Tag Archives: Андрусь Горват

Шалом, тоталитаризм (В. Р.)

Дело было в 1997-м или 1998-м. В Европейском гуманитарном университете вещал «за политику» некий французский лектор, его речь переводили на русский. (Чем был хорош ЕГУ в Минске – устраивал открытые лекции с дискуссиями, а-ля заправский западный университет.) Гость высказывался о положении в Беларуси осторожно – даже в конце 90-х во Франции, да и не только, модно было верить, что новая независимая республика находится на пути к демократии, дайте лишь срок.

На лекцию с каким-то своим товарищем явился Валерий Щукин… (Тогда я впервые увидел В. Щ., узнав его по бороде; позже не раз пересекался с ним на главпочтамте, где у него был импровизированный «офис» за столиком, там чудак-человек, светлая ему память, выслушивал народ, пописывал заметки.) Борец с режимом, аки шукшинский персонаж, «срезал» заезжего лектора примерно так: «Вы всё видите со стороны, а между тем в Беларуси настоящий тоталитаризм, разогнали Верховный Совет, закрыли то, преследуют это…»

Трудно было студентам-политологам, которые благодаря великоразумной Амандин Регаме & франкоязычным учебникам уже знали разницу между авторитарным и тоталитарным строем, согласиться с неистовым Щукиным. И я ещё долго – вплоть до конца июня 2020 г. – разъяснял разным аудиториям, что у нас авторитаризм, что многое, кроме «политики», в Беларуси разрешено… (да и политикой заниматься можно, если осторожно).

Самоцитирование – одно из моих любимых занятий 😉

Трактовка «законности» в РБ очень отличается от таковой в «Третьем рейхе». Некие общие черты есть во всех репрессивных системах, но зачастую суровость законов у нас компенсируется необязательностью их выполнения, поскольку режим всё-таки авторитарный, а не тоталитарный. Беларуси во многих аспектах присуще «южноевропейское» разгильдяйство, описанное тем же Джорджем Оруэллом в «Памяти Каталонии» (случайно ли деньги при обыске у Тихановских нашли только с третьего раза?) (17.06.2020)

18 июня [2020 г.] философ Андрей Шуман пугал тем, что в Беларуси «в тайне от общества готовится консервативная революция в смысле тех, кто поддержал когда-то NSDAP» (с построением государства тоталитарного). «Он пугает, а мне не страшно» (С). Сочувствую несправедливо пострадавшим в мае-июне 2020 г., однако 9,5 лет назад всё выглядело ещё хуже. В конце 2010 г. тоже говорили, что «после 19 декабря мы живём в другой стране… Мы вернулись в 30-е сталинские годы». Ничего, как-то «встали с колен». (20.06.2020).

Действительно, в июле 2020 г. наблюдалась некоторая «оттепель», сопровождавшаяся активизмом четырёх альтернативных «кандидатов в президенты», а также Марии Колесниковой и Вероники Цепкало. Кульминацией летней «оттепели» стал, пожалуй, мегамитинг в поддержку Светланы Тихановской 30.07.2020 (в минском парке Дружбы народов – десятки тысяч участников).

До ноября 2020 г. правители ещё кое-как терпели локальные «сборища», символом которых сделалась «Площадь Перемен». Здесь я припомню октябрьский концерт в «Шахматном дворике», по соседству…

Но затем гайки были закручены настолько, что c лета 2021 г. впору уже рассуждать о ситуации, балансирующей на грани авторитаризма и тоталитаризма. Последний то ли назойливо стучится в дверь со своей повесткой, то ли стоит на пороге, то ли ступил уже одной ногой в наше обиталище.

Стало ли вышеуказанное закручивание подлинной «консервативной революцией»? Видимо, нет, т.к. ничего особо нового адепты «вождя» не придумали – в основном обращались к проверенным репрессивным методам и развивали тенденции, существовавшие до 2020 г. Тем не менее политзаключённых по состоянию на осень 2021 г. как никогда много – около тысячи (одного выпускают, двух, а то и пятерых, забирают…), атаки на медиа не прекращаются, да и перетряхивание кадров выглядит беспрецедентно масштабным. Похоже, «зачистка» работников госаппарата, образования, etc., продолжится и в следующем году; заявочки на это уже сделаны (требования, закреплённые постановлением совмина № 585 от 14.10.2021, как бы намекают).

«Системные либералы» утратили почву под ногами; на первый план у желающих занять/удержать места в «элите» вышли казённый патриотизм (думаю, не будет ошибкой именовать его картофельным, по аналогии с квасным у восточных соседей) в сочетании с безотказностью. Правда, «пластилиновые» люди и прежде были востребованы, но их как-то уравновешивали профессионалы… сейчас, боюсь, во многих сферах уже не так. Яркий пример – лишение лицензий ряда белорусских адвокатов-вольнодумцев, «осмелившихся» защищать в том числе политзаключённых. РБ-шные коллегии адвокатов покорно подчинились приказам «сверху»… При том, что даже в России, где гражданское общество тоже отнюдь не процветает, адвокатская палата Москвы в 2021 г. как минимум однажды «послала» минюст РФ (дело Ступина).

Коллеги не захотели либо не сумели защитить и доцента Белгосуниверситета, историка Игоря Кузнецова – с ним (после писанины от оголтелого колумниста «СБ») не продлён контракт.

И. Кузнецов, фото отсюда

Мне могут возразить, что тоталитаризм предполагает не только запугивание общества силовыми методами (вкупе со штрафами, увольнениями и т. п.), но и всеобъемлющий контроль посредством единой идеологии, а где она у нас? Но тоталитаризмы ведь разные бывают. Вдруг новейший их «штамм» способен паразитировать на инанекратии (что это за зверь, было пояснено здесь) и «противодействии экстремизму»? Да, на пустоте великого не построишь, но даже принцип «день простоять да ночь продержаться» худо-бедно работает, если располагать новейшими технологиями социально-политического манипулирования, предоставленными… почитайте, кем. А насколько помогает от всего такого защититься «коллективный Запад», мы здесь наблюдали, начиная с 1995-96 гг. 🙁

Качественная, хотя и грустная, шутка о «всеобщей забастовке», в который раз объявленной на наших просторах. Отсюда

Валентин Стефанович из правозащитного центра «Весна», заступавшийся за меня в суде 20 лет назад, а с июля с. г. томящийся за решёткой, написал недавно из СИЗО о референдуме, запланированном на февраль 2022 г.:

Понял, что будет «мягкий транзит» власти... это результат прошлогодних событий, когда общество очень чётко выразило своё недоверие.

Разумеется, это [«мягкий транзит»] не то, что хотят люди, и это далеко от полноценного отправления демократии в стране, но это вынужденные шаги и это начало конца… «Он» загнал себя в угол, и возможностей для манёвра сейчас у него нет… Вероятно, что после референдума ситуация будет более благоприятной для меня и для всех наших узников.

На днях одна гранд-дама (подсказка для сведущих – из книги Андруся Горвата «Прэм’ера») задала мне вопрос о прогнозах на 2022 г. – я уклонился от конкретного ответа… Хотя в начале марта 2019 г., когда разговоры о референдуме по изменению конституции ещё всерьёз не велись, прогнозировал уход Лукашенко до 2025 г.:

Продолжительная ИБД неизбежно выматывает как самого имитатора, так и его команду. Поэтому я оптимистично верю, что первый президент не был бы против элегантно «закруглиться». При нынешнем состоянии политикума вполне вероятно, что А. Л. выиграет «выборы» 2020 г., однако больше не захочет рискованных кампаний (уже теперь система работает больше по инерции, на «пердячем пару») и уйдёт в возрасте около 70 – возможно, наподобие Ельцина, отыскав себе преемника.

Сейчас, в начале ноября 2021 г., я не то чтобы не верил в скорый уход Лукашенко (большинство его сторонников тоже понимают, что 27 лет – многовато, что «человек пересидел»)… Просто, увы, не могу всецело разделить оптимизм В. Стефановича касательно референдума и «мягкого транзита». «Лида-птица-подневольная» со своим выводком так и не улетела из ЦИКа, и, скорее всего, новую «коснетуцию» лукашисты продавят. А в том, что она по сути будет ещё менее демократичной (несмотря на косметические изменения в разделах об органах власти), чем версия, подсунутая электорату четверть века назад, сомневаться не приходится. Не для того же за последний год администрация напихала кучу драконовских поправок в законодательство, чтобы обнулить их в начале 2022-го!

Не следовало бы исключать того, что в ближайшем году небезызвестный персонаж ещё никуда не уйдёт (допустим, поведает, что хотел было уйти, но «лучшие люди города» отговорили). Eсли он всё же уйдёт в 2023–2024 гг., то великовата вероятность того, что преемником Дракона – как в пьесе недавнего юбиляра – станет Бургомистр или кто-то из «первых учеников», со всеми вытекающими последствиями… Пытки и прочие преступления, совершённые нынешними человекороботами, в таком случае будут осуждены чисто декларативно.

И всё-таки любая (около)политическая кампания, даже возня вокруг сомнительного референдума, открывает «окно возможностей», или хотя бы «форточку возможностей». В общем, понять позицию оптимистов отчасти могу. Самому не терпится сказать тоталитаризму «шалом» не в смысле «привет», а в смысле «пока», «прощай»… Ну, как президент США Билл Клинтон в 1995 г. сказанул во время прощания с убитым Ицхаком Рабином: «Шалом, хавер» (фраза стала мемом). Но шансы на благоприятный сценарий оцениваю примерно в 30 процентов (на то, что в следующем году сохранится статус-кво, отвожу 35%, и на то, что ситуация ухудшится, тоже 35%).

