Tag Archives: Рута Ванагайте

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (96)

Cёмы месяц доўжыцца актыўная фаза канфлікту паміж пратэстоўцамі з розных мясцін Беларусі і адміністрацыяй рэстарана «Поедем поедим», што стаіць недалёка ад Курапацкага лесу. Баюся, што і ў Новы год мы адчайна ўварвемся пяройдзем з гэтай мітрэнгай.

12.12.2018 Паўла Севярынца і Cяргея Анянкова затрымалі, калі яны спрабавалі перашкодзіць уезду аўтамабіля на тэрыторыю рэстарацыі, адправілі на ноч за краты. Назаўтра адбыўся адміністратыўны працэс – першаму прысудзілі штраф, блізкі ў эквіваленце да 600$, другому прыйдзецца выплаціць каля 440$.

Неўзабаве мае адбыцца яшчэ адно судовае пасяджэнне – па грамадзянскаму іску гаспадара ядальні да журналіста «Новага часу» і рэдакцыі газеты. Паводле версіі Леаніда Зайдэса, журналісцкае расследаванне псуе ягоныя гонар, годнасць і дзелавую рэпутацыю. Л. З. патрабуе 8000 рублёў – г. зн. амаль 3800$ – кампенсацыі за маральную шкоду. Столькі ён, вядома, не атрымае, але часткова іск, хутчэй за ўсё, задаволяць. Зайдэс – не імпульсіўны Ізраілевіч, якому ўласныя фантазіі ды піяр былі даражэйшыя за факты (прынамсі да колькідзённай адседкі ў пачатку лістапада – мо’ цяпер паразумнеў).

Цешыць мяне тое, што не залежу ні ад ураду, ні ад «грамадскіх актывістаў», што нясуць вахту каля брамы рэстарана, ні нават ад таварыства аховы помнікаў, якое пікетоўцы дзяўбуць за «апартунізм» (таварыства мерылася ўзяць у Зайдэса 20000 р. на ўладкаванне Курапат). Яшчэ больш цешуся з таго, што не працую на «Народную волю», газету, калумністы якой не ўмеюць нават уважліва чытаць тэксты, не кажучы пра пошук імі ісціны.

«НВ» у Беларусі не адна такая, ды ад гэтага не лягчэй. Пра Сямёна Б. з яго панегірыкамі для Руты Ванагайтэ і недарэчнай шпількай у бок Ландсбергіса пісалася тут. Яшчэ адзін знаны філолаг, Алекс Ф., 13.11.2018 выступіў у ролі «міратворцы» – маўляў, паводзіны Ізраілевіча яму не падабаюцца, але ж неэтычна атакаваць жонку Аркадзя Маргарыту і яўрэяў увогуле. Усё б нічога, але пан Ф. угледзеў у інтэрв’ю Ізраілевіча «салідарнасць з тымі, хто ў Курапатах расстрэльваў бязвінных людзей». Чаму раптам? Хіба таму, што ў нашумелай гутарцы (верасень 2018 г.) бізнэсмен, між іншага, выказаўся пра Курапаты так: «можа быць, там былі тыя, каго і трэба было расстраляць?»

Невукаваты каблан-забудоўшчык – помнім-помнім, шмат год Аркадзь жыў побач з урочышчам і нічога пра яго не ведаў – мімаволі закрануў сур’ёзную праблему, сацыяльны профіль ахвяр сталінскага тэрору. «Не будзем ідэалізаваць тых, хто трапіў у лагеры і ссылкі, быў расстраляны і закатаваны. Былі сярод іх і даносчыкі на калегаў…», – трапна адзначаў у прадмове да зборніка «Расстраляная літаратура» (2008) гісторык Анатоль Сідарэвіч. Нельга выключаць, што пэўная доля курапацкіх ахвяр перад арыштам проста служыла ў карных органах. Магчыма, прысуды гэтым былым карнікам былі аформлены цапу-лапу, але ж па сутнасці яны атрымалі тое, што заслужылі (як і ўяўны «англійскі шпіён» Берыя ў 1953 г.).

Падкрэслю: доля мярзотнікаў сярод ахвяр тэрору невялікая, і падзел костак на «нашы/не нашы» перспектыў не мае. Праз тое, што на палігоне «Камунарка» пад Масквой «размянялі», напрыклад, экс-наркомаў унутраных спраў БССР Ляплеўскага і Бермана, ён не перастае быць месцам журбы ды памяці. Тым не менш затыкаць Ізраілевічу рот і прыпісваць салідарнасць з расстрэльшчыкамі 1937–1941 гг. было… ну, няхай неразумна.

У нумары за 11.12.2018 на 1-й паласе назіраў у Святланы К. чыстую істэрыку з нагоды таго, што некалькі больш-менш вядомых беларусаў (напрыклад, дырыжор Бабарыкін) удзельнічалі ў тэлездымках расійскага музычнага канала на тэрыторыі «Поедем поедим». На думку С. К., здымкі – «здзек з соцень тысяч беларусаў, якія назіраюць за гэтай сітуацыяй праз СМІ і ўсім сэрцам на баку тых, хто дабіваецца закрыцця скандальнага піцейнага дома…» Няйначай дама падсумавала аўдыторыі ўсіх недзяржаўных СМІ і аўтаматычна прыпісала ўсім іх чытачам-гледачам прагу зачыніць рэстаран…

Усё гэта «лірыка», а ў юрыдычным плане казыроў пратэстоўцам бракуе. Многія з іх апелююць да прадстаўлення, якое пракуратура выпісала 27.11.2012 аблвыканкаму – там гаварылася пра знаходжанне часткі пабудоў у ахоўнай зоне. Аднак прадстаўленні і пратэсты пракуратуры – не тыя паперы, што ўладаюць законнай сілай; параўнальна з рашэннямі судоў гэта, хутчэй, міжведамасныя рэкамендацыі. Дарэчы, і суддзі не заўжды ўлічваюць меркаванні пракурораў.

У 2014 г. пытанне ахоўнай зоны было вырашана… шляхам яе скарачэння да 50 метраў ад ускрайку лесу, г. зн. рэстаран з яе вывелі. Калі за столькі гадоў пратэстоўцы не змаглі выкрыць карупцыйную падкладку ў прынятых пастановах Мінскага аблвыканкама ды міністэрства культуры, то, напэўна, ужо і не выкрыюць. Цяпер дзяржава ў асобе пракуратуры настойвае на тым, што рэстаран можа працаваць, аднак з усходняга боку выключаюцца «ўсе віды гучных мерапрыемстваў». Пасля атрымання гэткага адказу (ліпень 2018 г.) не на закрыцці-пераносе «шынка» варта было б настойваць, а на ўзвядзенні плоту з узмоцненай гукаізаляцыяй…

Курапацкі лес і рэстаран «Поедем поедим» (за плотам). Фота адсюль.

Актывісты зноў і зноў паўтараюць, што Курапаты – нацыянальны некропаль, значыць, заслугоўваюць больш далікатнага абыходжання, чым звычайныя могілкі. Зноў жа, «лірыка»… А чаму б на фоне падвышэння цікавасці дзяржавы да мемарыялізацыі не дабівацца для месца масавых расстрэлаў пад Мінскам статусу асобай, аўтаномнай адзінкі? Каб руліў там, пры ўсёй павазе да органаў «мясцовага самакіравання», не так Бараўлянскі сельсавет, як міністэрства культуры або ўпаўнаважаны па справах рэлігій і нацыянальнасцей. У апараце апошняга або пры мінкультуры варта было б стварыць кампактны пададдзел са стабільным фінансаваннем, а пры аддзеле – грамадскую раду з даволі шырокімі паўнамоцтвамі, куды ўваходзілі б (паводле прынцыпу ратацыі) усе абаронцы i рупліўцы ўрочышча. Яна дэ-факта і пераняла б адказнасць за «закон і парадак» у Курапатах.

Адной з задач рады, санкцыянаванай дзяржавай, мусіла б стаць удакладненне граніц пахаванняў у Курапацкім лесе. Па-мойму, месцы расстрэлаў варта абгарадзіць (прынамсі абкласці камянямі), каб ніхто па іх лішні раз не таптаўся. Як накрэсліць граніцы без маштабных раскопак? Мяркую, урад мог бы на час пошукаў выдзеліць магутную апаратуру, недаступную актывістам-аўтсайдэрам. Чытаю паведамленне 2016 г.: «Навукоўцы будуць шукаць магілы воінаў на Куліковым полі пры дапамозе цеплавізараў». Калі сучасныя прыборы здольныя зафіксаваць парэшткі ваяроў XIV стагоддзя (спадзяюся, у гэтым выпадку інфармагенцтва суседняй краіны не хлусіць), то вызначыць, дзе ляжаць ахвяры ХХ ст., і пагатоў.

Ёсць яшчэ метад біялакацыі… Так, яго рэпутацыя неадназначная, але я на свае вочы бачыў, як яўрэйскі дзеяч Г. у 2002 г. пры дапамозе пруткоў шукаў – і знаходзіў – пахаванні ахвяр Катастрофы ў Мазыры. У месцах расстрэлаў пруткі пачыналі шалёна круціцца. Калі запрасіць у Курапаты 5-10 дасведчаных «лазаходцаў», калі іхнія звесткі наконт пахаванняў супадуць, то мажліва будзе абысціся і без цеплавізараў.

