Tag Archives: Алесь Логвинец

В. Рубинчик о евреях, БНР и др.

Основа этой публикации – отрывок из текста двухлетней давности («Катлеты & мухі»-70g) в переводе на русский язык с минимальными правками… Затем кое-что будет сказано о «свежей» петиции, подготовленной активистами в начале марта 2020 года.

* * *

Благодаря тому, что с 1992 г. не раз переиздавался очерк Змитрока Бядули «Жыды на Беларусі» («Евреи в Беларуси», Минск, 1918), теперь уже почти все знают, что «во время переворота [1917 г.], когда белорусы в Минске начали выступать под своим собственным знаменем, горячее всего приветствовали их евреи-националисты. Во время выборов в городскую думу [лето 1917 г.] белорусы с евреями (национальные партии) вошли в коалицию и составили единый список кандидатов. А когда Всебелорусский Съезд [декабрь 1917 г.] показал, что складывается государственная сила, в еврейских газетах стали всё чаще появляться статьи о белорусах. После разгона большевиками указанного съезда, еврейские национальные партии опубликовали свой протест против этого насилия».

Одним из делегатов съезда оказался Мойше Гутман, выбранный и в Раду. Немалый политический опыт привёл активиста к тому, что в феврале 1918 г. Гутман попал в Народный секретариат, т. е. фактически в правительство Беларуси. З. Бядуля называет его секретарём без портфеля, но на самом деле М. Гутман был, говоря нынешним языком, вице-премьером. Кандидат исторических наук Инна Герасимова допускает, что он составлял Первую Уставную грамоту БНР, опубликованную 21.02.1918 (по крайней мере, она готовилась в его доме). Вторым членом Народного секретариата «от наших» стал Гелий Белкинд, ответственный за финансы.

М. Гутман, фото отсюда

На некоторое время присоединились к Раде БНР представители Бунда и сионистов. Февраль-март 1918 г. – пик политического сотрудничества белорусов и евреев, затем настали «заморозки». Евреи, принятые в Раду БНР, после Третьей Уставной грамоты дистанцировались от «независимского проекта». Бядуля в том же году объяснял поведение соплеменников так: «история их так вышколила, что, увы, в большинстве у них ориентиром служит лишь грубая сила: чей верхтого и правда…» Не споря с Бядулей, лучше задать себе вопрос: а могло ли быть иначе?

Основными игроками на землях Беларуси в 1918 г. (после 3,5 лет мировой войны!) объективно были те, кто опирался на войско, т. е. россияне, немцы и поляки. Белорусское движение только зарождалось и не имело суперпопулярности среди «рядовых» белорусов, которые после революций 1917 г. интересовались скорее переделом имущества, чем проблемами государственного суверенитета.

Конечно, я не подпишусь под глупостями о БНР вроде «группировка радикальных националистов, которые назначили себя представителями народа… Никто о них ничего не слышал ни тогда, ни сейчас» (гомельский «политолог» Жанн Ч.). Однако воевать за новую республику у местных жителей большой охоты действительно не было. Лишь 09.11.1918, под самый конец немецкой оккупации, правительство БНР издало постановление о создании собственного войска. Тогдашний «министр обороны» генерал Киприан Кондратович в ноябре 1918 г. предложил поставить под ружьё 200 тыcяч – а в результате (конец декабря 1918 г.) очутился в Гродно во главе Первого белорусского полка с тысячью штыков. Позже правительство БНР в изгнании связало себя с «батькой» Булак-Балаховичем, чьё разномастное войско в 1920 г. приобрело печальную известность, запачкавшись, между прочим, в антиеврейских погромах на юге Беларуси.

Среди «левых» в БНР-1918 преобладали деятели культуры, склонные скорее к символическим шагам, чем к реальному построению государственности. «Правые» (Роман Скирмунт, тот же Кондратович…) с дореволюционных времён кое-что знали о механизмах власти, но слабо вписывались в революционную эпоху. Найти взаимопонимание им так до конца и не удалось, как не смогли договориться в Украине Петлюра и Скоропадский.

Зная – либо чувствуя – внутреннюю слабость БНР, подавляющее большинство евреев весной 1918 г. заняло нейтрально-выжидательную позицию. Имелись такие, кто поддерживал немцев, надеясь, что те, «культурная нация», пришли «всерьёз и надолго»; немало было и сторонников новой России (необязательно большевистской). Но некоторая часть «простых еврейских граждан» считала БНР «своей» властью; о таком отношении писал – хотя и по-журналистски поверхностно – израильский исследователь Борис Ентин.

Попробую забыть, что история не имеет сослагательного наклонения. Что, если бы в феврале-марте 1918 г. политически активные евреи массово поддержали БНР, соблазнившись лозунгом «национально-персональной автономии», и Рада не промедлила бы с провозглашением независимости? Тогда, возможно, в той или иной форме сохранилось бы «левое» или центристское правительство, не отправившее бы приснопамятную верноподданническую телеграмму кайзеру… Оно завоевало бы некоторое доверие «народных масс», да и оккупанты больше считались бы с его авторитетом.

Полагаю, всё равно после упразднения «Брестского мира» на большей части территории Беларуси установилась бы советская власть под дулами красноармейцев. Другое дело, что БНР, благодаря активности министров-евреев, могли бы признать страны Антанты и/или США (хотя я бы не преувеличивал влияние «еврейского лобби» на западные правительства начала ХХ в.). За признанное «цивилизованным миром» государство сражалось бы куда больше народа, чем за непризнанное, и – кто знает? – возможно, белорусскому правительству удалось бы «выгрызть» кусок земли на западе Беларуси, где-то там, где в 2017 г. показалась «Вейшнория».

Утопичность моих допущений – ещё и в том, что политически ангажированным евреям в начале 1918 г. было трудно договориться между собой (впрочем, как всегда). Так, бундовцы, сионисты и представители ортодоксальных кругов, мягко говоря, недолюбливали друг друга. Выработать общую линию в отношении к новой республике – а сделать это нужно было срочно, счёт шёл на недели – они могли бы только чудом.

Сто лет назад «еврейская община» была уже сильно фрагментирована, и обращение Янки Купалы к абстрактным «всебелорусским евреям» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), если рассматривать его как политическую декларацию, звучал в 1919 г. довольно наивно. Неудивительно, что, когда в 1920 г. к БНР снова присоединились евреи (д-р Исаак Лурье, Давид Анекштейн, а в 1921 г. – «министр по делам национальных меньшинств» Самуил Житловский), мало что у них получилось. Эти люди с их добрыми намерениями представляли не столько «общину», сколько самих себя, да и время было упущено… Как раз в 1919 г. началась «третья алия», т. е. массовое переселение евреев из Восточной Европы в Палестину. «Многие еврейские лидеры не видели необходимости помогать белорусам, отвлекая людей и средства от борьбы за построение своего еврейского государства», – замечает И. Герасимова.

Так или иначе, для БНР – без которой, скорее всего, не существовало бы ни БССР, ни современной Республики Беларусь – немало сделали и евреи, и представители левых партий, особенно Белорусской социалистической громады и эсеров (Г. Белкинд был, кстати, и евреем, и эсером). Поэтому реванш, который в последнее время пытаются взять консерваторы, претендуя на всё наследие БНР, мало кому нужен… помимо самих консерваторов.

Вольф Рубинчик, г. Минск

* * *

ЗАЯВЛЕНИЕ (перевод с белорусского; оригинал см. здесь или здесь, пересказ на русском здесь)

Исполняется два года важной инициативе Общественного Национального Оргкомитета по празднованию 100-летнего юбилея создания Белорусской Народной Республики.

Оргкомитетом была предложена значительная и объёмная программа празднования великого юбилея. И надо сказать, что многое было сделано: например, был установлен и торжественно открыт мемориальный знак в честь идеологов Белорусского Возрождения Ивана и Антона Луцкевичей вблизи того места, где стоял дом Луцкевичей в парке Янки Купалы. Оргкомитет организовал и провёл национальный праздник в честь юбилея БНР на площадке у оперного театра, чему поспособствовал, бесспорно, Мингорисполком и лично его бывший председатель г-н А. Шорец. За что ему Оргкомитет высказывает лично большую благодарность от имени всех участников празднования!

Однако cледует сказать и о негативе, который омрачает это событие. Памятный камень братьям Луцкевичам установили в досадной близости к общественному туалету, а это должны были видеть как скульптор, так и архитектор памятника, а также горисполком – заказчик.

Эту проблему нужно решать срочно.

Важнейшая инициатива Оргкомитета – установка мемориальной доски в честь провозглашения независимости Белорусской Народной Республики и принятия ІІІ Уставной грамоты. Благо дом этот сохранился, и его можно мемориализовать.

Активисты гражданского общества за один день собрали необходимую сумму денег на изготовление из бронзы мемориальной плиты, которая и была отлита. Но, вопреки официальным обещаниям, установка доски так и не состоялась ни в 2018 году, ни в 2019-м. Ответы из Мингорисполкома и Администрации президента были просто отписками с целью затянуть время. Также мы предлагали присвоить улице Володарского, на которой стоит знаменитый дом БНР, имя братьев Луцкевичей, известных представителей белорусского Возрождения, благодаря которым и была провозглашена независимость БНР.

Из-за проволочек Мингорисполкома, уже иных руководителей этой службы по сей день не установлена мемориальная доска в честь объявления независимости нашей страны, и улица, на которой стоит дом БНР, носит имя одиозного лица, не имевшего никакого отношения ни к Минску, ни к Беларуси.

Сегодня те, кому не лень, рассуждают о независимости Беларуси, и эти рассуждения и святые слова произносят без самого смысла суверенитета и без связи с ключевыми именами независимости, без борцов за независимость. Эта риторика звучит на фоне культа Ленина, Свердлова, Калинина, Володарского, Мясникяна (Мясникова), Кнорина и сотен иных большевистских вождей, которые с 1918 года до 1941-го учинили в Беларуси террор. Почти все организаторы БНР, известные и неизвестные, были физически уничтожены. Выжили только те, кто успел эмигрировать в Чехию, Литву, США. И нам приходится жить и ходить по улицам, площадям, переулкам, названным имёнами палачей нашего народа и других народов. Имена палачей завладели самыми престижными улицами и площадями в центре белорусской столицы и не только.

Ленин с помощью пробивного товарища Парвуса получил огромную многомиллионную сумму имперских марок от Германии для развала Российской империи. Ленин стал организатором террора на огромных территориях, оказавшихся в составе большевистской империи, автором концентрационных лагерей.

Свердлов стремился в российской революции стать первым лицом, поэтому устроил покушение на своего лидера – Ленина, а когда погиб, то после себя оставил сейф с награбленным золотом и серебром – 100 кг.

Мясникян (Мясников), как и прочие пришельцы, не признавал никакой белорусской независимости, никакой белорусской нации, ни белорусского языка, который тогда звучал везде.

Калинин в составе всего ЦК ВКПБ дал согласие на расстрел польских военных в Катыни, среди которых были тысячи западнобелорусских солдат Войска Польского, даже два генерала из Гродно и одна женщина.

Именами этаких «героев» – большевиков у нас названы многие улицы, переулки, площади, в их честь установлены памятники и мемориальные доски.

А вот увековечить память наших самых видных возрожденцев – героев БНР – ответственным специалистам Мингорисполкома и Администрации не хватило ни духу, ни смелости!

Кстати, минские газеты в 1917 году ясно писали, что переворот в Петрограде устроили вооружённые шайки. Территория Беларуси в то время оказалась открытой и беззащитной перед бандами грабителей и убийц, оставивших армию и устраивавших разбой в Минске и других городах Беларуси.

Вoйна, которая шла на территории нашей страны и на которой погибло свыше миллиона жителей-белорусов, была спровоцирована враждующими империями. А затем царизм, чтобы пополнить свои потери в войне, инициировал переселение наших жителей в необжитые регионы империи. Вот в таких условиях в Беларуси начали хозяйничать большевики всех мастей.

Накануне 102-й годовщины Белорусской Народной Республики мы требуем от Мингорисполкома установить на доме №9 (Дом БНР) на ул. Володарского мемориальную доску в честь провозглашения БНР 25 марта 2020 года (так в тексте; разумеется, провозглашение состоялось 25 марта 1918 г. – перев.). Улице Володарского при этом присвоить имя братьев Луцкевичей.