Думая о лучшем, я пришёл к выводу, что Новой Лучезарной Беларуси в образовательно-профилактических целях понадобится «Музей сопротивления тоталитаризму», основная часть экспозиции которого проливала бы свет на события конца ХХ – начала ХХI веков. Куропаты – не идеальное место для подобного учреждения; иной период, иная атмосфера (априори в лесу лежат в основном жертвы, не «сопротивленцы»). А вот это заброшенное одноэтажное зданьице подходит…

Ул. Червякова, 48, квартал между Осипенко и Каховской, вид с улицы и со двора. Фото 31.10.2021

Кажись, год назад его планировали реконструировать под гостиницу. Но отелей в городе и так хватает (в отличие от хостелей), их наполняемость оставляет желать много лучшего. Да и место для гостей несколько странное – рядом с оживлённой трассой, однако вдали от проспектов и деловых кварталов. А будь здесь музей, он бы вполне гармонировал с близлежащей «Площадью Перемен». И желающие узнать больше о сопротивлении – не всегда и даже не очень часто принимающем форму героизма – добирались бы сюда на автобусах.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.11.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 02.11.2021  14:24

Пскоў як куфар са старымі трантамі / Псков как сундук со старым барахлом

Чым радзей удаецца падарожнічаць, тым большую каштоўнасць набывае кожнае падарожжа. Сёлета з жонкай вырушылі ў расійскі Пскоў. Убачыў нямала новага, ну і старога таксама. Дзіва што: гораду вайсковай славы звыш 1100 гадоў, ён старэйшы за Маскву, Мінск, Віцебск… На беразе ракі Вялікай, што цячэ праз Пскоў, усталяваны велізарныя металічныя літары: «Россия начинается здесь» – дзяржава, значыць, пачынаецца з іхняй зямлі. Ды што там Расiя: «Всем известно, что земля начинается с кремля», пісаў нейкі прыдворны савецкі паэт. І хто возьмецца сцвярджаць, што ён меў на ўвазе не пскоўскі крэмль, aka Кром? 🙂

Вонкава горад даволі неахайны, што зусім скора будзе прадэманстравана. Таму спярша меркаваў назваць гэты матэрыял: «Пскоў як горад-хаос». Потым падумаў: а калі мясцовыя пакрыўдзяцца? Да чужых крыўдаў я нібыта ўжо і прызвычаіўся, але, праўду кажучы, няма ў мяне падстаў рабіць паспешлівыя вывады – знаходзіўся ў Пскове ўсяго два дні і адну ноч. Дый раптам хаос пануе не ва ўсім горадзе? Так што глыбокага аналізу тут не будзе; магу толькі падзяліцца ўражаннямі і адчуваннямі.

Першае адчуванне такое – рамонту ў Пскове падлягаюць не асобныя будынкі, як у нашых гарадах, а суцэльныя вуліцы. Напрыклад, вуліца Льва Талстога, дзе мы і атабарыліся…

У гэтым шэдэўры сучаснага дойлідства пад хостэлам доўгі час змяшчаўся і кантактны заапарк. Праўда, заапарк ужо не адзін месяц як зачынены, таму адпаведных водараў і гукаў у наш нумар не паступала (увогуле, гаспадары паводзілі сябе вельмі далікатна; цаню і самаiронію тых, хто ахрысцiў  хостэл «Алькатразам»).

Нярэдкія для Пскова карцінкі з іншых вуліц. Шыльда на правым здымку: «Пскоўская абласная кансалтынгавая кампанія» 🙂

Старажытная сцяна з «Баторавым праломам» і іншымі цікавосткамі, што атачала горад гадоў 500 таму, паціху рассыпаецца…

Затое зюганаўцы не спяць у шапку – выставілі каля сцяны свае стэнды. Апошні раз я бачыў вывешаную для публічнага чытання газету «Правда» гадоў 30 таму: было такое дзіва ў Мінску недалёка ад плошчы Якуба Коласа.

Карацей, калі камусьці ахвота ахутаць сябе настальгіяй – гэта ў горад на Пскаве і Вялікай. Тут, паглядзеўшы на аўтавакзал, дзе ўсцяж лупіцца тынкоўка, на старыя двух-трохпавярховыя будынкі на суседніх вуліцах, прагуляўшыся па кварталах з абцерханымі хрушчоўкамі ў гістарычным цэнтры, наша лаўрэатка пры жаданні магла б напісаць працяг «Часу сэканд-хэнд». А на ўездзе ў Пскоў перад вайсковай часцю (здаецца, там служаць небезвядомыя дэсантнікі) стаіць стэнд са словамі «начальніка зямлі рускай»: маўляў, граніцы Расіі нідзе не канчаюцца… Для кагосьці тое было б яшчэ адной нагодай паразважаць пра агрэсіўныя памкненні пуцінскай РФ; для мяне ж гэта – проста прычына, каб лішні раз пасмяяцца з ідэалагічнай бязглуздзіцы ў нашых суседзяў.

Аёй, дарагія расіяне, вы не можаце планетарый у абласным горадзе давесці да ладу (на фота бачныя далёка не ўсе расколіны ў падмурку і сценах), якая там тысячагадовая імперыя з «глыбінным народам»?

У гэтым падвальчыку месціцца «выставачная зала».

Па-мойму, і ў суворых пскавічоў-«скабароў» не бракуе пачуцця гумару…

Графiці ў розных раёнах горада. Дальбог, я ні пры чым!

Зрэшты, большасць людзей заклапочаная надзённымі праблемамі, і нават у дзень незалежнасці Расіі (мы трапілі ў Пскоў акурат 12 чэрвеня) народных гулянняў са сцягамі – або проста сцягоў на балконах – я не бачыў. Хіба што дзе-нідзе віселі афіцыёзныя палотнішчы… І рыхтаваліся канцэрты самадзейных калектываў.

А яшчэ ў абласным горадзе ёсць музей Леніна, да якога мы не дабраліся. Малады Ільіч жыў у Пскове тры месяцы ў 1900 годзе, займаўся падрыхтоўкай «Іскры»… Што-што, а гэты эпізод у яго жыццяпісе мне блізкі – сам жа выдаваў газетку ў пачатку 2000-х (з яе, аднак, не разгарэлася полымя).

«Я сябе пад Леніным чышчу».

Хіба дзеля той падпольнай газеты, задуманай у Пскове, адна з вуліц завецца «Пляханаўскі пасад» (чаму менавiта «Пляханаўскі», а не Ленінскі, лянота ўдакладняць; мо таму, што вуліца Леніна ў горадзе ёсць, і ганарлівы помнік правадыру на цэнтральнай плошчы, перад Пскоўскім універсітэтам, – таксама). Выглядае ж «пасад» прыкладна так:

Нарэшце, сэрца Пскова – Кром і прылеглы да яго старажытны Даўмонтаў горад. Паміж імі – не больш і не менш як захаб, іначай кажучы, захабень. Гэта ўмацаванне, што мае выгляд калідору, – хітрамудрая пастка для патэнцыйных агрэсараў. Усё гэта рэальна чапляе…

Паміж мурамі можна пасядзець на траўцы, забыць пра мітусню, пагрузіцца ў думкі пра былое і вечнае. Прыгожыя фоткі з розных ракурсаў – тут (вядома, не мае; аўтар зрабіў іх у 2013 г., але, здаецца, з таго часу мала што змянілася).

Спадабалася, што тлумачэнні да карты пададзены не адно па-руску і па-ангельску, а і шрыфтом Брайля. У маскоўскім Крамлі тры гады таму такога не было – тамака налягалі на кітайшчыну.

Ужо на выхадзе. Надакучыла летняя спякота? Абдымі снегавіка!

Звонку муры і вежы крамля чамусьці ўражваюць менш – яны не раз рэстаўраваліся, і нямала ў іх дэкаратыўнасці, штучнасці нейкай… Як пісаў Сяргей Даўлатаў пра 1970-я гады («Запаведнік»): «Наноў атынкаваныя муры крамля навявалі тугу… Крэмль нагадваў вялізных памераў макет». І яшчэ ўспомніўся анекдот, вычытаны ў «іранічнага назіральніка» Вадзіма Зелянкова: «Турыст: “Скажыце, ці праўда, што гэты замак – пятнаццатага стагоддзя?” Экскурсавод: “Не, замак шаснаццатага, а вось царква, якая будуецца побач, будзе пятнаццатага!”»

Блізу ракі Вялікай, даволі-такі бруднай і пахкай, трэба быць гатовым да таго, што разважаць пра вечнае прыйдзецца пад крыкі чаек. Не тое каб у Мінску іх не было, але ў Пскове іх проста безліч, і лямантуюць тыя кірлі на ўсё горла! Паспяхова канкуруючы з галубамі ды вераб’ямі.

Яшчэ адно прыемнае месца ў горадзе – парк Куопіа, нешта кшталту піцерскага Летняга саду, але без статуяў. Там я папросту адпачываў, зусім не думаючы пра фатаграфіі. Каму цікава даведацца пра гісторыю гэтага «фінскага» парка (Куопіа – першы горад-пабрацімец Пскова, ажно з 1966 г.), зазірніце сюды.

Пра адзін нязроблены здымак у раёне парка я-такі шкадую – на беразе Пскавы самотна пасміхалася Грамячая вежа пачатку ХVI ст. Вышыня амаль 30 метраў.

З іншага боку, 12.06.2019 сфоткаў пікет у падтрымку арыштаваных. За пікетоўцам – княгіня Вольга з унукам Уладзімірам (помнік 2003 г.) Пра Мілушкіных раней не чуў; чытайма пра іх тут.

Сталовых у Пскове быццам бы хапае, але тое, што мы там елі, пазітыўных эмоцый не выклікала.

Прынцып «навізны не ўводзіць, старызны не рушыць» у дзеянні.

Супермаркеты – у адрозненне ад цэркваў – трапляюцца не на кожным кроку, і паводле асартыменту саступаюць мінскім.

Аднойчы мы паснедалі ў кафэ з прыемным, як бы французскім антуражам…

Трымае яго чалавек з Вялікіх Лук – гэта райцэнтр Пскоўскай вобласці, як кажуць, адзін з найбольш заможных (В. Лукі выжываюць за кошт прадукцыі мясакамбіната). Агулам жа Пскоўшчына – традыцыйна бедны край, жыхары якога паціху перабіраюцца ў Піцер або яшчэ кудысьці.

