Tag Archives: «Говори правду»

ЕСЛИ БЫ НЕ ПЛОЩАДЬ-2010…

Какими бы мы были, если бы не «Площадь-2010»

Олег Новиков (газета «Новы час», 19.12.2020)

Десять лет назад, 19 декабря 2010 года, была разогнана Площадь. Не зная обстоятельств и последствий того хапуна, нельзя как следует понять то, что происходит в стране сейчас.

Кампания 2010 года запомнилась множеством необычных тем. Это и стремительное появление на политической сцене организации «Говори правду» с непонятным для многих бэкграундом. И необычно большое количество кандидатов, которых ЦИК регистрировала «пачками». И консультации с Западом по поводу ухода Лукашенко на почётную пенсию. И, конечно же, те выборы обогатили наш лексикон. Появилась аббревиатура «ШОС» и слоган «Пора менять лысую резину», что тоже нашло отражение в карикатурах того времени.

Рисунок художника с «Радыё Свабода».

Одним из главных сюрпризов кампании 2010 года стала странная позиция Кремля. Наверное, впервые за всё время белорусской независимости Россия попыталась вмешаться в наш политический процесс. Осенью на канале НТВ вышел фильм «Крёстный батька» (на самом деле его начали показывать ещё в июле 2010 г. – belisrael), в котором АГЛ был выставлен крайне негативно. Можно предположить, что от Минска хотели что-то получить в обмен на медийный нейтралитет. В Дроздах очень нервно отреагировали на проект НТВ, о чем свидетельствует карикатура от «Совбелки».

19 декабря, ближе к вечеру, согласно социологическим опросам, которые проводили исключительно проправительственные социологи, СМИ сообщили, что Лукашенко победил с большим отрывом от других кандидатов, набрав 79,65% голосов. Андрей Санников получил 2,43% голосов, Ярослав Романчук – 1,98%, а Владимир Некляев – 1,78% голосов. Доверие к этим цифрам было очень слабым. Даже зарубежные карикатуристы, далёкие от белорусских реалий, изображали выборы как фарс. Так, на рисунке художника Оливера Шопфа глава государства играет с урной для голосования в стиле того, как чаплинский персонаж фильма «Великий диктатор» играл с глобусом.

Недоверие к результатам Центризбиркома усугубил инцидент с Владимиром Некляевым (кандидат от инициативы «Говори правду»), который произошел около полудня в день выборов. При попытке провезти в центр Минска звуковую аппаратуру поэт был избит до потери сознания и был госпитализирован с диагнозом «черепно-мозговая травма». Инцидент произошел до закрытия избирательных участков в 20:00, а это означает, что Некляев всё ещё был кандидатом и имел по закону правовой иммунитет.

Во всяком случае, вечером на проспект Независимости вышли десятки тысяч человек. Столь многолюдного дефиле противников режима страна, наверное, не видела с конца 1990-х годов. Неудивительно, что позже тот марш по зимнему городу был зафиксирован, среди прочего, и на рисунках.

Дойдя до площади Независимости, общественность осадила Дом правительства, за разбитое стекло двери которого пыталась прорваться делегация переговорщиков. Сотни омоновцев в полном боевом снаряжении были брошены на разгон протестующих. Позже к ним присоединились даже войска. В результате противостояния люди были вытеснены с площади, несколько сотен человек были задержаны. Той ночью были арестованы по меньшей мере пять кандидатов в президенты. Многие эпизоды разгона, попавшие в кадры журналистов, вскоре превратились в мемы.

Разгон и арест всех противников Лукашенко стал настоящим шоком. В польском МИДе прямо заявили, что Александр Лукашенко не выиграл в первом туре и получил лишь 40% голосов. А министры иностранных дел Чехии, Швеции и Германии еще и назвали гаранта «лузером». Многие сочли это прологом к суровым санкциям. Впрочем, общество гораздо больше интересовало состояние задержанных. В стране прошла масштабная акция солидарности с теми, кому пришлось встречать Новый год за решеткой.