Мы также призываем перенести мемориальный знак в честь отцов Белорусского Возрождения в парке ближе к улице Янки Купалы. Все улицы, площади и переулки в Минске, а также в иных городах и местечках Республики Беларусь, названные имёнами большевистских вождей, переименовать и вернуть им исторические названия, возникшие в эпоху ВКЛ.

На это мы имеем конституционное право, волю представителей народа и память перед героями Возрождения, перед славными сынами нашей страны.

Радим Горецкий – академик НАН Беларуси

Микола Купава — член Белорусского союза художников

Александр Жучков — общественный деятель

Леонид Акалович — священник, краевед

Мария Мицкевич — председатель Фонда «Сакавік»

Лявон Барщевский — филолог, преподаватель

Григорий Костусёв — политик

Валерий Герасимов — библиограф

Алесь Логвинец — политолог

Алексей Янукевич — политик

* * *

Комментарий

Общественные инициативы меня (почти) всегда радуют; за последние лет 20 поддерживал разные петиции, а под некоторыми собирал подписи. Однако послание «великолепной десятки» очень уж странно по форме, содержанию, да и с трудом вписывается в контекст последних недель.

Если уж откровенно, то авторы заявления – словно с Луны свалились. Делают вид, что в 2018–2019 гг. не было безуспешных обращений от сотен граждан Беларуси, выступавших за ту самую доску на здании по ул. Володарского, 9 («Дом БНР»). Проекты же переименования минских улиц озвучиваются с 1990-х годов и, как правило, игнорируются властями (стандартный ответ – «слишком дорого»). Но допустим, кто-то из подписантов верит, что «вода камень точит» – стоит лишний раз пожаловаться лукашенковским «пешкам» (главе администрации Сергеенко и председателю горисполкома Сиваку), и дело сдвинется с мёртвой точки.

Удивительно, что, помимо братьев Луцкевичей, в заявлении не названо ни единой фамилии «героев БНР» – видимо, чиновники должны сами догадаться, в честь кого переименовывать улицы, переулки, площади и проч.? Зато «шпилек» в адрес большевистских вождей – хоть отбавляй. Я не против критики большевизма, но против неуместного нагромождения обвинений. Не стоило бы серьёзным людям подписываться, к примеру, под версией российского фолк-историка В. Шамбарова о том, что покушение на Ленина 1918 г. – дело рук Свердлова; такие версии – для «Комсомольской правды» (впрочем, подписанты не сочли нужным сослаться даже на такой сомнительный источник).

Камень в память о братьях Луцкевичах, установленный в марте 2018 г. при содействии минских властей. Источник фото

Неожиданное упоминание Парвуса в письме, одним из адресатов которого является недавний руководитель КГБ, наводит на мысль о том, что ряд авторов письма «играет» с еврейской линией и темой заговоров, как бы сигнализируя: «мы одной крови». Но радует хотя бы то, что среди подписантов не видно профессиональных историков (не опозорили свой «цех»).

Получил диплом политолога в конце ХХ в., как и г-н Логвинец (учился с ним в одном вузе). На месте уважаемого деятеля я бы сам не подписал подобный текст и отговорил бы остальных авторов вылезать выступать с посланием о «культе Ленина, Свердлова, Калинина» в начале марта 2020 года – в период, когда у 99,9…% граждан проблемы топонимики и (не)увековечения деятелей начала ХХ века ушли даже не на третий план. В конце февраля, напомню, в Беларуси обнаружились первые носители COVID-19, по состоянию на 07.03.2020 их оказалось 6, а на сегодняшний день (18.03.2020) насчитывается более 50.

В. Р.

От основателя и редактора belisrael:

В связи с тем, что сейчас для всех самая главная тема, это пришедшая беда, связанная с короновирусом, прошу присылать материалы о том, как справляетесь с ней, о возникших проблемах, подвержены ли панике, как изменилась жизнь и т.д. Хотелось бы получить рассказ от людей, живущих в разных странах.
Опубликовано 19.03.2020  13:35

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (79)

Ізноў здароў! Месяц мінуў, а курапацкі вузел не развязаны, сустрэча ўласнікаў рэстарацыі і пратэстоўцаў, якая мелася адбыцца 29 чэрвеня, сарвалася. Дайшло надоечы і да арыштаў на 10 сутак

Абодва бакі дэманстравалі ўпартую зацятасць (ці зацятую ўпартасць), а іх прыхільнікі часам рабілі інфантыльныя крокі. Чаго варты «наезд» тутэйшага каблана Аркадзя Ізраілевіча на дэпутатку Алену Анісім, нібыта адказную за публікацыю недасканалага расследавання ў газеце «Новы час». Потым бізнэсовец прызнаў, што нагаварыў лішняга, але «асадачак застаўся». Газета ў адказ вынайшла новую прычыну прыцягнуць Ізраілевіча за вушы да будоўляў 2010-х гг. – у 2005 г. адзін з яго супрацоўнікаў, шараговы член навукова-метадычнай рады пры міністэрстве культуры РБ (усяго там было 8 чалавек), ухваліў «эскізны праект» прыдарожнага сэрвіса на 51-м кіламетры мінскай кальцавой дарогі. Здавалася б, пры чым тут рэстаран, адкрыты сёлета зусім іншай фірмай?

Больш канструктыўна выглядаюць ідэі Міколы Арцюхова, аднаго з заснавальнікаў Беларускай хрысціянскай дэмакратыі (у 2004–2007 гг. – сустаршыня): «Пачаць перамовы з Поедем поедим. Прыняць ад іх 2 домікі пад музей (мо перанесці ў цэнтр?) і фінансаванне мемарыяла-капліцы. Забавязаць адгарадзіцца трох-пяціметровым супрацьшумавым плотам. Дамовіцца, каб у іх была рэкламная стойка Мемарыяла, прапанаваць паўдзельнічаць у мемарыялізацыі астатніх 11 (17) месцаў генацыду мясцовага насельніцтва з боку НКВД СССР» (25.06.2018). Адказ Ганны Шапуцька («Адгароджвацца нельга, згодна з Кодэксам аб культуры. Гэта гісторыка-культурная каштоўнасць, і яна павінна быць бачна з усіх бакоў») не пераканаў мяне; калі ёсць жаданне кампрамісу, то знаходзяцца і магчымасці.

А вось Зміцер Дашкевіч – якому даўно за 35, а ён усё гукае ад імя «Маладога фронту» – то фактычна падбухторвае няспелыя розумы спаліць рэстарацыю, то пераносіць няўклюдныя паводзіны грамадзяніна РБ Ізраілевіча на Ізраіль – «Ізраэль» у аўтарскім напісанні… З сакавіка 2014 г., часу, калі Зміцер выйшаў на Дзень волі з партрэтамі Булак-Балаховіча ды Шухевіча, сумотна мне назіраць за эвалюцыяй гэтага «палітыка» – суцяшае хіба тое, што бываюць і горшыя.

…Хто пра што, а лысы пра расчоску. Канфлікты вакол Курапатаў сталі для мяне чарговым доказам таго, што «яўрэйская абшчына» ў Беларусі – ніякая… Былі ў яе шансы мабілізавацца ў 2001 г., калі разбуралася сінагога на Дзімітрава, 3 – але ў выніку разбурэнню рэальна спрабавалі перашкодзіць тры чалавекі, адзін з якіх на наступны дзень «саскочыў», назіраючы за пікетам ля Мінгарвыканкама з бяспечнай адлегласці.

На фоне вялікага скандалу і шматлікіх пратэстаў, у тым ліку ад 75 (! – са 109 магчымых) дэпутатаў палаты прадстаўнікоў, у калегаў была магчымасць парушыць камфорт «галоўнага яўрэя Беларусі», які давёў справу да разбурэння гістарычнага помніка на Дзімітрава й душыў ініцыятыву абаронцаў… Але ў 2004 г. на з’ездзе ў Гарадзеі яго перавыбралі аднагалосна – з крытыкай жа многія дэлегаты абрынуліся на «Мы яшчэ тут!», дзе выкрывалася неадэкватнасць «лідара». Па завядзёнцы, у сваім коле – ніхто нават не рызыкнуў звязацца з рэдакцыяй «паклёпніцкага выдання», а пагатоў падаць у суд, як гразіліся 🙂

Пасля гэтай гісторыі не здзівілі ўжо ні хабёльства «прафесійных яўрэек» на «Яме» ў 2006 г., ні рэакцыя на брыдкія заявы Рыгорыча ў 2007 годзе (у гэтым бяззубым прэс-рэлізе асабліва «дастаўляе» перавод стрэлак на Скобелева)…

«Авив», № 7-9, 2007. Ага, сцвярджэнні на прэс-канферэнцыі самі прагучалі 🙂

…ні лёгка праглынутае знішчэнне будынка драўлянай сінагогі ў Любані 2009 г., ні кааптацыя П. І. Якубовіча, на якім к таму часу не было дзе ставіць пробы, у склад «Савета абшчыны» ў сярэдзіне 2010-х гг. (ён і цяпер там) 🙁

І вось у чэрвені 2018 г., замест важкіх словаў пра Курапаты, дзе, сярод іншых, ляжаць і яўрэі, – працяглая паўза… Урэшце, вучань тав. Левіна, «галоўны прагрэсіўны рабін», заявіў, што «ёсць неабходнасць зрабіць мемарыял па прыкладзе Трасцянца, каб тыя, хто прыйшоў, ведалі, што тут адбылося». Засталіся адкрытымі пытанні, як «народны мемарыял» (шматлікія крыжы, помнік загіблым іудзеям і мусульманам, пастаўлены ў 2004-м…) інтэграваць у «Трасцянец-2», што рабіць з рэстаранным комплексам, блізкім да ўрочышча… Пазней (20.06.2018) Р. Абрамовіч, наведаўшы рэстарацыю ў спрэчнай зоне, вымавіў: «І ты маеш рацыю, і ты маеш, і я маю, як у анекдоце. Так, побач Курапаты, але побач і кальцавая дарога… Так, патрэбен музей, але як і хто гэта пачне?» Марнаслоўе з дамешкам рытарычных пытанняў – даволі танны спосаб здавацца мудрым…

«Рабініха» праявіла сябе яшчэ больш яскрава. Нават не рызыкну перакладаць гэтыя напаўпісьменныя плёткі «в виде версий» на беларускую.

Наконт звестак ад ДАІ (дапусцім, дама рэальна дзейкала з міліцыянтамі…). Сярод тых, на каго складаліся пратаколы – Наталля Гарачка, Алесь Лагвінец, Вольга Нікалайчык, Павел Севярынец, Юрый Чавусаў, іншыя жыхары Мінска. Пакінем у баку намёк на тое, што лёс урочышча Курапаты павінен хваляваць найперш мінчукоў – а чаму ў такім разе не жыхароў Мінскага раёна, да якога яно тэрытарыяльна адносіцца (?!).

Не да таго хілю, што Грыша Абрамовіч павінен адказваць за выбрыкі Ірыны. Проста яна славіцца як адна з элітных прадстаўніц «абшчыны» – дзясятак гадоў працавала ў «культурнай» суполцы «Эмуна», зараз курыруе працу з падрастаюшчым пакаленнем у аб’яднанні прагрэсіўнага іудаізму… Калі такое вярзе і так ставіцца да людзей «эліта» яўрэйскіх арганізацый РБ, то які ж там будзе сярэдні ўзровень? (Таксама не ўтрымаўся ад рытарычнага пытання, але прыватнай асобе даравальна, дый не пнуся ў аўтарытэты.)

Мінская актывістка Інэса Ганкіна самакрытычна напісала ў фэйсбуку трохі з іншай нагоды: «Магчыма, яўрэі Беларусі заслужылі тую абшчыну, якая ёсць! З усімі яе плюсамі і мінусамі». Не, я не лічу, што заслугоўваю такой «абшчыны», гнілой адсоткаў на 80-90. Раней больш актыўна спрабаваў займацца яе санацыяй, цяпер – менш. Аднак, пакуль жыву ў Беларусі, не збіраюся заплюшчваць вочы на негатыўныя з’явы. Насуперак таму, што сёлета 9 мая ля «Ямы» раіла экс-рэвізорка «абшчыны», якая прачытала-такі мой артыкул 2015 г. пра Левіна і левіншчыну: «У чымсьці справядліва… Але ты не маеш рацыю, выносячы смецце з хаты». Аз ох ун вэй, сцены скора паваляцца пад грузам смецця, схамяніцеся ўжо…

Большасць жыхароў Беларусі ўсё адно бачаць «нас» як абшчыну, і варта было б кіраўнікам яўрэйскіх арганізацый неяк будаваць яе ў няпростых умовах ХХІ ст., няхай і з аскепкаў… З чаго пачаць? Напэўна, усё ж не з пасярэдніцтва ў калякурапацкіх справах. Наўрад ці Леанід Зайдэс раіўся з рабінамі ды тутэйшымі «баронамі», калі будаваў свой рэстаран, таму не іх справа разрульваць шумную спрэчку.