Усё ж землякоў тут памятаюць, шануюць. Знаны фізік Ісак Кікоін вучыўся ў Пскове на пачатку 1920-х гадоў, і за гэта яму – бюст! (А на будынку школы ёсць і мемарыяльная дошка.) Пра пушкініста Гордзіна даведаўся ўпершыню, але таксама, напэўна, заслужаны чалавек.

Дэпрэсіўнасць рэгіёна выражаецца і ў тым, што на будынках нярэдка можна ўбачыць трафарэтныя надпісы з прапановамi замаўляць «спайсы» – часам так і пішуць, часам жа юзаюць эўфемізмы тыпу «солі». Тыя самыя людзі запрашаюць на працу «кур’ерам» (тысяча долараў за месяц; удвая вышэйшая за звычайны заробак). Як высвятляецца, упершыню гэтыя аб’яўкі ад наркадылераў з’явіліся ў Пскове пазалетась – з таго часу паліцыя ці то стамілася з імі змагацца, ці то ўвайшла ў долю… Не хацелася б верыць ні ў першае, ні, асабліва, у другое.

Спайсы ў горадзе ёсць, а вось ракаў у гэтым cпакуслівым бары не аказалася… 🙁

Пакідаў горад без асаблівай скрухі, з некаторай палёгкай. Нічога падобнага не адчуваў, калі з’язджаў з Гродна, Магілёва, Пінска, Чарнігава, дый нават Смаленска, які мы наведвалі ў 2013 г. Цяпер сяджу і думаю: так, у куфар са старымі трантамі зазірнуць бывае цікава… раз на пяць, дзесяць гадоў. Вобраз, вядома, не арыгінальны – належыць хіба Андрусю Горвату (праўда, ён параўноўваў з куфрам беларускую вёску, і шукаў там скарбы сярод парахні; я ж скептык, і на скарбы не разлічваю). Іншая асацыяцыя, звязаная ў мяне з Псковам, – святлафор, у якога гараць усе тры агні адразу. Гэта ўжо нешта з Жванецкага.

Яшчэ штрышок: на мяжы з Беларуссю, ля Езярышча, у аўтобус залазілі расійскія памежнікі, правяралі пашпарты пасажыраў. Беларусы ж ад пашпартнага кантролю ўстрымаліся, хаця з улікам распаведзенага вышэй лагічна было б, каб дакументы правяралі менавіта прадстаўнікі больш «дысцыплінаванай» краіны. А папраўдзе, мала сэнсу ў гэткім кантролі пасярод ночы; кантрабандысты й нелегалы ў фірмовых аўтобусах не ездзяць, прабіраюцца цераз мяжу «казінымі сцежкамі». Відаць, без імітацыі бурапеннай дзейнасці ў любімых дзяржорганах– аніяк.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

18.06.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Здымкі аўтара і С. Рубінчык

********************************************************************************

Чем реже удается путешествовать, тем большую ценность приобретает каждое путешествие. В этом году с женой отправились в российский Псков. Увидел немало нового, ну и старого тоже. Еще бы: городу воинской славы свыше 1100 лет, он старше Москвы, Минска, Витебска… На берегу реки Великой, которая течет через Псков, установлены огромные металлические буквы: «Россия начинается здесь» – государство, значит, начинается с их земли. Да что там Россия: «Всем известно, что земля начинается с кремля», писал какой-то придворный советский поэт. И кто возьмется утверждать, что он имел в виду не псковский кремль, aka Кром? 🙂

Внешне город довольно неопрятный, что совсем скоро будет продемонстрировано. Поэтому сперва предполагал назвать этот материал: «Псков как город-хаос». Потом подумал: а если местные обидятся? К чужим обидам я вроде уже и привык, но, по правде говоря, нет у меня оснований делать скоропалительные выводы – находился в Пскове всего два дня и одну ночь. Да и вдруг хаос царит не во всём городе? Так что глубокого анализа здесь не будет; могу только поделиться впечатлениями и ощущениями.

Первое ощущение такое – ремонту в Пскове подлежат не отдельные здания, как в наших городах, а сплошные улицы. Например, улица Льва Толстого, где мы и кинули кости…

В этом шедевре современного зодчества под хостелем долгое время помещался и контактный зоопарк. Правда, зоопарк уже не один месяц как закрыт, поэтому соответствующих ароматов и звуков в наш номер не поступало (в общем, хозяева вели себя очень корректно; ценю и самоиронию тех, кто окрестил хостель «Алькатразом»).

Нередкие для Пскова картинки с других улиц. Вывеска на правом снимке: «Псковская областная консалтинговая компания» 🙂

Древняя стена с «Баториевым проломом» и другими интересными местами, что окружала город лет 500 назад, потихоньку рассыпается…

Зато зюгановцы держат руку на пульсе – выставили у стены свои стенды. Последний раз я видел вывешенную для публичного чтения газету «Правда» лет 30 назад: было такое чудо в Минске недалеко от площади Якуба Коласа.

Короче, если кому-то хочется погрузиться в ностальгию – это в город на Пскове и Великой. Здесь, посмотрев на автовокзал, где сплошь шелушится штукатурка, на старые двух-трехэтажные здания на соседних улицах, прогулявшись по кварталам с обшарпанными хрущевками в историческом центре, наша лауреатка при желании могла бы написать продолжение «Времени секонд-хэнд». А на въезде в Псков перед войсковой частью (кажется, там служат небезызвестные десантники) стоит стенд со словами «начальника земли русской»: мол, границы России нигде не заканчиваются… Для кого-то это было бы еще одним поводом поразмышлять о агрессивных устремлениях путинской РФ; для меня же это – просто причина, чтобы лишний раз посмеяться над идеологической несуразицей у наших соседей.

А-яй, дорогие россияне, вы не можете планетарий в областном городе привести в порядок (на фото видны далеко не все трещины в фундаменте и стенах), какая там тысячелетняя империя с «глубинным народом»?

В этом подвальчике располагается «выставочный зал».

По-моему, и у суровых псковичей-«скобарей» хватает чувства юмора…

Граффити в разных районах города. Честное слово, я ни при чем!

Впрочем, большинство людей озабочены насущными проблемами, и даже в день независимости России (мы попали в Псков как раз 12 июня) народных гуляний с флагами – или просто флагов на балконах – я не видел. Разве что кое-где висели официозные полотнища… И готовились концерты самодеятельных коллективов.

А еще в областном городе есть музей Ленина, до которого мы не добрались. Молодой Ильич жил в Пскове три месяца в 1900 году, занимался подготовкой «Искры»… Что-что, а этот эпизод в его жизнеописании мне близок – сам же издавал газетку в начале 2000-х (из нее, однако, не разгорелось пламя).

«Я себя под Лениным чищу».

Видимо, из-за той подпольной газеты, задуманной в Пскове, одна из улиц называется «Плехановский посад» (почему именно «Плехановский», а не Ленинский, лень уточнять; может, потому, что улица Ленина в городе есть, и гордый памятник вождю на центральной площади, перед Псковским университетом, – тоже). Выглядит же «посад» примерно так:

Наконец, сердце Пскова – Кром и прилегающий к нему древний Довмонтов город. Между ними – не больше и не меньше как захаб, иначе говоря, захабень. Это укрепление, что имеет вид коридора, – хитромудрая ловушка для потенциальных агрессоров.

Всё это реально цепляет… Между стенами можно посидеть на травке, забыть о суете, погрузиться в мысли о прошлом и вечном. Красивые фотки с разных ракурсов – здесь (конечно, не мои; автор сделал их в 2013 году, но, кажется, с тех пор мало что изменилось).

Понравилось, что пояснения к карте даны не только по-русски и по-английски, а и шрифтом Брайля. В московском Кремле три года назад такого не было – там налегали на китайщину.

Уже на выходе. Надоела летняя жара? Обними снеговика!

Снаружи стены и башни кремля почему-то впечатляют меньше – они не раз реставрировались, и немало в них декоративности, искусственности какой-то… Как писал Сергей Довлатов про 1970-е годы («Заповедник»): «Вновь оштукатуренные стены кремля наводили тоску… Кремль напоминал громадных размеров макет». И еще вспомнился анекдот, вычитанный у «иронического наблюдателя» Вадима Зеленкова: «Турист: “Скажите, правда ли, что этот замок – пятнадцатого века? Экскурсовод: “Нет, замок шестнадцатого, а вот церковь, которая строится рядом, будет пятнадцатого!”»

Близ реки Великой, довольно-таки грязной и пахучей, нужно быть готовым к тому, что рассуждать о вечном придется под крики чаек. Не то чтобы в Минске их не было, но в Пскове их просто множество, и вопят те птички во всё горло! Успешно конкурируя с голубями и воробьями.

Еще одно приятное место в городе – парк Куопио, что-то вроде питерского Летнего сада, но без статуй. Там я попросту отдыхал, совершенно не думая о фотографиях. Кому интересно узнать об истории этого «финского» парка (Куопио – первый город-побратим Пскова, аж с 1966 г.), загляните сюда.

Об одном несделанном снимке в районе парка я-таки жалею – на берегу Псковы одиноко усмихалась Гремячья башня начала XVI в. Высота около 30 метров.

 

С другой стороны, 12.06.2019 сфоткал пикет в поддержку арестованных. За пикетчиком –  княгиня Ольга с внуком Владимиром (памятник 2003 г.) Про Милушкиных раньше не слышал; читайте о них здесь.

Столовых в Пскове вроде бы хватает, но то, что мы там ели, позитивных эмоций не вызвало.

Принцип «новизны не вводить, старизны не рушить» в действии.

Супермаркеты – в отличие от церквей – попадаются не на каждом шагу, и по ассортименту уступают минским.

Однажды мы поели в кафе с приятным, как бы французским антуражем…

Держит его человек из Великих Лук – это райцентр Псковской области, как говорят, один из наиболее состоятельных (В. Луки выживают за счет продукции мясокомбината). В целом же Псковщина – традиционно бедный край, жители которого потихоньку перебираются в Питер или еще куда-то.

