Tag Archives: Эдуард Лимонов

В. Рубинчик. ЧЕТЫРЕ ДАТЫ

О чём шумим? Скоро грянут, как минимум, день работников прокуратуры, мой день рождения и (нежданно) день молодёжи. А ещё на месте горячо любимого правительства я ввёл бы День чистой воды, дабы праздновать его 25 июня – в день, когда год назад упала стрела половина Минска осталась без нормального водоснабжения. Пару дней из кранов текла вонючая жижа.

Карта проблемных мест отсюда

Увы, не единичным и не случайным было то происшествие. В конце марта 2021 г. многие жители Бешенковичей, райцентра Витебской области, жаловались на неприятный запах воды и ухудшение самочувствия. В больницу с симптомами острой вирусной кишечной инфекции обратились 104 человека: 29 были госпитализированы, 75 наблюдались амбулаторно. В мае взяла слово прокуратура (вот и повод её послушать; не рассказывать же здесь, как ведомство боролось с газетой «Новы час», брестским театром «Крылы халопа» и т. д., и т. п.):

Унитарное предприятие «Витебскоблводоканал» в нарушение законодательства не провело санитарную обработку и дезинфекцию сооружений и сетей централизованной системы питьевого водоснабжения после завершения и ремонтных работ… Работа станции обезжелезивания воды не соответствовала требованиям локальных документов; у «Витебскоблводоканала» отсутствовал оптимальный план действий при загрязнении воды; записи журнала контроля технологического режима работы не соответствовали фактическому пребыванию специалистов на станции.

Добавил бы, что рыбка-то гниёт с головы. Если кто-то – не будем показывать пальцем – плюёт на все разделы Конституции, разбрасывая вокруг себя говномемы вроде «именем революции», «иногда не до законов», etc, трудновато ожидать дотошного соблюдения правил от условных наследников местечковых водовозов. Разумеется, не оправдываю конкретных виновников (целых троих должностных лиц привлекли аж к дисциплинарной ответственности; видимо, «свои люди»…) – я лишь о том, что «тут всю систему надо менять». Желательно перед этим перечесть Игоря Губермана… в новых переводах на белорусский 🙂

Утром 16 июня с. г. в результате серьёзной аварии на водопроводных сетях без холодной воды остался город в Минской области. Речь о славном Борисове с его 140 тысячами жителей (и жительниц). К вечеру централизованное водоснабжение возобновилось, однако на следующий день борисовчан всё-таки продолжали обеспечивать питьевой водой в цистернах. А ночью 21/22 июня довелось промывать магистральный городской водопровод.

23 июня из-за пожара на Лукомльской ГРЭС без воды (и электричества) на некоторое время осталась часть жителей Могилёвщины и Витебщины.

«Мы мало говорим о том, что такое государство и что оно делает для людей. Я всегда привожу пример: наш слушатель встает утром и умывается. Изпод крана течет вода — чистая, соответствующая санитарным нормам, и это принимается как должное. Но это сделало для тебя государство» (Вадим Шепет, ведущий «Альфа радио», преподаватель академии управления при президенте, апрель 2021 г.). Фото с colors.by

Будь ваш покорный слуга язычником, наверно, допустил бы, что в 2020–2021 гг. Посейдоны, Тритоны и прочие водяные разгневались на Синеокую Тутэйшыю. Ну, право: не ржавеет рубрика «Проблемы с мостами в Беларуси» на осторожном, но зорком портале… Из неё узнаем, например, о двух авариях в течение недели (19 мая рухнул мост через реку Рова на трассе национального значения Борисов-Березино-Бобруйск, 26 мая – его товарищ в Пружанском районе). В Новополоцке же ключевой мост через Двину в июне закрыли заблаговременно: «В результате обследования был выявлен ряд дефектов, снижающих грузоподъёмность и долговечность сооружения. Состояние пролётных строений квалифицируется как предаварийное и дальнейшее развитие дефектов может привести к обрушению…». Не наследие ли пропагандистки «плана Даллеса», рулившей городом в 2007–2014 гг.?!

Который год бездействует и разрушается фонтан у минского кинотеатра «Киев», а ведь, будучи включённым с умом (не так, как в Докшицах), принёс бы в жару много пользы. Что бывало в 1980–90-х.

Фото 24.06.2021

Насколько понимаю, сейчас хронический простой фонтана идеолухам легко будет объяснить санкциями ЕС и борьбой с оными – «гибридная война» всё спишет. И отключение декоративно-питьевого источника в парке у Комсомольского озера, в том же Центральном районе столицы…

Об этом источнике говорилось в прошлый раз; поскольку проблема не решена, «можем повторить». Фото 24.06.2021, 14:30

Однако есть и как минимум одна хорошая новость, связанная с аш-два-о!

Наш ответ авианосцам НАТО («СБ», 15.06.2021)

Теперича немного о «дне молодёжи». Полюбуйтесь-ка на пару заголовков из того же официоза (21.06.2021):

Александр Кадлубай – не ком с горы, а целый замминистра образования РБ, почти 2 года уж. Если б о том,  что «в стране созданы все условия…», разглагольствовал непосредственный шеф Кадлубая или даже «главный дроздун», карьеры которых явно клонятся к закату, я бы, пожалуй, проигнорировал. Но здесь важно, кто вещает – человек 1982 г. р., возможно, рассматривающий себя в качестве альтернативы всем этим «мастодонтам». Так что я принял его разглагольствования речи отчасти всерьёз, и даже попытаюсь кое-что оспорить с цифрами в руках.

Никто же не отрицает, что важным критерием востребованности молодых людей является то, насколько они представлены в госуправлении? Когда Лукашенко завоевал «трон» в 1994 г., ему было 39 лет и 10 месяцев. Президент позиционировал себя как новое явление в политике не только РБ, но и СНГ, и команда его поначалу действительно была моложавой. Начальнику избирательного штаба и первому руководителю администрации президента Леониду Синицыну в том году стукнуло 40, главному помощнику президента Владимиру Коноплёву – 36, как и помощнику по особым поручениям Виктору Кучинскому (столько же было «основному по безопасности» Виктору Шейману). Второму по значимости человеку в администрации президента Михаилу Сазонову исполнилось 38, а его брату Александру, «смотревшему» за бизнесом в стране – 31, он был одним из самых молодых министров Беларуси. Вице-премьером стал 37-летний Виктор Гончар, опора Лукашенко в Верховном Совете, советником президента – ещё один активист предвыборного штаба, будущий бунтарь Анатолий Лебедько (1961 г. р.). Управление информации в первой администрации Лукашенко возглавил Александр Федута, которому перевалило за 30 лишь в ноябре 1994 г.

Старился вождь, старилась команда. В начале 2020-х, по-моему, страна управляется на принципах «дедовщины»/«бабовщины» куда в большей степени, чем при 58-летнем Вячеславе Кебиче, коeго высмеивали 27 лет назад (и агитаторы Лукашенко, и сторонники 50-летнего Зенона видели в премьер-министре, занявшем свою должность в 1990 г., некий осколок прошлого, да и я, грешный, обозвал его в начале июля 1994 г. «старым филином»).

Если изучить актуальный список членов правительства Беларуси, то окажется, что их средний возраст превышает 50 – даже после вычёркивания председателя академии наук Гусакова (1953 г. р.) и руководителя «Белкоопсоюза» Иванова (1955 г. р.). Лишь вырастет средний показатель от прибавления к списку влиятельных «спикеров» – Кочановой (1960 г. р.) и Андрейченко (1949 г. р.). И это мы ещё не трогали прочих «особо доверенных» – 54-летнего Орду, 66-летнего Миклашевича, 68-летнюю Ермошину, 78-летнего Сукало 🙂

Тридцати-тридцатипятилетние лоялисты в госсистеме нынче «на подхвате»: служат начальниками управлений, председателями райисполкомов, в лучшем случае – заместителями министров. Ну, а которые помоложе, тем ставятся грязные «деликатные» задачи: разгон собраний, поддержание обвинений по политическим делам в суде, дискредитация оппонентов…

К слову, послезавтра мне 44. Возраст уже даёт о себе знать, и, конечно, не отказался бы я сбросить лет …дцать. Но если бы в обмен на возвращённую молодость мне предложили пойти путём орденоносного телеведущего, 25-летнего Гриши А.?.. Нет уж, увольте.

Возвращаясь к тезису Кадлубая & Со. насчёт «раскрытия потенциала молодёжи». В системе, законсервировавшейся после референдума 2004 г., 35-летний(-ая) – которому(-ой) по Конституции уже можно быть президентом страны – вряд ли станет и премьер-министром (что удавалось политикам в таких соседских странах, как Россия и Украина, а в Австрии с Финляндией главы правительств и помоложе были). Белорусский режим давно уповает на «стабильность» и «дисциплину» – соответственно, не поощряются инициатива и готовность идти на риск, присущие молодым. В целом это напоминает изощрённую форму «дисциплинарного санатория», описанного Эдуардом Лимоновым.

Удивительно ли, что в 2018 г. 60% опрошенных жителей крупных городов Беларуси в возрасте от 18 до 35 лет хотели эмигрировать из страны? (Похоже, иные социальные лифты, помимо политического, тоже работали неважно.) Более свежих данных не имею, но сильно сомневаюсь, что после жесточайшего кризиса 2020 г. эмиграционные настроения молодых граждан пошли на убыль. «Дни молодёжи», не без административного восторга отмечаемые с конца 1990-х, обернулись «дном молодёжи».

Изучил я и данные о возрасте политзаключённых Беларуси, найденные на сайте «Вясны». Правда, все пять сотен биографий не осилил, взял 50 «случайных»; оказались среди этих людей и пенсионеры, и юноши, рождённые в нынешнем веке. Средний же возраст – около 34 лет, т.е. в полтора раза меньше, чем у министров. Мотайте на ус.

Активистке «Молодёжного блока» Алане Гебремариам, брошенной за решётку в ноябре 2020 г., 24 года. В 2019-м она пыталась пробиться в «палату представителей», но люди её поколения если туда и попадают, то за очень уж специфические услуги 🙁

Замминистра Кадлубай заявлял ещё, что рост экспорта образовательных услуг («27 тысяч иностранных граждан из 109 стран выбрали для обучения наши учреждения») свидетельствует о престижности качества высшего образования в Беларуси. Но прямой связи между количеством иностранных студентов и качеством образования не усматривается, а уж тем более рост экспорта услуг не говорит об их доступности для внутреннего потребителя (c 2013 г. число белорусских граждан, обучающихся в здешних вузах, непрестанно падает). Да и к чему рассуждать о 109 странах, если подавляющее большинство абитуриентов едет к нам из Туркменистана, Китая, Ирана, России & Нигерии? Жители стран, где расположены самые престижные вузы мира, почему-то не спешат массово посылать в Беларусь свою молодёжь (видимо, как пчёлы из знаменитого мультфильма о Винни-Пухе, о чём-то догадываются). Единичных же студентов из Франции, Германии, США я легко представлю себе и в университете Уагадугу, что в Буркина-Фасо 😉

Европейский гуманитарный университет в Литве отнюдь не идеален, но, несмотря на мрачные прогнозы пятилетней давности от специалиста по немецкой философии Андрея Лаврухина, не пропал и даже в чём-то развивается. Лектор ЕГУ д-р Владислав Гарбацкий в рамках своей очередной одиссеи посетил деревню Пабярже, что к северу от Вильнюса. Прислал фотографии с еврейского кладбища.

 

 

Ранее на belisrael публиковались снимки В. Г. из Молетая, Вильнюса и Велючониса.

Вольф Рубинчик, г. Минск

24.06.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 24.06.2021  17:57

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (118)

Шалом! Пазіраючы ўва двор на пышную квецень, не хочацца зноў «пырскаць жоўцю» разважаць пра перыпетыі грамадска-палітычных працэсаў… Але, відаць, трэба. Ну, чаго харошага – пазіцыі Ізраіля ў рэйтынгу эканамічнай магутнасці зніжаюцца, а кнэсэт прымае закон пра самароспуск праз няпоўных два месяцы пасля парламенцкіх выбараў 9 красавіка. 17.04.2019 я пісаў: «Бібі (Нетаньягу) заваліў-такі Бені (Ганца)», ды перамога выявілася Піравай. Шматвопытны прэм’ер-міністр за паўтара месяцы не здолеў сфармаваць кааліцыю з «жукоў і жаб», хоць раней з гэтым больш-менш спраўляўся. На жаль ці на шчасце, Нетаньягава эпоха мінае, і мала каго здзівіць, калі ў выніку восеньскіх (пера)выбараў прэзідэнт Ізраіля даручыць фармаваць урад каму іншаму…

У апошнія гады палітыкі «прасунутых» дзяржаў увогуле неяк развучыліся дамаўляцца. Здавалася б, век дыялога, мяккай улады, і ў распараджэнні высокіх чыноў знаходзяцца велізарныя аб’ёмы інфарматараў ды цэлае ко(д)ла канфліктолагаў, аднак… у ЗША адміністрацыя Трампа заўзята і без вялікіх дасягненняў бадаецца з Кангрэсам, у Францыі Макрон аніяк не дамовіцца з «жоўтымі жылетамі» (вынікі выбараў у Еўрапарламент, дзе першае месца заняла партыя Ле Пэн, паказалі, што попыт на простыя рашэнні самааднаўляецца), у Вялікабрытаніі Тарэза Мэй не вытрымала вочнай стаўкі перамоў з Еўрасаюзам наконт умоваў «Брэксіту» ды ціску з боку апазіцыі і сышла ў адстаўку, не адбыўшы на пасадзе і трох гадкоў. Што казаць пра Украіну, дзе пухне канфлікт паміж новывыбраным «слугой народу» і старавыбранымі дэпутатамі Рады.

Папраўдзе, Беларусь на фоне ўсяго гэтага кагосьці можа прывабіць як «востраў спакою» (альтэрнатыва «востраву Свабоды», які даўно страціў вабнасць). Прынамсі дыпламаты і афіліяваныя з імі прапагандысты апошнія пяць год накіроўваюць грамадскую думку на Захадзе менавіта ў гэтае рэчышча. Якім коштам даецца «спакой»? Каб задумацца над гэтым пытаннем, трэба пажыць у Сінявокай, хаця б некалькі месяцаў пабыць у скуры 90% звычайных жыхароў, чый штомесячны даход не дацягвае да 400$… Ясна, у 99% замежнікаў няма ні магчымасці такой, ні жадання – лягчэй канстатаваць прагрэс у тых ці іншых сферах, тым болей што тутэйшыя спікеры навучыліся прызнаваць «асобныя недахопы».

Зусім свежы прыклад – начальніца Цэнтрвыбаркама, «птушка паднявольная», ужо прызнаюшчая следам за сваім гаспадаром, што Канстытуцыя ў РБ далёкая ад дасканаласці, што варта было б выбіраць, а не прызначаць старшыняў сельскіх органаў улады, знізіць парог для кандыдатаў на выбарах прэзідэнта (не 100 тыс. подпісаў, а 1% ад колькасці выбаршчыкаў), і г. д. Дзе ж ты, заслужаная юрыстка, была 20 гадоў? Але, трэба меркаваць, гэткія «размовы на карысць бедных» няблага прадаюцца на знешнім рынку.

Іншая прадстаўніца Лукашэнкі нават «не пагрэбавала» выступіць перад цыганамі з чымсьці накшталт прабачэння за эксцэсы, дапушчаныя органамі МУС, – 23 мая спецыяльна прыехала ў Магілёў… Нехта пісаў, што Наталля Качанава не датычная да МУС, таму яе дэмарш быў недарэчны. Але ж галава адміністрацыі прэзідэнта таксама ўваходзіць ва ўрад і валодае там вагой не меншай, чым любы міністр, таму фармальна ўсё ў рамках нормы. Іншая рэч, як стыкуюцца, мякка кажучы, памылкі Ігара Шуневіча пасля (сама)забойства яго падначаленага з далейшым знаходжаннем Шуневіча на пасадзе міністра, пры тым, што гэтыя «касякі» – толькі вяршыня айсбергу… Пажывем-пабачым: калі ў бліжэйшыя тры месяцы І. Ш. пойдзе ў адстаўку, то, мажліва, прабачэнні ў Магілёве «ад імя прэзідэнта і ўраду» насамрэч былі не без шчырасці.

У бліжэйшы месяц нас чакаюць – замест еўрапейскіх заробкаў і еўрапейскага права – Другія Еўрапейскія гульні ў Мінску. Ірына Халіп дасціпна адзначыла, што іх талісман дужа нагадвае карцінку-мем «упораты ліс» (аптымісты ж даводзяць, што лісяня Лёсік прыйшло з казкі Сент-Экзюперы пра маленькага прынца). Вызваленне студэнцкіх інтэрнатаў ад студэнтаў у чаканні спартоўцаў і гасцей спарадзіла жарт пра Выселясіка…

Упораты ліс (2-і злева) гуляе з Леніным; Выселясік у Мінску-2019

Усё гэта, бадай, не настолькі б турбавала, калі б грамадства зарабіла на гульнях важкую капейчыну… Дык яшчэ ў лютым прэм’ер-міністр Беларусі канстатаваў, што сур’ёзных замежных спонсараў прыцягнуць не атрымалася.

Цяжар правядзення «мерапрыемства» – коштам у дзясяткі мільёнаў долараў – падае на беларускі бізнэс, у якога і так клопатаў хапае. Ці выдаткі, у рэшце рэшт, канвертуюцца ў «станоўчы імідж Беларусі»? Адказаць не так проста; асабіста я не ўпэўнены. Гістарычны досвед падказвае, што Алімпіяда ў СССР-1980 не дужа дапамагла брэжнеўска-андропаўскай уладзе, дый Сочы-2014 адно на кароткі час адцягнулі ўвагу ад злоўжыванняў расійскага кіраўніцтва.

Няблага, што кожнай краіне-удзельніцы гульняў арганізатары прысвяцілі ролік-вітанне. Але ж собіла ім наступіць на тыя ж граблі, што і Нацыянальнаму агенцтву па турызме ў 2017 г… Тады НАТ дало свайму роліку загаловак «Звыш за чаканні» (пасля маіх – і не толькі маіх – кпінаў летась памянялі на «Звыш спадзяванняў»). Дырэкцыя ж Еўрагульняў накасячыла з вітаннем на іўрыце, напісаўшы яго слушнымі літарамі, аднак злева направа. Атрымаўся «ПрЮвет волку»: «Лэарсі молаш» 🙂 Да таго ж карта Ізраіля была паказана без Галанскіх вышыняў, што выклікала пратэст міністаркі культуры і спорту Міры Рэгеў… Праўда, бракаваная замануха неўзабаве знікла з афіцыйнай старонкі гульняў.

Скрын з «інтэлектуальнага» сайта «Наше мнение», публікацыя 21.05.2019. І папярэджваў жа іх, і не раз...

Што ўзяць з Бел. федэрацыі шахмат, якая на афіцыйным сайце мянуе срэбнага прызёра чэмпіянату Беларусі 1924 г. «Дуз-Хотимировский» (меўся на ўвазе Дуз-Хацімірскі), а шахматыста, які ў 1932 г. падзяліў 2-3-е месцы з Антонам Касперскім, – «Подольский» (ідзецца пра палачаніна Рыгора Падольнага)…Добра, што хоць даўмеліся прымеркаваць чэмпіянаты Беларусі, якія цяпер ідуць, да стагадовых юбілеяў Ісака Баляслаўскага ды Кіры Зварыкінай.

Адносна дробныя памылкі зліпаюцца ў камяк, і ён цягне ўніз рэпутацыю краю, адразу паказваючы на тое, якое месца ў сістэме займаюць «інтэлектуалы» (падказка для тых, хто не дапяў – так сабе месца). А некаторыя «інтэлі» дадаюць куродыму сваімі неразумнымі заявамі.

Вось Віктар М., пісьменнік і д-р навук, «лідар думак». Летась я менаваў яго дылетантам у гісторыі і паліталогіі – магу паўтарыць, дадаўшы, што і ў літаратуразнаўстве М. плавае. Пачытаў ён Міхася Герчыка (1932–2008), ды так захапіўся, што назваў аўтара «забытым геніем». Дзе многа пафасу, там зазвычай няма месца для ісціны, хіба не?

Кнігі М. Герчыка суправаджалі мяне ўсё дзяцінства – і ўдома, і ў бібліятэках (школьнай, піянерлагерных), так што з яго творчасцю худа-бедна знаёмы. У верасні 2002 г. пазнаёміўся з М. Г. і асабіста – у час з’езду Саюза пісьменнікаў ён падпісаў прынесены мною зварот.

Далей у ацэнках – нічога асабістага, хоць і непрыемна здзівіў мяне М. Герчык у 2003 г., калі публікаваўся ў часопісе «Неман» (прыпамінаю, у «Мы яшчэ тут!» я пашкадаваў пажылога пісьменніка, маўляў, цяжкае жыццё падштурхнула яго ў бок гэткага адыёзнага выдання). Вось агульнае ўражанне – бойкі літаратар застаўся ў сваім часе, дзе кніжныя піянеры, пільнуючыся традыцый, закладзеных яшчэ Аркадзем Гайдарам, выкрываюць злых дарослых. Пры дапамозе правільных дарослых змагаюцца з сектантамі («Вецер ірве павуцінне»), спекулянтамі на жывёльным рынку («Аповесць пра залатую рыбку»), еtc. – дружба, у рэшце рэшт, перамагае ўсё. Ад графаманства Герчыкава проза далёкая, але называць яе геніяльнай?! У пяшчотным веку мне больш падабаліся, да прыкладу, творы Уладзіслава Крапівіна, а з «буржуйскіх» – Астрыд Ліндгрэн, дый цяпер не цягне перачытваць падсавецкага Міхася Навумавіча Герчыка, няхай насамрэч ён выявіўся Майсеем Беньямінавічам…

Аўтабіяграфічныя «Непрыдуманыя гісторыі» (2003-2005) Герчыка пра вайну і паваенны час – дыхтоўнае чытво з беларуска-яўрэйскім смехам скрозь слёзы, з багаццем трапных назіранняў, аднак і ў іх мнагавата журналісцкага скорапісу… Напрыклад, гаворка пра 1950-я гг.: «пазней з’явіўся часопісік “Саветыш Геймланд”, каб заткнуць рот замежжу, якое ўсё гучней папракала Савецкі Саюз у антысемітызме, але чытаць яго ўжо не было каму». У пачатку 1960-х наклад выдання сягаў 25 тыс. экз., дый на рубяжы 1960-70-х не быў мізэрным нават па тагачасных мерках (10 тыс.). Нямала жывых людзей – ані прапагандыстаў – цікавіліся часопісам, нягледзячы на яго ідэалагічныя забабоны, і дзякуючы «СГ» вучыліся чытаць на ідышы.