Зачистка продолжалась ещё некоторое время, пока ситуация не стала частью традиционных геополитических «качелей» Минска между Западом и Востоком. Режим удержался, но явно не учёл долгосрочные последствия разгона 19 декабря. Отказ от общественного диалога уменьшил возможности его манёвров, расширив протестной базы. Ставка на силовиков не позволила оценить важность и роль интернета в мобилизации оппозиции. Наконец, уровень насилия в декабре 2010 года повлиял на тонус оппозиции, что в том числе проявилось в очень вялой кампании 2015 года.

Зато к 2020 году подросло молодое поколение, которое не знало травм Площади 2010 года и было готово к более решительным выступлениям. Очевидно, это далеко не весь список последствий декабрьского хапуна, а многие ещё обязательно выявятся.

* * *

О схожести и различии белорусских протестов

Николай Бенько, «Радыё Рацыя» (18.12.2020)

Вокруг событий, связанных с Площадью 2010 года, возникло множество мифов. Основной из которых – число участников. Многие журналисты, на эмоциях рассказывая о масштабном протесте в «выборный» вечер 19 декабря, сообщали в свои редакции о 50 тысячах и более участников акции, что, конечно, было преувеличением. И хотя на многочисленных фото- и видеоматериалах было зафиксировано многотысячное шествие, которое впечатляло массовостью, на деле объективное число людей, вышедших протестовать в зимний вечер, вряд ли превышало 30 тысяч. Приблизительно столько же демонстрантов было и в 2006 году, когда на Октябрьской площади на несколько дней образовался палаточный городок.

Протест 2010 года, несмотря на его массовость, показал, что на тот момент белорусское общество по большей части дистанцировалось от политики. Более того, Александр Лукашенко имел достаточно большую поддержку среди населения. Эти факторы повлияли на то, что Площадь не смогла перерасти в нечто большее и вошла в историю как отчаянная попытка мужественных людей высказать несогласие с беспределом власти. Интересно, что участники событий назвали себя «декабристами» – по образцу известного восстания прогрессивной части аристократии в Российской империи начала XIX века. Заведомая готовность к поражению, смелость – вот что объединяет неудачное восстание российских «декабристов» с белорусским протестом в 2010 году.

В памяти участников Площади 2010 г. отложились две эмоции: эйфория от шествия в составе многотысячной колонны и отчаяние из-за быстрого разгона на площади Независимости. Брутальные действия силовиков, которые буквально за полчаса очистили площадь от митингующих, вызвали шок у общества. Кажется, тогда многие впервые задумались о природе авторитарного режима в Беларуси. Чтобы закрепить победу, «силовики» на протяжении нескольких месяцев преследовали оппозиционных активистов, журналистов и демократические НГО. И это происходило на фоне пассивности молчаливого большинства, которое не особенно следило за драматическими событиями.

В 2020 году властеохранительные органы были убеждены, что они смогут повторить свой успех по «зачистке» оппонентов власти. Однако они просчитались. Во-первых, власть на самом деле в 2020 г. не пользовалась той поддержкой среди населения, как это было раньше. Во-вторых, альтернативные кандидаты, несмотря на все препятствия, смогли провести чрезвычайно яркую и эффективную кампанию. В-третьих, на улицы городов впервые вышли те, кто никогда раньше не участвовал в акциях протеста, а ядром сопротивления стали представители молодого поколения, которые за 10 лет повзрослели и сформировали у себя однозначное желание перемен.

Масштаб акций протеста в первые дни после выборов 2020 года вызвал панику у руководства силовых структур, которые приняли неверные и ошибочные решения. Попытка повторить Площадь 2010 года в условиях, когда большинство общества выступает за перемены, ещё больше накалила ситуацию. А избиение молодёжи, которая мирным путём стремилась высказать несогласие, возмутило все слои общества. Белорусы консолидировались вокруг идеи неприятия насилия и ещё больше убедились в том, что власть необходимо менять. Рекордные акции протеста, которые по всей стране собирали сотни тысяч демонстрантов, не подтолкнули власть к диалогу. Руководство страны снова совершило фатальную ошибку, когда решило опереться в борьбе за власть исключительно на репрессивный аппарат. И теперь попытки власти обелить свои действия в глазах недовольного большинства выглядят очень неубедительными и неуклюжими. Управленцы разных рангов, встречаясь с коллективами и гражданами, высказывают тезисы, которые показывают, что руководство страны не ориентируется в текущей ситуации и оторвано от действительности. Это означает, что белорусский политический кризис будет углубляться до полной победы одной из сторон.