Все же земляков здесь помнят, ценят. Известный физик Исаак Кикоин учился в Пскове в начале 1920-х годов, и за это ему – бюст! (А на здании школы есть и мемориальная доска.) Про пушкиниста Гордина узнал впервые, но тоже, наверное, заслуженный человек.

Депрессивность региона выражается и в том, что на зданиях нередко можно увидеть трафаретные надписи с предложениями заказывать «спайс» – иногда так и пишут, иногда же юзают эвфемизмы типа «соли». Те самые люди приглашают на работу «курьером» (тысяча долларов в месяц; вдвое выше обычного заработка). Как выясняется, впервые эти объявки от наркодилеров появились в Пскове в позапрошлом году – с тех пор полиция то ли устала с ними бороться, то ли вошла в долю… Не хотелось бы верить ни в первое, ни, особенно, в другое.

Спайсы в городе есть, а вот раков в этом завлекательном баре не оказалось… 🙁

Покидал город без особой грусти, с некоторым облегчением. Ничего подобного не испытывал, когда уезжал из Гродно, Могилева, Пинска, Чернигова, да даже из Смоленска, который мы посещали в 2013 г. Сейчас сижу и думаю: да, в сундук со старым барахлом заглянуть бывает интересно… раз в пять, десять лет. Образ, конечно, не оригинальный – принадлежит вроде бы Андрею Горвату (правда, он сравнивал с сундуком белорусскую деревню, и искал там сокровища среди трухи, я же скептик, и на клады не рассчитываю). Другая ассоциация, связанная у меня с Псковом, – светофор, у которого горят все три огня сразу. Это уже что-то из Жванецкого.

Еще штришок: на границе с Беларусью, у Езерища, в автобус залезали российские пограничники, проверяли паспорта пассажиров. Белорусы же от паспортного контроля воздержались, хотя с учетом изложенного выше логично было бы, чтобы документы проверяли именно представители более «дисциплинированной» страны. Правду говоря, мало смысла в таком контроле посреди ночи; контрабандисты и нелегалы в фирменных автобусах не ездят, пробираются через границу «козьими тропами». Но, видимо, без имитации бурной деятельности в любимых госорганах – никак.

Вольф Рубинчик, г. Минск

Примечание переводчика: в русском тексте нет указаний на гиперлинки (на слове “здесь” и ряд др.). Если интересно, смотрите  в белорусском оригинале.

Опубликовано 18.06.2019  15:47

“Размовы па-беларуску” у Мазыры / “Беседы на белорусском” в Мозыре

Другая сустрэча “Размовы па-беларуску” з Андрусем Горватам з поспехам адбылася на мазырскай культурнай платформе “Даліна анёлаў”.

Наш Мазыр, і праўда, жыве сваім жыццём, як “людзі на балоце”. Мы мала бачым нават творчай інтэлігенцыі з Менску. А каб яшчэ і акцёр быў… А тут такое… Пісьменнік і рэжысёр пастаноўкі па кнізе пісьменніка разам праводзяць сустрэчу. Неверагодна!
Холад, канешне, не памеха для нашага чалавека. Я ўяўляю сабе, як тут, у былым манастыры, жылі манахі ў зіму. Героі. Я мяркую, што яны таксама размаўлялі па-беларуску, ці, нават, па-польску. Не толькі паміж сабой, але і з Ўсявышнім…
Раман Падаляка справа
Наш госць Раман Падаляка мае карані пад Гомелем і пад Віцебскам. Яго спектакль “Радзіва Прудок” – першы рэжысёрскі вопыт. Атрымалася – бо вельмі жадалася. Бо нацыянальнае заўсёды кранае сэрца.
 Фармат сустрэчы размовы быў незвычайны для Мазыра. Андрусь і Раман падымалі цікавыя тэмы. Адна з іх – тэма нацыянальнага кіно.
Здымаць кіно на беларускай мове, з беларускімі акцёрамі і беларускай тэматыкай – такое сустрэнеш рэдка, асабліва зараз. Бо нацэлена ўсё на Замежжа. А там па-нашаму хто разумее?

https://www.youtube.com/watch?v=TNJkA-2JtU0&feature=youtu.be&fbclid=IwAR3rYQha6mypkrURcysgyy89_EVWfKmKiymt_fLQ-JzVcQN7g1TrcSPHY_E

Нават на “Лістападзе” у Мінску фільм “Ягор” (па кнізе Андруся) быў адзіны на мове. Гэта мінімум дзiўна.

Тэма беларускай мовы як ужывальнай у паўсядзённым жыцці – застаецца найактуальнейшай . Як прыклад, я асвятліла той факт, што Бэн-Йегуда, каб захаваць іўрыт, абмежаваў сваіх дзяцей асяроддзем іўрытаразмаўляючых людзей, каб іншую мову яны не чулі. Вынік дзейнасці выхадца з-пад Віцебска мы бачым сёння ў сучасным Ізраілю. Іўрыт з амаль што знішчанай мовы ўжываюць усеагульна ў Эрэц Ізраэль. Раман Падаляка выказаў думку, што мы павінны наконт беларускай мовы ісці шляхам персанальнай зацікаўленасці, а не пад якім бы та ні была націскам. Прывёў прыклад: зацікавіць кнігай ці спектаклем, нават такімі размовамі будзе значна лепш. Украіна праз націск на нацыянальнае заканадаўства таксама  надае сваеасаблівы прэстыж  і жаданне размаўляць па-украінску акцёрам, якія выязджаюць за мяжу.
Алёна Сідарава
Андрусь, як і на мінулай сустрэчы, патэлефанаваў за мяжу. На гэты раз – у штат Арэгон, да шаноўнай спадарыні Алёны Сідаравай, былой артысткі тэатра імя Янкі Купалы ў Мінску. Яна прызналася што ніколі не была ў Мазыры. Андрусь папрасіў яе, калі наведае Беларусь, усё ж такі завітаць да нас у Мазыршчыну. І зноў гучала цудоўная беларуская гаворка.
Андрусь Горват i Саша Баранаў
Размова была арганічнай. Людзі выказвалі свае думкі. Не заўсёды па-беларуску, але з падзякай да Рамана і Андруся, а таксама Сашы Баранава, стваральніка культурнай пляцоўкі.
Вялікі дзякуй за сустрэчу. Хацелася, каб такіх сустрэч было болей. Бо размаўляць на мове так і не навучыліся за жыццё.  Падстрайваемся, каб усе разумелі, каб было камфортна другім. Ёсць бар’ер і страх. Адна знаёмая мне пажадала “поспехаў у вывучэнні роднай мовы”. Гучыць жудасна. Родную мову не вывучылі. Замежныя нам патрэбней. Вывучаю цяпер родную, што зробіш?!!!
І ўсё дзякуючы абставінам: паглядзела спектакль “Радзіва Прудок” у Калінкавічах, затым з захапленнем прачытала кнігу Андруся, а цяпер трапіла на сустрэчу з майстрамі беларускага слова. Гэта і ёсць шчасце!!!
Спецыяльна для belisrael.info Света Іванова з Мазыра
________________________________________________________________________________________________

Вторая встреча “Разговоры на белорусском” с Андрусем Горватом с успехом состоялась на мозырской культурной платформе “Долина ангелов”.

Наш Мозырь, и правда, живет своей жизнью, как “люди на болоте”. Мы мало видим даже творческой интеллигенции из Минска. А чтобы еще и актер был … А тут такое … Писатель и режиссер постановки по книге писателя вместе проводят встречу. Невероятно!

Холод, конечно, не помеха для нашего человека. Я представляю себе, как здесь, в бывшем монастыре, жили монахи в зиму. Герои. Я полагаю, что они также говорили по-белорусски, или, даже, по-польски. Не только между собой, но и с всевышним …

Наш гость Роман Подоляко имеет корни под Гомелем и под Витебском. Его спектакль “Радива Прудок” – первый режиссерский опыт. Удалось – уж очень хотелось. Ведь национальное всегда трогает сердце.

Формат встречи разговора был необычный для Мозыря. Андрей и Роман поднимали интересные темы. Одна из них – тема национального кино.

Снимать кино на белорусском языке, с белорусскими актерами и белорусской тематикой – такое встретишь редко, особенно сейчас. Ведь нацелено все на Зарубежье. А там по-нашему кто понимает? Даже на “Листопаде” в Минске фильм “Егор” (по книге Андрея) был единственный на языке. Это минимум странно.

Тема белорусского языка как применяемого в повседневной жизни – остается актуальнейшей. Как пример, я осветила тот факт, что Бен-Йегуда, чтобы сохранить иврит, ограничил своих детей средой ивритоговорящих людей, чтобы другой язык они не слышали. Результат деятельности выходца из-под Витебска мы видим сегодня в современном Израиле. Иврит с почти уничтоженного языка применяют повсеместно в Эрец Исраэль. Роман Подоляко выразил мнение, что мы должны по поводу белорусского языка идти путем персональной заинтересованности, а не под каким бы то ни было нажимом. Привел пример: заинтересовать книгой или спектаклем, даже такими разговорами будет гораздо лучше. Украина через нажим на национальное законодательство также придает своеобразный престиж и желание говорить по-украински актерам, выезжающим за границу.

Андрусь, как и на прошлой встрече, позвонил за границу. На этот раз – в штат Орегон, почтенной госпоже Алене Сидоровой, бывшей артистке театра имени Янки Купалы в Минске. Она призналась что никогда не была в Мозыре. Андрей попросил ее, когда посетит Беларусь, все-таки заглянуть к нам в Мозырский район. И снова звучала прекрасная белорусская речь.

Разговор был органический. Люди выражали свои мысли. Не всегда по-белорусски, но с благодарностью к Роману и Андрею, а также Саше Баранову, создателю культурной площадки.

Большое спасибо за встречу. Хотелось, чтобы таких встреч было больше. Ведь говорить на языке так и не научились за жизнь. Подстраиваемся, чтобы все понимали, чтобы было комфортно другим. Есть барьер и страх. Одна знакомая мне пожелала “успехов в изучении родного языка”. Звучит ужасно. Родной язык не выучили. Иностранные нам нужнее. Изучаю сейчас родной, что поделаешь?!!!
И все благодаря обстоятельствам: посмотрела спектакль “Радива Прудок” в Калинковичах, затем с восторгом прочитала книгу Андруся, а теперь попала на встречу с мастерами белорусского слова. Это и есть счастье!!!