* * *

У кастрычніку г. г. прасіў наведвальнікаў belisrael.info паўспамінаць пра пачатак 1990-х – час станаўлення дзяржаўнасці РБ, якая пачалася, вядома, не з ліпеня 1994 г. Тут можна знайсці згадкі Ю. Тэпера, П. Рэзванава і нейкага Рубінчыка. Сёння – яшчэ адзін успамін ад пастаяннага чытача «К&М», дасланы з некаторым спазненнем:

Алесь Рэзнікаў (інжынер з Мінска, 1967 г. нар.):

Чым мне найбольш запомніліся 1992–93 гады ў Беларусі? Для мяне гэта найцудоўнейшы перыяд свабоды і надзеяў. Канцэрты ў Доме літаратара. Газеты «Свабода» і «Наша Ніва» на тарашкевіцы. Нават дзяржаўныя газеты «ЛіМ» і «Культура» зачытваліся да дзірак. Вандроўкі па Беларусі і ў Польшчу за ваўчары без візы. Для кагосьці, канешне, быў шок і «ліхія 90-я», але не для мяне. Выступы бардаў Віктара Шалкевіча, Андрэя Мельнікава, Змітра Бартосіка, пісьменніка Уладзіміра Арлова… Рэнесанс быў ва ўсіх канфесіях, праваслаўныя разам з баптыстамі і каталікамі раздавалі Евангеллі. Адраджэнне было і ў габрэйскай культуры – вярталася імя Марка Шагала ў Віцебск і Беларусь, людзі даведваліся пра Ізі Харыка і Зэліка Аксельрода, Гірша Рэлеса… Людзі перасталі саромецца называць сябе габрэямі (некаторыя нават па-старажытнаму сталі звацца «жыдамі», у добрым сэнсе)… Нават крышнаіты хадзілі і спявалі па Камароўцы і праспекце Скарыны. Прыязджалі «месіянскія габрэі», ім давалі Палац спорту…

І ў Ізраілі 1992–1993 гады былі часам вялікіх спадзяванняў, кульмінацыяй якіх стала падпісанне «дэкларацый Осла» (верасень 1993 г.). З другога боку, гэта перыяд, калі дзясяткі тысяч імігрантаў востра адчувалі брак працоўных месцаў і жытла – што, у прынцыпе, можна сказаць і пра 1990–1991 гг. Пасля парламенцкіх выбараў 1992 г. «рускамоўная абшчына» палітызавалася; якраз на 1993 г. (4 мая) прыпала беспрэцэдэнтна вялікая дэманстрацыя «аліі» ў Іерусаліме, калі з падачы Шчаранскага & Co. пад Кнэсет прыйшлі да 15 тысяч чалавек. Натан тады дэманстратыўна кінуў у сметніцу перадвыбарныя абяцанкі партыі «Авада», якая прыйшла да ўлады ўлетку 1992 г. У сваім артыкуле для расійскага часопіса «Дыяспары» (2002) я акурат заўважыў, што 1993-і быў годам пераходу ад спантанных пратэстаў да «сістэмных».

Як успамінаў Эфраім Меламед у газеце «Наша страна» (19.08.1999): «Пасля паражэння ўсіх “рускіх” спісаў на выбарах у кнэсет 1992 года («ДА», «ТАЛІ», «Яд бэ-яд») стала відавочнай неабходнасць кансалідацыі сіл абшчыны… 25 лістапада 1993 г. пад вялікім сакрэтам адбылася першая нарада амаль усіх вядомых у краіне рускамоўных старажылаў Ізраіля… Каб сабраць за адным сталом гэтых людзей, мне давялося амаль паўгода весці перамовы з кожным з іх… Тады і на ўсіх наступных сустрэчах аж да перамогі на выбарах 1996 г. (партыі “Ісраэль ба-алія” – В. Р.) адзінай тэмай заставаліся інтарэсы нашай абшчыны». Па-мойму, неблагі ўрок для беларускай «апазіцыі».

Э. Меламед з Кір’ят-Яма – «каталізатар» палітычнага самавызначэння рускамоўных у Ізраілі 1990-х гадоў. Фота адсюль.

«Вольфаў цытатнік»

«Бо мы падобны да дрэва / што расце праз шчыліну ў бетоне / Яго ствол захавае форму шчыліны / Не нам / разбіваць бетонныя сцены / наша справа расці», «галоўнае, каб час ішоў» (Іван Ахмецьеў, 1980-я гг.)

«Нешта ў цяперашнім дзяржаўным ладзе выпадае пакуль што прыняць проста таму, што яно ўжо існуе. Вядома, паступова мы будзем пераўладкоўваць дзяржаўны арганізм» (Аляксандр Салжаніцын, 1990)

«Унікальнасць 1960-х гадоў – у тым, што яны сталі часам вельмі пераканаўчай, вельмі натуральнай і вельмі моцна перажытай ілюзіі канца ілюзій… Людзі хацелі “праўды” – прычым па змоўчанні мелася на ўвазе, што праўда не зможа не ўкладвацца ў нашыя чаканні, не зможа не адпавядаць вымогам, напрыклад, гармоніі, асэнсаванасці, справядлівасці свету» (Вольга Бала, 27.03.2010)

«Шаламаў, напэўна, быў злейшы, больш сацыялагічны і літаратурны, чым Салжаніцын. А многія іншыя – больш дакладныя і гістарычныя. Але толькі Салжаніцыну нейкім дзівам удалося ператварыць сваю творчасць у акцыю – перадача «Архіпелага ГУЛАГ» на Захад – і ў тэатр – трыумфальнае выданне “Архіпелага” па ўсім свеце». (Сяргей Мітрафанаў, 12.10.2016)

«Дзеці – гэта святое. Пад сцягам дзяцей любыя заканадаўчыя ідыятызмы вельмі добра прымаюцца». (Кацярына Шульман, 04.12.2018). Апошні сказ добра перадае сутнасць паняцця «лалітыка» – В. Р.

«Час – ён бязлітасны, ён як ваўчыца / Вось мы сядзім тут, а ён імчыцца» (БГ, з альбома «Час N», 2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

От редактора belisrael

Материал нашего постоянного автора должен вызвать спор.

Я, живущий в Израиле уже 28 лет, не мог не обратить внимание на 2 последних абзаца.

На ословский договор можно смотреть по разному в зависимости от политических взглядов, но большинство израильтян скажут, что он принес огромные проблемы.

Пример партии “Исраэль ба-алия”, конечно, интересен, но к следующим выборам  в 1999 она разочаровала многих, на чем и сыграл Либерман, основавший НДИ, которая пусть и держится долго, уже давно у многих вызывает раздражение своим цинизмом, демагогией, пустыми обещаниями. К этому еще можно добавить ставшие близкими отношения Либермана с Путиным и Лукашенко, даже если в последние годы это не так незаметно. Еще недавно бывшая израильским министром Софа Ландвер, не раз во время поездок в Беларусь, отмечалась восхвалением режима, израильские ее выкрутасы и, мягко говоря, прегрешения это особая песня, заслуживающие отдельного большого разбора. Леонид Литинецкий стал проводником “русского мира” в Израиль. И нельзя не отметить, что партия оказалась настолько коррумпированной, что ряд ее высокопоставленных деятелей и их приближенных уже сидят, др., таких как Фаина Киршенбаум, вполне вероятно ожидает большой срок.

Опубликовано 14.12.2018  22:44

Водгук

Сітуацыя з «Курапатамі» сапраўды неяк выбіваецца з агульнага трэнду. Я ўжо не кажу пра мемарыялізацыю Трасцянца, але і спыненне прац па пашырэнню вуліцы Карла Лібкнехта, калі ў скверы на Купрыянава «раптоўна» адкрыліся парэшткі (нават мой бацька, якога толькі нарадзілі ў Мінску, і бабуля з дзядулям зусім не мінчане, і потым ён да 8-га класа жыў у Германіі, з савецкай групай войск, ведаў, што там – былыя лютэранскія могілкі), і нешта кшталту могілак загінулых у Першай сусветнай паміж Старавіленскім трактам і вуліцай Чарвякова, – усё паказвае, што да парэшткаў нашы ўлады спрабуюць ставіцца з пашанай. Хутчэй за ўсё, справа ў палітызацыі менавіта гэтага месца, з-за якой абодва «бакі барыкады» «ўпёрліся рогам». Што мусіць адбыцца, каб яны разышліся мірам, я не ведаю, але адносна мірнае святкаванне 100-годдзя БНР дазваляе спадзявацца на лепшае.

Пётр Рэзванаў, г. Мінск  

17.12.2018  13:15

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (94)

Шалом ханукальны i дыяганальны (чытачы й чытачкі, прызнайцеся самі сабе – многія серыі вы чытаеце «па дыяганалі», калі ўвогуле дачытваеце… :))

Цягам наступных двух дзён яшчэ можна замовіць – бясплатна і без рэгістрацыі – поўны тэкст паэмы Тодара Кляшторнага «У дарозе» (1927), анансаваны ў мінулай серыі. Ці нікому тут не патрэбна «(Не)расстраляная паэзія»? Пакуль суд ды справа, дзяржыце відарысы аўтара паэмы:

Фрагмент выставы, зладжанай у музеі гісторыі беларускай літаратуры, 29.10.2018; шарж на Т. Кляшторнага аўтарства «Дэвэбэкі» (Цфаніі Кіпніса), 1932 г.