Да гонару Герчыка, «едучы з кірмашу», ён аб’ектыўна сябе ацэньваў: «Я ніколі не перабольшваў значэння сваёй творчасці – шараговы літаратар, якіх многа», «сваёй кнігай я міжволі ўнёс разлад у многія сем’і, яе выкарыстоўвалі не толькі для барацьбы з сектанцтвам, але і з рэлігіяй увогуле… Сёння я б не напісаў кнігу “Вецер ірве павуцінне” і, ва ўсялякім разе, не перавыдаў бы яе ні за якія грошы». Самакрытычна напісаў і пра тое, як у 1970 г. рэдагаваў «мёртвы» раман Кочатава: «канфармізму… ўва мне было куды больш, чым грамадзянскай мужнасці».

Запісаць напаўзабытага пісьменніка ў геніі – выгадная стратэгія, бо можна самасцвярдзіцца на фоне сваіх калег: зайздросьце, якую глыбу я адкапаў! Характэрная і выснова В. М., зробленая ім пасля чытання «Непрыдуманых гісторый»: «нічога ў гэтай краіне не змянілася. Цяпер усё роўна так, як было ў 1940-м, 1950-м, 1960-м. І, выглядае, гэтаксама ж будзе і ў 2040-м, і ў 2050-м». Няйначай дамарослы «Эклезіяст» натхніўся папулярным фільмам «Хрусталь», дзе гераіня – не ад вялікага розуму – кідае пра Беларусь падобныя словы («тут ніколі нічога не зменіцца!») Калі ж сур’ёзна, то ў параўнанні з 1940–50-мі гадамі ў нашых краях перамянілася амаль усё; ужо і 1970-80-я не руляць… І няма падставаў лічыць, што цяперашні лад праіснуе да 2030 г., а не тое што да 2040-х. Раней крыху  тлумачыў, чаму.

Не без самаедства выйшла і гутарка пра тутэйшых з яшчэ адным нібыта ліберальным аўтарам (дакладней, аўтаркай) – Вольгай Ш.: «Мы не выслухоўваем меркаванне іншага чалавека, не вучымся ўзаемадзейнічаць, а адразу ж абвінавачваем». Колькі я ўжо гэткага «інтэлектуальнага дыскурсу» наслухаўся! І той, хто кажа «мы», у думках-то аддзяляе сябе ад быдла агульнай масы, як быццам заўжды ёсць падставы… Неўзабаве інтэрв’юерка падкінула прыклад з жыцця беларускай школы: «Мае дзеці вучылі: “Мой валосік светла-русы, мама з татай беларусы”…», а доктарка Вольга адрэагавала: «Увогуле расісцкія інтэрпрэтацыі!» Што гэта, калі не галаслоўны закід(он)…

Прывяду без скажэнняў страфу верша, які належыць Леаніду Пранчаку: «Цік-так, ходзікі, / Мне чатары годзікі. / Чуб ільняны, светларусы, / Тата з мамай – беларусы». Можа, хто з чытачоў і захоча адшукаць тут расізм – дык шукайце без мяне. Дадам, што і ў астатніх строфах нічога пра непаўнавартасць чарнявых і/або небеларусаў не сказана.

Пакрыўджаныя чытачы пікетуюць рэзідэнцыю аффтара 🙂

Цытатнік

«Мудраванне, няхай нават самае вытанчанае, на тэму Халакоста, 11 верасня, ужо стамляе. Рэфлексіі на крыві трохі моташлівыя» (Дзмітрый Цёткін, 16.05.2019)

«Самая жорсткая жывёла – гэта час. Час – наша хвароба. Нараджаецца з намі і ахоплівае нас у маленстве, каб ніколі нас не пакінуць» (Эдуард Лімонаў, 23.05.2019)

«Сёння менавіта раз’яднанне сувязей (а не іх завязванне) з’яўляецца цэнтральным сацыяльным працэсам. Выхад з супольнасцей, драбленне груп… сёння стала не проста нормай, а асноўным рухавіком грамадскага развіцця». (Паліна Аронсан, 23.05.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

***

От редактора belisrael.info

Я бы не делал однозначные выводы, что “эпоха Нетаниягу закончилась”. Действительно, прежде всего он допустил ряд ошибок из-за “политической целесообразности” в его контактах с одним персонажем, представляющим, как тот считает, “русскую улицу”. Началось все это много лет назад. Кончилось же печально и впервые в истории страны привело к повторным парламентским выборам.  Сложно сказать к чему они, назначенные на 17 сентября, приведут, но когда в последние дни встречаю в фейсбуке знакомые фамилии моих земляков из Нацрат-Иллита, наверняка есть и не только оттуда (про др. я не говорю, поскольку вижу ряд откровенных интересантов, приближенных к “мессии”, не вылазящих месяцами из сети, начиная с прошлой предвыборной кампании, а также новых, посчитавших, что на этот раз уж получится переворот), с их мнением о том, что сами мы такие “образованные” и надо чуть ли не уничтожить этих “нахлебников, паразитов, дармоедов”, имея в виду ортодоксов, при том, что именно религиозные с начала последней волны алии конца 80-х – начала 90-х, оказывали приезжающим наибольшую помощь, да и сейчас продолжают, то становится не по себе. Натравливание одной группы людей на др. в угоду политическим амбициям того, кто за 20 лет нахождения в израильском парламенте зарекомендовал себя другом белорусского и российского хозяев, др. одиозных персонажей, может закончиться очень печально.

И здесь я не могу хотя бы коротко не остановиться на самой громкой афере, связанной с именем Гриши Лернера, пострадавшими в которой, прежде всего по вине этих самых предводителей израильских “русских”, стали около 3 тысяч русскоговорящих семей.

Еще в 2006 году на изучение того, как она могла случиться, потратил несколько мес., собрав огромный материал.

В 2005 Либерман  выпустил книгу с говорящим названием: «Ничего, кроме правды» в которой 196-я страница посвящена Лернеру, где продолжил защищать афериста: “Братание полиции со СМИ достигло апогея в искусственно раздутой истерии против Цви Бен-Ари (израильское имя Лернера, о котором некоторые узнали во время суда 1997 г. по предыдущей его афере, за что получил 8 лет, но благодаря непрекращающейся шумихе, поднятой в русскоязычных СМИ с подачи его близкой подруги Софы Ландвер, имевшей деловые контакты с жуликом, др. русскоязычных депутатов, общественных деятелей, кормившихся от него и их ходатайствам, тот, “умирающий” в тюрьме, вышел по УДО на 2 года раньше и вскоре все та же Софа начала обделывать с ним новые гешефты в компании «Пасифик петролеум ЛТД», принадлежащей Московской нефтяной компании, израильский филиал которой расположился на 33-м этаже башен “Азриэли” в Тель-Авиве, в которой она входила в состав Совета директоров, а Лернер стал консультантом, и его ежедневно на такси привозили из Ашкелона, где жил – belisrael)… Ответственно заявляю, что все эти обвинения были лишены каких-либо оснований”. Но циничность того, что Лернер смог провести еще одну гнуснейшую аферу, состоит в том, как ряд журналистов, начиная с осени 2004, когда тот заявил об открытии очень выгодного бизнеса, прежде всего для своих дважды соотечественников, в компании Роснефтегазинвест, прославляли жулика и упорно толкавшие в основном пожилых людей из числа наименее защищенных в объятия прожженного афериста, так и правоохранительная система, в дальнейшем обвинили самих потерпевших, некоторые из которых не выдержали абсолютного безразличия и покончили с собой. Многие, вложившие накопления, приобрели новые болезни и раньше времени ушли в мир иной, др. страдают и по сей день. Часть из них уговорили еще и своих детей также отнести деньги Лернеру. Произошедшее могу сравнить с аферой  Бернарда Мэдоффа.

Что касается названных выше политиканов, на глазах которых происходила драма, то они сделали вид, что никакого отношения не имеют, отмахиваясь от неприятных вопросов ивритоязычных журналистов, а также абсолютно игнорируя пытавшихся к ним обратиться за помощью людей, представлявших инициативную группу пострадавших.  

Опубликовано 31.05.2019  22:31

Водгук
 
Нічога падобнага на Афган (гэта я пра параўнанні Еўрагульняў з Алімпіядамі) у нас няма і, будзем спадзявацца, і нешта падобнае на Крым нас міне. А калі так, – то ёсць падставы для спадзяванняў! (П. Рэзванаў, г. Мінск)  02.06.2019  21:13

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (113)

Шалом шаломіста-шаломны! Пра Курапаты 21.04.2019 даведалася ізраільская аўдыторыя – чытачы сайта «Дэталі». Гэта файна. Тое, што Марк Катлярскі – хіба першы ізраільскі журналіст, якому даў інтэрв’ю Лукашэнка (у 1999 г.) – і праз 20 гадоў цікавіцца нашымі праблемамі, таксама цешыць. З другога боку, у тэксце М. К. столькі агрэхаў… Пачынаючы з загалоўка: «Улады Беларусі апаганілі магілы ахвяр сталінскіх рэпрэсій». Няма пацверджанняў, што дзясяткі крыжоў вакол Курапацкага лесу, знесеных 4 і 13 красавіка, былі пастаўлены на магілах – напэўна, усё ж метраў за 50, а мо і 100 ад пахаванняў. «Спачатку гаварылі пра 7 тысяч пахаваных, але беларускі генпракурор Георгій Тарнаўскі ў 1988 годзе назваў ужо іншую колькасць – 30 тысяч». Наадварот, версія пра 7 тысяч загучала намнога пазней, у другой палове 1990-х… Ну і г. д.

Не спраўдзіўся прагноз «сонцападобнага» (маўляў, у другім туры Парашэнка адолее Зяленскага); 21 красавіка шоўмен з вялікім адрывам быў выбраны прэзікам у суседзяў. Радавацца? Сумаваць? Ускрыццё пакажа. Пакуль што магу сказаць, што любоў украінцаў да Лукашэнкі значна перабольшана; яны не прыслухаліся да яго злёгку замаскаванай парады, паўторанай двойчы: 1 сакавіка ў час «Вялікай размовы» і 8 красавіка на інтэрв’ю з турэцкім журналістам. Відаць, міністр замежных спраў РБ, які не «адраіў», зараз пападзе ў апалу… прынамсі пераемнікам Лу хітрамудры Ма дакладна ўжо не будзе прызначаны.

Лукашэнка палохае, што наступныя выбары парламента пройдуць ужо ў лістападзе 2019 г., а не ў жніўні-верасні 2020 г., як па Канстытуцыі (арт. 93). Мадам Ярмо адразу «патлумачыла»: «Што паробіш, так склалася». Маўляў, трэба для нацыянальнай бяспекі, бо як жа можна ў адзін год ладзіць і парламенцкія, і прэзідэнцкія? (Во знайшла праблему: украінцы праводзілі ў 2014 г., палякі ў 2015 г., і нічога…). Міленькая апраўданка: калі прызначыць выбары на 17.11.2019, то «парламент не дапрацуе ўсяго адну сесію». А няхай бы ўсяго адна безгаловая чыноўніца адсекла сабе ўсяго адзін пальчык на руцэ? Чаго страшнага, дзевяць-то застануцца… :@)

Нехта слабавата вучыў гісторыю. «Наезды» на дэпутатаў і спробы датэрміновага спынення іх паўнамоцтваў па надуманых прычынах, як правіла, ні да чога добрага не вялі, пачынаючы з XVII ст. Ну, распусціў Олівер наш Кромвель Доўгі парламент, а яго «пазадкі» потым далі дыхту… У чэрвені 1789 г. дэпутатаў Генеральных штатаў ад «трэцяга саслоўя» агенты караля не пускалі ў памяшканне, дык яны сабраліся ў залі для гульні ў хакей мяч і неўзабаве аб’явілі сябе ўстаноўчым сходам. Дый досвед расійскай Дзярждумы пачатку ХХ ст. мог бы чагосьці падказаць.

Тут запярэчаць, што ў 1996 г. Лукашэнка без жудкіх для сябе наступстваў разагнаў Вярхоўны Савет, які не адпрацаваў і года. Аднак, па-першае, тады ўсё ж мелася прыкрыццё – рэферэндум. Па-другое, многім дэпутатам пасля роспуску ВС было прапанавана перайсці ў палату прадстаўнікоў, і яны спакойна праціралі фатэлі служылі там да 2000 г. Па-трэцяе, рэйтынг «разганяльшчыка» быў зусім іншы, дый дэ-юрэ ў 1996 г. ён яшчэ не страціў сваіх прэзідэнцкіх паўнамоцтваў. Лёгка было прадставіць сітуацыю так, што «ўсенароднаабраны» бараніўся ад упёртых дэпутацікаў, якія ўсцяж замахваліся на яго ўладу. Шмат хто ў Беларусі і наваколлі купіўся на такую версію, гэтаксама як у 1993 г. – на «праельцынскую» прапаганду. Варта дадаць: каб не было б указу Ельцына № 1400 і паражэння Вярхоўнага Савета Расіі ў кастрычніку 1993 г., то, хутчэй за ўсё, у Беларусі не наважыліся б ні на «вынас» групы беларускіх дэпутатаў-галадоўшчыкаў у красавіку 1995 г., ні на роспуск Вярхоўнага Савета ў лістападзе 1996 г. «Паліттэхнолагі ў цывільным» пільна адсочвалі тэндэнцыі і рэакцыі на постсавецкай прасторы, прасоўвалі найбольш эфектыўныя, з іхняга гледзішча, сцэнарыі. А іх «канкурэнты», ангажаваныя «апазіцыяй», складалі-збіралі показкі пра «Бацьку» і фундавалі «жахалкі» тыпу «Звычайны прэзідэнт»… ¯\_(ツ)_/¯

На першы погляд, адміністрацыя цяпер настолькі расперазаная, што можа прызначыць выбары і назаўтра, не тое што на восень. Але хуцпа не заўсёды роўная моцы, і нематываваныя восеньскія выбары 2019 г. стануць пачаткам канца – з улікам таго, што «першая асоба» яўна губляе хватку… Пра «аблом» са стаўкай не на таго ўкраінскага коніка гл. вышэй, а во яшчэ: на працягу пары дзён (!) дэпутатка Алена Анісім была названа «Таццянай», а пастыр беларускіх каталікоў Кандрусевіч паблытаны з даўно памерлым Свёнткам. Дальбог, роспуск палаты прадстаўнікоў будзе дужа рызыкоўнай працэдурай на мяжы дзяржаўнага перавароту, нягледзячы на тое, што «апазіцыянерка» Анісім ужо гатовая праглынуць скарачэнне сваёй дэпутацкай кадэнцыі, як і некаторыя іншыя «члены парламента». Меркаванне кіраўніка руху з падманліва-прыгожай назвай «За свабоду» ў гэтым плане таксама досыць паказальнае: «любую выбарчую кампанію неабходна выкарыстоўваць».

Пра сацыял-дэмакратаў я пісаў месяц таму, дык, бадай, рух і яго кіраўнік (з кастрычніка 2016 г.) Юрась Г-ч заслугоўваюць колькіх радкоў. Cтвораны ў 2006 г. з удзелам Аляксандра Мілінкевіча, «За свабоду» задумляўся як надпартыйная структура для апанентаў Лукашэнкі з рознымі поглядамі. За А. М., паводле афіцыйных звестак, галасавалі блізу 400 тыс. чалавек; калі б хоць кожны дзясяты з іх уступіў у новую суполку, гэта было б… было б… «сумасшедшие деньги!»

Два з паловай гады таму я выдаў «крэдыт даверу» Юрасю, раўналетку Зяленскага, убачыўшы ў ім, з аднаго боку, дасведчанага актывіста (экс-дэпутат Белаазёрскага гарсавета), з другога, «свежую кроў», бо тав. Мілінкевіч праз 10 год свайго кіраўніцтва зусім не цягнуў, і правал яго міньёнаў на парламенцкіх выбарах у верасні 2016 г. быў заканамерны… Якімі ж былі поспехі руху ў 2016-2019 гг.?

Летась налічвалася ажно 700 «аматараў свабоды», а між тым не сказаць, што РЗС «прэсавалі» больш актыўна, чым іншыя нефармальныя суполкі… У лютым 2018 г. названыя аматары заваявалі 0 (нуль) мандатаў на выбарах у мясцовыя саветы. Дапусцім, справа была ў тым, што Ю. Г. «яшчэ вучыўся», прызвычайваўся да ролі кіраўніка. Перавыбралі яго ў снежні 2018 г., мінула сто дзён, і?.. Так сабе выйшла адзначэнне «Дня волі» ў Кіеўскім скверы 24.03.2019 – арганізатары планавалі, што будзе 10000 удзельнікаў, у час імпрэзы гаварылася пра 5000, рэальна прыйшло не больш за 2000. Уразіла адмова адміністрацыі сайта РЗС прызнаваць відавочнае: «ніхто не кажа пра адначасную прысутнасць 5000 чалавек у Кіеўскім скверы, размова, колькі былі на Дні Волі ўсяго» (12.04.2019)… Адсутнасць уцямнай рэакцыі на пратэсты мінскіх вадзіцеляў, на ўціск членаў незалежнага прафсаюза ў Салігорску, нежаданне нават абмяркоўваць планы па змене канстытуцыі – усё гаворыць за сябе. Затое 09.04.2019 сайт РЗС радасна паведаміў пра ваяж «правай рукі атамана Маруські» А. Міхалевіча ў Брусэль, дзе той на палітычнай асамблеі Еўрапейскай народнай партыі «прадставіў правацэнтрысцкую кааліцыю і Рух За Свабоду». Як быццам ілюструючы тое, што гаварылася ў «Катлетах & мухах» у лютым 2018 г.: «Многім актывістам ямчэй паказваць дулю якой-небудзь Ярмошынай (не кажучы пра знакамітыя турнэ па Брусэлях і прочых Страсбургах), чым бараніць правы работнікаў у сябе пад носам».

Тутэйшы інтэлектуал Уладзімір Мацкевіч некалі вёрз нямала лухты (напрыклад, пра беларускамоўных яўрэяў, якіх «няма»). Папраўдзе, і цяпер яго пражэкты, звязаныя з «Устаноўчым сходам», здаюцца хісткімі, але ў асобных фрагментах свайго нядаўняга паслання ён меў рацыю. Напрыклад: «Калі 10-15 гадоў таму палітычныя партыі былі бяссільныя і бескарысныя ў тых грамадска-палітычных умовах (што не зашкодзіла аўтару ў 2005 г. увайсці ў аргкамітэт адной з іх. – В. Р.), то цяпер яны папросту шкодныя». Сярод партый Мацкевіч, не дужа памыляючыся, згадвае і рух «За свабоду» – так, хоць РЗС і зарэгістраваны як «праваабаронча-асветніцкае аб’яднанне», ён ставіць перад сабой палітычныя мэты. «З актыўных членаў партый, з грамадзянскіх актывістаў усіх ідэалагічных напрамкаў неабходна стварыць агульны рух за захаванне суверэнітэта, за дзяржаўнасць і рэформы. Адзіны рух супраціву, адзіны фронт», – ёсць пэўны сэнс у гэтай мацкевіцкай заяве.

Зараз для прыхільнікаў перамен у Беларусі адкрылася акно магчымасцей – ну, няхай не акно, а фортка 🙂 Пакуль украінскі «Зя» не нарабіў вялікіх факапаў, яго «ўсё магчыма» здольнае неяк спрацаваць у нашых палястынах, зрабіцца процівагай паныламу «Так склалася» (ярмошынскі варыянт папулярнай прыказкі «А можа, так і трэба»). Каб скарыстаць паўднёвыя павевы, трэба тэрмінова яднацца ў «дзвіжуху» пад умоўным назовам «За Канстытуцыю, за беларускі парламент». Іншая рэч, што мясцовыя альтэрнатыўныя сілы і еднасць – узаемавыключальныя параграфы. Не тое што адну, нават дзве буйныя групоўкі – умоўна, «левую» & «правую» – з тузіна дробных арганізацый у бліжэйшы час не зляпіць 🙁 Але буду рады памыліцца.

Не такі ўжо і жарт… А. Скараход – беларус, рэзідэнт «Соmedy Club»

Засмуціла таксічнасць Эда Лімонава – апошнія пару-тройку гадоў чытаў яго нататкі ў ЖЖ, з нечым згаджаўся, хоць і мнагавата ў яго было паўтораў, банальнасцей. Але, як паказала рэакцыя на раптоўную хваробу Дзмітрыя Быкава («У коме ляжыць – ну, хай ляжыць»), дашчэнту прагніў гэты лімон. А Быкаў малайчына – пры дапамозе дактароў выкараскаўся… Хочацца верыць, што грэлі яго ўспаміны пра Мінск – у Сінявокай Дзмітрый пабываў у снежні 2018 г. Адзін з яго ўлюбёных пісьменнікаў – Уладзімір Караткевіч; мо пачуем мы ад Быкава і паўнамятражную лекцыю пра Караткевіча (адказ 14.09.2018: «Пастараюся»).

