Tag Archives: «Мы яшчэ тут!»

СНЕЖАНЬСКАЕ

От редактора belisrael

Сейчас, в начале 2024, а следовало значительно раньше,  я должен сказать, что сделал огромную ошибку, когда позволил тому, кто называет себя политологом, завалить сайт огромным количеством материалом о том, как он борется за улучшение синеокой, поливая всех, как во власти, так и сбежавших, да и не имеющих отношение к политике, в отличие от него, остающегося в Минске.

“Обезопасив” себя тем, что не имеет страниц в соцсетях, не выходивший протестовать, он свалился на израильский сайт, но никак не Беларусь-Израиль, как позволяли его называть еще некоторые из слишком разумных, решив, что можно превратить его в свою собственность, и за свои опусы, поскольку в Беларуси все дорожает и дорожает, начал выцыганивать финансы, которые достигли 5 тыс. баксов, не считая украденного  огромнейшего количества времени, в том числе оторванного ото сна, поскольку присылаемые материалы надо было поставить вовремя, а иной раз они поступали под ночь, к тому же в придачу рекомендуя для публикации выкопанные на разных сайтах заумные материалы, которые и вовсе мало кого могли заинтересовать, но нагружая меня прочтением их.

А сколько времени было потрачено на запощивание его статеек в фейсбуке, ответы на иногда случавшиеся комменты, а затем еще и пересылку ему того как реагируют. Чего только в голову ему не приходило. Забросить материалы в какие-то фейсбучные группы, отправить тем, кого он задевал и посмотреть как отреагируют, запостить на моей странице “радi прыколу” пришедшую в голову “умную” мысль. Хорошо помню, как просил отправить линк материала бывшему министру здоровья, а затем  губернатору Гродненской области Каранику и ждать реакцию на критику и т.д.  Мне, живущему в Израиле с 1990 года, редактору и основателю сайта, больше не о чем было думать, как о более чем странном белорусском еврее и выполнять его хотелки.

Для него главное было, чтоб не была пропущена ни одна запятая, ошибка или описка, и потому, иной раз, даже спустя пару лет, просил поправить, в том числе стилистику предложения. Вот такой перфекционист!

После того как я ему в середине 2022, и особенно в начале 2023. написал, что бесконечные публикации о Беларуси, и особенно, как он их подает, вредят сайту, тем более, что еще давно не раз предлагал ему репатриироваться, в крайнем случае пожить хотя бы год, к тому же была возможность бесплатно у меня, и при этом заработать значительно больше, чем он имеет в Минске, да и получить корзину абсорции, а это тысяч семь долларов, если не больше, и вернуться, слышал в ответ (все письма он мне писал на белорусском) сначала: “Трэба было гэта рабiть даўно, а цяпер не…я люблю Беларусь, тут i памру”. После августовских выборов 2020, когда начался массовый отъезд  из Беларуси: “Яшчэ не час, мо пазней”. Уж казалось бы 24 февраля 2022 должны были стать решающими, но нет.

А в начале 2023:

“Калі ў сайта зараз і ёсць перспектывы, то яны – у супрацы з блогерамі, якія пішуць пра сучасную Беларусь. Таксама можна было б пакласці з прыборам на “спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў” і паціху публікаваць фрагменты, напр., з гэтых кніг. Думаю, многія чытачы былі б за гэта ўдзячныя – а заблакаваць belisrael улады РБ не наважваюцца (відаць, баяцца канфлікту з Ізраілем ;)) (22 января 2023)

“OK, далей тады – без мяне. Добрага дня і шчасліва заставацца! и вскоре продолжил:  “Карацей, Вы стаміліся. Я таксама стаміўся. Сайт мяне доўгі час цікавіў, але свет на ім клінам не сыходзіцца. Сем з нечым гадоў пісаў, як умеў, і многім падабалася. А што не ўсім – ну, я не купюра з партрэтам Франкліна.  Бывайце здаровы. (23 января 2023)

Все это брехня, поскольку сам писал, что посылает ссылки своим знакомым и из 10, в ответ получал 1 реакцию. Да и зачем Израиль, где надо было бы и поработать, когда можно сходить в библиотеку, на улице выискать непорядки и сфоткать, после чего сварганить статейки и за них еще вытаскивать немалые бабки.
.
А весной 2022 он открыл свой ютюб-канальчик и сообщил на нем в конце 2023, что достиг пусть не большого, но все-таки успеха – было 5 подписчиков, стало 22!
.
То, что он на нем пишет в своих постиках практически ежедневно, за исключанием шабата, говорит о том, что этот непризнанный гений, к тому же “смельчак”, продолжая покусывать белорусскую уладу, при этом не забывая ее хвалить за некоторые успехи, достойно помещения в закрытое отделение психушки  в Новинках. А возможно, кому-то во власти выгоден такой еврей.
.
Да еще тот, кто после трагедии 7 октября высказался, что “несколько раз был в Израиле и не понравилось. Да и вообще знал, что не такая сильная израильская армия, как всегда говорили о ней, к тому же кругом бардак. А военную операцию в Газе нельзя начинать, если не поставить цель заняться образованием палестинцев, хотя это будет сделать очень тяжело”.
.
Вот такой вот минский  политолог, который вслед за израильскими и международными леваками жалеет  “мирных” палестинцев, в основной своей массе помогающим хамасовским террористам и желающим уничтожения Израиля.
.
Правда, он никому не расскажет, что приехав ко мне на 3 недели на свое 40-летие в июне 2017, решил съэкономить на страховке, и уже на 2-й день все могло кончиться трагедией с его женой, которая была с ним. Помню, как тогда она плача говорила ему, что надо улетать назад. Хорошо, что все обошлось и ч-з 2 дня ожила, а если б пришлось обратиться в больницу, то никаких денег не хватило бы. Что смародерил многие тысячи долларов, а кроме этого писал, что уже совсем перестает работать комп и тогда я ему передал новый, который взял знакомый, летевший в Москву, а оттуда доставил в Минск.
.
Поскольку он никак не реагирует на мои письма по мэйлу, где настоятельно прошу вернуть все смародеренное, и оставляемые комменты на его канальчике, о котором давно забыл и натолкнулся в середине декабря прошлого года, где еще и рекомендует читать его статьи на сайте, то это превью помещу ко многим его опусам, или фельетончикам, как он их называет. Для меня он стал существом и когда его посадят, что будет более чем справедливо, не заслужит никакой жалости ни с чьей-либо стороны, поскольку подличал в отношении многих.
.
21 февраля 2024
.
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________

 

Шалом, every buddy. З вядомых прычын (спалучэнне лічбаў «2022» запомніцца мільёнам людзей надоўга) настрой мой пакідае многа лепшага, але цешыць тое, што цырымонія ўзнагароджання Нобелеўскай прэміяй міру Алеся Бяляцкага такі прайшла ў Осла. Было гэта 10 снежня, у Міжнародны дзень правоў чалавека.

Дыплом атрымала і прамову казала Алесева жонка Наталля Пінчук (на фота ад Associated Press). Вытрымкі:

Пра нацыянальны кампраміс або дыялог няма размовы. Пераследуюць дзяўчат і хлопцаў, жанчын і мужчын, непаўналетніх і людзей сталага ўзросту. У беларускіх турмах уладарыць нечалавечае аблічча сістэмы, асабліва для тых, хто марылі быць свабоднымі людзьмі!

У такой сітуацыі невыпадкова, што за дэмакратычныя перакананні і праваабарончую дзейнасць улады арыштавалі Алеся і яго паплечнікаў з Праваабарончага цэнтра «Вясна»: у вязніцах Марфа Рабкова, Валянцін Стэфановіч, Уладзімір Лабковіч, Леанід Судаленка, Андрэй Чапюк і іншыя праваабаронцы. Другія зараз яшчэ пад следствам і пракурорскімі абвінавачваннямі, трэція вымушаны былі эміграваць за мяжу.

Тым часам дзякуючы праекту #FreeAllWords творы Алеся Бяляцкага былі перакладзены на некалькі (хіба 8) еўрапейскіх моў. А ў Вільнюсе міністэрства замежных спраў Літвы прапанавала размаляваць фасад прагімназіі Сімона Даўкантаса так, каб партрэт Бяляцкага глядзеў на пасольства РБ…

За рэалізацыю ўзяліся мастакі з лабараторыі «Kiaurai sieńs» (кіраўніца Ліна Шліпавічутэ) і калектыва «Gyva Grafika». «Алеся Бяляцкага шмат не бывае», пракаментавалі ў газеце «Новы час»

Не ведаю, наколькі гэдакі «тролінг» паспрыяе скарэйшаму вызваленню палітвязня; зрэшты, чаго гадаць… Лепей выкладу тут рэпрадукцыю яшчэ адной паштоўкі, адпраўленай А. В. Бяляцкім з бабруйскай калоніі (13.04.2014):

Добры дзень, шаноўны Вольф!

Дзякуй за паштоўкі. Мне яны спадабаліся – густоўныя. Вы малайцы, што варушыцеся і робіце добрую справу. «Зэльманцаў» я не чытаў, але калі будзе перавыданьне, абавязкова прачытаю. Зараз мне даслалі кнігі Абрама Рабкіна, мастака, які жыве ў Пецярбургу, пра даваенны Бабруйск «Вниз по Шоссейной». Начытваю матэрыял, бо пішу пра бабруйца пісьменьніка Барыса Мікуліча. Яшчэ не пачынаў чытаць, але, мяркую, будзе цікава і карысна. У мяне ўсё па-старому… Да сустрэчы, Алесь.

Першую паказваў у гэтым восеньскім тэксце, другую – вось тут (у 2013-2014 гг. будучы набеліят адгукаўся на мае пасланні). Пыталіся ў сеціве некаторыя, а што яго арганізацыя зрабіла карыснага? Тут і цяпер не месца і не час для паглыбленага аналізу. Мне «Вясна» ў 2001 г. дапамагла, пісаў пра гэта.

Сярод пазітыўных навін – і тое, што святар Уладзіслаў Багамольнікаў, за якога перажывалі многія (у прыватнасці, яго былы сукамернік, філолаг Сяргей Гаранін), пасля 100 дзён на Акрэсціна ўсё ж вярнуўся дахаты. З падпіскай аб нявыездзе, але тым не меней…

У сярэдзіне снежня пакінулі месцы няволі некаторыя іншыя вязні, што сядзелі «за палітыку»: брэсцкія блогеры Аляксандр Кабанаў & Сяргей Пятрухін, пружанскі паэт Мікола Папека, кобрынскі «абражальнік Яго вялікасці» Віталь Жук. Тэндэнцыя?

А. Кабанаў (злева; у 2020 г. кароткі час быў прэс-сакратаром ініцыятыўнай групы С. Ціханоўскай) і С. Пятрухін

М. Папека, В. Жук (фоткі з паўзакрытых крыніц)

А так-то вакол зіма і ледзь не суцэльны змрок. З канца 2021 г. нярэдка пісаў пра смерці сваіх знаёмых – зараз яшчэ адна навіна з таго самага шэрагу. Ілана Акапян паведамляла ў fb (29.12.2021, пер. з рус.):

Памяці Святланы Бергер.

Вельмі балюча…

Сышоў чалавек, які шукаў адказы на складаныя філасофскія пытанні, яднаў, здавалася б, неаб’яднальнае: ідыш і славянскую культуру, іудаізм і бахаізм… Няхай гэта дапаможа пракласці ёй шлях у вечнасць.

Дзеcяць дзён таму памерла і сама І. Акапян, якую цанілі ў Беларусі як выкладчыцу іўрыта і не толькі. Праўда, асабіста Ілану я не ведаў, а псіхолага Святлану Бергер ведаў – сустракаўся з ёй разоў трох, пачынаючы з вясны 2012 г.

Папрасіў сталага чытача з Мінска Пятра Рэзванава напісаць пра нябожчыцу – што з гэтага выйшла, гл. ніжэй:

C. Бергер

Насамрэч неардынарная была жанчына. Самы яркі мой успамін звязаны з паездкай у Камаі Пастаўскага раёна (верасень 2012 г.) – на запрашэнне д-ра Юрася Гарбінскага, каторы тамака дабіваўся і дабіўся ўпарадкавання старых яўрэйскіх могілкаў. Ехалі мы ў аўто Аляксея Жбанава – маладога супрацоўніка міністэрства замежных спраў, аматара спеваў на ідышы, якому С. Б. дапамагала арганізоўваць імпрэзы. На адваротным шляху спыніліся ў полі, дзе расла дзікая яблыня… Аляксей і Святлана сталі бадзёра латашыць яе. Наогул, С. Бергер любіла і вандраваць, і ладзіць вандроўкі па Беларусі: праект «У пошуках ідыша» з Алесем Астравухам у ролі экскурсавода – яе дзецішча.

Крыху больш за год таму Святлана Аронаўна яшчэ спрачалася з камандай «Штэтлфэста», рэагуючы на аб’яву пра анлайнавы майстар-клас па «ідышскім танцы» (05.12.2021): «Ідышскі танец – гэта што? Танец на мове? Танец словамі? На мой погляд, словаспалучэнне не мае сэнсу» Адказ быў такі: «Гэта менавіта пра “танец на мове” і “танец словамі”. Усё так, як вы мяркуеце. Гутарка пойдзе пра ўнікальную танцавальную традыцыю і спецыфічную жэставую танцавальную рыторыку, што традыцыйна належыла людзям, якія размаулялі на ідышы. І больш нікому :)))»

Гатовыя да тлумачэнняў Аляксей Розаў, Ната Голава і Cammi Kazeno

Пасля штэтлфэстаўскіх падарожжаў, закранутых у маіх леташніх нататках, быў створаны сайт-«справаздача». Дзеля-мадзеля спашлюся таксама на фільм «Людзі і сінагогі» (2020), падрыхтаваны беларускім таварыствам ІСОMOS:

Абодва праекты фундаваліся з краін ЕС, але першы падабаецца мне болей (гэтая старонка як бы намякае, чаму :)) Да «прысабечвання» ашмянскай сінагогі дзеячамі ІСОMOS ставіўся даволі скептычна яшчэ ў 2018 г., і фільм не пахіснуў маю пазіцыю… Сфармуляваў бы так: у канцы 2010-х улады Ашмянскага раёна (і) Гродзенскай вобласці рабілі выгляд, што іх цікавіць стары будынак сінагогі ды планы, падтрыманыя літоўскімі дабрадзеямі; грамадскія актывісты рабілі выгляд, што давяраюць уладам. Як насамрэч у названым раёне дбаюць пра «яўрэйскую спадчыну», красамоўна паказала гісторыя з перабудовай сядзібы ў вёсцы Будзёнаўка. Драўляную сядзібу – рарытэтную, як для нашага часу – пабудавалі заможныя яўрэі Стругачы на мяжы ХІХ і ХХ стагоддзяў… Новы гаспадар «упарадкаваў» маёмасць.

Было ў 2021 г. і стала ў 2022 г.

Зрэшты, нічога дзіўнага. Бадай у гэтым жа стылі «дорага-багата» ў 2000-х перарабілі драўляныя дзверы ў мінскім «доме з мязузай» на вул. Ракаўскай (пасля «рэстаўрацыі» след ад мязузы папросту знік, што, вядома, не дадало каштоўнасці аб’екту). І во кагадзе паставілі каля Белдзяржцырка цацачны «фасад» першай мінскай электрастанцыі, знесенай у 2011 г.:

Выява адсюль. Гэй-там, спыніцеся з імітацыямі; маркіз дэ Кюстын менаваў «краінай фасадаў» іншую дзяржаву!

Яшчэ мне шкада касцёла ў Зембіне, па якім лазіў, калі трапляў у мястэчка па «ізіхарыкаўскіх» справах (з лістапада 2022 г. помнік гісторыі ХVIII-XIX стст. – усё).

Фота А. Дыбоўскага, 2004 г.

Давайце ўсе разам па… спадзяемся, што слонімская сінагога, ужо фактычна вернутая Ілонай Караваевай ва ўласнасць райвыканкама, не зведае лёсу зембінскага касцёла.

Тут, у сталічным пяціпавярховым доме на бул. Шаўчэнкі, 4, уночы разгарэўся смерцяносны пажар. Фота 19.12.2022; за двое сутак пажарныя расчысцілі завалы, мантажнікі ўмацавалі сцены… Як было на ранку 17 снежня, гл. па гэтай спасылцы. Не састарэла, выглядае, мая змрачнаватая красавіцкая нататка; на ціхім бульвары за 9 месяцаў загінула больш людзей, чым за ўвесь час яго існавання 🙁

Апрача тых, каго пералічваў надоечы, у 2022-м памёр мой фамільянт – а можа, і далёкі сваяк. Віцебскі кампазітар Аляксандр Рауза напісаў у фэйсбуку (пер. з рус.):

17 студзеня 2022 года на 75-м годзе пайшоў з жыцця Рубінчык Ілья Барысавіч, выдатны музыка, педагог, прафесіянал сваёй справы. За доўгія гады працы ў нашым каледжы ён падрыхтаваў дзясяткі спецыялістаў для ўстаноў адукацыі і культуры горада Віцебска, вобласці і рэспублікі, а таксама лаўрэатаў выканальніцкіх конкурсаў, салістаў аркестраў. Ён заўжды вылучаўся незвычайнай культурай зносінаў, высокай адукаванасцю, чалавечнасцю, шчырым стаўленнем да навучэнцаў і калегаў па працы. Аркестравыя калектывы ніколі не абыходзіліся без удзелу віртуоза-флейтыста Ільі Барысавіча. Мы ніколі не страчвалі з ім сувязь і заўсёды былі рады бачыць яго на нашых каледжавых мерапрыемствах. Выказваем глыбокія спачуванні родным і блізкім Рубінчыка Ільі Барысавіча. Памяць аб ім назаўсёды застанецца ў нашых сэрцах!

І. Б. Рубінчык

З тэатральным дзеячам Аляксеем Стрэльнікавым (1983-2022; застаўка 2019 г.) 5 год таму бралі ўдзел у серыі лекцый «(Не)расстраляная паэзія». Чаму на мінулым тыдні спынілася яго жыццё, мне дагэтуль не ясна.

Толькі цяпер заўважыў, што ў кнізе доктара гістарычных навук Леаніда Лыча (1929–2021) «Яўрэйская культура Беларусі – яе агульны духоўны набытак» (Мінск, 2012; с. 117–118) ёсць такія фразы:

Будаваць нацыянальна-адраджэнскі працэс на рускамоўнай аснове вымушае яўрэяў невалоданне пераважнай бальшынёю іх сваімі нацыянальнымі мовамі іўрыт і ідыш. Таму не на іх, а на рускай мове вядзецца амаль уся культурна-асветніцкая праца, друкуюцца кнігі, выходзяць газеты, за выключэннем невялічкай беларускамоўнай газеты «Мы яшчэ тут», за што нацыянальна-свядомым беларусам трэба быць удзячнымі яе рэдакцыі…

Меўся на ўвазе бюлетэнь «Мы яшчэ тут!» – друкаваў яго ў 2003–2009 гг., мяне хапіла на 42 выпускі (дакладней, 42¼; у маі 2009 г. на «Яме» раздаваўся анекдатычны спецвыпуск – чысты аркуш з надпісам «І так усё ясна!»). Што ж, пачытаў развагі Л. М. Лыча з цікавасцю, нават не без прыемнасці… Праўда, беларуская мова была ў «Мы яшчэ тут!» толькі «адной з» – трапляліся ў тым бюлетэні матэрыяльчыкі на рускай ды ідышы. Дый кніг з «яўрэйскім зместам» па-беларуску з’явілася к 2012 г. не зусім ужо мізэр; сам выдаў «На яўрэйскія тэмы» і «На ізраільскія тэмы» (Мінск: Шах-плюс, 2011).

Апошнія пару гадоў далёкі я ад выдавецкіх клопатаў. Зрэдчас запісваю відэаролікі накшталт гэтага:

Зміцер Дзядзенка (з)ацаніў… І прапанаваў паслухаць сваю песню:

Раман Цыперштэйн з Пінска прыслаў віншаванне з Ханукай, якім ахвотна дзялюся:

Ідыш не забываецца. Лебн зол ідыш!

Узгадаем яшчэ, што 120 год таму (4-10 верасня 1902 г.) у Мінску адбылася ўсерасійская канферэнцыя сіяністаў – у зале «Парыж», тамака, дзе рог цяперашніх вуліц Мяснікова і Калектарнай. Іна Герасімава пісала, што прыехала звыш 500 дэлегатаў – актывістаў руху. У канцы 2002 г., на стагоддзе падзеі, цэлы выпуск газеты быў ёй прысвечаны («Авив», № 80), а ў сталіцы Беларусі зноў сабраліся… тым разам, хутчэй, аматары стабільнасці. Калекцыянер «яўрэйскіх пасадаў» Якаў Басін прапаноўваў стварыць у краіне сіянісцкую федэрацыю, ды нават у ягоным коле скемілі тады, што няможна бясконца памнажаць сутнасці.

Фота з мінскай газеціны «Авив», № 81 (снежань 2002)

А гэта ўжо варыяцыя на тэму «якім будзе наступны год». От, новы паварот…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.12.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 21.12.2022  20:50

***
Алена, удава Аляксея Стрэльнікава, пра абставіны яго смерці (fb, 22.12.2022):
Лёша ехаў на тэатральны варкшоп. У прыўкраснае месца на прыродзе, далёка ад населеных пунктаў. Я падтрымлівала яго. А ён радаваўся прыродзе і працы з людзьмі. Дарогі занесла, і ім выпала пераходзіць возера. Лёша праваліўся пад лёд. Ён выбраўся. Але стаяў моцны мароз. Дапамога не паспела прыйсці…

В. Рубінчык. Безназоўнае

Нават да маёй ізаляванай званіцы даходзяць звесткі, што так званая генпракуратура, якая два з паловай месяцы валаводзіць са справай Рамана Бандарэнкі, займела намер прызнаць бел-чырвона-белы сцяг «экстрэмісцкім». Г. зн. пакінуць «у законе» адзін чырвона-зялёны.

