Tag Archives: Самуил Житловский

Страхи и надежды двадцатого года (3)

Заметки интеллигента; 1-ю и 2-ю части см. здесь и здесь

О межнациональных отношениях, или «Мы с тобой одной крови…»

В третьей части своих заметок я решила проанализировать межнациональные отношения в контексте происходящих политических изменений. Тема эта сложная и больная для любой ситуации нестабильности, но общедемократический подъём, охвативший летом широкие слои белорусского народа, казалось, руководствовался лозунгом из “Книги джунглей” Р. Киплинга, где для установления контактов с другими животными достаточно было произнести заветное: “Мы с тобой одной крови – ты и я”. Такую же роль в предвыборной борьбе играла фраза “Беларусь без Лукашенко”; на митингах Светланы Тихановской мирно соседствовали бело-красно-белые и красно-зелёные флаги, декларировалась стратегия мирной и безболезненной смены власти путём честных выборов. И вообще, вся эта толпа с шариками, музыкой и объятиями напоминала весёлый детский праздник.

В Борисове и Минске летом 2020 г.

Гомель и Могилёв (06.09.2020)

Следует заметить, что даже после событий 9-12 августа, задержаний, избиений и смертей, победный дух мирной революции с его многократной последовательной сменой настроений сохранился в белорусском обществе. Чего стоит массовое празднование дня рождения А.Лукашенко, многочисленные “подарки”, иронические плакаты, бесстрашная толпа на фоне ОМОНа и военной техники. Но вернёмся к нашим баранам, а именно к опасной политической игре на национальных чувствах и других больных темах.

Начну с “болячек” демократического лагеря. Я могу считать себя в какой-то степени экспертом в области межнациональных отношений. В рамках изучения истории Холокоста я и мои гимназисты наряду с историческими штудиями провели несколько достаточно серьёзных исследований современной Беларуси, в частности, изучали этнические стереотипы белорусской молодежи. Мы даже не ожидали, что этот опрос выявит такое количество “мусора” в головах выпускников среднего учебного заведения. Достаточно дурно пахнущая куча из разнообразных ксенофобских бредней. Под раздачу попали, с одной стороны, чернокожие, цыгане и неславянские народы бывшего СССР (азербайджанцы и др.); с другой – русские и евреи. Последние – возможно, благодаря многолетней работе по изучению истории Холокоста в данном учебном заведении – оказались отнюдь не основной мишенью для ксенофобских высказываний. (Видимо, эмпатия к жертвам оказалась более значимой, чем национальные стереотипы.)

Указанные исследования проводились 8 лет тому назад, но я подозреваю, что вряд ли за это время ситуация существенно изменилась… Но из области воспоминаний вернёмся в сегодняшнее агитационное поле. Многократно растиражированная информация о том, что А. Лукашенко – не белорус, а цыган по отцу, продолжает активно “гулять” по сетевому сообществу, находя свое отражение в сомнительных надписях на майках. В этом случае мы сталкиваемся с характерным и дурно пахнущим использованием ксенофобских стереотипов в политической борьбе.

Пугающе выглядит скомпонованная кем-то и активно распространяющаяся в сети листовка с тремя фотографиями ведущих силовиков неславянской внешности. Авторы этого “произведения”, похоже, не в состоянии даже предположить, какого джина из бутылки они могут выпустить. Какое значение этническое происхождение этих людей связано с их “профессиональной” деятельностью? Как будто мало в ОМОНе и силовых ведомствах белорусов… Можно сказать, что перекладывание ответственности на чужаков – защитная реакция массового сознания, вызванная провалом плана братания народа с карательными силовыми структурами.

Не обходятся некоторые представители антирежимного лагеря и без огульного обвинения во всех мыслимых и немыслимых грехах восточных соседей Беларуси, подчёркивая при этом правильное поведение соседей западных. Конечно, я не собираюсь обелять позицию В. Путина, но ставить знак равенства между Путиным и российским народом, близоруко не замечать поддержку нашего стремления к свободе, которую ясно выражает немалая часть российской интеллигенции, недальновидно с политической точки зрения и безнравственно – с моральной…

Не утверждаю, что демократический лагерь игнорирует проявления солидарности с российской стороны, но как-то принимает их как должное. Я же со своей колокольни считаю, что гражданам России, поддержавшим белорусский народ, требуется гораздо большее гражданское мужество, чем гражданам демократических стран – Литвы, Польши или Израиля. Ведь в российском случае позиция Андрея Макаревича, Виктора Шендеровича и др. коренным образом расходится с политикой Путина. Я уж не буду говорить о бесконечных обвинениях в недостаточном белорусском патриотизме, участии в кремлёвском заговоре и т. п., звучащих в адрес Бабарико, Алексиевич, Тихановской, Колесниковой и всего Координационного совета.

От “соринок в глазу” демократического лагеря перейду к булыжникам лагеря правительственного. Их столько, что можно соорудить целую стену ненависти. Что ж, начнём разбирать эти идеологические завалы.

Страшилка первая и самая популярная: бело-красно-белый флаг – это флаг “фашистов”, “коллаборационистов”, “организаторов Холокоста”… По мнению особо рьяных пропагандистов, любой, использующий эту символику, является фашистом и… сторонником геноцида в Руанде. (Руководитель “Белой Руси” сравнил агитки активиста кампании “Стоп таракан” Сергея Тихановского с призывами к убийствам тутси.)

У пропагандистов действующей власти сложился уже целый набор шаблонов Во-первых, найти какую-то конкретную фигуру времен Второй мировой войны с бело-красной повязкой; во-вторых, описать в жутких подробностях акцию уничтожения гетто, в которой прямо или косвенно этот человек, сотрудничавший с оккупационной властью, участвовал (благо многочисленные исследования истории Холокоста дают агитаторам богатый материал); в-третьих, рассказать, как этому конкретному человеку удалось скрыться от ответственности в одной из стран Запада… И вот, пожалуйста, сваренный по лучшим пропагандистским рецептам суп, когда единственым борцом с фашизмом оказывается сталинский СССР, а все люди с бело-красно-белой символикой становятся фашистами, коллаборационистами и агентами Запада одновременно.

“Изящный” поворот этой темы в духе сталинской кампании по “борьбе с космополитами” обнаружен в одной из провластных интернет-групп: “Кандидаты в президенты Республики Беларусь – Цепкало – гражданин США, Бабарико – гражданин Англии [sic], Тихоновская [sic] – гражданка Литвы. Одновременно, все трое имеют гражданство Израиля”.