У Расіі – гаваркі Быкаў, у нас – гаваркі старшыня прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Уладзімір Гусакоў. Настойвае сяння, што «яшчэ нядаўна нацыянальная ідэя засяроджвалася на ідэале жаданай будучыні, мэта якой – дзяржаўная самадастатковасць. Цяпер наша краіна ўяўляе з сябе менавіта такое ўтварэнне і з гэтага вынікае, што дзяржаўная самадастатковасць як нацыянальная ідэя сябе ўжо вычарпала і на гэты момант страціла актуальнасць». Дзіўная «самадастатковасць», калі насельніцтва краіны ўсё змяншаецца, а знешні доўг – не (выплаты чарговых траншаў адбываюцца пераважна за кошт новых запазычанняў), калі, паводле А. Казакевіча, «у 2017 г. выдаткі на R&D (доследы і распрацоўкі) беларускіх навукоўцаў склалі 319 млн. долараў, што на 30% менш, чым у 2008 годзе», калі невядома, як будзе сплачвацца шматмільярдны крэдыт на будоўлю дагэтуль не запушчанай Астравецкай АЭС. Нагадаю, цэлы Савет бяспекі пастанавіў быў увесці ў эксплуатацыю першы блок АЭС у 2016 г., другі – у 2018 г., але маем, што маем. Лепей бы ўвогуле без блокаў…

Ля сонечнай электрастанцыі ў Шчучыне, 31.10.2016

У кастрычніку – перапіс насельніцтва Беларусі. Вангую, зараз не выявіцца такога, што колькасць яўрэяў зменшылася за 10 год у 2,5 разы (як у 1999–2009 гг.). Усё ж нейтральна-станоўчы імідж яўрэйства пакрыёма ўтвараўся ў 2010-х, і многія не адмовяцца ад самаідэнтыфікацыі. А тут яшчэ перамога Зяленскага 🙂

«Вольфаў цытатнік»

«Вясёлку, якая трымаецца чвэрць гадзіны, перастаюць заўважаць» (Ёган Вольфганг Гётэ)

«Філасофія: дарога з многімі пабочнымі сцежкамі, якая вядзе з ніадкуль нікуды. Цытаванне: аблудны паўтор чужых слоў» (Амбраз Бірс)

«Страх – галоўная крыніца забабонаў, і адна з галоўных крыніц жорсткасці. Перамога над страхам – пачатак мудрасці… Людзям уласціва патрабаваць прадказальнасці, і ўсё ж такое патрабаванне – інтэлектуальная загана» (Бертран Расэл, 1901)

«Рана ці позна з прыходам алгарытмаў чалавецтва будзе вымушана адмовіцца ад маралі» (Рыгор Бакуноў, 26.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.04.2019  14:59

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (99)

Шалом у перадюбілейным выпуску! 2019-ы ў мяне пачаўся няблага, чаго і ўсім зычу. Удалося, напрыклад, прыцягнуць увагу да недакладнасці ў аўтаінфарматары 33-га сталічнага тралейбуса 🙂 Абвяшчалі «наступны прыпынак – “Альшанская”» замест «Альшэўскага». Вось вы смяецеся, а хтосьці мог і прапусціць момант выхаду. Цяпер усё выпраўлена. Курыце адказ гендырэктара «Мінсктранса»:

4 студзеня зайшоў на старонку Эдуарда Лімонава ў «Жывым журнале». Як бы ні ставіцца да поглядаў «Эдзічкі», пісьменнік ён моцны, таму пачытваю яго новыя запісы (папраўдзе, у іх ужо малавата новага, чалавеку 76-ы год, пачаў паўтарацца і паліць «з гарматы па вераб’ях», але ўсё ж). І вось на што наткнуўся:

«Памылка 451. На тэрыторыі вашай краіны прагляд гэтай старонкі забаронены органамі ўлады». Дарэчы, ацаніце нумар памылкі: адразу асацыяцыі з неўміручым творам Рэя Брэдберы…

У тую ж пятніцу напейсаў у мінінфарм РБ ліст з пытаннем: «Ваша справа?» У наступныя дні лімонаўская старонка то адкрывалася, то не. Сёння, 15.01.2019, першы намеснік міністра П. М. Лёгкі адгукнуўся на мой зварот: «…рашэння аб абмежаванні доступу да інтэрнэт-рэсурсу https://limonov-eduard.livejournal.com/ не прымалася. Дадзены сайт знаходзіцца ў адкрытым доступе» (no explanation). Ну, дзякуй і за тое – магчыма, было нейкае непаразуменне, звязанае з перыядам святаў.

Партыя НГ (не блытаць з Новым годам) замяніла-такі ў статуце «лёсаванне» на слушнае «галасаванне». А вось адна маленькая, але гордая птушка федэрацыя выпраўляць свае касякі, так разумею, не збіраецца. Віктар Д. Купрэйчык, памерлы ў маі 2017 г., на сайце БФШ па-ранейшаму ў спісе тых, хто павінен заплаціць унёскі за 2018 і 2019 гады. Праўда, перанеслі яго прозвішча з 535-га месца на 541-е.

Рэха 2018-га: увосень была прызначана спецдакладчыца ААН па правах чалавека ў Беларусі Анаіс Марын. З ейным жа ўдзелам у лістападзе 2018 г. пры падтрымцы NED выйшаў «аналітычны артыкул», даступны на сайце «Сhatham House». Гэты «дом» – інстытут міжнародных адносін, што з 1920 г. базуецца ў Лондане; «фабрыка думкі», да якой, апрыёры, прыслухоўваюцца еўрапейскія палітыкі.

Пачытаў частку, што тычыцца Сінявокай (с. 20-28). Пашкадаваў, што артыкул-рэкамендацыя слаба стасуецца з прыўкраснай місіяй інстытута: «Спрыяць пабудове ўстойліва-бяспечнага, квітнеючага і справядлівага свету шляхам інфарматыўных дэбатаў, незалежнага аналізу, новых ідэй адносна палітычных крокаў…» Дый з тым, што А. Марын казала ў 2013 г.: «Для новых ідэй неабходна задзейнічаць новыя мазгі з Беларусі».

Такое ўражанне часам, што ўплывовым заходнім людзям не проста ўсё роўна, што тут у нас дзеецца з абарыгенамі (гл. для ілюстрацыі «Барвовы востраў» Міхаіла Булгакава), што яны не толькі «здалі» краіну аднаму клану ў 1996 г. (версія 2016 г.), а і зацікаўлены ў палітычнай дэградацыі нашых палестын… Напрыклад, каб было чым палохаць свой электарат. Іначай цяжка зразумець, чаму «Захад» цягам гадоў ходзіць па коле (санкцыі – аслабленне санкцый – грантавая падтрымка «грамадзянскай супольнасці» і/або ўрадавых структур – тлумачэнні, чаму нічога не выйшла, нараканні на «нечаканую жорсткасць» рэжыму і пад.).

Пасля 2014 г., праўда, з’явілася новая цацка: барацьба з расійскім уплывам, дзеля гэтай мэты і падрыхтаваны тэкст А. Марын & Co. Канкрэтна, рэкамендуецца падтрымка Захадам «мяккай беларусізацыі» – розных вышываначных фэстаў, спеўных сходаў etc. Вядома, я не супраць падобных ініцыятыў, асабліва калі яны ідуць «знізу», але будзьма рэалістамі: усё гэта не тычыцца размеркавання ўладных рэсурсаў. Наадварот, альтэрнатыўныя сілы выціскаюцца ў сімвалічнае поле, а то і ў «гета», адкуль ім нялёгка выбрацца. Што характэрна, святкаванне дня Волі 25.03.2018, якое хваляць аўтары, аптымістычна ацэньваючы колькасць прысутных як «мінімум 30 тыс.», ладзілася пад жорсткім кантролем спецслужбаў – і, насуперак дакладу (с. 22), няможна было ў той дзень па вуліцах вольна хадзіць з бел-чырвонымі сцягамі. Чытаем: «На вуліцы Няміга ў цэнтры Менска людзі ў цывільным пачалі кропкава «адлоўліваць» мінакоў, якія трымаюць нацыянальную сімволіку — стужкі, сцяжкі, балонікі». Не кажучы пра такую «драбязу», як затрыманне каля 50 чалавек на пл. Я. Коласа…

Агулам, палітычнае вымярэнне ідэі «сёння мы вольныя на гэтым абмежаваным лапіку, а заўтра – у маштабе ўсёй краіны» ў Беларусі не працуе. Сам чуў, як гэткія лозунгі агучваў лідар БНФ Вінцук Вячорка яшчэ ўвосень 2000 г., калі ў сталічным парку Дружбы народаў ладзіліся пратэсты супраць выбараў у палату прадстаўнікоў, – ну і дзе цяпер той Вячорка? Або сёй-той разглядаў як «рэпетыцыю» жалюгодны захоп пратэстоўцамі часткі (нават не ўсёй) Кастрычніцкай плошчы ў сакавіку 2006 г. Колькі соцень чалавек дзяжурылі тамака некалькі дзён, ды пратэст на раз-два «садзьмуўся» пасля разгону. Было шмат гучных слоў кшталту «Мы ўзялі адказнасьць за Плошчу, мы гатовыя ўзяць адказнасьць за Краіну», а потым – як заўсёды.

Даследчыкі наіўна мяркуюць (хутчэй, імітуюць наіўнасць): «мяккая беларусізацыя» памысная ўжо праз тое, што дапаможа аддзяліць Беларусь ад недэмакратычнай Расіі… Не жадаючы прыкмячаць «даважку»: абуджэння этнанацыяналізму і схільнасці многіх «новых нацыяналістаў» да hate speech, ксенафобіі, гераізацыі сумнеўных гістарычных персанажаў… Усё гэта яскрава праявілася ў пачатку-сярэдзіне 2018 г., напярэдадні адзначэння «Дня Волі» і ў час «абароны Курапатаў», а першыя ластаўкі прыляцелі шчэ ў 2014 г. (выхад маладафронтаўцаў на публіку з партрэтамі Булак-Балаховіча і Шухевіча) і ў 2016 г. («раскрутка» Пальчыса з ягонай схільнасцю да гвалту, дэманізацыя «рэгнумаўцаў»).

Мне хацелася б верыць, што этнічны нацыяналізм здольны да самаабмежавання, што энергію можна скіраваць у мірнае рэчышча і ў «інфраструктуру» (long-term infrastructure), што ён перарасце ў грамадзянскі, аднак, трохі ведаючы ягоных фронтмэнаў, вельмі сумняюся. Дух парламентарызму і вольных дыскусій, прынцыпы прававой дзяржавы ім, як правіла, чужыя. Затое перабольшыць небяспеку з Усходу ды пераняць дэмагогію рэжыму наконт «еднасці» і «абароны незалежнасці» – гэта святое. У гэтым сэнсе – так, дыялог «грамадскай супольнасці» з уладамі ідзе.

Карацей, без энтузіязму ацэньваю перспектывы Анаіс Марын (на фота з n-europe.eu) у якасці праваабаронцы, дарма што яна шмат год «займаецца Беларуссю» і, кажуць, чытае па-беларуску. У лепшым выпадку будзе заступацца за тых тутэйшых «экспертаў», якія падкінулі ёй сыравіну для дакладу. Аднак, калі францужанку дагэтуль не пускаюць у краіну, гэта няправільна… Калі прыедзе хаця б на месяц, то ў яе будзе больш шансаў правесці ўласнае «сацыялагічнае даследаванне». Даведацца, што насамрэч важна для тутэйшых (пры ўсёй павазе да махальшчыкаў, гэта не маханне бел-чырвона-белымі сцягамі) і хто церпіць ад рэжыму больш за журналістаў.

* * *

Нядаўнiя сустрэчы Лукашэнкі з Пуціным абсмактаны як мае быць. Нехта пісаў, што трэба рыхтавацца да аншлюсу, а мо і да адраджэння СССР (насмяшыў мяне аргумент пра год – «19 – гэта 91 наадварот», і таму, маўляў, небяспека рэстаўрацыі савецкага ладу ўзрастае). Я ж не такі разумны, каб кідацца ў нумаралогію. Зацягну лепей сюды карцінку… Успомніце, адкуль узяты подпіс, усміхніцеся ў вусы: Рыгорычу ж і праўда 64.

«Will you still need me, will you still feed me / When I’m sixty-four» (фота Reuters)

Iзноў куток самапіяру. Напісаў мне кандыдат гістарычных навук, дацэнт Ігар Пушкін (з Магілёва): «З цікавасцю, асалодай і задавальненнем некалькі разоў перачытаў кнігу пра выбраныя катлеты і мухі. Спачатку прачытаў і задумаўся, яшчэ раз прачытаў, як кнігу на яўрэйскія варыяцыі, затым як рэфлексію на палітычныя падзеі. Дзякуй за вельмі інфарматыўную кнігу і думкі!» (05.01.2019). Каму цікава замовіць, звяртайцеся. Вокладку зборніка «Выбраныя катлеты і мухі» (2018) можна паглядзець тут.

Пазнаёміўся з крэатывам ад вядомага ізраільскага журналіста Давіда Шэхтэра: «Ці ёсць у Беларусі яўрэі і што яны думаюць пра Ізраіль» (30.12.2018). Хто мне патлумачыць, што трэба зрабіць, каб у век інтэрнэту не задаваліся тупыя пытанні кшталту «Ці ёсць у Беларусі яўрэі»? Вядома, і самому крыўдна: колькі гадоў сігналізаваў urbi et orbi ў «Анахну кан» (газета), «Мы яшчэ тут!» (бюлетэнь), што мы тут ёсць, а камусьці ўсё адно выгадна рабіць выгляд, што нас няма. Хаця… можа, я занадта сур’ёзна стаўлюся да клікбэйтнага загалоўка? Што скажаш, чытач(-ка)?

* * *

Не забывайма пра юбілеі 2019 года. Напрыклад, 125 гадоў таму нарадзіўся мастак Ісак Мільчын (ён родам з Івенца, загінуў у Мінскім гета ў 1941 г.), 100 год таму – шахматны гросмайстар Ісак Баляслаўскі, які жыў у Мінску чвэрць стагоддзя (з 1951 г.). 75 гадоў у ліпені будзе іншаму шахматысту і трэнеру, Альберту Капенгуту (жыве ў Амерыцы), а 70 год нядаўна, 9 студзеня, споўнілася Людміле Цыфанскай. Некалі шахматыстка выступала за Беларусь, выйграла чэмпіянат БССР 1978 г. па шахматах. Цяпер – у Ізраілі.

Вось яшчэ цікавая персона: Павел Малянтовіч з Віцебска (1869–1940, расстраляны ў СССР), юрыст. Неяўрэй, але да рэвалюцыі, будучы адвакатам, абараняў яўрэяў. Заяўляў, напрыклад: «барацьба за яўрэйскае раўнапраўе – свая справа для рускага чалавека, сапраўдная нацыянальная справа першаснай важнасці». У 1917 г. даслужыўся да міністра юстыцыі Часовага ўраду – паспеў папрацаваць на пасадзе толькі месяц.

28 снежня памёр Амас Оз (1939–2018). Не дажыў да 80-годдзя… Шкада, добры быў пісьменнік, незалежна ад яго палітычных поглядаў. Між іншага, на наступным здымку выразам твару нечым нагадвае Васіля Быкава (1924–2003), якому сёлета ў чэрвені споўнілася б 95.

А. Оз і В. Быкаў. Здымкі з адкрытых крыніц

«Вольфаў цытатнік»

«Cпецыфікай інфармацыі (адрозна ад ведаў) ёсць яе збыткоўнасць і фрагментарнасць. Лішак інфармацыі непазбежна вядзе да павярхоўнасці — спярша ўспрымання, потым, магчыма, і мыслення. Усе гэтыя акалічнасці ўскладняюць выбудоўванне працэдур ідэнтыфікацыі і, адпаведна, вядуць да парушэння працэсаў сацыялізацыі… часта інфармацыя, што сыходзіць з тэле- або камп’ютaрнaй рэальнасці, якая пагружае спажыўца ў спецыфічныя станы і навязвае яму асаблівыя тыпы існавання, уяўляецца больш пераканаўчай, чым падзейнасць штодзённасці» (Ганна Косціна, 2009)

«Фантастыка – гэта навык пабудовы задачы ў максімальна вольных умовах. Калі вы не кажаце адразу самі сабе: Гэта не атрымаецца». «Людзі, якія ганарацца сваімі пакутамі, прымушаюць навакольных пакутаваць. Пакуты не з’яўляюцца школай думкі, яны дапамагаюць нешта зразумець. Але яны не з’яўляюцца крытэрыем ні дабра, ні досведу». «Калі вы хочаце сказаць слова на вякі – кажыце яго з гранічнай сумленнасцю. І пра сябе, а не пра кагосьці» (Дзмітрый Быкаў, 10.01.2019)

«Правільны індывід дазваляе сабе і нянавісць, і канфлікты, прычым, можа быць, нават нямала, але ён робіць гэта з розумам, з карысцю, а не паводле традыцыі, за кампанію або толькі з эмацыйнай патрэбнасці» (Аляксандр Бур’як, 12.01.2019)

«Непрымірымымі да нацыстаў трэба быць безагаворачна, але абавязкова верыць у магчымасць кожнага чалавека мяняцца і расці над сваімі перакананнямі» (Мікалай Алейнікаў, 14.01.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.01.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.01.2019  23:20

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (92)

Усім прывітанне! Завуць не Юзік (і нават не Южык). Зрэшты, з мізантропствуюшчым літаратарам Міхасём Южыкам сёе-тое супольнае маю: ён не адзін год шпурляў у сеціва свае «ЛіМаразмы», я – «Катлеты & мухі»… Вынік даволі прадказальны.

Маральна цяжкі быў год, які да таго ж яшчэ і не скончыўся. Беларуская, расійская, ды што там – сусветная культура збяднела ад смерцяў Шарля Азнавура, Міхала Анемпадыстава, Уладзіслава Ахроменкі, Уладзіміра Вайновіча, Генадзя Гарбука, Іосіфа Кабзона, Мікалая Карачанцава, Рамана Карцава, Мікалая Кірычэнкі, Аляксандра Кулінковіча, Ігара Лучанка, Мар’яны Паплаўскай (Марыны Францаўны з украінскага «Дызель-шоў»), Арсеня Ліса, Эдуарда Успенскага, Давіда Чаркаскага… А хоць бы і спевака-папсавіка Яўгена Осіна. Адзін мой далёкі родзіч у канцы 1990-х гадоў быў ды-джэем на ізраільскіх дыскатэках і музычным прадзюсерам, дык ягоны гурт выконваў і «Плачет девушка в автомате…» – жаласлівую песню, раскручаную менавіта Осіным.

Пра Стэна Лі (1922–2018) мала што чуў да апошняга часу, але, відаць, чалавек быў годны. Нарадзіўся і вырас у Нью-Ёрку, у сям’і яўрэйскіх імігрантаў, «падняўся» на маляванні коміксаў… Давайце паслухаем, як ягоны Чалавек-павук натхніў нашую Беньку.

А насамрэч, на каго спадзявацца? На дзяржавы? У сучасным свеце яны часцяком не даюць рады са сваімі абавязкамі, што ўжо не вельмі прыхоўваецца… Дзіва што, напрыклад, усё менш беларусаў аддаюць перавагу працы на дзяржаўных прадпрыемствах. Калі верыць гэтаму апытанню, у 2008 г. «стабільнасць» такога працаўладкавання выбіралі 64,7% рэспандэнтаў, у 2012 г. – 47,6%, у 2018 г. – 21,3%.

Праўда, «праца на пана» мае ў «чырвонай» Беларусі свае падводныя камяні. Былы жыхар Ізраіля А-ч, мінскі бізнэсовец, 2 мес. таму змясціў у сябе аб’яўку (нат няма ахвоты перакладаць):

«В компанию, занимающуюся оптовой торговлей молочной продукцией на полный рабочий день требуется секретарь с навыками работы с бухгалтерской документацией… Работа с 9-30 до 18-00. Обед скользящий. Зарплата 500р… Женщинам с маленькими (до 6 лет) детьми и беременным, к сожалению, вынуждены будем отказать сразу. Нам нужен работник на каждый день, а дети имеют привычку часто болеть».

Калі яму зрабілі заўвагу з-за акіяна, дадаў: «считаю, что работодатель ВСЕГДА прав… у нас ещё, слава Б-гу не Америка. Я эту политкорректность искренне ненавижу. И дай Б-г, Трамп у вас с ней хоть немного покончит».

Ну, хоць бы не прыплятаў Б-га… Праз такіх «трампістаў» (дакладней, трэмпістаў, бо чэл проста ловіць трэмп на «новым курсе» ЗША) мне і не хочацца больш супрацоўнічаць з Іудзейскім рэлігійным аб’яднаннем. Дый з іншымі яўрэйскімі суполкамі РБ – прынамсі тымі, кіраўнікі якіх у акаўнце А-ча ціхамірна падтрымалі дыскрымінацыю цяжарных жанчын.

Яшчэ пару слоў пра дзяржавы ды «бяспеку», за якую яны цягнуць падаткі. ЗША не расчаравалі, таму што даўно не былі для мяне ўзорам… Усё ж скалануўся, калі прыйшла вестка пра тэракт у штаце Пенсільванія 27.10.2018. А неўзабаве наляцеў гіганцкі пажар у Каліфорніі, які ўнёс жыцці дзясяткаў, калі не соцень людзей.

Пасля Пітсбурга знайшліся тыя, хто кінуўся бараніць Трампа: маўляў, раз ён адкрыў пасольства ЗША ў Іерусаліме, то не мусіць несці адказнасць за антысемітызм ва ўласнай краіне… Некаторыя нават «спадчынай Абамы» тлумачылі амерыканскія злыбеды. Аднак прэзідэнт, які на пасадзе амаль два гады, не можа і не павінен валіць адказнасць за падзеі ў краіне на папярэднікаў. Па-мойму, шматлікія трампавы прамовы на грані hate speech (або за гранню – яго суайчыннікам відаць лепей) не маглі не пагоршыць атмасферу ў грамадстве; тут пішуць пра рост юдафобскіх актаў у ЗША на 57% за 2017 г. «Яўрэйскі зяць» і перанос пасольства – так сабе прыкрыццё.

Адваротны бок «спіхатэхнікі» – жаданне кантраляваць усё (так, яно сустракаецца не толькі ў Беларусі…) Канцэнтрацыя міністэрскіх партфеляў у руках блізкаўсходняга Бібі – чарговы сумнаваты доказ. Як быццам ад таго, што прэм’ер-міністр зрабіўся непасрэдным кіраўніком міністэрства абароны, ракеты з Газы перастануць далятаць да суседніх ізраільскіх паселішчаў?

На рубяжы 2008–2009 гг. напісаў быў для «Мы яшчэ тут!» нататку «Час працуе на “ХАМАС”». Спраўдзіўся як мінімум загаловак 🙁

Агульны трэнд на дэгуманізацыю набывае часам вычварныя формы: узяць шахматнае асяроддзе… Пісаў ужо, і не раз, пра «казус Каташука». Здавалася б, пасля выбараў новага кіраўніцтва ФІДЭ і заваёвы Беларуссю права на сусветную шахматную алімпіяду апальнаму трэнеру маглі б абвясціць «амністыю». Але ж не. Нядаўні «прэзідэнцкі савет ФІДЭ» ў Лондане (з удзелам старшынькі беларускай федэрацыі – гл. фота тут) пацвердзіў выключэнне брэсцкага шахматыста з рэйтынг-спіса ў Беларусі. Цяпер, праўда, майстар можа здаваць грошы за аблік ELO непасрэдна ў ФІДЭ, але гэта не выгадна (60 еўра за год супраць ранейшых 10).

Характэрна, што меркаваннем Уладзіслава Каташука ніхто не цікавіўся – рашэнне прынялі завочна. І гнілая вішанька на прагорклым торце: у рашэнні Q4PB-2018/12 напісалі пра «the exclusion of K. Uladzislau from the rating list under Belarus», хаця на радок вышэй у спісе рашэнняў фігуруе «the transfer of А. Shirov». Ёў, С. Анастасія забылася, як адрозніць імя ад прозвішча? 🙂 Ці мела месца дадатковая спроба прынізіць чалавека? А вы кажаце, «ліхія 90-я»…

Пацярпелы разважае ў слушным кірунку: «Пытанне, якое мяне даўно займае, цяпер яшчэ больш актуальнае: навошта плаціць грошы за магчымасць пагуляць у шахматы пасярэдніку, у гэтым выпадку – ФІДЭ, калі прасцей згуляць турнір без абліку [рэйтынга]?… Турніраў без абліку, на якія я ездзіў, хапае. І ўзровень барацьбы для аматараў там прыстойны» (17.11.2018). Калі б усе любіцелі шахмат і шашак у Беларусі гэтак мыслілі – адпаведныя федэрацыі разарыліся б… Мо’ і да лепшага – з’явілася б нешта альтэрнатыўнае, без таталітарных замашак.