Не праміну зацытаваць свой тэксцік чатырохмесячнай даўніны:

З павагай стаўлюся да абодвух варыянтаў сімволікі, але бел-чырвона-белы сцяг з’явіўся раней на 30 з плюсам гадоў і болей грэе душу… Пад ім у снежні 1917 г. прайшоў Усебеларускі з’езд, без якога не было б сучаснай Беларусі. Дый цяжка запярэчыць аўтарытэтным навукоўцам канца ХХ ст. (гл. у артыкуле Аляксандра Кур’яновіча пастанову Вучонага савета Інстытута гісторыі Акадэміі навук, прынятую 12.09.1991) наконт таго, што «герб і сцяг БССР, зацверджаныя ў 1951 г., не адлюстроўваюць шматвяковую гераічную гісторыю і нацыянальныя колеры беларускага народа».

Наўрад ці на 44-м годзе жыцця змяню сваю пазіцыю праз высілкі нейкіх там гора-пракурораў і «дэпутатаў».

На мінулым тыдні палітаглядальнік Арцём Шрайбман таксама выказаўся пра два віды сцягоў:

Забарона БЧБ і прызнанне яго экстрэмісцкім — важны крок да далейшай сакралізацыі сцяга. Ён пачынаў 2020 год як сімвал нацыянальна-дэмакратычнай праслойкі грамадства — 15-20% ад сілы. Завяршаў ён гэты год як сімвал шырокага грамадзянскага пратэсту без прывязкі да сваёй гісторыі. Чырвона-зялёны сцяг заўсёды меў большую падтрымку, чым беларуская ўлада, і дакладна мог яе перажыць. Цяпер грамадству прапануюць падзяліцца. Сядзець побач з чырвона-зялёным сцягам цяпер праява палітычнай пазіцыі…

Такая палітызацыя сімвала і яго прывязка да канкрэтнай пазіцыі — шлях да таго, што сыход улады будзе азначаць сыход і яе атрыбутаў разам з ёй. Чырвона-зялёны сцяг меў шанцы не стаць такім атрыбутам, але зараз сапраўды стане.

Забараняючы БЧБ, улада гарантуе, што ён будзе дзяржаўным, паколькі гэта цяпер не субкультура.

На мой густ, развагі трохі павярхоўныя і паспешлівыя – відаць, даецца ў знакі вопыт вядзення тутбаеўскай рубрыкі «Разжёвано» – але ў цэлым карэктныя. Тым часам на Арцёма накінуліся «правільныя нацыяналісты» – на першы погляд, за слоўца «субкультура», а на другі?..

Аляксандр Краўцэвіч (фб, 30.01.2021). Палітычны аналітык Шрайбман назваў бела-чырвона-белы сцяг да 2020 «субкультурай». Вось за што не люблю гэткага гладкапісара – не грамадзянін, не патрыёт, цынік.

Віталь Станішэўскі. Метады ў ТУТ.бая такія. Часціца «не» падсвядомасцю не ўспрымаецца, ён мусіць ведаць, на семінарах гэтаму вучаць. Так што так, абазваў субкультурай… Да таго, як Шрайбман напісаў, што наш сцяг – больш не субкультура, хто ўласна так лічыў? Ён мог бы напісаць і так: БЧБ – больш не сцяг людажэраў. Ці там: БЧБ – больш не фішка інстаграмных пустышак. Разумееце, Шрайбман штучна закінуў думку, нібыта нехта так лічыў у мінулым.

Севярын Квяткоўскі. Чалавек абраў шлях працы на РФ. І звяртаецца да РФаўцаў.

Уладзімір Хільмановіч. Я адзін раз прачытаў гэтага «аналітыка» і больш ні разу не ўзьнікла жаданьне яго чытаць.

Анхела Эспіноса. БЧБ сьцяг і ёсьць дзяржаўным сьцягам РБ. Ці хтосьці далей лічыць рэферэндумы гэтага пацука легітымнымі?

А. Э. Руіс (фота з lit-bel.org)

Адразу адкажу беларускамоўнай паэтцы з Іспаніі, ганаровай сяброўцы «майго» творчага саюза. Хоць непасрэдна я не ўдзельнічаў у рэферэндуме 1995 г. – ён ладзіўся за месяц да таго, як мне споўнілася 18 – дастаткова ведаю пра ігнараванне законаў у час яго падрыхтоўкі… Тым не менш парушэнні юрыдычных норм – і аналагічныя праз паўтара года – не абудзілі шырокія народныя масы; апошнія прынялі як непераадольную сілу і новы-стары сцяг, і Канстытуцыю ўзору 1996 г. Дэ-факта дзяржаўным сцягам стаў чырвона-зялёны, і з ім падчас навуковай канферэнцыі ў Магілёве (май 2014 г.) не грэбаваў фоткацца нават Алег Трусаў, «дэпутат Незалежнасці», удзельнік галадоўкі супраць рэферэндуму 1995 г… Калі я злёгку пакпіў з той «фотасесіі», спадар Алег аджартаваўся прыкладна так: «Абы не з расійскім трыкалорам».

Сумна, але праўда: прыхільнікі бел-чырвона-белага штандара і адпачатнага тэксту Канстытуцыі (гэта розныя катэгорыі, але шмат у чым пераплеценыя) пасля 1995–96 гг. апынуліся ў меншасці ды наступныя 20 з чымсьці гадоў на самай справе ўяўлялі з сябе нешта накшталт «субкультуры». Са сцягам выходзілі на дэманстрацыі тутэйшыя дысідэнты, шмат гадоў ён вісеў над уваходам у сядзібу БНФ па вул. Варвашэні, 8, мо і над іншымі падобнымі сядзібамі… але кола яго прыхільнікаў да 2020 г. расло марудна. Нават у кастрычніку канцы верасня 2020 г., паводле даследавання брытанскага «Chatham House», на пытанне «Якія з наступных дзяржаўных сімвалаў найдаражэйшыя Вам?» перавагу бел-чырвона-беламу сцягу і «Пагоні» аддалі 38,2%. Гэта нямала, але ніяк не адпавядае ўяўленням пра пераважную большасць; да таго ж 42,2% выбралі ўсё-такі афіцыйную сімволіку (c. 25 справаздачы). Так, пасля жнівеньскіх падзей.

Пра тое, што Канстытуцыю ўзору 1994 г. вярнуць аўтаматычна не ўдасца, дый наўрад ці гэтае вяртанне было б аб’ектыўна мэтазгодным, я разважаў не аднойчы. Новыя довады – і, на маю думку, даволі грунтоўныя – выставіў Міхась Пліска.

З тымі, хто нападае на асобу Шрайбмана (argumentum ad hominem), не бачу неабходнасці сур’ёзна спрачацца. Ну, можа, і я «працую на РФ» – стасаваўся нейкі час з маскоўскім выдавецтвам (прыватным, але хто ведае?), ездзіў з жонкай у Піцер, Пскоў, Смаленск…

Трохі расчараваў мовазнавец-бізнэсовец Віталь – «выкрывальнік маніпуляцый», які проціставіў апошнім тэзіс, варты Оруэла: «“не” значыць “так”» (ды іншы довад ад абсурднага, звядзенне меншасці да людажэраў…). А калісьці я спасылаўся на В. С. 🙁

Некаторым крытыкам Арцёма, як заўважыў, не спадабалася, што чалавек з яўрэйскім прозвішчам увогуле ўзяўся разважаць пра палітыку ў Беларусі. Нічога новага, адзначаў гэткую рэакцыю чатыры гады таму; з другога боку, цягам «рэвалюцыі свядомасці» некаторыя «інтэлектуалы» маглі б і паразумнець… Бязглуздыя нападкі – чарговы доказ таго, што ў 2020 г. рэвалюцыі не адбылося, а «неверагодная салідарнасць» апанентаў рэжыму была залішне міфалагізаваная.

Яшчэ адзін невялікі, але важкі доказ – становішча недзяржаўных газет. «Комсомольская правда в Белоруссии» яшчэ год таму па серадах выходзіла накладам 165-180 тыс. асобнікаў. Пасля летніх і восеньскіх мітрэнгаў наклад «таўстушкі» сягае 36600 (№ за 21.01.2021). Так, газету выкінулі з друку ў Беларусі, з кіёскаў і з падпіснога каталога «Белпошты», аднак яна прадаецца ў буйных крамах і… не выклікае ажыятажу, нягледзячы на бясспрэчныя заслугі рэдакцыі перад «вольным словам». Там, дзе я набываю «КП» (гіпермаркет у Цэнтральным раёне Мінска, побач з «Плошчай Перамен»), у серады яшчэ ляжаць купы нераспрададзеных газет за мінулы чацвер 🙁

Да канца студзеня 2021 г. «Новы час» пашыраўся не толькі па падпісцы, а і праз «Белдрук» (цяпер прадпрыемства мінінфармацыі «спахапілася» ды прыбрала няўрадавую газету з продажу). Ізноў, не казаў бы пра шалёны попыт і шквал грамадскай салідарнасці з выданнем: наклад 4200 асобнікаў (№ за 22.01.2021) пры цане 56 капеек як бы намякае. Праўда, год таму – 24.01.2020 – наклад сягаў толькі 2000 ас. Але чаму яму было не вырасці ў 5-7 разоў – напрыклад, за кошт 25 тыс. чытачоў друкаванай версіі «Народнай волі», якая не выдаецца з сярэдзіны лістапада 2020 г.? Далёка не ўсё вырушылі ў сеціва

Каб не забыцца, скажу тутака дзякуй тым, хто ў студзені 2021 г. самахоць стварыў «мае» старонкі ў беларускамоўнай вікіпедыі: як «клясычнай», так і «наркамаўскай». Гэтыя стваральнікі – Руслан Равяка і Уладзіслаў Чаховіч. «Чытайце, зайздросціце…» (С) Вікі-праектам(і) ніколі не захапляўся, але тут ужо такая справа: калі эсбэшны М-к «супраць», то я – «за» 🙂

Тут мінскі жыллёвы комплекс «Магістр» абклаўся жоўтымі зоркамі з лічбамі «6.2» (пад гэтым кодам «Магістр» пазначаны ў спісе раёнаў, якія, паводле гарадскіх уладаў, вымагаюць узмоцненага патрулявання міліцыі)…

Так сабе ідэя – што з патруляваннем, што з шасцікутнымі зоркамі. Пры ўсёй жорсткасці рэжыму, ён не дасягнуў узроўню татальнай гітлераўскай лютасці… Можа быць, выявы пакліканы прыцягнуць увагу да тутэйшага аўтарытарызму? То пра яго і так усе, хто хацеў, даведаліся за апошнія паўгода. Альбо аўтары «перформанса» хацелі прысароміць чыноўнікаў? Дык я не ўпэўнены, што апошнiя ведаюць пра злавесны сэнс жоўтых зорак, а калі ведаюць – хутчэй за ўсё, проста паціснуць плячыма. Што да жыхароў раёна, іх такая «творчасць», імаверна, толькі дэмаралізуе. У мінчан хапае нагодаў, каб адчуваць сябе прыніжанымі, нашто выдумляць новыя?

Сумняюся я і ў тым, што дапаможа паспалітым беларусам вестка пра вылучэнне Святланы Ціханоўскай у патэнцыйныя лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру 2021 г. (вылучыў, нібыта, прэзідэнт Літвы…) Замежныя прэміі зазвычай не дадаюць палітыкам аўтарытэту ва ўнутраных справах – успамінаюцца казусы Міхаіла Гарбачова ды Шымона Пераса… Калі казаць пра беларусаў, то неўзабаве па прысуджэнні яму прэміі Еўрапарламента (2006) Аляксандр Мілінкевіч «садзьмуўся»… Напрошваецца выснова: добрая рэпутацыя ва ўласным горадзе/раёне/краіне, магчыма, важнейшая, чым сусветнае прызнанне. Не шкода мне прэмій, але, так ці іначай, грамадска-палітычным дзеячам – а Святлана ўсё ж імкнецца быць палітыкіняй – варта абапірацца перадусім на сваіх землякоў.

Сяння споўнілася 75 год «Краснакуцкаму» – Уладзіміру Майсеевічу Ліўшыцу, які публікуецца ўжо з паўстагоддзя. За гэты час ён усебакова апяяў Горкі Магілёўскай вобласці і Ноф а-Галіль у Ізраілі (дзе жыве з 2007 г.). Пазнаёміўся з ім я ў Мінску, на «яўрэйскай» навуковай канферэнцыі 1996 г. – потым абменьваліся лістамі на розныя тэмы… Прывяду жартаўлівы вершык, які друкаваўся ў беларуска-яўрэйскім бюлетэні «Мы яшчэ тут!» на 60-годдзе кандыдата філасофскіх навук, тады яшчэ дацэнта Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі:

Прыгоды Тараса на Горацкім Парнасе

Павел Саковіч

Тарас заўважыў вокам зоркім:

Хтось пад гарой вядзе раскопкі.

Вунь як стараецца – глядзі ты!

Мо талент свой ім тут зарыты?

Але калі так пойдзе дзела,

Гара каб раптам не асела.

А можа, трэба – для страхоўкі –

Пужнуць нахабу з дубальтоўкі?

Намер Тараса Зеўс спыняе:

– Яго ж любы сабака знае!

У Горках тых ва ўсякім разе,

Бо ўсё тут вывучыў, аблазіў,

І напісаў пра Горкі кніжку.

З ім варта выпіць па кілішку!

Пакліч сюды яго, Тарасе,

Хай адпачне лепш на Парнасе.

Ён будзе тут зусім не лішні:

Пісьменнік, навуковец, Ліўшыц.

У. М. Ліўшыц (злева) з магілёўскім літаратарам Міколам Яцковым. Фота: horki.info

Un avade, biz hundert un cvancik! Да 120!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

01.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 01.02.2021  21:21

* * *
.
Анхела Эспіноса (facebook, 03.02.2021). 
Адразу адкажу гэтаму прэтэнцыёзнаму аўтару (які цытаваў мяне без дазволу ані права на рэпліку і чамусьці здымак 2015 года запосьціў), што няважна, каго парушэньні ”абудзілі” ці ”не абудзілі”. Ад гэтага парушэньні не ператвараюцца ў закон. А наступным разам прасіце фота, я дам новае з асабістага архіву.
П. С. Вельмі цікава, дзе здымкі іншых каментатараў. Чаму толькі я.
.
Ад В. Р. (Мінск, 22.04.2021). Пардон, што рэагую са спазненнем. Дазволу на цытаванне рэплік з fb, наколькі ведаю, не патрабуецца. Паважаю думкі замежнікаў (і замежніц) пра бел. сітуацыю… Усё ж, як грамадзянін РБ, сталы жыхар яе сталіцы, нарэшце, як прэтэнцыёзны аўтар з дыпломам палітолага, дазволю сабе і далей самастойна вырашаць, што важна ў нашым кантэксце. Можна? 😉
PS. Чаму гэткі здымак? Не самаапраўданне, а тлумачэнне: ведаючы пра блізіню А. Э. да СБП (наконт інш. каментатараў не быў у курсе), натуральна было наведаць сайт гэтай творчай суполкі ды знайсці выяву тамака.

В. Рубинчик. Посреди зимы

Шалом? Судя по всему, довольно скромно прошёл в этом году день памяти жертв Катастрофы в Пинске. Всё же «столица Полесья» провела памятный вечер. Как сообщает «Радыё Рацыя», демонстрировались документальные ленты, звучали воспоминания о гетто. Участник вечера Николай Горин отметил: «Надо понимать, как это было устроено в те времена… Одних людей низвели до уровня уничтожения и унижения, а другие стали палачами. Нельзя эту тему забывать, сколько бы лет ни прошло. Потому что не закрылась она с победой над нацизмом».

В Минске в Белгосфилармонии (далеко не впервые) состоялся мемориальный концерт «Жёлтые звёзды».

А в Гродно, как пишет Руслан Кулевич с «крамольного» ресурса hrodna.life, «актеры фрик-театра Гексоген прошли в костюмах узников гетто по центру Гродно. Акцию организовали, чтобы напомнить горожанам о погибших в лагерях смерти соотечественниках» (27.01.2021). Руководитель театра Василий Калач сказал:

Мы, артисты фрик-театра «Гексоген», не иудеи. Тема жертв Холокоста — лишь частица нашей работы. Но гродненское гетто — историческая реальность нашего города. Свидетельство боли, крови, грязи и слёз. Свидетельство чудовищных преступлений озверевших фанатиков. Свидетельство внутреннего героизма жителей Гродно — евреев-жертв Холокоста и тех, кто, рискуя жизнью, спасал их после расформирования гетто.

Мы не умеем писать статьи, работать с архивами, устраивать манифестации. Мы умеем другое. Мы умеем погрузиться в воспоминания. Пропустить через свою душу. И прожить для тех, кто на нас смотрит, всё то, о чём зритель может даже не догадываться. И мы делаем это.

Что ж, душевно. Может, Василий и его товарищи об этом пока не догадываются, но они восстанавливают в обществе баланс добра и зла, нарушаемый моральными уродами из «СБ». Один из них, «золотушное перо», в тот же день поглумился над рассказом о девушке, не плакавшей, когда погиб Роман [Бондаренко] – «не погиб, а умер после драки в чужом дворе. Нечего реветь». Я хоть и вредный, но не зловредный, потому скажу о бывшем КВН-щике всего лишь словами из старой песни: «Робот, ты же был человеком… ты смешно кукарекал…»

Появилось предварительное расследование того, что делалось вечером в Центральном районе Минска 11.11.2020. Оно озвучено инициативой BYPOL, за которой стоят «бывшие» силовики (или не только бывшие?). Собственно, о том, что следы «ленторезов», нанесших роковые травмы Роману Бондаренко, тянутся к госорганам, было известно и раньше – как и о том, что Роман в тот вечер не был пьян, а значит, высшие чиновники РБ нагло врали, – но некоторые детали теперь прояснились.

Есть в публикации BYPOL пассажи, которые меня не убедили: например, на основании cведений о местоположении мобильного телефона, принадлежавшего Анне Эйсмонт, делается вывод о присутствии Анны на площади Перемен…

Улица Щедрина, и даже Орловская, не граничат с двориком, находящимся между Каховской, Червякова и Сморговским трактом.

1 примерное расположение ретранслятора на Щедрина, 83; 2 – предполагаемая локация телефона А. Эйсмонт (парковка у Орловской, 40а); 3 – место трагедии (пл. Перемен)

Да уж, появление вечером 11 ноября телефона А. Эйсмонт, а то и самой телеведущей, в этом не самом фешенебельном районе выглядит крайне подозрительно… Допускаю, что спустя 35-40 минут после своего вечернего эфира она подвозила «ленторезов», к тому времени уже атаковавших Романа (между 22:10 и 22:20). Было ли это осознанным участием в «акции», либо журналистку использовали «втёмную», апеллируя к её родственным связям, должны выяснить компетентные органы. Вернее – должны будут выяснить; скорее всего, уже после смены власти.

Очень верно BYPOL во вступлении к своему расследованию пишет о том, что прокурорская проверка «в порядке ст.174 УПК по факту смерти Р.Бондаренко» недопустимо затянулась… Однако увещевания со ссылкой на нормы Уголовно-процессуального кодекса в ближайшее время вряд ли сработают, ведь правящая верхушка чувствует себя как на войне, где «иногда не до законов».

Лично мне представляется, что небезызвестный пост А. Эйсмонт в инстаграме говорит скорее в её пользу: раз дама выплёскивает эмоции, она ещё не (совсем) роботизировалась, а значит, способна к эмпатии. Да и «народный» топоним, заявивший о себе лишь в начале сентября 2020 г., она не отрицает: «в упоминаемый вечер я не была на площади Перемен». А вдруг дозреет до чистосердечного признания? Аnne, если ты меня слышишь… 🙂

Вот начальник местной академии наук словно бы услышал меня, твердившего о девальвации рационального мышления и вытекающей из этого небезопасности атомной станции! Представьте себе, сам Владимир Гусаков 27.01.2021 прокомментировал неоднократные остановки энергоблока АЭС за неполные три месяца: «Никаких сбоев, неполадок, экстраординарных ситуаций нет. Это технологические остановки, поскольку отрабатываются разные режимы. Это все под контролем, все по плану, и все в нормальном режиме. Информация и домыслы могут быть разные, но они абсолютно не имеют никакой под собой почвы». Любопытно было познакомиться с мнением доктора экономических наук (в языкознаньи тоже «знает толк»!) по проблемам технологии и ядерной безопасности… Впрочем, если перед ним ставилась задача «успокоить народ», то она не достигнута. От «народа» последовали ехидные реплики вроде: «Тестируйте, проводите наладку, включайте, выключайте, а потом только торжественно открывайте», «То есть отключение генератора защитой – это норма? Жги дальше», «В Чернобыле тоже отрабатывали разные режимы. Доотрабатывали»

Всеведущие почётный доктор Белорусской государственной сельскохозяйственной академии, академик Российской академии сельскохозяйственных наук, академик Украинской академии аграрных наук, академик Академии сельскохозяйственных наук Республики Казахстан В. Г. Гусаков (фото: sib-science.info) и Заместитель председателя Совета Союза Верховного Совета СССР, директор Института генетики, Герой Социалистического Труда, восьмикратный кавалер Ордена Ленина, лауреат Сталинских премий Трофим Денисович Л… Найдите уже 10 отличий, а?

Ещё один государственный утешитель из Национального пресс-центра (27.01.2021): «Электростанция [Островецкая АЭС] работает в штатном режиме, по каждому случаю дает комментарии лично премьер-министр. Я уже не говорю о министре энергетики. Каждый случай рассматривается, — отметил Андрей Косовский, первый заместитель председателя государственного комитета по науке и технологиям, кандидат экономических наук».