Специально для belisrael.info Света Иванова из Мозыря

Перевод на русский belisrael.info

Опубликовано 11.11.2018  10:00 

От редакции belisrael. Напоминаю о важности поддержки сайта. Это необходимо не только для оплаты расходов по его содержанию и развитию, но и даст возможность достойно поощрять тех, кто давно проявил себя, тратит немало времени на подготовку интересных публикаций, а также привлечь новых авторов. Еще одним из пунктов является помощь в издании ряда книг, на которые у авторов нет денег.

***

Отклики из фейсбука:

Хелена Кабат 11 ноября в 19:25 А мой папа всю жизнь был преподавателем белорусского языка и кахау родную мову?

Irina Narkevitch 11 ноября 20:39 Дело в том, что белорусский язык очень изменился за 20-е столетие. И не факт, что он вернется к нам… Моя мама проработала всю жизнь в переводчиком (белорусский-русский) в газете которая шла зарубеж для белорусской эммграции. Так вот она говорит, что когда к ним приезжали делегации беларусов первой волны иммиграции, то понимать их было оооочень сложно потому, что они говорили на белорусском конца 19 – начала 20 века.. Вот такие вот дела. А потом Беларусь это очень маленькое госсударство с засилием русской речи. Отматывать это кино назад надо. При этом никакой поддержки от власти не ожидается я так понимаю.

Rafael Grugman 12 ноября 12:24 Народ исчезает, то есть растворяется среди других народов, если забывает язык. Чтобы ослабить влияние русского языка, надо дублировать все фильмы на белорусский, сократить количество телеканалов российских и увеличить белорусских и т.д. Украина – хороший пример

Иван Климук 12 ноября 12:50 Где мы, а где Израиль и Украина по использованию национального языка.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (80)

Ізноў-такі шалом! Час бяжыць, нештачкі мяняецца да лепшага, нешта – да горшага, нешта зусім не мяняецца. Вось і серыял у 2015–2018 гг. прэтэндаваў быў на тое, каб быць выспачкай стабільнасці. Удала ці не, вырашаць чытачам-гледачам.

Бянтэжыць апошнім часам раз… гільдзяйства па-ізраільску, калі левая рука не ведае, што робіць правая. У сакавіку свет абляцела навіна пра тое, што загадчыца гаспадаркі ізраільскага пасольства ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы пазбавілася ад металічнай скульптуры, якая каштавала мінімум 100 тыс. долараў, без згоды кіраўніцтва… Шмат у чым расчароўвае і якасць працы пасольства ў Мінску: Алон Шогам, які працуе тут паўтара года, наўрад ці горшы за свайго папярэдніка Шагала (цяжкавата быць горшым…), аднак і ён дапусціў нямала, мякка кажучы, спрэчнага.

Сёлета, дый летась, нямала беларусаў, ахвотных трапіць у Ізраіль, каб наведаць сваякоў ці проста пабачыць блізкаўсходнія цікавосткі, атрымалі «халодны душ». Некаторыя нават сядзелі ў «малпоўніку» аэрапорта Бен-Гурыёна не адны суткі, перш чым іх адправілі назад. Гэта ценявы бок бязвізавага рэжыму: зараз рашэнне, пускаць або не пускаць турыстаў у краіну, спехам прымаецца афіцэрамі пагранічнай службы.

У маі беларускія дыпламаты мелі, здаецца, сур’ёзную размову з ізраільскімі, нейкі пратэст быў заяўлены на ўзроўні віцэ-прэм’ера РБ… І вось надоечы пасол Ізраіля ў Мінску вымушаны быў даць тлумачэнне: «У Ізраіль едзе нямала людзей, зацікаўленых там працаваць. Таму ізраільская памежная служба часам забараняе ўезд. Нават, прызнаюся, памылкова, людзям, якія не хацелі туды ехаць працаваць. Але што рабіць… Падалося службоўцам, што так і было» (tut.by, 09.07.2018). Натуральна, такія меланхалічна-адстароненыя развагі не задаволілі ні дэпартаваных, ні большасць патэнцыйных турыстаў. Наведвальнікі пачалі кідаць кпіны кшталту: «Трэба і нам пры ўездзе кожнага другога яўрэя на Акрэсціна завозіць, правяраць на тэрарызм» (рэйтынг камента: +106-10), «Што значыць падалося? Калі падаецца – маліцца трэба. На такіх пасадах павінны працаваць прафесіяналы» (+74-1). Рэзюмаваў «Цар» з Беларусі: «Заўсёды лічыў Ізраіль разумнай дзяржавай, з развітай прававой сістэмай, а тут такое. Ну дык трэба туды і не ездзіць…» (+72-1).

Міжведамасныя канфлікты (у гэтым выпадку – паміж міністэрствамі замежных спраў і турызму, з аднаго боку, і ўнутраных спраў, з другога) – звычайная справа ў Ізраілі. І падобна, што нават прэм’ер-міністр не мае паўнамоцтваў, а мо жадання, каб іх развязаць. Свежая інфа пра кіраванасць краіны: 9 ліпеня Нетаньягу заяўляе, што разам з Ліберманам вырашыў неадкладна закрыць КПП «Керэм Шалом» (паміж Ізраілем і сектарам Газа); назаўтра пункт працуе, як нічога ніякага.

Няўзгодненасць дзеянняў, што вынікае з не(да)кампетэнтнасці службовых асоб, можа мець і трагічныя вынікі. Адна з трагедый адбылася не ў сутычках з палесцінцамі, а ў «мірнай» пустыні Арава. Нагадаю: інструктар курсаў перадармейскай падрыхтоўкі не меў ліцэнзіі, і кіраўніцтва пра гэта ведала. Старшакласнікаў, пераважна дзяўчат, не папярэдзілі пра рэальную небяспеку паходу па рэчышчы Нахаль-Цафіт і пра зменлівае надвор’е, 26.04.2018 яны трапілі ў пастку… Паводка ўнесла 10 маладых жыццяў.

17-гадовы Цур Альфі мог бы выбрацца са смяротнага рэчышча, аднак ратаваў іншых і спазніўся… Ён загінуў як герой; зрэшты, краіну, якая «на роўным месцы» мае патрэбу ў героях, шчаснай не назавеш.

Звонку выглядае, што Біньямін Нетаньягу, 1949 г. нар., пры ўсіх яго станоўчых якасцях, усё ж «заседзеўся» на сваёй пасадзе, якую займае з сакавіка 2009 г. Тое, што ён не толькі прэм’ер-міністр, а і міністр замежных спраў (з 2015 г.), наўрад ці ідзе на карысць тым самым справам. Гэтая георгіеўская стужка 9 мая, «вась-вась» з Пуціным… Ужо даўнавата, відаць, дзейнічае прынцып Пітэра.

Іншы палітычны доўгажыхар нядаўна адзначыў 24 гады ва ўладзе. Дакладней, «Рыгорыч» у ёй акурат чвэрць стагоддзя: калі дэпутата Лукашэнку з падачы старшыні Вярхоўнага Савета ў чэрвені 1993 г. выбралі старшынёй часовай камісіі, ён атрымаў рэальныя рычагі ўплыву на чыноўнікаў, да яго пацягнуліся актывісты з КДБ, МУС… Задачай той камісіі было змаганне з карупцыяй, пад гэтым жа сцягам яе старшыня выйграў выбары 1994 г. Наколькі паспяхова змаганне вялося ўвесь гэты час, можна скеміць нават з апошніх навін. Бяруцца пад варту кіраўнікі сярэдняга звяна і «крыху вышэйшага за сярэдняе» (дырэктар Палаца спорту, старшыня райвыканкама, намеснік міністра, а то і экс-міністр), не кажучы пра бізнэсоўцаў, і канца-краю гэтаму не відаць. Напрошваецца выснова – у Беларусі, нягледзячы на ўсе пагрозлівыя варушэнні вусамі, за 20 з гакам гадоў так і не створана сістэма эфектыўнага падбору кадраў ды іхняга стымулявання.

Рыба псуецца з галавы. Калі Канстытуцыя перапісваецца пад аднаго чалавека, калі дзеці адной службовай асобы заранёў маюць прывілеi ды лезуць шпунтамі пад усе бочкі, то цяжка чакаць самаадданасці ад падначаленых. Які сэнс потым жаліцца, што нават у адміністрацыі прэзідэнта нейкі начальнік аддзела «злоўжываў службовым становішчам»… У 2005 г. я атрымаў паперку аб заканчэнні першых «антыкарупцыйных» курсаў у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, так што ведаю, пра што разважаю 🙂

Калі сур’ёзна, то не пераацэньваю вартасці тых сумбурных курсаў. І без іх наступствы адмоўнага адбору ў дзяржаўнай сістэме – а таксама ў «трэцім сектары» – кідаліся б у вочы.

…Некаторыя будуць дзівіцца, адкуль «растуць ногі» ў падвышэння(ў) пенсійнага ўзросту і ў «антыдармаедскіх» дэкрэтаў. Ну, трэба ж кімсьці заткнуць дзіркі, якія вылазяць у бюджэтах, не? 🙁 Дапускаю, нехта даўмеўся ўжо і да хітрай схемы: падштурхнуць сотні тысяч беспрацоўных – пад пагрозай занясення ў спіс «дармаедаў» – да рэгістрацыі ў якасці індывідуальных прадпрымальнікаў. Потым можна паказаць графік з ростам долі малога бізнэсу ў Беларусі экспертам з МВФ і Сусветнага банка, дастаць новыя крэдыты… Няўжо забугорныя эксперты пойдуць правяраць, працуюць насамрэч тыя ІП або не? 😉

Нямала ў свеце й пазітываў. Кітайскія ўлады выпусцілі з-пад хатняга арышту ўдаву нобелеўскага лаўрэата Лю Сяабо, якую зваць Лю Ся, і дазволілі ёй выехаць за мяжу (у час арышту бедная Люся зарабіла сабе масу хваробаў). Яе вершы – «сумесь шоўка і жалеза» (С).