* * *

Год таму згадваў я пра мінскае выдавецтва пад дахам мінадукацыі, якое падбірае рознае г… – выдала нятленку пра клапатлівага дзядулю Цанаву, etc. Не так даўно «АіВ» улезла ў чарговы скандал: «скамуніздзіла» ў сеціве карцінку з групай усмешлівых людзей, змясціла яе на вокладцы падручніка па грамадазнаўстве, пакінуўшы белых і выдаліўшы неграў ды мулатку. Цяпер «талерантныя» квазінацыкі круцяцца, як уюны на патэльні, валяць усё на мастачку. Я ж прыпомніў, як у гэтай установе (меў няшчасце працаваць там у 2003 г.) В-к, цётка на адказнай пасадзе, крывілася ад візіцёра, майстра з наступствамі ДЦП, які прыдыбаў да мяне па шахматных справах. Калі ён сышоў, у размове з каляжанкай зычыла інваліду не нарадзіцца… Думаў – выпадковасць, а цяпер усё стала на месцы.

Увосень 2003 г. «добрыя людзі» знішчылі частку накладу «свайго» часопіса «Шахматы» № 1, а ўвесну 2004 г. намагаліся «утилизировать» і № 1 майго прыватнага выдання «Шахматы-плюс». Чаму? Спытайцеся ў іх.

Во яшчэ шэдэўр ад «АіВ» – «дзіцячая» кніжуля 2010 г. Пранюхаў важны літоўскі дзядзька ў канцы 2000-х, што тутэйшыя прыкарытнікі плацяць за піяр будоўлі АЭС, і хуценька сфастрыгаваў, а «адукатары» выдалі:

Я. Лаўцюс і яго персанажы. Галоўнае – не пераблытаць, хто дзе (фоты з lzs.lt, livelib.ru)

Лухта сыплецца з першых старонак. Акадэмік Міхалевіч у прадмове кажа: «Я очень рад, что Яронимас Лауцюс уже стал известен белорусскому читателю и принят в Союз белорусских писателей». Ды ніколі Лаўцюс не быў у нашай арганізацыі, СБП – у 2009 г. ён уступіў у чаргінцоўскі афіцыёз, «Саюз пісьменнікаў Беларусі», і дагэтуль прыпісаны да мінскай суполкі СПБ. У яго і стыль характэрны – Атам Мендзелеевіч Уран распрагае дзіцёнку, што «и ученым, и специалистам» (?!) трэ’ было «ответить на ряд непростых вопросов, чтобы твердо, вместе с Правительством и народом, сказать: делаем последний шаг – надо строить свою атомную электростанцию». Нават калі абстрагавацца ад таго, што «народ» нічога такога не казаў (я прапусціў усебеларускі рэферэндум пра будоўлю?), слова «последний» у кантэксце гучыць… амбівалентна.

Плюс ад знаёмства з брашурай ад «АіВ» быў у тым, што яна нагадала: у 2010 г. 1-ю чаргу БелАЭС планавалі запусціць у 2016 г., 2-ю – у 2018 г. На носе 2019-ы, а шчэ й да запуску першай далекавата. Мо’ в. а. цара, нарэшце, кіне дурную цацку, і спецыялісты, што не ведаюць, куды дзяваць збыткоўную энергію, што мае вырабляцца ў РБ пасля запуску АЭС, уздыхнуць з палёгкай?

Дарэчы, у некаторых слабавата з выкананнем абяцанак & планаў i ў менш складаных праектах. Сайт promise.by слушна змяшчае ў рубрыку «не выканана» заяву ад 14.06.2017: «Аляксандр Лукашэнка паставіў задачу ўвесці ў строй другую ўзлётна-пасадачную паласу ў аэрапорце Мінск да 7 лістапада 2018 года». Думаю, зрыў жэстачайшага даручэння тлумачыцца чатырма прычынамі, гатовы нават іх пералічыць: зіма, вясна, лета й восень. Яшчэ 28.04.2018 «гаваркая галава» Кастрычніцкага раёна г. Мінска абяшчала, што 7 лістапада паласа будзе-такі адкрыта. Але ў кастрычніку г. г. міністр транспарту і камунікацый Сівак перанёс пуск на пачатак 2019 года – «нам патрэбны час для сертыфікацыі, наладкі». У канцы лістапада міністр перасеў у фатэль старшыні Мінгарвыканкама – новаму, пэўна, спатрэбіцца дадатковы годзік для адаптацыі і выдачы неабходных дазволаў? 🙂

…Беларускія інтэрнэт-рэсурсы па-рознаму рэагуюць на новаўвядзенне міністэрства інфармацыі – абавязковую ідэнтыфікацыю каментатараў праз мабільны тэлефон з 01.12.2018. Нехта ўвогуле адмовіўся ад функцыі каментавання на сайце (газета «Новы час»), хтось падпарадкаваўся і спрабуе «выціснуць з лімону ліманад»… або зляпіць цукерку з вядомай субстанцыі. Так, рэдакцыя «НН» адключыла каменты і абяцала падключыць іх паводле новых правілаў цягам дня; калі ж «не шмагла», то ўвечары 2 снежня пачала апраўдвацца і падлабуньвацца да чытачоў. Прыдумала клуб адзінокіх сэрцаў «Нашай Нівы», каб спрыяў развіццю. Справа, можа, і памысная, ды ў падмурку яе легла мана: «Мы так і так не публікавалі і не будзем публікаваць каментаў, якія парушаюць нормаў законаў і прыстойнасці» (03.12.2018). Oh really? За апошнія месяцы, праглядаючы матэрыялы пра Л. Зайдэса, А. Ізраілевіча, Р. Абрамовіча і яго жонку, я бачыў масу зласлівых і абразлівых каментаў – на грані юдафобіі або за гранню – ахвотна публікаваных рэдакцыяй. Ну, хіба што ў «НН» уласнае вызначэнне «прыстойнасці». ¯\_(ツ)_/¯

Да кучы – рэакцыя на пераказ інтэрв’ю Л. Смілавіцкага. Фэйкавы «доктар гістарычных навук» і «прафесар» (насамрэч – кандыдат і дацэнт, у Ізраілі – «Associated Professor»), які настойвае, што ёсць вапіюшчая розніца паміж нацысцкім тэрорам супраць беларусаў і антыяўрэйскім генацыдам, даўно не выклікае ў мяне сімпатыі, але «дыскусія» з ім каментатараў «НН» у канцы кастрычніка г. г. – проста чмур. Толькі пара прыкладаў: «Цікава, як у Ізраіле, за іхнія грошы, гучаць званы Хатыні, Дальвы і інш. Ён хоча, каб мы забыліся на ўласную трагедыю і стагналі толькі пра Халакост! Гэта перш-наперш яўрэйская праблема і нехай ёй займаюцца за ўласныя грошы, а не за кошт бюджэту [іншых]. Ізноў – яўрэйскія штучкі!!!» (24.10.2018, +55-9) «Всё комисарско-чекистское кубло было из них» (+47-6). Прыстойна?! З другога боку, не маю юрыдычных прэтэнзій ані да тых ляпалаў, ані да «НН»… Не маё гэта – для абароны ад сабакі зваць ваўка.

Пра ўзровень «інстанцый» нямала гаворыць спіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў», даступны на сайце міністэрства інфармацыі РБ. У прынцыпе, я не супраць падобных спісаў – ясна, што ў век інтэрнэту яны слаба дзейнічаюць, але грамадствы мусяць неяк бараніць сябе ад асабліва небяспечных ідэй ды іхніх носьбітаў… Ды тутака «экстрэмізмам» кляймуецца ўсё без разбору: і запіс канцэрта «Салідарныя зь Беларусьсю» ў Варшаве 12.03.2006, і мусульманскія (ісламісцкія?) працы, і «монета, из метала белого цвета, диаметром 25 мм. времен III рейха датированная 1938 годом», прадстаўленая ў спісе як «інфармацыйная прадукцыя» (!). У выніку, напрыклад, гітлераўская «Майн кампф» губляецца на фоне драбязы і бяскрыўдных прадметаў, змест яе перастае палохаць – можа, на тое ўсё і было разлічана (гл. вышэй пра квазінацыкаў)? Так ці іначай, мне прыкра, што тутэйшыя суды з падачы следчых органаў штампуюць паперкі пра экстрэмізм – без удзелу экспертаў або з гэткімі «эксперткамі», як у справе «Рэгнума». А бывае, што міліцыянтам і суды здаюцца лішнімі.

