канстытуцыі быў супярэчлівы… Згодзен з Юрыем Чавусавым, што можна (і варта) прыдумаць нешта лепшае, г. зн. выбраць «трэці шлях». Ну, а пакуль ён не працярэблены, віртуальна падшліфаваў тое, што ёсць.

«Не дасылайце яму [Лукашэнку] ніякіх прапаноў, акрамя адной: Лукашэнка павінен сысці», – заявіла 08.10.2020 С. Ціханоўская. Але ж я не прысягаў гэтай даме-палітыку, дый увогуле не звяртаўся да названага ёй «чалавека з ружжом»: шмат гадоў з ім не перапісваюся і не бачу карысці турбаваць яго парадамі… Праблема ў тым, што і да «неверагодных» мае опусы даходзяць, як да пчолаў.

Сумняваўся быў у дарэчнасці разваг пра «нараджэнне», або дафармаванне нацыі ў Беларусі-2020 – выявілася, што не адзін я такі скептык… Мінскі філосаф Іван Новік напісаў 04.10.2020: «Сёння казаць пра “нараджэнне нацыі” азначае ізноў упісаць нашую гісторыю і сучаснасць у аблудную парадыгму “даганяючага нацыяналізму”. Ізноў беларусам кудысьці ў прыхапкі пнуцца, таўкацца, бегчы за зніклым за даляглядам цягніком… “Нараджэнне нацыі” – занадта абстрактна, адцягнута і пафасна». Але тое, што сп. Новік сцвярджае далей, мне цяжэй прыняць: «Беларусы не “абуджаюцца”, не пратэстуюць і, нават, не “дэманструюць” сябе. Яны вучацца давяраць. Давяраць адзін адному і сваёй будучыні».

Можа, беларусы (у т. л., вядома, беларускія яўрэі) і вучацца, аднак эмпірычна і «на сваёй скуры» пакуль што гэтага не адчуваю. Хто давяраў мне пару год таму як палітолагу, перакладчыку ды чалавеку, зацікаўленаму ў захаванні/развіцці ідыш-культуры, тыя і давяраюць – за апошнія месяцы «зваротная сувязь» не ўзмацнілася. Аўтар гэтых радкоў нікуды не хаваўся і (быццам бы) не псаваўся маральна – значыць, фокус у іншым…

Ён, бадай, у тым, што размовы пра давер і салідарнасць застаюцца шмат у чым размовамі; грамадства змянілася істотна, але не радыкальна. Гэта адна з прычын, з якой падвіслі ў паветры годныя ідэі, выказаныя ў 2017–2020 г.: дошка ў памяць менскага ідышнага часопіса «Штэрн», скульптурныя кампазіцыі для ўшанавання дачасна памерлых медыяменеджараў і палітычных аналітыкаў, муралы і/або фотаабоі ў гонар пісьменніка Уладзіміра Караткевіча ды яго сяброў… За падабайкі-перапосты ў сеціве дзякуй, але, пры ўсёй павазе, чакаў-такі трохі большага.

Уважлівыя чытачы прыкмецілі, што ў апошніх маіх блогерскіх тэкстах паменела згадак пра яўрэйства – асноўнае месца аддаецца «агульным» cюжэтам. Дапраўды, у Беларусі адбываліся – і адбываюцца – даволі цікавыя культурніцкія падзеі, але, паколькі арганізатарам зазвычай «не да мяне», не дужа хочацца траціць на тыя падзеі ўвагу. Усё ж згадаю «Беларуска-яўрэйскі фестываль» (Мінск, 5-11 кастрычніка 2020 г.), у межах якога прайшоў (?) спектакль пра Мойшэ Кульбака. Сябра творчай суполкі, які ў другой палове 2010-х выдаў і прэзентаваў кніжку вершаў Кульбака, чытаў пра яго публічную лекцыю ў цэнтры Мінска і перакладаў яго прозу, даведаўся пра ініцыятыву беларуска-брытанскага тэатру «HUNCHtheatre» ледзь не апошнім, прычым выпадкова, з ведамкі афіцыёзнага агенцтва БелТА ¯\_(ツ)_/¯ ОК, пэўна, «скінуць інфу» на мой e-mail або ў fb-акаўнт рэдактара belisrael.info выявілася для сяго-таго (сёй-той) непасільнай задачай… 🙁

Дарэчы, год таму мы паведамлялі пра канферэнцыю, якую з тутэйшага боку планаваў наладзіць у чэрвені 2020 г. якраз «Цэнтр беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны», створаны ў красавіку 2019 г. Што паробіш – «не ў каня корм». Тым не менш я, нягледзячы на пэўную схільнасць да мізантропіі, меруся і далей падтрымліваць тых, каму гэта насамрэч трэба, дарма што магчымасці мае абмежаваныя, а падтрымка найчасцей будзе сімвалічнай. Зрэшты, Андрэй Малюш з гродзенскага аддзялення федэрацыі шахмат і такую ацаніў…

А. Малюш – чэмпіён Беларусі па шахматах 2004 г. Крыніца

Прывяду тыя абзацы з ліста дзеячаў культуры і мастацтва Рэспублікі Беларусь, з якімі на 100% згодзен (cпасылку мне прыслалі на мэйл – пад зваротам ужо звыш 1200 подпісаў). Ад вышэйшых чыноўнікаў патрабуецца:

Неадкладна спыніць запалохванне, ціск і рэпрэсіі ў дачыненні да работнікаў сферы культуры з боку сілавых структур і іншых службовых асоб. Ліквідаваць інстытут «чорных спісаў» як ганебную з’яву, недапушчальную ў еўрапейскім грамадстве ў XXI стагоддзі.