Как министр энергетики, так и премьер-министр в РБ назначаются одним человеком (который в марте 2020 г. «коронавируса не видел») и подотчётны, фактически, лишь ему. Короче, лучше бы в пресс-центр запустили специалиста из института физики 🙂

Тем временем Олег Трусов, историк-археолог, тщательно изучавший памятники монументального зодчества, решил высказаться о событиях 1940-х гг.: «У партизан был от Берии приказ: процент на евреев, сколько можно брать в отряд их». Читал я в своё время и о войне, и о нехорошем Берии, но впервые слышу о том, что Лаврентий Палыч навязывал советским партизанским отрядам некую процентную норму. Если кто-то может уточнить, что имелось в виду, – милости прошу. Пока же склоняюсь к мысли о том, что Олег Анатольевич поспешил со своим откровением. Как и его младшая коллега Елена Петровна Гросс в своей статье 2020 г. поторопилась вывести парадокс: «при одновременном сокращении численности евреев [в Беларуси] усиливается активность общины». Не то, чтобы я был кромешным пессимистом, но пик активности в работе еврейских организаций наблюдался, пожалуй, во второй половине 1990-х годов, от силы до 2002–2003 гг. Затем началось топтание на месте и спад, озаряемый вспышками вроде «Litvak Klezmer Fest» 2019 г. (правда, «община» имела весьма опосредованное отношение и к подготовке того клезмерского фестиваля, и ко многому другому).

Писал уже пару месяцев назад, что власти собираются назвать улицы на территории комплекса «Минск-Мир» именами Леонида Левина и Михаила Савицкого. Как пожелали, так и сделали: решение утверждено горсоветом 24.12.2020, официально опубликовано 14.01.2021.

Что-то не симпатичен мне «Герой Беларуси», художник, полагавший, что «вся мировая политика имеет в своей основе войну между иудаизмом и христианством» (М. Савицкий видел себя, разумеется, не на стороне иудаизма, где «по талмуду» якобы «только еврей человек, любой другой – скотина»). Столь милые высказывания М. С. допустил в интервью 2002 г. – цитирую их сейчас по статье Александра Бурьяка, который, даром что великий путаник, иногда выдаёт на-гора неглупые суждения. В своё время я сам видел одиозное интервью в газете «Русский вестник» – его Савицкий так и не дезавуировал… 🙁

Из «Мы яшчэ тут!», № 16, апрель 2006 г. «Авив» и «Берега» тогда промолчали

Моё мнение о Л. Левине, обнародованное в 2015 г., по сути не изменилось, и никто не опроверг ни единого факта, приведенного в той слегка нашумевшей статье. Могу добавить, что в воспоминаниях, записанных заслуженным архитектором незадолго до смерти, мягко говоря, преувеличена его роль в присвоении Маю Данцигу (1930–2017) звания народного художника Беларуси (1995): «Мы ходили на прием к заместителю Председателя Совета Министров Белоруссии Снежковой Нине Леоновне. Тогда я поставил перед ней вопрос о присвоении Майю Вульфовичу Данцигу звания Народного художника Белоруссии. Вопрос был решен положительно». Нина Снежкова (1926–2008) занимала указанную должность до 1985 г. Далее, не двигали Яков Гутман и Леонид Зуборев Левина в «еврейские лидеры Минска» перед собранием 1988 г.; Л. Зуборев – от слова «совсем», как легко понять из его статьи, а Я. Гутман стал «ходоком» гораздо позже, когда приискивались кандидатуры на должность «всебелорусского еврейского лидера». Из письма Я. Г. (02.01.2015):

Левин в то время был заместителем у Данцига (в Минском обществе еврейской культуры – В. Р.). Особенного рвения в работе с его стороны я не помню. Когда создавали его контору (нынешний СБЕООО – В. Р.) и стало известно, что Боря Минков и Гарик Хайтович рвутся в вожди, я решил, что ни один, ни второй для этого не годятся. Левин лауреат всяких премий, вхож во властные кабинеты и т. д. Я пошел к нему домой, рассказал о том, что идет работа над созданием республиканской организации. Сказал, что он должен быть руководителем. До сих пор помню его улыбку, вернее, ухмылку. Всё остальное было делом техники. Они, естественно, не могли конкурировать с ним. Все эти дела одна из крупнейших моих ошибок в еврейской работе. Думал, что смогу работать с ним. Я официально представлял тогда Комитет по сохранению еврейского исторического наследия в СССР (президент – Райхман из Канады). Уже шла работа на кладбищах в Радуни и Воложине.

Кто-то скажет, что сейчас в Беларуси более двухсот политзаключённых (от Актистова до Ярошевича; по некоторым данным, их 330), и к чему ворошить прошлое? Но политзэки рано или поздно выйдут, а «осадочек» от улиц, названных в честь сомнительных личностей, останется. Ладно, переживали и не такое…

У пл. Перемен растёт саженец сосны кедровой, подаренный жителями другого протестного квартала в октябре 2020 г. Даже «отмороженные ябатьки» не осмелились затоптать. И весна уже не за горами.

Вольф Рубинчик, г. Минск

29.01.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 29.01.2021  15:13

В. Рубинчик. Вроде как итоги

«Вроде как» – потому что никто не знает, что ещё «выкинет» 2020-й за пару суток… Однако в целом картина более или менее прояснилась.

Более десяти лет назад раздавал на «Яме» спецвыпуск бюллетеня «Мы яшчэ тут!» – пустой лист со словами «И так всё ясно!» на белорусском и идише. В этом году Павел Костюкевич нежданно припомнил мой давний перформанс в интервью литовскому изданию, за что ему респект, уважуха & «Іудзейнасць».

Спецвыпуск № 42¼; П. К. на пл. Перемен

А два года назад много было шума о скорой инкорпорации Беларуси (целиком или отдельными областями) в новую-старую империю. Не хочу перечислять особо шумевших – кто-то из них ныне за решёткой, и упрекать их в легкомыслии было бы не совсем этично.

Тогда, в октябре 2018 г., возразил так: «готов поспорить на приемлемую сумму, что по состоянию на 31.12.2020 общего государства с единым центром управления в Москве не будет, и от пограничных областей Беларуси Россия ничего не откусит. Возможно, я вновь недооцениваю Россию, но ей бы Крым освоить… К тому же буферная РБ пока ещё выгодна и Кремлю, и Западу – и как дипломатическая площадка, и как своеобразная офшорная зона для разных гешефтов».

Увы, никого из алармистов «развести» на деньги не удалось 🙂 А столько раз они пугали народ – то российскими военными, которые приедут на учения и останутся здесь в качестве оккупантов! То реанимацией «союзного договора», подписанного в 1999 г.!

На балконе второго этажа: «Посторонним вход воспрещён» (Минск, ул. Каховская, 27.12.2020)

Справедливости ради, события последних месяцев всё-таки настораживают. И «десанты» российских пропагандистов на белорусских телеканалах, начиная с августа, и соглашение здешнего МВД с Росгвардией (ноябрь), и телодвижения в российской администрации президента, где, похоже, задумали создать в Беларуси дружественную партию… Но учитывают ли, что здешняя трясина, нейтрализующая здоровые идеи и силы, работает во всех направлениях? 🙂

Активизировалась зомби-пропаганда в духе приснопамятного Владимира Бегуна и «как его, дьявола»?.. Чертовича! Прочитано здесь (27.12.2020): «Политолог с очень светлым лицом и не самой светлой репутацией Артем Шрайбман вновь уселся под свет софитов и принялся вещать… У людей подобного склада уже не одно тысячелетие именно злато – решающий фактор жизни, идеологии, государства и народа. Они молятся золотому тельцу и призывают его опрокинуть нашу страну. Что это за люди? В чем феномен паразитов? Великий диссидент и гениальный математик Игорь Шафаревич назвал это малым народом».

Можно слегка посмеяться над плюшевым Шрайбманом (на фото), которого пропагандист обозвал «первосвященником белорусского либерализма». Пытался Артём усидеть на разных стульях, ограничивал себя на тутбае, что-то там «разжёвывал», выступая скорее в качестве популяризатора, нежели политменеджера – и всё равно вувузела СТВ «вывела» его на чистую воду 😉 Но в целом, конечно, не до смеха, не до фиесты (и не до сна). Удивительно ли, что всплывают доморощенные гностики, вещающие: «любой бунтовщик, любой восставший, любой протестун, любой революционер — это сторонник темной силы».

Александр Фридман, историк из Беларуси, живущий и работающий в Германии, этой осенью обратил внимание на сомнительные мотивы здешней пропаганды. Написал большую статью для журнала «Ab Imperio» – в т. ч. об указанных мотивах. Во введении сослался; правда, в текст «по техническим причинам» попали тезисы, которых в моих ответах на анкету А. Ф. не было.

Сравните с реальной реакцией на вопросы исследователя, которому помогла со мной связаться Инна Соркина из Гродно: «Какую роль играет еврейская тема в протестном контексте? Какую позицию занимают евреи (большинство евреев)?» – «Не вельмі значную. Не магу казаць за большасць яўрэяў. Зноў жа, “ашчушчэнія”: пратэстамі захапілася частка тых мінскіх яўрэяў і яўрэек, якія раней, мякка кажучы, не мелі асаблівых сімпатый да “дэмакратаў”, “бэнээфаўцаў”, etc. Але дапускаю, што сыходу Лукашэнкі зараз жадаюць менш за 50% яўрэяў Беларусі» (19.10.2020). В общем, некоторая утилизация налицо. «Везёт» мне: то в российские социологи запишут, то явился «public intellectual»… Тем не менее статья д-ра Фридмана кое в чём полезна, и если вдруг попадётся – почитайте. Есть и вариант на русском, он чуть короче.

Умер Леонид Фёдорович Заико (23.08.1948, Гродно – 27.12.2020, Минск) – похоже, без «короны» и здесь не обошлось. Покойный был заметным явлением среди белорусских экономистов, в своё время консультировал правительство и международные организации, читал лекции за границей. С 1990-х годов мне попадались на глаза его тексты для СМИ – к примеру, Л. Заико долго сотрудничал с «Белорусской газетой», а позже со «Звяздой». Это отвечало принципу, который кандидат наук декларировал в Европейском гуманитарном университете второй половины 1990-х: «с обеих сторон есть умные люди». Его многочисленные статьи и интервью иногда оставляли странный привкус, и я пару раз незлобиво критиковал экономиста.

Л. Заико пытался, как умел, упорядочить экономическую жизнь нашей страны. И преподавал с чувством юмора – думаю, с этим согласятся все его бывшие студенты. Образчик его выступления см. здесь.

* * *

Расширяются и крепнут международные связи одной из бывших «кандидаток в президенты» – вокруг неё образовался целый «офис». А параллельно действуют «народные посольства» и «Народное антикризисное управление» (аббревиатура НАУ, видимо, выбрана не случайно – призвана оказать гипновоздействие на поклонников группы «Наутилус Помпилиус»? :)) Наше НАУ во главе с П. П. Латушко к декабрю выработало ряд планов, которые вроде как складываются в программу реформ. Почитал… Кому интересно, послушайте, как весёлые ребята комментируют её – под большинством замечаний я таки подписался бы.

Тем временем подавляющее большинство взятых в плен летом 2020 г. до сих пор сидит. Социал-демократ Сергей Спариш, христианский демократ Павел Северинец, которому завтра исполнится 44… Больно было узнать, что в ноябре посадили с заведением уголовного дела и журналиста-анархиста Николая Дедка. Даром что не знаком с ним лично, на толковые материалы Н. Д. я не раз ссылался.

Н. Дедок, П. Северинец, С. Спариш

Недурственные пассажи из книги Н. Дедка «Теория интерсекциональности: анархистская критика», опубликованной около года тому назад:

Инстинктивные программы, будучи плодом эволюции, продолжали, продолжают и будут продолжать оказывать на нас огромное влияние… Причина этого проста: эволюционным схемам несколько сотен тысяч или даже миллионов лет. Культурным наслоениям – около 40 тысяч. За столь короткое (ничтожное с точки зрения естественного отбора) время в людях просто не могли на биологическом уровне закрепиться новые модели поведения. И поэтому сейчас мы продолжаем во многом слепо следовать инстинктивным программам, рационализируя и оправдывая их под любым соусом…

Особенно трагикомично сепаратистские практики смотрятся на фоне того, что в 1960-е феминистки второй волны боролись за то, чтобы быть включёнными во все места, ранее считавшиеся мужскими: клубы, трибуны, профессиональные сообщества, добивались совместного посещения школ мальчиками и девочками… Сегодня же феминистки третьей волны фактически топчутся по их достижениям: 50 лет назад их соратниц «отсаживал» от мужчин патриархат, сегодня они сами запираются в сепаратных гетто.

Очень надеюсь, что это не последняя книга автора, задержанного 12.11.2020 «силовиками» с явно чрезмерным применением силы. Родители уже несколько недель не имеют контакта с Н. Дедком; его отец Александр, бывший судья, разочаровавшийся в системе, рассказал журналистам, что «Одному из заключенных “Володарки” удалось передать через свою мать, что Николая там хотят убить, создают условия, чтобы он умер. Но что это означает — угроза заразиться коронавирусом или что-то другое — выяснить мы не можем».

Кстати, o птичках международных связях и признании. Заметили ли вы, насколько обесценилось восхищение белорусами? Руководитель МИДа Дании Вилли Сондал: «Я полон восхищения белорусами, такими, каких я встретил сегодня, теми, кто имеет мужество бороться за права человека и демократию в рамках авторитарного правления» (21.08.2012). Президент Франции Эмманюэль Макрон: «Мужество белорусского народа вызывает всеобщее восхищение, его устремления нужно уважать и мы на его стороне» (23.09.2020). Бывший помощник госсекретаря США Дэйвид Креймер: «Мужество белорусов восхищает» (25.12.2020).

Ну право же, стёртая монета… Кто бы объяснил Светлане Тихановской, что ей не к лицу выказывать восхищение белорусами, как это было в середине августа? Во-первых, так она занимает внешнюю сторону по отношению к своему народу; во-вторых, до победы ещё очень далеко.

Не обязательно во всём соглашаться с российским блогером Алексеем Кунгуровым, но в недавнем его тексте (25.12.2020) – та горькая правда, что могла б оказаться целительной…

Белорусам надоел Лукашенко – это факт, но к революции они оказались совершенно не готовы. Они хотели новых честных выборов, и чтобы ОМОН их не лупил, но свергать режим не желали. Поэтому общество легко уверовало в иллюзию, что достаточно выразить недовольство узурпатором – и он куда-то денется

Инфантилизм прет отовсюду. Идея-фикс белорусов – убрать диктатора, ничего при этом не делая. Так не бывает. Тем не менее, они всегда придумывают себе оправдание: мол, нам не надо сейчас напрягаться, потому что весной, когда потеплеет, случатся протесты, и Лукашенко уйдет… До этого они верили, что сама по себе произойдет всебелорусская стачка с таким же результатом. То есть сам никто бастовать не собирался, кроме нескольких десятков, может, сотен человек, но все горячо одобряли саму идею, при условии, что реализовать ее будут другие.

Магазин «Семена. Цветы» (Минск, бул. Шевченко, 4) – жертва «всебелорусской забастовки». Фото 28.12.2020

Дальше российский бунтарь небезосновательно предполагает:

Лукашенко смирился с тем, что «народец» его больше не любит, не хочет и никогда за него не проголосует. Общество смирилось с тем, что «Саша останется с нами» ©. Любить и уважать диктатора белорусы не будут, но терпеть себя он их заставил.

А вывод у Кунгурова – в начале:

Не стоит предаваться унынию. Шахматист после проигранной партии не ищет виноватых, а анализирует свои ошибки, чтобы завтра их не повторять. Вот этим и следует заняться белорусам вместо фанатичного культивирования выученной беспомощности.

По мне, хороший вывод, как и нижеследующий: «Бороться надлежит именно с диктатурой во всех ее проявлениях, а не с конкретной персоной». Раз уж разговор зашёл о шахматистах, может быть, всё начнётся с «Шахматного дворика»? 🙂

Сейчас нелегко помыслить, что на этом невзрачном пятачке у общежития «Белгеодезии» осенью собиралось множество людей, выступали «Свободный театр», Бенька & «РСП», поэты… Фото 28.12.2020

Район дворика, подобно иным минским (и не только) районам, благодаря арт-активистам заимел «свой» флаг

В окрестностях пару недель назад были развешаны афишки с предложением учиться шахматам!

Предпочёл бы гексагональные (кстати, недалеко от «Шахматного дворика» живёт и Сергей Корчицкий, один из сильнейших европейских игроков в «гекса») или вольные, но и «невольные» – дело нужное.

Вольф Рубинчик, г. Минск

29.12.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 29.12.2020  11:48

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (102)

Шараговы шалом ад дзяжурнага мізантраполага! Працягваем размову пра дасягненні краіны ў эпоху незалежнасці (з канца 1991 г.). Як я мог забыцца, што Беларусь зрабілася касмічнай дзяржавай? 🙂 Штопраўда, энтузіязм улетку 2012 г., калі з Байканура стартаваў беларускі спадарожнік «БелКА», не параўнаць ні з 1957 г., ні з 1961 г. Мабыць, таму, што цяпер нікога не здзівіш і запускам на арбіту жывых чалавекаў… І ўсё ж – прыемна, хоць даходы ад нацыянальнага касмічнага праекта даволі сціплыя.

Папярэдняя серыя «Катлет…» заахвоціла жыхара Мінска, кіна- і меламана Пятра Рэзванава ўспомніць нешта сваё, дапоўніць мае развагі пра эрозію правінцыйнасці ў Беларусі, паспрачацца… Далей прывяду колькі ўрыўкаў з яго лістоў і свае каменты (курсівам):

П. Р.: У чым я адчуваў правінцыйнасць Мінску «за саветамі»? Глядзіш навіны («Время» – іншых не было) – і там час ад часу паведамлялася пра гастролі «буржуйскіх зорак». І дзе гэтыя гастролі адбываліся?.. Масква-Ленінград-Кіеў-Тбілісі. Мінск быў «як выкляты Богам» (што праўда, маці ўспамінала, як у 1960-я выступаў у Палацы спорту нехта з сусветна вядомых джазменаў, але гэта – выключэнне, якое толькі пацвярджала правіла). Так, за гады незалежнасці Мінск стаў наведвацца больш актыўна, але ж… У 2008 г. Паці Сміт даехала да Казані, але да Мінска – не. Так што па гэтай прыкмеце Мінск – большая правінцыя, чым Казань (і гэта пры тым, што ў тыя гады іх чыгуначны вакзал не працаваў у рэжыме 24/7, а закрываўся на ноч).

Тут я дадаў бы, што насамрэч у Беларусь часоў незалежнасці прыязджала мноства замежных «зорак». Узяць хаця б Мансерат Кабалье, якая ўвесну 1996 г. дала канцэрт у Мінску; у 2010 і 2017 гг. былі тут «Smokie», у 2011 г. – «Roxette», у 2012-2013 і 2015 гг. – «Scorpions» («Мінск-Арэна» агулам не пустуе), любіць завітваць да нас «мадмуазэль-блюз» Патрысія Каас, etc. Выглядае, аматараў джазу ў нас таксама не крыўдзяць.

П. Р.: Агулам, правінцыйнасць і поспехі – рэчы, якія не выключаюць адна адну (калі даць веры Музею гісторыі беларускага кіно, у савецкі час «Беларусьфільм» атрымліваў больш кінапрэмій, чым зараз). Тыя, хто ведаюць пра «World of Tanks» (не толькі тыя, хто ў яе гуляюць), ведаюць, што яна зроблена ў Беларусі, але ці дастаткова гэта, каб пазбавіцца адчування правінцыйнасці?

Так, асобны поспех – нават гучны, як «World of Tanks» – мала ўплывае на рэпутацыю краіны, але здольнасць мультыплікаваць удалыя праекты ўжо пра нешта гаворыць… І прымушае верыць у тое, што Беларусь – не на задворках цывілізацыі.

З іншага боку, той жа Парк высокіх тэхналогій з усімі яго суперідэямі і «раскруткай» у медыяпрасторы, у т. л. замежнай, застаецца ў падважаным стане, калі ў РБ няма павагі да прынцыпаў прававой дзяржавы. Пісаў пра гэта крыху больш за год таму – што ж, не грэх і паўтарыць.

П. Р. За гады незалежнасці шмат было чаго, што з’яўлялася, потым знікала альбо псавалася (была газета «Навінкі» знікла; былі кінапаказы, якія рабілі пасольствы спіс пасольстваў амаль цалкам змяніўся, дый інтэнсіўнасць паменела; была «Наша ніва» сапсавалася; быў «Рок па вакацыях» спачатку стаў платным, зараз, здаецца, знік; магу і ваш «МЯТ!» у гэтым шэрагу ўзгадаць).