Тым часам у Лондане доўжыцца матч за першынство свету Карлсен vs Каруана. На момант напісання гэтых радкоў адбылося восем нічыіх, і часам супергросы гулялі так невыразна, што зліваліся ў нейкага Карлсуану, аka «Смерць мухам»… Як і два гады таму, калі прэтэндэнтам быў Каракін, у публіцы чуліся заклікі пераходзіць на фішэрэндам («шахматы-960»), адно што гучнейшыя.

Трэба паглядзець, чым скончыцца матч. Не выключаны варыянт «12 нічыіх» (як у шашыстаў у 1972 г., праўда, там Куперман з Андрэйкам разыходзіліся мірна 20 разоў з 20!) У такім разе вангую, што правілы «класічных» шахмат будуць радыкальна зменены ў бліжэйшую пяцігодку… Калі ж Нічыйсен і Нічыяна возьмуцца за розум, то правілы ўсё адно прыйдзецца мяняць, але трохі пазней.

Дарэчы, нагадаю падзабытую ўжо гісторыю. У верасні адзін з галоўных сілавікоў Расіі праз відэазварот выклікаў на дуэль (!) к таму часу надоўга арыштаванага (!!) пуцінскага апанента. Калі ў кастрычніку Аляксей Навальны, у рэшце рэшт, выйшаў на «свабодку», то запісаў свой ролік, дзе прапанаваў браваму генералу дуэль на тэледэбатах. Той адмовіўся: маўляў, выклік быў на спартыўны двубой… Цяпер думаю – шкада, што Навальны не прапанаваў Золатаву матч па шахматах на нейтральнай тэрыторыі (каб пазбегнуць чытарства). На такое спаборніцтва можна было б і квіткі прадаваць, і выглядала б яно, пэўна, цікавейшым, чым у двух «К». А калі б яго правесці па шахбоксе – 100% 🙂

У гэтым месяцы – што не дзіўнa – адбыўся ў Мінску юбілейны, 25-ы кінафестываль «Лістапад». Я-то не хадзіў, а вось уедлівы наш чытач Пётр Рэзванаў тамака пабываў i піша:

Кінастужку «Я павінна расказаць» (2017) пра Машу Ральнiкайтэ ў межах «Лiстападу» паказвалi ў залi Музею гiсторыi кiно, таму там не магло быць шмат народу, але, горш за тое, там былi вольныя месцы… На «клезмеры» ў кастрычніку людзей было больш!.. Фільм карысны для тых, хто Ральнiкайтэ не чытаў. У канцы гучыць песня ў выкананнi Нехамы Лiфшыц[айтэ], пра якую я даведаўся з адной з Машыных кнiг. Фільм добры (не выдатны) – усе недахопы звязаны з тым, што ён карацейшы нават за адну кнiгу, а iх у Машы было больш… Пра перажытае вязнямі ён расказвае, ды ў 50 хвілін усё ўмясціць і немагчыма. Ці выконвае ён тую задачу, дзеля якой Маша пагадзілася на ўдзел у ім, я адказаць не ў стане, але ўсё ж здаецца, што адказ будзе станоўчы.

Падрыхтоўка да фестывалю, а бадай, і сама імпрэза была азмрочана тым, што міністэрства культуры РБ пастанавіла ўзмацніць кантроль над праграмай «Лістапада». На знак пратэсту двое (ці трое?) рэжысёраў адклікалі свае творы з «Лістападу». Была і адмысловая петыцыя пратэсту.

Адразу па заканчэнні «галоўнага кінематаграфічнага свята» з пасады першай намесніцы міністра культуры зляцела Ірына Дрыга… Насупор таму, што баяў адзін ёлуп не дужа разумны дзядзька, яна не засталася працаваць у міністэрстве. «Супадзенне? Не думаю». Дзяржава прагне «строіць» творчых асоб, але не любіць, калі факты цэнзуры вылазяць вонкі.

Цяпер на Дрыгу валяць усе грахі, а між тым яна – звычайная тутэйшая баба чыноўніца cярэдняга калібру; калі чапляцца, то да тых, хто яе прызначыў і яшчэ не зволены.

Асабіста я ад І. Д. шкоды не зазнаў – наадварот, яна, здаецца, шчыра старалася, каб у Мінску была павешана шыльда ў памяць пра ідышны часопіс «Штэрн». Год таму звярнулася па кансультацыю ў Акадэмію навук…

У чэрвені 2018 г. было прынята рашэнне Мінгарвыканкама аб тым, што дошка на вул. Рэвалюцыйнай патрэбная. Чаму яно дагэтуль не выканана – не зусім да І. Дрыгі пытанне.

Для параўнання: «свой у дошку» начальнік віцебскіх шахматыстаў, да якога 25.10.2018 звярнуўся з праблемай, абмаляванай тут, не адарыў адказам. Зразумела, на «адкрытае першынство Віцебшчыны» я не падпісаўся, затое паўдзельнічаў у традыцыйным восеньскім спаборніцтве ў (на?) мінскім офісе Саюза беларускіх пісьменнікаў. Першае месца, 6,5 з 7, якасцю сваёй гульні не здаволены. Лёгка мог астацца без 1,5-2 ачкоў…

Крыніца: lit-bel.org. Кур’ёзна, што за гэты здымак нехта назваў удзельнікаў турніру «патаемнымі сэксістамі», бо не выставілі ўперад балельшчыцу, паэтку Аксану Спрынчан (!)

* * *

На мінулым тыдні атрымаў-такі ад брытанскай гістарыцы Клер Ле Фоль ейную кнігу 2017 г. пра яўрэяў Беларусі (парыжскае выдавецтва надрукавала яе ў Швейцарыі). Праца глядзіцца больш самавіта, чым …, і нават аўтограф адшукаўся 🙂

Збор сродкаў на iніцыятыву «(Не)расстраляныя» паспяхова завершаны, сабрана 117%. Значыцца, кніга, дзе будуць і вершы Майсея Кульбака, Юлія Таўбіна, Ізі Харыка, выйдзе налета – мо’ i раней за кастрычнік 2019 года?

Яшчэ адна пазітыўная навіна: у Мінску абвешчана аб пачатку працы для ўсталявання помніка беларусам – Праведнікам народаў свету. Колькі суполак ужо далучыліся да аргкамітэта.

«Вольфаў цытатнік»

«Сучасная псіхалогія мае поўны набор прыёмаў для ператварэння людзей у аўтаматы або ў натоўп, які прагне знішчэння ўяўных ворагаў або нават самазнішчэння. Гэта стала звычайнай практыкай, да якой звяртаецца любы гандляр аўтамабілямі або рэкламіст на тэлебачанні» (Людвіг фон Берталанфі, «Робаты, людзі, розум», 1967)

«Інэрцыя мацнейшая за розум» (Эдуард Лімонаў, 1975)

«Чалавецтву вельмі важна заўсёды мець запасныя варыянты развіцця, таму што гісторыя можа павярнуцца зусім па-рознаму. І тое, што мы можам зараз ацэньваць як нейкую неажыццяўляльную ўтопію, можа аказацца запатрабаваным у новых умовах» (Павел Кудзюкін, 04.08.2009).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

20.11.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 20.11.2018  16:33

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (71)

А зноў – шалом-здароў! Вечнае вяртанне да серыі № 70 скончылася вось чым. Я падумаў, што «Катлеты & мухі», серыял, які дэманструецца звыш 30 месяцаў (з жніўня 2015 года), трэба перафарматаваць. У ранейшых выпусках было (за)шмат усяго: успаміны, развагі пра мінулае і сучаснасць, анонсы, цытаткі, ідэйкі на грані ўтопій, жарцікі на грані сарказму, элементы палітычных даследаванняў і расследаванняў… Карацей, паліталагічныя скорагаворкі. Тое, што яны не ўсім чытачам падабаліся, – гэта натуральна, праблема ў тым, што і мне яны паступова надакучваюць. Ні Бялкоўскага, ні Навальнага, ні Гюнтэра Вальрафа, або, на крайні выпадак, Лёліка Ушкіна з мяне не выйшла (не вельмі-то хацелася :)). Між тым «праект» існуе і давёў сваё права на існаванне – кідаць яго шкада… Пакуль так: асноўную частку «Катлет…» будуць складаць мудрыя думкі розных прыкметных асоб, а палітсатыра і мае ўласныя меркаванні адступяць на задні план. Ну, сёння яшчэ трохі пазунзоню.

Then am I                                Жыву

A happy fly,                            ці паміраю я –

If I live,                                   Муха я

Or if I die.                                Шчаслівая.

(радкі з верша Уільяма Блэйка – я сам у шоку)

Тым часам зварот у адміністрацыю Фрунзенскага раёна сталіцы РБ даў нейкі плён…

 

Як было (у 2017 г.; гл. 38-ю серыю) і як стала (фота 17.04.2018). Слушна-такі «Bieruta».

Гуляючы па вуліцы Прытыцкага, жыццядайнай для Фрунзенскага раёна, агулам нямала цікавага можна пабачыць. Цешаць вока жыхароў і гасцей Каменнай Горкі рыбы, намаляваныя, няйначай, у чацвер.

Фота 2017 г.

Тут бы i наладзіць пікет у падтрымку Насці Рыбкі, якую крыўдзяць злыя чыноўнікі Тайланда, яны ж тайцы (не блытаць з Якавам Тайцам, слынным дзіцячым пісьменнікам, ураджэнцам нашай Смаргоні).

А вось абяцанкі-цацанкі 2014 года:

За плотам – дзялка плошчай звыш гектара, выглядае так:

Мінск, 17.04.2018

Няўжо і мы – «краіна фасадаў», як менаваў Расію маркіз Астольф дэ Кюстын? Рабяткі на казырным участку ля метро і самі не будуюць, і іншым каторы год не даюць – каму тое выгадна?

Дарэчы, звярніце ўвагу на вуліцу пад мілагучнай назвай «1-ая Раённая магістраль» – «скучно, девушки». Назвалі б у гонар Гервасія Вылівахі (героя славутай аповесці Уладзіміра Караткевіча «Ладдзя Роспачы»), як радзіў Саюз беларускіх пісьменнікаў!.. Дый ваш пакорлівы слуга ў 2015 г. прапанаваў два дзясяткі варыянтаў, каб увекавечыць у Мінску памяць знакамітых яўрэяў. Можа, ідэю і падтрымалі тутэйшыя гісторыкі з яўрэйскімі каранямі (адзін з іх пазіцыянуе сябе як «паўжыдак-паланафіл» :)), ды мне пра тое невядома.

Затое некаторым тутэйшым дужа спадабаўся дэмагагічны, a мо правакацыйны артыкул ізраільца Уладзіміра Бейдэра. Чаго варты наезд на «дзяржаўнага яўрэя» з Украіны, Іосіфа Зісельса: «яўрэй забіў Пятлюру – і вось вам усім Халакост… Зісельс падмацаваў хісткі тэзіс сваім сумленным яўрэйскім імем у сваім статусе на асабістай старонцы ў “Фэйсбуку”». Далей робіцца выснова, што такія, як Зісельс, дапамагаюць апраўдваць забойцаў з ліку ўкраінскіх нацыяналістаў.

І. З. мне, як кажуць, не сват і не брат, хоць аднойчы я паціскаў яму руку (не шкадую). На самай справе год таму ён напісаў наступнае: «Па заканчэнні сімпозіума “Шоа ва Ўкраіне” мы пагулялі па Парыжы і зайшлі павячэраць у рэстаран на вуліцы Расіна. На выхадзе з гэтага рэстарана звыш 90 гадоў таму Самуіл Шварцбард 25 мая 1926 года застрэліў Сімона Пятлюру. Калі мы кажам, што “ўсе яўрэі адказныя адзін за другога”, ці маем мы на ўвазе і гэты выпадак? А калі маем, то ці ўсведамляем, што ў шэрагу многіх іншых прычын гэтае забойства праклала гістарычны шлях да Шоа?»

Не прыкмеціў тут апраўдання забойстваў 1941-га і наступных гадоў, а бачу філасофскія развагі пра калектыўную адказнасць, з’яву, што існуе ў свеце, хочам таго або не. Насамрэч, самасуд, здзейснены Шварцбардам, пры знешняй «эфектнасці» і прывабнасці (яна дзейнічае дагэтуль – у 2013 г. некалькі ізраільцаў, выхадцаў з СССР, павесілі шыльду памяці «яўрэйскага героя» ў Гуш-Эцыёне), у рэшце рэшт паглыбіў раскол паміж яўрэямі і ўкраінцамі, выклікаў у некаторых паплечнікаў Пятлюры прагу помсты. Тым болей што Шварцбард, хоць і адседзеў не адзін месяц, фармальна пакараны французскім судом не быў. Яго баранілі многія яўрэйскія – і неяўрэйскія – грамадскія дзеячы.

Пра забойства Пятлюры ды яго наступствы я пісаў у далёкім ужо 2014-м. Крыху пазней Аляксандр Розенблюм – жыхар Арыэля, юрыст з велізарным стажам (працаваў у Барысаве) – прыслаў такі водгук: «Калі б судзіў Шварцбарда я і без удзелу прысяжных, то вынес бы абвінаваўчы прысуд, але ўлічыў бы, што ён заслугоўвае права на літасць… Самасуд – гэта бясспрэчнае злачынства (калі яно было здзейснена НЕ пад уплывам аффекту). Але пры ўдзеле прысяжных суд заўсёды звязаны вердыктам».

Тое, што Уладзімір Б. – вопытны журналіст, колішні намрэдактара газеты «Вести» і прадстаўнік часопіса «Огонёк» у Ізраілі – заняўся дэмагогіяй, абвінавачваючы людзей з іншымі поглядамі на мінулае ў баязлівасці ды здрадзе яўрэйству, не здзівіла. Усюдыісная вікіпедыя сведчыць, што ў жніўні 2014 г. ён «узначаліў аддзел тлумачальнай і агітацыйнай работы» партыі «Наш дом Ізраіль». Такім толькі й давяраць 🙂

Разам з тым шмат якія асаблівасці сітуацыі ва Украіне, у тым ліку няўменне (хутчэй, нежаданне) раскрыць забойствы Алеся Бузіны і Паўла Шарамета, ды не ў апошнюю чаргу – усхваленне адыёзных дзеячаў на дзяржаўным узроўні, дратуюць мяне. Бадай, згаджуся з расійскім даследчыкам Маркам Салоніным: «Калі б такія дзікія выбрыкі, як пераменаванне ў сталіцы Украіны праспекта Ватуціна ў праспект Шухевіча, адбываліся на фоне грандыёзнага дэмакратычнага абнаўлення грамадства, у “адным флаконе” з эканамічнай рэформай, люстрацыяй памагатых зрынутага крымінальна-карупцыйнага рэжыму, з ростам дабрабыту насельніцтва і чаргой з іншаземных буржуяў, якія спяшаюцца ўкласці мільярды ва ўкраінскую эканоміку, то можна было б казаць пра “непазбежныя перагіны ў ходзе рэвалюцыі”. Але нічога гэтага няма». Дзеля справядлівасці, валавы ўнутраны прадукт у суседзяў у 2016–2017 гг. стабільна рос на пару працэнтаў, ды пацешыліся з гэтага нямногія. Месца Украіны ў «Сусветным рэйтынгу шчасця» – у ніжняй частцы табліцы; то на 132-м, то на 138-м месцы. У 2018 г. на адзёр захварэла звыш 10000 украінцаў; міністэрства аховы здароўя канстатуе, што эпідэмія шчэ не пераможана.

У Беларусі праяў хваробы на парадкі меней, і ёсць доля здаровага глузду ў тым, што менавіта Мінск (своеасаблівая выспа бяспекі для замежнікаў) падаў заяўку на Сусветную шахматную алімпіяду. Праўда, прыняў паперы прадстаўнік групоўкі, што хацела б тэрміновай адстаўкі Ілюмжынава… Гэткая падача не гарантуе поспеху – а раптам хітрамудры Кірсан утрымаецца ў ФІДЭ на «троне», да якога прырос з сярэдзіны 1990-х, i «не знойдзе» тых папер?

Папраўдзе, мяне мерапрыемствы гэтай сусветнай арганізацыі ўжо інтрыгуюць мала, хто б ні апынуўся ля ейнага стырна. ФІДЭ канчаткова сябе дыскрэдытавала пасля чэмпіянатаў у Іране (люты 2017 г., з хіджабамі) і ў Саўдаўскай Аравіі (снежань 2017 г., без ізраільскіх шахматыстаў, якім у апошні момант адмовілі ва ўязных візах). Макропулас, намеснік і верагодны пераемнік Ілюмжынава, паведаміў у Мінску, што ў студзені 2018 г. правёў перамовы з ізраільскай шахматнай федэрацыяй, і яны пра-нешта-там дамовіліся. Выглядае, як і было прадказана, проста «забалбаталі» праблему, а пісьменна складзены іск мог бы пацягнуць за сабой кампенсацыю і/або штраф на мільёны долараў… І яшчэ кажуць, што яўрэі дужа практычныя 🙂

Першы віцэ-прэзідэнт ФІДЭ (трэці злева; побач з ім кароль саўдытаў) любіць блізкаўсходнія грошы не менш за Ілюмжынава. Фота з zimbio.com.

* * *

Цытаты, абяцаныя ў пачатку серыі. Гэтым разам пераклаў з рускай; калі камусьці ахвота cустрэць у «Катлетах & мухах» мудрыя і актуальныя думкі франка- або англамоўных аўтараў, дасылайце… Мяркую, з іх рэтрансляцыяй па-беларуску неяк спраўлюся.

* * *

Як і ўсе з’явы, дэмакратыя мае свае заганы. Урады, якія выбіраюцца на кароткі тэрмін, зацікаўлены ў здабыцці неадкладнай выгады. Так кароткатэрміновы арэндатар імкнецца выціснуць максімум сёння, не думаючы пра заўтрашні дзень. Усеагульнае выбарчае права забяспечвае такі ўрад, які задавальняе сярэдні інтэлектуальны ўзровень насельніцтва. Аднак натоўп у сярэднім неразумны і недальнабачны. Сёння дэмакратыям выгадна гандляваць з таталітарыстамі. Заўтра апошнія мабілізуюць усю набытую тэхналогію для вайны супраць дэмакратый. Але сённяшнія дэмакратычныя ўрады к таму часу ўжо зменяцца. Яны спяшаюцца развязваць свае праблемы, а не праблемы будучых урадаў…

Таталітарныя блокі маналітныя. Дэмакратычныя – пакутуюць на друзласць. І пачынаецца канкурэнцыя паміж заходнімі краінамі: хто раней паспее прадаць бальшавікам сучасныя камп’ютары.

Звесткі пра канцлагеры замінаюць перамагаць у такіх спаборніцтвах, і лепей за ўсё заплюшчыць на канцлагеры вочы, зрабіць выгляд, што глядзіш і не бачыш.

А не бачыць немагчыма (Юрый Вудка, «Маскоўшчына», 1984)

* * *

Дэмакратыя не гарантуе грамадзянам, што яны зажывуць лепей, але дазваляе знізіць рызыкі таго, што ва ўмовах аўтарытарных рэжымаў яны будуць цярпець ад свавольства карумпаваных кіраўнікоў, не маючы магчымасцей для мірнай змены ўлады. Але змена рэжыму з адмовай ад аўтарытарызму – складаны і балючы працэс. Праблемы і рызыкі, звязаныя са зменай палітычных рэжымаў, дастаткова сур’ёзныя, і яны звязаны не столькі з дэмакратызацыяй як такой, як з тым, што пабудова дэмакратыі – гэта толькі адзін з магчымых вынікаў працэса, і вынік далёка не абавязковы (Уладзімір Гельман, «З агню ды ў полымя», 2013)

* * *

Інфармацыяй свет завалены. Ад такога хлуду, як інфармацыя, на планеце проста няма куды дзявацца. 90% таго, што гаворыцца і пішацца – поўная бязглуздзіца (Аляксандр Зіноўеў, 03.04.2006)

* * *

Мы валодаем лішкам інфармацыі або, дакладней кажучы, валодаем тым узроўнем інфармаванасці, які ў ранейшыя эпохі быў прывілеем людзей, якія прымалі рашэнні… Калі зусім проста сфармуляваць, то мы з вамі валодаем ведамі, як арыстакратыя, а паўнамоцтваў яе не маем… Вы не адмовіцеся ад спажывання інфармацыі, вам прыйдзецца вучыцца з гэтай інфармацыяй працаваць (Кацярына Шульман, 17.04.2018).

* * *

Непрыемнае адрозненне сучасных грамадстваў ад санаторыяў для псіхічна хворых палягае ў тым, што з псіхсанаторыя ўсё ж можна аднойчы выйсці. Пакінуць жа грамадства можна, толькі ўцёкшы ў іншае, практычна ідэнтычнае грамадства (Эдуард Лімонаў, «Дысцыплінарны санаторый», 1986–1993)

* * *

Паняцце траўмы стала чымсьці, пра што ў ЗША гавораць кожны дзень ва ўніверсітэцкіх кампусах і газетах. Ідэя пра тое, што пачуць процілеглую пазіцыю – гэта не проста прыкра, а траўматычна, фізічна шкодна, зрабілася агульным месцам для многіх. Я б назваў гэты працэс медыкалізацыяй публічнай сферы. Калі раней можна было адкрыта разважаць пра некаторыя ідэі, прызнаючы пры гэтым, што яны небяспечныя, то цяпер іх трэба рэгуляваць у медычным ключы. І гэты фенамен я лічу насамрэч трывожным (Роджэр Беркавіц, сакавік 2018).

* * *

І пад канец – інфа пра ўдзел майго суразмоўцы і сааўтара ў мінскай выставе «Код: 25.03.18», прысвечанай, як няцяжка здагадацца, стагоддзю Беларускай народнай рэспублікі. Урывак з артыкула Пётры Васілеўскага (газета «Культура»): «Асобна хачу сказаць пра жывапіс Андрэя Дубініна. Гэты творца не захацеў выстаўляцца на такой выставе з чымсьці ўжо вядомым, і таму за кароткі час зрабіў паўнавартасны жывапісны твор (гл. вышэй – В. Р.). У сваім палатне “Звеставанне” мастак звярнуўся да біблійнай вобразнасці, якой вельмі пасуе ўпадабаная ім рэнесансная стылістыка…»

***

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

19.04.2018

Апублiкавана 20.04.2018  02:03

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 70j (10.04.2018). Пра тое, чаму варта ганарыцца заснаваннем БНР. Даследаванне цэнтра П’ю аб антысемітызме. Латэнтная юдафобія ў Беларусі. “Халодная вайна” як небяспечны для краіны і яўрэяў фактар. Лёс ізраільска-беларускага праекта ў Белаазёрску. Развіццё ідэі пра манархію ў Беларусі – яе можна абвясціць на частцы тэрыторыі Мінска. Заяўка Беларускай федэрацыі шахмат на правядзенне алімпіяды ў Мінску. Запрашэнне ў родны горад Б. Гельфанда. Пажаданні Р. Васілевіча, каб юрысты лепей ведалі беларускую мову (манілаўшчына). Збор інфармацыі пра “дармаедаў” як наступ на таямніцу прыватнага жыцця. Ідэя надання вуліцы ў Быцені імя Цыўі Любеткінай, падтрымка ідэі. Арганізацыя як больш эфектыўны спосаб бараніць свае інтарэсы.