У Віцебску па вуліцы Шагала, 5а, адкрылі выставу «Осіп Цадкін. Вяртанне», якая прадоўжыцца да 18 ліпеня, у Барысаве, як нагадвае Аляксандр Розенблюм з Ізраіля, пяць год ужо дзейнічае экспазіцыя «Барысаў яўрэйскі» (арганізатар – мецэнат Уладзімір Слесараў). У Бабруйску пенсіянеры вывучаюць – або ўспамінаюць – ідыш, а рабін Шауль гатуе макарону і ратуе сцены старой сінагогі.

Памяркоўны гумар: «Пагонi» з макароны і бульбы, створаныя нейрасецівам. Фота адсюль.

Ёсць неблагія шансы на тое, што ў кастрычніку 2018 г. на будынку музея ў Мсціславе за кошт фундатараў будзе ўсталявана мемарыяльная дошка ў гонар земляка, мастака Ізраіля Басава (1918–1994). Калі за справу ўзяўся сам дырэктар Магілёўскага абласнога мастацкага музея Аляксандр Хахракоў, яна, дальбог, проста не можа не скончыцца поспехам!

Праславіліся і Калінкавічы – у горад на Гомельшчыне завітала група акцёраў з Купалаўскага тэатра, паказалі спектакль па кнізе «Радзіва “Прудок”» Андруся Горвата. Між іншага, у гэтай кнізе ёсць і «яўрэйскія» згадкі: «У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў савецка-польскую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям’ю габрэяў… Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізыкам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам», etc.

У Мінску Андрэй Хадановіч апублікаваў новы пераклад з Мойшэ Кульбака – гэты верш даступны ў «Нашай Ніве» (дадам, за саветамі яго перакладаў Генадзь Кляўко). Выдавец Раман Цымбераў задумаў «габрэйскую серыю», дзе першым пунктам – Кульбакавы «Зельманцы» ў новым, завершаным ужо перакладзе Андрэя Дубініна.

А вось мінская прэзентацыя кнігі французска-брытанскай даследчыцы Клер Ле Фоль у канцы чэрвеня 2018 г., лекцыя гэтай доктаркі навук пад эгідай пасольства Францыі, яе інтэрв’ю выклікаюць змяшаныя пачуцці. З аднаго боку, кажуць, кніга 2017 г. напісаная паводле дысертацыі, якую я чытаў у 2006 г. і збольшага ўпадабаў. З другога… бясспрэчна таленавітая аўтарка, нягледзячы на мае з ёй дыскусіі (напрыклад, тут), так і не пазбавілася ад фанабэрліва-паблажлівага стаўлення да калегаў, і гэта псуе ўвесь «кампот». У інтэрв’ю: «Беларусь проста ігнаруе праблему [датычнасці беларусаў да Катастрофы яўрэяў], нібыта яе няма. Гэта яшчэ савецкі падыход. Былі і праведнікі, якія ратавалі габрэяў падчас вайны, і былі калябаранты — і ў Беларусі, і ў Літве, і ў Польшчы. У Беларусі, напэўна, у меншай ступені, але ніхто гэтага не вывучаў». Так ужо і «ніхто»? Таксама не спецыяліст у гісторыі Другой сусветнай вайны, з ходу (à brûle-pourpoint) згадаю, аднак, тутэйшых гісторыкаў Аляксея Літвіна, Ігара Сервачынскага, Алеся Белага… Шчэ ў пачатку 1990-х гадоў падрабязна распавядаў пра юдафобію ў калабаранцкіх выданнях Сяргей Жумар.

Даволі павярхоўна трактуе даследчыца з Саўтгемптана і больш знаёмыя ёй праблемы: «Я вывучала спадчыну Зьмітрака Бядулі, гэта клясык, і гэта ён стварыў ідэю дружбы паміж габрэямі і беларусамі, міт аб талерантнасьці беларусаў». Можа быць, тут цяжкасці перакладу або наўмыснае спрашчэнне ад «Радыё Свабоды»… Насамрэч ідэя «дружбы народаў» закладвалася ў беларускіх нацыянальных колах перад першай расійскай рэвалюцыяй – сярод іншага, з мэтай больш эфектыўна процістаяць імперскаму ўціску. З першых выпускаў газета «Наша Ніва» (заснаваная ў 1906 г.) усцяж прапагандавала, калі ўжываць сучасную тэрміналогію, талерантнасць беларусаў да яўрэяў, пра што пісалі Іна Соркіна… і мая жонка Святлана Рубінчык. Змітрок Бядуля, пры ўсёй да яго павазе, пазнаёміўся з газетай толькі ў 1909 г., пачаў жа рэальна ўплываць на грамадскую думку прыкладна ў 1912 г. – так што не стварыў ён ідэю, а падтрымаў і зрабіўся ейным «жывым увасабленнем».

На жаль, для К. Ле Фоль, як і для многіх іншых замежных госцяў, сімвалы/жэсты часцяком апынаюцца важнейшымі за рэальнасць («грамадства спектаклю» руліць 🙁 ). Іначай мне цяжка сабе патлумачыць, чаму яна лічыць «самым высокім момантам у беларуска-габрэйскіх стасунках» пачатку ХХ ст. дэкларацыі Самуіла Жытлоўскага 1921 г. На той час міністр нацыянальных меншасцей Беларускай народнай рэспублікі прадстаўляў хіба купку сваіх знаёмцаў, дый сама БНР перайшла ў разрад эмігранцкіх летуценняў. Рэальна пік названых стасункаў выпаў на перыяд з лета 1917 г. да вясны 1918 г., калі яўрэі і беларусы стварылі адзін спіс перад выбарамі ў Менскую думу, калі ва Усебеларускім сходзе ўдзельнічалі і яўрэйскія дэлегаты, калі ў протаўрад БНР (Народны сакратарыят) увайшлі даволі ўплывовыя прадстаўнікі «абшчыны», Белкінд і Гутман, калі ўстаўныя граматы БНР рэдагаваліся і па-беларуску, і на ідышы…

Няма сувязі паміж малапаспяховымі міжнароднымі захадамі Жытлоўскага (1921–1923 гг.) і тым, што «ідыш быў прызнаны дзяржаўнай мовай у БССР». Калі каму і дзячыць за афіцыйнае прызнанне ідыша ў 1920–30-х гадах, дык падпісантам Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (31 ліпеня 1920 г.), дзе гаварылася пра роўнасць чатырох моў, – у прыватнасці, бундаўцу Арону Вайнштэйну, старшыні Менскай гарадской думы ў 1917–1918 гг.

«Вольфаў цытатнік»

«Гламурызацыя вайны часта правакуе яе пачатак, таму што людзі не вельмі разумеюць, што такое на самай справе вайна» (Ірына Прохарава, 11.04.2018)

«Бясконцая множнасць крыніц абясцэньвае інфармацыю як такую, а таксама абнуляе маральнае ўздзеянне любой падзеі». (Дзмітрый Быкаў, 10.07.2018)

 

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.07.2018  15:49

Водгук д-ра Ю. Гарбінскага (12.07.2018):
Чарговы выдатны тэкст. З глыбокай – і таму «жывой»  аналітыкай. 

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (49)

Пасля бурапенных тыдняў сакавіка «калектыўны мозг нацыі» выгрузіў у сеціва гігабайты, калі не тэрабайты, (дэз)інфармацыі. Адныя праходжваюцца па свядомасці ахвяр, як псіхолаг Павел З., які яўна прымітывізуе партрэт пратэстоўцаў, іншыя сумленна спрабуюць разабрацца, што адбылося і куды мы ідзем… Я сам канчаткова не разабраўся, таму разглядайце гэтую серыю як накід. Зрэшты, у мяне амаль усе серыі такія 🙂

Наўрад ці «сілавікі» праявілі пры папярэдніх затрыманнях і ў час разгону больш жорсткасці, чым гэта было ў 2006 і 2010 гадах, аднак на фоне адноснай «адлігі» апошніх гадоў усё ўжо выглядае анахранізмам. Нават міністр замежных спраў РБ як бы намякнуў, што не ўсе ўчынкі «доблеснай міліцыі» ён ухваляе.

Разумеючы пачуцці назіральнікаў (асабліва тых, хто сам прыняў дозу дубіналу), я не магу згадзіцца з тымі, хто крычыць «усё прапала». Вось гэтыя заявы Уладзіміра М.: «Рэжым перайшоў у новы стан… З 25 сакавіка краіна знаходзіцца пад кантролем АЗГ – аб’яднанай злачыннай групоўкі… У краіне БОЛЬШ НЯМА дзяржавы. Яе адмянілі 25 сакавіка 2017 года… Усе дзеянні, якія зыходзяць з апрыёрных дапушчэнняў таго, што мы маем у краіне дзяржаву, дыктатуру, што мы вядзем палітычную барацьбу – нонсэнс» даволі тыповыя для ныцікаў і «недапечаных палітолагаў», якія імі маніпулююць. Натуральная выснова пасля такіх разваг – трэба накрыцца прасцірадлам і паўзці ў бок могілак… Або з’ехаць з краіны, або нічога не рабіць, чакаючы, пакуль усё само абрынецца?

Не блізкія мне і віншаванні тыпу «З новым 1937-м годам вас, беларусы». Праўда, гэтак пісаў не даследчык, а папулярны блогер, да таго ж у дзень разгону асноўнай часткі дэманстрантаў, 25.03.2017: яму – можна. Я ж амаль на 100% упэўнены, што краіну чакае не 1937-ы і нават не 1938-ы, а, хутчэй за ўсё, 1990-ы. Карацей, наперадзе – светла. І наша аўтарка Людміла Мірзаянава (маці былога палітзняволенага), якая не была ў краіне паўгода, сцвярджае пра цяперашніх беларусаў:

Гэта іншыя людзі! Змянілася стаўленне да рэчаіснасці, да ўлады. Вера ў тое, што поспех магчымы, вельмі ўмацавалася. Трывожнасць знізілася… І гэты стан упэўненасці пашыраецца, ён «заразны». Нават момант застрашвання напярэдадні 25 сакавіка з пасадкамі прывёў толькі да аднаго ― яшчэ больш смеху, іроніі, сарказму… Гэта таксама пра многае сведчыць: перад распадам Савецкага Саюза было столькі анекдотаў, як ніколі.