А па-мойму, спыненне культурніцкіх ініцыятыў, як бы яно ні пякло аўтарам & аўдыторыі ў канкрэтны момант – нармальная з’ява, яно якраз можа сведчыць, што «культурка» развіваецца. Пра гурт «Серебряная свадьба», які трансфармаваўся ў «мікракабарэ», гаварылася ў 101-й серыі. Тыя ж «Навінкі» пасля калапсу 2003 г. не ўмёрлі, а перайшлі ў іншую форму – сябры рэдакцыі ўзяліся здымаць і агучваць кіно, прасоўваць свае ідэі ў іншых перыёдыках… Бюлетэнь «МЯТ!» («Мы яшчэ тут!») спыніў выхад у 2009 г., але праз шэсць год з’явілася яго «рэінкарнацыя» – не менш разняволеныя «Катлеты & мухі». Ну і г. д. Галоўнае, творцаў у нас не адстрэльваюць, даволі рэдка садзяць за краты – дзякуй і за тое :))

П. Р.: У менчукоў цягам 1990–2010-х гадоў, напэўна, паменела правінцыйнасці ў галовах. Але што тычыцца «правінцыі правінцыі», якая адначасова «цэнтр Еўропы»… Калі ў 2013 г. я заблукаў і ў палескіх балотах мяне здымалі з дрэва, размаўляў са столінскім міліцыянтам. Ён у мяне пытае: чаго я на Століншчыне шукаў? Я яму адказваю, што вырашыў паглядзець на помнікі гісторыі і культуры. Ён: «І якія ж у нас помнікі?..» Я яму пералічваю тое, што засталося, у тым ліку і сінагогу. – «Так! Яна ў нас знаная! Толькі недзе ў Штатах ёсць яшчэ адна такая ж!..» Ці трэба ўдакладняць, што гонар жыхароў за ўнікальнасць сінагогі ніяк не перашкаджае ёй разбурацца…

Мажліва, тут не ў правінцыйнасці справа, а ў недасканаласці законаў (напрыклад, тых, дзе гаворыцца пра вяртанне маёмасці ды пра спонсарскую дапамогу) і ў няўменні дамаўляцца, характэрным таксама для многіх жыхароў сталіцы. Іначай кажучы, атамізацыя грамадства не прыяе выбудове адносін на гарызантальным узроўні… Разам з тым і на перыферыі Беларусі ёсць месцы, дзе ў той ці іншай ступені дбаюць пра яўрэйскую спадчыну. Часам гэта тлумачыцца палітычнай падкладкай (Вішнева – радзіма Шымона Пераса, Моталь з мітуснёй вакол дома Вейцманаў), часам – наяўнасцю «крытычнай масы» мясцовых энтузіястаў (Наваградак з яго музейшчыкамі, якія «раскручвалі» гісторыю гета задоўга да таго, як нашчадак мясцовых яўрэяў Джарэд Кушнер стаў зяцем Дональда Трампа; Камаі, дзе ксёндз Яцак у пачатку 2010-х пры ўдзеле нашага пільнага чытача д-ра Юрася Гарбінскага намовіў сваіх парафіян і райвыканкам упарадкаваць яўрэйскія могілкі, Краснае на Маладзечаншчыне, дзе рупліва збіраюць звесткі пра Катастрофу і гераізм мясцовых яўрэяў)…

П. Рэзванаў (фота з brestnet.com) i рэшткі столінскай сінагогі (vetliva.ru)

П. Р.: Метро я па савецкай звычцы амаль не карыстаюся, але ёсць шмат кропак у горадзе, між якімі раней можна было ездзіць без перасадак, а цяпер – не. Так што мінскі гарадскі транспарт для мяне ў поспехі не ўваходзіць.

Вядома, транспартнае сеціва не ідэальнае ні ў Мінску, ні ў Беларусі ўвогуле, i тым не меней… Развіццё метро і сістэмы маршрутак, пры ўсіх недахопах, па-мойму, значна палепшыла зносіны паміж перыферыйнымі раёнамі сталіцы (напрыклад, Кунцаўшчынай на Захадзе і Уруччам на Усходзе). Адносным поспехам лічу і тое, што на многіх прыпынках Мінска ў апошнія гады з’явіліся электронныя табло, якія паказваюць, колькі мінут засталося да прыезду наступнага аўтобуса/тралейбуса.

* * *

Расказанае ў гэтай і папярэдняй серыях не стыкуецца з тэзісам аднэй нобелеўскай лаўрэаткі аб тым, што Беларусь-2018 (у параўнанні з Расіяй) – «увогуле музей мінулага». Як мінімум у нас тут некалькі музеяў, дзе не толькі пра мінуўшчыну 🙂 І барацьба з камунізмам, якую па-ранейшаму прапагандуе пісьменніца, выглядае ў 2019 г… несамавіта. Ужо тры гады таму сумняваўся ў памыснасці гэткай «барацьбы».

«Жалезнай заслоны» даўно няма. Не адно дзесяцігоддзе беларусы маюць доступ да велізарнага аб’ёму інфармацыі ды адносна вольна перасякаюць межы Беларусі ў розных напрамках. Аднак палітычны лад астаецца аўтарытарным, і маральны клімат у нас пакідае жадаць лепшага. Парадокс? Напэўна, не, калі ведаць, што дэмакратыя і «еўрапейскія каштоўнасці» з канца 1990-х губляюць свой уплыў у свеце, а кітайская мадэль («эканоміка і тэхналогіі найперш, правы чалавека – хімера») усё часцей лічыцца легітымнай. Нават паўночнакарэйскага лідэра прэзідэнт «галоўнай дэмакратычнай краіны сусвету» пахваліў надоечы. Таму не будзе плёну ад пафасных зваротаў кшталту гэтага, складзенага ў студзені Бернарам-Анры Леві і падпісанага Святланай Алексіевіч, Давідам Гросманам, інш. Папулісты атакуюць «дух Еўропы»? Такой бяды: галоўнае – самім не быць папулістамі й дэмагогамі. Баюся, з развагамі пра белграмадства («з намі можна зрабіць усё») і пра леташняе святкаванне юбілею БНР («Які сэнс, як Статкевіч, выбегчы, пагукаць “далоў Лукашэнку”, яго схапілі, і ўсё. А маладыя рабяты арганізавалі, людзі выйшлі, слухалі беларускія песні, куплялі беларускія кнігі») тэст на антыпапулізм быў бы завалены…

Зрэшты, аднаўленне працы ў Мінску інтэлектуальнага клуба (апошні раз збіраўся ў канцы 2017 г.), калі яно ўсё ж адбудзецца ў сакавіку 2019 г., – справа памысная. Святлана Аляксандраўна анансавала прыезд «іншапланетніка» Тымаці Снайдэра… ну, яго хоць на беларускую мову перакладалі, ахвотным будзе аб чым паспрачацца.

Даступнасць кніг, сярод іншага – пра яўрэяў і Ізраіль, напэўна, хутчэй дасягненне, чым не. Чытаць можна хоць «Шолахава-Алейхема», хоць Хаіма Нахмана Бяліка, хоць Керэта нашага Этгара – і па-руску, і па-беларуску… Іншая справа, што попыт на секулярныя «яўрэйскія» тэксты ў параўнанні з 1980-мі (і нават 1990-мі) падупаў.

Ізраільскі павільён на Мінскай міжнароднай кніжнай выстаўцы-кірмашы, 07.02.2019.

Няпроста цяпер залічыць беларускіх яўрэяў у «народ Кнігі». Затое можам лётаць у Ізраіль без візы, як і іншыя грамадзяне РБ, дый родзічам-сябрам, якія наведваюцца ў Беларусь, з канца 2015 г. віза не патрэбна. Няма гарантыі, што брамы «Бен-Гурыёна» і аэрапорта «Мінск» будуць гасцінна расчынены, але ў Ізраіля з Украінай, пішуць, узаемаабмен турыстамі яшчэ больш рызыкоўны…

* * *

У краіне – чарговая разня, гэтым разам у стаўбцоўскай школе № 2. Нічога лепшага зараз не прыдумаю, чым спаслацца на свой тэкст 2016 г., напісаны пасля нападу хлопца з бензапілой на жанчын у гандлёвым цэнтры: «Да сучаснага свету многім насамрэч цяжка адаптавацца, і ў раннім папярэджанні ўнутраных збояў маглі б дапамагчы ўмелыя псіхолагі, а іх заўсягды не хапала… Беларусі нагвалт патрэбен самавіты Інстытут псіхалогіі». Хіба дадам: такі інстытут, супрацоўнікі якога ўмелі б давесці urbi et orbi, што кансультацыя – гэта не страшна, пасля яе не адправяць у спецустанову. А наводзіць у школах «жалезную дысцыпліну», як прапануе «галоўны педагог усёй Беларусі», – не выйсце. І без панукванняў навучальныя ўстановы за металічнымі плотамі ўжо гадоў 5-6 таму пачалі нагадваць казармы, дый выклікі міліцыі ў школы – даўнавата не рэдкасць.

12.02.2019, назаўтра пасля трагедыі ў Стоўбцах (у Жабінцы, выяўляецца, школьнік таксама махаў нажом), прэс-сакратарка мінадукацыі заявіла, што «ва ўстановах адукацыі будзе ўзмоцнена работа школьных псіхолагаў». Цікава, а якой часткай цела цягам двух гадоў думаў міністр, якога прызначылі ў снежні 2016 г.? Даўмеўся ж узяць у штат Андрушу Л. – прапагандыста, схільнага да плагіяту

9 лютага памёр Сямён Домаш (1950–2019), які ў 2001 г. прэтэндаваў на пасаду прэзідэнта Беларусі. Шансаў у адстаўнога гродзенскага чыноўніка і дэпутата Вярхоўнага Савета, насупор таму, што цяпер пішуць, практычна не было – хаця б таму, што вакол яго сабралося замала прафесіяналаў, але замнога маніпулятараў, якія палітыку ператваралі ў дробны «бізнэс». Зараз гэта бачыцца ясна: куды можна было прыйсці з такім начальнікам штаба, як Аляксандр М., з такімі «іміджмэйкерамі», як Юрый Х. і нашанівіцы начальнік… Дзіва што пасля 2002 г. Домаш адышоў быў ад «апазіцыі», дый нават ад грамадскай дзейнасці, а ў пачатку 2006 г. яго паставілі загадваць дзяржаўным заводам. R. I. P.

«Вольфаў цытатнік»

«Мы ведаем, што асобныя людзі паддаюцца выхаванню, але чалавецтва ў цэлым – не. Чароўны парадокс існавання заключаецца ў тым, што мы, ведаючы, што чалавецтва не паддаецца выхаванню, павінны жыць так, як быццам яно паддаецца. Іначай надыдзе хаос». (Фазіль Іскандэр, 2011)

«Прынцыпы — часцяком толькі спосаб эканоміць разумовую энэргію» (Віктар Голышаў, 26.04.2017)

«Калі ты становішся папулярным, то пачынаеш трансляваць штосьці публіцы, падстройваючыся пад яе. Даеш тое, чаго ад цябе чакаюць, а не тое, што ты хочаш сказаць» (Ганна Жданава, 11.02.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

14.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.02.2019  20:40

***

Пiша Валерыя Папова:

Сення абмяркоўваюць жудаснае здарэнне ў Стоўбцах : у СШ №2 11 лютага 8.00 10-класнік забіў насмерць нажом настаўніцу гісторыі і вучня старэйшага класа — абое хутка сцяклі крывею і памерлі. Пацярпелі ад яго яшчэ два вучні — ў цяжкім стане канаюць ў шпіталі. Пакуль усе абставіны высвятляецца і апытваюцца сведкі. Мае меркаванне як настаўніцы і  педагога : як кірауніцтва сш загадзя не высветліла і ” не заўважыла ” такога навучэнца , холаднакроўнага забойцу, які амаль прафесійна заперыраваў нажом і смеючыся збег ? Педкалектыў мусілі заўважыць па паводзінах і учынках заўважыць і адлучыць з дзіцячага калектыва, бо такіх заўседы бачна , нават калі салідна апрануты. Як так ? Хто павінен?

Загінуў такі прыгожы хлопец , прыемны і разумны твар, патрыет, добра вучыўся, А настаўніца гісторыі была ведала свой прадмет , чуллівая. У яе засталася адна дачка Насця Сем”ям пацярпеўшых адкрыт лік , арганізавана дапамога. Я лічу : вінавата дырэктарка сш №2 , бо не магло быць без скаргаў на такога вучня ад аднакласнікаў ці ад тех.персанала. Напэўна звярталіся і да псіхолага і сац.педагога, кл.кіраўніка, але ж калі дырэктар адказала калегам : ен усе роўна будзе вучыцца , што бы ні здарылася. Вось і дагуляліся. Пішуць, крымінальным доследам па справе заняты прававеды, прыложаць намаганні каб адвярнуць ад версіі ” беларусафобіі” і палітычных матыаў, таму што загінуўшы добра размаўляў па- беларуску і насіў адзежу с сімволікай “Пагоня”. Так , вядома намагаюцца замяць справу. Але ж каму выгодна, хто павінен ? Мяркую: следы злачынства прывядуць у адміністрацыю сп А Лукашэнка, які чыніць крымінальны пераслед усім , хто на баку незалежнай Беларусі. Час збіраць подпісы супраць дыктатарскага рэжыму і выказаць недавер урадцам, пазбавіць недакранальнасці. Бо шмат нераскрытых крымінальных спраў аб забойствах , а злодзеі разгульваюць на волі і пры грошах !

15.02.2019  17:40

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (86)

Шалом наноў! Некалькі слоў пра юбілеі гэтага года, расквечанага не толькі стагоддзем БНР.

Гадоў 25 цікаўлюся лёсам беларускага яўрэйства ўвогуле, дый асобных яўрэяў таксама. У 2000-х гадах – з пралазам у пачатак 2010-х – цікавіўся і шахматнай кампазіцыяй, сам сёе-тое складаў, браў удзел у конкурсах рашэнняў (праўда, без вялікіх поспехаў). Вынік – нешта ведаю пра кампазітараў, асабліва тых, каторыя былі да таго ж беларускімі яўрэямі 🙂

Сёлета дваім з іх споўнілася б 120. Гэта Майсей Нейман з Веткі і Ісак Кацэнеленбоген з Оршы. Абодва даволі рана пакінулі Беларусь, кінулі якар у Расіі; першага жыццё лупцавала менш. Майсей Барысавіч стаў доктарам навук – адным з найкруцейшых савецкіх фізікаў – і памёр сваёй смерцю ў 1967 г. Ісак Давідавіч, бухгалтар і таленавіты шахматны літаратар, загінуў на фронце ў фатальную восень 1941 г.

120 гадоў было б сёлета і пісьменніку Рыгору Кобецу (ураджэнец Украіны, частку жыцця правёў пад імем Міхаіл Сандыга). Ён вядомы найперш як асноўны сцэнарыст легендарнай стужкі кінафабрыкі «Савецкая Беларусь», а менавіта «Шукальнікаў шчасця», знятых у 1936 г. Аднак заслугоўваюць увагі і яго ранняя п’еса «Гута» (гэта не імя, а сінонім шклозавода), і адна з першых у беларускай літаратуры аповесць пра ГУЛаг «Ноеў каўчэг», напісаная ў 1960-х гадах. Пісьменнік блукаў па свеце, саветы яго арыштоўвалі і доўга трымалі ў Сібіры, але большую частку жыцця (1898–1990) яму выпала шукаць шчасця тут, у Беларусі.

Мы з жонкай былі добра знаёмыя з дачкой Р. К., пісьменніцай Аленай Кобец-Філімонавай (1932-2013), да ейнага ад’езду ў Расію пад канец 2011 г. не раз гасцявалі ў яе вялікай кватэры на Танка, 4. Апошнія гады яна змагалася за рэпутацыю свайго бацькі; на яе думку, тэатразнаўцы недаацэньвалі Кобеца, а літаратуразнаўцы скажалі факты ягонай біяграфіі. У 25-30 гадоў да ейных высілкаў я ставіўся не без іроніі (Алена Рыгораўна пісала ў розныя СМІ рэплікі і падрабязныя адказы з нагоды, як мне здавалася, малазначных публікацый), часам нават асцярожна з ёй спрачаўся. Зараз думаю – у прынцыпе, слушна сябе паводзіла, бацька ёсць бацька. Прыпамінаю, яна і з Заірам Азгурам не пабаялася судзіцца ў пачатку 1990-х за тое, што ён аднойчы далучыў Рыгора Кобеца да крымінальнага свету, мо і не наўмысна…

Аднойчы Алена Рыгораўна прачытала колькі радкоў з вершаванага беларускамоўнага твору свайго бацькі, прысвечанага эміграцыі еўрапейскіх яўрэяў у Зямлю Ізраіля. Я папрасіў урывак або ўсю паэму для публікацыі ў бюлетэні «Мы яшчэ тут!», але чамусьці не склалася. Потым я забыўся на гэты твор, і во надоечы знайшоў «Палестыну» ў даваенным часопісе «Полымя рэвалюцыі». Твор цікавы і сам па сабе, і таму, што адкрывае Кобеца з даволі нечаканага боку – як паэта (даведнік «Беларускія пісьменнікі» са спісам публікацый Р. К. нічога, аднак, не паведамляе пра «Палестыну»).

Мог бы перанабраць для belisrael.info тэкст з часопіса, калі будзе цікавасць чытачоў. А як яе змераць? Прачытаўшы гэтую серыю, напішыце мне ліст на e-mail з пазнакай «Кобец» або пакіньце адпаведны камент на FB-старонцы рэдактара сайта. Калі паступіць пяць запытаў цягам двух тыдняў – пайду насустрач, калі не – тады даруйце, шаноўныя, іншых спраў хапае.

Кніга Алены Рыгораўны пра Р. Кобеца (Мінск: Кнігазбор, 2006), якую часткова набіраў; здымкі з гэтай кнігі.

Цікавыя ўспаміны пра Кобеца пакінуў пісьменнік Гірш (Рыгор) Рэлес – аказваецца, ягоны калега-цёзка і ў рабіна служыў, і ідыш ведаў, і браў удзел у абароне яўрэйскага мястэчка ад пагрому… (праўда, наўрад ці ў 16-гадовым узросце, як пісаў Рэлес; хутчэй за ўсё, пад канец 1910-х гадоў).

Неяк сімвалічна, што ў газеце «Літаратура і мастацтва» на адной старонцы ў 1988 г. былі змешчаны паведамленні пра юбілей Кобеца і пра заснаванне Мінскага таварыства аматараў яўрэйскай культуры, пазней вядомага як МОЕК.

Знакам тым, скора МОЕКу – 30 гадоў, з чым я і віншую тых нямногіх пачынальнікаў таварыства, якія сярод нас засталіся. Якаў Гутман і Леанід Зубараў – у ЗША; у Беларусі жывуць Фелікс Хаймовіч (Баторын) і Юрый Хашчавацкі, а мастак Зіновій Марголін, здаецца, працуе ў Расіі. Усім, апрача Марголіна, за 70. Адышлі ў лепшы свет Заір Азгур, Юдзіф Арончык, Эстэр Блушчынская, Яўсей Вайнруб, Леў Гарэлік, Май Данцыг, Міхаіл Звераў, Міхась Клейнер, Абрам Жаніхоўскі, Леанід Левін, Гірш Рэлес, Майсей Свірноўскі, Арон Скір, Дзіна Харык… пра астатніх не ведаю. Дый пра сучасны МОЕК мала што ведаю, але добра, калі там збіраюцца ідышысты, калі кіраўніцтва шануе, напрыклад, творчасць Мендэле Мойхер-Сфорыма. У снежні 2017 г. на тэрыторыі мінскага яўрэйскага абшчыннага дома адбылася вечарына, прысвечаная «дзядулю» ідышнай літаратуры, з чынным удзелам Інэсы Ганкінай ды Алеся Астравуха. Актывісткі арганізацыі наведалі і Капыль, калі там 23.08.2018 адкрывалі дошку ў гонар Мендэле – на жаль, без тэксту на ідышы (рак беларусіт, іўрыт вэангліт).

Агулам, з «палітыкай памяці» не ўсё блага ў Беларусі – ёсць, ёсць станоўчыя зрухі параўнальна з пачаткам 2000-х гадоў. Вось і на Нямізе сёлета павесілі дошку з кароткім расповедам пра Халодную сінагогу ХVI cт., разбураную ў сярэдзіне 1960-х. Не прайшло і 18 гадоў з моманту абяцання… 🙂

З газеты «Авив», № 11-12, 2001; фота 20.09.2018

Можа, к 2035 г. і да вуліцы Валадарскага ва ўладаў рукі дойдуць? 🙂 🙂 Я пра Міхоэлса & БНР.

Мемарыялізацыя – справа карысная, але мяне абыходзіць тое, што можна было б і аднавіць гістарычна каштоўную сінагогу, а не проста павесіць шыльду (дарэчы, з розначытаннем у беларускай і англійскай версіях…). Зараз няма каму маліцца? Лухта; хапае ў Мінску іудзеяў; малельня на Даўмана напаўняецца і перапаўняецца, прынамсі на восеньскія святы, сам бачыў на Ём-Кіпур. А так… cтаўленне да спадчыны чымсьці нагадвае кітайшчыну. Прачытана ў артыкуле пра паўночна-заходні край Кітая, дзе пад наглядам КПК існуюць уйгуры: «Ля крамы… раней стаяў тандыр, дзе пяклі найсмачнейшыя ў горадзе праснакі. Я пазнаў месца – яго ўпрыгожылі масіўным бронзавым помнікам, які ў натуральную велічыню выяўляў і праснак, і пекара. Ля бронзавага тандыра фотаграфаваліся турысты».

* * *

Нарэшце атрымаў я з Канады фаліянт, які чакаў з ліпеня. Важыла адпраўленне амаль 1 кг, было ацэнена ў 100$, і на пошце выпала заплаціць немалы збор. Чаму так адбываецца (ганаровы член Саюза беларускіх пісьменнікаў плаціць, дасылае сваю кнігу з подпісам – не тавар! – проста члену СБП, дык атрымальнік мусіць яшчэ выкупіць сваё права культурна развівацца) – гэта пытанне не да «Белпошты», яна і так праз абсурдныя правілы за год страціла звыш 2 мільёнаў долараў. Хіба да тых, хто развёў у краіне тысячы ідэолагаў з добрым апетытам і ККД паравоза…

 

Аналізаваць твор З. Гімпелевіч тут не стану, скажу адно: прыемна, калі на цябе спасылаюцца. Гаворка пра артыкулы кшталту «Янка Купала і яўрэі» (1998–2001), «Яўрэйскія персанажы і матывы ў творчасці Уладзіміра Караткевіча» (2005).

Сёлета яшчэ адзін сюрпрыз паднёс орган адміністрацыі прэзідэнта РБ. У матэрыяле «да 100-годдзя пагранічнай службы Беларусі» ветлівы незнаёмец Сяргей Галоўка працытаваў маю кніжку 2012 г. «З гісторыі Беларусі шахматнай». Што ж, «алаверды», крыху папіяру ягоны матэрыял: ахвотныя здагадаюцца, адкуль ён узяты, і дачытаюць да канца.

Што збянтэжыла ў сеціве – допіс культуролага (культуралагіні?) Юліі Ч., пабудаваны на думцы Cяргея Даўлатава, узятай за эпіграф: маўляў, савецкія людзі за Сталіным напісалі чатыры мільёны даносаў, і праз гэта ўсе злыбеды… А цяпер у Беларусі «некаторыя вернікі», якія выступаюць супраць оперы «Саламея», крочаць шляхам тых даносчыкаў.

Я б мо і не звярнуў увагі на эмацыйны артыкул ад Ч., калі б: а) ён не быў змешчаны на «мегапапулярным» партале; б) аўтарка з навуковай ступенню ўпершыню тыражавала гістарычныя міфы. Але ж не ўпершыню… Не палюбляю, калі пафасам падмяняецца недахоп ведаў і крытычнага мыслення.