Как говорится, комментарии излишни… Риторика подобного рода рассчитана на восприятие мира, соответствующее концепции «осаждённой крепости», и характерное для опредёленных слоёв населения. Причем враги наступают то с Востока (вспомним дело “вагнеровцев”), то с Запада (Польша и Литва)…

Вернёмся, однако, к бело-красно-белому флагу и его многострадальной истории. Это историческое отступление будет опираться на проверенные источники.

Историческая справка: БНР, флаг и еврейский вопрос

Вскоре после революции 1917 г. на территории современной Беларуси была предпринята попытка создания независимого белорусского государства – Белорусской Народной Республики (БНР). Не углубляясь подробно в трагическую историю этого важнейшего с точки зрения становления национальной государственности и национального самосознания символического события, остановлюсь только на некоторых аспектах.

Во-первых, еврейские политические партии участвовали в Первом Всебелорусском съезде (декабрь 1917 г.) и вошли в состав Рады БНР на первом этапе ее существования. Этнические евреи есть среди известных деятелей БНР: один из соавторов Первой Уставной Грамоты Моисей Гутман, руководитель дипломатического представительства в странах Скандинавии Исаак Лурье, министр по делам национальных меньшинств Самуил Житловский и другие. (Читателей, стремящихся глубже изучить позицию БНР по еврейскому вопросу, отсылаю к статье историка Инны Герасимовой “Ідэя гэбрайскай аўтаноміі і БНР”, опубликованной ещё в 2000 г.).

Во-вторых, флагом этой “фашистской” БНР был бело-красно-белый флаг, что зафиксировано в тексте гимна БНР “Мы выйдзем шчыльнымі радамі” — “Штандар наш бел-чырвона-белы, пакрый сабой народны рух…”.

В-третьих, бело-красно-белый флаг, тесно связанный с народной цветовой гаммой белорусов и геральдической традицией, был создан в ХХ веке Клавдием Дуж-Душевским – инженером и архитектором, деятелем белорусского национально-освободительного движения, узником фашистских и сталинских лагерей. В списке его заслуг есть попытка спасти от Холокоста нескольких евреев. Развернутую публикацию о жизненном пути Дуж-Душевского можно прочесть в источнике «Еврейские герои».

Наконец, последнее и единственное, о чём вспоминают борцы с национальной исторической символикой. Как и в других странах, нацисты в оккупированной Беларуси использовали традиционную местную символику. Но в современной России не отказались от имперского триколора и не называют его фашистским, хотя он широко использовался русскими коллаборационистами, которые, так же как их белорусские «коллеги», виновны в преступлениях.

Справедливости ради стоит заметить, что в 1980–90-х гг. советские и российские коммунисты связывали триколор с историей РОА. Эту же аргументацию использовал во время обострения отношений с Б. Ельциным и А. Лукашенко, который ранее, будучи депутатом, вместе со своим коллегой, космонавтом В. Ковалёнком, первым принёс в Верховный Совет БССР бело-красно-белый флаг. (Cуществует иная версия событий, произошедших в августе 1991 г.: первой флаг в зал заседаний Верховного Совета внесла Галина Семдянова, на следующий день Владимир Ковалёнок принёс ещё один. – ред.).

Закончить этот исторический экскурс я хочу высказыванием Василя Быкова, которого в симпатиях к фашизму может обвинить только сумасшедший: “Бело-красно-белый флаг кому-то, видите ли, ненавистен потому, что его носили полицаи. Так полицаи же носили и штаны, что же тогда следует из ваших учёных выводов, уважаемые господа? Без сомнений, всё это будет смешно и неуместно даже спустя очень короткое время” (из выступления 1989 г.). Показательно в этой связи отношение к исторической белорусской символике современных израильтян: ведь все митинги в поддержку белорусских протестов проходят в Израиле именно под бело-красно-белыми флагами.

Иерусалим, акция в поддержку Беларуси, 21.08.2020. Фото отсюда

На этом можно было бы закончить мою статью о межнациональных отношениях с “еврейским акцентом”, но актуальная информация из Гомеля стала темой обсуждения не только в еврейском сообществе. (Обсуждение и фото cм. здесь). Специалисты по «укреплению дружбы народов» в своей погромной агитации, доставленной в еврейскую общину, неграмотно написали в «Жыве Беларусь» через «и» слово «жыве». Большинство членов еврейской общины Беларуси понимают, на какой «кухне» готовилось это блюдо. Старшее поколение ещё помнит слухи о подготовке к еврейским погромам, которые ползли по Минску в разгар горбачёвской перестройки.

Я не хочу выглядеть человеком, cмотрящим на мир через розовые очки… Понимаю, что теперешнее протестное движение объединило очень разных людей, в том числе и ксенофобов. Но таких хватает и в числе сторонников А. Лукашенко. По-видимому, выступления пропагандистов нелегитимного режима по национальному вопросу, их борьба с наступающим «фашизмом», адресованы прежде всего не электорату Лукашенко, а шовинистической части российской публики и ультралевым кругам Запада.

Автор статьи (фото с bard.ru.com)

Позволю себе ещё несколько заключительных замечаний. Мне, гражданке Республики Беларусь, галахической еврейке Бог знает в каком поколении, хотелось бы услышать более четкую позицию Государства Израиль, по проблеме нарушения прав человека в Республике Беларусь. Информации для выработки такой позиции более чем достаточно – cм., например, подробный рассказ гражданина Израиля Александра Фрумана, попавшего в тюрьму на Окрестина в августе с. г.

Я благодарна белорусскому еврейскому порталу «Шалом», который не стесняется называть вещи своими именами. Разделяю позицию реформистского раввина Григория Абрамовича, принявшего участие в межконфессиональной молитве «За Беларусь» и высказавшегося в защиту Тадеуша Кондрусевича – митрополита Минско-Могилёвского, которого белорусские власти не пустили в страну по формальному поводу наличия двойного (?) гражданства. Продолжаю надеяться, что в этот сложный период многонациональный и многоконфессиональный народ Беларуси сумеет отделить зёрна от плевел и придти к новой свободной жизни.