Паўнакроўнае адраджэнне мовы ідыш, як паказала млявая рэакцыя на прапановы 2016 г., у Беларусі ўжо наўрад ці магчымае, і нездарма гісторык разважае пра музей як найбольш дарэчнае для ідыша месца. З вяртаннем і ўтрыманнем сінагог таксама не ўсё адназначна: вернікам і аматарам традыцый працэс патрэбен, але большасці – амаль усё роўна, пагатоў старыя будынкі, як правіла, вымагаюць немалых грошай на рамонт. Але, думаю, ніхто з беларускіх яўрэяў не аспрэчыць, што варта пашыраць прысутнасць «нашых» у тапонімах.

Сёе-тое для таго, каб выбітныя яўрэі (або, радзей, яўрэйскія матывы) фігуравалі ў назовах вуліц, апошнім часам рабілася. Так, не ўдалося ў пачатку 1990-х дабіцца вяртання ў Мінск вуліцы Яўрэйскай (з 1934 г. Калектарная) – затое ў 1996 г. з’явілася Іерусалімская, у 1998 г. – Заіра Азгура, у 2003 г. – Льва Выгоцкага, у 2005 г. – Міхаіла Гебелева… Але ж і цяпер доля вуліц з «яўрэйскімі» назовамі не адпавядае ўнёску, зробленаму яўрэямі ў развіццё Мінска цягам стагоддзяў. Ёсць шанс забіць мядзведзя.

Ці не найлепей з буйных гарадоў адлюстраваны «яўрэйскі ўнёсак» у Віцебску, дзе ёсць, прынамсі, аж некалькі вуліц Змітрака Бядулі 🙂 Па адной – Самуіла Багарада, Імануіла Велікоўскага, Іосіфа Бумагіна, Лазара Лагіна, Аркадзя Маўзона, Марка Фрадкіна, Марка Шагала (плюс праезд Шагала). Асабліва важным лічу згадаць вуліцу, названую ў 2015 г. імем знакамітага баксёра і трэнера Абрама Брына, бо сёлета 12 чэрвеня яму споўнілася б сто гадоў (спартсмен памёр у 2004 г.). Яшчэ ў 2009 г. у гонар Брына на віцебскай вуліцы Леніна ўрачыста павесілі мемарыяльную дошку.

Як бачыцца, у прынцыпе з мясцовымі ўладамі працаваць можна – не ўсе і не паўсюль адфутбольваюць карысныя ініцыятывы. Для пачатку можна было б арганізаваць «унутранае» абмеркаванне на тэму, якія знакамітыя яўрэі заслугоўваюць увекавечання ў беларускай тапаніміцы, няхай бы нават праз газеты «Авив» (наклад 250 экз.) і «Берега» (100 экз.). Потым «абшчына», прадстаўленая міжарганізацыйным камітэтам з удзелам навукоўцаў, магла б сістэматызаваць прапановы і публічна «ўпісацца» за іх.

Дзякуючы Андрэю Дубініну звярнуў увагу на японскае мастацтва кінцугі – адмысловае склейванне посуду: «Замест таго каб маскаваць паломку, кінцугі аднаўляе зламаны аб’ект, эстэтычна запаўняючы месца пашкоджвання спецыяльным швом і захоўваючы гісторыю аб’екта. Кінцугі – гэта мастацтва залатога шва: калі не можаш нешта схаваць, то паспрабуй зрабіць з відочнага дэфекта прыгажосць».

Фота з pikabu.ru

Ці зацікавяцца мясцовыя натаблі «яўрэйскім кінцугі» не на словах, а на справе? Папраўдзе, сумняюся.

Тым часам пасаду старшыні беларускай федэрацыі хакея, займаную ў 2017–2018 гг., пасля фіяска на чэмпіянаце свету пакінуў Сямён Шапіра. Шмат гадоў быў ён і міністрам сельскай гаспадаркі, і старшынёй аблвыканкамаў (Гродзенскага і Мінскага), раздаваў «каштоўныя парады» гісторыкам, а на хакеістах зубы абламаў… Цяпер кажа, што хакеем павінны займацца прафесіяналы. Што замінала зразумець тое раней і адмовіцца ад «новага прызначэння» ў маі 2017 г.? Хіба пераацэнка сваіх сілаў, а яшчэ страх перад начальствам, няўменне казаць «не», на якім у свой час пагарэў, сярод іншых, cавецкі яўрэйскі паэт Ізі Харык… Яму партыя КХП-БНФ мерыцца паставіць асобны памятны знак у Курапатах.

Доктар сельскагаспадарчых навук выявіўся адным з многіх не(да)кампетэнтных кіраўнікоў эпохі позняга лукашызму. Суцяшае, што пачуццё адказнасці за сваю працу ў яго канчаткова не знікла, і ў гэтым сэнсе «віцэ-прэм’ер» Васіль Жарко з яго жалюгоднымі адмазкамі (маўляў, не ведаў пра карупцыйныя схемы ў падначаленым міністэрстве аховы здароўя) мог бы пайсці Шапіравым шляхам. Дый не толькі Жарко – бярыце вышэй…

Пра бедныя навуку з адукацыяй. Кажуць, у свеце траціна даследчыкаў запэцканыя ў плагіяце і/або фальсіфікацыях. Колькі ж такіх у Беларусі? Тэма балючая, не раз закранутая ў серыяле, але «Васька слушает…»

Супрацоўнік мінадукацыі РБ, фэйкавы палітолаг Андруша Л., стаміўшыся выдумляць нешта новае дзеля дыскрэдытацыі апанентаў, на тым тыдні перапісаў кпіны з «Луркамор’я», сайта, закрытага ў Беларусі (праўда, не для ўсіх :)):

Вось «злонравия достойные плоды» яно як бывае, калі на дзяржаўную працу бяруць людзей без маральных тармазоў.

Але ёсць і добрая навіна: у Гродзенскай вобласці ёсць Іўеўскі музей нацыянальных культур, а ў ім з пачатку года – выстаўка «Беларускія яўрэі». Усе ў Іўе, панове!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.07.2018  17:59

В. Рубинчик. Котлеты & мухи (48)

(Оригинал на белорусском. Русский перевод ниже)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (48)

Ізноў чалом-шалом! Асобам, каторыя на волі, і тым, хто яшчэ не… Праўда, рыса паміж «воляй» і «няволяй» у нашым гаспадарстве істотна сцертая: шчасны той, хто гэтага не разумее.

Даўно прыкмечана: жыццё нярэдка імітуе літаратуру. Магчыма, тыя, хто чытаў правільныя мастацкія кнігі, уладаюць перавагай, бо здагадваюцца, чым усё скончыцца – а можа, і не… Дзе шмат ведаў, там шмат смутку.

Трывожным свістком для мяне 20 год таму сталася тое, што першы прэзідэнт фактычна паўтарыў словы обер-бандыта з п’есы Бертальта Брэхта «Кар’ера Артура Уі, якой магло не быць». Калі хто не помніць, А. У. там вымаўляе на адрас пажылога ўплывовага канкурэнта (меўся на ўвазе Гіндэнбург): «Мне сорок лет, вам – восемьдесят. Значит, Я с божьей помощью переживу вас». Дарэчы, пастаноўку п’есы – пад крыху іншай назвай, тыпу «Узлёт Артура Уі» – я паглядзеў у тэатры беларускай драматургіі, тады яшчэ сапраўднай «Вольнай сцэны» пад кіраўніцтвам рэжысёра Валера Мазынскага. Праз некалькі тыдняў пасля майго паходу ў тэатр на вул. Крапоткіна Лукашэнка сказаў пра Ельцына: «Я – малады прэзідэнт. Мне – сорак, а яму – восемдзесят». Рыгоравічу тады было 43, Мікалаевічу – 66. Кур’ёзна, што супер-пупер філолаг Ф. нават праз некалькі гадоў не «прасёк фішку», абмежаваўшыся ў сваім фаліянце пра Лукашэнку бяззубай, па сутнасці, заўвагай: «так няўрымслівы нашчадачак прагаворваецца пра тое, што чакае не дачакаецца скону горача любімага татулі».

Свядомы або несвядомы парафраз Брэхта сам па сабе дазваляў зразумець, куды мы коцімся. Прыкладна з таго часу праваахоўная сістэма РБ паскоранымі тэмпамі пачала ператварацца ў леваахоўную, і ейныя ахвяры не раз прыпаміналі творы Франца Кафкі, у прыватнасці, знакаміты «Працэс» (1914-1915). Вось у тэму нешта зусім новенькае… Пра стаўленне ў сучаснай Беларусі да спецыялістаў, пра тое, як выпадае прыніжацца і прасіць дазволу, каб зрабіць што-небудзь карыснае, ёсць іншы твор Ф. К. – «Замак» (1922). Нездарма ж калісьці жартуны спявалі: «Мы рождены, чтоб Кафку сделать былью».

Надоечы перакладаў на беларускую Канстытуцыю вольнага горада Кракава (1815) – дальбог, праз 200 гадоў тутэйшым заканадаўцам/правазнаўцам ёсць чаго павучыцца. Узяць хаця б артыкул ХVІІ: «Усе цывільныя і крымінальныя справы будуць разглядацца публічна. У вядзенні судовых спраў увогуле (асабліва тых, якія належаць найперш да крымінальнага права) будзе прымяняцца інстытут прысяжных, адаптаваны да мясцовых абставін, культуры і характару жыхароў». І «наш адказ Чэмберлену» – адносна свежая (05.12.2016) навіна з беларускіх парламенцкіх палёў: «Як паведаміла кіраўніца парламенцкай камісіі [па заканадаўстве] Наталля Гуйвік, у Беларусі не плануецца ўводзіць суд прысяжных». Дзіва што: не пасаромеўся ж старшыня Вярхоўнага суда РБ у лютым 2017 г. сказаць, што канцэпцыя судова-прававой рэформы, прынятая ў красавіку 1992 г., дзе прапаноўвалася ўвесці інстытуты міравых судоў і прысяжных засядацеляў, была «нежыццёвая», «супраць яе выказваліся юрысты-практыкі».

Канцэпцыю забілі і пахавалі ў 1997 г. – акурат тады, калі Валянцін Сукала быў прызначаны на сваю «хлебную» пасаду (многа цікавага пра гэтага «юрыста-практыка» можна даведацца тут, дарма што не гарантую праўдзівасці ўсіх звестак). Пазней быў чысты папулізм: абяцанка кандыдата ў прэзідэнты гр-на Лукашэнкі А. Р. у 2010 г. «будзе забяспечаны паўнавартасны спаборны судовы працэс, сфармаваны суд прысяжных…» – і прызнанне ў жніўні 2015 г.: «Нават калі я і казаў [пра суд прысяжных], то не казаў, што мы заўтра вырашым гэтую праблему». Гаспадар свайго слова – сам даў, сам забраў. Гэта ж ясна, што, раз узяўся, павінен быў вырашыць да чарговых сваіх «перавыбараў» (кастрычнік 2015 г.)…

Кафка, Лаа Шэ – колькі заўгодна, а параўнанне сучаснай Беларусі з экранізацыяй Оруэла мне неяк не даспадобы, «не каціць» яно. Чамусьці ў масавай свядомасці павялося: раз бамбізы з дубінкамі і аўтазакамі – значыць, Джордж Оруэл. Між тым вялікі брытанец маляваў раздушанае, цалкам падкантрольнае грамадства, дзе бунтаваць асмельваюцца адзінкі. У нас жа не так, і так не будзе – рот усім нязгодным заткнуць ніколі не ўдавалася, на вуліцы выходзяць тысячы. Я б сказаў, адбываецца вялацякучая (адрозна ад незабыўнай казкі Яўгена Шварца) барацьба калектыўнага Ланцэлота з калектыўным жа Драконам. Так, у сакавіку 2017 года «лепшыя людзі горада» прыбеглі прасіць Ланцэлота, каб ён «сышоў прэч». «Асабісты сакратар пана дракона» па меры неабходнасці выпускае камюніке, якія потым выдаляюцца… Усё, як паложана ў казцы. Нават жывёлы адыгрываюць сваю ролю ў гэтай фантасмагорыі. У Шварца кот – першая істота, якую Ланцэлот бачыць у горадзе, і яна моцна памагае рыцару. Можа быць, гэтым тлумачыцца знікненне коціка з кватэры Дашкевічаў падчас ператрусу напярэдадні 25 сакавіка? 🙂 Усё прагрэсіўнае чалавецтва хвалявалася за Леапольда, які вярнуўся да гаспадароў 26-га…

Чаму барацьба млявая? Мо таму, што абодва бакі харчуюцца бульбай, а там крухмал, які зніжае агрэсіўнасць. Праўда, гэта не зашкодзіла «праваахоўнікам» пад сцягам барацьбы з тэрарызмам цягам гэтага месяца прэвентыўна затрымаць дзясяткі актывістаў (палітолагу Алесю Лагвінцу, выхадцу з ЕГУ і руху «За свабоду», 23.03.2017 зламалі нос і збілі так, што нават рахманая Алена Анісім абурылася), а 25-26 сакавіка «ўпакаваць» сотні пратэстоўцаў.