Переводы с белорусского – belisrael.info

От ред. Напомним, что опубликование авторских текстов не всегда означает, что редакция с ними полностью согласна.

Опубликовано 19.12.2020  21:44

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (19)

Мінуў месяц пасля серыі № 18 – ізноў здароў! Цяпер мы ў сінявокай перажываем «перадвыбарны» перыяд, які па традыцыі амаль не адчуваецца – нават у Мінску. Усё ж на месца ў «парламенце» прэтэндуюць у сярэднім па 5 кандыдатаў, гэта вам не хухры-мухры. А раптам у прыстойных людзей гэтым разам нешта атрымаецца? 🙂

Сістэма стамілася, і прыдворныя хвілосафы ўжо разважаюць на тэму «хто пасля Лукашэнкі» (іх адказ – «Лукашэнка-2», хто б сумняваўся), аднак інэрцыя мінулых гадоў дае пра сябе знаць. Выпадак з палітолагам Алесем Лагвінцом, якога не зарэгістравалі, лішні доказ… Нязменная лічылка Ліда Я. па-плагіятарску прапанавала яму аддзяляць «мух ад катлет»: маўляў, збор подпісаў – адно, а канцэрт (27.07.2016, з удзелам Лявона Вольскага) – другое, і што ж ета робіцца, «я не панялА»?.. Знайшлася жанчынка – школьная сакратутка сакратарка Віка Г. – якой «заміналі» кіраваць аўтамабілем плакаты з выявай патэнцыйнага кандыдата. Блытаніна ў яе «паказаннях» наводзіць на думкі пра фатальны брак сумлення.

А. Лагвінцу, вядома, трэ’ было даць магчымасць балатавацца – хаця б таму, што яшчэ адносна малады, са свежымі ідэямі. Пры гэтым не ідэалізую свайго былога камрада па ЕГУ: часта ён сябе падманваў, хіба таму, што працуе ў канторы пана Мілінкевіча, які даўно «пра..аў усе палімеры». На пенсіі пану, відаць, сумна… Нядаўна з гаркавай усмешкай згадаў я мілінкевіцкі «жэстачайшы прагноз» у лістападзе 2010 г.: Расія праз паўтара года зменіць Лукашэнку, які ёй надакучыў.

Прыпомніліся і падзеі жніўня 2004 г., калі я рабіў у акрузе, дзе па іроніі лёсу рваліся ў дэпутацікі ўсё той жа Лагвінец (тады яму было крыху за 30), Анатоль Лябедзька і Ірына Аляксанава, якая апекавалася сістэмай сацыяльнай абароны Мінска. На няшчасце, 12 год таму працаваў я акурат у гэтай самай сістэме – сацыёлагам тэрытарыяльнага цэнтра. Вымушаны быў бачыць, як в. а. дырэктара, 23-гадовая (!) Нэла Ц. у працоўны час распісвала графік, каму ісці ў вулічныя пікеты за Аляксанаву, каму – па кватэрах, і давала інструктаж: «Вы ж толькі не кажыце людзям, што збіраеце подпісы па загадзе».