№ 70i (03.04.2018). Паслясмак ад “Дня волі”. Думкі Змітра Сляповіча пра родную Беларусь. Святкаванне ў Нью-Ёрку. Правядзенне першага Сіянісцкага кангрэса як аналаг заснавання БНР. Сумнеўнасць праграмы свята ў Мінску. “Гістарычнае адкрыццё” ад tut.by. Пра тое, што ў палітыцы колькасць не пераходзіць у якасць. Затрыманне А. Карызны і думкі пра яго вартасць. Раздзьмуванне колькасці тых, хто прыйшоў на канцэрт 25 сакавіка. Графіці ў гонар БНР. Раздача аксесуараў. Замацаванне мяжы двух “апазіцыйных лагераў”. Зацягванне справы з мемарыяльнай дошкай на вул. Валадарскага, непрафесіяналізм “сіцідога”. Выхад кнігі купалаўскага верша “А хто там ідзе?” на розных мовах. Імпрэза ў музеі беларускай літаратуры, прысвечаная Т. Кляшторнаму і І. Харыку. Падрыхтоўка да рэферэндуму ў РБ, парада наўпрост спытацца ў народа, ці падтрымлівае ён ператварэнне рэспублікі ў манархію. Мемуары Ю. Бібілы. Скандал на сайце з “птушынай назвай”.

№ 70h (20.03.2018). “Выбары-дурыбары” ў Расіі. Непрадвызначанасць палітыкі ў Беларусі. Прапанова А. Кіштымава адмовіцца ад “расійскай лінейкі”. “Марш годнасці і волі” як варыянт святкавання 25 сакавіка. Заклікі М. Статкевіча і В. Сіўчыка. Скепсіс адносна “беларускіх нацыяналістаў”. Час апартуністаў у беларускім палітыкуме. Парада запрасіць на выступ у Дзень волі ідышамоўнага прамоўцу. Недаацэнка небяспекі ад Астравецкай АЭС. Прыклады таго, што этыка працы ў РБ кульгае. “Асобныя недахопы” на заводзе “БелДжы”. Няўменне дамовіцца з кітайскімі работнікамі ў Светлагорску. Прапанова скласці даклад пра беларускае кіраўніцтва накшталт расійскага “Путин. Итоги. 2018”. Беларусь у “рэйтынгу шчасця”. Асаблівасці сацыяльнай рэкламы ў Мінску. Кліп ад спявачкі Shuga. Пазітывы ад Беларускага фонда культуры і часопіса “ПрайдзіСвет”.

№ 70g (13.03.2018). Узаемадачыненні беларусаў і яўрэяў паводле З. Бядулі. Яўрэі ў БНР (1918 г.). Слабасць новай рэспублікі, нейтральна-чакальная пазіцыя большасці беларускіх яўрэяў. Сцэнарый развіцця БНР пры ўмове большай яе легітымнасці. Недарэчнасць рэваншу кансерватараў, якія прэтэндуюць на спадчыну БНР. Сектанцтва сучаснага БНФ. Рэакцыя В. Вячоркі на сцёбны кліп пра 8 сакавіка з удзелам Галыгіна і Шнурава, годныя адказы. Заклік зрабіць нешта лепшае. Расчараванне ў П. Усаве як аналітыку.

№ 70f (09.03.2018). Канфлікт у аргкамітэце “Дня Волі”. Неадэкватныя паводзіны “Белсату”, інсінуацыі “Нашай Нівы”. Прагнозы адносна 25 сакавіка. Параўнанне Статкевіча з Казуліным. Запланаванае святкаванне 100-гадовага юбілею БНР у Ашдодзе. Жаночы забег “Beauty Run” у Мінску, асвятленне яго ў СМІ, перабольшанне колькасці ўдзельніц. Як сілавікі трапілі ў палітбізнэс. Сустрэча Ул. Макея з прадстаўнікамі “Амерыканскага яўрэйскага камітэта”. Насця Рыбка як Саламея Пільштынова нашых дзён. Юбілей Э. Севелы, неразуменне ягонай сатыры Б. Камянавым. Ю. Абрамовіч, 50-гадовы рэдактар газеты “Берега”.

№ 70e (01.03.2018). Выбары і кулінарныя інсталяцыі. Панікёрства П. Усава. Пра тое, як рэжым дзеліцца сферамі ўплыву. Заявы бізнэсмена Уладзіміра Хейфеца, выбранага ў Мінгарсавет. Пра “Малады фронт” і З. Дашкевіча. “Этнацыд” як няслушны дыягназ. Прыклады афармлення беларускамоўных дакументаў і ўменне чыноўнікаў размаўляць па-беларуску. Перапіска з Нацыянальным агенцтвам па турызму. Дзіўны пераклад роліка пра Беларусь на англійскую. Прага свабоды і салідарнасць як фактары, больш істотныя за мову. Спрэчныя выказванні М. Статкевіча і С. Алексіевіч. Экзатычная выстава ізраільскіх тэнісных ракетак у Палацы рэспублікі. Крэатывы пінчука Р. Цыперштэйна.

№ 70d (19.02.2018). Прысуд па справе “рэгнумаўцаў”, каментарый С. Шыптэнкі. Пасыл грамадству ад “сістэмы”. Аналіз А. Шрайбмана. Нежаданне палітызаванай публікі вырашаць канфлікты шляхам перамоў. Дэградацыя старой ідэалагічнай сістэмы. Прарэхі ў беларускай цэнзурнай сетцы. Меркаванне пра фільм “Смерць Сталіна” і абазнанасць “заходнікаў” у савецкай гісторыі. Дэсакралізацыя і шахматызацыя палітыкі як пажаданне. Кейс М. Казлова як кандыдата ў дэпутаты Мінгарсавета. Слабасці яго перадвыбарчай кампаніі, АГП увогуле. Развагі пра рэальныя праблемы. Кампанія “Народны рэферэндум”, якая ў 2015 г. скончылася пшыкам. Невыкананая абяцанка Нацыянальнага агенцтва па турызму. Вечар яўрэйскай музыкі “Шалом” у Вялікім тэатры.

№ 70c (01.02.2018). Пра тое, што “Вожык” будзе жыць. Традыцыя часопіса – тлумачыць народу, як яму весела жывецца. Кампанія “Уключы мазгі” і “велописеды”. Іронія “БелГазеты” ў бок абаронцаў сінагогі на Дзімітрава (2001 г.). Спрэчкі вакол беларускай вышэйшай адукацыі. Нежаданне рабіць фетыш з мовы. Прапанова стварыць незалежны ўніверсітэт па-за межамі Беларусі. Наезд на “рэгнумаўцаў” з боку БТ. Зайздрасць як магчымы матыў пераследу “Хартыі-97”. “Кодэкс карпаратыўнай этыкі” Полацкага ўніверсітэта. Агрэсіўны артыкул М. Стральца. Тлумачэнні Л. Казлова і Г. Кур’яновіч з выдавецтва “Арты-фекс”. Вывад пра некарэктнасць паводзін рэктара Полацкага ўніверсітэта. Планы абмежаваць дастаўку рэкламы ў паштовыя скрыні беларусаў. Прапанова ўзнагародзіць ініцыятараў Шнобелеўскай прэміяй.

№ 70b (21.01.2018). Пра вёску Парэчча, дзе ратавалі яўрэйскіх дзяцей у вайну, і памятнае мерапрыемства, запланаванае на 24.01.2018. Няўменне партала tut.by карэктна прадказаць надвор’е. Пратэст супраВць планаў заснаваць беларускамоўны ўніверсітэт, рэакцыя на пратэст. Паводзіны П. Якубовіча. Рэгістрацыя ўніверсітэта і слабыя месцы ТБМ. Версія паходжання прозвішча Рубінчык у газеце “Наша слова” і іншая версія. “Чорны піяр” з боку сайта “Телескоп”, паклёп на Я. Лёсіка. Глупствы “першай беларускай газеты”. Інфармацыйны шчыт пра валожынскую ешыву. Мінскі “Мур лямантаў”. Гукаперайманне ад міністра замежных спраў РБ. Кур’ёз на сайце “Эхо Москвы”. Назіранні за працэсам “рэгнумаўцаў”.

№ 70 (09.01.2018). Cтаўленне беларускай моладзі да сітуацыі ў краіне. Гатэнтоцкая мараль, выказванні ў бок падсудных “рэгнумаўцаў”. Абнаўленне мэблі ў офісе ТБМ. Спрэчныя расповеды пра вынікі 2017 года. Фальсіфікацыя Ю. Баранчыкам пазіцыі Д. Рабянка. Кніга М. Вольфа “Агонь і лютасць”. Заявы А. Лукашэнкі пра пасаду “ўпаўнаважанага”. Зніжэнне фінансавання для часопіса “Вожык”. Меркаванне пра гэты часопіс, а таксама пра “Новый Крокодил”, гумар у “БелГазете”, газеце “15 суток”. Прапанова ўнесці “Вожык” у спіс культурнай спадчыны чалавецтва. Пра мінскі часопіс “Космопорт”. Канцэрты да дня памяці ахвяр Халакосту.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 60, 50, 40, 30, 20, 10.

Высоцкий и Беларусь. К 80-летию легенды

Поэт и актер, любимый многими поколениями людей на постсоветском пространстве, не раз посещал Беларусь – до сих пор вспоминают Высоцкого в Новогрудке, где он гостил вместе с Мариной Влади.

МИНСК, 25 янв – Sputnik. Владимир Высоцкий стал легендой еще при жизни: на его стихах и песнях выросло не одно поколение людей на всем постсоветском пространстве, а его роли в театре и кино стали незабываемыми: будь то созданный им образ датского принца Гамлета на сцене театра на Таганке или образ сыщика Глеба Жеглова в фильме “Место встречи изменить нельзя”. Сегодня этому великому человеку исполнилось бы 80 лет.

Высоцкий не раз бывал в Беларуси, поскольку активно сотрудничал с киностудией “Беларусьфильм” не только в качестве актера, но и как поэт-песенник. В 1969 году по приглашению своего друга режиссера Виктора Турова он вместе с Мариной Влади побывал в Новогрудке во время съемок картины “Сыновья уходят в бой” и по местной легенде за одну ночь написал здесь четыре песни, три из которых были исполнены в фильме.

Накануне 80-летия со дня рождения Высоцкого корреспондент Sputnik побывала в Новогрудке и его окрестностях, где до сих пор местные жители вспоминают визит великого поэта и актера, рассказывают о нем своим детям и внукам и бережно хранят память об актере.

Медовый месяц в Литовке

Свою первую ночь во время визита в Новогрудок Высоцкий провел в местной гостинице с одноименным названием. В 2016 году номер, где останавливался поэт и актер, сделали мемориальной комнатой, в которой бережно хранятся вещи, связанные с ним. На создание экспозиции ушло около полутора лет, но она постоянно пополняется предметами, которые привозят с собой поклонники творчества Владимира Семеновича.

Комната Высоцкого в гостинице в Новогрудке
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Комната Высоцкого в гостинице в Новогрудке

 

“Комнату в гостинице, где Высоцкий останавливался в первую ночь, решили воссоздать, чтобы увековечить память, ведь он – кумир поколений людей. Некоторые вещи, связанные с ним, отдали в мемориальную комнату местные жители. Здесь есть отзывы о Высоцком от известной актрисы Людмилы Гурченко, которая сетовала, что очень мало была знакома с ним. Есть комплекты открыток с его основными киноролями. Мы собираем все публикации о Высоцком, и как только выходит что-то новое, наша коллекция пополняется”, – рассказала экскурсовод Инна Шевчук.

Интерьер номера, где останавливался Высоцкий
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Интерьер номера, где останавливался Высоцкий

 

По ее словам, целью воссоздания номера было желание рассказать о Владимире Высоцком, как о человеке, о поэте и об актере. “Высоцкий ворвался в жизнь Союза в 60-е годы, в то время, когда творили Бела Ахмадулина, Андрей Вознесенский, Роберт Рождественский и Евгений Евтушенко. У Высоцкого была своя особая интонация, особая пронзительная ироничность”, – поделилась экскурсовод.

В номере попытались максимально воссоздать интерьер того времени
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
В номере попытались максимально воссоздать интерьер того времени

 

Высоцкий был тесно связан с киностудией “Беларусьфильм”.

“Известно, что за все время им было написано 24 песни для этой киностудии. В одном из своих выступлений он говорил, что нигде так трепетно не относятся к песням, как здесь. Он познакомился с режиссером Виктором Туровым, еще когда снимался фильм “Я родом из детства”, и позже их деловое сотрудничество переросло в дружеские отношения. Он часто приезжал к нему в гости сюда, в Новогрудок”, – отметила Шевчук.

Высоцкий в картине Я родом из детства
© ФОТО: БЕЛАРУСЬФИЛЬМ
Высоцкий в картине “Я родом из детства”

 

Местные жители расценили приезд Высоцкого и Влади в Беларусь в 1969 году как их медовый месяц. “Они здесь были в Литовке, останавливались в этом номере. Хотя официально они поженились в январе 1970 года. Считается, что будучи в Новогрудке вместе с Мариной Влади он написал четыре песни: “Сыновья уходят в бой”, “Он не вернулся из боя”, “Песня о Земле” и “Здесь лапы у елей дрожат на весу…”. Она была его музой”, – заключила собеседница Sputnik.

Портрет Высоцкого и Влади в номере гостиницы
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Портрет Высоцкого и Влади в номере гостиницы

 

Мемориальная комната, и правда, повторяет стандартный интерьер советской гостиницы. Обои, мебель, экспонаты – такое ощущение, что каждая вещь в комнате хранит в себе дух Высоцкого. О том, что отдых в Новогрудке был медовым месяцем Высоцкого и Влади, нет никаких документальных свидетельств. Но если местным жителям нравится так думать, пускай они и дальше хранят эту историю.

К слову, номер не является комнатой-музеем, некоторые люди останавливаются здесь переночевать. По словам сотрудника гостиницы “Новогрудок” Натальи Новогран, после того, как его сделали мемориальной комнатой, стоимость номера не изменилась.

Сотрудник гостиницы Новогрудок Наталья Новогран
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Сотрудник гостиницы “Новогрудок” Наталья Новогран

 

“Чаще всего сюда приходят, как в музей, оставляют отзывы в альбоме. Люди переживают, делятся воспоминаниями о поэте. Любители творчества Высоцкого очень трогательно реагируют на то, что представлено. А есть люди, которые недовольны”, – рассказала она.

Мемориальную комнату Высоцкого посещают не только белорусы и россияне.

“Недавно приезжали граждане США, мы им показали комнату, рассказали о нем. Но больше восторгов номер вызывает у людей с постсоветского пространства. Есть даже постоянные посетители, которые каждый год приезжают сюда, чтобы отдать дань памяти этому великому человеку”, – рассказала Новогран.

“Высоцкого и Влади здесь чуть не побили”

Здесь же, в гостинице, мы встретили владельца домашнего музея Владимира Высоцкого в Минске Сергея Акулича. Он в очередной раз приехал в Новогрудок на вечер памяти своего кумира и привез с собой часть своей коллекции фотографий, которую собирает уже около десяти лет. Его супруга полностью поддерживает мужа увлечение и ездит вместе с ним на мероприятия, посвященные памяти артиста.

Владелец домашнего музея Владимира Высоцкого в Минске Сергей Акулич
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Владелец домашнего музея Владимира Высоцкого в Минске Сергей Акулич

 

Акулич увлекается творчеством Высоцкого уже более 30 лет. Все начиналось с песен автора, еще когда их записи было очень трудно достать. Позже он пришел к коллекционированию.

“Собирать материалы о нем начал около десяти лет назад, как раз к его 70-летию. С тех пор у меня началось серьезное оформление коллекции, хотя я не считаю, что это слово применимо к Владимиру Семеновичу. После этого прошло несколько выставок с собранными мной вещами”, — рассказал Акулич.

Владелец музея признался, что редких и ценных вещей, связанных с Высоцким, у него нет. “Но у меня, например, есть автограф Вадима Туманова — одного из ближайших друзей поэта. У меня порядка 7-8 тысяч фотографий Высоцкого, но все равно еще встречаются такие, которых я не видел”, — отметил он.

Альбом о Высоцком из коллекции Акулича
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Альбом о Высоцком из коллекции Акулича

 

Любимых произведений кумира у коллекционера нет, поскольку, по его мнению, в каждой строчке, написанной Высоцким, есть огромный смысл.

“И все-таки лучшими произведениями Владимира Высоцкого я считаю его песни из фильма “Баллада о доблестном рыцаре Айвенго”. Почти в любом его стихотворении и песне последнюю строчку читаешь — и волосы дыбом становятся, так выражено все”, — объяснил он.

Акулич признал, что не менее ценными, чем вещи, “экспонатами” являются воспоминания людей о Высоцком. Коллекционер слышал немало историй о любимом авторе и поделился одной из них.

Фото Высоцкого и Влади в альбоме
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Фото Высоцкого и Влади в альбоме

 

“Среди местных жителей ходит легенда о том, что Владимира Высоцкого и Марину Влади чуть не побили, потому что не поверили, что это они. Они приехали в деревню Литовку, где снимался фильм “Сыновья уходят в бой” после кинофестиваля, уставшие, в обычной одежде. Кроме того, многие почему-то думали, что Высоцкий очень высокий, хотя на самом деле это не так. Поэтому местные не признали в этих обычных людях звезд, объявили их самозванцами и хотели побить. И пока сотрудники съемочной группы не подтвердили, что это действительно Высоцкий и Влади, не поверили,” — рассказал он.

Указатель на въезде в деревню Литовка
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Указатель на въезде в деревню Литовка

 

Подобную историю припоминал и режиссер Туров, к которому Высоцкий приехал в гости в Новогрудок, поэтому можно считать, что это не очередная легенда, а немного преображенная временем правда.

Памятник легенде

В 2011-2012 году сотрудники Новогрудского райисполкома активно изучали историю города и искали что-то интересное, что сможет привлечь сюда людей. В процессе поисков была найдена информация об археологических раскопках Новогрудского замка, которые проходили здесь в 60-е годы. Как ни странно, именно благодаря этим данным впоследствии в городе появился памятник Высоцкому, хотя на первый взгляд трудно связать их между собой.

“Раскопки проводил известный исследователь Михаил Ткачев. Говорят, что время собирает нужных людей в нужном месте. И подтверждением этому может служить появление на раскопках Владимира Высоцкого. Он увидел, как это все происходит, фундаменты. Они с Ткачевым сошлись на этой теме. Это было тогда, когда Высоцкий приехал на съемки к Турову”, — рассказала заведующая сектором культуры Новогрудского райисполкома Наталья Жишко.

Заведующая сектором культуры Новогрудского райисполкома Наталья Жишко
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Заведующая сектором культуры Новогрудского райисполкома Наталья Жишко

 

По ее словам, эта информация побудила разузнать больше об этой встрече и о нахождении артиста в Новогрудке.

“Так появились люди, которые рассказали о концертах Высоцкого на Литовке для съемочной группы. Есть даже рассказы местных о том, как Высоцкий шел по скверу с гитарой и пел. Говорили, что шел какой-то маленький человек, достаточно невысокий, не верили, что это Владимир Высоцкий. А заиграл, запел — и поверили. Может быть, это местная легенда, но нам приятно думать, что так и было”, — поделилась очередным мифом о великом человеке заведующая сектором культуры.

Памятник Высоцкому в Новогрудке
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Памятник Высоцкому в Новогрудке

 

Поскольку Высоцкий пел в сквере далеко не в каждом городе, было решено установить в Новогрудке в память об этом бюст артиста.

“Интересно то, что он еще раньше был изготовлен, но не знали, где его установить. Вот так решили, что ему самое место у нас”, — пояснила Жишко.

После того как памятник поставили, некоторые новогрудчане звонили в райисполком и спрашивали, почему установлен памятник именно Высоцкому. В райисполкоме рассказывали, показывали фото и проводили “культурный ликбез”.

У установленного бюста находится информационная табличка, а дворники исправно чистят снег
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
У установленного бюста находится информационная табличка, а дворники исправно чистят снег

 

После власти города решили проводить июльский фестиваль бардовской песни на Литовке, где якобы играл концерты сам Высоцкий.

“Есть в жизни что-то такое, что объединяет людей через время. В нашем случае это Высоцкий”, — заключила Жишко.

Высоцкий спал на сеновале и ел яичницу, приготовленную Влади

После рассказа о деревне Литовке, корреспондент Sputnik направился туда, чтобы увидеть места, где отдыхали Высоцкий и Влади. В деревне встретил Сергея Коваля — человека, выкупившего дом, где бывала эта пара. Он рассказал о том, что слышал от предыдущего владельца, который был непосредственным свидетелем событий полувековой давности.

Сергей Коваль, который выкупил дом, где бывали Высоцкий и Влади
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Сергей Коваль, который выкупил дом, где бывали Высоцкий и Влади

 

Дом, к сожалению, не сохранился в первозданном виде, но тем не менее представляет интерес. Комната, где некогда отдыхали Высоцкий и Влади, теперь является своеобразным мемориалом.

Коваль признался, что не является поклонником Высоцкого, но сохранить память о нем решил во что бы то не стало.

Отремонтированный дом, где бывали Высоцкий и Влади
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Отремонтированный дом, где бывали Высоцкий и Влади

 

“По словам бывшего владельца дома, в 1969 году в дверь вошел Владимир Семенович Высоцкий и у хозяйки дома спросил, берет ли она постояльцев. Она не знала, кто такой Высоцкий, и выпроводила его. Тогда он перешел через дорогу и попросил остановиться там. До сих пор стоит тот дом и сарай, где на сеновале поселился артист. Сюда же приехала Марина Влади”, — рассказал Коваль.

Звезды переночевали в сарае, а на утро Влади пришла в тот же дом, откуда выгнали Высоцкого, поскольку там была единственная газовая плита в деревне, а актриса хотела приготовить завтрак.

Сарай, в котором на сеновале ночевал Высоцкий
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Сарай, в котором на сеновале ночевал Высоцкий

 

“Влади хорошо знала русский язык, пришла к хозяйке дома, где мы сейчас находимся, и спросила, может ли она своему мужику сделать поесть. Хозяйка дома тогда уже узнала о визите звезд и разрешила ей воспользоваться кухней. Влади приготовила яичницу”, — поделился чужими воспоминаниями нынешний хозяин дома.

Тут же в доме Высоцкий вместе с будущей супругой отдыхали. Сейчас в этой комнате — портрет поэта, воссозданный прямо на стене.