Перад чарговым раўндам барацьбы – і нават пасля аднаўлення маштабных рэпрэсій – нейкія людзі з АБСЕ вялі актыўны дыялог з беларускімі чыноўнікамі, адзначалі «збліжэнне пазіцый». Асабліва зачапілі фразачкі італьянца, дэпутаціка Еўрапарламента Андрэа Р.: «Мы, вядома ж, адзначылі нашу пільную ўвагу адносна гэтых затрыманняў, тым больш напярэдадні заўтрашняй дэманстрацыі. Нам сказалі, што затрыманні зьяўляюцца чыста адміністрацыйнымі і цалкам адпавядаюць дзейнаму заканадаўству». Асоба кшталту былога пасла Ізраіля – «нам сказалі», мы рэтранслюем, а хто не схаваўся, сам вінаваты. 27 сакавіка для прыліку прапанаваў уладам «заставацца засяроджанымі на дыялогу… і неадкладна вызваліць усіх, хто быў затрыманы ў сувязі з дэманстрацыямі з нагоды Дня Волі 25 сакавіка». Няма даверу да гэтага слізкага спецдакладчыка, у свой час пакаранага ў Італіі за нейкае махлярства. «Еўропа» ведала, каго нам «сватаць», пачынаючы з канца 2000-х гадоў…

Мала хто цяпер у «дэмакратычным лагеры» cпадзяецца на рэальную помач з боку Захаду – усё ж на дварэ 2017 год, а не 1997-ы. Жыццё паказвае, што рэзалюцыі і справы ў пераважнай большасці заходніх палітыкаў дужа разыходзяцца (версію, чаму так адбываецца ў дачыненні да Беларусі, чытайце тут). A наш пільны аўтар Анатоль Сідарэвіч заўважыў, што «на вуліцах беларускай сталіцы з’явіліся аўтаматчыкі. Яны ўзброеныя нямецкімі аўтаматамі МР5. Нямецкімі аўтаматамі жыхарам нашай сталіцы не пагражалі вось ужо 72 гады – ад таго часу, як Менск пакінулі апошнія нацысцкія акупанты… Падзякуем Нямеччыне за чарговы клопат пра Ordnung у Беларусі?»

Патруль са «шмайсерамі», Мінск, 24.03.2017

Да Ізраіля некаторыя ставяцца лепей – прынамсі ставіліся да нядаўняга часу… Як пісала Маргарыта Акуліч у фэйсбуку (13.03.2017): «Ізраіль беларусы лічаць дэмакратычнай краінай. Калі ўжо ў Ізраілі няма [нармальных палітыкаў], то на каго спадзявацца?» Гэтак яна адрэагавала на чарговы візіт у Беларусь Софы Ландвер – міністаркі абсорбцыі, сустаршыні ізраільска-беларускага камітэта па эканамічным і гандлёвым супрацоўніцтве. Софа ў сябе расказала, напрыклад: «У час змястоўнай сустрэчы з міністрам Макеем я вынесла на парадак дня шэраг пытанняў. Перш за ўсё, пытанне пра выплату пенсій беларускім бокам сваім былым грамадзянам, якія жывуць у Ізраілі. Кіраўнік МЗС Макей адзначыў, што Беларусь гатовая аднавіць кансультацыі з ізраільскім бокам неадкладна, бо ў краіне назіраюцца прыкметы эканамічнай стабільнасці… Што ж, з’явілася надзея!».

Пра Софу ўсё даўно вядома – не тое што з яе мінулага візіту ў чэрвені 2016 г., а нават з ранейшых гадоў. Калі дыпламаваныя лагапеды і масавікі-зацейнікі займаюцца эканамічным супрацоўніцтвам, то потым і выходзіць, што «за студзень-лістапад 2016 года беларуска-ізраільскі тавараабарот склаў 83 мільёны долараў, знізіўшыся ў параўнанні з такім жа перыядам 2015 года на 30,8%».

Крытыкі гора-міністаркі апублікавалі з’едлівы артыкул на «Беларускай праўдзе», а ў фэйсбуку дабіліся таго, што С. Л. прыбрала свой «вясёлкавы» пост пра «надзею» і «прыкметы эканамічнай стабільнасці» – невялікая, але перамога. Насамрэч ВУП Беларусі за студзень-люты 2017 г., паводле афіцыйных звестак, скараціўся на 1% у параўнанні з аналагічным перыядам 2016 г. Сярэдні заробак у лютым знізіўся і склаў 716,5 рублёў, што менш за 400 USD (трэба дадаць, што безліч работнікаў нават у Мінску толькі марыць пра такі заробак). К 13 сакавіка «сілавікі» пачалі ўжо хапаць актывістаў – карацей, горшы час для паездкі ў Беларусь і размоў пра пенсіі цяжка было прыдумаць.

Іерусалім, Кнэсет. Галоўны рабін пасылае С. Ландвер у «сінявокую» (насамрэч не).

Затое! Беларусы збіраюць тысячы долараў на дапамогу арыштаваным. Няма сумневаў, што пратэсты прадоўжацца. Чаго б мне хацелася на наступны Дзень Волі, калі раптам ён будзе праходзіць прыкладна ў гэткіх жа ўмовах, як у 2017-м – каб шаноўныя арганізатары мелі запасны план. Неабавязкова гуртом крочыць на галоўны праспект, дзе збольшага адміністрацыйныя будынкі; гэта зручна для журналістаў, але таксама і для ўладаў. 25.03.2017 апошнія падрыхтаваліся загадзя, нагналі «касманаўтаў»-амапаўцаў, рассеклі натоўп. Чаму б не «парваць шаблон», не сабрацца адносна невялікімі (150–200) групамі ў мікрараёнах тыпу Серабранкі, Уручча, Грушаўкі, Малінаўкі? Пакуль «сілы непрыяцеля» будуць засяроджаны ў цэнтры горада, ёсць сэнс арганізаваць шэсці пад нацыянальнымі колерамі ў «спальных раёнах», не просячы ні ў кога дазволу. Так свята закране больш абывацеляў, а нехта, бадай, і далучыцца да калон.

Безумоўна, падрыхтоўка такіх міні-шэсцяў вымагае пэўнай канспірацыі, і тут вопыт яўрэяў мог бы прыгадзіцца. Гірш Смоляр у кнізе «Менскае гета» пісаў пра 1941 г.: «Маёй галоўнай задачай было выбудаваць агульную структуру арганізацыі, асноўным ядром якой была б ячэйка, кожная – з дзесяці чалавек; на чале “дзясятак” мусілі стаяць надзейныя людзі, здольныя самастойна прымаць рашэнні ў крытычных сітуацыях».

Тое, што я бачыў на «Маршы недармаедаў» 15.03.2017, пакінула змяшаныя ўражанні. Людзей ішло даволі шмат – 2 тысячы, а мо і болей – аднак згуртаванасці яўна бракавала. Кожны крочыў, як хацеў, нёс, што хацеў, і крычаў, што жадаў. Свабода свабодай, але… Я выставіў наперад плакацік з надпісам супраць пастановы міністэрства культуры ад 30.01.2017 (неўключэнне Саюза беларускіх пісьменнікаў у спіс творчых суполак), амаль ніякай рэакцыі ад суседзяў не паступіла. Правяраць, вядома, не стану, але дапускаю, што, напрыклад, лозунг па матывах выказванняў «украінскай Жанны д’Арк» Надзі С. «Не жыдам ва ўрадзе!» таксама пакінуў бы натоўп абыякавым. Карацей, атамізаванасць пратэстоўцаў можа згуляць з імі кепскі жарт.

Прагнозы? Калі далей усё пойдзе па Шварцу, то Дракона мае змяніць Бургамістр… Добра гэта ці так сабе, вырашайце самі.

PS. Дзень Волі, у які 99 гадоў таму была прынятая Трэцяя Устаўная грамата БНР, сёлета адзначалі і ў Ізраілі – сціпла, але не без пафасу, з бел-чырвона-белым сцягам на ашдодскім помніку Янку Купалу, з чытаннем вершаў па-беларуску і на іўрыце.

Вольф Рубінчык, г. Мінск 

27.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.03.2017  21:36

Некаторыя водгукi з фэйсбуку:

Людмила Мирзаянова 28.03  8:57
Власть делала все, “чтоб Кафку сделать былью”». Но пришли иные времена!!!!
Алена Ждановiч 28.03.  8:59
У краіне назіраюцца прыкметы эканамічнай стабільнасьці, ну як жа ж, вунь колькі базавых нагрэблі за апошнія дні…Штрафы, падаткі на дармаедаў вось і ўся стабільнасць беларускай эканомікі)

***

Опять привет-шалом! Тем, которые на свободе, и тем, кто еще (уже) не… Правда, черта между «волей» и «неволей» в царстве-государстве существенно стерта: блажен, кто этого не понимает.

Давно подмечено: жизнь нередко имитирует литературу. Возможно, те, кто читал правильные художественные книги, владеют преимуществом, поскольку догадываются, чем всё закончится – а может, и нет… Где много знаний, там много печали.

Тревожным свистком для меня 20 лет назад стало то, что первый президент фактически повторил слова обер-бандита из пьесы Бертольта Брехта «Карьера Артуро Уи, которой могло не быть». Если кто не помнит, А. У. там произносит в адрес пожилого влиятельного конкурента (имелся в виду Гинденбург): «Мне сорок лет, вам восемьдесят. Значит, Я с Божьей помощью переживу вас». Кстати, постановку пьесы – под немного другим названием, типа «Взлет Артура Уи» – я посмотрел в театре белорусской драматургии, тогда еще на настоящей «Вольнай сцэне» под руководством режиссера Валерия Мазынского. Через несколько недель после моего похода в театр на ул. Кропоткина Лукашенко сказал о Ельцине: «Я молодой президент. Мне сорок, а ему восемьдесят». Григорьевичу тогда было 43, Николаевичу – 66. Курьезно, что супер-пупер филолог Ф. даже через несколько лет не «просек фишку», ограничившись в своем фолианте о Лукашенко беззубым, по сути, замечанием: «так рьяный наследничек проговаривается о том, что  ждет не дождется конца горячо любимого папаши».

Сознательный или бессознательный парафраз Брехта сам по себе давал понять, куда мы катимся. Примерно с того времени правоохранительная система РБ ускоренными темпами начала превращаться в левоохранительную, и ее жертвы не раз припоминали произведения Франца Кафки, в частности, знаменитый «Процесс» (1914-1915). Вот в тему что-то совсем новенькое… Об отношении в современной Беларуси к специалистам, о том, как приходится унижаться и просить разрешения, чтобы сделать что-нибудь полезное, есть другое произведение Ф. К. – «Замок» (1922). Не зря же когда-то шутники голосили: «Мы рождены, чтоб Кафку сделать былью».

На днях переводил на белорусский Конституцию вольного города Кракова (1815) – ей-богу, через 200 лет здешним законодателям/правоведам есть чему поучиться. Взять хотя бы статью XVII: «Все гражданские и уголовные дела будут рассматриваться публично. В ведении судебных дел вообще (особенно тех, которые принадлежат прежде всего к уголовному праву) будет применяться институт присяжных, адаптированный к местным обстоятельствам, культуре и характеру жителей». И «наш ответ Чемберлену» – относительно свежая (05.12.2016) новость с белорусских парламентских полей: «Как сообщила глава парламентской комиссии [по законодательству] Наталья Гуйвик, в Беларуси не планируется вводить суд присяжных». Еще бы: не постеснялся же председатель Верховного суда РБ в феврале 2017 г. сказать, что концепция судебно-правовой реформы, принятая в апреле 1992 года, где предлагалось ввести институты мировых судов и присяжных заседателей, была «безжизненной», против нее-де высказывались «юристы-практики».