Двойчы мне навязвалі дзяжурства «імем рэвалюцыі» – двойчы адмаўляўся і тлумачыў амаральнасць/процізаконнасць ужывання адмінрэсурсу ў палітычных мэтах. Пасля 3-й «прывабнай» прапановы, за якую маім калегам абяцалі адгулы, вырашыў грукнуць дзвярыма: падаў заяву аб звальненні і скіраваў адкрыты ліст Аляксанавай, а таксама яе «баявой памочніцы» з адміністрацыі Фрунзенскага раёна («куратарства» выбарчых «мерапрыемстваў» з боку Святланы А. не было сакрэтам), каб яны не займаліся… абы-чым. Яны б, можа, і рады былі адмовіцца, але за імі стаяў начальнік лукашэнкаўскай адміністрацыі Урал Латыпаў, які не хацеў пусціць «апазіцыю» ў палату прадстаўнікоў… Што ж, даслаў копію свайго звароту і ў адрас кіраванай Лябедзькам Аб’яднанай грамадзянскай партыі – ні адказу, ні прыказу… Тое мяне не здзівіла – пра норавы ў асяроддзі «штатных апазіцыянерчыкаў» к таму часу добра ведаў.

Сышоў я з цэнтра, не адпрацаваўшы ў ім і месяца. Гісторыя мела пэўны розгалас. «БелаПАН» апублікаваў пару радкоў – Нэла дала інфармагенцтву «чэснае слова», што ўсё было ў рамках закона. Аляксанава сваю кандыдатуру не зняла і пралезла-такі ў «дэпутаты» (спадзяюся, хоць цяпер ёй сорамна – ну, не ёй, дык дачкам). Неўзабаве асноўныя фігуранты яе кампаніі пастрачвалі свае пасады: і Нэла, і яе непасрэдная начальніца ў адміністрацыі, і начальніца начальніцы, і нават сам Урал Рамдракавіч. Я-та пазбавіўся заробку, эквівалентнага 75-80 долараў за месяц, і ў наступныя 12 гадоў не прапаў, хоць і застаўся ў Беларусі; думаю, фальсіфікатары страцілі больш… Мараль ясная: паскудствы не акупляюцца (развешаць бы такое дацзыбао на выбарчых участках…). Слоган «страх – адзінае, чаго варта баяцца» таксама правільны, але ў Беларусі ён чамусьці не спрацоўвае. Мо таму, што за стагоддзі большасць насельніцтва ўсмоктвала страх з матчыным малаком.

У 2012 г. знайшоўся чалавек, які не абмежаваўся адкрытым лістом, а паставіў грамаду «на вушы», расказаўшы пра фіктыўныя сходы па вылучэнні кандыдата (тагачаснага старшыні Мінгарсавета) у сістэме жыллёва-камунальнай гаспадаркі. Так, і Павел Спірын не працуе больш у сістэме, але тэндэнцыя відавочная: змаганне з хлуснёй працягваецца, і не зусім беспаспяхова. Магчыма, у 2016 г. народ ужо проста дасць выспятка фэйкавым кандыдатам (літаральнага выспятка – нагой пад ж…), асабліва тым, хто запляміў сябе ў палаце прадстаўнікоў і ў «вертыкалі». Не тое каб я ўхваляў гэткія метады, але не быў бы катэгарычна супраць: сто з гакам «ківалаў» у апошнія пару гадоў з нейкім асаблівым цынізмам тапталі Канстытуцыю і саму ідэю «прававой дзяржавы». У расійскай Дзярждуры Дзярждуме хоць нейкі «голас апазіцыі» гучаў…

Ёсць прадчуванне, што сёлета і ў «палаце № 6» (сур’ёзна – палата прадстаўнікоў шостага склікання!) з’явіцца кволае прадстаўніцтва «альтэрнатыўных сіл». Ну, зарэгістраваныя ж у якасці кандыдатаў Андрэй Дзмітрыеў і Таццяна Караткевіч з «Гавары праўду», старшыня Таварыства беларускай мовы Алег Трусаў…

Вядома, «ГП» – пусты палітпраект, і быў такім яшчэ за часоў Някляева (2010–2015). А. Дзмітрыеў – «цёмны конік», пра якога палітвязень Ігар Аліневіч пісаў у кнізе «Еду ў Магадан»:

Справа была 31 снежня 2010 г. у камеры № 1, дзе ў той час знаходзіўся Дзмітрыеў, начальнік штаба Някляева. Увечары Дзмітрыева пацягнулі на кабінет, дзе ён выгандляваў сабе вызваленне невядома за што. Пасля яго паднялі ў камеру, каб ён сабраў свае рэчы. Аднак сукамернікам Дзмітрыеў сказаў, што, маўляў, яму абяцалі Новы год у асяроддзі масак. Мужыкі сабралі яму з сабой два пакеты з ежай і, перажываючы, развіталіся. А грамадзянін Дзмітрыеў роўна патупаў дадому… У размове ён, не саромеючыся, распавядаў, як пабудаваў кватэру і зрубіў грошыкі на прэзідэнцкай кампаніі, а сама палітыка дэмакратычных сіл яму фіялетавая. Верагодней за ўсё, Дзмітрыеў данёс пакеты з прадуктамі да бліжэйшай сметніцы, хоць, хто ведае, можа, і да навагодняга стала, бо ўсяедны палітык нічым не грэбуе.

У маі 2016 г. былы каардынатар па Мінску ў штабе Дзмітрыева-Караткевіч Яраслаў Берніковіч заявіў, што за Караткевіч улетку 2015 г. не было сабрана 100 тысяч подпісаў, то бок Дзмітрыеў, а за ім і Цэнтрвыбаркам, проста схлусілі публіцы.

Аднак гэты шлейф скандалаў – і прадказальнасць Караткевіч як пратэжэ А. Д. – якраз і патрэбныя новаму пакаленню лукашыстаў. Старых, кансерватыўных кадраў ужо не хапае, а маладыя апартуністы здольныя і пыл у вочы Захаду пусціць, і зарабіць-падзяліцца… Паказальна, што «ГП» падбірае былых дзяржчыноўнікаў, у тым ліку ідэолага раённага маштабу, які дагэтуль марыць пра «перадавую ідэалогію».

Амаль такое ж «усяжэрнае» і ТБМ пад кіраўніцтвам экс-парторга, 62-гадовага А. Трусава. Усё ж ён не толькі языком малаціць умее: археолаг, спецыяліст па архітэктуры, кандыдат навук… У інтэрв’ю сціпла ацаніў свае шансы зноў трапіць у парламент – чвэрць стагоддзя таму Трусаў быў ужо ў Вярхоўным Савеце – у 25%. Я ж мяркую, што яго шансы – 70:30 (у «раскручанай» летась Караткевіч – 60:40, у Дзмітрыева – 50:50). Ва ўладзе ўсё вастрэй адчуваюць неабходнасць «перавесці стрэлкі» з эканамічных і сацыяльных праблем на сімвалічныя – ужо і «дзень вышыванкі» ладзяць. Прадстаўнік ТБМ, які б’ецца, напрыклад, за пераклад шыльдаў і фанцікаў на беларускую, вельмі падыходзіць на ролю стваральніка шумавых эфектаў. Пагатоў з боку грамадства – незалежна ад «прафесійных абаронцаў беларушчыны» – у сярэдзіне 2010-х назіраецца цікавасць да мовы. Да прыкладу, 15 і нават 10 год таму такую аб’яву на звычайным мінскім слупе цяжка было сабе ўявіць.

Kamputary

Прасп. Пушкіна, жнівень 2016 г.

Каго дакладна не пусцяць у ПП, дык гэта «зялёных». Будоўля АЭС пад Астраўцом, асабліва пасля нядаўняга інцыдэнту («упала бочка»), – адна з самых балючых кропак цяперашняга рэжыму. Па вялікім рахунку, будоўлю трэ было б закансерваваць, магчыма, зрабіць з яе турыстычны аб’ект… Але, хутчэй за ўсё, так не будзе: машыну, якой адмаўляюць тармазы, зазвычай спыняе мур. Цяперашняе пакаленне кіраўнікоў РБ сфармавалася ў 1970-х, калі АЭС сведчыла пра магутнасць «самага прагрэсіўнага» дзяржаўнага ладу. Не выключаю, што і верш Ніла Гілевіча «Роднай партыі» 1958 г. («Нам служыць пакораны атам / Палае святлом над зямлёй») паўплываў на іхні светапогляд.