Стена Высоцкого в доме Сергея Коваля
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Стена Высоцкого в доме Сергея Коваля

 

“Здесь после обеда они отдыхали. На территории было еще гумно, где они иногда спали, но оно не сохранилось”, — отметил Коваль.

Кот в доме Сергея Коваля - серьезный, как хозяин
© SPUTNIK / ВИКТОР ТОЛОЧКО
Кот в доме Сергея Коваля – серьезный, как хозяин

 

К сожалению, пообщаться с владельцем того самого дома и сарая, где жила звездная пара, не удалось. Но даже без его рассказа чувствуется, что само место как будто пропитано энергетикой великих людей, побывавших здесь, а рядом стоят те самые ели, лапы которых дрожат на весу. Неудивительно, что именно здесь родились такие красивые легенды о великом поэте и актере Владимире Высоцком.

Оригинал

***

Сегодня день рождения Высоцкого. Народ его любил.

Он выражал нас.

И умер рано, как простые люди, и пил много, как все тогда.

И актриса у него была французская, как полагалось.

Безупречный был человек.

(Эдуард Лимонов, Россия)

* * *

Владимиру Семеновичу Высоцкому сегодня исполнилось бы 80 лет.

Наверное, сложно найти человека на постсоветском пространстве, который бы не знал этого. Но что дальше?

В Минске по поводу юбилея висят две февральские афиши и (кажется) висела одна декабрьская.

зборнікі вершаў Высоцкага ў перакладах на беларускую (1999, 2015). Перакладчык – Міхась Булавацкі з Магілёва

Поскольку сам Владимир Семеныч, мягко говоря, не сильно интересовался и не афишировал факт, что он — потомок выходцев из Синеокой (в отличие, например, от недавно умершего Евтушенко), то когдатошние попытки “Зубра” использовать его фотографию ни к чему не привели (и вообще, кто-нибудь помнит, что это за “Зубр” такой?!).

Ул. Высоцкі ў папулярным ізраільскім падручніку іўрыта для пачаткоўцаў

Попытка Бартосика исполнить несколько песен Высоцкого в переводе на белорусский, кажется, тоже прошла мимо массового сознания: ничего похожего не только на “Народный альбом” (Анемподистов, R.I.P. и ты!), но и на “Песнярок” не наблюдалось и (похоже) наблюдаться не будет: интерес к Владимир Семенычу в Синеокой не выйдет на КСПшные пределы, и даже там, похоже, он будет в тени ставшего куда более “нашим” Арика Круппа.

Из-за отцовского инсульта я вынужден смотреть российское телевидение и наблюдать ситуацию, скажем так, несколько отличную от белорусской. И дело даже не только в самом Владимире Семеныче (или в допускаемом репертуаре: премия “Своя колея”, “Вести недели” вспомнили даже “Охоту на волков” и т. д.): в последнее время регулярно перепевают и Цоя, и даже Бутусова (а то и он сам вспоминает своих “Скованных одной цепью” и другие вещи того же периода). И не боятся параллелей и ассоциаций!..

(Петр Резванов, Беларусь)

Ранее опубликованные материалы:

Еврейские корни Владимира Высоцкого

К 77-летию Владимира Высоцкого

Опубликовано 25.01.2018  21:24  Обновлено 25 янв. в 22:07

Лекция В. Рубинчика об Изи Харике

Далее – вариант на русском языке (кое-что сокращено, кое-что дополнено)

Напомню: первая моя лекция в рамках проекта «(Не)расстрелянная поэзия» была посвящена Моисею Кульбаку. Они с Изи Хариком были ровесниками, писали на одном языке, ходили по одним улицам Минска и оба погибли 80 лет назад, однако это были во многом разные люди, и каждый из них интересен по-своему.

В 1990-х годах педагог, литератор Гирш Релес в очерке «Судьба когорты» (в частности, в книге «В краю светлых берёз», Минск, 1997) писал, что первым среди еврейских поэтов БССР межвоенного периода по величине и таланту следует считать Изи Харика, Моисея Кульбака – вторым, Зелика Аксельрода – третьим. Разумеется, каждый выстраивает собственную «литературную иерархию». В наше время Харик, похоже, не столь популярен, как Кульбак. Даже если сравнить число подписчиков на их страницы в фейсбуке: на Харика – 113, на Кульбака – 264 (на день лекции, 28.09.2017).

Снова уточню: Харика, как и Кульбака, и иных жертв НКВД БССР осенью 1937 г. арестовывал не печально известный Лаврентий Цанава, он в то время еще не служил в Беларуси. Ордер на арест Харика подписал нарком внутренних дел БССР Борис Берман, непосредственно исполнял приказ младший лейтенант Шейнкман, показания выбивали тот же Шейнкман и сержант Иван Кунцевич. Заказ на смертную казнь исходил из Москвы, от наркома Ежова и его начальников в Политбюро: Сталина, Молотова и прочих. Судила Харика военная коллегия Верховного суда СССР: Матулевич, Миляновский, Зарянов, Кудрявцев (а не внесудебный орган, как иногда писали). Заседание длилось 15 минут. Итак, как ни странно, известны фамилии почти всех тех, кто приложил руку к смерти поэта. Известно и то, что в тюрьме Харик после пыток утратил чувство реальности, бился головой о двери и кричал «Far vos?» – «За что?» Это слышал поэт Станислав Петрович Шушкевич, сидевший в соседней камере.

Сейчас, полагаю, в Беларуси живёт лишь один человек, видевший Изи Харика и способный поделиться впечатлениями от встреч с ним: сын Змитрока Бядули Ефим Плавник. А в 1990-е годы в Минске еще многие помнили живого Изи Харика. Имею в виду прежде всего его вдову Дину Звуловну Харик, заведующую библиотекой Минского объединения еврейской культуры имени Изи Харика, и вышеупомянутого Гирша (Григория) Релеса. Они нередко рассказывали о поэте – и устно, и в печати. Впрочем, Дина Звуловна, как правило, держалась в рамках своих воспоминаний («Его светлый образ»), записанных в 1980-х с помощью Релеса. Воспоминания не раз публиковались – например, в журналах «Неман» (Минск, № 3, 1988) и «Мишпоха» (Витебск, № 7, 2000).

Мне посчастливилось также беседовать с филологом Шпринцей (Софьей) Рохкинд, которая училась с Хариком в Москве 1920-х гг., пару лет сидела с ним на одной студенческой скамье, была даже старостой в его группе.

После реабилитации в июне 1956 года имя и творчество Харика довольно скоро вернулись в культурное пространство БССР (и СССР). Уже в 1958 г. в Минске вышла книжечка его стихов в переводах на белорусский язык, а в 1969-м – вторая, под редакцией Рыгора Бородулина.

После 1956 г. выходили книги Харика на языке оригинала и в переводах на русский язык также в Москве (во многом благодаря Арону Вергелису).

   

Интерес к судьбе и творчеству Харика вырос в «перестроечном» СССР (вторая половина 1980-х). О поэте немало говорили и в Беларуси; в 1988-м, 1993-м и 1998-м годах довольно широко отмечались его юбилеи. К предполагаемому его столетию государство выпустило почтовый конверт.

В начале 1998 г. правительство также помогло издать сборник стихов и поэм в переводах на русский язык (эта книга по содержанию практически дублировала московскую 1958 г.; в свободную продажу не поступала). В 2008 году уже без помощи государства мы, независимое издательское товарищество «Шах-плюс», выпустили двухязычный сборник Харика на идише и белорусском языке: «In benkshaft nokh a mentshn» (84 стр., 120 экз.; см. изображение здесь).

В прошлом веке Изи Харика переводили на белорусский язык многие известные люди (перечислю только народных поэтов Беларуси: Рыгор Бородулин, Петрусь Бровка, Петрусь Глебка, Аркадий Кулешов, Максим Танк), а в 2010-х годах – Анна Янкута.

Имя Изи – уменьшительная форма от Ицхак. В официальных документах Харик звался Исаак Давидович. Фамилия «Харик» – либо от имени Харитон, что вряд ли, потому что евреев так почти не называли, либо сокращение от «Хатан рабби Иосиф-Калман», т. е. «зять раввина Иосифа-Калмана». Хариков было немало на Борисовщине, в частности, в Зембине, родном местечке поэта. В августе 1941 года многие его родственники (отец и мать умерли до войны) погибли от рук нацистов и их местных приспешников.

Во многих советских и постсоветских источниках указано, что Харик родился в 1898 году, и сам он называл эту дату, например, в 1936 году, когда заполнял профсоюзный билет.

Но материалы НКВД говорят о другом: Харик родился на два года ранее, в 1896-м. Сам я эти материалы не видел, но краевед-юрист Александр Розенблюм, человек очень дотошный, работал с ними в архиве КГБ Беларуси в начале 1990-х… Не вижу оснований не доверять ему в этом вопросе. Расхождение может объясняться тем, что Изи Харик в начале 1930-х гг. женился на Дине Матлиной, которая была моложе его более чем на 10 лет, и сам хотел «подмолодиться». Это лишь версия, но она имеет право на существование, хотя бы потому, что в своих воспоминаниях «Его светлый образ» вдова поэта рассказала о том, как сразу после их знакомства Харика смущала разница в возрасте, заметная прохожим («Для отца я, пожалуй, молод, а для мужа как будто стар»).

Изи Харик происходил из бедной рабочей семьи, отец его зарабатывал себе на жизнь, работая сапожником, а позже, возможно, столяром. О последнем написал Харик в анкете 1923 года, когда учился в Москве.

Не так уж много известно о занятиях Харика до революции. В справочниках говорится: «учился в хедере, затем в народной русской школе Зембина. Был рабочим на фабриках и заводах Минска, Борисова, Гомеля». Известно, что Харик пёк хлеб. Некоторое время, как свидетельствует Александр Розенблюм со слов своей матери, Харик был аптекарем или даже заведующим аптекой в Борисове.

Cто лет назад Харик перебрался в Минск и сразу включился в общественную жизнь. Был профсоюзным активистом, библиотекарем, учителем, на какое-то время примкнул к сионистам. Но в 1919 г. он добровольно записался в Красную армию, где три месяца служил санитаром во время польской кампании. С того времени он – лояльный советский человек. И в 1920 г. первые его стихи печатаются в московском журнале с характерным названием «Комунистише велт» («Коммунистический мир»). Это риторические, идеологически выдержанные упражнения на тему «Мы и они». Один куплет:

Flam un rojkh, rojkh un flam,

Gantse jamen flamen.

Huk un hak! Nokh a klap!

Shmid zikh, lebn najer.

Т. е. «Огонь и дым, дым и огонь, целые моря огня. Бух и бах, ещё удар – куйся, новая жизнь». Наверное, Эдуарду Лимонову такие стихи понравились бы…

На фото: И. Харик в 1920 году

На творчество поэту было отпущено 17 лет. Много или мало? Как посмотреть. В ту эпоху всё менялось быстро, и люди иной раз за год-два успевали больше, чем сейчас за пять.

Годы творчества Изи Харика условно разделю на три периода:

1) Подготовка к подъёму (1920-1924)

2) Подъём (1924-1930)

3) Стагнация (1930-1937)

  1. Первый период – наименее изученный… Правда, критики всегда упоминают первую книжку Харика «Tsyter», что в переводе с идиша значит «Трепет». Но мало кто её видел, и содержание её серьёзно не анализировали. Сам автор стихи из неё не переиздавал. Иногда приходится читать, что Харик подписал свой первый сборник псевдонимом «И. Зембин», но на самом деле в 1922 году (в отличие от 1920-го) Харик уже не стеснялся своего творчества, на обложке стоит его настоящая фамилия.

В книжечке, которая вышла в Минске под эгидой «Культур-лиги», было всего 32 страницы, 19 произведений. Рыгор Берёзкин называл помещённые в ней стихи то эстетско-безыдейными, то безжизненно подражательными… Лично мне просматривать эти стихи было интересно. Может, они и наивные, но искренние, в них нет навязчивой риторики. Один из них лет 10 назад я попробовал перевести (оригинал и перевод можно найти здесь).

Обложки первой и второй книг И. Харика

В том же 1922 году в Минске вышла первая книжечка Зелика Аксельрода. Они настолько дружили с Хариком, что и название было похожее: «Tsapl» (тоже «Дрожь», «Трепет»). Харик одно стихотворение посвятил Аксельроду, а Аксельрод – Харику, такое у них было «перекрёстное опыление». Оба они в то время были учениками Эли Савиковского, белорусского еврейского поэта. Он менее известен; заявил о себе ещё до революции, но активизировался на рубеже 1910-20-х гг.

Э. Савиковский (2-й справа) в компании молодых литераторов. Второй слева – И. Харик

Савиковский работал в минской газете на идише «Der Veker», что значит «Будильник», и будил молодёжь, чтобы она продолжала учиться. Возможно, с его лёгкой руки Харик и Аксельрод поехали в Москву, в Высший литературно-художественный институт. Но сначала Изи Харик учился в Белгосуниверситете, на медицинском факультете. В 1921 г. поступил, в 1922 г. оставил… Видимо, почувствовал, что медицина – это не его стезя.

Харика делегировал в Москву народный комиссариат просвещения ССРБ, где в то время работал молодой поэт. Но удивительно, что стипендии студент из Беларуси не имел, а лишь 31 рубль в месяц за работу в Еврейской центральной библиотеке. Может быть, поэтому нет стихов за 1923 г., во всяком случае, я не видел. Зато с 1924 г. начинается быстрый подъём литератора…

  1. Небольшое отступление. В первые годы советской власти освободилось множество должностей, появились новые. После гражданской войны молодёжь массово бросилась учиться и самореализовываться. Должности бригадиров, начальников производства, директоров школ, редакторов газет и журналов, даже секретарей райкомов – всё это было доступно для тех, кто происходил из рабочих, во всяком случае, «небуржуазных» семей. Голосом той еврейской молодёжи, которая совершила рывок по социальной лестнице, и стал Изи Харик. Немногих в то время волновали беззакония новой власти и то, что уже действовали концлагеря (те же Соловки – с 1923 г.). Как тогда считалось – это же временно, для «закоренелых врагов»!

В 1930-х годах «новая элита», выдвиженцы 1920-х (независимо от происхождения – евреи, белорусы, русские…), сама в значительной части попадёт под репрессии, но в середине 1920-х гг. о «чёрном» будущем не задумывались. Харик тоже не мог о нём знать, но он словно бы чувствовал, что его поколение – под угрозой, что оно, словно тот мавр, сделает своё дело и уйдёт. В его стихотворении 1925 г. есть такие слова:

«Мы год от года клали кирпичи, Самих себя мы клали кирпичами…» (перевод Давида Бродского). И призыв к потомкам: «Крылатые! Не коронуйте нас!» Или в другом стихотворении того же года: «Шагаем, бровей не хмуря. Мы любим крушить врагов. Как улицам гул шагов, Мила сердцам нашим буря» (перевод Павла Железнова).

Да, в мотивах классовой борьбы у Харика, даже в «звёздный час» его творчества, нет недостатка. Они доминируют, например, в первой его поэме «Minsker blotes» («Минские болота», 1924), где Пиня-кровельщик, который вырос в нищете на окраине Минска, ненавидит «буржуев» из центра города. Противоставление «мы» и «они» проводится и в поэме «Katerinke» («Шарманка», 1925). Там рабочий парень обращается к «омещанившейся» девушке, упоминая, что та брезгует «нашим» языком (идишем), остыла к горячим песням улицы, вместо условной «шарманки» играет на рояле и тянется к стихам Ахматовой вроде «Я на правую руку надела / Перчатку с левой руки». Герой даёт понять, что любви с такой девушкой у него не выйдет. Любопытно, что после реабилитации Харика как раз Анна Ахматова, среди прочих, переводила его на русский язык…

Молодые писатели встречают американского гостя – писателя Г. Лейвика, выходца из Беларуси. Он сидит посередине. Харик стоит крайний слева, а 3-й слева стоит Зелик Аксельрод. Москва, 1925 г. Фото отсюда.

В иных произведениях середины 1920-х годов Харик желает исчезнуть старому местечку. Он искренне верит, что настоящая жизнь – в колхозах или в крупных городах, воспевает «новые» блага цивилизации (трамвай, кино…), благословляет время, когда впервые столкнулся с городом… Стихи эти очень оптимистичны; сплошь и рядом чувствуется, что автору хочется жить «на полную катушку». В 1926 г. Харик писал: «Я город чувствую до крови и до слёз, До трепетного чувствую дыханья» (перевод Г. Абрамова).

В одной из лучших поэм Харика «Преданность» (1927 г.; в оригинале «Mit lajb un lebn», «Душой и телом») молодая учительница из большого города сражается с косностью местечка и в конце концов умирает от болезни, но её труд не напрасен, подчёркивается, что её преемнице будет уже легче… (своего рода «оптимистическая трагедия»). Отрывки из этой поэмы перевёл на белорусский язык Рыгор Бородулин, включил их в свою книгу «Толькі б яўрэі былі!..» (Минск, 2011).

В 1920-е годы Харик написал немало и «неполитических» произведений. Некоторые связаны с библейской традицией; возможно, даже больше, чем он желал и осознавал. Ряд примеров привёл Леонид Кацис, а я сошлюсь на стихотворение о саде… Один из любимых образов еврейских поэтов; стихи, посвящённые саду, пишутся, во всяком случае, со времён средневековья. Такие произведения есть у Хаима Нахмана Бялика, того же Моисея Кульбака. Ну, а Харик в феврале 1926 г. создал собственную утопию… (перевод на русский язык Давида Бродского)

* * *

В наш светлый сад навек заказан вход

Тому, кто жаждет неги и покоя,

Кто хочет вырастить молчание глухое…

Шумят деревья, и тяжёлый плод

С ветвей свисает, гнущихся дугою.

Здесь гул ветров торжественно широк,

В стволах бежит густой горячий сок,

Гудят широколиственные крыши, –

Ты должен голову закидывать повыше,

В наш сад переступающий порог.

Деревья буйным ростом здесь горды,

Здесь запах смол и дождевой воды,

Растрескивается кора сырая,

И, гроздями с ветвей развесистых свисая,

Колышутся тяжёлые плоды.

Белорусский коллега Харика Юрка Гаврук справедливо замечал, что Изи Харик отлично чувствовал стихотворную форму. Несмотря на пафос, иной раз избыточный, стихи и поэмы Харика почти всегда музыкальны, что выделяло его из массы стихотворцев 1920-30-х гг. Вообще говоря, если Моисей Кульбак имел склонность к театру, то Изи Харик – к музыке. Возможно, эта склонность имела истоки в детстве – так или иначе, целые стихи и отрывки из поэм Харика легко превращались в песни. Примером могут служить «Песня поселян» и «Колыбельная» из поэмы «Хлеб» 1925 г., положенные на музыку Самуилом Полонским, – они исполнялись по всему Советскому Союзу, да и за его пределами.

В наши дни песни на стихи Изи Харика исполняют такие разные люди, как участники проекта «Самбатион» (см. любительскую запись здесь), народная артистка России и Грузии Тамара Гвердцители с Московской мужской еврейской капеллой («Биробиджанский фрейлехс» на музыку Мотла Полянского)… В 2017 г. композицию из двух стихотворений 1920-х годов («У шэрым змроку», перевод Анны Янкуты; «Век настане такі…», перевод Рыгора Берёзкина) прекрасно исполнили белорусские музыканты Светлана Бень и Артём Залесский.

* * *

Упомянутая поэма «Хлеб» написана на белорусском материале. Приехав на родину в каникулы 1925 года, Харик посетил еврейскую сельхозартель в Скуплино под Зембином. Позже о созданном там колхозе напишет и Янка Купала… В 1920-х и начале 1930-х тема переселения евреев из местечек в сельскую местность была очень актуальной, и Харик живо, реалистично раскрыл её. Вот мать баюкает сына: «В доме нет ни крошки хлеба. / Спи, усни, родной. / Не созрел в широком поле / Колос золотой» (перевод Александра Ревича). Эту колыбельную очень любила Дина Харик, довольно часто наигрывала её и пела на публике в 1990-е годы (разумеется, в оригинале: «S’iz kejn brojt in shtub nito nokh, / Shlof, majn kind, majn shtajfs…»)

Однокурсница Харика по московскому литинституту Софья Рохкинд в конце 1990-х говорила мне, что Харик (и Аксельрод) смотрели на институт, как на «проходной двор», учились кое-как. Полагаю, дело не в лени, а в том, что Харик был уже полностью захвачен поэзией. В 1926 году вышла его вторая книга «Af der erd» («На (этой) земле»). После чего он стал часто издаваться, чуть ли не каждый год по книге. Его произведения печатали в хрестоматиях, включали в учебники для советских еврейских школ. Современники свидетельствуют, что школьники охотно учили отрывки на память.

В те же годы Харик начал переводить с белорусского языка на идиш. Первым крупным произведением стала поэма идейно близкого ему поэта Михася Чарота «Корчма» (перевод появился в минском журнале «Штерн» в 1926 г.).

В 1928 году Харик вернулся в Минск, начал работать в редакции журнала «Штерн» секретарём – и столкнулся с жилищной проблемой, возможно, ещё более острой, чем в Москве. Харик получил квартиру, но затем, когда поехал в творческую командировку в Бобруйск, из-за некоего судьи Ривкина оказался чуть ли не на улице… В январе 1929 г. ответственный секретарь Белорусской ассоциации пролетарских писателей Янка Лимановский заступился за своего коллегу. Он подчёркивал неопытность Изи Харика в житейских делах и жаловался через газету «Зьвязда»: «Ривкин взорвал двери квартиры Харика и забрался туда».

Как можно видеть, было даже две публикации, вторая – «Ещё об издевательствах над тов. Хариком». Прокуратура сначала посчитала, что формально судья был прав… Но в конце концов всё утряслось, Харик получил жильё в центре, где-то возле Немиги, а в середине 1930-х гг. вселился с женой и сыном в новый элитный Дом специалистов (ул. Советская, 148, кв. 52 – сейчас на этом месте здание, где помещается редакция газеты «Вечерний Минск»). Правда, прожили они там недолго…

Минский период в жизни Харика был плодотворным в том смысле, что он создал семью. В 1931 г. поэт познакомился на улице (около своего дома) с юной воспитательницей еврейского детского сада Диной Матлиной, через год они поженились. В 1934 г. родился первый сын Юлик, в 1936-м – Давид, названный в честь умершего к тому времени отца поэта. Судя по воспоминаниям Дины Матлиной-Харик, её муж очень любил своих детей и гордился ими. Никто ещё не знал, что родителей одного за другим арестуют осенью 1937 г., а сыновья попадут в детский дом НКВД и исчезнут бесследно. Скорее всего они погибли во время гитлеровской оккупации. После возвращения в Минск из ссылки и реабилитации (1956 г.) Дина Харик так их и не нашла… Мне кажется, она ждала их до самой смерти в 2003 г.