Філолаг і гісторык Валер Б., які цікавіцца філасофіяй і палітыкай, выказаўся так: «Рэжым робіць неацэнную паслугу грамадзянскай супольнасьці, кансалідуючы яе, умацоўваючы гарызантальныя міжчалавечыя сувязі, нарошчваючы чалавечы капітал, адсейваючы выпадковых людзей, спрыяючы масавай салідарнасьці са зьняволенымі і іх сем’ямі». Гэта было напісана 23 сакавіка, калі «хапуны» ішлі поўным ходам. Валер пастуляваў таксама: «Ніякія рэпрэсіі не дадуць вынікаў, калі будзе падаць ВУП». Ну, я-та мяркую, што валавы ўнутраны прадукт – не той паказчык, які (дэ)мабілізуе людзей («вал», і нават золатавалютныя рэзервы, на хлеб не намажаш; куды важнейшы рэальны ўзровень даходаў і размеркаванне апошніх), але ў цэлым думка слушная, час даўно працуе супраць «сістэмы», як бы яна ні агрызалася.

Вось і небезвядомы літаратар Андрэй Горват заяўляе «таварышу» з Чырвонага дома, што ў Прудку Калінкавіцкага раёна яго ўжо не баяцца (што «нават за 300 кіламетраў ад МКАДа ніхто не верыць тэлевізару», гэта аўтар загнуў, канешне; нехта-такі верыць). Ну, а як шаноўным чытачам такі штрышок: сатырычная налепка на афіцыйным стэндзе з наказам правільна плаціць падаткі… Фота зроблена ў адзін з апошніх дзён сакавіка ў Мінску, ля станцыі метро «Пушкінская». Паперку было лёгка адарваць – прылеплена, здаецца, толькі скотчам – аднак правісела мінімум 6 гадзін, з 7.45 да 13.45.

Надоечы апублікаваныя дадзеныя афіцыйнага даследавання (ад нацыянальнага статыстычнага камітэта), хоць і выбарачнага. Пра зніжэнне даходаў у 2016 г. паведамілі прадстаўнікі 37,8% хатніх гаспадарак, пра рост – толькі 8,6%. Амаль 40% кажуць, што не маюць «на чорны дзень» і 90 рублёў, г. зн. 50$! Раззлавала многіх чытачоў навіна пра тое, што выхавальніцам дзіцячых садкоў у Пінску прафсаюз раздаў падарункавыя сертыфікаты на 3 рублі, то бок на 1,5 еўра. Напэўна, тыя, хто раздаваў, моцна ганарыліся сваёй шчодрасцю. Зараз тры рублі – дзве пляшкі малаякаснага піва або шэсць паездак на аўтобусе…

Невялікае адступленне з жыцця беларускіх сувязістаў 2010 г. Так склалася, што ў канцы траўня ініцыяваў петыцыю да кіраўніцтва «Мінскай пошты» аб павелічэнні заробку на 30% – яе падпісалі ўсе паштальёны аддзялення, за выняткам пенсіянеркі, якая ляжала ў бальніцы з хворымі нагамі (потым адміністрацыя пашкадавала грошай адправіць яе ў санаторый). На вул. Жудро, 59 прыехала «аўтарытэтная» камісія на чале з намесніцай дырэктаркі, якая даказвала, што ў «сярэднім па бальніцы» тэмпература заробак у нас нармальны. Хтосьці выплюхваў эмоцыі, я трымаўся патрабаванняў, заяўленых у петыцыі… Дадаў, што работнікам аддзялення патрэбная дастаўка пітной вады; калегі нясмела, але падтрымалі. Прадстаўніцы «паштамта» слухалі з вылупленымі вачыма (няўжо вада гэткая важная для тых, хто за дзень мусіў адольваць з сумкай па 10 км?) У выніку грузная дама з паштовага прафсаюза, якая таксама ўваходзіла ў дэлегацыю, нешта сабе запісала, паабяцаўшы вырашыць пытанне… Ці трэба дадаваць, што яно «вырашаецца» дагэтуль, дарма што ліпень 2010 г. пабіў рэкорды па спёцы? У той месяц, дарэчы, з інтэрвалам у тыдзень памерлі двое маіх знаёмых шашыстаў з Мінска: Юрый Вульфавіч Файнберг (16.02.1937 – 17.07.2010) і Георгій Іосіфавіч Пятровіч (15.02.1940 – 24.07.2010). Маладзейшым таксама было нясоладка.

Пачытаў пра каралеўскую кобру, якая сёлета праз засуху прыцягнулася да індусаў, і яны «па-каралеўску» напаілі яе з бутэлькі, паглядзеў адпаведнае відэа. Што тут скажаш: часам у Індыі лепей ставяцца да змей, чым у Беларусі – да людзей…

Падобна, экзатычныя крокі ўладаў РБ кшталту публічнага адмаўлення доўгу за газ скора давядуць да таго, што сучаснаму «пралетарыяту» не будзе чаго губляць, апрача ланцугоў. І некаторыя асабліва прасунутыя энтузіясты (Кастусь, 29.03.2017) зазіраюць у будучыню, задаючы urbi et orbi важныя пытанні: «Некалькі пакаленьняў беларусаў назіраюць за гвалтоўнымі дзеяньнямі ВЧК, МГБ, НКУС, КДБ. Нас прымусілі прывыкнуць да іх гвалту, іх хлусьні, як да непазьбежнага зла. Вось пішуць пра люстрацыю – якая люстрацыя, панове? Па закону іх усіх да аднаго трэба падвяргаць люстрацыі, але куды іх потым падзець? Яны ж нічога ня ўмеюць рабіць рукамі, акрамя як махаць гумовым дручком! Яны ж запоўняць падваротні нашых гарадоў, яны ж будуць красьці і рабаваць нас… 140 тысяч патэнцыяльных злачынцаў! Шчыра кажучы, я ня ведаю, што рабіць з усім гэтым».

З тым, што люстрацыя, хутчэй за ўсё, неабходная, я згодзен (калі толькі ў Беларусь не прыляцяць жоўтыя іншапланетныя прыяцелі Кірсана Мікалаевіча Ілюмжынава і не забяруць тутэйшы АМАП да сябе), як і з тым, што яна будзе балючая: не ўсе «140 тысяч», але значная частка «сілавікоў» насамрэч сябе запляміла, і з сотнямі, калі не тысячамі, прыйдзецца развітацца… Дзмітрый Шчыгельскі дасціпнічаў у фэйсбуку 29.03.2017: «Тут інтэлігенты пішуць многа разумных і гуманістычных слоў пра АМАП, пра байцоў спецпадраздзяленняў, спрабуюць іх зразумець, прабачыць і знайсці дарогу да іх сэрцаў. Панове, гэта наіўны і дзіцячы лепет. Байцам спецпадраздзяленняў прамывалі мазгі і фармавалі іх светапогляд амаль дваццаць год прафесіяналы,… кожны дзень, распрацоўваючы і дасканалячы праграмы, адсочваючы вынік, уводзілі крытэрыі якасці і эфектыўнасці».

Ісціна недзе побач, і ўсё ж я не маю намеру агулам «расчалавечваць» непрыяцельскі лагер (Альгерд Б., 29.03.2017: «А яшчэ праз гадзіну мне пашчасьціла ўцячы ад гэтых бязтварых робатаў, якія высыпалі на праспэкт»; Настасся З., 30.03.2017: «Так, гэтыя людзі спакойна спяць па начах і зусім не пакутуюць праз згрызоты сумлення з прычыны яго адсутнасці»). Больш за тое, дагэтуль веру ў мажлівасць знайсці «дарогу да сэрцаў» прынамсі некаторых суайчыннікаў-«касманаўтаў». Што з імі будзе далей? Тут на помач можа прыйсці класіка… «Былы сляпы» Панікоўскі гаворыць у Ільфа і Пятрова: «Гарадавы сачыў нават, каб мяне не крыўдзілі… Прозвішча яму было Нябаба, Сямён Васільевіч. Я яго нядаўна сустрэў. Ён цяпер музычны крытык».

Можа быць, творчым саюзам – якіх з 25.03.2017 афіцыйна 16, міністэрства культуры фактычна прызнала, што 30.01.2017 села ў калюжыну – загадзя паклапаціцца пра будучых беспрацоўных? Наладзіць для іх курсы перакваліфікацыі, пагатоў існуе версія, што байцы АМАПа «вывучаюць замежныя мовы, некаторыя вольна гавораць на некалькіх. Ёсць заўзятыя тэатралы, гісторыкі, знатакі выяўленчага мастацтва, напрыклад, акадэмічнага жывапісу ХІХ стагоддзя». Атрымаўся ж з футбаліста і начальніка раённага аддзела ўнутраных спраў «Сустаршыня Міжнароднага літаратурнага фонду» і старшыня грамадскага аб’яднання «Саюз пісьменнікаў Беларусі»… Пішучы гэтыя радкі на зыходзе 1 красавіка, трохі жартую, а трохі не. Калі нават гэта жарцік, то ён, пагадзіцеся, больш аптымістычны, чым змрачнаваты «свабодаўскі» са спасылкай на агенцтва «БелКА», маўляў, «у сілавых структурах Беларусі за месяц будзе створана больш за 350 тысяч новых працоўных месцаў» (на якія «працаўладкуюць» усіх дармаедаў).

А тым часам… 29 cакавіка ў мінскім офісе партала TUT.by – які па дзіўным супадзенні знаходзіцца зусім побач з турмой на завулку Акрэсціна – адбылася прэзентацыя новай, сёлетняй кнігі паэткі Людмілы Паўлікавай-Хейдаравай (Людміла да таго ж і шахматыстка). Яе «касмічныя» вершы няпроста ўспрымаюцца на слых, а пераказваць паэзію ўвогуле няма сэнсу. Занатаваў тое, што лягло на душу: «Ад гвалту ісцін безаблічных…», «Не гутаркі, а Слова прагнуць людзі».