Яшчэ адзін матэрыял, прызнаны тутэйшымі «экстрэмісцкім», але даступны ў сеціве: глава з кнігі Дэвіда Д’юка «Еврейский вопрос глазами американца» (2001). Заакіянскі фрык тамака даказвае, што лік ахвяр Катастрофы ў свеце перабольшаны – хай шчыруе. Для мяне істотна тое, што кажуць тутэйшыя гісторыкі, педагогі ды палітыкі… Што кур’ёзна, кніга, крамольная з гледзішча суда Цэнтральнага раёна г. Мінска (рашэнне ўступіла ў сілу 27.05.2016), вольна чытаецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі. Гартаў яе гадоў 15 таму – атабарыўся Д’юк і ў новым будынку, хіба таму, што славуты ромбакубаактаэдр знаходзіцца па-за межамі Цэнтральнага раёна 😉

Фота 28.11.2018

У Нацыянальную пераважна завітваюць чытачы з ужо сфармаванымі поглядамі, таму вялікай бяспекі ад тэндэнцыйных падборак няма. Я супраць таго, каб кнігі Д’юка выдаляліся з агульнага сховішча, а тым болей ішлі на макулатуру, спальваліся і г. д. Іншая рэч, адміністрацыя бібліятэкі магла б надалей замаўляць менш падобнай прадукцыі. Зараз у каталогу НБ густавата фрыкаўскіх кніг – Буроўскага, з расійскай серыі «Иго иудейское» і г. д. Каб жа гэдак імпэтна прывозілі сюды сапраўдную навуковую літаратуру і/або навінкі мастацкай…

Пакуль што не бачыў у «галоўнай бібліятэцы краіны» opus magnum Руты Ванагайтэ ў перакладзе на рускую: «Свои» (Масква, 2018). У «Народнай волі» кнігу – і ўсю дзейнасць «худзенькай жанчыны» – надоечы піярыў Сямён Б-н. Дзіўна, як людзі прымудраюцца вычытваць тое, што ім блізка, ды іншых уводзяць у зман. Калумніст-філолаг сцвярджаў, што кніга выклікала шок у грамадстве, i… «Не хто-небудзь, а сам Вітаўтас Ландсбергіс параіў пісьменніцы “пайсці ў лес, дзе растуць асіны, памаліцца і асудзіць сябе”, г. зн. павесіцца. Віленскае выдавецтва, якое выпусціла кнігу, разарвала з Ванагайтэ кантракт». А потым, маўляў, была аддушына – светлая сустрэча ў Мінску (02.03.2017). Моцна заяўлена – толькі не збаяліся літоўцы «Сваіх», кнігу, што выйшла ў студзені 2016 г., так, як намаляваў газетчык. І рэзкая рэпліка Ландсбергіса (усё ж без закліку да самагубства), і разрыў адносін з выдавецтвам мелі месца значна пазней, у канцы 2017 г., калі Р. Ванагайтэ беспадстаўна атакавала «культавага» змагара з саветамі А. Раманаўскаса (1918–1957), абвясціўшы яго здрайцам. Потым прасіла прабачэння, але асадачак… Ну і г. д.

А «Сваіх» на паперы я-такі прачытаў дзякуючы Юрыю Тэперу (дарэчы, пару тыдняў таму яго выбралі найлепшым бібліятэкарам беларускага педуніверсітэта і ўручылі ганаровую грамату). Ёсць і электронная версія перакладу кнігі з літоўскай.

Пасля твораў Гірша Смоляра пра Мінскае гета, кузняцоўскага «Бабінага Яру», расповедаў Шымона Грынгаўза і інш. мяне ўжо няпроста шакаваць, і я не схільны да скрушных разваг пра тое, што «кожны хоча выглядаць ахвярай, ніхто не хоча выглядаць катам». Замнога ў Літве-1941 выявілася забойцаў? Суседзі забівалі суседзяў? Тое, што налёт культуры ў «сярэдняга чалавека» лёгка знікае ў экстрэмальных абставінах, ведаў і раней. Літоўскую ж трагедыю рэзюмаваў у 1970-х наш зямляк Эфраім Севела («Моня Цацкес – сцяганосец»):

Ксяндза Пяткявічуса адпраўляў у Сібір міліцыянт Кац… Кац запаліў таемную нянавісць у душы кожнага каталіка, і рэб Мойшэ тады зразумеў, што гэтая нікчэмнасць наклікала на яўрэяў мястэчка вялікую бяду. Ён сказаў пра гэта ў сінагозе і паўтарыў самому Кацу на допыце.

Рэб Мойшэ як у ваду глядзеў. Немцам нават рук пэцкаць не давялося. Як толькі мястэчка было занятае германскімі войскамі, мясцовыя жыхары тут жа выразалі ўсіх яўрэяў.

* * *

У сярэдзіне 2010-х гг. «ворагі» Рута Ванагайтэ і Эфраім Зураф зафіксавалі малавядомыя факты, прыцягнулі ўвагу да тэмаў Катастрофы і захавання помнікаў – дзякуй ім. Але шмат у іхняй кнізе спрэчнага, асабліва ў поглядзе на Беларусь… Ну, гэта асобная гаворка. Абмяжуюся адной заўвагай: не «Свиловичи» яны наведалі, а Смілавічы.

Куток самарэкламы. У лістападзе ўбачыў свет мой зборнік «Выбраныя катлеты і мухі» – 136 старонак, 112 экз. У кнізе – амаль 40 тэкстаў 2015–2018 гг., з тлумачэннямі ды іменным паказнікам (звыш 500 пунктаў – адшукайце сябе!)

 

Ля ст. метро «Пушкінская». С. Прытыцкі & В. Рубінчык прэзентуюць…

Каго мала цікавяць фельетоннага тыпу допісы, набудзьце дзеля вокладкі. Яе афармляў знаны мастак, мінчук Андрэй Дубінін, які цяпер працуе ў Італіі.

«Вольфаў цытатнік»

«Толькi той на свеце шчаслiвы, / Хто узiмку жыве, як вясной!» (Юрка Лявонны, 1927)

«Супраць людаедаў у гэты бязбожны век вынайдзены анестэзіруючы сродак: з людаедамі — трэба гандляваць. Такі сённяшні бугарок нашай мудрасці» (Аляксандр Салжаніцын, 1983)

«Сарафаннае радыё – самы дзейсны і надзейны сродак масавай інфармацыі, а рэклама праз яго працуе на тысячу адсоткаў» (Юлія Шарова, «Вяртанне Ліліт», 2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

05.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

 

Рэдакцыя belisrael не заўсёды падзяляе погляды аўтара

Апублікавана 05.12.2018 18:13

Марк Солонин о Катастрофе в Литве

ЭТИМ занималось, надо сказать, 1/10 процента населения

Рута Ванагайте, литовский театральный критик, профессиональный пиарщик, а с недавних пор и писатель, в 2016 г. выпустила книгу под названием «Наши», в которой рассказала о Холокосте в Литве и участии местных жителей в этом тягчайшем преступлении. После чего, уподобившись «неуловимому Джо» из известного анекдота, она целый год на всех углах рассказывала о том, как её БУДУТ преследовать, терроризировать, изгонять и обижать. Встречу с читателями она начинала с причитаний о том, как её удивляет, что эта встреча вообще могла состояться, и как это зал предоставили, и бомбу пока еще не заложили… Многократно повторенный унылый спектакль от бывшего театрального критика изрядно надоел литовской публике – и вот тут-то на арене событий появляется «тяжелая артиллерия» в виде маститого советско-российского журналиста.

  

М. Солонин и В. Познер. Фото из открытых источников

Владимир Познер взволнован: «Я бы очень хотел взять интервью у Ванагайте, может быть, она услышит меня и свяжется со мной. Вряд ли, но я на это надеюсь. Думаю, ей сейчас приходится очень непросто…» Да, надо спешить. Пока кровавые литовские бЕндеровцы не съели нашу героиню, надо привести её на центральный канал российского ТВ и сорвать, тык скыть, покровы. Рассказать русским зрителям всю правду «о том, как уничтожали евреев в Литве, причем этим занимались не какие-то зондеркоманды, не какие-то злодеи, а этим занималось, можно сказать, всё население». (с)

Что я обо всем этом думаю?

Во-первых, я знаю, что за четверть века в независимой Литве проведена обширная исследовательская работа с участием литовских, российских, израильских и всяких прочих историков. Есть специалисты. Созданы соответствующие научные учреждения. И хотя полные поименные списки палачей уже никто и никогда составить не сможет, общая картина событий и численность участников массовых убийств определена достаточно подробно и достоверно.

Организаторами (за редчайшими исключениями) были немецкие оккупационные власти. Непосредственными исполнителями убийств стало порядка 2 тыс. литовцев. Это меньше 1/10 процента от численности населения предвоенной Литвы. Статистическая погрешность. Если добавить к тем, кто «нажимал на курок», еще и вспомогательный административный аппарат, добровольных доносчиков, активных мародеров, то, по оценкам специалистов, набирается до 6 тыс. местных жителей. А если посчитать и родителей, которые не прокляли сына-выродка, и жен, которые не плюнули в лицо мужу-убийце и не ушли от него вместе с детьми, то наберется, наверное, до 1-2% от взрослого населения. Но с каких же это пор два процента стали обозначаться словами «всё население»?

Была и еще одна «статистическая погрешность»: 889 граждан Литвы признаны израильским Институтом Катастрофы и героизма (Яд ва-Шем) в статусе Праведников народов мира. Это люди (семьи, католические священники), которые спасали евреев во время геноцида. Рисковали жизнью своих детей, спасая чужих – «инородцев» и «иноверцев».

Что больше: 889 или 6000? Арифметики для ответа на такой вопрос мало. Убийцы ничем не рисковали (ну кто же в Литве 41-го года мог поверить в то, что Гитлер проиграет войну?), ничего не теряли, но немедленно получали кучу всяких бонусов: и к новой власти примазаться, и старые счеты свести, и пограбить всласть, и садистские инстинкты потешить. Праведники же шли на немыслимый риск без малейшей надежды на награду в этом мире. И вот в маленьком народе, на клочке земли нашлась без малого тысяча праведников…

Во-вторых, нигде никого и никогда не награждали боевым орденом за подвиг, совершенный дедушкой. Соответственно, никого нельзя и проклинать за преступление, совершенное дедушкой. Общественного обсуждения заслуживает вопрос о том, что делает сейчас, сегодня нынешнее государство, ныне живущее поколение литовцев, поляков, немцев, украинцев, латышей, русских (да-да, и русских). А чего ж тут можно сделать, спросите вы? Много чего:

– вернуть награбленное законным наследникам убитых (это первое, без чего всё прочее превращается в фарс);

– назвать и осудить (пусть даже посмертно) преступников;

– увековечить память невинно убиенных;

– и в конечном итоге создать такой моральный климат в обществе, при котором любое, даже мельчайшее проявление воинствующего национализма будет восприниматься как мерзкая, позорная болезнь.