Пра маштаб і ўплыў даносаў. Летась мудра выказалася Кацярына Шульман: «пра чатыры мільёны даносаў Даўлатаў казаў на падставе невядома якіх звестак… Машына рэпрэсій у 30-я гады працавала зусім не на даносах. Больш за тое, гледзячы па архівах, іх выкарыстанне органамі НКУС не заахвочвалася, і зразумела чаму – гэта ж самадзейнасць. Машына рэпрэсій працавала паводле прынцыпу сеціва: бралі аднаго чалавека, з яго выбівалі паказанні на іншых, бралі іншых, з іх выбівалі – і г. д. Так шло пашырэнне гэтага кола, машына стварала ворагаў для самой сябе, а на наступным этапе знішчаліся ўжо арганізатары. Даносы былі, але значнай ролі не гралі». Сёлета – Ірына Прохарава: «Я ў свой час размаўляла з нябожчыкам Арсенем Рагінскім, адным са стваральнікаў “Мемарыяла”. Я яго спытала: ну вось уся краіна пісала даносы. Ён кажа: дзіўным чынам працэнт даносаў ад грамадзян быў нікчэмна малы. Таму што гэтыя пасадкі былі планавыя. Пісалі, вядома, але вось гэтыя мільёны даносаў – перабольшанне… Нават у самы страшны час уяўленні нейкія базавыя пра мараль у грамадстве былі». Каму верыць – рашайце самі. Я ў гэтым пытанні веру ўсё ж расійскім інтэлектуалкам… Тым болей што далей Ч. падганяе факты пад сваю «канцэпцыю»: «Усе пагромныя сталінскія і паслясталінскія кампаніі пачыналіся з лістоў працоўных: напіша якая-небудзь Лідзія Цімашук ліст пра дактароў-забойцаў – і пайшло-паехала. Напіша які-небудзь токар або пекар: Я Пастарнака не чытаў, але асуджаю – і пачалася вакханалія». Падобна да праўды, але зусім не праўда; каб даведацца пра прычынна-выніковыя сувязі ў 1952 і 1958 гг., курыце хаця б «вікі» (тут і тут).

Падтэкст у артыкуле Ч., на жаль, такі: вінаваты ў рэпрэсіях «народ», а не кіраўніцтва, і не варта ўвогуле «людзям нізкага звання» публічна выказваць свае несамавітыя думкі. Ясна, гэткі фанабэрлівы падыход дыскрэдытуе любую «вольную пляцоўку», на якой ужываецца. На розум адразу прыходзяць радкі стогадовай даўніны: «Поскребите либерала, / Перед вами – крепостник!»

І каб ганарліўцы/ганарліўкі псавалі жыццё толькі сабе… Дык жа самі ўсяго баяцца і іншых пужаюць: не даносчыкамі, дык інтэрнэт-тролямі. Адна такая пазбавіла работы на «Белсаце» Івана Шылу, калі ён 19.09.2018 змясціў у сваім FB-акаўнце фота з бяскрыўдным подпісам «Злева – прэзідэнт Польшчы».

На калажы справа – дасціпны адказ ад Алега Барцэвіча

Нязменная з 2009 г. дырэктарка «Белсата», перш чым выгнаць жартуна Шылу, прачытала яму проста феерычную натацыю:

Працяг тут. З іншага боку, навошта самастойны малады чалавек (валодае клінінгавай фірмай, адпачывае ў Францыі) 2 гады таму пацёгся на той тэлеканал, з якім ужо ў 2015 г. усё было зразумела?.. Увесну 2018 г. мяне запрашалі на адну белсатаўскую перадачу, абяцалі аплаціць дарогу да Вільні. Адмовіўся, і не шкадую.

«Вольфаў цытатнік»

«Асоб, зацікаўленых у захаванні “беларускай мадэлі”, многа, і супраціўляцца рэформам яны будуць апантана. Каму – крызіс, а каму “беларуская мадэль” – дойная корова… Аналаг нашай сітуацыі. На афрыканскую вёску насоўваецца ўраган. Шаман на вясковай плошчы мармыча заклёны, натоўп хорам яму падпявае. Самыя прасунутыя жыхары абмяркоўваюць, ці не варта змяніць шамана. А ўраган тым часам насоўваецца» (Аляксандр Абуховіч, 14.09.2018).

«Доўгае існаванне ў неканкурэтным асяроддзі забівае любога спецыяліста. Які б вы ні былі на ўваходзе разумны і кампетэнтны, і адукаваны, калі вы не будзеце знаходзіцца ў пастаянных канкурэтных зносінах са сваімі калегамі, то атупееце так, што вас родная мама не пазнае» (Кацярына Шульман, 18.09.2018).

«Вельмі часта сустракаецца ў свеце, што разумнікі аддаюць сябе ў рукі дурням і даюць ім сабою кіраваць» (Мендэле Мойхер-Сфорым, «Маленькі чалавечак, або Жыццяпіс багатыра Іцхака-Аўрома», 1863)

Вольф Рубінчык

wrubinchyk[at]gmail.com

21.09.2018

Апублiкавана 21.09.2018  20:25

***

Водгук
«Вылажыце Кобеца – буду ўдзячны. Але тут вось якая справа (яна не да Вас, а “ў паветра”). Неяк знайшоў на прасторах рунета цікавы сайт:  (ёсць там і сёе-тое пра шахматы: Виктор Корчной. Антишахматы, і ўспаміны пра ГУЛаг , і іўдаіка , і многае іншае). У байнэце нешта падобнае раскідана па http://knihi.com/http://kamunikat.org/ і шмат якім яшчэ сайтам. Было б добра, калі б усё было ў адным месцы (на жаль, сам гэтаму праекту нічым, акрамя голай ідэі, не дапамагу). Магло б там і з’яўляцца сёе-тое, што знікла з кнігарняў, але, ўлічваючы складанасці з аўтарскім правам, гэтая опцыя неабавязковая» (Пётр Рэзванаў, г. Мінск, 24.09.2018).
От администратора сайта. Можно много чего сделать, но все стоит денег. В последние дни получил письмо от хостинговой компании с предупреждением: Bandwidth usage reached 75% of hosting plan capabilities. Я уже как-то доплачивал, чтоб эта норма была увеличена в 2 раза, затем еще некоторую сумму. И получается, что чем популярнее сайт, тем больше за него надо платить. Не говоря о том, что в начале года надо будет выложить немалую сумму за продление хостинга. Но народ упорно ничего не хочет знать, при том, что есть масса пользователей, для которых оказать помощь, как раз плюнуть.  Я, конечно, не бедствую, хотя приходится дополнительно напрягаться, поскольку несу немалые расходы по жизни, да и вообще у меня было много тяжелых финансовых потерь, но придумав идею сайта, который начинал как хобби, и тогда особо не задумывался, что он превратится в огромное дело, отнимающее массу времени, усилий, нервов, да и своих финансов. И до меня абсолютно не доходит почему почти все решили, что это некая халява для них. Могли бы и посетители сайта, особо из Беларуси, кому он важен, но не могут помочь, написать на эту тему материал.   24.09.2018  16:27

М. Зверев. Детство в Паричах (1)

От редактора

В июле 2017 года умер мой старый приятель Михаил Исаакович Зверев – о нём уже кратко рассказывалось на belisrael.info. За полтора месяца до смерти уроженцу местечка Паричи исполнилось 88, в последнее время он не выходил из дома, сильно болел. Обычно 9 мая после похода на «Яму» я навещал его, иногда с моим дядей Марком, и мы живо беседовали. В этом году разговора, по большому счёту, не вышло.

Когда в августе супруга М. И. попросила подготовить к публикации фрагменты из дневников, я не ожидал, что в тетрадях покойного найдётся нечто особенное. Помнил по встречам в клубе «Белые и чёрные», да и по собраниям в Минском объединении еврейской культуры, что ораторским искусством Миша (как его многие называли) не отличался, зачастую перескакивал с пятого на десятое.

В 2000-х годах я не раз просил М. И. что-нибудь написать для газеты «Анахну кан» и бюллетеня «Мы яшчэ тут!» Иногда он откликался на просьбы, но выходили только маленькие заметки, не отражавшие масштаб его личности. Ещё три месяца назад мне казалось, что дневник будет фрагментарным и неинтересным широкой публике.

Прочитав «тайные» рукописи Зверева, я изменил своё мнение. Несомненно, он был одарённым человеком: памятливым, наблюдательным, трудолюбивым. Даже его нехитрые, местами сумбурные дневниковые записи о родственниках, соседях, довоенном быте имеют нынче определённую историческую ценность. Добавлю, что автор их обладал, наряду с простодушием, чувством юмора и самокритичностью. В рассказе о довоенных Паричах мне то и дело слышались интонации Анатолия Кузнецова, ровесника автора, жившего в Киеве (oсобенно когда речь зашла о котах и голубях…) А некоторые наблюдения оказались бы, наверное, близки бобруйчанину Эфраиму Севеле, ещё одному человеку зверевского поколения.

В записях начала 1990-х годов Михаил Зверев сам объяснил, почему взялся за перо: «Дневник – самый верный друг мой… Вести дневник – это укреплять память, вспоминать свою прожитую жизнь, оставить память о себе детям, память о друзьях, родных, их жизни, о моих соучениках, о родине, о Паричах. Это моя жизнь, моё второе “я”. С возрастом тянет к родству, близким людям, к евреям. Это мой народ». Позднее о том же напишет Дина Рубина: «Похоже, мы вообще обречены на судьбинную причастность своему народу, даже когда сильно этого не хотим… И даже смеяться уже хочется только над своими. Наверное, старею…»

Почерк у М. И. был вполне разборчивый. Надеюсь набрать и опубликовать как минимум четыре фрагмента под условными названиями «Детство в Паричах» (в двух частях), «Выжить в войну» и «О еврейских делах». В 1990–2000-х годах автор дневника, неплохо знавший ситуацию в еврейских общественных организациях Минска, не скупился на критику в адрес их руководителей. С другой стороны, он отнюдь не был брюзгой и радовался успехам того же «Хэсэда».

К сожалению, Михаил Исаакович не оставил записи об эпизоде, который немало говорит о тогдашнем «вожде» белорусских евреев. Со слов г-жи Зверевой, когда в «Анахну кан» (№ 8, 2002) были опубликованы еврейские частушки, надиктованные её мужем, то ныне покойный Л. вызвал «фольклориста» и устроил ему выволочку: «Не могли евреи такое петь!»

   

Тогда же поизощрялся в газете «Авив» её постоянный автор Б-н, заместитель Л. по «главному еврейскому союзу». Правда, в том квазифельетоне жало критики было направлено уже не на Зверева, а на редакцию: «Cлово «дрындушкі» я, к стыду своему, до этого не слышал. Что такое «дрын» и что такое «душки» я по-отдельности знал, а вот вместе они у меня как-то не складывались… Я понимаю, что гэтыя дрындушкі, как пишет газетка, – «частка нашай гісторыі», но я всегда считал, что такие «часткі» – достояние особых изданий, посвященных неформальной лексике и нецензурируемой поэзии, и выносить их на страницы общественных изданий все же не стоит. Однако, когда я вспомнил, что выданне «незалежнае», то сразу успокоился: у ребят неприятностей не будет. Ну, может, читать их станут чуть поменее: уж больно туалетный запах в нос бьет» И т. д., и т. п.

Как бывший издатель «Анахну кан», я решил воспроизвести нашу публикацию 2002 г. (см. выше) и посвятить её памяти Михаила Исааковича, а заодно поддеть ханжу Б-на, чей фальшивый ужас перед словом «поц» не мешал ему публично восхищаться творчеством Игоря Губермана. По моим сведениям, «историк» Б-н поселился в Иерусалиме и за свои книжки, состряпанные по методикам российского министра Мединского (или наоборот, горе-доктор начитался Б-на?), до сих пор считается уважаемым человеком в «белорусском землячестве»…

Вряд ли Звереву было приятно в «главной еврейской газете» читать нападки, которые косвенно задевали и его. Пожилой и не очень здоровый человек, он зависел от Л., но, тем не менее, в 2005 г. воспроизвёл для моего бюллетеня «Мы яшчэ тут!» еще один образчик «низового» фольклора 1930-х гг. «Для верности» публикую заметку из № 11 в двух вариантах.

Почему паричский пожарный гонялся за пацанами? Здесь необходимо некоторое знание идиша. Тот, кто первым пришлёт на e-mail правильный и подробный ответ, получит презент от редакции народного израильско-белорусского сайта.

Как нетрудно догадаться, после выхода на пенсию Михаил Исаакович продолжал работать. Громких должностей не занимал (правда, в середине 1990-х чуть не стал редактором того самого «Авива»), но проявил себя как шахматный и шашечный организатор. Любил петь в хоре, снимался в кино. А в мае 2001 г., подписав письмо в защиту библиотеки, которую возглавляла уважаемая им Дина Звуловна Харик, он аттестовал себя так: «Общественный деятель еврейской культуры».

Теперь я ценю М. Зверева и как мемуариста. Предлагаю всем, кто интересуется нашим прошлым, почитать дневник – слегка причёсанный – и высказать своё мнение. Возможно, из фрагментов сложится целая книга; о ней мечтал сам автор.

В. Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

* * *

Михаил Зверев

Детство в Паричах (1)

Место моего рождения, Паричи, я помню с трех лет, а может, и ещё раньше. Почему? После рождения я спал сначала с мамой, а потом в «мултер» – корыте, подвешенном веревками к потолку на крюк, около печи на кухне. Меня часто раскачивали, и я засыпал. Но однажды я выпал и довольно сильно ушибся. Мне было около двух лет. Видимо, именно это падение с высоты 1,2-1,5 метра (я его помню) обострило мою память.

Старший брат Ефим (Хаим), которому тогда было лет 9, сказал, что я буду лётчиком или спортсменом, но он ошибся. Он, Хаим, стал лётчиком, а я – инженером.

В три года мама впервые повела меня в баню. Когда я вошел в женское отделение, то удивился. Я увидел много женских тел, голых, разных, удивительных. Я испугался, сильно застеснялся и встал к стене лицом. Мама стала меня мыть, тереть, но я был возбуждён – даже возмущён – и выскочил из моечного зала. Больше я с мамой туда не ходил. Смутно помню, как ходил в баню с отцом и братом.

В Паричах баня была большая, чистая. Тазов для мойки не было, все приносили свои тазики. Пар был мягкий, не очень влажный. Топили дровами. Парильщики знали, как делать пар, как поднимать температуру. Веники были для парилки берёзовые, постоянно рядом находился врач. Сейчас в банях нет врачей, поэтому можно подхватить разные болезни.

С детства меня интересовала женская красота и нагота – что-то символическое и благородное. Она интересует и сейчас, в 2001 году, хотя мне за 70.

В минской квартире с женой Бэлой

В раннем возрасте в моей душе было много романтики и драм. Например, играл в футбол на стадионе в колхозе «Октябрь», стоял вратарем. Мяч при ударе попал в большой палец, и палец вывихнулся. Полгода я не ходил в школу. Палец вставили, но было очень больно. Даже сейчас он напоминает о себе.

Однажды я бегал «с самолётом». Как это делается? Берёшь шесть пропеллеров, прикреплённых к перекладине, и бежишь, а пропеллеры вращаются. Это очень интересно. И вот я закружился и попал под лошадь – хорошо, что она была умная и остановилась, на меня не наступила. Всё обошлось. Мама испугалась, а я нет.

В детстве я тонул. Зимой я учился кататься на коньках, и вот решил посоревноваться с одним мальчиком. Надо было перебежать место около берега со слабым льдом. Я решил проскочить, но провалился. А там была полынь, глубоко… Хорошо, что у меня было большое пальто, полы легли на лёд, и я смог продержаться некоторое время. Мальчик проскочил, а я нет. Слышу голос девушки: «Держись». Она на животе приползла и вытянула меня. Я пришёл домой мокрый. Дома был переполох, но на печи я отогрелся.

У меня с раннего детства стала формироваться влюблённость. На улице Мещанской жили мещане. У них была дочь Лариса – очень красивая девушка, с плавной походкой. У неё была длинная коса. Я всегда заглядывался на нее. Мне нравилась соседская девочка Галя Лисовская, которая потом стала поэтессой. Вообще, я был влюбчивый. Помню, влюбился в девочку Полю, ей было 7-8, а мне 5-6 лет. Я часто приходил в её сад и помогал собирать яблоки.

До войны я окончил пять классов. Во время войны я не учился в школе, т. к. жил один с октября 1941 года до сентября 1944 года, когда нашёл маму в Дагестане, в городе Избер-Баш.

В семье нашей было трое детей: мой старший брат Ефим 1922 года рождения, сестра Мера 1927 г. р. и я, 1929 г. р. (возможно, 1928 г.).

Из жизни в Паричах 1935-36 гг. Однажды мы – брат Ефим, наша родственница из Речицы Дина Шапиро, я и ещё кто-то – пошли в лес по ягоды. Лес был за речкой Березиной, в сторону Щедрина. Переплыли речку на пароме и углубились в лес. Шли по дороге километра 3-4. Искали ягоды (землянику и чернику), которые попадались нечасто, потому что было много любителей их собирать. А я же очень любознательный, меня всё интересовало в лесу: не только ягоды, но и птицы, ящерицы, ёжики… Я увлекся и отошёл от группы. За мной и не следили, каждый был занят собиранием. Я тоже собирал ягоды, но больше увлекался природой. Приблизился вечер, в лесу потемнело. Я начал искать брата и всю группу, аукать, но никто не отвечал. Я понял, что остался один, испугался, забегал, закричал, но напрасно. Мои спутники ушли далеко.

Я успокоился. Мне уже было не до природы, и я задумался, как быть. Вспомнил, что солнце садится где-то за Паричами, за речкой. Думал, думал, и убедился, что не ошибаюсь. Компаса у меня не было, где север, юг, запад, восток, я представлял себе с трудом, но знал, что солнце садится именно там, за горизонтом. И я пошёл напрямик, не разбирая дорогу, через кустарники, грязь. Однажды провалился в болото до груди, но вылез. Там вились змеи, ужи, я испугался, и это мне придало силы. Я заплакал, но шёл, шёл не останавливаясь часа два, весь промок… Полил дождь, потом опять выглянуло солнце, а я упрямо шагал. И когда солнце стало садиться, я увидел Паричи. Я уже бежал, но не плакал. Я был рад, что, наконец, попал домой. Когда я вернулся, то все удивились: они, оказывается, меня долго искали, но не могли найти. Собирались назавтра снова идти искать. А я сам нашёлся (об этом много потом было разговоров) и в своих глазах был героем.

Брат Ефим был энергичным и очень изобретательным. Учился он неважно, окончил семь классов. Знал хорошо идиш – читал, писал и разговаривал. Его страстью были технические новшества, а также девушки из деревни Скалки. С друзьями часто ходил в деревню на блядки.

Он прожил 68 лет. Страсть к технике у него появилась очень рано. Где-то в 1935-36 году брат сконструировал ламповый приемник – единственный в Паричах. Мы слушали Польшу, Германию, Москву, даже Америку.

В финскую войну у нас реквизировали этот приемник – пришли из НКВД и забрали. Они узнали по антенне.

Ещё брат собирал деревянные педальные автомобили – легковые и грузовые – и катал ребят. Конструировал коробчатые змеи, и мы их запускали на болоте. Однажды посадили в змей кошку и высоко его запустили. Когда вернули назад, то кошка была перепугана до полусмерти. Долго цеплялась за змей, а потом убежала.

Главное же заключалось в том, что брат конструировал планеры и самолеты с двигателями. Он выписывал технические журналы, совершенствовал описанные там схемы и участвовал в соревнованиях. Занимал призовые места, за что получал обычно книги: «Войну и мир» Льва Толстого, сочинения Пушкина, Мопассана и др. О нём писали в газетах.

Однажды он получил приз – хорошие лыжи. Я любил кататься зимой, у меня были небольшие, плохонькие самодельные лыжи, так он подарил мне настоящие. Я очень увлёкся, прыгал с крутых трамплинов. У речки, недалеко от парома, добывали глину, там образовался карьер. У этого карьера трамплин достигал высоты в полтора-два метра; мы, пацаны, насыпали снег и прыгали. Многие ломали свои лыжи, а я научился классно прыгать. Лыжи были моим главным зимним хобби.

Но однажды моей радости пришел конец. Утром собираюсь покататься, иду в кладовку, сенцы – а лыж нет. Спрашиваю у брата – не знает, у мамы – не знает. Подумал, что кто-то пошутил. Наконец, убеждаюсь, что кто-то украл мои лыжи. Как я плакал, горевал! Лыжи в то время стоили дорого: я искал их, но тщетно. Спрашивал у русских ребят, детей мещан, но никто не мог ничего сказать. Горевал я долго, но потом сильно увлекся коньками.

Из трёх коньков ребята делали санки, прикрепляли парус и по речке катались. Это было увлекательно, но увлечение надолго не задержалось. Нужны были замёрзшая речка, хороший ровный лёд, сильный ветер.

Была в моей жизни и ещё одна детская драма. Я увлёкся собиранием марок. Рядом с нами стоял небольшой дом – на углу ул. Мещанской и Маяковского (бывшая 2-я Бобруйская), впритык к нашему. У соседей родные жили в Америке и часто присылали письма, даже посылки. Однажды я зашёл к соседям и увидел письма. Мне понравились марки, хотя о филателии я не имел никакого представления. Я попросил, они мне дали, и я начал собирать. Я узнал всех жителей Паричей, которые получали письма из Польши, Германии, США и других мест. Приходил к ним и просил марки, мне давали.

Я ходил по учреждениям, искал марки даже в мусорных ящиках. Потом почтовые марки появились в продаже. Я собирал бутылочки и сдавал в аптеку, а потом на эти деньги покупал в киоске марки.

Со мной стал собирать марки Бема Паперно. У него было дома много бутылочек, и я подговаривал Бему брать их. Мы их мыли, сдавали и на вырученные деньги пополняли свои запасы.