Концепцию убили и похоронили в 1997 г. – как раз тогда, когда Валентин Сукало был назначен на свою «хлебную» должность (много интересного об этом «юристе-практике» можно узнать здесь, хотя не гарантирую истинности всех сведений). Позже был чистый популизм: «абяцанка» кандидата в президенты гр-на Лукашенко А.Г. в 2010 г. «будет обеспечен полноценный состязательный судебный процесс, сформирован суд присяжных...» – и признание в августе 2015 г .: «если даже я и говорил [о суде присяжных], то не говорил, что мы завтра решим эту проблему». Хозяин своего слова – сам дал, сам забрал. Ясно же, что, раз взялся, должен был решить до очередных своих «перевыборов» (октябрь 2015 г.)…

Кафка, Лао Шэ – сколько угодно, а сравнение современной Беларуси с экранизацией Оруэлла мне как-то не по душе, «не катит» оно. Почему-то в массовом сознании повелось: раз громилы с дубинками и автозаками – значит, Джордж Оруэлл. Между тем великий британец рисовал раздавленное, полностью подконтрольное общество, где бунтовать осмеливаются единицы. У нас же не так, и так не будет – рот всем несогласным заткнуть никогда не удавалось, на улицы выходят тысячи. Я бы сказал, происходит вялотекущая (в отличие от незабываемой сказки Евгения Шварца) борьба коллективного Ланцелота с коллективным Драконом. Так, в марте 2017 года «лучшие люди города» прибежали просить Ланцелота, чтобы он «убирался прочь». «Личный секретарь господина дракона» по мере необходимости выпускает коммюнике, которые потом удаляются… Все, как положено в сказке. Даже животные играют свою роль в этой фантасмагории. У Шварца кот – первое живое существо, которое Ланцелот видит в городе, и оно сильно помогает рыцарю. Может быть, этим объясняется исчезновение кота из квартиры Дашкевичей во время обыска накануне 25 марта? 🙂 Все прогрессивное человечество волновалась за Леопольда, который вернулся к хозяевам 26-го…

Почему борьба вялая? Может, потому, что обе стороны питаются картофелем, а там крахмал, который снижает агрессивность. Правда, это не помешало «правоохранителям» под флагом борьбы с терроризмом в течение этого месяца превентивно задержать десятки активистов (политологу Алесю Логвинцу, выходцу из ЕГУ и движения «За свободу», 23.03.2017 сломали нос и избили так, что даже кроткая депутесса Елена Анисим возмутилась), а 25-26 марта «упаковать» сотни протестующих.

Перед очередным раундом борьбы – и даже после возобновления масштабных репрессий – какие-то люди из ОБСЕ вели активный диалог с белорусскими чиновниками, отмечали «сближение позиций». Особенно зацепили фразочки итальянца, депутатика Европарламента Андреа Р.: «Мы, конечно же, обратили пристальное внимание на эти задержания, тем более накануне завтрашней демонстрации. Нам сказали, что задержания являются чисто административными и полностью соответствуют действующему законодательству». Тип вроде бывшего посла Израиля – «нам сказали», мы ретранслируем, а кто не спрятался, сам виноват. 27 марта, дабы соблюсти приличия, Р. предложил властям «оставаться сосредоточенными на диалоге… и немедленно освободить всех, кто был задержан в связи с демонстрациями по случаю Дня Воли 25 марта». Нет доверия к этому скользкому спецдокладчику, в свое время наказанному в Италии за какое-то мошенничество. «Европа» знала, кого нам «сватать», начиная с конца 2000-х годов…

Мало кто сейчас в «демократическом лагере» надеется на реальную помощь от Запада – все же на дворе 2017 год, а не 1997-й. Жизнь показывает, что резолюции и дела у подавляющего большинства западных политиков очень расходятся (версию, почему так происходит в отношении Беларуси, читайте здесь). A наш бдительный автор Анатоль Сидоревич заметил, что «на улицах белорусской столицы появились автоматчики. Они вооружены немецкими автоматами МР5. Немецкими автоматами жителям нашей столицы не грозили вот уже 72 года с того времени, как Минск покинули последние нацистские оккупанты… Поблагодарим Германию за очередную заботу об Ordnung в Беларуси?»

Патруль со «шмайсерами», Минск, 24.03.2017

К Израилю некоторые относятся лучше – по крайней мере относились до недавнего времени … Как писала Маргарита Акулич в фейсбуке (13.03.2017): «Израиль белорусы считают демократической страной. Если уж в Израиле нет [нормальных политиков], то на кого надеяться?». Так она отреагировала на очередной визит в Беларусь Софы Ландвер – министра абсорбции, сопредседателя израильско-белорусского комитета по экономическому и торговому сотрудничеству. Софа у себя рассказала, например: «В ходе содержательной встречи с министром Макеем я поставила на повестку дня ряд вопросов. И, прежде всего, вопрос о выплате пенсий белорусской стороной своим бывшим гражданам, которые проживают в Израиле. Глава МИД Макей отметил, что Белоруссия готова возобновить консультации с израильской стороной немедленно, поскольку в стране намечаются признаки экономической стабильности… Что ж, появилась надежда!».

О Софе все давно известно – не то что с ее прошлого визита в июне 2016 года, а даже с прежних лет. Когда дипломированные логопеды и массовики-затейники занимаются экономическим сотрудничеством, то потом и выходит, что «за январь-ноябрь 2016 года белорусско-израильский товарооборот составил 83 млн долларов, снизившись по сравнению с таким же периодом 2015 года на 30,8%».

Критики горе-министра опубликовали едкую статью в «Беларускай праўдзе», а в фейсбуке добились того, что С. Л. убрала свой «радужный» пост о «надежде» и «признаках экономической стабильности» – небольшая, но победа. На самом деле ВВП Беларуси за январь-февраль 2017 г., по официальным данным, сократился на 1% по сравнению с аналогичным периодом 2016 г. Средний заработок в феврале снизился и составил 716,5 руб., что меньше 400 USD (нужно добавить, что множество работников даже в Минске только мечтают о таком заработке). К 13 марта «силовики» начали хватать активистов – короче, худшее время для поездки в Беларусь и разговоров о пенсиях трудно было придумать.

Иерусалим, Кнессет. Главный раввин посылает С. Ландвер… в «синеокую» (на самом деле нет).

Зато! Белорусы собирают тысячи долларов на помощь арестованным. Нет сомнений, что протесты продолжатся. Чего бы мне хотелось на следующий День Воли, если вдруг он будет проходить примерно в таких же условиях, как в 2017-м – чтобы почтенные организаторы имели запасной план. Необязательно всей массой шагать на главный проспект, где преимущественно административные здания; это удобно для журналистов, но также и для властей. 25.03.2017 последние подготовились заранее, нагнали «космонавтов»-омоновцев, рассекли толпу. Почему бы не «порвать шаблон», не собраться относительно небольшими (150-200) группами в микрорайонах типа Серебрянки, Уручье, Грушевки, Малиновки? Пока «силы неприятеля» будут сосредоточены в центре города, есть смысл организовать шествия под национальными цветами в «спальных районах», не прося ни у кого разрешения. Так праздник затронет большее число обывателей, а кто-то, пожалуй, и присоединится к колоннам.

Безусловно, подготовка таких мини-шествий требует определенной конспирации, и здесь опыт евреев мог бы пригодиться. Гирш Смоляр в книге «Минское гетто» писал о 1941 г.: «Моей главной задачей было выстроить общую структуру организации, основным ядром которой была бы ячейка, каждая из десяти человек; во главе “десяток” должны были стоять надежные люди, способные самостоятельно принимать решения в критических ситуациях».

То, что я видел на «Марше недармоедов» 15.03.2017, оставило смешанные впечатления. Людей шло довольно много – 2 тысячи, а может, и больше – однако сплоченности явно не хватало. Каждый шел, как хотел, нес, что хотел, и кричал, что хотел. Свобода свободой, но… Я выставил вперед плакатик с надписью против постановления министерства культуры от 30.01.2017 (невключение Союза белорусских писателей в список творческих организаций), почти никакой реакции от соседей не поступило. Проверять, конечно, не стану, но допускаю, что, например, лозунг по мотивам высказываний «украинской Жанны д’Арк» Нади С. «Не жыдам ва ўрадзе!» также оставил бы толпу равнодушной. Короче, атомизированность протестующих может сыграть с ними злую шутку.

Прогнозы? Если дальше всё пойдет по Шварцу, то Дракона может сменить Бургомистр… Хорошо это или так себе, решайте сами.

P.S. День Воли, в который 99 лет назад была принята Третья Уставная грамота БНР, в этом году отмечали и в Израиле – скромно, но не без пафоса, с бело-красно-белым флагом на ашдодском памятнике Янке Купале, с чтением стихов на белорусском и на иврите.

Вольф Рубинчик, г. Минск,

27.03.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Русский перевод добавлен 28.03.2017  12:02

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (21)

Неадменны шалом.by усім прыхільнікам бульварна-кулінарнага серыялу! Калі пачынаў (страшна сказаць, 13 жніўня 2015 г.!), то меркаваў, што давядзецца больш пісаць «пра культуру», а выпадае – «пра палітыку». Праўда, сёлета і восень такая – то выбары-дурабары ў Беларусі ды Расіі, то мітынг(i) у сэрцы Мінска, у ЗША нешта булькаціць… Дый ніхто не абверг пастулата Анатоля Кузняцова з «Бабінага Яра»: «ГОРА СЁННЯ ТАМУ, ХТО ЗАБЫВАЕЦЦА НА ПАЛІТЫКУ».

Тым, каму не падабаецца форма або змест «палітінфармацый», задам простае пытаннечка: «а вам слабо?» Ну, прышліце свае думкі пра Беларусь і/або яўрэйства, няхай не адпаведныя маім, няхай з жорсткай крытыкай, няхай не на мой мэйл, а на мэйл рэдакцыі… Калі без абраз, то ўсё будзе апублікавана. Не так ужо шмат цяпер рэсурсаў, дзе можна вольна выказацца: у Беларусі іх – кот наплакаў… Адрасаваныя майму колу сайты друкуюць або нешта занадта мудрагелістае, або гоняць трэш, папулізм, маралізатарства і прымітыў (значна часцей…). Ва ўсіх выпадках рэдакцыі схільныя ганарыцца сваім кантэнтам і, як правіла, не зацікаўлены ў альтэрнатыўных поглядах. «Спявайце ў хоры або не спявайце ўвогуле» – прыкладна так, здаецца. Ну, часам яшчэ дазволена ставіць пад чужымі матэрыяламі лайк/дызлайк 🙂

Парадавала, што на сайце 1863x.com арыштаванага Эдуарда Пальчыса ёсць каму замяніць: сам сайт не дужа мяне ўражвае, аднак салідарнасць – вялікая справа. Ну, а я пакуль цягну лямку без асістэнтаў, бяруся за трэці дзясятак серый. Найперш – колькі слоў пра «парламенцкія выбары» 11 верасня.