В новой Литве что-то делается. 8 мая 1990 года, меньше чем через 2 месяца после провозглашения независимости Литвы от СССР, литовский парламент (тогда еще «Верховный Совет») принял декларацию «О геноциде еврейского народа в Литве в годы нацистской оккупации». Начиная с 1994 года, годовщина ликвидации Вильнюсского гетто (23 сентября) отмечается как Национальный день памяти. 1 марта 1995 г. первый президент новой Литвы Альгирдас Бразаускас, выступая в израильском Кнессете, принес извинения еврейскому народу. Уроки Холокоста включены в обязательную школьную программу по истории для 5, 10 и 11 классов средней школы. Созданы музейные экспозиции, построены и строятся мемориалы на местах массовых расстрелов. 2012 год был объявлен «Годом памяти жертв Холокоста». В том же году Сейм постановил выплатить компенсации пережившим Холокост гражданам Литвы и членам их семей, на что из госбюджета было выделено 53 млн. евро.

Из событий последних лет нельзя не вспомнить «марш памяти» в местечке Молетай (29 августа 2016 г.). Возникшая вне всякого государственного участия (по личной инициативе литовского – и по паспорту и по национальности – драматурга Марюса Ивашкявичюса) общественная акция в итоге превратилась в многотысячное шествие, в котором приняли участие видные общественные и политические деятели, включая «отца-основателя» новой Литвы Витаутаса Ландсбергиса (кстати, его мама – один из Праведников Литвы). Действующий президент Даля Грибаускайте посетила мемориал в Молетай на следующий день.

Это много? Этого мало? Смотря с чем сравнивать. Я думаю, что для российского гражданина и российского журналиста (в том числе и для господина Познера) самой естественной и правильной точкой отсчета является его страна – Россия. Так вот, в новой России, за четверть века столько было сделано? Вы можете себе представить – нет, не президента, а хотя бы второго помощника третьего секретаря посольства РФ в Израиле, который произносит слова «простите нас»? Если можете, то я потрясен силой вашего воображения…

И тем не менее – и в России что-то делается, отрицать это неприлично и глупо. В частности, в 2001 году смоленское издательство «Русь» выпустило в свет книгу «Бабьи яры Смоленщины» (автор и составитель И. Цынман, ISBN 5-85811-171-8). Настоятельно рекомендую журналисту Познеру обратить на неё внимание, хотя и понимаю – найти эту книжку, изданную тиражом 900 экз. (и это на всю-то Россию!) будет гораздо труднее, чем Руту Ванагайте.

Кроме всего прочего в книге этой (стр. 158-175) описано, как по дорогам Смоленщины, под бесконечными злыми дождями потянулись в лес телеги с богобоязненными русскими мужичками. За грибами? Нет. За ягодами? Нет. За жидами. Стреляли их много и торопливо, на детей и вовсе патроны не тратили, засыпали в ямах живьем. Кому-то удавалось из тех ям выползти. Вот их-то мужички по лесам и собирали. Так сказать, пускали во «второй передел». Немцы были щедрые, по спискам не сверяли, за ту же голову по второму разу выдавали 6 пачек махорки.

Махорку ту давно уже скурили, но мужички, если хорошо поискать, остались. Где-то по деревням живут, кашляют. Опять же дети есть, что-то видели, от отца слышали, может и швейная машинка «Зингер» с тех пор в избе стоит, часы с кукушкой… Это я беру на себя дерзость предложить г-ну Познеру сюжет для документального фильма. Если уж снимать кино про статистическую погрешность, то пусть это будут «наши».

Марк Солонин, историк

Источник

Послесловие (взгляд из Беларуси)

Могу согласиться с Марком Солониным в том, что работа специалистом по связям с общественностью (или пиар-менеджером) наложила отпечаток на самопрезентацию Руты Ванагайте. Писал об этом и в марте 2017 г., сразу после визита Руты в «Интеллектуальный клуб Светланы Алексиевич», заседание которого состоялось на территории литовского посольства в Минске. Я и тогда усомнился в том, что «власти Литвы cчитают ее книгу «Наши» угрозой национальной безопасности» (несмотря на то, что эта информация фигурирует и на tut.by, и в «Википедии»). Однако «унылым спектаклем» назвать выступление гостьи было трудно – держалась она с артистизмом, тут М. С. перегибает, как и с определением «причитания»… Похоже, встреча с Р. Ванагайте осталась наиболее яркой среди всего десятка (?) рандеву в указанном клубе.

Разумеется, Владимир Познер, рассуждая об участии «можно сказать, всего населения» Литвы в уничтожении евреев, высказался некорректно с точки зрения науки. Но мне кажется, что он имел в виду всё-таки моральную ответственность… Непосредственно убивало абсолютное меньшинство, активно поддерживало массовые убийства уже несколько больше местных жителей, захватывало еврейское имущество ещё больше… Даже если общая доля (со)участников антиеврейских акций не превышала 1-2%, имелась масса людей – и как бы не большинство – которые знали о преступлениях, молчаливо их поддерживая (те самые «равнодушные» в трактовке Бруно Ясенского). Впрочем, научные изыскания показывают, что Литва не была исключением в этом плане.

В мае 2018 г. книга Р. Ванагайте (и Эфраима Зуроффа, который с некоторых пор выступает в роли её соавтора) выйдет на русском языке в издательстве «Corpus». Одно из предисловий написала С. Алексиевич, и в данном случае предложила читателям правильную (хотя и далеко не новую) мысль: «Надо думать. Думать о том, как быстро расчеловечивается человек, человека в человеке немного, тонкий слой культуры легко смахнуть».

Какими бы поверхностными и уязвимыми ни были те или иные высказывания писателей или журналистов, они полезны, если хоть кого-то заставляют задуматься. Поэтому я не сбрасываю со счетов ни С. Алексиевич, ни Р. Ванагайте, ни В. Познера, даже когда они апеллируют скорее к эмоциям, чем к фактам. А профессиональным исследователям рекомендую быть выше того, чтобы давать непрошенные советы любителям… хотя и понимаю, как непросто выполнить эту рекомендацию 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

26.04.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 26.04.2018  17:45

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (47)

За тры тыдні наведаў больш імпрэз (ці «мерапрыемстваў», калі заўгодна), чым за тры зімовыя месяцы. Адсправаздачуся 🙂

Пра паход у клуб «Святлана Алексіевіч запрашае» 2 сакавіка наша аўдыторыя ўжо ведае. Бадай, зазначу тут, што не блізкая мне пазіцыя Сяргея Ш., які расхваліў твор літоўскай пісьменніцы «Нашы» пра забойства яўрэяў «звычайнымі» жыхарамі Літвы («…хібы кнігі толькі ў дэталях, галоўны маральны, гуманістычны яе пасыл неаспрэчны»), не пазнаёміўшыся з самой кнігай, а толькі з водгукамі на яе. Папраўдзе, ён не адзін такі: раней «не чыталі, але асуджалі», цяпер усё часцей хваляць, не чытаючы – з карпаратыўнай салідарнасці, ці як?

Насцярожылі мяне ў той дзень асобныя заявы Руты Ванагайтэ, якія можна расцаніць як антыкаталіцкія. Сэнс вымаўленага на вечарыне ў Мінску быў такі: без ксяндзоў не было б і масавых забойстваў, у 1941 г. святары на споведзях адпускалі катам усе грахі… У маім сціплым багажы гістарычных ведаў ё звесткі, якія не даюць так адназначна ацэньваць лінію каталіцкай царквы ў час Другой сусветнай вайны, дый паводзіны яе прадстаўнікоў.

На наступны дзень згойсаў у літмузей Максіма Багдановіча на сустрэчу з рагачоўска-жлобінскімі краязнаўцамі, адзін з якіх з’яўляецца нашым аўтарам. Жывецца ім на перыферыі, як і можна было чакаць, не вельмі соладка, але трымаліся бадзёра.

На сустрэчу прыйшоў з тузін аматараў, сярод якіх – даўні кіраўнік Фонду культуры, галоўны рэдактар «Краязнаўчай газеты» Уладзімір Гілеп, яго намеснік і цёзка Пучынскі… Сп. Гілеп, сярод іншага, зноў паскардзіўся на тое, што ўлады (колькі гадоў таму) не зарэгістравалі ўсебеларускае грамадскае аб’яднанне краязнаўцаў, без якога цяжка працаваць. Наклад газеты – у параўнанні з 2007 г., калі я слаў туды свае крыжаванкі – знізіўся ў два разы, не дасягае 600 экз. Але ж нешта робіцца, бываюць у «КГ» і публікацыі з яўрэйскімі матывамі. Карацей, сачу адным вокам, як і за дзейнасцю Таварыства беларускай мовы з яго «Нашым словам». Мінск, 03.03.2017. Фота М. Шуканава.