У меня появилась большая коллекция гашеных и негашеных марок. Я усердно занимался коллекционированием: если что-то начинал, то не бросал, как многие.

Брат Ефим подарил мне два тома «Войны и мира» Толстого. Я прочитал – а больше пролистал – оба тома, и решил заполнять книги марками. Заполнил два тома «Войны и мира» почти до конца. Часто просматривал марки, систематизировал их; очень было интересно, ребята мне завидовали. И вот однажды, в 1938 г., не стало этого «альбома»…

После того, как отец умер, мама пускала квартирантов. Сначала у нас жила Дина Шапиро, наша далёкая родственница, потом медсестра Соня. В гости к ней приходил юрист-защитник. Они целовались, и не только (я наблюдал в щёлку двери). Мне это было очень интересно потому, что уже в 6 лет я вместе с другими ребятами познакомился с «Декамероном» Бокаччо. Нам читали, а мы слушали. И вот у нас поселился военком с молодой женой. Ему было за 50 лет, а ей – не более 30. Они занимали зал и комнату – спальню. Военком напивался и устраивал дебоши, бил жену (особенно вечером и ночью). Мама мне говорила, что они не платят за квартиру, задолжали нам. Она требовала от квартирантов оплатить долг и съехать.

Однажды я пришёл из школы и не нашёл свою коллекцию марок, которой очень дорожил. Там были редкие марки Тувинской республики, экземпляры из США, Польши с изображением Пилсудского. Я искал, у всех спрашивал, но, как и лыжи, не нашёл. Кто мог взять? Только пьяница-военком. Денег у них с женой никогда не водилось, они сразу всё пропивали. Сейчас бы я заявил в милицию, но тогда это не поощрялось. Почти никто туда не обращался – люди боялись НКВД и милиции.

После пропажи коллекции у меня случился надлом, и я забросил коллекционирование, зато увлёкся техникой. Стал катать каток железный, конструировать пропеллеры. Построил самолет с шестью пропеллерами и бегал по улице, пока не попал под лошадь. В начале 1980-х годов я опять стал собирать марки, но уже не так серьёзно.

Я рано, до войны, завёл дневник, где собирал интересные вырезки и записывал выражения из прочтённых книг. С детства любил красоту и силу, спорт. Интересовался политикой, слушал последние известия.

Нашими самыми близкими соседями были Хадаровские, Клавдия и Антон. У них было четверо детей: Саша, Павлик, Витя и сестра (имя забыл). Антон работал на мельнице мельником, а Клавдия смотрела за домом. Она любила заглядывать в рюмку. Антон приносил муку из мельницы, а Клавдия пропивала. Муж бил её, но это не помогало.

Часто она приходила к нам – мама покупала у нее муку. Я дружил с Павликом и Сашей, а Витя был вредный парень.

Хорошие отношения у нас сложились и с Антей Пашкевич. Она была высокая, худая женщина, малограмотная. А вот муж её был грамотным, мастером на все руки, даже интеллигентом, но только в трезвом состоянии. Когда он напивался, то бродил по улице и ругался, кричал: «Ох, жиды!». Протрезвев, он не помнил о своих проделках, удивлялся, но затем продолжал хамить. Была у них дочь Лариса – симпатичная, хорошая девушка – и сын. Он погиб сразу после войны, подорвался на снаряде или неразорвавшейся гранате в своём саду.

Брат Ефим ежегодно помогал Пашкевичам снимать урожай яблок, груш. Мама дружила с Антей.

Друзья были у меня всегда, и в школе тоже. Например, Феликс: его отца, партработника, звали Калман, они приехали из Западной Беларуси. Их семья недолго прожила в Паричах. У нас завязалась настоящая дружба, хотя Феликс был «интеллигентик». С ним нельзя было бороться, у него была вывихнута рука.

Дружил я с Крамником Яшей, Струпинским Ициком. Он был почти немой. Плохо говорил, всё понимал, очень сообразительный и толковый. Их немцы убили.

М. Зверев – дома и на киносъёмках (снимки 1990-х гг.)

От нашей улицы и Мещанской сложилась команда, которая постоянно воевала с «кацапами». Они жили на противоположной стороне болота-луга. На этом лугу брат мой Ефим постоянно запускал шары, змея, планеры. А на праздники он запускал самолёты и планеры с пожарной вышки, которая находилась в центре местечка, у базара.

Однажды была у нас жёсткая баталия: с обеих сторон участвовало по 10-15 пацанов, снабжённых тачанками с рогатками. Мы бросали то небольшие камешки, а то и здоровенные камни и кирпичи. Мне в плечо стукнуло плоскостью кирпича так, что я и сейчас чувствую это место. Было много раненых, но никому не жаловались.

(продолжение следует)

Опубликовано 19.10.2017  13:11

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (54)

Чарговы шалом.бай. Ізраільцы пасмуткавалі ў Дзень Катастрофы і Гераізму (23 красавіка) і Дзень Памяці (1 траўня), павесяліліся ў Дзень Незалежнасці (2 траўня)… Не каб браць прыклад з беларусаў! У нас жа апошнім часам кожная дата – нагода для дэманстрацый і затрыманняў. Вунь 1 мая схапілі, а 2-га аформілі на 15 сутак Паўла Севярынца і Максіма Вінярскага. З абодвума сядзеў на завулку Акрэсціна ў далёкім кастрычніку 2001 года – пасля разагнанага АМАПам шэсця ў гонар першых мінскіх падпольшчыкаў 1941 г. Мы крочылі па вул. Валадарскага са здымкамі падпольшчыкаў і плакацікам «Не фашызму ў Беларусі!» За гэты час, выглядае, у карнай сістэме наўрад ці што cутнасна змянілася, а калі і адбыліся змены, то да горшага. У той жа аўторак, 2 мая на два тыдні пасадзілі гомельскага актывіста Васіля Палякова, з якім некалі праходзіў перападрыхтоўку ў Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы БДУ. Дзіўна шчыльны гэты свет…

На фота з адкрытых крыніц: П. Севярынец, М. Вінярскі, В. Палякоў

Падпалкоўнік запасу Мікола Статкевіч – рэкардсмен па колькасці адседак (і, вядома, па працягласці зняволення) сярод экс-кандыдатаў у прэзідэнты Беларусі. Калі ў 2017 г. яго «закрылі» перад масавай акцыяй першы раз, у сакавіку, тое выглядала як выпадковасць або праява каварства спецслужб, калі другі раз – 28 красавіка на 5 сутак, сёння выпусцілі – гэта падобна ўжо да маркотнай заканамернасці. Ну, умелі ж некалі «нелегалы» хавацца, блытаць сляды – той жа Ленін 100 гадоў таму ў Разліве, які потым «касіў» пад рабочага Канстанціна Іванова, меў пропуск на Сестрарэцкі збройны (!) завод. Палітактывісту можна – і трэба – атачыць сябе сябрамі-аднадумцамі, якія папярэджвалі б пра небяспеку загадзя. Нават непалітыкі часам не грэбавалі… Сяргей Даўлатаў так упадабаў эпізод з «падманам» міліцыянтаў, што ўключыў яго ў два свае творы, «Запаведнік» і «Нашы» (дзея адбываецца ў СССР канца 1970-х):

Пачалося сапраўднае цкаванне. Я абвінавачваўся па трох артыкулах крымінальнага кодэкса… Усе тры абвінавачванні былі ліпавыя.

Міліцыя з’яўлялася ледзь не кожны дзень. Але я і тут прыняў абарончыя меры.

Жылі мы на пятым паверсе без ліфта. У акне насупраць пастаянна тарчаў Гена Сахно. Гэта быў спіты журналіст і, як многія апівохі, чалавек бліскучай высакароднасці…

Калі да нашага пад’езда ішла міліцыя, Гена здымаў слухаўку.

– Бл*дзі ідуць, – лаканічна паведамляў ён.

І я адразу замыкаў дзверы на клямку.

Міліцыя сыходзіла ні з чым. Гена Сахно атрымліваў сумленна зароблены рубель.

Нехта скажа – дык пасадзяць і сяброў… Аднак чамусьці мне здаецца, што на ўсіх пратэстоўцаў «малпоўнікаў» і лжэсведкаў можа і не хапіць. Ясная рэч, калі статкевіцкі «Беларускі нацыянальны кангрэс», заснаваны год таму, – моцная, згуртаваная суполка, а не чарговая паўвіртуальная бурбалка.

Апошнім часам людзі панадзіліся пратэставаць з чыстымі аркушамі паперы, як у тым анекдоце часоў СССР; y Баранавічах і Брэсце за гэта ўжо і затрымлівалі. Калі 8 год таму я раздаваў сімвалічны «пусты» нумар бюлетэня «Мы яшчэ тут!» з адным загалоўкам ды надпісам «I так усё ясна!», то абышлося. Хоць у сакавіку 2006 г. нязменная гендырэктарка «галоўнага яўрэйскага саюза» нацкоўвала на мяне міліцыю за распаўсюд «газетёнки», помнім-помнім 🙂 Людзі на «Яме» заступіліся, дый «сілавікам» хапіла глуздоў не лезці ў разборкі па бабскіх нагаворах.

Звыш 15 гадоў спрабую ўплываць на «грамадскую думку» – адчуванні супярэчлівыя, калі-нікалі і ў пустэчу крычэў. З іншага боку, да болю кранальна выглядае, напрыклад, Лявон Баршчэўскі, які на «Радыё Свабода» ў каментах спрачаецца наконт праграмы «Вольная Беларусь» з нейкімі ананімамі: «Адказваю за кожнае слова, што я пісаў у Праграму. Гатовы абмяркоўваць гэта хоць перад мільённай аўдыторыяй! Беларускі гуманітарны ліцэй паказаў альтэрнатыву саўковай адукацыі… Я зьвяду вас з Паўлам Церашковічам, з Аляксандрам Казуліным, зь іншымі, раскажу пра свой 37-гадовы досьвед выкладаньня ў школах, ліцэях і ВНУ – далібог, усе пытаньні закрыем!» Ладна я, трыкстэр ад паліталогіі, а Леанід Пятровіч – кандыдат філалагічных навук, паліглот (няблага валодае ідышам), экс-дэпутат парламента… Двойчы, хоць і не падоўгу, кіраваў партыяй БНФ – у канцы 1990-х і на 10 гадоў пазней. Цяпер – быццам той айцец Макензі з бітлоўскай песні «Eleanor Rigby»…

Яшчэ адна прамова, звязаная з адукацыяй у Беларусі, падалася мне куды менш кранальнай. Прафесарка Юлія Чарняўская з дзяржаўнага ўніверсітэта культуры 30.04.2017 вырашыла паскардзіцца на студэнтаў, дый на сучаснасць. Шчыра папярэдзіла, што меркаванні апанентаў ёй не надта цікавыя: «Догадываюсь: на форуме развернется то, что некоторые по наивности считают «дискуссией» — и что на деле оборачивается злобными наскоками на автора статьи и друг на друга». Між тым апаненты, у прыватнасці, незнаёмая мне Donna_Kichot, выдалі серыю годных адказаў, хоць і не ўладаюць сацыяльным капіталам Ю. Ч. Падзівімся на фрагменты разам (пераклад з рускай):

Ю. Ч.: Не так даўно я высветліла, што ніводзін чалавек на курсе гуманітарнай ВНУ не чытаў [пушкінскага] «Меднага конніка». Калі я абурылася, мяне спыталі: «А хто аўтар?». Калі я напісала пра гэта ў Facebook, мне пярэчылі – звычайна двума спосабамі. Першы: «А вы ў такіята гульні гуляць умееце?». Другі: «Гэта не наша, не еўрапейскае, гэта іх, рускае. Навошта гэта беларусам». У гульні я гуляць не ўмею, што праўда, то праўда. Але тое, што паэзія і камп’ютэрная гульня ставяцца на адзін узровень, здалося дзікім… Што да «не нашага», то, папершае, «Медны коннік» – гэта даўно ўжо сусветны набытак, а падругое, самі пытанні паэмы: чалавек і ўлада, абывацель перад тварам катастрофы – што ж больш сучасна, што агульначалавечна? Можна падумаць, тыя, хто кажа «не наша», чытаюць Купалу, Жылку, Дубоўку, Стральцова, Сыса і мн. Інш. Як і Рыльке, і Одэна, і Эліата; як і Бадлера, Верлена, Рамбо; як і Галчынскага, Тувіма, Стафа, як Забужка і Жадана. Не кажучы пра гісторыю, філасофію і сур’ёзную псіхалогію.

D. К.: Не бачу ніякай праблемы ў сучаснай моладзі. У яе проста іншыя інтарэсы. І так, сучаснае жыццё дыктуе паскарэнне працэсаў, адпаведна, няма калі чалавеку быць ёмішчам велізарных сфер ведаў, якія, па сутнасці, неўжывальныя ў справе (ведаць усё пра ўсё – гэта, лічы, не ведаць нічога, павярхоўныя веды такімі і застануцца). Час вымагае вузкіх спецыялістаў… Рабяты, якія распрацоўваюць праграмы, аўтару артыкула пададуцца неадукаванымі, але мозг у такіх рабят варыць як мае быць, проста там кнігі і мэты адукацыі іншыя. Я сутыкаюся з тэхнічнай моладдзю, гэтыя будуюць мадэлі робатаў, пішуць самі праграмы, вочы гараць. Ім вашыя жарсці па паэзіі да лямпачкі, але і вам, паважаны аўтар, ніколі не агораць падручнік сапрамату.

Ю. Ч.: Я спрабавала вучыць вас, дарагія студэнты. Спрабую без малага 30 гадоў. Раней я спадзявалася на тое, што свае веды захоча паглыбіць палова. Потым – што чвэрць. Зараз – што 10−15 чалавек са ста. Буду спрабаваць, нават калі застанецца адзін. Пакуль нітачка «настаўнік – вучань» не парвецца канчаткова. Зразумела, можна дакараць педагогаў. Не захапіў, не зацікавіў, у працы не прыдалося… Але хто ведае, што прыдасца ў жыцці – на самых нечаканых яго паваротах, напрыклад, пры змене прафесіі. Аднак вы ж мне не паверыце? Не ведаць – сорамна. І нашы маладыя (якіх – адкрыю таямніцу – я ўсе адно люблю) гэта калінебудзь уцямяць. Не ўсе. Нехта.

D. К.: Студэнты не дурныя, яны выдатна адчуваюць, чаго чакаць ад выкладчыка, і ўжо за першыя 15 мінут першай лекцыі вызначаюць, ці варта прыслухоўвацца да чалавека ля дошкі, або атрымаць інфармацыю з іншых крыніц… І калі прафесар наракае, што не можа знайсці агульную мову з сучаснымі студэнтамі, і так з года ў год, то, можа, яму варта перагледзець свае падыходы да падачы матэрыялу? У рэшце рэшт, у вас ёсць гэтыя першыя 15-20 мінут першай лекцыі, калі ўся аўдыторыя слухае вас…

Праблема ў вышэйшай беларускай адукацыі ёсць. Асноўная – нізкія прахадныя балы і тое, што ва ўніверсітэт бяруць усіх, і жука, і жабу; у рэгіянальных ВНУ у гэтым плане проста дно. Да ВНУ і выкладчыкаў даводзяцца планы; галоўнае – лічбы і выкананне паказчыкаў. Якасць на апошнім месцы, якой матывацыі чакаеце ад студэнтаў? Чаму паважаны аўтар не пытаецца ў кіраўніцтва свайго ўніверсітэта, з якой прычыны да залічэння дапускаюцца яўныя былыя двоечнікі? Чаму заданні на курсавыя работы дазваляюцца адны і тыя ж з года ў год, што заахвочвае плагіят і спісванне? Чаму выкладчыкі ў ВНУ прымаюць да заліку курсавыя, якія відавочна былі выкананы пабочнай асобай, а не самім студэнтам? Чаму замест таго, каб адлічыць непрыхаванага гультая, вы ставіце 4 балы і прапускаеце такога студэнта на наступны курс? Дзе ваш голас, прафесура, па гэтым пытанні? Не чуваць.

З 2005 г. не працую ў ВНУ. Адмаўляць зніжэнне планкі ў белуніверах за апошнія 10-12 гадоў бессэнсоўна, сам заўважаў шматлікія сімптомы заняпаду. Але мне не даспадобы, калі пад маркай «любові-любові» і самаахвярнасці контрагентам прышчапляецца пачуццё – і нават комплекс – віны. Калі студэнтаў і іншы люд паспаліты рыхтуюць да таго, што ім так ці іначай трэба адказваць за «касякі» менеджменту. Шкада, што найбуйнейшы недзяржаўны інтэрнэт-партал tut.by усё часцей займаецца маралізатарствам а-ля «Советская Б.»… і сячэ сук, на якім сядзіць. У выпадку імавернага «наезду» з боку дзяржавы абараняць рэсурс будзе цяжэй…

Наконт чытання кніг і яго процістаўлення камп’ютэрным гульням – дальбог, шмат у якіх сітуацыях гэтая альтэрнатыва падманлівая. Добра сказаў паважаны Юліяй Ч. (і мною) расійскі літаратуразнавец Дзмітрый Быкаў: «Калі ў вас упадак духу, трэба знайсці прычыну ў сабе і з гэтай прычынай справіцца. Зусім не абавязкова для гэтага чытаць якую-небудзь кнігу… у 1970-х гг. СССР быў самай чытаючай краінай: усе чыталі і нічога не рабілі для таго, каб сітуацыю змяніць. А яе трэба мяняць». Далей Быкаў усё ж вылучае некалькі варыянтаў для чытва ў час крызісу, але рэзюмуе задзірліва: «больш актыўна жывіце і менш чытайце».

Мяркую, многія творы пісьменніка Анатоля Алексіна (1924–2017, у 1993–2011 гг. жыў у Ізраілі), памерлага 1 мая, захаваюць прызнанне чытачоў, пагатоў ён пісаў не толькі для савецкіх дзяцей, а і для постсавецкіх дарослых… Будзе нагода, перачытаю «земляка» (бацька А. А. – ураджэнец Мінска). Сёння ж цікава было памацаць акаўнт «Горад ценяў», адкрыты 4 месяцы таму: гэта «нататкі з чытаньня хронікі паралельнага сусьвету – кнігі памяці “Менск. Горад-Маці” (Minsk, ir va-em)». Я і не ведаў, што «Напачатку габрэйскі Менск жыў у ценю важных юдэйскіх рэлігійных цэнтраў навакольля – Ракава і Сьмілавічаў. Але ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя ён іх дагнаў і перагнаў і набыў велічны арамэйскі тытул “Мінск Карсэ Дэшуфрэе”, Велікапышнае Места Менск». А таксама пра тое, што Мойшэ Кульбак «згалівудзіў» рэальную гісторыю разбойніка Бойтры.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.05.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.05.2017  00:44

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (50)

Шаноўных чытачоў вітаю поўным шаломам! Вось і нейкае падабенства юбілейнага выпуску, у якім дазволена азірнуцца назад. Але найперш, па завядзёнцы, азірнуся наўкол.

У краінy паўзуць перамены… Калі стаць на марксісцкую купіну, то феадальны лад – або яго рэцыдывы – не можа ў нашых палястынах не змяніцца на капіталістычны. Пра балячкі апошняга нашрайбаны цэлыя бібліятэкі, але самі Карл i Фрыдрых не аспрэчвалі прагрэсіўных бакоў грамадства, у якім жылі. Так, у краіне «развітога капіталізму» наўрад ці сталі б усур’ёз асуджаць чалавека за сімвалічны жэст (пятлю, накінутую на статую гарадавога ў Мінску 12.03.2017). Гаворка пра анархіста Вячаслава К., які цяпер у СІЗА пад крымінальнай справай. Начальнік сталічнай міліцыі лепіць з яго банальнага хулігана, які апаганіў «святое для ўсіх міліцыянтаў месца». Статую сумнеўнай гістарычнай і мастацкай вартасці паставілі ў лютым г. г., а ўрачыста адкрылі 02.03.2017, і не ўсе супрацоўнікі МУС паспелі нават даведацца пра яе, не тое што сакралізаваць. Тожа мне «вечны агонь»… Правабаронцы ўважаюць Вячаслава за палітзняволенага; з імі цяжка не згадзіцца. А Пэйсах – cамы час успомніць пра тое, што ідалапаклонства шкоднае для здароўя, будзь ты фараон, святар Аарон або генерал-маёр міліцыі 🙂

Шлях інфантыльных крыўдаў за статуі ды інш. – бесперспектыўны, тым болей у эпоху, калі ў Беларусі рэальна ігнаруецца спакой жывых і мёртвых людзей. Каму, напрыклад, лепей ад будоўлі шматпавярховіка ў Мазыры на тэрыторыі могілак, хоць і даўно закрытых? Афіцыйны прадстаўнік РБ не адмаўляе таго, што «ў працэсе падрыхтоўчых работ да рэканструкцыі будынкаў былога дыспансера былі знойдзены некалькі дробных фрагментаў чалавечых парэшткаў». Дапусцім, пасол Беларусі ў Ізраілі сам не ездзіў у Мазыр – але з яго бюракратычным досведам не здагадацца, што «некалькі» там значыла «нямала» або «мноства»… Ладна, няхай «адмазка» пра «дробныя фрагменты» застаецца на сумленні дыпламата ды тых, хто рыхтаваў для яго даведку.

Нямала ў «сінявокай» і такіх, каму не дае спаць «жыдоўскае золата». Ракаўскі мастак Фелікс Янушкевіч пад канец 2016 г. казаў пра «чорных капальнікаў», якія шчыруюць у лесе, на месцы забойстваў землякоў-яўрэяў: «Гадоў 10-20 таму таксама капалі, але капацелі былі больш культурнымі, закапвалі за сабой. А гэтыя маладыя… Спытай у іх, што яны там шукаюць? Іх цікавяць зубы — гэта ж паскуды… Таму я і пішу лісты ў розныя інстанцыі і кажу, каб перавезлі астанкі і пахавалі ў нармальным месцы».