Инесса Ганкина, г. Минск

Опубликовано 06.09.2020  19:08

=============================================================================

Из обсуждения в фейсбуке

Yuliya Pankova  6 сент. 21:31
Ксенофобия и мифы о разных национальностях в Беларуси, несомненно, есть, причем во всех общественных группах. Я много сил потратила на то, чтобы вокруг меня, в том числе и в профессиональном сообществе, перестали звучать анекдоты про евреев, основанные только на невежестве. Главная проблема, на мой взгляд, – отсутствие знаний. Одна умная в остальных отношениях девушка, с высшим образованием, как-то раз очень осторожно подошла ко мне и спросила: “А что пьют евреи?” Я поняла, что если допущу сарказм и процитирую миф, то произойдет самое страшное – она поверит в этот самый миф. Поэтому, как ребенку, ответила: тоже, что и все остальные люди – воду, чай, кофе, газировка, иногда – алкоголь. Безусловно, даже в условии консолидации общества, которая происходит в Беларуси сегодня, эта проблема сама по себе не уйдет, и просветительская деятельность по-прежнему нужна. Но в условиях сегодняшнего дня белорусы действительно отставили всё, кроме главной задачи, на второй план. Люди помогают друг другу, объединяются и начинают дружить целые дворы, профессионалы – оказывают свою профессиональную помощь и постоянно на связи друг с другом, чтобы обменяться практикой и профессиональными мнениями. Попытки создать образ врага в лице еврейского народа, к счастью, провалились. И эта попытка говорит лишь о том, что у тех, кто ее предпринял, моральных принципов нет. Они будут использовать любы провокации, клевету, вранье, не говоря уже о физической силе. Этот месяц в Беларуси – уникален тем, что действительно объединил людей. Но, повторяю, когда основная проблема будет решена, и Беларусь по-настоящему станет правовым государством, просвещение потребуется, так как многие люди, НЕ испытывая ненависть как таковую, обладают минимумом информации, и поэтому – находятся во власти предрассудков и заблуждений, а как следствие – невольно допускают некорректные высказывания, не желая обидеть. В этой связи, Ваша, Инесса Ароновна, статья действительно очень актуальна. Я надеюсь, что когда закончится весь негатив, происходящий сейчас в государстве, у нас будет еще множество красочных фестивалей и конференций, открытых для всех граждан, и посвященных культуре разных народов. Еще заметила: слово “еврей” у многих сразу вызывает ассоциацию со словом “холокост”. И люди, НЕ желающие никому зла, сразу пытаются отвернуться в другую сторону, так как боятся увидеть в еврейской теме слишком много трагических моментов, которые тяжело выдержать. Это можно понять: не все могут перенести экскурсию в Яд Вашем. Поэтому мой рецепт – объяснить людям, что любая культура, в том числе и еврейская, это прежде всего – люди, любящие жизнь, литература, народные танцы, вкусная еда. Танцы и еда, как правило, работают лучше всего))) Нужно концентрироваться не только на трагедии (которая, безусловно, у всех нас болит), но и на позитиве. Поэтому – очень жду мирного времени и культурных фестивалей. Автору статьи, Инессе Ароновне, – моё грандиозное уважение. Очень актуальный материал!!!
Лично у меня, белорусского филолога и исследователя минской поэзии (а также истории, культуры), болит внутри тема минского гетто. Я погружалась в нее, есть стихи по теме.
Yuliya Pankova 6 сент. 21:36
Ганкина Инесса да, согласна абсолютно. Миф о том, что “все цыгане – воры” – также омерзителен, как и мифы про евреев. И просвещать нужно во всех направлениях. Я же для достоверности пишу о том, с чем сама столкнулась. Хотя, повторяю, неприемлема любая дискриминация.
В тему о национальной терпимости друг к другу и по просьбе многоуважаемой Инессы Ароновны размещаю здесь четыре моих стихотворения, посвящённые Холокосту. Думаю, у меня наберётся десятка два текстов-осмыслений о моих впечатлениях и воспоминаниях об Израиле, еврействе в Беларуси и т.д.
Тема Холокоста (2019-2020)
***
На свои коричневые плечи,
на белые руки
душа скрипки смотрит со стороны,
не узнаёт,
в первый раз слышит кадиш,
прощается с чёрным дымом,
говорит “здравствуй” серому небу
над чужой консерваторией.
Наполняет паузами
дыхание соседа за стеной,
не слышит шаги в темноте.
***
Льётся дождь сопрано с оркестром
из-под купола,
цепляют лодку
кресты на затопленном кладбище.
Если зло имеет законченную форму
в слове не фиолетовом и не огненном,
то снег заживит эту воду,
укроет тебя голубиным крылом.
***
Минскому гетто
Царица своего тела,
выгляни в окно, ударь
по правому плечу,
смирись с родовой пустотой десны,
дающей десницы.
Жжёт подошвы
земля на Шорной, Обувной,
вопят красный снег и песок.
***
Полёт Руах над лицом воды –
двойной замок
оперённого тела птицы
замыкает живое чувство,
подменяет ветер смерти
полным дыханием виолончели,
болью смычка.

В. Рубинчик о евреях, БНР и др.

Основа этой публикации – отрывок из текста двухлетней давности («Катлеты & мухі»-70g) в переводе на русский язык с минимальными правками… Затем кое-что будет сказано о «свежей» петиции, подготовленной активистами в начале марта 2020 года.

* * *

Благодаря тому, что с 1992 г. не раз переиздавался очерк Змитрока Бядули «Жыды на Беларусі» («Евреи в Беларуси», Минск, 1918), теперь уже почти все знают, что «во время переворота [1917 г.], когда белорусы в Минске начали выступать под своим собственным знаменем, горячее всего приветствовали их евреи-националисты. Во время выборов в городскую думу [лето 1917 г.] белорусы с евреями (национальные партии) вошли в коалицию и составили единый список кандидатов. А когда Всебелорусский Съезд [декабрь 1917 г.] показал, что складывается государственная сила, в еврейских газетах стали всё чаще появляться статьи о белорусах. После разгона большевиками указанного съезда, еврейские национальные партии опубликовали свой протест против этого насилия».

Одним из делегатов съезда оказался Мойше Гутман, выбранный и в Раду. Немалый политический опыт привёл активиста к тому, что в феврале 1918 г. Гутман попал в Народный секретариат, т. е. фактически в правительство Беларуси. З. Бядуля называет его секретарём без портфеля, но на самом деле М. Гутман был, говоря нынешним языком, вице-премьером. Кандидат исторических наук Инна Герасимова допускает, что он составлял Первую Уставную грамоту БНР, опубликованную 21.02.1918 (по крайней мере, она готовилась в его доме). Вторым членом Народного секретариата «от наших» стал Гелий Белкинд, ответственный за финансы.

М. Гутман, фото отсюда

На некоторое время присоединились к Раде БНР представители Бунда и сионистов. Февраль-март 1918 г. – пик политического сотрудничества белорусов и евреев, затем настали «заморозки». Евреи, принятые в Раду БНР, после Третьей Уставной грамоты дистанцировались от «независимского проекта». Бядуля в том же году объяснял поведение соплеменников так: «история их так вышколила, что, увы, в большинстве у них ориентиром служит лишь грубая сила: чей верхтого и правда…» Не споря с Бядулей, лучше задать себе вопрос: а могло ли быть иначе?