4 сакавіка наваліўся з’езд Саюза беларускіх пісьменнікаў, які згадваюць і дагэтуль, галоўным чынам у сувязі са скандальчыкам вакол публікацыі ў «Народнай волі». Як паведаміў сведка, «Сябры Рады разважліва вырашылі не рабіць ніякіх захадаў па яе аспрэчванні, улічваючы шалёны ціск, які афіцыйная ўлада ўжывае апошнім часам да журналістаў незалежных СМІ». «Незалежны СМІ» адносна прадпрыемства Іосіфа Сярэдзіча – моцна сказана, аднак рашэнне, сапраўды, разважлівае. Хаця ёсць у Радзе і «ястрабы», якім карцела паваяваць з газетай – гэта нармальна для жывой арганізацыі.

Затрыманне Алеся Яўдахі, якога ведаю з нашаніўскіх часоў, не парадавала яшчэ і таму, што бачыў Алеся на з’ездзе, вітаўся з ім… Ён мірна гандляваў кнігамі і часопісамі ля ўваходу ў залу, ні ад кога не хаваўся. Ужо другі дзень гэты кніганоша – у СІЗА, і «вешаюць» на яго – не дай Б-г нікому.

8 сакавіка ў Мінску адбыўся масавы забег «Beauty run» – ініцыятыва Беларускай федэрацыі лёгкай атлетыкі, найперш для прыўкраснага полу. Жонка мая выходзіць на старт другі год і прыносіць у хату медалі ад спонсараў, я па магчымасці падтрымліваю пачын – рухаюся з ёй побач 🙂 Сёлета пра забег паведамлялі ці не ўсе афіцыёзныя рупары, балазе ён праходзіў на галоўным праспекце краіны – ад БДУ да плошчы Перамогі. Але з вядомых прычын яны не расказалі пра тое, як дзясяткі ўдзельніц у пачатку гукалі ў адказ на вітанне міністра спорту: «По-бе-жа-ли! По-бе-жа-ли!» Здаецца, у выніку збянтэжаны міністр істотна скараціў сваю прамову… Штрышок, які гаворыць пра многае: локшыны ад чыноўнікаў апрыкралі ўжо і бягухам.

Найпрыгажэйшы рэпартаж з месца падзеі апублікавала студыя Мікіты Бязрукава – факт, а не рэклама 🙂

12 сакавіка пабывалі мы з жонкай у «Галіяфах» на прэзентацыі «Алісы ў Залюстроўі», якая ў перакладзе Веры Бурлак атрымала назву «Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса» (рэдактар – Андрэй Хадановіч). Харошая кніга з ілюстрацыямі Кацярыны Дубовік, ды каштуе аж 30 рублёў… Ахвотных паслухаць/пабачыць перакладчыцу і мастачку, а таксама Віктара Жыбуля, Марыю Мартысевіч, Сержа Мінскевіча, Юлію Цімафееву, сабралося шмат. Усё было разумна ды вытанчана ў той дзень Пурыма, чагосьці не хапала. Ці мо кагосьці – напрыклад, брытанскай амбасадаркі з яе скокамі ды брыкамі? 🙂

15 сакавіка, у Дзень канстытуцыі, схадзіў на «Марш недармаедаў». Мо і не пайшоў бы – мала веру ў вырашэнне сур’ёзных праблем на вуліцах – але за апошнія пару гадоў, што называецца, «давялі». Апошняй кропляй стала цынічнае рашэнне Канстытуцыйнага суда РБ (непісьменны назоў «кансцітуцыйны» яму насамрэч больш пасуе) ад 14.03.2017 пра тое, што «дэкрэт № 3» адпавядае нормам…

Каля 17.00 народ паціху пачаў збірацца на пляцоўцы перад кінатэатрам «Кастрычнік». У фае міліцыянты абмяркоўвалі нейкую публікацыю «Хартыі-97». Ля ўваходу дзядзька пенсіянерскага выгляду звярнуўся да мацака з рацыяй: «Скажыце, дзе будзе мітынг супраць прэзідэнта?» Я падумаў: «Знайшоў у каго пытацца…»

К 17.30 стала весялей, падцягнуліся арганізатары, заўважыў Ганну Канапацкую з нагой у гіпсе, з літаратараў – Лявона Баршчэўскага. Прамовы не дужа запальвалі; народ ажывіўся, калі трэба было галасаваць за рэзалюцыю (яе тэкст нейкія дзяўчаты раздавалі ўсім ахвотным). Што ж, прагаласаваў і я. Цяжка спрачацца з тым, што «ўлада ў краіне з’яўляецца бескантрольнай, а [звычайныя] грамадзяне ніяк не ўплываюць на рашэнні, што прымаюцца», што трэба «правесці сумленныя і свабодныя выбары – унесці змены ў Выбарчы кодэкс, якія дазваляюць грамадзянам краіны свабодна рэалізоўваць сваё канстытуцыйнае права абіраць і быць абранымі». Праўда, тут варта дадаць, што без кадравых перастановак – а калі казаць шчыра, то без люстрацыі, ачышчэння органаў улады на 70-80% – ніякія кодэксы ў нас не запрацуюць.

Быццам з ніадкуль нарысавалася групка юнакоў і юначак у цёмнай адзежы, з прыкрытымі тварамі, якая акрэсліла свае граніцы чорным транспарантам. Ля статуі паштальёна яны білі ў барабаны, дзьмулі ў свісток, потым узнялі чорна-чырвоныя сцягі – кажуць, анархісцкія… Было тых анархаў 15-20, не больш; перформанс іхні ўдаўся, аднак заплацілі за яго даволі дорага. Пасля шэсця АМАП штурмаваў тралейбус № 37, куды селі маладзёны, і загроб у свае абдымкі некалькі дзясяткаў чалавек, не разбіраючыся, хто на мітынгу закрываў твар (паводле прадстаўніка МУС, жэстачайшае правапарушэнне), хто не. Што чарговы раз даказвае слушнасць прыказак пра чорнага кобеля, лом і прыём, а трызненні пра «выкалупванне разынак з булак» няхай слухаюць тыя ідыёты-замежнікі, якім і ў 2017-м яшчэ не ўсё ясна.

Мяркую, анархістаў у «страшных» масках не звінцілі адразу, бо збаяліся трапіць у аб’ектывы ўплывовых СМІ. Ля «Кастрычніка» журналістаў тусавалася багата: tut.by, «БелaПАН», «Свабода», «Белсат», «Новы час», «Сіцідог», «Еўрарадыё»… Калі ўдзельнікі – пару тысяч чалавек – без прыгод дайшлі да вул. Багдановіча, то градус пільнасці ў публікі знізіўся, і хтосьці «наверсе» рашыў, што надышоў час для хапуна.

Я сеў у іншы тралейбус, іначай наўрад ці зараз пісаў бы гэты «аччот» – хіба што з Акрэсціна. Ехаў дахаты разам з Дзедам Марозам эпічным змагаром Валерам Шчукіным, якому 22.03.2017 споўнілася 75. Ён скардзіўся на стан здароўя, але сваім удзелам у шэсці быў збольшага здаволены: «Патрэбныя розныя акцыі…» Успомнілася, што на пачатку 2000-х гадоў Якава Гутмана газетчыкі празвалі «яўрэйскі Шчукін» – ці то за бараду, ці то за напорыстасць. Я. Гутман i В. Шчукін. Знайдзіце 613 адрозненняў.

19 cакавіка выступіў я ў традыцыйным шахматным турніры, арганізаваным пры падтрымцы Саюза беларускіх пісьменнікаў. Калі 10 год таму нарадзілася задума вярнуць такія турніры (у 1930-х нешта падобнае рабілася), то не разлічваў на прызы і ўвагу СМІ, дый пачыналася ўсё сціпла – чацвёра ўдзельнікаў, куток у клубе «Вяснянка». Сёлета імпрэза ў офісе СБП сабрала дзевяць чалавек, з іх дзве жанчыны гулялі асобна. Яшчэ двое патэнцыйных удзельнікаў назіралі, а Эдуард Дубянецкі напісаў у фэйсбуку: «Выдатная навіна. Усе сёння малойцы! Узнагароды знайшлі найлепшых і наймудрэйшых. Так трымаць, дарагія калегі!» Прыемна. Спадзяюся, і іншыя творчыя суполкі – мастакі, архітэктары, музыкі – правядуць свае спаборніцтвы, калі не па шахматах, то па шашках. Цікава было б потым сустрэцца ў агульным турніры або матчы.

Не ўтрымаюся ад анонсу падзей, якія, па-мойму, заслугоўваюць увагі. «Катлеты з мухамі» чытаюць і мінчане ды «госці сталіцы», таму… Як пісаў ужо, чыноўнікі моцна абламаліся з Курапатамі, падарваўшы сваю рэпутацыю ў бізнэсоўцаў. Вывядзенне ўчастка ля вул. Мірашнічэнкі, 49 з ахоўнай зоны, ціхай сапай здзейсненае ў 2013-2014 гг., абурыла нават дэпутата Ігара Марзалюка – гісторыка, шмат гадоў далёкага ад «апазіцыйнасці». Ён нацкоўваў на міністэрства культуры Следчы камітэт; апраўданкі мінкульта не выглядаюць пераканаўчымі.