У адрозненне ад некаторых гора-журналістаў і «палітолагаў», мы на belisrael.info за месяц да дня галасавання разумелі, што сітуацыя ў краіне сёлета не такая, як у 2008-м і 2012-м, і прадчувалі, што ў «палаце № 6» з’явіцца кволае прадстаўніцтва «альтэрнатыўных сіл». Прабіліся дзве дамы – Алена Анісім з Таварыства беларускай мовы і Ганна Канапацкая з Аб’яднанай грамадзянскай партыі. Абедзьве дэпутаткі прадстаўляюць агульнанацыянальныя па ахопу, але другарадныя па сутнасці арганізацыі, да якіх дэ-факта належаць хіба па тысячы-дзве беларусаў, і граюць у іх не галоўныя ролі: Анісім – другі чалавек у ТБМ, Канапацкая ў АГП – пяты-дзясяты. Мяркую, чаканні фанатаў Алены і Ганны неўзабаве акажуцца завышанымі: наўрад ці новыя абранніцы лёсу здолеюць больш, чым у свой час здолелі Вольга Абрамава і Надзея Цыркун. Дарэчы, у 2002-2003 гг. дэпутатка-псіхолаг Цыркун слала звароты ў абарону помнікаў архітэктуры (у т. л. мінскіх сінагог) – ёй прыходзілі адпіскі ад высокіх чыноўнікаў.

alena_hanna

А. Анісім і Г. Канапацкая (фота: svaboda.org

Тым не менш пазбаўленне беларускага парламента стэрыльнасці – падзея для нашых палестын… Я б ставіў на Канапацкую як на прадстаўніцу нязводнага прыватнага сектара. Нічога асабістага супраць Анісім не маю, але 25 год у «мовазнаўчым» інстытуце Акадэміі навук здольныя адбіць ахвоту да ініцыятывы ў каго заўгодна. У першым жа інтэрв’ю пасля перамогі спадарыня вымавіла глупства: «Жанчыны ня больш лагодныя, а больш настойлівыя, больш перакананыя. Жанчыны не адступаюць. Яны заўжды дамагаюцца свайго». Калі б такое сказала феміністка, то я б зразумеў, але, паводле А. А., яна «ні ў якім разе не феміністка». Ладна, зробім скідку на час правядзення інтэрв’ю (другая гадзіна ночы…)

Цяжка назваць вялікім поспехам тое, што ТБМ выдае газету «Наша слова» (наклад 2000 ас.; нават не ўсе актывісты суполкі хочуць яе выпісваць, на што рэдакцыя, у якую ўваходзіць і А. Анісім, час ад часу наракае). «Пшыкам» абярнулася задума «Усебеларускага Кангрэса за незалежнасць», скліканага ў снежні 2014 г. пры чынным удзеле А. А., сабраць мільён подпісаў «у абарону беларускай дзяржаўнасці».

Калі капнуць крыху глыбей, то Алена Анісім разам са сваім шэфам па ТБМ нядаўна адзначылася ў распрацоўцы спрэчнай «Стратэгіі развіцця беларускай нацыі». Такія тэзісы, як «Нішто ў сучасных умовах не можа так спрыяць будаўніцтву дзяржавы як прыналежнасць большасці грамадзян да аднаго этнасу (83.7% насельніцтва краіны адчуваюць сябе беларусамі, 2009)» і скараспелы вывад «Сярод шэрагу мадэляў будаўніцтва дзяржавы (грамадзянская/цывільная, культурная, уяўная) выбар мадэлі этнанацыянальнай дзяржавы ў найбольшай ступені адпавядае рэальнай сітуацыі ў Беларусі» не з’яўляюцца навуковымі, і гэта шчэ лагодна сказана. У практычным вымярэнні яны могуць прывесці толькі да этнакратыі, падзелу грамадзян Беларусі на «першы гатунак» (этнічныя беларусы) і «другі/трэці гатункі» (астатнія…), дарма што аўтары абяцалі «роўныя правы грамадзянам меншасцяў».

Карацей, пакуль не ўважаю навуковую супрацоўніцу Акадэміі за сваю апору ў парламенце. Уласна ж на выбарчы ўчастак 11-га я схадзіў, бюлетэнь у празрыстую ўрну апусціў… Людзей было вобмаль – зважаючы на подпісы ў табліцах, прагаласавала ў той дзень хіба працэнтаў 20-25 (пра датэрміновае галасаванне не ведаю). Не парадавала сумная атмасфера ні на ўчастку, ні ў маёй «роднай» школе, дзе гэты ўчастак атабарыўся. Школу перарабілі ў гімназію, а казёншчына нікуды не падзелася. Са скрухай таропіўся я і ў «піянерскі» стэнд, і ў інструкцыю класным кіраўнікам – забяспечыць збор 20-25 працэнтаў мяхоў палай лістоты…

Пацешыла, што трохі актывізаваліся палітычныя партыі. На Дамброўскай акрузе балатаваліся 6 кандыдатаў, і ўсе ад розных партый, прычым прадстаўнік БНФ, прадпрымальнік Васіль Астроўскі, меў найбольшы гадавы даход: пад 400 мільёнаў рублёў. А яшчэ кажуць, што апазіцыю ў Беларусі прыціскаюць 🙂 Ды прайграў Васіль шэранькаму праўладнаму кандыдату…

У кастрычніку маюць адбыцца – хто б мог прадбачыць? – выбары новага Старшыні Руху «За свабоду»! Пэўна, «долгоиграющий проигрыватель» на чале суполкі ў рэшце рэшт надакучыў не толькі фундатарам, а і сам сабе. Нездарма ж надоечы ў «За свабоду» было прынята аж 87 новых членаў – камусьці на канферэнцыі патрэбна масоўка… Сярод актывістаў руху ёсць і мае знаёмыя, неблагія рабяты-дзяўчаты. З думкай пра іх далейшыя перспектывы і закранаю сюжэт канкурэнцыі між першым намеснікам Губарэвічам ды проста намеснікам Лагвінцом, а так бы прамаўчаў («што мне Гекуба?..»)

ales_juras

А. Лагвінец, Ю. Губарэвіч (фота: pyx.by)

Алеся Лагвінца я ведаю (дакладней – ведаў; даўненька не бачыліся) асабіста, Юрася Губарэвіча – не. Усё ж аддаў бы голас за другога, які валодае больш каштоўным бэкграўндам у палітыцы: у 2003 г. Юрась быў выбраны ў Белаазёрскі гарсавет Брэсцкай вобласці і, як ні дзіўна, некалькі месяцаў нат выконваў функцыі намесніка старшыні савета. За былым жа выкладчыкам ЕГУ цягнецца паласа няўдач… Успомніўся эпізод 9 мая 2007 г., калі Алесь разам з «босам» і сынам-школьнікам прыходзіў на мінскую «Яму» (яму трэ было зрабіць серыю здымкаў для «свабодаўскага» сайта, паказаць, як «прэзідэнт незалежнага грамадства» дбае пра яўрэяў). Лагвінец папрасіў мяне коратка расказаць сыну пра «Яму»; я выканаў яго просьбу, як умеў. Гаварыў па-беларуску, але тата «перакладаў» мае сентэнцыі на… беларускую мову. Мы з жонкай пераглянуліся, настолькі забаўна ўсё гучала. Рыхтык «пераклад з рускай на маскоўскую» пры сустрэчы пісьменніка ў Маскарэпе (Вайновіч, «Масква-2042»). Там персанаж паясняў: «Мы сапраўды карыстаемся прыкладна адным і тым жа слоўным складам, але кожная мова, як вядома (мне гэта якраз не было вядома), мае не толькі слоўны, але і ідэалагічны змест, і перакладчыца для таго і патрэбна, каб перакладаць размову з адной ідэалагічнай сістэмы ў другую».

Смех смехам, а насцярожыла мяне сёлета «паслядоўнасць» кандыдата ў кандыдаты. У пачатку жніўня ён пацвердзіў, што дарыў газеты тым, хто падпісваўся за яго. А ў канцы месяца ўжо казаў у інтэрв’ю, што «Народную волю» на яго пікеце «раздавала рэдакцыя дзеля рэкламы выдання». Нестыковачка, на якую акулы пяра не пажадалі звярнуць увагі… Мо зараз, пасля заяўкі прэтэндэнта на лідэрства («я шчыры і сумленны… гатовы быць кандыдатам нумар 1 ва ўсіх бліжэйшых выбарчых кампаніях»), правядуць-такі «допыт маладога Вертэра палітыка»? 🙂

УВАГА, канструктыўная ідэйка для Беларускай асацыяцыі журналістаў, да якой ніколі не меў гонару належаць, і ў бліжэйшы час наўрад ці. Прыняла БАЖ да сябе ў ганаровыя сябры С. А. Алексіевіч – не бачу праблем, хаця для нобелеўскай лаўрэаткі гэтага замала, для былой савецкай журналісткі, якая і ў 30 год (не ў 20…) «тапырылася» ад Фелікса Дзяржынскага – мо і замнога. А чаму б не прыняць таксама Віктара Купрэйчыка – міжнароднага гросмайстра па шахматах, адзінага беларуса ў «Зале славы» ФІДЭ, экс-рэдактара зборніка «Шахматы, шашки в БССР» і, апошняе па ліку, але не па важнасці, гадаванца журфака БДУ? Многія памятаюць і смелы ўчынак Віктара Давыдавіча; у 1997 г. ён (у кампаніі з гімнасткай Аленай Ваўчэцкай) галасаваў супраць зацвярджэння Аляксандра Лукашэнкі прэзідэнтам Нацыянальнага алімпійскага камітэта, дарма што звыш сотні членаў НАК галасавалі «за». Не змяніў ён сваіх перакананняў і ў 2010-я гады.

Так, хочацца, каб ганаровым членам БАЖ быў і аўтар belisrael.info Дзмітрый Ной, які жыве ў ЗША, не парываючы сувязей з Беларуссю. Зразумела, ён не такі вядомы ў свеце, як Алексіевіч або Купрэйчык, аднак ужо тое, што сп. Дзмітрый, дыпламаваны ўрач, загружаны напоўніцу, у 1960-90-х вёў шахматныя аддзелы ў некалькіх выданнях (а ў «Физкультурнике Белоруссии» 50 год таму – цэлую старонку «64»), заслугоўвае ўвагі. Пачаў жа ён друкавацца яшчэ ў 1950-х гадах, таму зараз, пасля сыходу А. Я. Ройзмана, мае лічыцца найстарэйшым працаўніком беларускай шахматнай журналістыкі. Безумоўна, я не стану бегаць за кіраўнікамі БАЖ так, як яны бегалі за Алексіевіч. Упэўнены, калі cуполцы спатрэбіцца мая дапамога ў зносінах з Купрэйчыкам і Ноем, то мяне знойдуць… Дый яшчэ пытанне, ці захочуць набыць новае званне Віктар К. і Дзмітрый Н. – не пытаўся ў іх пра гэта 🙂

І пра культурку. Палюбляў і палюбляю творы як Ільфа і Пятрова, так і Міхаіла Булгакава. Наткнуўся колькі дзён таму на эсэ з працягам, дзе аўтар даводзіў, што «12 крэслаў», як і «Залатое цяля», напісаў Булгакаў, якому карцела падзарабіць і ўставіць «шпільку» савецкай уладзе. Прозвішча аўтара (Галкоўскі) я чуў з 1990-х, некалі зазіраў і ў яго «Бясконцы тупік». Во, думаю, свежыя думкі, дый падагнаныя дэталі не без досціпу… Пры другім прачытанні блога выявілася, што многае шыта белымі ніткамі, а Ільф і Пятроў – небязгрэшныя, хто б спрачаўся – занадта прыніжаны («рэдкія лайдакі»). Не помню, каб «яўрэйская нацыяналістычная прапаганда» надавала нейкую асаблівую важнасць запісным кніжкам Ільфа (мабыць, Галкоўскі паблытаў Ільфа з Герцлем або Жабацінскім?). На трэцім заходзе зрабілася проста брыдка, таму што дабрыў да запісу ад 14.03.2016, дзе Галкоўскі разважае следам за сваім кумірчыкам: «што б яўрэй ні рабіў, на ўсім ляжыць пячатка недарэчнасці, а любая яўрэйская “справа” няўхільна валіцца ў кепскі анекдот». Выходзіць, і літаратуразнаўчым аналізам з дамешкам псіхалогіі папулярны блогер заняўся, каб «ачысціць» Вялікую Рускую Літаратуру ад розных там Ільфаў-Файнзільбергаў… Такія цяпер у Расіі інтэлектуалы – не ўсе, але шмат іх. Зрэшты, невядома, хто горшы: русафіл-юдафоб ці «юдафіл-русафоб», які запрашаў нас захапляцца пагромшчыкам Булак-Балаховічам? Абодва горшыя, інфа 100%.

I показка пра шахматны «усенавуч» ды воз, пастаўлены перад канём (няшахматным). Брэсцкі трэнер Уладзіслаў Каташук сёння гукаў на сваім сайце: «узяў 2 гадзіны факультатыва ў суседняй школе (для інтарэсу і разумення тэмы), сёння мне давялося пісаць каляндарна-тэматычнае планаванне. Чарговае беларускае ноў-хаў: хады фігур у 1-м классе вывучаюць на 5-8 занятках, а тэмы «шах, мат, пат, вечны шах, ракіроўка, план у шахматнай партыі» і да т. п. – на 1-4 занятках. О, жах! Хто гэта складаў? Падкажыце мне прозвішча!»