Аднавіць на працоўным месцы ўсіх работнікаў сферы культуры, якія былі звольненыя за сваю грамадзянскую пазіцыю. Спыніць усялякі ціск на супрацоўнікаў культурных устаноў.

Вызваліць і рэабілітаваць усіх палітычных зняволеных, а таксама ўсіх грамадзян, затрыманых падчас мірных акцый, незаконна аднесеных да праяў супрацьпраўнай дзейнасці.

Спыніць супрацьпраўную дзейнасць супрацоўнікаў сілавых органаў і правесці праверкі законнасці іх дзеянняў, пачынаючы з моманту збору подпісаў для вылучэння ў кандыдаты ў прэзідэнты Рэспублікі Беларусь.

Распачаць справу (тут лепей пасаваў бы множны лік: «справы» – В. Р.) па факце збіцця і зверскіх здзекаў з грамадзян, затрыманых падчас мірных дэманстрацый. Прыцягнуць да адказнасці кіраўнікоў сілавых структур, адказных за гвалт, расправы і пагрозы, за ўмяшанне ў прыватнае жыццё грамадзян.

Няхай гэта ўсё зараз падобна да ўтопіі, аднак арыенціры зададзены слушныя.

Пра тое, што ўтрымала ад падпісання адкрытага ліста. На мой погляд, выбараў прэзідэнта 9 жніўня 2020 г. не праводзілася, таму няма сэнсу прызнаваць іх «несапраўднымі» ды настойваць на правядзенні «паўторных» выбараў «у адпаведнасці з усімі міжнароднымі стандартамі» (удакладніць бы, якімі?). Што такое «адкрыты грамадскі дыялог улады з прадстаўнікамі народа», станам на сёння дакладна не ведаю; хто і як будзе яго арганізоўваць «на прадмет правядзення сумленных, празрыстых і справядлівых выбараў у Рэспубліцы Беларусь», таксама не зусім ясна. Адстаўка Цэнтравыбаркама – умова абавязковая, але невыстарчальная.

І вось яшчэ абзац: «У выпадку з’яўлення інфармацыі пра спробы ціску, пагроз звальнення або пра парушэнні правоў работнікаў сферы культуры, якія падпісаліся пад гэтым лістом, усе мы будзем дзейнічаць салідарна, ажно да адмовы ад прадстаўлення нацыянальных інтарэсаў краіны або адмовы ад арганізацыі міжнародных і нацыянальных культурных мерапрыемстваў». Цяжкавата ўявіць сабе салідарнасць 1200 людзей з розных мясцін, мала (або зусім не) знаёмых адно з адным i не згуртаваных у партыю, або хаця б у грамадскае аб’яднанне… Прынамсі я не адчуваю сябе настолькі вольным і магутным, каб абавязацца рэагаваць на кожнае з парушэнняў правоў кожнага з падпісантаў. Sorry.

Яшчэ пара слоў пра скасаваную шахматную алімпіяду «Мінск-2022» і спадарожныя з ёй імпрэзы (не плаціць ФІДЭ, напляваўшы на падпісаны ў студзені 2019 г. кантракт, было вырашана ў чэрвені 2020 г.). Аказваецца, 26.08.2019 старшынёй аргкамітэта быў зроблены аж цэлы намеснік старшыні ўрада РБ Ігар Петрышэнка, які займае гэтую высокую пасаду і цяпер. Чыноўнік такога рангу за 9 месяцаў не здолеў «нарадзіць» 13-15 мільёнаў долараў? Адна вулачка ў Драздах, па-мойму, каштуе даражэй – заклалі б яе, на крайняк, у ламбард якому сербскаму ці арабскаму госцю…

Найменшае, што можа пагражаць тутэйшым віцэ-прэм’еру і міністру спорту, – няпоўная службовая адпаведнасць. З іншага боку, прырода не церпіць пустэчы: «накрылася» алімпіяда – вярнуўся «Шахматны дворык» на вул. Паліны Асіпенка! 🙂

Такія афішкі з’явіліся на пад’ездах Каштанаўкі 25.09.2020

З пачатку 1980-х у доме № 19 дзеяў клуб «Прахадная пешка» і, дзякуючы намаганням Русланы Мачалавай, суседняя пляцоўка была разбітая на квадраты (з сярэдзіны 1980-х дзе-нідзе стаялі двух-трохметровыя фігуры з цэглы і бетона, якія трывалі амаль 30 год, хоць «Прахадная пешка» даўно пакінула раён). Потым тэма шахмат падзабылася, а цяпер нейкія энтузіясты згадалі яе.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

09.10.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 09.10.2020  13:39