Основными игроками на землях Беларуси в 1918 г. (после 3,5 лет мировой войны!) объективно были те, кто опирался на войско, т. е. россияне, немцы и поляки. Белорусское движение только зарождалось и не имело суперпопулярности среди «рядовых» белорусов, которые после революций 1917 г. интересовались скорее переделом имущества, чем проблемами государственного суверенитета.

Конечно, я не подпишусь под глупостями о БНР вроде «группировка радикальных националистов, которые назначили себя представителями народа… Никто о них ничего не слышал ни тогда, ни сейчас» (гомельский «политолог» Жанн Ч.). Однако воевать за новую республику у местных жителей большой охоты действительно не было. Лишь 09.11.1918, под самый конец немецкой оккупации, правительство БНР издало постановление о создании собственного войска. Тогдашний «министр обороны» генерал Киприан Кондратович в ноябре 1918 г. предложил поставить под ружьё 200 тыcяч – а в результате (конец декабря 1918 г.) очутился в Гродно во главе Первого белорусского полка с тысячью штыков. Позже правительство БНР в изгнании связало себя с «батькой» Булак-Балаховичем, чьё разномастное войско в 1920 г. приобрело печальную известность, запачкавшись, между прочим, в антиеврейских погромах на юге Беларуси.

Среди «левых» в БНР-1918 преобладали деятели культуры, склонные скорее к символическим шагам, чем к реальному построению государственности. «Правые» (Роман Скирмунт, тот же Кондратович…) с дореволюционных времён кое-что знали о механизмах власти, но слабо вписывались в революционную эпоху. Найти взаимопонимание им так до конца и не удалось, как не смогли договориться в Украине Петлюра и Скоропадский.

Зная – либо чувствуя – внутреннюю слабость БНР, подавляющее большинство евреев весной 1918 г. заняло нейтрально-выжидательную позицию. Имелись такие, кто поддерживал немцев, надеясь, что те, «культурная нация», пришли «всерьёз и надолго»; немало было и сторонников новой России (необязательно большевистской). Но некоторая часть «простых еврейских граждан» считала БНР «своей» властью; о таком отношении писал – хотя и по-журналистски поверхностно – израильский исследователь Борис Ентин.

Попробую забыть, что история не имеет сослагательного наклонения. Что, если бы в феврале-марте 1918 г. политически активные евреи массово поддержали БНР, соблазнившись лозунгом «национально-персональной автономии», и Рада не промедлила бы с провозглашением независимости? Тогда, возможно, в той или иной форме сохранилось бы «левое» или центристское правительство, не отправившее бы приснопамятную верноподданническую телеграмму кайзеру… Оно завоевало бы некоторое доверие «народных масс», да и оккупанты больше считались бы с его авторитетом.

Полагаю, всё равно после упразднения «Брестского мира» на большей части территории Беларуси установилась бы советская власть под дулами красноармейцев. Другое дело, что БНР, благодаря активности министров-евреев, могли бы признать страны Антанты и/или США (хотя я бы не преувеличивал влияние «еврейского лобби» на западные правительства начала ХХ в.). За признанное «цивилизованным миром» государство сражалось бы куда больше народа, чем за непризнанное, и – кто знает? – возможно, белорусскому правительству удалось бы «выгрызть» кусок земли на западе Беларуси, где-то там, где в 2017 г. показалась «Вейшнория».

Утопичность моих допущений – ещё и в том, что политически ангажированным евреям в начале 1918 г. было трудно договориться между собой (впрочем, как всегда). Так, бундовцы, сионисты и представители ортодоксальных кругов, мягко говоря, недолюбливали друг друга. Выработать общую линию в отношении к новой республике – а сделать это нужно было срочно, счёт шёл на недели – они могли бы только чудом.

Сто лет назад «еврейская община» была уже сильно фрагментирована, и обращение Янки Купалы к абстрактным «всебелорусским евреям» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), если рассматривать его как политическую декларацию, звучал в 1919 г. довольно наивно. Неудивительно, что, когда в 1920 г. к БНР снова присоединились евреи (д-р Исаак Лурье, Давид Анекштейн, а в 1921 г. – «министр по делам национальных меньшинств» Самуил Житловский), мало что у них получилось. Эти люди с их добрыми намерениями представляли не столько «общину», сколько самих себя, да и время было упущено… Как раз в 1919 г. началась «третья алия», т. е. массовое переселение евреев из Восточной Европы в Палестину. «Многие еврейские лидеры не видели необходимости помогать белорусам, отвлекая людей и средства от борьбы за построение своего еврейского государства», – замечает И. Герасимова.

Так или иначе, для БНР – без которой, скорее всего, не существовало бы ни БССР, ни современной Республики Беларусь – немало сделали и евреи, и представители левых партий, особенно Белорусской социалистической громады и эсеров (Г. Белкинд был, кстати, и евреем, и эсером). Поэтому реванш, который в последнее время пытаются взять консерваторы, претендуя на всё наследие БНР, мало кому нужен… помимо самих консерваторов.

Вольф Рубинчик, г. Минск

* * *

ЗАЯВЛЕНИЕ (перевод с белорусского; оригинал см. здесь или здесь, пересказ на русском здесь)

Исполняется два года важной инициативе Общественного Национального Оргкомитета по празднованию 100-летнего юбилея создания Белорусской Народной Республики.

Оргкомитетом была предложена значительная и объёмная программа празднования великого юбилея. И надо сказать, что многое было сделано: например, был установлен и торжественно открыт мемориальный знак в честь идеологов Белорусского Возрождения Ивана и Антона Луцкевичей вблизи того места, где стоял дом Луцкевичей в парке Янки Купалы. Оргкомитет организовал и провёл национальный праздник в честь юбилея БНР на площадке у оперного театра, чему поспособствовал, бесспорно, Мингорисполком и лично его бывший председатель г-н А. Шорец. За что ему Оргкомитет высказывает лично большую благодарность от имени всех участников празднования!

Однако cледует сказать и о негативе, который омрачает это событие. Памятный камень братьям Луцкевичам установили в досадной близости к общественному туалету, а это должны были видеть как скульптор, так и архитектор памятника, а также горисполком – заказчик.

Эту проблему нужно решать срочно.

Важнейшая инициатива Оргкомитета – установка мемориальной доски в честь провозглашения независимости Белорусской Народной Республики и принятия ІІІ Уставной грамоты. Благо дом этот сохранился, и его можно мемориализовать.

Активисты гражданского общества за один день собрали необходимую сумму денег на изготовление из бронзы мемориальной плиты, которая и была отлита. Но, вопреки официальным обещаниям, установка доски так и не состоялась ни в 2018 году, ни в 2019-м. Ответы из Мингорисполкома и Администрации президента были просто отписками с целью затянуть время. Также мы предлагали присвоить улице Володарского, на которой стоит знаменитый дом БНР, имя братьев Луцкевичей, известных представителей белорусского Возрождения, благодаря которым и была провозглашена независимость БНР.