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.09.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.09.2016  11:41

 

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (19)

Мінуў месяц пасля серыі № 18 – ізноў здароў! Цяпер мы ў сінявокай перажываем «перадвыбарны» перыяд, які па традыцыі амаль не адчуваецца – нават у Мінску. Усё ж на месца ў «парламенце» прэтэндуюць у сярэднім па 5 кандыдатаў, гэта вам не хухры-мухры. А раптам у прыстойных людзей гэтым разам нешта атрымаецца? 🙂

Сістэма стамілася, і прыдворныя хвілосафы ўжо разважаюць на тэму «хто пасля Лукашэнкі» (іх адказ – «Лукашэнка-2», хто б сумняваўся), аднак інэрцыя мінулых гадоў дае пра сябе знаць. Выпадак з палітолагам Алесем Лагвінцом, якога не зарэгістравалі, лішні доказ… Нязменная лічылка Ліда Я. па-плагіятарску прапанавала яму аддзяляць «мух ад катлет»: маўляў, збор подпісаў – адно, а канцэрт (27.07.2016, з удзелам Лявона Вольскага) – другое, і што ж ета робіцца, «я не панялА»?.. Знайшлася жанчынка – школьная сакратутка сакратарка Віка Г. – якой «заміналі» кіраваць аўтамабілем плакаты з выявай патэнцыйнага кандыдата. Блытаніна ў яе «паказаннях» наводзіць на думкі пра фатальны брак сумлення.

А. Лагвінцу, вядома, трэ’ было даць магчымасць балатавацца – хаця б таму, што яшчэ адносна малады, са свежымі ідэямі. Пры гэтым не ідэалізую свайго былога камрада па ЕГУ: часта ён сябе падманваў, хіба таму, што працуе ў канторы пана Мілінкевіча, які даўно «пра..аў усе палімеры». На пенсіі пану, відаць, сумна… Нядаўна з гаркавай усмешкай згадаў я мілінкевіцкі «жэстачайшы прагноз» у лістападзе 2010 г.: Расія праз паўтара года зменіць Лукашэнку, які ёй надакучыў.

Прыпомніліся і падзеі жніўня 2004 г., калі я рабіў у акрузе, дзе па іроніі лёсу рваліся ў дэпутацікі ўсё той жа Лагвінец (тады яму было крыху за 30), Анатоль Лябедзька і Ірына Аляксанава, якая апекавалася сістэмай сацыяльнай абароны Мінска. На няшчасце, 12 год таму працаваў я акурат у гэтай самай сістэме – сацыёлагам тэрытарыяльнага цэнтра. Вымушаны быў бачыць, як в. а. дырэктара, 23-гадовая (!) Нэла Ц. у працоўны час распісвала графік, каму ісці ў вулічныя пікеты за Аляксанаву, каму – па кватэрах, і давала інструктаж: «Вы ж толькі не кажыце людзям, што збіраеце подпісы па загадзе».

Двойчы мне навязвалі дзяжурства «імем рэвалюцыі» – двойчы адмаўляўся і тлумачыў амаральнасць/процізаконнасць ужывання адмінрэсурсу ў палітычных мэтах. Пасля 3-й «прывабнай» прапановы, за якую маім калегам абяцалі адгулы, вырашыў грукнуць дзвярыма: падаў заяву аб звальненні і скіраваў адкрыты ліст Аляксанавай, а таксама яе «баявой памочніцы» з адміністрацыі Фрунзенскага раёна («куратарства» выбарчых «мерапрыемстваў» з боку Святланы А. не было сакрэтам), каб яны не займаліся… абы-чым. Яны б, можа, і рады былі адмовіцца, але за імі стаяў начальнік лукашэнкаўскай адміністрацыі Урал Латыпаў, які не хацеў пусціць «апазіцыю» ў палату прадстаўнікоў… Што ж, даслаў копію свайго звароту і ў адрас кіраванай Лябедзькам Аб’яднанай грамадзянскай партыі – ні адказу, ні прыказу… Тое мяне не здзівіла – пра норавы ў асяроддзі «штатных апазіцыянерчыкаў» к таму часу добра ведаў.

Сышоў я з цэнтра, не адпрацаваўшы ў ім і месяца. Гісторыя мела пэўны розгалас. «БелаПАН» апублікаваў пару радкоў – Нэла дала інфармагенцтву «чэснае слова», што ўсё было ў рамках закона. Аляксанава сваю кандыдатуру не зняла і пралезла-такі ў «дэпутаты» (спадзяюся, хоць цяпер ёй сорамна – ну, не ёй, дык дачкам). Неўзабаве асноўныя фігуранты яе кампаніі пастрачвалі свае пасады: і Нэла, і яе непасрэдная начальніца ў адміністрацыі, і начальніца начальніцы, і нават сам Урал Рамдракавіч. Я-та пазбавіўся заробку, эквівалентнага 75-80 долараў за месяц, і ў наступныя 12 гадоў не прапаў, хоць і застаўся ў Беларусі; думаю, фальсіфікатары страцілі больш… Мараль ясная: паскудствы не акупляюцца (развешаць бы такое дацзыбао на выбарчых участках…). Слоган «страх – адзінае, чаго варта баяцца» таксама правільны, але ў Беларусі ён чамусьці не спрацоўвае. Мо таму, што за стагоддзі большасць насельніцтва ўсмоктвала страх з матчыным малаком.

У 2012 г. знайшоўся чалавек, які не абмежаваўся адкрытым лістом, а паставіў грамаду «на вушы», расказаўшы пра фіктыўныя сходы па вылучэнні кандыдата (тагачаснага старшыні Мінгарсавета) у сістэме жыллёва-камунальнай гаспадаркі. Так, і Павел Спірын не працуе больш у сістэме, але тэндэнцыя відавочная: змаганне з хлуснёй працягваецца, і не зусім беспаспяхова. Магчыма, у 2016 г. народ ужо проста дасць выспятка фэйкавым кандыдатам (літаральнага выспятка – нагой пад ж…), асабліва тым, хто запляміў сябе ў палаце прадстаўнікоў і ў «вертыкалі». Не тое каб я ўхваляў гэткія метады, але не быў бы катэгарычна супраць: сто з гакам «ківалаў» у апошнія пару гадоў з нейкім асаблівым цынізмам тапталі Канстытуцыю і саму ідэю «прававой дзяржавы». У расійскай Дзярждуры Дзярждуме хоць нейкі «голас апазіцыі» гучаў…

Ёсць прадчуванне, што сёлета і ў «палаце № 6» (сур’ёзна – палата прадстаўнікоў шостага склікання!) з’явіцца кволае прадстаўніцтва «альтэрнатыўных сіл». Ну, зарэгістраваныя ж у якасці кандыдатаў Андрэй Дзмітрыеў і Таццяна Караткевіч з «Гавары праўду», старшыня Таварыства беларускай мовы Алег Трусаў…

Вядома, «ГП» – пусты палітпраект, і быў такім яшчэ за часоў Някляева (2010–2015). А. Дзмітрыеў – «цёмны конік», пра якога палітвязень Ігар Аліневіч пісаў у кнізе «Еду ў Магадан»:

Справа была 31 снежня 2010 г. у камеры № 1, дзе ў той час знаходзіўся Дзмітрыеў, начальнік штаба Някляева. Увечары Дзмітрыева пацягнулі на кабінет, дзе ён выгандляваў сабе вызваленне невядома за што. Пасля яго паднялі ў камеру, каб ён сабраў свае рэчы. Аднак сукамернікам Дзмітрыеў сказаў, што, маўляў, яму абяцалі Новы год у асяроддзі масак. Мужыкі сабралі яму з сабой два пакеты з ежай і, перажываючы, развіталіся. А грамадзянін Дзмітрыеў роўна патупаў дадому… У размове ён, не саромеючыся, распавядаў, як пабудаваў кватэру і зрубіў грошыкі на прэзідэнцкай кампаніі, а сама палітыка дэмакратычных сіл яму фіялетавая. Верагодней за ўсё, Дзмітрыеў данёс пакеты з прадуктамі да бліжэйшай сметніцы, хоць, хто ведае, можа, і да навагодняга стала, бо ўсяедны палітык нічым не грэбуе.

У маі 2016 г. былы каардынатар па Мінску ў штабе Дзмітрыева-Караткевіч Яраслаў Берніковіч заявіў, што за Караткевіч улетку 2015 г. не было сабрана 100 тысяч подпісаў, то бок Дзмітрыеў, а за ім і Цэнтрвыбаркам, проста схлусілі публіцы.

Аднак гэты шлейф скандалаў – і прадказальнасць Караткевіч як пратэжэ А. Д. – якраз і патрэбныя новаму пакаленню лукашыстаў. Старых, кансерватыўных кадраў ужо не хапае, а маладыя апартуністы здольныя і пыл у вочы Захаду пусціць, і зарабіць-падзяліцца… Паказальна, што «ГП» падбірае былых дзяржчыноўнікаў, у тым ліку ідэолага раённага маштабу, які дагэтуль марыць пра «перадавую ідэалогію».

Амаль такое ж «усяжэрнае» і ТБМ пад кіраўніцтвам экс-парторга, 62-гадовага А. Трусава. Усё ж ён не толькі языком малаціць умее: археолаг, спецыяліст па архітэктуры, кандыдат навук… У інтэрв’ю сціпла ацаніў свае шансы зноў трапіць у парламент – чвэрць стагоддзя таму Трусаў быў ужо ў Вярхоўным Савеце – у 25%. Я ж мяркую, што яго шансы – 70:30 (у «раскручанай» летась Караткевіч – 60:40, у Дзмітрыева – 50:50). Ва ўладзе ўсё вастрэй адчуваюць неабходнасць «перавесці стрэлкі» з эканамічных і сацыяльных праблем на сімвалічныя – ужо і «дзень вышыванкі» ладзяць. Прадстаўнік ТБМ, які б’ецца, напрыклад, за пераклад шыльдаў і фанцікаў на беларускую, вельмі падыходзіць на ролю стваральніка шумавых эфектаў. Пагатоў з боку грамадства – незалежна ад «прафесійных абаронцаў беларушчыны» – у сярэдзіне 2010-х назіраецца цікавасць да мовы. Да прыкладу, 15 і нават 10 год таму такую аб’яву на звычайным мінскім слупе цяжка было сабе ўявіць.

Kamputary

Прасп. Пушкіна, жнівень 2016 г.

Каго дакладна не пусцяць у ПП, дык гэта «зялёных». Будоўля АЭС пад Астраўцом, асабліва пасля нядаўняга інцыдэнту («упала бочка»), – адна з самых балючых кропак цяперашняга рэжыму. Па вялікім рахунку, будоўлю трэ было б закансерваваць, магчыма, зрабіць з яе турыстычны аб’ект… Але, хутчэй за ўсё, так не будзе: машыну, якой адмаўляюць тармазы, зазвычай спыняе мур. Цяперашняе пакаленне кіраўнікоў РБ сфармавалася ў 1970-х, калі АЭС сведчыла пра магутнасць «самага прагрэсіўнага» дзяржаўнага ладу. Не выключаю, што і верш Ніла Гілевіча «Роднай партыі» 1958 г. («Нам служыць пакораны атам / Палае святлом над зямлёй») паўплываў на іхні светапогляд.

Наўрад ці зараз дапамогуць пратэсты літоўцаў або іншых замежнікаў: калі б пару мільёнаў грамадзян Беларусі падпісаліся за спыненне, то, можа, і быў бы плён… Без «сваіх людзей» у органах улады, аднак, нерэальна разгарнуць антыядзерную кампанію ў маштабе ўсёй краіны. «Зялёным» застаецца публікаваць адозвы на ўласным сайце, што таксама карысна… як пластыр пры апендыцыце.

І пра надвор’е… пра мясцовых інтэлектуалаў. Як у інстытуце філасофіі хацелі напісаць гісторыю беларускай пошты, успамінаў раней. На мінулым тыдні выявілася, што філосафы-сацыёлагі-культуролагі паважаюць сябе яшчэ менш, чым думаў. Доўгі час яны распрацоўвалі тэму грандыёзнай значнасці твораў тав. Гюлена для Беларусі – о, вядома, толькі праз павагу да яго ідэй, ніякай матэрыяльнай зацікаўленасці!