Летась на скрыжаванні вуліц Жудро і Матусевіча ў Мінску цэнтр тэніса пачаў «пашырэнне» за кошт парка. Будаўнікі аператыўна, без намёку на грамадскае абмеркаванне, пасеклі дзясяткі дрэваў, што выклікала справядлівае абурэнне жыхароў раёна. Пратэстоўцы абклеілі будаўнічы плот паперкамі; да гонару кіраўніцтва цэнтра (гендырэктар – Сямён Каган), абвінавачванняў у «замаху на святыя пачуцці» тэнісістаў не выстаўлялася. Праўда, і будоўля не спынена.

Паперкі ад незадаволеных усё яшчэ дзе-нідзе вісяць на слупах. Крэатыўныя абаронцы «зялёных сяброў» даўмеліся вешаць улёткі… у форме лісткоў на дрэвы, якія яшчэ засталіся на вул. Матусевіча.

Мінск, 02.04.2017

9 красавіка ўпершыню ў сучаснай Беларусі здарыліся дзве падзеі, здольныя істотна і пазітыўна паўплываць на будучыню, хоць пакуль яны амаль не заўважаны публікай. Быў з’езд Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын, і сярод 76 дэлегатаў – ажно 3 кандыдаты на пасаду аднаго старшыні, калі такое было ў «афіцыйных яўрэяў»? Плюс – выбралі не ранейшага кіраўніка (Барыс Герстэн стаў першым, хто ў названым саюзе сышоў добраахвотна; яго папярэднік «кіраваў» да скону), не ідэолага і не дачку лаўрэата Ленінскай прэміі, а больш-менш самастойную асобу – прадпрымальніка Уладзіміра Ч., рэзідэнта Парка высокіх тэхналогій. Не скажу, што яўрэйскае «грамадскае жыццё» зараз пышным цветам забуяе, але нейкі подых перамен данёсся. Чалавек, для якога Майсей Гальдштэйн (aka рэвалюцыянер Валадарскі) і Якаў Свярдлоў – з’явы таго ж парадку, што Змітрок Бядуля ды Ісай Казінец, не цураецца традыцый і нават навучае чытачоў беларускага часопіса: «Калі ты ходзіш у сінагогу, ты яўрэй. Калі не – то не». Забаўны постмадэрн, такі характэрны для тутэйшых…

Другая падзея – сустрэча аўтарытэтнага дзеяча шахмат (гросмайстар ІКЧФ, міжнародны арбітр і г. д.) Дзмітрыя Лыбіна з шахматыстамі Саюза беларускіх пісьменнікаў. Ён прачытаў кароткую лекцыю пра паходжанне слова «ракіроўка», даў сеанс адначасовай гульні. Д. Л. – яшчэ і музыка, знаны кампазітар, які адказвае за міжнародныя сувязі ў адпаведнай творчай суполцы. Дарма што ён завітаў да літаратараў хутчэй як прыватная асоба, гэта знак таго, што творцы краіны здольныя ўзаемадзейнічаць без падказкі/пасярэдніцтва чыноўнікаў. Калі так пойдзе і далей, то што ж будзе – няўжо і «Беларуская канфедэрацыя творчых саюзаў» зробіцца дзеяздольнай арганізацыяй? 🙂 Можа, нават перастануць прападаць са сцэны цікавыя праекты made in Belarus? Толькі за апошні год згаслі зоркі гурта «Серебряная свадьба» і тэатра «Хрыстафор»; прычыны розныя, але, мяркую, памылкі менеджменту & брак грошай у абодвух выпадках адыгралі сваю ролю. Гурта і тэатра мне шкада, тым болей што бываў на іх імпрэзах.

Перад сеансам; Д. Лыбін справа (фота Л. Хейдаравай). Міні-лекцыя (фота В. Р.)

Ход жа сеансу ў офісе СБП быў даволі прадказальны: гросмайстар выйграў 6:0… Праўда, яму давялося шмат папрацаваць галавой – а перад гэтым памагаў цягаць сталы – і праз тры гадзіны пасля пачатку маэстра паўтарыў тое, што казаў на зыходзе сеансу ў «Нашай Ніве» 2005 г.: «Узмакрэў».

* * *

Не ўсе чытачы нашага рэсурса зразумелі, пра што быў верш Змітра Дзядзенкі «Крымінальная гісторыя літаратуры», апублікаваны 02.04.2017. На аршанскім сайце аўтар патлумачыў: «Па так званай «справе баевікоў» затрымалі супрацоўніка выдавецтва «Кнігазбор» Міраслава Лазоўскага і кнігараспаўсюдніка Алеся Яўдаху. Гэтай ганебнай справе і прысвечаны верш». Не ведаю, наколькі справа ганебная (ускрыццё пакажа), але тое, што яна дзіўная, факт. У прынцыпе, ухваляю супольную заяву Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» і СБП (28.03.2017 – бел., англ. варыянты). Суверэнная дзяржава мае права сябе бараніць, але ў гэтым выпадку прэвентыўнае затрыманне некалькіх дзясяткаў асоб з’яўлялася празмернай рэакцыяй на іх актыўнасць.

Днямі абвінавачванне ў адносінах да 20 чалавек з 35 дапоўнілі «Стварэннем незаконнага ўзброенага фармавання» (арт. 287 Крымінальнага кодэкса РБ, да 7 гадоў пазбаўлення волі), што выглядае зусім ужо абсурдна. Прыпомнілі членства абвінавачаных у напаўпадпольным «Белым легіёне», распушчаным гадоў 15 таму. «Галоўная газета краіны» 11.04.2017 засведчыла, што ў бездань кадэбэшнай «журналістыкі» можна падаць бясконца. Замест фактаў парушэння заканадаўства арыштаванымі «аддзел расследаванняў» «Беларуси сегодня» штампуе дадумкі тыпу «У закрытых групах удзельнікі ведалі адно аднаго толькі па “ніках”. Нават сустракаючыся на супольных зборах і трэніроўках, далёка не ўсе ведалі адно аднаго. Напэўна, было што прыхоўваць…»

Паўлаякубовіцкі ўзровень праявіўся і ў драбязе. Так хацелася даць дыхту Станіславу Шушкевічу, пасварыць яго з абвінавачанымі (якія нібыта мелі дачыненне да «Беларускага згуртавання вайскоўцаў», ліквідаванага ў 1990-х), што дапісаліся: «16 лютага 1994 года, яшчэ пры Шушкевічу, Вярхоўны Суд забараніў БЗВ». З 26.01.1994 Шушкевіч, адстаўлены з пасады старшыні Вярхоўнага Савета, нават фармальна не меў улады ў краіне.

Крывадушная, небяспечная заява з боку Ізотавіча: «Грамадства мае права абыходзіцца як без “грамадскіх абвінаваўцаў”, так і без “грамадскіх адвакатаў”». Ролю абвінаваўцы ягонае выданне, што навязваецца беларусам з усіх прасаў за іх жа грошы, якраз дэ-факта і бярэ на сябе… А без грамадскіх абаронцаў, голасу якіх у Беларусі праз інфармацыйны шум амаль не чуваць, дзяржава захлынецца ў таннай канспіралогіі тыпу «Маладняк слухаў лідара, наліваўся злосцю, рыхтаваўся да вайны з “маскалямі”легіён ператвараў маладых байцоў у бязлітасных зомбі». І яшчэ мяркую, што без такіх абаронцаў суды ніколі не апраўдалі б ні Альфрэда Дрэйфуса ў Францыі, ні Менахема Бейліса ў Расійскай імперыі.

Карціць спадзявацца, што новы кіраўнік «галоўнага яўрэйскага саюза» (гл. вышэй) цішком-нішком адгародзіць сваю суполку ад цынічнага лаўрэата прэміі «За духоўнае адраджэнне», экс-кандыдата на пасаду пасла Беларусі ў Ізраілі… Эх, «за дзяржаву абідна».

Апаненты лукашэнкаўскіх ідэолагаў, у прыватнасці, пазнякоўцы, таксама, бывае, самі сабе псуюць рэпутацыю. Во нядаўна аблілі брудам мужнага чалавека, Барыса Хамайду з Віцебска (гл. фота; інтэрв’ю з Б. Х. чытайце, напрыклад, у «Мы яшчэ тут!» за 2008 г.). Камусьці падалося, што ён няправільна распаўсюджвае недзяржаўную прэсу – пад чырвона-зялёным «БССР-аўскім» сцягам. Насамрэч гэта быў штандар Віцебскай вобласці… Папрасіць прабачэння? Не, за тыдзень не даўмеліся. Ды што казаць пра «пешкі», калі «кароль»-Зянон змяшаў з г… нябожчыка Булахава і лічыць гэта нармальным.

Каб разбавіць сумны наратыў, прапаную зірнуць на каробку з мацой, спечанай у Кіеве ў лютым 2017 г. ды прывезенай у Мінск «Джойнтам», і ацаніць зычэнне.

Можа, мелася на ўвазе пажаданне паэтам – «Счастливого Пегаса»? 🙂

Агулам час ад часу здаецца, што сплю і бачу сон: y сне нярэдка гаворыш, а цябе не чуюць… Так і з ідэяй «Злучаных штатаў», або Вялікага княства Беларусі, Украіны і Літвы, якую падтрымаў у студзені, амаль тры месяцы таму. Зеро водгукаў з тутэйшай «палітычнай супольнасці», не кажучы пра нейкія практычныя крокі. Вядома, за гэты час улады РБ прыкладалі намаганні, каб дадаткова пасварыцца з урадамі Літвы і Украіны (усталёўка статара турбагенератара і «бітага» корпуса рэактара Астравецкай АЭС, заявы пра падрыхтоўку беларускіх баевікоў ва Украіне), але ж не заўсёды будзе так?

Нядаўна дэпутат-гісторык Ігар Марзалюк заявіў расійцам, што «Беларусь – гэта адзіная краіна, якая не дазваляе стварыць Міжмор’е. Гэты [міжморскі] ланцуг не замкнёны. І пакуль ва ўладзе будуць тыя ж людзі, што і цяпер, ён не закрыецца…» Аднак не цямлю я, што жахлівага ў хаўрусе дзяржаў ад Балтыйскага і да Чорнага мора, дзе наедак ад таго, што беларусам няпроста з’ездзіць на экскурсію ў суседні Вільнюс?.. Яшчэ 25 год таму іншы спецыяліст па мінуўшчыне, Адам Мальдзіс, разважаў: «Што ж датычыцца беларуска-літоўскай супольнасці, то само жыццё, эканамічны і палітычны крызіс падштурхоўваюць нас (як бы мы таму ні супраціўляліся) да такога з’яднання. Гэта адпавядала б нашай гістарычнай традыцыі (залаты век у Вялікім княстве Літоўскім), інтарэсам абодвух народаў. Тая граніца, на якую цяпер затрачваецца столькі сродкаў, была праведзена адвольна, “па жывому”…» (з кнігі Ю. Залоскі «Версіі», Мінск, 1995).

Cёння – апрача іншага, і Дзень касманаўтыкі. Дазволю сабе змясціць карыкатуру расійскага шахматыста-гумарыста Уладзіміра Чакаркова, прысланую ў 2003 г. для «Шахмат-плюс» (друкавалася ў 2-м выпуску гэтага мінскага часопіса).

Да таго ж раю паслухаць песню «Космас» нашага аўтара Федзі Жывалеўскага (напрыклад, тут), не пашкадуеце 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

12.04.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 12.04.2017  19:18

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый:

№ 49 (02.04.2017). Прымітывізацыя вобраза пратэстоўцаў асобнымі аўтарамі. Разгон дэманстрантаў як анахранізм. Адмова верыць, што “ўсё прапала”. Аптымістычныя назіранні Л. Мірзаянавай, А. Горвата. Як час працуе супраць сістэмы. Казус з сатырычнай налепкай ля станцыі мінскага метро. Вынікі афіцыйнага даследавання хатніх гаспадарак. Адступленне з жыцця беларускай пошты 2010 г. (як адміністрацыя шкадавала вады ў спёку). Пошук адказу на пытанне, што будзе далей з “сілавікамі”, нежаданне іх агулам “расчалавечваць”. Прапанова “перавыхоўваць” іх у творчых саюзах. Уражанні ад прэзентацыі кнігі Л. Паўлікавай-Хейдаравай 29.03.2017. Ліст дэпутатаў Еўрапарламента пра Беларусь як уратаванне гонару “Еўропы”.

№ 48 (27.03.2017). Думкі пра волю і няволю ў беларускім грамадстве. Фактычнае паўтарэнне А. Лукашэнкам слоў персанажа п’есы Б. Брэхта (у 1997 г.). Перайманне “праваахоўнай” сістэмай РБ сюжэтаў Ф. Кафкі (“Працэс”, “Замак”). Прагрэсіўнасць канстытуцыі Кракава 1815 г. у параўнанні з сучасным беларускім заканадаўствам. Зноў пра абяцанку 2010 г. увесці суд прысяжных. Адмова старшыні Вярхоўнага суда ад канцэпцыі рэформ. Прапанова бачыць нашу сітуацыю хутчэй праз прызму Я. Шварца, чым Дж. Оруэла. Прэвентыўнае затрыманне актывістаў. Слізкасць спецдакладчыка АБСЕ і многіх еўрапейскіх палітыкаў. Назіранне А. Сідарэвіча – нямецкія “шмайсэры” на вуліцах Мінска. Рэакцыя М. Акуліч на візіт у Беларусь С. Ландвер. Крытыка ізраільскай міністаркі ў сеціве. Меркаванне пра наступны “Дзень Волі”. Супярэчлівасць уражанняў ад шэсця 15 сакавіка. Адзначэнне “Дня Волі” ў Ашдодзе.

№ 47 (23.03.2017). “Справаздача” пра паход у клуб С. Алексіевіч, на сустрэчу з краязнаўцамі, дадатковыя звесткі пра з’езд СБП. Затрыманне А. Яўдахі. Эпізоды масавага забегу ў Мінску 8 сакавіка. Прэзентацыя кнігі Л. Кэрала 12 сакавіка ў “Галіяфах”, “Марш недармаедаў” 15 сакавіка. Паводзіны анархістаў і міліцыі, згадка пра В. Шчукіна. Традыцыйны шахматны турнір у СБП 19 сакавіка. Анонс дзвюх культурніцкіх падзей. І. Марзалюк і Курапаты; абяцанне ўладаў навесці там “парадак” 25 сакавіка. Крытыка артыкула “каталіка” Сяргея М., дзе ад імя яўрэяў высоўваюцца прэтэнзіі да хрысціян, а таксама “галоўнай яўрэйскай газеты” Беларусі, якая перадрукавала артыкул М.

№ 46 (12.03.2017). Значная саступка ў выкананні “Дэкрэта № 3”. Абяцанне накіраваць атрыманыя ад яго грошы “дзецям”. Згадка фрагмента з кнігі Э. Кузняцова. Пра матывацыю пратэстоўцаў і “выкалупванне разынак з булкі”. Трагедыя ў Скідзелі і дэградацыя прадпрыемстваў, знос фондаў. Несамавітасць эканамістаў тыпу І. Целеш. Пра з’езды СБП 2002 і 2017 гг. Адносна дэмакратычныя выбары, памылкі арганізатараў, палеміка з тымі, хто пляжыць Саюз. Распаўсюд кніг у кулуарах з’езда; гістарычныя анекдоты з кнігі Л. Казлова. Імпрэза ў гонар Я. Купалы ў Мінску, чытанне на ёй верша ў перакладзе на іўрыт.

№ 45 (06.03.2017). Ізноў пра “дэкрэт № 3” – “задні ход” уладаў. Кур’ёзнае апытанне на афіцыйным сайце. Самасцвярджэнне “начальства” за чужы кошт. “Міліцэйскія” і народныя жарты. Патлумачаная прычына блакіроўкі “Луркамор’я” – непераканаўчасць тлумачэнняў. Выпраўленне і невыпраўленне памылак. Падзел на групоўкі ва ўладзе. Падзеі ў Курапатах і страта даверу бізнэсоўцаў да чыноўнікаў. Максімалізм некаторых “абаронцаў Курапатаў”. Празмерны аб’ём спіртнога ў РБ; ідэя “алкатураў”. Новы пасол Ізраіля ў Беларусі, яго вялікае інтэрв’ю. Затрыманне ў Ізраілі “беларуса”, які планаваў далучыцца да “Ісламскай дзяржавы”.

№ 44 (27.02.2017). Паблажлівасць карэспандэнта “Радыё Свабода”. Гісторыя “Піянерскай зоркі”. Штрыхі да стану беларускай адукацыі. Згадка антыўтопіі Лаа Шэ. Як “наверсе” бачаць ролю юрыстаў. Пра стаўленне да юрыстаў у Германіі 1930-40-х гг. “Маўклівая большасць” супраць дэкрэту № 3. “Вечнае вяртанне” ў Беларусі: адчуванне таго, што надышоў 1989 г. Змрочныя сведчанні пра наступствы Чарнобылю з афіцыйнага даклада 2016 г. Трагедыя на Скідзельскім цукровым камбінаце. Як мінінфармацыі “заблакавала” “Луркамор’е”. Параўнанні 1989 і 2017 гг. не на карысць апошняга. Шарлатанства некаторых мясцовых эканамістаў. Парада адправіць на “газавыя перамовы” з Расіяй гросмайстраў Жыгалку або Азарава.

№ 43 (21.02.2017). У. Чавес і Беларусь. Крытычны агляд афіцыйных венесуэльскіх выданняў, атрыманых на мінскім кірмашы. Успамін пра тое, як Л. Ананіч у 2003 г. стала “сааўтаркай” кнігі В. Вараб’ёва. Дыялог У. Чавеса і А. Лукашэнкі 2006 г. Напамін пра памыснасць пабудовы адносін з бліжэйшымі суседзямі. Падзенне ВУП у Беларусі і павольны рост ва Украіне. Водгукі на “дэкрэт № 3”. Падвышэнне пенсійнага ўзросту ў РБ. Назіранні за кар’ерай прэс-сакратаркі Н. Эйсмант (“феномен Псакі”?) Пажаданне ўзяць у адміністрацыю блазна. Ухвала рашэння міністра ўнутраных спраў Украіны не выдаваць А. Лапшына Азербайджану. Крытыка рашэння мінкульта РБ не ўключаць Саюз беларускіх пісьменнікаў у спіс творчых саюзаў, выказвання А. Карлюкевіча пра “кнігі няпэўнага зместу”.

№ 42 (17.02.2017). Антысеміцкія матывы ў Расіі. Успамін пра тое, як гэта было ў Беларусі на пачатку 2000-х гг. Адчуванне прыкрасці ад паводзін “Нашай Нівы”, якая галаслоўна прычапіла творам А. Бузіны цэтлік “антыўкраінская літаратура”. Нападкі “НН” на арыштаваных аўтараў “Рэгнума”. Цытата з С. Шыптэнкі пра гаротны стан беларускай прамысловасці. (Сада)мазахізм у Беларусі і свеце – магчымая прычына правядзення “хіджабнага” чэмпіянату свету ў Іране. Перастаноўкі ў адміністрацыі Лукашэнкі. Думкі пра тое, што намеснік міністра А. Карлюкевіч мог бы падтрымаць выданне літаратуры на ідышы.

№ 41 (15.02.2017). “Абдымашкі” І. Сярэдзіча з Лукашэнкам, ідэя “круглага стала”. Параўнанне палітычных сістэм у Беларусі і Іспаніі (пад Ф. Франка). Пустая абяцанка прызначыць омбудсмена. Ідэі для канстытуцыйнай рэформы. Сумнеўныя спасылкі гісторыка І. Марзалюка на ізраільскі досвед. Крытыка выказванняў З. Пазняка пра Ізраіль і “няўдзел” беларусаў у Халакосце. Цытаты з кнігі Л. Рэйна. Згадка пра А. Лапшына, якога не шукаў Інтэрпол.

№ 40 (05.02.2017). «Вялікая сустрэча» з Лукашэнкам 03.02.2017. Парушэнне норм і нейтралізацыя апанентаў. Няўменне сфармуляваць нацыянальную ідэю, працяг лалітыкі. Расказ аратара пра Трампа і яўрэяў. А. Лапшын як прадмет гандлю. “Казус Губарэвіча” (вызваленне ад судовай адказнасці). Рэдкасць апраўдальных прысудаў у Беларусі. Пра ганаровага консула Беларусі ў Ізраілі Г. Магнезі. Схема “сваім – усё, чужым – закон”. Пазітыўныя рэкламныя ролікі для тых, хто едзе ў Беларусь. Прапанова развіваць хостэлы з нізкімі цэнамі на жытло.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 40, 30, 20, 10 🙂

А. АСТРАВУХ ПРА Р. БАРАДУЛІНА

Сьпелая (бз)дуліна на вушацкім здубавецьці, або юбілей дзедзі Інькі вачыма ўнучкі Дамінічкі

На маім стале ляжаць чатыры кніжкі Рыгора Іванавіча Барадуліна: “Як воўк калядаваў”, “Збор твораў” (4-ты том), “Здубавецьця” і “Дуліна ад Барадуліна”.

Пільна ўглядаюся ў кожнае слова Дзядзькі Рыгора, дзедзі Інькі, у кожны фотаздымак, у кожны малюнак. Марна спрабую азначыць, акрэсьліць, сфармуляваць для сябе гэтую зьяву.

Ля маіх ног гуляецца і гэтак жа пільна сочыць за маімі рухамі мой, блізу трох гадоў, сын Радзім. Ён спрабуе паўтарыць мае рухі, грымзоліць адабранай у мяне ручкай па сьцягнутай са стала паперы:

– Тата, я ўжо напісаў!

– Малпа! – адгукаюся я й зноў і ўздоўж і ўпоперак, як той кнур, рыю барадулінскую бульбу…

Шукаю “фармулёвачкі”: з аднаго боку – Народны паэта Беларусі, “Купала нашых дзён, паэт-лірык, жывы клясык, Чарадзей Слова” (Л. Баршчэўскі), “сівабароды Сымон-музыка” (А. Пашкевіч), “Ляўша” (А. Шатэрнік), “Намесьнік Быкава на зямлі” (Р. Сітніца), “талент, пацалаваны Богам” (А. Уліцёнак), з другога – “калі вы выганіце гэтага Барадуліна?! Ён гаворыць абы-што!”, “сэксуальна, гм-м, заклапочаны”, “барадулініцца – абнечаканьваць, зьдзіўляць” (А. Пашкевіч), “языком голіцца, на слова моліцца” (С. Законьнікаў), “сьмеханоша” (М. Арочка), знаўца паганскіх багоў і сучасных гараскопаў

Хто дасьць рады разгрэбці гэты сьметнік? Дзе ж Янак, а дзе ж Франак?