Из-за проволочек Мингорисполкома, уже иных руководителей этой службы по сей день не установлена мемориальная доска в честь объявления независимости нашей страны, и улица, на которой стоит дом БНР, носит имя одиозного лица, не имевшего никакого отношения ни к Минску, ни к Беларуси.

Сегодня те, кому не лень, рассуждают о независимости Беларуси, и эти рассуждения и святые слова произносят без самого смысла суверенитета и без связи с ключевыми именами независимости, без борцов за независимость. Эта риторика звучит на фоне культа Ленина, Свердлова, Калинина, Володарского, Мясникяна (Мясникова), Кнорина и сотен иных большевистских вождей, которые с 1918 года до 1941-го учинили в Беларуси террор. Почти все организаторы БНР, известные и неизвестные, были физически уничтожены. Выжили только те, кто успел эмигрировать в Чехию, Литву, США. И нам приходится жить и ходить по улицам, площадям, переулкам, названным имёнами палачей нашего народа и других народов. Имена палачей завладели самыми престижными улицами и площадями в центре белорусской столицы и не только.

Ленин с помощью пробивного товарища Парвуса получил огромную многомиллионную сумму имперских марок от Германии для развала Российской империи. Ленин стал организатором террора на огромных территориях, оказавшихся в составе большевистской империи, автором концентрационных лагерей.

Свердлов стремился в российской революции стать первым лицом, поэтому устроил покушение на своего лидера – Ленина, а когда погиб, то после себя оставил сейф с награбленным золотом и серебром – 100 кг.

Мясникян (Мясников), как и прочие пришельцы, не признавал никакой белорусской независимости, никакой белорусской нации, ни белорусского языка, который тогда звучал везде.

Калинин в составе всего ЦК ВКПБ дал согласие на расстрел польских военных в Катыни, среди которых были тысячи западнобелорусских солдат Войска Польского, даже два генерала из Гродно и одна женщина.

Именами этаких «героев» – большевиков у нас названы многие улицы, переулки, площади, в их честь установлены памятники и мемориальные доски.

А вот увековечить память наших самых видных возрожденцев – героев БНР – ответственным специалистам Мингорисполкома и Администрации не хватило ни духу, ни смелости!

Кстати, минские газеты в 1917 году ясно писали, что переворот в Петрограде устроили вооружённые шайки. Территория Беларуси в то время оказалась открытой и беззащитной перед бандами грабителей и убийц, оставивших армию и устраивавших разбой в Минске и других городах Беларуси.

Вoйна, которая шла на территории нашей страны и на которой погибло свыше миллиона жителей-белорусов, была спровоцирована враждующими империями. А затем царизм, чтобы пополнить свои потери в войне, инициировал переселение наших жителей в необжитые регионы империи. Вот в таких условиях в Беларуси начали хозяйничать большевики всех мастей.

Накануне 102-й годовщины Белорусской Народной Республики мы требуем от Мингорисполкома установить на доме №9 (Дом БНР) на ул. Володарского мемориальную доску в честь провозглашения БНР 25 марта 2020 года (так в тексте; разумеется, провозглашение состоялось 25 марта 1918 г. – перев.). Улице Володарского при этом присвоить имя братьев Луцкевичей.

Мы также призываем перенести мемориальный знак в честь отцов Белорусского Возрождения в парке ближе к улице Янки Купалы. Все улицы, площади и переулки в Минске, а также в иных городах и местечках Республики Беларусь, названные имёнами большевистских вождей, переименовать и вернуть им исторические названия, возникшие в эпоху ВКЛ.

На это мы имеем конституционное право, волю представителей народа и память перед героями Возрождения, перед славными сынами нашей страны.

Радим Горецкий – академик НАН Беларуси

Микола Купава — член Белорусского союза художников

Александр Жучков — общественный деятель

Леонид Акалович — священник, краевед

Мария Мицкевич — председатель Фонда «Сакавік»

Лявон Барщевский — филолог, преподаватель

Григорий Костусёв — политик

Валерий Герасимов — библиограф

Алесь Логвинец — политолог

Алексей Янукевич — политик

* * *

Комментарий

Общественные инициативы меня (почти) всегда радуют; за последние лет 20 поддерживал разные петиции, а под некоторыми собирал подписи. Однако послание «великолепной десятки» очень уж странно по форме, содержанию, да и с трудом вписывается в контекст последних недель.

Если уж откровенно, то авторы заявления – словно с Луны свалились. Делают вид, что в 2018–2019 гг. не было безуспешных обращений от сотен граждан Беларуси, выступавших за ту самую доску на здании по ул. Володарского, 9 («Дом БНР»). Проекты же переименования минских улиц озвучиваются с 1990-х годов и, как правило, игнорируются властями (стандартный ответ – «слишком дорого»). Но допустим, кто-то из подписантов верит, что «вода камень точит» – стоит лишний раз пожаловаться лукашенковским «пешкам» (главе администрации Сергеенко и председателю горисполкома Сиваку), и дело сдвинется с мёртвой точки.

Удивительно, что, помимо братьев Луцкевичей, в заявлении не названо ни единой фамилии «героев БНР» – видимо, чиновники должны сами догадаться, в честь кого переименовывать улицы, переулки, площади и проч.? Зато «шпилек» в адрес большевистских вождей – хоть отбавляй. Я не против критики большевизма, но против неуместного нагромождения обвинений. Не стоило бы серьёзным людям подписываться, к примеру, под версией российского фолк-историка В. Шамбарова о том, что покушение на Ленина 1918 г. – дело рук Свердлова; такие версии – для «Комсомольской правды» (впрочем, подписанты не сочли нужным сослаться даже на такой сомнительный источник).

Камень в память о братьях Луцкевичах, установленный в марте 2018 г. при содействии минских властей. Источник фото

Неожиданное упоминание Парвуса в письме, одним из адресатов которого является недавний руководитель КГБ, наводит на мысль о том, что ряд авторов письма «играет» с еврейской линией и темой заговоров, как бы сигнализируя: «мы одной крови». Но радует хотя бы то, что среди подписантов не видно профессиональных историков (не опозорили свой «цех»).