Зараз Фетхулаху Гюлену пагражае ў Турцыі турма – а можа, зіндан? Рэкамендую спецыялістам шырокага профілю, пачынаючы з Яўгена Бабосава (зрэшты, гэтаму акадэміку ад агітпропа – у БССР 1960-70-х нам.загадчыка аддзела ЦК партыі – добра за 80, пара б і пра душу паклапаціцца), звярнуць увагу на даробак зняволенага кітайца Лю Сяабо – лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, як-ніяк. Улады КНР настолькі яго баяцца, што на рашэнне амерыканскага Сената пераменаваць вуліцу ў яго гонар адказалі пагрозамі, запатрабавалі ад Белага дома накласці вета на рашэнне Сената… Варта Акадэміі навук намякнуць, што яна збіраецца прысвяціць зборнік дысідэнту Лю, як кітайскія інвестыцыі ў «Вялікі камень» (і ў эканоміку РБ) пацякуць ракой… 🙂

Яшчэ адзін тапанімічны казус. У Кіеве Маскоўскі праспект хацелі зрабіць праспектам Бандэры – фактычна, ужо і зрабілі (рашэнне гарсавета ўступіла ў сілу 9 жніўня). Можна зразумець украінскія яўрэйскія суполкі, якія напярэдадні выступалі з пратэстамі. Аргументы Віталя Нахмановіча (маўляў, саветы яшчэ больш людзей пазабівалі, чым АУН з Бандэрам) не падаліся мне пераканаўчымі – чаму ўвесь час трэба выбіраць паміж кепскім і яшчэ горшым?

Пэўна, пераназоў праспекта не перашкодзіць мне вярнуцца ў цудоўны Кіеў (хіба толькі па раскрыцці забойстваў Алеся Бузіны і Паўла Шарамета), але асадачак застанецца… З іншага боку, калі «правадыр» яўрэяў Расіі пачынае па-лакейску разважаць: «з Украіны ўсе яўрэі з’едуць, усе ўцякуць. Успомніце, які шматвяковы антысемітызм там быў заўсёды, і зараз на Украіне ідзе рост антысеміцкіх і фашысцкіх настрояў», даводзіць, што «Крымнаш», а Шэндэровіч з Макарэвічам – дурні, то ад гэтага не менш брыдка, чым ад ініцыятывы кіеўскага мэра Клічко ды яго міньёнаў.

Непрыемна і ад таго, што ў Беларусі пакрыёма прасоўваюць «грамадскую» рэабілітацыю нацысцкіх калабарантаў. Самы зыркі прыклад сёлета – артыкул Сяргея Ч. пра Уладзіслава К., у 1930-х – аднаго з заснавальнікаў беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі, у 1941–43 гг. – рэдактара жудка юдафобскай «Беларускай газэты» ў Мінску. Пісаць пра такога «заўсёды смела і аддана заклікаў свой народ ісці шляхам змагання»… ну, скажам, непрыстойна. Маю спадзеў, што К. і яго аднадумцы не апынуцца ў пантэоне «герояў адраджэння» пасля змены ўлады ў краіне.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.08.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16 жнiўня 2016 12:17

В. Рубінчык. КАЛІ ПАМЯЦЬ ПРЫЦІСКАЕ…

Пра кнігу, якую знішчалі, ды не знішчылі, і яе аўтара

Летась смаленскае выдавецтва «Інбелкульт» – своеасаблівая філія мінскага часопіса «Аrche», з якім я супрацоўнічаў звыш 15 гадоў – выдала зборнік прац Віталя Сіліцкага (1972–2011). Гэты беларускі палітолаг (на фота справа) у свой час першым атрымаў ступень доктара філасофіі ва ўніверсітэце Ратгерса (ЗША) – і вярнуўся на Радзіму, жыў у Смалявічах пад Мінскам. Кніга «Доўгая дарога ад тыраніі: посткамуністычны аўтарытарызм і барацьба за дэмакратыю ў Сербіі і Беларусі» (364 с., 1000 экз.) была перакладзена з англійскай мовы, а дакладней, з амерыканскай. Паводле рэдактара Алеся Лагвінца, яна – працяг даследавання В. Сіліцкага «Адкладзеная свабода» і «падсумаванне ранейшых даследаванняў Віталя» (с. 8).

kniga_silickogo  400px-Vitali_Silitski

Першае, што варта сказаць пра кнігу 2015 г., – большая частка яе накладу была знішчана ў лістападзе 2015 г. Спачатку фінансавы дырэктар мінскай друкарні «Поликрафт» спасылаўся на загад міністэрства інфармацыі РБ, потым загаварыў пра ўласную ініцыятыву. Дазволю сабе не паверыць, што прыватнае прадпрыемства ні з пушчы ні з поля ўзяло на сябе ролю цэнзара, ведаючы, які ўдар наносіць па сваёй рэпутацыі… Ва ўсякім разе, электронны варыянт кнігі можна заказаць праз кнігарню «Аrche», праўда, за яго просяць 119 тыс. беларускіх рублёў (крыху менш за $6), і поспеху я не гарантую – у “Arche” спасылаюцца на тэхнічныя цяжкасці.

У кнізе шэсць раздзелаў: І. Пераломны момант: «гвалтоўна перарваны транзіт». ІІ. Шляхі аўтарытарызму. ІІІ. Пасткі ў барацьбе за дэмакратыю. ІV. Прарывы да дэмакратыі. V. Працяг шляху: хісткія крокі да дэмакратыі ці паглыбленне аўтарытарызму. VI. Пераход ад посткамунізму: хвалі і адкаты. Ёсць яшчэ ўступны раздзельчык «Поле даследавання» і ўводзіны, у якіх В. Сіліцкі крытыкуе наіўных калег: «Працяглае “бачанне праз прызму дэмакратызацыі” прывяло да таго, што відавочна недэмакратычныя тыпы ўлады, паўсталыя ў выніку змены рэжымаў, доўгі час разглядаліся як выключэнні…» (с. 13). Але нават назовы раздзелаў ускосна даюць зразумець, што сам аўтар знаходзіўся ў палоне парадыгмы «пераходу да дэмакратыі», і наўрад ці адкінуў яе да канца. Цягам кнігі не раз натыкаешся на развагі ў духу: «Ат, чаму ж гэта ў нас не спрацавала?!» Напрыклад, апазіцыя перад прэзідэнцкімі выбарамі 2006 г. «здолела згуртаваць вакол сваіх лідараў ядро адданых прыхільнікаў дэмакратыі» (с. 341), але рэжым Лукашэнкі «дасягнуў той ступені кансалідацыі, калі яго наўрад ці магчыма пахіснуць без удзелу ў гульні вонкавых чыннікаў» (с. 348).

Чытаючы «Доўгую дарогу ад тыраніі», цяжка пазбавіцца ад уражання, што В. Сіліцкі цягам многіх гадоў імкнуўся зразумець, чаму ў Сербіі апазіцыя здолела скінуць Мілошавіча (канец 2000 г.), ва Украіне дамагчыся перамогі Юшчанкі (канец 2004 г.), а ў Беларусі нічога і блізка не атрымалася ні ў 2001-м, ні ў 2006-м. У рэшце рэшт, ён прыйшоў да высновы: «На вялікі жаль, беларускі прыклад паказаў, што часам аўтакраты навучаюцца хутчэй за апазіцыю» (с. 23; гэтае назіранне, відавочна, кладзецца ў «канцэпцыю прэвентыўнага аўтарытарызму», пра якую сказана ў анатацыі кнігі). Мілошавіч жа нібыта абмяжоўваўся толькі «маніпуляцыйным аўтарытарызмам», пакінуўшы ў 1990-х гадах «адносна шырокую прастору для развіцця (і нават інстытуцыяналізацыі) альтэрнатыўных грамадска-палітычных сіл» (с. 15).

Агулам, у зборніку артыкулаў, прэзентаваным як навуковае выданне, дадзены падрабязныя і цікавыя нарысы палітычнага жыцця ў Сербіі і Беларусі з канца 1980-х гадоў. Не застаўся без увагі, напрыклад, 1993 год, калі праз неабачлівасць (?) старшыні Вярхоўнага Савета РБ і дэпутацкай фракцыі БНФ дэпутат Лукашэнка стаў кіраўніком «антыкарупцыйнай» камісіі (с. 92). Аўтар увогуле крытычна ставіўся да апазіцыі ў Беларусі, якая яшчэ на пачатку 1990-х гг. «выдыхнулася, спрабуючы імітаваць «спеўныя рэвалюцыі» ў дзяржавах Балтыі і недапушчальна нацыяналістычны дыскурс, не зважаючы на слабасць этнічных пачуццяў у беларускім грамадстве» (с. 220). Шматлікія «перазагрузкі» таксама не прынеслі поспеху: так, «Хартыя-97» «уцягнулася ў партыйнае палітыканства» (с. 221).

Ва ўводзінах яшчэ гаворыцца пра ўменне Лукашэнкі «захоўваць моцную базу грамадскай падтрымкі» (с. 18), з чым асабіста я бы паспрачаўся… Па сутнасці ж выходзіць, што А. Лукашэнка аказаўся разумнейшы за ўсіх апанентаў, разам узятых, і ў гэтай сувязі не зусім ясна, чаму па кнізе В. Сіліцкага быў нанесены ўдар «зверху». Аўтар постфактум перасцерагаў ад паўтарэння «формулы свабоды» (с. 29), г. зн. дэ-факта – ад «імпарту» каляровых рэвалюцый, і рэцэпты дэмакратычным сілам даваў у агульных выразах: «не зважаць на ціск і пагрозы з боку рэжыму і пашыраць апазіцыйную дзейнасць і ў палітычнай, і ў грамадскай сферы» (с. 349). Магчыма, кагосьці з тутэйшых ідэолагаў зачапіў тэзіс аб тым, што «беларуская мадэль» урэшце наблізілася да «дэспатый Сярэдняй Азіі» (с. 26) – зрэшты, усур’ёз не абгрунтаваны.

Колькі абзацаў пра аўтара «Доўгай дарогі ад тыраніі». Упершыню я пачуў пра яго, бадай, у 2003 г., калі з прэсы даведаўся, што Віталя Сіліцкага зволілі з Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта пад ціскам уладаў. Пазней чытаў яго артыкулы ў «Нашай Ніве», а ён, здаецца, чытаў мае нататкі пра шахматы і шахматыстаў (прынамсі так сцвярджаў рэдактар газеты ўлетку 2004 г.). У першых чыслах верасня 2004 г. я не без здзіўлення ўбачыў у «Народнай волі» скептычную заяву В. С.: маўляў, Уладзімір Парфяновіч – тагачасны дэпутат палаты прадстаўнікоў – гукае пра скоры рэферэндум, дык на тое ён і палітык, каб піярыцца… (Нагадаю, што 7 верасня А. Лукашэнка падпісаў указ аб правядзенні рэферэндуму 17 кастрычніка 2004 г. – і перамог). Не выклікала энтузіязму і дыскусія В. Сіліцкага з «еўрапейскімі бюракратамі» ў 2005 г. Дзе выгадуеце новых Быкавых?, якіх палітолаг вучыў сапраўдным еўрапейскім каштоўнасцям…

Пару артыкулаў Сіліцкага ў сярэдзіне 2000-х гадоў давялося перастварыць з англійскай для «Аrche». У 2007 г. рэдактар часопіса папрасіў перакласці кнігу амерыканца Майкла Урбана «Алгебра cавецкай улады». Як я даведаўся ў пачатку 2008 г., калі праца была ўжо збольшага гатова, зацікаўленай асобай выступаў менавіта Віталь Сіліцкі. Аднойчы ён патэлефанаваў мне, а потым завітаў з раздрукоўкай перакладу, на якой пакінуў свае праўкі (іх было няшмат). Пры гэтым зрабіў двухсэнсоўны камплімент: «А я і не ведаў, што ў Беларусі ёсць людзі, якія перакладаюць з англійскай проста на беларускую, і даволі ўдала!» Помню, я адказаў стрымана: «Займаюся гэтым ужо не адзін год…»

Цытата з «Вікіпедыі»: «Ва ўспамінах аб Віталі Сіліцкім сябры і калегі адзначалі, што з ім проста немагчыма было не сябраваць, ён трывала ўваходзіў у жыццё ўсіх, хто з ім сутыкаўся». Гэта не мой выпадак, але, безумоўна, пасмяротная кніга В. С. заслугоўвае таго, каб яе прачыталі – з крытычным позіркам і жаданнем ісці далей.

Мінск, 03 студзеня 2016 г.

                                                                                                     rubinczyk[at]yahoo.com

Апублiкавана 3.01.2016