Спрабуючы перахапіць ініцыятыву ў людзей, якія звыш 25 гадоў без прынукі прыбіраюць лес, ставяць крыжы, помнікі, свечкі на месцах сталінскіх забойстваў, кішэнная федэрацыя прафсаюзаў толькі што абвясціла, што 25.03.2017 у Курапатах пройдзе «працоўная акцыя» (словы-та якія). Паводле афіцыйнага інфармагенцтва, у планах – «правядзенне конкурсу на стварэнне мемарыяла памяці і смутку ў Курапатах. Думка пра ўзвядзенне мемарыяла з’явілася ў час правядзення круглага стала газеты “СБ. Беларусь сегодня”». Пра мемарыял ваўсю гавораць з пачатку 1990-х, а тут «схамянуліся» сёлета… Характэрны і дзень, выбраны для «ленінскага суботніка» – супадае з днём масавага мітынгу, які хоча правесці Мікола Статкевіч у цэнтры Мінска.

Праясняецца мэта артыкула, які псеўдасацыёлаг М-ка (мянуе сябе каталіком) публікаваў у амерыканскім яўрэйскім выданні аж двойчы, 7 і 14 сакавіка г. г. Ён палохае тым, што Курапаты становяцца «фактарам міжрэлігійнай варожасці з-за бескантрольнага ўсталявання соцень крыжоў над магіламі, у якіх ляжаць парэшткі тысяч яўрэяў Беларусі… прадстаўнікі беларускай апазіцыі сваімі дзеяннямі фактычна абражаюць масавыя пахаванні яўрэяў і мусульман, а таксама палякаў і немцаў».

З 2001 г. дакладна вядома, што ў Курапатах ляжаць і яўрэі. Прадстаўнікі Кансерватыўна-хрысціянскай партыі БНФ лаяльна паставіліся да помніка яўрэям і мусульманам, пастаўленага ў Курапацкім лесе ўвосень 2004 г. і апаганенага невядомымі ў канцы 2005 г.: нехта з КХП падчас чарговай «талакі» адмываў з помніка свастыку. Ні разу не чуў ад землякоў-іудзеяў, што крыжы ў Курапатах – гэта «абраза масавых пахаванняў». У лепшым выпадку М-ка хоча быць «круцейшым іудзеем, чым рабіны», у горшым – свядома правакуе тую самую «міжрэлігійную варожасць».

І ладна б наіўныя амерыканцы… 20.03.2017 артыкулік быў перадрукаваны на сайце тутэйшай «галоўнай яўрэйскай газеты», якая хваліцца 25-гадовым стажам. Cімвалічна, што наступны матэрыял на сайце, пра ХХІІІ фестываль «Пурымшпіль у Віцебску» (ладзіўся 17-19 сакавіка), меў назву «Нам з гэтым жыць». Так, вам з гэтым жыць, не вельмі паважаныя калегі.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

P.S. ад Змітра Дзядзенкі, спецыяльна для belisrael.info:

Жывеш у Менску – як у клетцы з тыграмі:

З дубінкай мент, з бензапілою псіх…

Дый шчэ баевікі гандлююць кнігамі!

Во гэтыя – страшнейшыя за ўсіх…

Апублiкавана 23.03.2017  13:51

==============================================================================

Дапаўненне 2020 года
Я. Гутман памёр у Нью-Ёрку 14 ліпеня, В. Шчукін – у Мінску 10 кастрычніка.

В. Рубінчык. Пасяджэнне № 3

Да інтэлектуальнага клуба «Святлана Алексіевіч запрашае», што дзейнічае са снежня 2016 г., ад пачатку ставіўся скептычна, аднак запрашэнне наведаць сустрэчу з Рутай Ванагайтэ прыняў. Дзякуй Таццяне Бембель – яна ласкава ўнесла маё прозвішча ў спіс, паводле якога ахоўнікі пускалі гасцей у пасольства Літвы на вуліцы Захарава, 68. І, зразумела, дзякуй самой С. А.

Трэцяя сустрэча ў «клубе Алексіевіч» адбылася ўвечары 2 сакавіка. Арганізатары абяцалі залу на 150 персон, у выніку сабралося чалавек сто. Не сказаць, што «міжсабойчык», але многіх пазнаў нават я, далёкі ад тусовак. З беларускага «бамонду» мільганулі Аляксей Братачкін, Сямён Букчын, Валянцін Голубеў, Максім Жбанкоў, Валер Карбалевіч, Уладзімір Колас, Алесь Лагвінец, Жанна Літвіна, Ігар Логвінаў з жонкай (Таццяна Шчытцова, калі не памыляюся), бацька і сын Строцавы, Аляксандр Фядута, Сяргей Харэўскі… З яўрэйскіх дзеячаў – Рыгор Абрамовіч, Аляксандр Ліцін, Гарык Хайтовіч, Іда Шэндэровіч. Прашу прабачэння ў тых, каго не назваў. З Гародні на запрашэнне Юліі Чарняўскай за свой кошт прыехала кандыдатка гістарычных навук Іна Соркіна – як высветлілася, неабыякавая да аўтографаў…

С. Алексіевіч падпісвае паштоўку для сына І. Соркінай

Самі прамовы пачаліся з некаторым спазненнем; перад імі галоўныя дзеючыя асобы эфектна спусціліся з другога паверха. Вядучая парадавалася, што бачыць у зале «новыя твары» і мінут дзесяць разважала пра тое, што «мы не прызналіся ў многіх рэчах, баімся расплюшчваць вочы на многае, у нас няма грамадства, няма філасофіі супраціву, трагедыя Халакосту прайшла міма нашай літаратуры, нашага мастацтва…» Карацей, як казаў булгакаўскі герой, «чего ни хватишься, ничего нет». Адразу ўспомніла пра тое, што 2 сакавіка – гадавіна трагедыі на «Яме» ў Мінску. Дарэчы, хацеў бы нагадаць карэспандэнтцы «Радыё Свабода» Іне Студзінскай, якая асвятляла сустрэчу, што першыя масавыя забойствы ў Мінскім гета адбыліся ўсё ж не ў пачатку сакавіка 1942 г., а яшчэ ў 1941 годзе. Пазначаю гэта, вядома, не для таго, каб уставіць камусьці «шпільку», а дзеля гістарычнай праўды…

С. Алексіевіч сказала, што ёй перад сустрэчай пазванілі некалькі чалавек і так адрэагавалі на анансаваную тэму: «Чаму зноў яўрэі, колькі можна?» Неяк дзіўна, што сярод знаёмых нобелеўскай лаўрэаткі дагэтуль ёсць людзі, якіх дзівіць публічная размова пра яўрэяў, і яны не ўтрымліваюцца, каб выказаць ёй сваё «фэ»… Але – дапусцім. Святлана Аляксандраўна паведаміла таксама, што кнігі няма на рускай мове (дадам – і на беларускай), што сама яна прачытала толькі невялікі перакладзены кавалак. Гэтыя старонак 10 пра тое, як літоўцы забівалі «сваіх» яўрэяў, прымусілі нашу лаўрэатку думаць, што зло – бясконцае.

Далей прагучала шматабяцальнае: «Размова не пра тое, што нейкі народ кепскі або добры, а пра тое, як быць чалавекам». І слова перайшло да Руты, артыстычнай «неспакойнай» дамы, не абдзеленай аратарскімі талентамі. Відаць, невыпадкова яна нейкі час працавала дарадчыцай па культуры ў прэзідэнта Паксаса і кіравала піяр-агенцтвам… Пераказваць прамову Р. В. не бачу сэнсу, асноўныя тэзісы былі апублікаваны ў інтэрв’ю (яшчэ тут і тут). Ці варта безагаворачна прымаць на веру ўсё сказанае, не ўпэўнены. Прынамсі, не чытаўшы саму кнігу, не ведаючы падрабязнасцей, я пакуль не гатовы падпісацца пад кампліментамі Сямёна Букчына з яго старонкі ў фэйсбуку: «цудоўны чалавек: прастата абыходжання ў спалучэнні з душэўнасцю, глыбокай адданасцю сваёй справе і адчуваннем трагізму сітуацыі, у якой апынулася яна, наважыўшыся сказаць праўду пра ўдзел літоўцаў у масавых забойствах яўрэяў… Яна непажаданая асоба ў Літве, дзе яе не запрашаюць ні ў школы, ні ў іншыя публічныя месцы».

Можа быць, і на «Радыё Свабода» сёй-той паспяшаўся ацаніць учынак Руты як «вельмі смелы, сумленны, мужны». Як на мой густ, у прамове перад тутэйшымі яна крыху «перабаршчыла» з акцэнтам на сваю бескарыслівасць: маўляў, атрымала за кнігу паўтары тысячы еўра ад выдаўца і больш ні ад кога. Аднак, да гонару пісьменніцы, яна прызнала, што не першая распрацоўвае тэму і «рэжа праўду-матку»: сур’ёзныя гісторыкі даўно прааналізавалі ролю літоўцаў у генацыдзе, аднак «іхнія талмуды ніхто не чытае». Напісаць папулярную кнігу яе падштурхнуў семінар неназванага гісторыка, які «40 мінут расказваў, як было на самай справе».