Получил диплом политолога в конце ХХ в., как и г-н Логвинец (учился с ним в одном вузе). На месте уважаемого деятеля я бы сам не подписал подобный текст и отговорил бы остальных авторов вылезать выступать с посланием о «культе Ленина, Свердлова, Калинина» в начале марта 2020 года – в период, когда у 99,9…% граждан проблемы топонимики и (не)увековечения деятелей начала ХХ века ушли даже не на третий план. В конце февраля, напомню, в Беларуси обнаружились первые носители COVID-19, по состоянию на 07.03.2020 их оказалось 6, а на сегодняшний день (18.03.2020) насчитывается более 50.

В. Р.

От основателя и редактора belisrael:

В связи с тем, что сейчас для всех самая главная тема, это пришедшая беда, связанная с короновирусом, прошу присылать материалы о том, как справляетесь с ней, о возникших проблемах, подвержены ли панике, как изменилась жизнь и т.д. Хотелось бы получить рассказ от людей, живущих в разных странах.
Опубликовано 19.03.2020  13:35

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (80)

Ізноў-такі шалом! Час бяжыць, нештачкі мяняецца да лепшага, нешта – да горшага, нешта зусім не мяняецца. Вось і серыял у 2015–2018 гг. прэтэндаваў быў на тое, каб быць выспачкай стабільнасці. Удала ці не, вырашаць чытачам-гледачам.

Бянтэжыць апошнім часам раз… гільдзяйства па-ізраільску, калі левая рука не ведае, што робіць правая. У сакавіку свет абляцела навіна пра тое, што загадчыца гаспадаркі ізраільскага пасольства ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы пазбавілася ад металічнай скульптуры, якая каштавала мінімум 100 тыс. долараў, без згоды кіраўніцтва… Шмат у чым расчароўвае і якасць працы пасольства ў Мінску: Алон Шогам, які працуе тут паўтара года, наўрад ці горшы за свайго папярэдніка Шагала (цяжкавата быць горшым…), аднак і ён дапусціў нямала, мякка кажучы, спрэчнага.

Сёлета, дый летась, нямала беларусаў, ахвотных трапіць у Ізраіль, каб наведаць сваякоў ці проста пабачыць блізкаўсходнія цікавосткі, атрымалі «халодны душ». Некаторыя нават сядзелі ў «малпоўніку» аэрапорта Бен-Гурыёна не адны суткі, перш чым іх адправілі назад. Гэта ценявы бок бязвізавага рэжыму: зараз рашэнне, пускаць або не пускаць турыстаў у краіну, спехам прымаецца афіцэрамі пагранічнай службы.

У маі беларускія дыпламаты мелі, здаецца, сур’ёзную размову з ізраільскімі, нейкі пратэст быў заяўлены на ўзроўні віцэ-прэм’ера РБ… І вось надоечы пасол Ізраіля ў Мінску вымушаны быў даць тлумачэнне: «У Ізраіль едзе нямала людзей, зацікаўленых там працаваць. Таму ізраільская памежная служба часам забараняе ўезд. Нават, прызнаюся, памылкова, людзям, якія не хацелі туды ехаць працаваць. Але што рабіць… Падалося службоўцам, што так і было» (tut.by, 09.07.2018). Натуральна, такія меланхалічна-адстароненыя развагі не задаволілі ні дэпартаваных, ні большасць патэнцыйных турыстаў. Наведвальнікі пачалі кідаць кпіны кшталту: «Трэба і нам пры ўездзе кожнага другога яўрэя на Акрэсціна завозіць, правяраць на тэрарызм» (рэйтынг камента: +106-10), «Што значыць падалося? Калі падаецца – маліцца трэба. На такіх пасадах павінны працаваць прафесіяналы» (+74-1). Рэзюмаваў «Цар» з Беларусі: «Заўсёды лічыў Ізраіль разумнай дзяржавай, з развітай прававой сістэмай, а тут такое. Ну дык трэба туды і не ездзіць…» (+72-1).

Міжведамасныя канфлікты (у гэтым выпадку – паміж міністэрствамі замежных спраў і турызму, з аднаго боку, і ўнутраных спраў, з другога) – звычайная справа ў Ізраілі. І падобна, што нават прэм’ер-міністр не мае паўнамоцтваў, а мо жадання, каб іх развязаць. Свежая інфа пра кіраванасць краіны: 9 ліпеня Нетаньягу заяўляе, што разам з Ліберманам вырашыў неадкладна закрыць КПП «Керэм Шалом» (паміж Ізраілем і сектарам Газа); назаўтра пункт працуе, як нічога ніякага.

Няўзгодненасць дзеянняў, што вынікае з не(да)кампетэнтнасці службовых асоб, можа мець і трагічныя вынікі. Адна з трагедый адбылася не ў сутычках з палесцінцамі, а ў «мірнай» пустыні Арава. Нагадаю: інструктар курсаў перадармейскай падрыхтоўкі не меў ліцэнзіі, і кіраўніцтва пра гэта ведала. Старшакласнікаў, пераважна дзяўчат, не папярэдзілі пра рэальную небяспеку паходу па рэчышчы Нахаль-Цафіт і пра зменлівае надвор’е, 26.04.2018 яны трапілі ў пастку… Паводка ўнесла 10 маладых жыццяў.

17-гадовы Цур Альфі мог бы выбрацца са смяротнага рэчышча, аднак ратаваў іншых і спазніўся… Ён загінуў як герой; зрэшты, краіну, якая «на роўным месцы» мае патрэбу ў героях, шчаснай не назавеш.

Звонку выглядае, што Біньямін Нетаньягу, 1949 г. нар., пры ўсіх яго станоўчых якасцях, усё ж «заседзеўся» на сваёй пасадзе, якую займае з сакавіка 2009 г. Тое, што ён не толькі прэм’ер-міністр, а і міністр замежных спраў (з 2015 г.), наўрад ці ідзе на карысць тым самым справам. Гэтая георгіеўская стужка 9 мая, «вась-вась» з Пуціным… Ужо даўнавата, відаць, дзейнічае прынцып Пітэра.

Іншы палітычны доўгажыхар нядаўна адзначыў 24 гады ва ўладзе. Дакладней, «Рыгорыч» у ёй акурат чвэрць стагоддзя: калі дэпутата Лукашэнку з падачы старшыні Вярхоўнага Савета ў чэрвені 1993 г. выбралі старшынёй часовай камісіі, ён атрымаў рэальныя рычагі ўплыву на чыноўнікаў, да яго пацягнуліся актывісты з КДБ, МУС… Задачай той камісіі было змаганне з карупцыяй, пад гэтым жа сцягам яе старшыня выйграў выбары 1994 г. Наколькі паспяхова змаганне вялося ўвесь гэты час, можна скеміць нават з апошніх навін. Бяруцца пад варту кіраўнікі сярэдняга звяна і «крыху вышэйшага за сярэдняе» (дырэктар Палаца спорту, старшыня райвыканкама, намеснік міністра, а то і экс-міністр), не кажучы пра бізнэсоўцаў, і канца-краю гэтаму не відаць. Напрошваецца выснова – у Беларусі, нягледзячы на ўсе пагрозлівыя варушэнні вусамі, за 20 з гакам гадоў так і не створана сістэма эфектыўнага падбору кадраў ды іхняга стымулявання.