Пачнем з паэзіі.

Мой малы сын Радзім з насалодаю рыфмуе сваю яшчэ няправільную й словатворную мову, пры гэтым выдатна трымаючы паэтычны рытм. Я ж ведаю, што і прымітыўная, і архаічная сьвядомасьць скрозь і суцэльна рыфма- і рытмазаваная (ад Гамэра да афрыканскіх плямёнаў), гэта зьява захоўваецца дагэтуль і ў словах: барбар, пурпур…, гэта відавочна й на дзецях, і на рэабілітацыі хворых пасьля траўмы мозгу…

Рыгор Барадулін прыводзіць у сваім 4-ым томе пачутую ад Гіршы Рэлеса размову паэты Цодзіка Даўгапольскага зь местачковым яўрэям:

– А што такое паэзія?

– Ну як вас завуць?

– Мота.

– Ну вось: Мота, сюкай у балота.

– І гэта паэзія? Дык і я так сумею. Ну, а як вас завуць?

– Цодзік.

– Цодзік, сюкай у лазьні.

– Дык не гучыць.

– А ты падстаў тазік.

Буду казаць, як ёсьць. Страх і сумна, як казала мая бабуля, чуць такое: “Купала нашых дзён” – нікому не пажадаеш Купалаўскага жудаснага лёсу, ня вяжацца ў маёй сьвядомасьці зь дзедзем Інькам і “Намесьнік Быкава”, “Сымон-музыка”, “Ляўша”, “талент, пацалаваны богам”... Нешта тут ёсьць ад бронзы з гранітам. “Бронзы звон, гранита грань” значна больш выразныя ў Ясенінскім паэтычным радку, чымся ў натуральным матэрыяле. Старажытнагрэцкая дэмакратыя ставіла мармуровыя помнікі толькі багам, гэта ўжо аўтакратыя Рымскай імпэрыі спачатку адліла грэцкіх багоў з бронзы, а пасьля й перайшла на тыранаў і балванаў, чым і дала добры ўзор усім наступным тыраніям.

Словы самога Дзядзькі Рыгора: “Прарыў” (спараджэньне савецкай гігантаманіі)”, “Люблю нізрынутых куміраў – яны на сьвет глядзяць нанова…”

На маю думку, нават з “народным паэтам” і “жывым клясыкам” далёка не зусім усё ладна. “Народны паэта” патрабуе, па-першае: гучнага імя, псэўданіму: Якуб Колас, Янка Купала, Зьмітрок Бядуля, Максім Танк…, па-другое: адметнай біяграфіі, жыцьцёвых мітаў, лучэньня з кіруючай уладай, пэўнай партыйнасьці, ордэнаў, дзяржаўных прэміяў…, па-трэцяе: адпаведных манумэнтальна-трыумфальных ліраэпічных твораў…

Што ж мы маем? Рыгор Барадулін… імя Рыгор – Бугор, Багор, Вугор…: стромкі як бугор, учэпісты як багор, вёрткі й няўлоўны як вугор… аб прозьвішчы й казаць сорам – Бара-(бз)дулін (па-жыдоўску ‘bar’ – ‘сын’): нешта казьлінае, гострае, зьедлівае, калючае, рагатае, чарцінае, сівое… ды яшчэ й з пахнонцамі… мянушка дый толькі!

“Рагадатая каза”, “а ты – авечк (пасьля ўдакладняе), авек, казёл-барадзёл!” – адказвае дзедзю ўнучка Дамінічка. І дачушка Ілонка з захапленьнем малюе тату чорцікаў.

Дарэчы й першаснае значэньне слова ‘юбілей’ – ‘баранаў рог’ (са старажытна-габрэйскай мовы), праўда, ня ў якасьці культавай рэчы (фалічнага або барана-казьлінага культу), але як музычны інструмэнт, якім абвяшчаўся час пачатку юбілею, час вяртаньня арэндаванай зямлі й вызваленьня парабкаў. Аж сапраўдным юбілеем лічыўся 25-ты, 50-ты, 70-ты, 100-ты год.

Што ж у жыцьцёвых мітах: “крыху нападпітку”, “мяне, маладога й часьцяком п’янаватага, цягнула на рыфмаваныя заклікі: Аюсь, аюсь, /Усе ў Саюзь!”

Як тут не згадаць Адама Міцкевіча: “паэты нараджаюцца ў карчме”. Бясконцыя “п’янкі ды гулянкі”, а які найбагацейшы слоўнік: гарэлка, акавітая, вогненная вада, сьпірытус віні, зялёны змій, пітво, бражка, паравая ці катлянка-самагонка, саматужка, самаробка, шчабятуха, весялуха, кустоўка, пяршак, вадкі даляр, сырэц, адгон, перагонка, сівуха, чарніла; зельле, што робіць вясельле; дзьве авоські чацьвяртушак, чвырка; заечая норма: сто пяцьдзесят і капусны ліст; кірнуць, начокацца, зьмікіціць на трох, чарку асушыць, бавіць час за поўнай чаркай, спорная чарка… Як тут ня ўставіць словы сябры У. Караткевіча: “Ты ўжо друкуешся ў разьдзеле “Кулінарыя”. Расьцеш!”

Лепш будзем казаць: “Народны пііт”, “пііт” аднаго кораню зь “піяка”! Можна скалямбурыць і барадулінскую лаціну: poema loguenspituraest (паэзія – пітво, якое гаворыць) (замест pictura’ ‘жывапіс’)! Што й казаць, па-грэцку сьвятое месца “садружнасьці паэтаў” завецца ня йнакш як Парнасос (з націскам на апошні склад), пар-насос, – “насосам” заўжды называлі добрага п’янюгу.

Ведама ж, нападпітку так і цягне на вершаспусканьне. Як тутака ні апарнасіцца або апегасіцца новым ліраэпічным творам, а ў выніку дыягназ – вершанетрыманьне.

Р. Барадулін: “Чалавек, які набраўся нахабнасьці назваць сябе паэтам, – вятрак, што думае, нібыта ён вецер трымае за бараду. Тым і жыве.”

Прызнаюся шчыра, кнігі Р. Барадуліна зусім нядаўна зьявіліся на маім стале. Прычынай таму некалькі сутыкненьняў зь ягонымі перакладамі. Яшчэ напачатку 90-х да мяне трапіў ягоны пераклад вядомай нямецкай калядкі “Stille Nacht” (мы з інстытуцкіх часоў захапляліся сьпевамі на розных мовах і шукалі адпаведных перакладаў на беларускую мову), але прасьпяваць гэты верш было немагчыма, ён ня клаўся на музыку. Другім разам ужо ўзімку 95-96 гг. рэжысэр Юры Гарулёў рабіў дакумэнтальную стужку “Дзеці кавалера Джамбатысты Піранэзі” пра рэстаўрацыйную майстэрню “Басталія”, у якой гучаў верш Івана Буніна “Новый храм” па-расейску. На загад рэжысэра Дзядзька Рыгор імгненна пераклаў гэты верш і начытаў яго ўголас. Зьдзівіла хуткасьць, цягне сказаць “лёгкасьць”, зь якой паэта ўзяўся зьдзейсьніць гэту замову. Але я й дагэтуль лічу немагчымым перакласьці рускую мову І. Буніна на беларускую (найцяжэйшай працай ёсьць перакладаньне з блізкіх моваў!).

На слыху была яшчэ й цьвялілка, у якой распавядалася, зь якім захапленьнем малады ліраэпік усхваляў магутную раку Дзьвіну, “адліваючую” вясёлкавымі колерамі ад нафтапрадуктаў Наваполацкага камбінату. Апупея новага жыцьця, апупеоз сацыялістычнага будаўніцтва!?.. Сюды ж і цалінны байкар-мэдаліст і пясьняр салігорскіх саляных адвалаў…

Зноў У. Караткевіч: “Не фігуруйся, Грышачка!” – “найвялікшаму беларускаму хунвэйбіну (гэтак і цягне памяняць месцамі літары ‘н’ і ‘й’) і маодзэдуністу Рыгору Барадуліну.”

Але ўсё-ж дзе мой Барадулін? Чым ёсьць сёньня для мяне Дзядзька Рыгор? У чым для мяне фэномэн ягонай творчасьці? Які ягоны жанр усё-ж і мой?

Вось ужо зь месяц мой малы сын Радзім бяз стомы далдоніць:

– Дуліна-барадуліна, дуліна-барадуліна… Тата, пакажы, як дуліна-барадуліна?

І я мушу паказваць…

Альбо:

– Бо б да неба вырас бо-о-о-об! Тата, пакажы, дзе боб?

Гэта я вельмі танна, усяго за нейкую тысячу зь нечым, у мэтадычнай кнігарні на Берута колькі тыдняў таму набыў кніжку “Як воўк калядаваў” і цяпер спрабую яе на маладых сыновых зубох.

Купіўся я ня столькі на таннасьць, колькі на прысьвячэньне: “казкі-пераказкі небылічкі для ўнучкі Дамінічкі”. Ужо пазьней я чытаю ў 4-м томе: “калі я пачаў пісаць вершы для маленькай сваёй Ілонкі…

Гэта ўжо зусім ня цягне на “нятленку”.

Спрабую, як з тае бульбы, павыкалупліваць казлоў ды абчысьціць ацяробчыну зь дзядзькавых “Узгадак”.

Адкуль такая ахвяраванасьць дачцы і ўнучцы?

Ну, канешне: “адзін сын у сям’і – бліньнічак, сьмятаньнічак”, але яшчэ й “бязбацькавіч”!

Гэтага проста нельга не заўважыць:

“І я рос мамнікам. У нас пра малога, які дужа гнаўся за маці, хвастом хадзіў за ёй, казалі – мамнік. Дужа хацеў вырасьці, каб не быць кату па пяту, сабаку па сраку.”

“І аднекуль, зь першага напаўсьвядомага ўспрыняцьця навакольля, плывуць гукі матчынага голасу.”

“Песьні, казкі, прыбабунькі – усяго гэтага найдаражэйшага скарбу мог я пачэрпнуць удосыць і ад мамы, і ад бабулі Маланьні Несьцераўны.”

“Словы матчыны з Вушаччыны.”

“Бо прыбабунькі ў мамы маёй былі на кожным кроку, на першым прыскоку.”

“З матчынай хаты яны (словы) пайшлі са мной, каб грэць, бадзёрыць, надзеіць мяне ў халоднай дарозе жыцьця.”

“Усё ад маці.”

“Ён жа заўсёды: “Куліна, мама…”

“Кулінчык.”

“Божа, Кулінін хлопец прыехаў, Кулінін малец!”

“Гэта ж мая мама, заходзячы ў хату зь лютага марозу, выгуквала, выхуквала: “Егіпет!”

“Прыязджаю дамоў. А мама пытаецца ў мяне, калі ўжо Броўка сышчыць прэмію.”

“Я нічога не заўважыў, а маме кінулася ў вочы: пацалаваў, выцягнуў насоўку і акуратна выцерся.”

“Заўсягды паўтарала мама, як трэба…”

Мама распавядала, як…”

Мама неяк тлумачыла мне, што…”

Мама вучыла…”

Мама любіла вясёла казаць…”

“А мама раіла мне, калі я дужа ўлягаў у акавітую: – Трэба табе, сынок, пітушку перавязаць…”

“А мне гучыць крывіцкае, маміна…”

“А мама кажа…”

“Некалі мама мая пыталася ў Ілонкі…”

“Я навастрыўся да мамы ў Вушачу.”

“Вясёла ехаць было да мамы, сумна ад’язджаць.”

“Адчуваньне непазьбежнага разьвітаньня з мамай – са сьветам неапуджанай радасьці й бесьперапыннай бясконцасьці:

Калі б мая матулька жыла,

Я ж бы ёй ножкі мыла.

І тую ваду піла… (сірочая песьня)”

“Мова тады родная, калі яна пачута ад маці, калі кожнае слова сагрэта сэрцам матчыным, калі кожны гук матчынай мовы з-пад матулінага сэрца.”

Мама перадала мне найвялікшы дар – мову нашую крывіцкую з вушацкай падсьветкай, з вушацкім прысмакам.”

“Калі запрашаў вушацкія словы на паперу, мне чуўся голас мамы Куліны.”

“Мова перадаецца разам з дыханьнем матчыным, разам са сьпевам і плачам, разам з усім укладам, ладам жыцьця.”

“Калі што-небудзь і зраблю, дык гэта дзякуючы роднай мове, матчынай песьні, дзякуючы той, ад каго з калыскі чуў непераўзыдзеныя па сваёй ранішняй чысьціні, да скону дарагія сэрцу напевы, – маме Акуліне Андрэеўне.”

“Самым чыстым зернем, самым адборным засталіся маміны словы. Зь іх хлеб для душы мае…”

“Да гэтага часу чую мамін голас.”

“Сьветлае памяці мамы Куліны.”

“Дзякуй табе, мама!”

”Евангельле ад мамы.”

“З усяе маёй негустой радні / Словы маміны / І засталіся жывымі.”

Мама – / Мая небадарная Біблія, / Якая мяне да жыцьця прыручала.”

“Жыве ўва мне / Кожнае слова маміна.”

“Затое колькі перамераў я дзявочых сукенак. Працаваў манекенам у маці.”

Да таго ж маміна смуглата, маміны цёмныя вочы (бацька быў сінявокі, русявы)”.

Не на ноч узгадваючы Зыгмунда Фройда, ён тут без работы б не застаўся, – “эдзіпаўская” любоў!

Выкажу крамольную думку: сапраўдным талентам, пацалаваным богам, валодала мама, сыночку-мамніку ж дасталіся толькі рэшткі гэтага таленту, да таго ж яшчэ й расцалаванага чортам. (“Потомки бывают умнее чем предки, / Но случаи эти сравнительно редки.” Р. Муха)

Мне знаёма такое стаўленьне да маці: мой бацька заўжды зьвяртаўся да сваіх вясковых бацькоў толькі на “вы”, яшчэ й у школе са мной разам вучыўся Віктар Бондар, і ён, і ягоны брат Васіль з бацькамі размаўляў такім жа чынам (яны родам зь вёскі Літва, што на Вузьдзеншчыне, як і вёска майго бацькі, Кухцічы).

      

Аўтографы Р. Барадуліна 2011 г.: “Вяльможнаму спадару Алесю Астравуху – шалом!”, “Алесю Астравуху –а грэйсн данк! (на ідыш “вялікі дзякуй”)”

Безумоўна, тутака ўвесь местачковец Барадулін, у сваёй маме, у сваім мястэчку, толькі гэтай сваёй малай радзімай ён і жывы (як, дарэчы, і багацькавіч Максім Гарэцкі непадзельны са сваёй маці Просяй, як і Марк Шагал непадзельны са сваім снулап’яным мястэчкам), жывы сваімі вушацкімі жыдамі, цыганамі ў роўнай ступені, як і сваёй каровай і сваім настаўнікам літаратуры на мыліцах, жывы сваім балотам і сваім лесам (“Мой лес – мой лёс.” Лес нейкім чынам трымае ўзровень грунтовых вод нашай паэзіі, паэзіі, чые карані глыбока народныя), жывы й сваімі словамі з гутарковай, побытнай, хатняй мовы, жывы й сваімі показкамі, цьвялілкамі, досьціпамі, папеўкамі, пацешкамі, прасьмішкамі, бязглузьдзіцамі, прыклёпамі, рагатушкамі, прыбабунькамі, пад’ялдычкамі, небылічкамі, казкамі-пераказкамі, хуткамоўкамі, прыказкамі, прымаўкамі, мянушкамі, заўвагамі, сподумкамі, узгадкамі…

Словы для яго жывейшыя, натуральнейшыя, чым жывыя істоты й сапраўдныя рэчы: скаромнае, гарэзьлівае, вострае, калючае, непрычасанае слова; нішто і нешта, праставатае і хітраватае, вясёлае й сумнаватае – адным словам “здубавецьця” (ятрылі сябе словам моцным, як пяршак).

Каб упэўніцца, дастаткова адных назоваў (далей можна й не чытаць!): Рунець, красаваць, налівацца (напівацца), Роднае – народнае, Згоду звада счубіць рада, Мех шэрых, мех белых, Бо б да неба вырас боб, Неслухаў бяда паслухмяніць, Хто сабраў сяброў? Мы зь дзедам, а бацька сьледам, На таку майго веку, Здубавецьця, Дуліна ад Барадуліна… Але й пачытаўшы тое ж: прошласьць і прышласьць Беларусі; трэба гэтак адпачываць, каб далёка было чуваць; рачок і ўхопіцца за стручок; аднаасобнікі, хутаранцы, а не калектыўныя засранцы; сакавітая ды іскрыстая, самавітая ды чыстая (мова); злосьці ня ходзяць у госьці; ягамосьці госьці – шчыруны весялосьці; голас, які стаўся мне родным і неабходным, спагадлівым і дарадлівым, дакорлівым і празорлівым; ды ў бронзе не забранзавеў…

Новасловы й ідыёмы робяцца натуральна, так, як робяць дзяцей: “Вёслакрылы. Вёснакрылы” (човен).

Паганскае стаўленьне да слова й да мовы.

Таму й пасуюць яму імёны дванаццаці братоў з паганскага Пантэону: Лапатун, Балбатун, Балабон, Балака, Болбат, Байкар, Гаварок, Дабара, Пустабрэх, Ілгун, Хлус, Манюка… альбо: Лясун, Вужака-Вушака, Піяка, Півак, Блазен, Брахун, Жартаўнік, Сьмяхун, Шабуня, Забаўнік, Штукар, Баламут.

Па-жыдоўску гэта завецца: Бадхэн (шут на вясельлі, дэкляматар, імправізатар), Маршалак.

Кеп, дурань, блазен – тры штукі разам.

Таму і натуральны ў процілегласьць штучнаму (польскае ‘sztuka’, ‘мастацтва’). За штуку й за штукі яшчэ зь дзяцінства расплочваўся то гузаком на лбе, то зламаным носам, то падломленай рабрыной…

Паганскі радавод не папсаваў нават дзед – рыжанін Андрэй Гальвіньш – мэханік па млынох, які ведаў шэсьць замежных моваў.

Таму й жанр мамэнтальны, але не манумэнтальны, які, пэўна, ужо самавызначыўся: пры-клёп, пры-бабунька, “пры-язычнінка”, “пры-паганька”-небылічка для ўнучкі Дамінічкі:

“Лапка кропу, пер’іна часныку, каліва бульбы, вочка парэчкі, вянок цыбулі, хвост морквы. Бульба ўжо як галубінае яечка. Бульба вырасла ў аглоблі.”

На маю думку, гэты верш у прозе сваёй паэтычнасьцю і сканцэнтраванасьцю культуры (таксама і ў першасным значэньні гэтага слова як ‘агракультура’) можа пацягацца зь любой “ліраэпічнай” (М. Арочка) Барадулінскай паэмай.

Дзякуй Табе, Дзядзька Рыгор, што не зламіўся, што праз усё жыцьцё не саромеўся заставацца “деревенщиной, вахлаком”!

Дзякуй, што Ты ня ўзьбіўся на шлях пабытовай юдафобіі, бо й ідыш для Цябе жывая мова (колькі перакладаў зь ідыш: Марк Шагал, Ізі Харык, Сара Каган, Гэнэх Швэдзік, Леў Талалай, Захар Барсук, Рува Рэйзін, Гірш Рэлес, Хаім Мальцінскі, Айзік Платнер…)!

Цягне сказаць Вашымі ж словамі, перанятымі ад Гіршы Бярозкіна:Банзай гезунт, Дзедзя Інька!, – і дадаць: iber hundert un cvancik! добрага здароўя на доўгія гады!”

І апошняе: “Вушацкія людзі надта ўжо любілі перакручваць казённа-напышлівыя словы, каб апусьціць іх з ідэалягічнага зааблочча.”

Выцягнуўшы Дзядзьку Рыгора за рогі з рэю “клясыкаў”, хочацца напрыканцы ўсё-ж схапіць “народнага піяку” за “хвост” і вярнуць назад, але ўжо ў новай якасьці. Некалі яшчэ ў інстытуце мы бавіліся мянушкамі, таксама й для “народных”: Ябук Локас, Кунка Япала, Міздрок Ябуля… ну й дадамо – Вугор Дзеўчалюб-Рагатулін-Бабаюрын-Балаболін-Балбатулін!

* * *

“І надзею маю, што ўнучцы маёй Дамінічцы перадасца яшчэ ад мамы маёй празь мяне адчуваньне мовы.”

І надзею маю, што й сыну майму Радзіму нешта перападзе ад дзедзі Інькі празь мяне, хіба якіх ваўкоў ці бабоў…

Нарэшце Радзіму надакучыла крэмзаць на сваёй паперы, ён лезе на мой стол:

– Тата, давай кропку, ну, давай! – і, сапучы, старанна выводзіць тлустую кропку . на маім аркушы.

Дзякуй Табе, Паэта, за самагіранічнае стаўленьне й да ўласных садухоў, якое йдзе вобак зь Віёнаўскім Я Франсуа – чему не рад… ды з Багдановічавым Ў краіне сьветлай, дзе я ўміраю…

“Як сьмерць рукой мяне кране

І сьвету белага не ўбачу.

Не стаўце толькі помнік мне,

Не стаўце помнік мне ў Вушачы.”

Для belisrael.info Аляксандар Астравух, г. Менск

***

13/02/2005

Ад рэд.: 12 год таму, пры жыцці Р. Барадуліна, праз недахоп месца ўдалося надрукаваць толькі дзясятую частку тэкста (гл. “Мы яшчэ тут!”, № 6, 2005 – “Барадуліну – 70!”). Аднак галоўнае, мабыць, што паэт застаўся тады задаволены.

Апублiкавана 21.02.2017  09:51