Даследчык Валерый Іваноў убачыў у кнізе «Mūsiškiai» («Нашы»), што выйшла ў студзені 2016 г. у віленскім выдавецтве «Аlma littera», і пазітыўныя бакі, і недахопы. Пэўны ўнёсак у з’яўленне твора Руты зрабіў Эфраім Зураф, дзеяч цэнтра Візенталя. Вядома, добра ўжо тое, што «Нашы» выклікалі грамадскую дыскусію пра асабістую і калектыўную адказнасць. Мне, чалавеку з дыпломам палітолага, цікава было даведацца, што ў Літве пашыраны «argumentum ad Putinum»: як што не адпавядае лакальным догмам, то вінаваты Пуцін. Як з’едліва кінула Рута, «калі б Пуціна не было, то яго варта было б выдумаць».

Ахвотна веру, што аўтарка кнігі страціла сяброў праз яе выхад; сам заўважаў, як на мяне скоса пачыналі глядзець пасля нават не самых вострых тэкстаў. У цкаванне з боку органаў бяспекі верыцца ўжо не без цяжкасці… Усё ж Літва – больш-менш дэмакратычная дзяржава, дый знаёмцы, якія туды ездзяць, не пацвярджаюць змрочнай карціны, вымаляванай на сустрэчы. Дарэчы, не чуў, каб пісьменніца звярталася да пасла Літвы так, як у Сямёна Б., «з дзіцячай непасрэднасцю»: «Ой, а вам нічога не будзе з-за таго, што запрасілі мяне? Выбачайце…» Была іншая рэпліка: «Я здзіўлена і вельмі рада, што літоўскае пасольства вылучыла гэтае памяшканне… Калі не спадабаецца тое, што я буду казаць, паважаны пасол – сыходзьце, я не пакрыўджуся» (смех і апладысменты ў зале). Кожны сам здолее ацаніць розніцу.

Пасля кароткай інтэрмедыі быў выступ доктара гістарычных навук Аляксея Літвіна, загадчыка аддзела ў Інстытуце гісторыі Акадэміі навук Беларусі. Доктар адразу папярэдзіў, што быць апанентам пісьменніцы яму няёмка (тым болей што кнігу яе нават не трымаў у руках), што ў навукоўцаў і творчых людзей – розныя задачы. Сказаў, што ў Беларусі пісьменнікі «слаба бралі тэму калабарацыі», але і сам разгледзеў яе толькі ўскосна, почасту пагружаючыся ва ўспаміны дзяцінства і юнацтва. Наколькі я зразумеў, настойваў на тым, што беларуская калабарацыя не мела такога масавага характару, як ва Украіне і Літве: «былі асобныя людзі, але не стварылі структуру, якая магла б дапамагаць [нацыстам]».

А. Літвін, Р. Ванагайтэ i С. Алексіевіч. Фота з baj.by

«Беларуская ганьба» – залішне моцны выраз, ды ў прамове прадстаўніка нашых акадэмічных колаў мелася, як здалося не толькі мне, доля хітрасці. Я хацеў задаць гісторыку пытанне наконт тутэйшых калабаранцкіх структур (некаторыя з іх былі згаданы тут) ды іхняга саўдзелу ў пазбаўленні мясцовага насельніцтва ад яўрэяў, але ў чарзе да мікрафона мяне спрэс апярэджвалі тыя, каму карцела выказацца: сярод іншых, абаронца правоў жанчын Вераніка Заўялава, кінааператар Юрый Гарулёў…

Найбольш уцямнай, хоць і эмацыйнай, аказалася, бадай, прамова сівавалосага журналіста Мікалая Тоўсціка. Ён нагадаў, што тысячы беларусаў служылі немцам са зброяй у руках: «Былі тут элементы грамадзянскай вайны. Той, хто хацеў рабаваць, ішоў у паліцыю. У Міры ў 1942 годзе быў пагром, і школьнікі разам з татамі і мамамі паказвалі, дзе яўрэі хаваюцца. Увогуле, не запэцкалася ў вайну ў Халакосце [з еўрапейскіх краін] хіба толькі Албанія. Калі стваралася Беларуская народная рэспубліка, дэлегацыя мінскага кагала [sic] дзякавала беларусам за тое, што тут не было пагромаў. Што змянілася за 20 гадоў – не толькі ў нас, але і ў Еўропе? І сёння – «вялікае перасяленне народаў», расійска-украінская вайна… Мы што, зноў стаім на парозе нейкага Халакосту?! Ён жа не абавязкова яўрэйскай нацыянальнасці тычыцца, быў і цыганскі Халакост… Да чаго мы ідзем?»

К канцу пасяджэння прыкладна трэць гасцей разбеглася; трох гадзін, насычаных маналогамі пра набалелае, атрымалася замнога (ну, але ж не сем з паловай, як у «канкурэнтаў»…) Два Уладзіміры, пісьменнікі Арлоў і Някляеў перагаворваліся, седзячы побач. Скарыстаўшыся выпадкам, я задаў Някляеву даўно наспелае пытанне пра ягонае інтэрв’ю «Белсату»: з чаго ўвесну 2015 года паэт узяў, што «нашымі сілавымі структурамі кіруюць жыды»? Уладзімір Пракопавіч імпэтна аспрэчыў сам факт вымаўлення ім тых слоў: «Не выдумляйце! Пакажыце, дзе я пад імі падпісаўся!».

Так, гэтай цытаты ў кэшы зараз не знаходжу (спасылка, дадзеная тут у 2015 г., сёлета ўжо «бітая»), але многія бачылі, мякка кажучы, спрэчныя словы адразу па іх з’яўленні. Маю таксама копію таго злашчаснага інтэрв’ю, падцертага на наступны дзень, – гл. вышэй. «Хто-та ўрот»: пакідаю сп. Някляеву і журналістам самім разабрацца, хто іменна. Па-мойму, найлепшы для ўсіх бакоў варыянт – гіпатэтычны ўзлом сайта belsat.eu; праўда, калі спыніцца на гэтай версіі, то нейкі занадта «кропкавы» ўдар быў нанесены…

Па выніках сустрэчы прапанаваў Іне Соркінай падзяліцца ўражаннямі, і вось што яна сказала:

Тэма мяне вельмі хвалюе. У мяне, напэўна, ідэалізаванае ўяўленне пра беларуска-габрэйскія ўзаемаадносіны. Вывучаючы гісторыю мястэчак, у дакументах ХІХ ст. мала сустракаю сведчанняў пра варожасць, а наадварот, прыклады гарманічных дачыненняў. На сустрэчы мяне вельмі ўразіла літоўская аўтарка, спадарыня Рута – яна цудоўна падабрала фармат выступлення, закранула за жывое. У шаноўнага Аляксея Літвіна выступленне было іншага фармату. Не ведаю, ці дарэчы тут былі гістарычныя канкрэтныя факты, якія ён прыводзіў. Мне здаецца, больш у літаратараў, пісьменнікаў атрымліваецца гаварыць пра падзеі Халакосту так, каб кранала. Кніга, на жаль, толькі на літоўскай мове (я не прачытаю), але яна, здаецца, вельмі важная і для беларускага чытача. Было б добра мець такое выданне на мовах, больш распаўсюджаных у Беларусі. Мяркую, сітуацыя ў нас не супрацьлеглая той, што ў Літве; тут, на жаль, таксама былі факты ўдзелу мясцовага насельніцтва ў Халакосце, не зусім яно было «талерантнае».

Карацей, з’ездзіў не дарэмна. Схільны згадзіцца з гаспадыняй клуба ў той частцы, што нейкую «маленькую справу», уклад у захаванне памяці мы ўсе зрабілі: пра «супраціў уладзе, якая не хоча пра гэта думаць і гаварыць» лепей памаўчу. Тым болей што сустрэча завяршылася (па ініцыятыве літоўскай госці, якая пажадала ўшанаваць ахвяр Мінскага гета) менавіта мінутай маўчання.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 03.03.2017  13:27

З абмеркавання:
Людміла Мірзаянава, 14:32
Змястоўна i цiкава. Дзякую. Падзяляю погляды літоўскай аўтаркi, спадарынi Руты на праблему ўдзелу лiтоўскага насельніцтва ў Халакосце. Маша Ральнiкайтэ таксама пiсала пра гэта ў сваёй кнiзе “Я должна рассказать”.
Алена Ждановіч, 15:49
Не збіраюся даказваць, што беларусы не маглі ўдзельнічаць у знішчэнні габрэяў… Але сярод беларусаў не было масавага ўдзелу ў гэтым, дзякуй Богу, адрозна ад Літвы. А вось пра літоўскія карныя атрады ўсе ведаюць, якія лютавалі і ў нас. Але ж дзіўная штука жыццё, майго бацьку выратавала менавіта літоўская жанчына, калі ён адстаў ад свайго атрада, а бабуля майго мужыка ўсю вайну гадавала дзіцятка габрэйскае. Цудоўнае інтэрвью са сп. Рутай чытала ўчора на тут.бае, аўтар дарэчы ў мяне ў сябрах… няма часу далей пісаць, лячу ў Курапаты.
Margarita Akoulitch, 17:03
Жизнь штука сложная. Моего деда-партизана от расстрела спас полицай. Я никогда не слышала, чтоб евреи уничтожали беларусов, вот что ямы рыли – слышала. Думаю, что и евреи друг друга предавали. И беларусы друг друга предавали, и друг друга предавали, всё было. Люди делятся по большей части не на евреев и неевреев, люди делятся на хороших и подлых, хотя это деление также условное. Иной раз подлецы поступают гуманно, иной раз хорошие поступают как подлецы.
Алена Ждановіч, 17:06
Ну так, ёсьць людзі, і ёсьць нелюдзі ў кожнай нацыі.