В творческом же плане наиболее плодотворным оказался именно московский период – и, пожалуй, первые год-два минского. Тогда, в 1928-29 гг., Харика тепло приветствовали во всех местечках, куда он приезжал с чтением стихов… Он был популярен в Беларуси примерно как Евгений Евтушенко в СССР 1960-х. С другой стороны, Харик ещё не был обременён ответственными должностями, более-менее свободен в выборе тем.

  1. О периоде стагнации, начавшемся в 1930 г. Да, в 1930-е годы Харик создал одну отличную поэму и несколько хороших стихотворений, но в целом имело место топтание на месте и слишком уж рьяное выполнение «общественного заказа». Увы, по воспоминаниям Дины Харик, её муж редко говорил «нет»: «Харик гордился, когда ему доверяли общественные поручения. Это его радовало не меньше, чем успехи в творчестве».

Чем характерен 1930-й год? Он выглядит как первый год «махрового» тоталитаризма. В конце 1920-х Сталин «дожал» оппозицию в Политбюро, свернул НЭП и начал массовую коллективизацию, т. е. были уничтожены даже слабые ростки общественной автономии. В 1930 г. в Беларуси НКВД раскрутил дело «Союза освобождения Беларуси», по которому арестовали свыше 100 человек, в том числе многих белорусских литераторов.

Для Харика же этот год начался со статьи под названием: «Неделя Советской Белоруссии наносит сокрушительный удар великодержавным шовинистам и контрреволюционным нацдемам» (газета «Рабочий», 7 января). В последующие годы он напишет – или подпишет – ещё не один подобный материал.

В 1930 г. Харик, «прикреплённый» к строительству «Осинторфа», начинает поэму «Кайлехдыке вохн», известную как «Круглые недели» (перевод А. Клёнова; варианты названия – «В конвеере дней», «Непрерывка»). Это гимн социалистическому преобразованию природы, коммунистам и, отчасти, ГПУ. Фигурируют в поэме, полной лозунгов, и вредители. Янка Купала в конце 1930 г. выступил с покаянием за прежние «грехи», но аналогичную по содержанию агитпоэму («Над ракой Арэсай») напишет только в 1933-м. Возможно, дело в том, что именно в 1930-м Харик становится членом большевистской партии, ответственным редактором журнала «Штерн», и считает себя обязанным идти в ногу со временем, а то и «бежать впереди паровоза».

В 1933-34 годах пишется новая поэма Изи Харика – детская, «От полюса к полюсу». В ней пионерам доверительным тоном рассказывается о строительстве Беломорканала, роли товарища Сталина и тов. Фирина (одного из начальников канала). Опять же, автор поёт дифирамбы карательным органам, которые якобы «перековывают» бывших воров. Поэма выходит отдельной книжкой с иллюстрациями Марка Житницкого и получает премию на всебелорусском конкурсе детской книги…

В 1931 г. Изи Харика назначают членом квазипарламента – Центрального исполнительного комитета БССР. В 1934-м он возглавляет еврейскую секцию новосозданного Союза писателей БССР (секция была довольно солидной, в неё входило более 30 литераторов). Казалось бы, успешная карьера – но воспетые им органы не дремлют. Перед съездом Всесоюзного союза писателей (где Харика выбрали в президиум) ГУГБ НКВД составляет справку о Харике: «В узком кругу высказывает недовольство партией».

В середине 1930-х Харик отзывается на всё, что партия считает важным. Создаётся еврейская автономия в Биробиджане – он едет туда и пишет цикл стихов (среди которых есть и неплохие), спаслись полярники-челюскинцы – приветствует полярников, началась война в Испании – у него готово стихотворение и на эту тему, с упоминанием Ларго Кабальеро…

В 1935-м пышно празднуется 15-летний юбилей творческой деятельности Харика, в 1936-м он становится членом-корреспондентом Академии наук БССР. Но к тому времени уже явно ощущается надлом в его поведении. Харик отрекается от своих товарищей по еврейской секции, которых репрессировали раньше его (в начале 1935 г. Хацкеля Дунца сняли с работы как троцкиста, в том же году исключили из Союза писателей, летом 1936 г. арестовали; расстреляли одновременно с Хариком). Журнал «Штерн» «пинает» арестованных и призывает усилить бдительность.

Между тем Харик, по воспоминаниям Евгения Ганкина и Гирша Релеса, очень заботился о молодых литераторах, помогал им, как мог, иногда и материально. Релесу, например, помог удержаться в пединституте, когда в середине 1930-х гг. на студента из Чашников был написан донос о том, что его отец – бывший меламед, «лишенец».

«Лебединой песней» Харика стала большая поэма 1935 г. «Af a fremder khasene» («На чужом пиру» или «На чужой свадьбе») – о трагической судьбе бадхена, свадебного скомороха. Из-за своего вольнодумства он не уживается с раввином и его помощниками, а также с богатеями местечка, уходит блуждать с шарманкой по окрестностям и гибнет, занесенный снегом. Время действия – середина ХІХ столетия, когда ещё жив был известный в Минской губернии разбойник Бойтре, которому бадхен со своими музыкантами явно симпатизируют. Главного героя зовут Лейзер, и автор прямо говорит, что рассказывает про своего деда. Как следует из эссе Изи Харика 1926 г., «Лейзер Шейнман – бадхен из Зембина», судьба деда была не столь трагичной, он благополучно дожил до 1903 г., но некоторые черты сходства (склонность к спиртному, любовь к детям) у прототипа с героем есть.

Некоторые наши современники увидели в поэме эзопов язык: Харик-де попытался показать в образе бадхена себя, своё подневольное положение в середине 1930-х гг. Но можно трактовать произведение и так, что автор просто описывал трудную судьбу творческой личности до революции, следом, например, за Змитроком Бядулей с его повестью «Соловей» (1927). Если в этих произведениях и есть «фига в кармане», то она очень глубоко спрятана.

Независимо от наличия «фиги», поэма «На чужом пиру» – ценное произведение. Оно полифонично, прекрасно описываются пейзажи, местечковые характеры… Немало в нём и юмора – чего стоят диалоги бадхена с женой Ципой. Текст прекрасно дополняли «минималистические» рисунки Цфании Кипниса. Увы, поэма не переведена целиком на белорусский язык (похоже, и на русский тоже). Приведу несколько начальных строк в переводе Давида Бродского:

Я знаю тебя, Беларусь, как пять своих пальцев!

Любую

И ночью тропинку найду! Дороги, и реки живые,

И мягкость твоих вечеров, и чащи поющие чую,

Мне милы березы в снегу и сосен стволы огневые.

Немало в поэме белорусизмов: «asilek», «ranitse», «vаlаtsuhe», «huliake»… Эти слова для нормативного идиша в общем-то не характерны, но Харик смело вводил их в лексикон.

Рыгор Бородулин говорил на вечере 1993 г. (затем его выступление вошло в вышеупомянутую книгу 2011 г.): «Поэт Изи Харик близок и своему еврейскому читателю, которого он завораживает неповторимым звучанием идиша, и белорусскому, который видит свою Беларусь глазами еврейского поэта», имея в виду прежде всего эту поэму.

В предпоследний год жизни Харик приложил руку к печально известному стихотворному письму «Великому Сталину от белорусского народа» (лето 1936 г.). Он был одним из шести авторов – наряду с Андреем Александровичем, Петрусём Бровкой, Петрусём Глебкой, Якубом Коласом, Янкой Купалой. Но и это сервильное произведение не спасло Харика, как и дружба с Купалой, и многое другое.

* * *

Такой непростой был поэт и человек, долго питавшийся иллюзиями. Всё же многие его произведения интересны до сегодняшнего дня. Конечно, он заслуживает нашей памяти, и не только ввиду своей безвременной страшной смерти. Хорошо, что в Зембине одна из улиц в 1998 г. была названа его именем…

Увы, дома в центре местечка, где родился поэт, уже нет; в сентябре 2001 г. дом был признан ветхим и снесён. Перед сносом было несколько обращений к еврейским и нееврейским деятелям с целью добиться внесения в охранный список и ремонта – они не возымели эффекта.

Фрагмент публикации А. Розенблюма в израильской газете, декабрь 1997 г. Автор как в воду смотрел…

А выглядел родной дом Изи Харика 50 и 20 лет назад так:

Между прочим, Харик неожиданно «всплыл» в художественном произведении 2005 г. «Янки, или Последний наезд на Литве» (Владислав Ахроменко, Максим Климкович). Там один персонаж говорит: «Что-то ты сегодня чересчур пафосный!» Другой поддакивает: «Как молодой Изя Харик на вечере собственной поэзии!» Забавное, даже экзотичное сравнение, однако оно лишний раз доказывает, что поэт не забыт.

Думаю, следовало было бы Национальной Академии навук РБ к 125-летию Моисея Кульбака и Изи Харика провести конференцию, посвящённую этим поэтам и их окружению. И ещё: если уж не получается увековечить в Минске каждого по отдельности, то на ул. Революционной, 2, где с 1930 года находилась редакция журнала «Штерн», неплохо было бы повесить общую памятную доску, чтобы там были указаны и Кульбак, и Харик, и Зелик Аксельрод, расстрелянный в 1941-м. Все они имели непосредственное отношение к журналу «Штерн».

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 03.10.2017  20:54

 

Водгук ад згаданага ў тэксце Аляксандра Розенблюма (г. Арыэль, Ізраіль)

Дзякую за лекцыю. Хачу тое-сёе дадаць.

Маці (Соф’я Чэрніна, 1902–1987) казала мне, што прафесію фармацэўта Харык набыў пасля навучання ў Харкаве. Працаваў у барысаўскай аптэцы кароткі час, на пачатку 1920-х гадоў.

Дзесьці ў 3-м ці 4-м класе (прыблізна ў 1936 г.) беларускай школы па падручніку на беларускай мове мы, згодна з праграмай, вывучалі Харыка, Шолам-Алейхема («Хлопчык Мотл»), Бруна Ясенскага…

Хата Харыка, наколькі мне вядома, выкарыстана не на дровы, а на будаўніцтва нейкай царквы ў межах Барысава.

Пишет Александр Розенблюм из израильского Ариэля (перевод с белорусского):

Благодарю за лекцию. Хочу кое-что добавить.

Мать (Софья Чернина, 19021987) говорила мне, что профессию фармацевта Харик приобрёл после учёбы в Харькове. Работал в борисовской аптеке короткое время, в начале 1920-х годов.

Где-то в 3-м или 4-м классе (примерно 1936 г.) белорусской школы по учебнику на белорусском языке мы, согласно программе, изучали Харика, Шолом-Алейхема («Мальчик Мотл»), Бруно Ясенского…

Дом Харика, насколько мне известно, пошёл не на дрова, а на строительство какой-то церкви в границах Борисова.

05.10.2017  13:53

Піша д-р Юрась Гарбінскі: “Вельмі рады і ўдзячны за лекцыю пра Ізі Харыка. Як заўсёды глыбока і цікава“. 11.10.2017 21:31

Пётр Рэзванаў: “Няблага атрымалася!” (12.10.2017).

==============================================================================

Уточнение 2020 года

Увы, три года назад я слишком доверился преподавателю идиша Ю. Веденяпину. В его статье 2015 г. утверждалось, что «Биробиджанский фрейлехс» был написан на стихи Изи Харика, положенные на музыку Мотла Полянского (с. 15-16). На самом-то деле слова песни, в наше время исполняемой на идише Тамарой Гвердцители, принадлежат Ицику Феферу, а музыка – Самуилу Полонскому. Доказательство можно обнаружить здесь – см. ссылку на Зиновия Шульмана (1960). Пластинка с записью этой песни выпускалась и в 1937 г., тогда «Биробиджанский фрейлехс» исполнял Государственный хор БССР под управлением Исидора Бари.

Добавлю: в 1990-е годы песню любила напевать вдова Изи Харика Дина, что также сбило меня с толку при подготовке лекции 2017 г. Вообще говоря, Дина Звуловна ценила творчество Фефера, который в 1930-х пытался за ней ухаживать.

Приношу извинения всем, кого невольно запутал. На слова Харика есть другой «Фрейлехс», записанный Зислом Слеповичем в рамках проекта «SYLL-ABLE» в 2018 г. Приглашаю послушать.

В. Рубинчик, г. Минск

Добавлено 19.05.2020  22:54

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (61)

Быў перапынак. Часу не марнаваў – лётаў у адну маленькую, але гордую краіну, потым з тыдзень раздаваў кухталі прэзенты і прыходзіў у сябе. Прыйшоў. Зноў пагрузіўся ў справункі, пра якія ні разу не хацелася думаць у моры, дзе злева – Іярданія, справа – Егіпет, ззаду – «мы».

Невыпадкова пісьменнік Эдуард Топаль 40 гадоў думаў-думаў – і перасяліўся-такі ў Ізраіль. Цёпла, старым прынята дапамагаць. А яшчэ ж і культурку ізраільцы любяць (у сваёй справаздачцы ўсяго я не здолеў ахапіць, і нават забыўся, што наведаў горад Рышан з яго прыгожым паркам). Месяц таму назвалі пятачок у цэнтры Іерусаліма «Плошчай Шагала». Паводле прыкладу Беларусі (?) збіраюцца будаваць новую Нацыянальную бібліятэку – акурат насупраць Кнэсэта, відаць, для таго, каб народныя абраннікі прывучаліся да чытання. Кнігі на рускай прадаюцца…

Чароўныя графіці, зноў жа, скрозь і ўсюды.

 

Усё гэта на фоне спарадычных тэрактаў, ад якіх ізраільцы нярэдка «ўцякаюць» у прыватнае жыццё і прыватныя, нярэдка высмактаныя з пальца праблемы. Пясняр і сонца такіх новых грамадзян – вядома, не палітык там нейкі, а Этгар наш Керэт з яго міні-расказамі… Рэінкарнацыя расійца Аркадзя Аверчанкі.

Спахапіўся, што не толькі многія мае ўяўленні пра Ізраіль больш не спрацуюць, а і напісанае іншымі аўтарамі ў 1990-х гадах… Уладзімір Мехаў: «Салдат Арміі абароны Ізраіля – так тут войска называецца – вызначаецца годнасцю, патрыятычнасцю, усведамленнем, як ён патрэбен радзіме і як яна ім ганарыцца». Не ў крыўду нядаўна памерламу Мехаву, чытаў і пра тых, хто ўхіляецца ад службыВайсковая паліцыя рэгулярна праводзіць аблавы на ўхілістаў і дэзерціраў… У ходзе такой аблавы, якая ладзілася сёлета [артыкул 2012 г.], вайсковая паліцыя затрымала 474 чалавекі»), і пра тых, хто адмаўляўся выконваць загады, асабліва ў «працэсе размежавання» з Газай, – такіх былі тузіны…

Насцярожыла, але не здзівіла гісторыя з успышкай скураной хваробы на базе ЦАХАЛа «Шызафон» у чэрвені 2017 г. Дзясяткі салдат сапраўды захварэлі, а амаль столькі ж – 46, калі дакладней – сімулявалі хваробу, каб пазбегнуць удзелу ў навучаннях. Нагадала эпізод з кнігі Эфраіма Севелы «Моня Цацкес – сцяганосец», дзе навабранцы перадавалі адно аднаму вошку, каб «пакантавацца» ў казарме… Гісторыя як бы намякае, што ў ЦАХАЛе пасля прыходу на пасаду міністра абароны ўраджэнца былога СССР (год таму) райскага жыцця няма і не будзе ёсць што мяняць да лепшага.

Былы пасол Ізраіля ў Беларусі прачытаў байцам натацыю ў сваім блогу на «Рэхе Масквы»: «Няхораша і нехарактэрна для ізраільскай арміі. У рэшце рэшт, тыя, хто захварэў, вылечаны, тыя, хто сімуляваў, пакараны». Адчуваецца віртуозны стыль палеміста… Калі б не ведаць, што сам Зэеў Бен-Ар’е быў у 2012 г. пакараны ізраільскім судом і з ганьбай выгнаны з міністэрства замежных спраў (але з усяго відаць, хоча вярнуцца – ну, вярнуўся ж ва ўрад Ар’е Дэр’і, у 1999 г. прызнаны крымінальным злачынцам…), то яго натацыю на «маякоўскую» тэму «што такое добра і што такое блага» можна было б і прыняць.

Юрый Анатольевіч Зісер – не Зэеў Львовіч Бен-Ар’е, але таксама любіць паразважаць на тэмы маралі. Гучна выбухнуў яго пост у фэйсбуку, дзе Ю. А. паскардзіўся на сцюардэсу кампаніі «Белавія» (не дала яму і жонцы паспяваць украінскія песні ў самалёце…). Кампанія даволі годна адказала, што «Вас могуць папрасіць перастаць спяваць на борце, калі вы знаходзіцеся на «крытычным этапе палёта» (у час узлёту і пасадкі…), таму што ў гэты час важна быць максімальна ўважлівымі, як бортправаднікам, так і пасажырам». Медыямагнат застаўся пры сваім меркаванні – і спяваў ён ціха, і сцюардэса, аказваецца, не прасіла, а настойвала, «бы лейтэнант міліцыі»: «Вы парушаеце грамадскі парадак!»

Сам я не вялікі аматар нацыянальнай авіякампаніі – перш за ўсё праз цэны, якія яна традыцыйна запрошвае за свае паслугі (за рэйс з Беларусі ў Ізраіль і назад заплацілі значна больш, чым калі б ляцелі з Масквы або Вільнюса, а меню было… мякка кажучы, беднаватае). Крыху напружылі таксама памылачкі на абгортцы шакаладкі.

By the way: «яічных» – яечных, «меньш» – менш, «сухоа» – сухога, «кантоўнасці» – каштоўнасці, «энергітычная» – энергетычная, «ненасыччаных» – ненасычаных, «месацаў» – месяцаў. Хто чытаў ранейшыя серыі «КіМ» – напрыклад, 39-ю, 53-ю – той ведае, што да непісьменнасці ў публічных месцах я стаўлюся без энтузіязму. Праўда, і ў Ізраілі хапае «альтэрнатыўна адораных»: у Петах-Тыкве пішуць на шыльдах вуліцы Дубнава (наш зямляк, гісторык і грамадскі дзеяч з Мсціслава, 1860-1941) то «Dubnov», то «Dovnov». І, між іншага, афіцыйны часопіс «Белавія» «OnAir» з яго расказамі пра падарожжы ды перакладамі навел Міхаіла Зошчанкі на беларускую мне спадабаўся.

Вяртаючыся да тэмы спеваў: можа, сцюардэса і занадта рэзка «папрасіла» Зісера & Со. сціхнуць, мяне там не было. Але ж рабіць з гэтага далёкасяжныя высновы… «Падпсавалі настрой і нікому не зрабілі лепей, затое ПАРАДАК (у рускамоўным арыгінале гэтае слова напісана па-беларуску, а мо на трасянцы? – В. Р.). Ordnung. Будзь рэйс украінскі, упэўнены, нас бы не перапынялі». Яго aбараняла жонка, небезвядомая культуралагіня, аднак лепей бы не: «Карацей, я зразумела. Забаронена не толькі тое, што забаронена (і пра гэта сказана або напісана). Забаронена можа быць усё заўсёды – і ўсім, кім заўгодна… Не бывае паўсвабоды. Каб усё было дазволена, але пры гэтым усё можна было ў любы момант забараніць…». Так я даведаўся, што палёт – гэта не рызыкоўная, а «заўсёдная» сітуацыя, а бортправадніцы адносяцца да катэгорыі «хто заўгодна». Што не бывае паўсвабоды – ёлупы, знача, заканадаўцы розных кантынентаў, якія спрэс уводзяць у канстытуцыі ды іншыя важныя дакументы агаворкі пра «дзяржаўны інтарэс», магчымасць абмежавання правоў чалавека.

Яшчэ Ю. З. кінуўся вешаць цэтлікі тым, хто з ім не згаджаўся: «Сапраўдныя беларусы!», «Браво! Вы – сапраўдны беларус!». І далей: «…Маса асабістых абраз, хамства і выпадаў з боку ахоўнай часткі беларусаў – іншага я і не чакаў… Беларусы ў масе (нават тыя, хто лічыць сябе сур’ёзнымі) зусім нецярпімыя да альтэрнатыўных пунктаў гледжання, нават не спрабуюць разумець іншых і ўважаюць сваё асабістае меркаванне за меркаванне ўсяго або амаль усяго народа. Больш за тое, яны абажаюць ordnung, ён вышэй за асабістую свабоду» (нагадала слоўцы Лукашэнкі пра «народзец» і Алексіевіч пра «народнае цела»). Уразіла і тое, што Зісер лічыць: «парадак і свабода – узаемна процілеглыя рэчы». Іначай кажучы, для нас або казарма, або хаос – трэцяга не дадзена…

Нават няма ахвоты каментаваць, папярэджваць пра небяспеку гульні з этнічнымі стэрэатыпамі НЕ ў літаратурных творах або гумарыстычных газетках, асабліва калі гуляецца чалавек з яўрэйскім прозвішчам – настолькі ўсё далёка зайшло. Прагназую, што, калі пойдзе далей, то даволі скора Ю. З. пазбавіцца сваіх актываў на тэрыторыі Беларусі – на жаль, унутрана ён гатовы да гэтага.

Прызнаюся, і сам гадоў 10 таму напейсаў іранічнае двухрадкоўе пра беларусаў, звыклых да прымусу (не без уплыву Ігара Губермана з яго канстатацыяй «еврей, который всем доволен – покойник или инвалид»). Аднак яно фігуравала толькі ў самвыдатаўскім бюлетэні з тыражом 100 асобнікаў. Дый не стаў бы я адзін «жарт» паўтараць двойчы: тролінг тролінгам, але меру знаць неабходна.

* * *

Апошні месяц быў цяжкі. 3 ліпеня памёр беларускі яўрэй Міхаіл (Іехіэль) Звераў, якога я добра ведаў, 13 ліпеня – кітаец Лю Сяабо, якога асабіста ведаць не давялося…

Міхаіл Ісакавіч Звераў пару гадоў не дажыў да 90. Ён родам з Парыч пад Бабруйскам. Любіў ідыш, успомніў для маёй газеты «Анахну кан» колькі гумарных дрындушак даваеннага часу. Любіў шахматы і асабліва шашкі – да пачатку 2010-х гадоў кіраваў клубам «Белыя і чорныя» пры мінскім «Хэсэдзе». Прыводзіў у клуб экс-чэмпіёна свету па шашках Аркадзя Плакхіна, прывёў бы і гросмайстра па шахматах Давіда Бранштэйна, ды той у апошні момант адмовіўся.

У яго было няпростае маленства – як кажуць у падобных выпадках, апаленае вайной. У эвакуацыі трапіў у дзіцячы дом, уцёк адтуль, пасвіў калгасныя статкі. Потым вярнуўся ў Беларусь, служыў у войску, вывучыўся на інжынера, працаваў на трактарным заводзе. У 1990-х актыўна заняўся грамадскімі справамі – нейкі час уваходзіў у праўленне Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры. На Інтэрнацыянальнай, 6 мы з ім і пазнаёміліся (у 1994 г.).