Людміла слухае Алеся Камоцкага; без аўтографа ніяк…

Парадаваўся, што ў Мінску так многа бардаў і бардынь (бардэс?), што культурка нікуды не дзелася нават пасля асноўнай часткі імпрэзы, калі госці ўпускалі ў сябе чырвоны і белы напоі. Наліваючы, я слухаў паэта Васіля Зуёнка, які ў 1980 г. даў Людміле, выпускніцы факультэта прыкладной матэматыкі БДУ, «пуцёўку ў літаратуру», надрукаваўшы падборку яе вершаў у часопісе «Маладосць». І сум мой светлы быў.

Тут яшчэ 72 дэпутаты Еўрапарламента падпісалі пісьмо з заклікам змяніць палітыку ў дачыненні да вышэйшых службоўцаў РБ. Наіўна гучыць сказ «ЕС не можа пакінуць без увагі спадзевы тысяч беларускіх грамадзян, якія вераць у дэмакратычную і еўрапейскую Беларусь» – практыка паказвае, што яшчэ як можа, дый неабавязкова злучаць паняткі «дэмакратыя» і «Еўропа», надта часта яны разыходзіліся – і ўсё ж гэтая дзясятая частка дэпутацкага корпуса часткова ўратавала ў маіх вачах рэпутацыю суседзяў па кантыненце. Можа, і ў ізраільскіх дэпутатаў (або нават міністраў!) калі-небудзь прарэжацца голас…

* * *

Перад «юбілейным», 50-м выпускам, ласкава прашу чытачоў больш актыўна слаць водгукі на серыял – што падабаецца, што не, і г. д. Будзе багата водгукаў – скарэктую свае паводзіны 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.04.2017  08:19

Андрусь Горват & “Радзіва Прудок”

А праўда, што Андрэй наш у Мінску папулярны?” Рэпартаж з Прудка

Прудок вядомы з 1722 года, калі жонка мазырскага падстарасты, пані Пшыбожына аддала частку вёскі езуітам, пра што сведчыць архіўны запіс. Сёння ад езуітаў тут не засталося ніводнага следу, а мясцовыя шчыра здзівяцца, калі вы пра іх запытаецеся. Затое не здзівяцца, калі спытаеце пра Андруся Горвата. З дзясятка жыхароў Прудка, якіх я сустрэў, пра яго не ведаў толькі стары дзед, які рубіў дровы ля будынка пошты. Дакладней ведаў, але не таго.

***

― Добры дзень!

― Здраствуйця.

― Скажыце, а дзе тут Горват жыве? Андрусь.

― А, гэта вам нада назад прайці, там возля магазіна павярніце направа і будзе яго другі дом. Да свіданія.

― А вы яго добра ведаеце?

― Ведаю. Да свіданія.

― Ведаеце, што ён кнігу напісаў пра Прудок?

― Ведаю. Да свіданія.

― Чыталі?

― Не чытала. Да свіданія.

― Дзякуй вам.

― Усяго добрага.

***

― Добры дзень, а вы Горвата ведаеце?

― Добры. Пятра?

― Андруся.

― Пятра ведаю. Ён у калхозе работая. На трактары.

― Мне Андрусь патрэбны. Пісьменнік.

― Хто?

― Пісацель.

― Не, ён на трактары. Пётр.

― Мне Андрусь патрэбны. Андрусь Горват.

― Ідзіця ў магазін спрасіця. Яны там знаюць. Іх там дзве цяпер далжно быць. Яны скажуць.

***

― Добры дзень.

― Здраствуйця.

― Скажыце калі ласка, пошта сёння будзе працаваць?

― Сёння не будзе. Толька заўтра.

― Ясна.

― А вам срочна нада? Я сейчас пазваню ёй, ана прыдзёт.

― Не, не. Не трэба. Я хацеў пра Андруся Горвата там спытаць.

― Так у мяне спрасіця, я вам усё раскажу.

***

― А што эта вы у нас тут фатаграфіруеця?

― Прудок фатаграфую. Я журналіст.

― Так і нас тагда сфатаграфіруйця!

― Канешне, з задавальненнем.

― Ой, не нада, я некрасіва выгляжу.

***

― А вы ведаеце, што Андрусь Горват пра ваш Прудок кнігу напісаў?

― Канешна знаю.

― Чыталі ўжо?

― Не чытала. Нада пачытаць.

― Вельмі добрая кніга.

― Знаеце, всё врэмені нету. Так забегаешся за дзень. Харошая кніга, гаварыця?

― Так.

― Нада пачытаць.

***

― А вы мне пад запіс раскажаце пра Андруся?

― Канешна. Андрэй у нас інцерэсны…

― Хвілінку, я зараз уключу дыктафон.

― Падаждзіця! Я с мыслямі саберусь.

***

― Я у кнізе Андруся шмат пра вашу краму чытаў.

― Ой!

― Там напісана, што вы вельмі любіце беларускую мову.

― Так! Вот к яму прыязжае сябар. З Польшы. Так ужо гаворыць красіва. Як жа яго завуць…

― Ягор.

― Ягор! Так красіва гаворыць. Мяне вельмі заінтрыгавала яго этая мова. Не так, як мы гаворыць. Як ён заходзіць у магазін, то я яму адразу ― так, Ягор, ну ка давай, размаўляй па-беларуску. Я ў кнізе гэтай таксама пра гэта чытала. Мы хоць і самі беларусы, але мы так не размаўляем.

― Кожны па-свойму размаўляе ў сваёй мясцовасці.

― Ну, але ж вы вот тожа так па-беларуску размаўляеце як Ягор. Адкуль вы?

― З Мінска цяпер ужо.

― А ну то ясна. З Мінска то канешна.

***

― А як вам кніга? Чыталі?

― Так. Андрэй мне падарыў. Чытала.

― Што вам там найбольш спадабалася?

― Ну я так усю не чытала. Што я сама ведаю, тое чытала. Пра магазін, пра пошту пра нашу. Што вам яшчэ сказаць?

― У кнізе Прудок сапраўдны? Як ёсць?

― Ну як сказаць… Я тут не так даўно жыву. Я сама з Аўцюкоў. Ведаеце пра Аўцюкі? Усе ведаюць. Вось Насця мая скажа вам, яна тут даўно ў Прудку. Скажы, Насця, пра кніжку.

― Мне не было калі, у мяне вялізнае хазяйства.

***

― Я ў кніжцы прачытаў, што з Аўцюкоў добрыя жонкі. Ці праўда?

― З Аўцюкоў? З аўцюкоўскіх дзяўчат добрыя жонкі.

― Так, так, З аўцюкоўскіх дзяўчат.

― Эта нада у мужыкоў папытацца, мы адкуль ведаем. Але ў мяне муж з Аўцюкоў, то я па моладасці вельмі сцеснялася. Усім гаварыла, што ён з Боруска. А потым стала ганарыцца, што я аўцючка. Аўцюкі вельмі таленавітыя людзі.

 

Тая самая, знакамітая на ўвесь беларускі Фэйсбук, хата.

***

― Ой, мой муж ідзе.

― Мне уцякаць?

― Не. Толькі дзіктафон выключыце. А то зараз матаў наверне.

***

― Раскажыце крыху пра самога Андруся. Ён праўда не п’е?

― Праўда. Не п’е.

― І пра казу праўда?

― І пра казу. Дзержыць казу, агарод абрабатывае. Лічна я яму параіла, дзе купіць. У Фабіянаўцы.

― І куры ёсць?

― Куры дзержыць. І кабачкоў насадзіў. Вельмі многа. І мне прывозіў. У багажнік налажыў у веласіпед. Я і не знала, хто гэта мне палажыў. А гэта, аказываецца, ён.

***

― Як думаеце, добра, што Андрусь тут жыве?

― Я думаю, што, можа, і добра. Еслі чалавек, панімаеце, у горадзе сам сябе не можа найці. У вёсцы… Я думаю, што добра, што ён прыехаў.

***

― Андрусь у кнізе шмат пра дзяўчат піша…

― Ой, ну не ведаю я, як тут з жонкамі. Але дзевачка прыязджае да яго.

― Так?

― Так. Прыходзілі з ёй да нас у магазін. На канікулах. Такая вясковая дзевачка вельмі. Платочак завязаны. Харошая дзевачка.

***

― А праўда, што Андрэй наш у Мінску вельмі папулярны?

― Праўда. У Мінску, у Фэйсбуку, у інтэрнэце. Сапраўдная зорка.

― Ой-ё-ёй.

***

А пазнаёміцца асабіста з таямнічым літаратарам на гэты раз не атрымалася. Хата, якую завочна ведаюць тысячы беларусаў, сустрэла цёмнымі вокнамі і маўчаннем. Не дапамог ні грукат у дзверы, ні тупат на ганку. Магчыма, гэта і добра. У космасе чалавеку лепш быць аднаму.

***

Андруся Горвата уже называют новым феноменом белорусской литературы. Несколько лет назад он окончил журфак, потом работал дворником в Купаловском театре. После вообще уехал в деревню и поселился в хате своего деда. И стал писать небольшие очерки о своей деревенской жизни, публикуя их в Facebook и в «Нашай Ніве». Очерки почему-то стали дико популярными: один из рассказиков Андруся стал самым популярным материалом nn.by в 2016 году.

Известный телеведущий Владимир Новицкий пришел в кассы за билетами, но, увидев очередь к Горвату, решил купить книгу и взять автограф у автора.

Через краудфандинг Андрусь собрал деньги на свою первую книгу «Радзіва Прудок», издал ее – первый тираж разлетелся за несколько дней. Вчера Горват делал презентацию допечатанного тиража в здании касс Купаловского театра. По его словам, вчера разошлось 700 книг.

Кажется, давненько так хорошо не шли дела у белорусских писателей и поэтов.

Оригинал

Опубликовано 03.02.2017  15:42