Рыба псуецца з галавы. Калі Канстытуцыя перапісваецца пад аднаго чалавека, калі дзеці адной службовай асобы заранёў маюць прывілеi ды лезуць шпунтамі пад усе бочкі, то цяжка чакаць самаадданасці ад падначаленых. Які сэнс потым жаліцца, што нават у адміністрацыі прэзідэнта нейкі начальнік аддзела «злоўжываў службовым становішчам»… У 2005 г. я атрымаў паперку аб заканчэнні першых «антыкарупцыйных» курсаў у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, так што ведаю, пра што разважаю 🙂

Калі сур’ёзна, то не пераацэньваю вартасці тых сумбурных курсаў. І без іх наступствы адмоўнага адбору ў дзяржаўнай сістэме – а таксама ў «трэцім сектары» – кідаліся б у вочы.

…Некаторыя будуць дзівіцца, адкуль «растуць ногі» ў падвышэння(ў) пенсійнага ўзросту і ў «антыдармаедскіх» дэкрэтаў. Ну, трэба ж кімсьці заткнуць дзіркі, якія вылазяць у бюджэтах, не? 🙁 Дапускаю, нехта даўмеўся ўжо і да хітрай схемы: падштурхнуць сотні тысяч беспрацоўных – пад пагрозай занясення ў спіс «дармаедаў» – да рэгістрацыі ў якасці індывідуальных прадпрымальнікаў. Потым можна паказаць графік з ростам долі малога бізнэсу ў Беларусі экспертам з МВФ і Сусветнага банка, дастаць новыя крэдыты… Няўжо забугорныя эксперты пойдуць правяраць, працуюць насамрэч тыя ІП або не? 😉

Нямала ў свеце й пазітываў. Кітайскія ўлады выпусцілі з-пад хатняга арышту ўдаву нобелеўскага лаўрэата Лю Сяабо, якую зваць Лю Ся, і дазволілі ёй выехаць за мяжу (у час арышту бедная Люся зарабіла сабе масу хваробаў). Яе вершы – «сумесь шоўка і жалеза» (С).

У Віцебску па вуліцы Шагала, 5а, адкрылі выставу «Осіп Цадкін. Вяртанне», якая прадоўжыцца да 18 ліпеня, у Барысаве, як нагадвае Аляксандр Розенблюм з Ізраіля, пяць год ужо дзейнічае экспазіцыя «Барысаў яўрэйскі» (арганізатар – мецэнат Уладзімір Слесараў). У Бабруйску пенсіянеры вывучаюць – або ўспамінаюць – ідыш, а рабін Шауль гатуе макарону і ратуе сцены старой сінагогі.

Памяркоўны гумар: «Пагонi» з макароны і бульбы, створаныя нейрасецівам. Фота адсюль.

Ёсць неблагія шансы на тое, што ў кастрычніку 2018 г. на будынку музея ў Мсціславе за кошт фундатараў будзе ўсталявана мемарыяльная дошка ў гонар земляка, мастака Ізраіля Басава (1918–1994). Калі за справу ўзяўся сам дырэктар Магілёўскага абласнога мастацкага музея Аляксандр Хахракоў, яна, дальбог, проста не можа не скончыцца поспехам!

Праславіліся і Калінкавічы – у горад на Гомельшчыне завітала група акцёраў з Купалаўскага тэатра, паказалі спектакль па кнізе «Радзіва “Прудок”» Андруся Горвата. Між іншага, у гэтай кнізе ёсць і «яўрэйскія» згадкі: «У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў савецка-польскую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям’ю габрэяў… Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізыкам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам», etc.

У Мінску Андрэй Хадановіч апублікаваў новы пераклад з Мойшэ Кульбака – гэты верш даступны ў «Нашай Ніве» (дадам, за саветамі яго перакладаў Генадзь Кляўко). Выдавец Раман Цымбераў задумаў «габрэйскую серыю», дзе першым пунктам – Кульбакавы «Зельманцы» ў новым, завершаным ужо перакладзе Андрэя Дубініна.

А вось мінская прэзентацыя кнігі французска-брытанскай даследчыцы Клер Ле Фоль у канцы чэрвеня 2018 г., лекцыя гэтай доктаркі навук пад эгідай пасольства Францыі, яе інтэрв’ю выклікаюць змяшаныя пачуцці. З аднаго боку, кажуць, кніга 2017 г. напісаная паводле дысертацыі, якую я чытаў у 2006 г. і збольшага ўпадабаў. З другога… бясспрэчна таленавітая аўтарка, нягледзячы на мае з ёй дыскусіі (напрыклад, тут), так і не пазбавілася ад фанабэрліва-паблажлівага стаўлення да калегаў, і гэта псуе ўвесь «кампот». У інтэрв’ю: «Беларусь проста ігнаруе праблему [датычнасці беларусаў да Катастрофы яўрэяў], нібыта яе няма. Гэта яшчэ савецкі падыход. Былі і праведнікі, якія ратавалі габрэяў падчас вайны, і былі калябаранты — і ў Беларусі, і ў Літве, і ў Польшчы. У Беларусі, напэўна, у меншай ступені, але ніхто гэтага не вывучаў». Так ужо і «ніхто»? Таксама не спецыяліст у гісторыі Другой сусветнай вайны, з ходу (à brûle-pourpoint) згадаю, аднак, тутэйшых гісторыкаў Аляксея Літвіна, Ігара Сервачынскага, Алеся Белага… Шчэ ў пачатку 1990-х гадоў падрабязна распавядаў пра юдафобію ў калабаранцкіх выданнях Сяргей Жумар.

Даволі павярхоўна трактуе даследчыца з Саўтгемптана і больш знаёмыя ёй праблемы: «Я вывучала спадчыну Зьмітрака Бядулі, гэта клясык, і гэта ён стварыў ідэю дружбы паміж габрэямі і беларусамі, міт аб талерантнасьці беларусаў». Можа быць, тут цяжкасці перакладу або наўмыснае спрашчэнне ад «Радыё Свабоды»… Насамрэч ідэя «дружбы народаў» закладвалася ў беларускіх нацыянальных колах перад першай расійскай рэвалюцыяй – сярод іншага, з мэтай больш эфектыўна процістаяць імперскаму ўціску. З першых выпускаў газета «Наша Ніва» (заснаваная ў 1906 г.) усцяж прапагандавала, калі ўжываць сучасную тэрміналогію, талерантнасць беларусаў да яўрэяў, пра што пісалі Іна Соркіна… і мая жонка Святлана Рубінчык. Змітрок Бядуля, пры ўсёй да яго павазе, пазнаёміўся з газетай толькі ў 1909 г., пачаў жа рэальна ўплываць на грамадскую думку прыкладна ў 1912 г. – так што не стварыў ён ідэю, а падтрымаў і зрабіўся ейным «жывым увасабленнем».