 

М. Звераў (у белым) сярод актывістаў «Белых і чорных», злева ад яго А. Плакхін і І. Генадзіннік, справа Ю. Тэпер і Э. Рабіновіч; Лю Сяабо абдымае жонку.

Што да нобелеўскага лаўрэата Лю – літаратурнага крытыка, паэта, праваабаронцы – то ў 2010 г. я падпісваўся за яго вызваленне і за тое, каб кітайскія ўлады знялі хатні арышт з яго жонкі. «Спадзяюся, што буду апошняй ахвярай бясконцага пераследу літаратараў у Кітаі, і зараз ніхто ўжо не будзе асуджаны за слова. Свабода самавыяўлення – аснова чалавечых правоў, крыніца чалавечнасці, маці ісціны. Душыць свабоду слова значыць таптаць правы чалавека, нішчыць чалавечнасць, забараняць ісціну», – пісаў ён. Я цалкам згодзен з ім, калі свабодай не злоўжываюць, заклікаючы да гвалту і падобнага. Аднак у тых тэкстах Лю, што я бачыў, «экстрэмісцкіх заклікаў» няма. Адбрэхваючыся («гэта наша ўнутраная справа», «ён крымінальнік»), чыноўнікі КНР так і не змаглі даказаць, што Лю, з яго ідэямі негвалтоўнага супраціву, нанёс рэальную шкоду краіне. Як і чыноўнікі РБ не давялі, што аўтары «Рэгнума», пасаджаныя звыш сямі месяцаў таму, дапраўды «распальвалі».

Зараз у мяне няма ніякай ахвоты ехаць у Кітай – ні турыстам, ні па справах (лепей ужо ў Ізраіль з усімі яго тараканамі). Можа, калі рэабілітуюць дысідэнта, памерлага ў 61 год пасля дзесяці гадоў турмы і трох гадоў лагера, тады…

Харош і Азербайджан, які ўпаяў падарожніку-блогеру Аляксандру Лапшыну тры гады калоніі фактычна за наведванне Карабаха і расказ пра гэтую тэрыторыю як пра армянскую. Яшчэ Лапшын высмейваў чыноўнікаў розных краін і ўвогуле «вёў сябе вызываюшча», дзіва што Лукашэнка яго выдаў з Мінска, спаслаўшыся на фіктыўны «запыт Інтэрпола». Нават Эдуард Лімонаў, які чалавечае жыццё агулам у грош не ставіць, абурыўся.

На маю думку – не толькі на маю – варта было абмежавацца штрафам або ўмоўным тэрмінам. Блогерам апошнім часам увогуле цяжка жывецца, вось і Антон Носік памёр… Зрэшты, не магу згадзіцца з інтэрнэт-абаронцам Лапшына, што рашэнне Баку – гэта «канец»: прысуд можна абскардзіць, магчымая амністыя. Неяк усё ж не верыцца, што Ізраіль пакіне свайго ў нядолі.

Ёсць і добрыя навіны. Як і было прадказана, спынена справа супраць беларускага відэаблогера Максіма Філіповіча, які, паводле міліцыі, «падмяняў сабою СМІ» пры дапамозе канала ў ютубе. Кіеўскі апеляцыйны суд не развітаўся са здаровым глуздам і днямі пастанавіў, што гарсавет мусіць перагледзець сваё рашэнне ад 01.06.2017 аб наданні імя Рамана Шухевіча кіеўскаму праспекту Мікалая Ватуціна. Да таго ж за гэты перагляд было аператыўна сабрана звыш 10000 подпісаў грамадзян (не без удзелу яўрэйскіх арганізацый).

Гісторык Юрась Гарбінскі паведамляе: «У Польшчы на факультэце паліталогіі ўнівэрсітэта Марыі Кюры-Складоўскай у Любліне 26.06.2017 Ганна Бартнік паспяхова абараніла доктарскую дысертацыю “Яўрэйская нацыянальная меншасць у Беларусі пасля 1991 года” (”Mniejszość żydowska w Republice Bialoruś po 1991 roku”). Навуковы кіраўнік – прафесар Конрад Зялінскі». Парадуемся за Ганну: цікава было б пачытаць яе дысер.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.07.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.07.2017  01:20

ДОПОЛНЕНИЕ (вспоминает Юрий Тепер):

М. И. Зверев старался делать для любителей интеллектуальных игр как можно больше – и когда мы собирались у станции метро «Восток», и на В. Хоружей, 28. Чтобы доказать, что шахматно-шашечный клуб организации «Хэсэд-Рахамим» лучше всех, в конце 1990-х он заявлял нашу команду на городcкие фестивали, ходил к начальству, добился, чтобы за нас заплатили турнирный взнос. Гордился, когда команда заняла 3-е место – попросил меня написать об этом статью в газету «Хэсэда» (я написал). Собирал фотографии.

Михаил Исаакович хотел, чтобы клуб «Белые и черные» имел свой гимн, однако большинство активистов воспринимало это скептически. Я нашел в советском журнале 1930-х годов стихи, которые редакция журнала раскритиковала. Cлова звучали примерно так: «Кто бы ты ни был, маэстро или пижон, надейся на первое место, пой песню и при на рожон». Я спросил (не без доли иронии): «Ну что, это подойдет?» Зверев подумал и говорит: «Вообще интересно, но, наверное, не подойдет».

Илья Генадинник вспоминал, как лежал в одном отделении больницы со Зверевым – Михаилу Исааковичу было много передач, он делился с Генадинником, жена Зверева это поощряла. Одно время я читал лекции о шахматах и шахматистах в клубе «Хэсэда», М. И. обещал найти деньги на «гонорар». Я сказал: «Если начальство Вам не платит, то мне не заплатит тем более». Когда я занял 2-е место в личном чемпионате Минска 2001 г., то Зверев очень гордился, говорил, что это успех всего «Рахамима»…

Добавлено 23.07.2017  23:18

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (27)

Апошнія тыдні ў Беларусі прайшлі пад знакам сінема. Абсурдны закон пра абавязковую маркіроўку прадукцыі («6+», «12+» і г. д.), дарма што не ўступіў яшчэ ў сілу, выклікае істэрыкі ў затуканых супрацоўніц сферы адукацыі. Асобныя з іх спалохаліся бацькоўскага (чынавенскага?) гневу і сарвалі паказ стужкі «14+» сваім выхаванцам-пяцікласнікам – а заадно і пабочным гледачам – у мінскім кінатэатры «Піянер». Скандальчык з «цэрберамі» выбухнуў 11.11.2016.

Аўтарытэтны рэжысёр Андрэй Кудзіненка, альманах якога фактычна забаранілі на «Бульбамуві» і на «круцейшым» мінкультаўскім кінафэсце «Лістапад» (у інтэрнэце круціцца дакумент, датычны адной з навел альманаха – «Яечня па-беларуску» – падпісаны цэнзаркамі, доктаркай навук Фральцовай і нейкай Гурынай), выказаўся пра Беларусь як пра «дысцыплінарны санаторый». Праўда, ён ці то забыўся, ці то наўмысна не згадаў, адкуль узяты выраз. «Дысцыплінарны санаторый» завецца кніга Эдуарда Лімонава пачатку 1990-х – «самая чорная кніга стагоддзя», якую я прачытаў надоечы. Трэба прызнаць, што «Эдзічка» сказаў нямала трапнага, і некаторыя ягоныя думкі дапамагаюць, між іншага, зразумець, чаму выбары ў ЗША і Беларусі адбываліся так, як адбываліся. Наўскідку:

Каб яны не забыліся, што жывуць у найлепшым з грамадстваў, уціхаміраным масам дэманструюць з вялікім задавальненнем дыстрафічных афрыканскіх дзяцей, аблепленых мухамі. Або шкілеты Аўшвіца… Мараль гэтых дэманстрацый такая: марна спрабаваць наладзіць нейкае іншае грамадства. Паглядзіце, да чаго прыводзяць спробы. Што нарабіў марксізм у Эфіопіі і гітлераўскі фашызм… І напалоханыя масы сядзяць ціха. Тыя, хто ўзбуджаецца, вымушана падаўляюцца ў санаторыі – і гэта надзвычай небяспечна для яго.

Мяркую, быў бы сэнс перакласці на беларускую не толькі «поўны збор твораў» набелянткі-філантропкі (дужа сумняюся, што ён будзе насамрэч поўны, што ў яго ўвойдуць кампілятыўна-апалагетычны артыкул пра Дзяржынскага 1977 г., раннія вершы…), а і колькі твораў Лімонава. З ім можна не згаджацца, але ён пісаў і піша са смакам. І слушна ацэньваў шансы Трампа, вось хаця б тут. Дый што хаваць, пры ўсёй рознасці маіх поглядаў з лімонаўскімі, я таксама люблю «вывальваць праўды так, як яны ёсць, а не займацца візантызмам…» Спадзяюся, чытачы «Катлет…» за 15 месяцаў звярнулі ўвагу.

У гэтым месяцы – нешта накшталт юбілею, 110 гадоў газеце «Наша Ніва». Вядома, яна не «першая» (да яе па-беларуску выдаваліся «Наша доля», «Мужыцкая праўда»…), але ў свой час нарабіла шуму-тлуму. Маю на ўвазе перадусім перыяд 1906-1915 гг.: многія з нумароў «гістарычнай» «НН» я чытаў, гэта і ў ХХІ стагоддзі памысна. Там друкаваліся ўсе «зоркі» беларускай літаратуры…

Кандыдатка гістарычных навук Іна Соркіна з Гродна падрыхтавала артыкул пра адносіны «НН» і яўрэяў. Варыянт на англійскай з’явіўся сёлета ў амбівалентным «яўрэйскім выпуску» навукова-забаўляльнага часопіса «Belarusian Review». Зараз да юбілею дамо колькі ўрыўкаў (дзякуй І. С. за тое, што прыслала белмоўную версію – не прыйшлося вазюкацца з адваротным перакладам).

ina_sorkina  dubavetz

На фота з be.wikipedia.org i lit-bel.org: І. Соркіна і С. Дубавец.

Працэсу фармавання нацыянальнай самаідэнтыфікацыі сярод беларусаў садзейнічала суседства з «іншымі» – габрэямі, якія былі супольнасцю з ярка выражанай нацыянальнай сутнасцю, з усведамленнем уласных інтарэсаў і мэтанакіраваным іх адстойваннем… уплыў габрэяў на развіццё беларускага нацыянальнага Адраджэння не выклікае сумнення.

На працягу ўсяго перыяду выхаду «Нашай Нівы» на яе старонках прысутнічалі матэрыялы, звязаныя са становішчам габрэяў, іх узаемаадносінамі з беларусамі. Аналітычныя публікацыі «Нашай Нівы», спецыяльна прысвечаныя габрэйскай тэме, – гэта чатыры вялікія артыкулы «Аб жыдох», «Абмежаванні ў законах для жыдоў», «Валасное земства і жыды», «”Нацыянальная” палітыка і гандаль», а таксама невялікі артыкул «Жыды і рэкрутчына». Усе гэтыя матэрыялы патрэбна разглядаць, як выступленні ў абарону габрэяў у перыяд узмацнення антысемітызму і ўзвядзення яго ў ранг афіцыйнай дзяржаўнай палітыкі.

З Радашковічаў Вілейскага павета карэспандэнт пад псеўданімам «Вецер» [у 1908 г.] паведаміў, што «на рынку нейкі чалавек заклікаў біць жыдоў, але Радашкоўскія мужыкі, не маючы на тое ніякага жадання, не падтрымалі. У нас, у Беларусі, пагромаў не было, як на Кіеўшчыне, у Кішынёве. Беларус лічыць жыда такім жа бедным чалавекам, як і ён сам, да таго ж і правоў жыд мае меньш за хрысціяніна».

Непрыемны эпізод, які негатыўна характарызуе адносіны хрысціянаў да іудзеяў адбыўся ў м. Краснае Вілейскага павета: «У мястэчку хрысціяне такія, што за іх сорамна. Каля Школы бралі шлюб маладыя жыды. Навокал сабралося шмат католікаў і праваслаўных, і пачалі яны здзеквацца з жыдоўскага шлюбу, перашкаджаць шумам чытаць рабіну малітвы. Кожны чалавек паважае сваю веру і хоча, каб яе паважалі іншыя… І чаму яны лічаць сябе хрысціянамі?» («Наша Ніва», № 17, 1908).

Як правіла, негатыўныя паведамленні, якія друкаваліся ў «Нашай Ніве», падсумоўваліся мараллю, г.зн. былі накіраваны на тое, каб «навучыць» паводзінам у адносінах з габрэямі і паказаць адэкватныя прыклады для пераймання. Газета не пазбягала апісання непрыемных эпізодаў у адносінах паміж хрысціянамі і іудзеямі, але пры гэтым старалася расстаўляць маральныя акцэнты…

Сёе-тое было ў маім жыцці звязана і з адноўленай «Нашай Нівай» (з 1991 г. дбаннем мазыраніна Сяргея Дубаўца яна выходзіла ў Вільні, потым – у Мінску). Бачыў я гэтую газету, калі вучыўся ў школе і ў ЕГУ, даволі рэдка, С. Дубаўца дык увогуле ніколі не сустракаў. Тое, што ён чалавек не без гумару, даказвае гісторыя, уключаная ім у кнігу «Як?» (2009):

У 1995 годзе, калі «Наша Ніва» пераяжджала ў Менск, нехта параіў мне знайсьці «круцяля», які б дапамог газэце разьвівацца. Газэта мелася з элітарнага месячніка ператварыцца ў папулярны тыднёвік. І таму быў патрэбны таленавіты прадусар-выдавец, які б, дзякуючы прыроднай інтуіцыі й сувязям, прывёў наша прадпрыемства да посьпеху. «Круцяля» я знайшоў. Патомны менскі габрэй узяўся за справу і… зьнік. Выйшла так, як часта выходзіць у Менску — стандартныя ўяўленьні не спрацоўваюць, а стэрэатыпы аказваюцца падманлівымі. Мой габрэй аказаўся запойным п’яніцам і адправіўся ў нірвану свайго менскага шчасьця. Спачатку, здавалася, ненадоўга, але выйшла — назаўжды.

У канцы 1999 г. даволі моцнае ўражанне пакінуў у мяне «жыдоўскі выпуск» «НН», а ў пачатку 2000 г. я ўпершыню выступіў у часопісе «Аrche» – з водгукам «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”». Артыкул, здаецца, трапіў у «струмень» – маладыя журналісты мелі патрэбу ў розгаласе і ў тым, каб паказаць фундатарам сваю прыязнасць да яўрэяў. У тым жа годзе дырэктар «Аrche» Андрэй Дынько зрабіўся фактычным гаспадаром «Нашай Нівы» і застаецца ім дагэтуль. Як ён тлумачыў мне пазней, «у “Нашай Ніве” ёсць грошы, у “Аrche” – свабода мыслення».

Мая супраца з «НН» прыпала на 2001-2007 гг. (у маі 2000 г. напісаў туды толькі некалькі радкоў – некралог па Соф’і Рохкінд) і выяўлялася ў актуальных заметках (нячаста), у кароткіх допісах на яўрэйскія тэмы. Яшчэ былі рубрыкі «Каіса» ды «Нашы шашкі», крыжаванкі, эпізадычна – агляды кніг і пераклады з англійскай. У 2006 г., калі газету выкінулі з дзяржаўнай сістэмы распаўсюду, пабываў і кур’ерам – развозіў па розных раёнах г. Мінска да 90 асобнікаў за дзень.

У першыя гады рэдактар час ад часу раіўся са мною, а ў 2001 г. нават прасіў помачы ў пошуку аўтараў… Прыпамінаю, падказаў яму карыкатурыста Яўгена Царкова (у «НН» фігураваў пад псеўданімамі «Яцар», «Зуеў»), які, аднак, скора з’ехаў з сям’ёй у ЗША. Калі Я. Ц. друкаваўся ў «НН», то не быў нездаволены.

За вышэйназваныя рубрыкі я адказваў у 2004-2007 гг.: удалося апублікаваць пад сотню матэрыялаў пра шахматы і шахматыстаў, каля двух тузінаў – пра шашыстаў. Не ўсё ішло гладка, але ў цэлым мае ініцыятывы прымаліся… Нейкі час «Каіса» была адзінай у краіне шахматнай рубрыкай, якая выходзіла рэгулярна – штотыдзень.

Цаню тое, што «Наша Ніва» пісала і пра мае «прыгоды»: сядзенне на Акрэсціна з маладафронтаўцамі (кастрычнік 2001 г.), змаганне за часопіс «Шахматы» (2003-2004 гг.). А допіс пра разбурэнне сінагогі на Дзімітрава, 3 у канцы 2001 г. адкаментаваў «сам» Зянон Пазняк. У 2002 г. «НН» адгукнулася на выхад пілотнага нумару незалежнай яўрэйскай газеты і колькі разоў брала матэрыялы з самвыдатаўскай «Анахну кан» (напрыклад, тут), а калі я вырашыў спыніць выхад «АК», А. Дынько ласкава прапанаваў прадоўжыць праект на старонках «НН». Але 14 год таму галоўным мне здавалася захаваць незалежнасць.

К сярэдзіне 2000-х я ў значнай ступені расчараваўся ў рэдакцыйнай палітыцы «НН». Газета выйграла ў аб’ёме, але прайграла ў якасці: усё менш было аналітыкі, усё больш занудства ды палітычна ангажаваных матэрыялаў. Прыкладна ў тую пару паступалі іншыя «спакуслівыя» прапановы: напрыклад, узяць на сябе міжнародны аддзел. Адмовіўся, і думаю, што меў рацыю.

afisha

Афіша 2005 г. – пакуль разам… Сеанс паабяцалі без майго ведама, давялося неяк выкручвацца.

У канцы 2005 г. інтэлектуальныя рубрыкі былі закрыты (праз пару тыдняў адноўлены), а ў студзені 2007 г. я аказаўся лішнім у «дружным калектыве», які к таму часу ўжо раскалоўся па прынцыповых пытаннях. Увогуле кур’ёзна атрымалася: пасля таго, як «НН» ачоліў Андрэй Дынько, аўтар юдафільскіх тэкстаў, у газету паступова перасталі пісаць яўрэі: Сымон Глазштэйн, Ганна Штэйнман… Сышла і безліч іншых аўтараў. Як выявілася, розум і вынаходлівасць кіраўнікоў мелі адваротныя бакі: інтрыганства, празмерную (на мой одум) любоў да грошай.

Пару гадоў зусім не чытаў «НН». У 2009-2011 г., бывала, праглядаў раніцамі, калі рыхтаваўся ісці ў дастаўку, а потым зволіўся з пошты… З сярэдзіны 2010-х зноў пачытваю – трэба ж, працуючы над серыялам, быць у курсе. На жаль, «Наша Ніва» ператварылася ў нешта сярэдняе паміж «Звяздой» і «Комсомольской правдой». Адзін прыклад: цяперашнюю «НН» займае той факт, што экс-дэпутатка Віцебскага гарсавета Вольга Карач «пахуліганіла» – змяніла колер валасоў… Таму і стаўлюся да газеты 2016 г., па вялікім рахунку, абыякава: існуе – няхай сабе. Часам цытую, аднак я і шчучынскую «раёнку» цытую…

І свежы анекдот. Выкладчык геаграфіі Рыгор Іофе, які прэзентуе сябе як адзін з галоўных спецыялістаў па нашай краіне ў Амерыцы, упершыню прыехаў у Рэспубліку Беларусь больш чым на 10 дзён для выкладання ў БДУ. Атабарыўся ў студэнцкім інтэрнаце, і нарэшце да яго, аўтара «аб’ектыўных» кніг пра Лукашэнку, штосьці пачало даходзіць: «Я здзіўлены, наколькі тут нізкая аплата працы!» Думаю, трэба і іншых аматараў беларускай стабільнасці (некаторых мы згадвалі год таму; яшчэ адзін, імем Майк, выявіўся ўлетку, другі, з гандлёвай палаты «Ізраіль-Беларусь», толькі што) запускаць сюды для працы на аднолькавых умовах з «сярэднімі» грамадзянамі Беларусі… Іх (нас) зноў кормяць абяцанкамі пра зарплату «папіццот»; калі хто забыўся, ужо к канцу 2015 г. яна павінна была дасягнуць 1000$ у эквіваленце… Кур’ёзная дыяграма паказана тутака: ні разу ў 2016 г. сярэдні заробак па краіне – калі паказчык «у сярэднім» наагул мае сэнс – не дасягаў 400$.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

16.11.2016.

wrubinchyk[at]gmail.com

 

Апублiкавана 17.11.2016  06:46

 

***

ВОДГУК

Анатоль Сідарэвіч прачытаў публікацыю і задаўся пытаннем: «хто быў той “круцель”, які спіўся?». Прыпомніў: «І мне змоладу даводзілі, што сярод жыдоў п’яніц не бывае…». А яшчэ паважаны даследчык прыслаў нам гісторыю з жыцця:

На вуліцы 14 партызанаў на пачатку 1960-х жыло нямала габрэяў, у тым ліку, калі не памыляюся, і сям’я мастака Цэслера. Калі сайт наведваюць тыя, хто памятае 1960-я, ім будзе прыемна згадаць стары Слуцак.

Так здарылася, што я колькі год (мо шэсць) не быў у Слуцку. І вось недзе на пачатку 1980-х прыехаў у горад. З галоўнай вуліцы, якая і сёння носіць імя Леніна, іду да свайго дзядзькі, які жыве на Мінскай. Іду па вуліцы 14 партызанаў. Каб скараціць шлях, іду праз старыя гарадскія могілкі: спачатку праваслаўныя, потым каталіцкія, за імі (участак асвойвалі пазней, бо ў лагчыне) савецкія (і праваслаўныя, і каталікі разам), а ўжо за савецкімі – на грудку – справа запушчаныя кальвінскія, а злева – новыя іудзейскія (старыя закансервавалі, а потым, як і ў Пінску, забудавалі). Іду я і дзіўлюся: на магілах іудзеяў кветкі, стограмоўкі… У мяне вочы на лоб. Прыходжу ў дзядзькаў дом. Дома цётка, дзядзіна, старая і непахісная пратэстантка, якая Стары Запавет (Танах) ведала лепш за якога іудзея. Пытаюся: што гэта робіцца? На магілах іудзеяў стограмоўкі… Цётка з адчаем кажа: «А цяпер і жыды язычнікамі парабіліся». І ледзь не плача. Каго-каго, а габрэяў яна лічыла цвёрдымі ў веры, у адмаўленні паганства, у непакланенні кумірам (ідалам). А тут такое…

Стандартныя ўяўленні не спрацоўваюць.

Дабаўлена 21.11.2016  21:11