Наўрад ці зараз дапамогуць пратэсты літоўцаў або іншых замежнікаў: калі б пару мільёнаў грамадзян Беларусі падпісаліся за спыненне, то, можа, і быў бы плён… Без «сваіх людзей» у органах улады, аднак, нерэальна разгарнуць антыядзерную кампанію ў маштабе ўсёй краіны. «Зялёным» застаецца публікаваць адозвы на ўласным сайце, што таксама карысна… як пластыр пры апендыцыце.

І пра надвор’е… пра мясцовых інтэлектуалаў. Як у інстытуце філасофіі хацелі напісаць гісторыю беларускай пошты, успамінаў раней. На мінулым тыдні выявілася, што філосафы-сацыёлагі-культуролагі паважаюць сябе яшчэ менш, чым думаў. Доўгі час яны распрацоўвалі тэму грандыёзнай значнасці твораў тав. Гюлена для Беларусі – о, вядома, толькі праз павагу да яго ідэй, ніякай матэрыяльнай зацікаўленасці!

Зараз Фетхулаху Гюлену пагражае ў Турцыі турма – а можа, зіндан? Рэкамендую спецыялістам шырокага профілю, пачынаючы з Яўгена Бабосава (зрэшты, гэтаму акадэміку ад агітпропа – у БССР 1960-70-х нам.загадчыка аддзела ЦК партыі – добра за 80, пара б і пра душу паклапаціцца), звярнуць увагу на даробак зняволенага кітайца Лю Сяабо – лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру, як-ніяк. Улады КНР настолькі яго баяцца, што на рашэнне амерыканскага Сената пераменаваць вуліцу ў яго гонар адказалі пагрозамі, запатрабавалі ад Белага дома накласці вета на рашэнне Сената… Варта Акадэміі навук намякнуць, што яна збіраецца прысвяціць зборнік дысідэнту Лю, як кітайскія інвестыцыі ў «Вялікі камень» (і ў эканоміку РБ) пацякуць ракой… 🙂

Яшчэ адзін тапанімічны казус. У Кіеве Маскоўскі праспект хацелі зрабіць праспектам Бандэры – фактычна, ужо і зрабілі (рашэнне гарсавета ўступіла ў сілу 9 жніўня). Можна зразумець украінскія яўрэйскія суполкі, якія напярэдадні выступалі з пратэстамі. Аргументы Віталя Нахмановіча (маўляў, саветы яшчэ больш людзей пазабівалі, чым АУН з Бандэрам) не падаліся мне пераканаўчымі – чаму ўвесь час трэба выбіраць паміж кепскім і яшчэ горшым?

Пэўна, пераназоў праспекта не перашкодзіць мне вярнуцца ў цудоўны Кіеў (хіба толькі па раскрыцці забойстваў Алеся Бузіны і Паўла Шарамета), але асадачак застанецца… З іншага боку, калі «правадыр» яўрэяў Расіі пачынае па-лакейску разважаць: «з Украіны ўсе яўрэі з’едуць, усе ўцякуць. Успомніце, які шматвяковы антысемітызм там быў заўсёды, і зараз на Украіне ідзе рост антысеміцкіх і фашысцкіх настрояў», даводзіць, што «Крымнаш», а Шэндэровіч з Макарэвічам – дурні, то ад гэтага не менш брыдка, чым ад ініцыятывы кіеўскага мэра Клічко ды яго міньёнаў.

Непрыемна і ад таго, што ў Беларусі пакрыёма прасоўваюць «грамадскую» рэабілітацыю нацысцкіх калабарантаў. Самы зыркі прыклад сёлета – артыкул Сяргея Ч. пра Уладзіслава К., у 1930-х – аднаго з заснавальнікаў беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі, у 1941–43 гг. – рэдактара жудка юдафобскай «Беларускай газэты» ў Мінску. Пісаць пра такога «заўсёды смела і аддана заклікаў свой народ ісці шляхам змагання»… ну, скажам, непрыстойна. Маю спадзеў, што К. і яго аднадумцы не апынуцца ў пантэоне «герояў адраджэння» пасля змены ўлады ў краіне.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.08.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16 жнiўня 2016 12:17