На жаль, для К. Ле Фоль, як і для многіх іншых замежных госцяў, сімвалы/жэсты часцяком апынаюцца важнейшымі за рэальнасць («грамадства спектаклю» руліць 🙁 ). Іначай мне цяжка сабе патлумачыць, чаму яна лічыць «самым высокім момантам у беларуска-габрэйскіх стасунках» пачатку ХХ ст. дэкларацыі Самуіла Жытлоўскага 1921 г. На той час міністр нацыянальных меншасцей Беларускай народнай рэспублікі прадстаўляў хіба купку сваіх знаёмцаў, дый сама БНР перайшла ў разрад эмігранцкіх летуценняў. Рэальна пік названых стасункаў выпаў на перыяд з лета 1917 г. да вясны 1918 г., калі яўрэі і беларусы стварылі адзін спіс перад выбарамі ў Менскую думу, калі ва Усебеларускім сходзе ўдзельнічалі і яўрэйскія дэлегаты, калі ў протаўрад БНР (Народны сакратарыят) увайшлі даволі ўплывовыя прадстаўнікі «абшчыны», Белкінд і Гутман, калі ўстаўныя граматы БНР рэдагаваліся і па-беларуску, і на ідышы…

Няма сувязі паміж малапаспяховымі міжнароднымі захадамі Жытлоўскага (1921–1923 гг.) і тым, што «ідыш быў прызнаны дзяржаўнай мовай у БССР». Калі каму і дзячыць за афіцыйнае прызнанне ідыша ў 1920–30-х гадах, дык падпісантам Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (31 ліпеня 1920 г.), дзе гаварылася пра роўнасць чатырох моў, – у прыватнасці, бундаўцу Арону Вайнштэйну, старшыні Менскай гарадской думы ў 1917–1918 гг.

«Вольфаў цытатнік»

«Гламурызацыя вайны часта правакуе яе пачатак, таму што людзі не вельмі разумеюць, што такое на самай справе вайна» (Ірына Прохарава, 11.04.2018)

«Бясконцая множнасць крыніц абясцэньвае інфармацыю як такую, а таксама абнуляе маральнае ўздзеянне любой падзеі». (Дзмітрый Быкаў, 10.07.2018)

 

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.07.2018  15:49

Водгук д-ра Ю. Гарбінскага (12.07.2018):
Чарговы выдатны тэкст. З глыбокай – і таму «жывой»  аналітыкай. 

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (72)

Другая серыя новага сезона… Нагадаю, цытатак у ім будзе болей, а ўласных мудраванняў – наадварот. Але сёння трохі памудрую…

Колькі дзён таму актывіст Аб’яднанай грамадзянскай партыі Мікалай Уласевіч (на фота) распавёў журналістам пра сур’ёзны пажар на будоўлі Астравецкай АЭС у лютым 2018 г. Міністэрства па надзвычайных сітуацыях ды адміністрацыя будоўлі кінуліся абвяргаць заяву аб тым, што выгарэла ўся электрашчытавая: аказваецца, у дзень, названы актывістам (17.02.2018) адбылося «ўсяго» кароткае замыканне сілавога кабеля.

Здымак з westki.info (via spring96.org)

Калі ўспомніць, што адміністрацыя ўжо была заўважана ў замоўчванні трагедый на будоўлі, у тым ліку са смяротнымі вынікамі, то пазіцыю сп. Уласевіча (які вырашыў «бухнуць у званы», не праверыўшы ўсе акалічнасці – дый як іх праверыш без уладных паўнамоцтваў?) можна зразумець.

Афіцыйная Літва ўручыла ноту беларускаму паслу з патрабаваннем даць поўную справаздачу пра інцыдэнт. Літоўскі ўрад – які засядае за 50 км ад яшчэ не запушчанага рэактара – занепакоіўся правільна. Дарэчы, у свеце рэкамендуюць будаваць атамныя электрастанцыі (калі ўжо выпадае іх будаваць) не менш чым за 100 км ад cталічных гарадоў. Але для тутэйшых чыноўнікаў, якія лёгка ігнаруюць Канстытуцыю і рашэнні Камітэта па правах чалавека ААН, абмінуць рэкамендацыі – як два пальцы аб…

Супрацоўнікі ў беларускім міністэрстве замежных спраў бываюць ветлівыя, часам нават «блізкія да народу» (помню, як у 2012 г. мы з адным германістам латашылі закінутую яблыню недзе ў Вілейскім раёне :)) Аднак рэакцыю МЗС РБ на ноту Літвы іначай як «днішчам» не назавеш. Арыгінальная цытата: «…очевидно, что информация о неком „пожаре“ и сопровождающие ее домыслы были специально припасены к годовщине трагической катастрофы на ЧАЭС и используются в откровенно политических и пропагандистских целях». Так адрэагаваць мог толькі… не вельмі разумны чалавек.

Блізу такі самы «геніяльны» адказ я атрымаў у жніўні 2005 г. на форуме «беларускага зямляцтва ў Ізраілі», калі звярнуўся да прысутнага там супрацоўніка пасольства РБ. Прашу прабачэння за доўгае самацытатаванне, але тут яно патрэбна:

Экс-пасол Беларусі ў Ізраілі Г. Лавіцкі расказваў ізраільцянам, як ён ратаваў ад знішчэння домік Шагала ў Віцебску, а віцебскі краязнаўца А. Падліпскі потым даказаў, што планаў знішчыць гэты домік і не было. М. Бань, былы Часовы Павераны ў справах Беларусі ў Ізраілі, у 2004 г. апублікаваў у газеце «Новости недели» артыкул «Есть реакция», дзе многія факты, мякка кажучы, не адпавядалі рэчаіснасці. У 2005 г. М. Бань заявіў, што «з асаблівай нецярплівасцю 130 тысяч выхадцаў з Беларусі, якія жывуць у Ізраілі, чакаюць штомесяц выпуску рускамоўнага дадатку “Голасу Радзімы” – “Дыялога”, які дазваляе ім падтрымліваць непарыўную сувязь са сваёй Радзімай» («Голас Радзімы», № 13-14, 2005). Маё міні-апытанне паказала, што многія выхадцы з Беларусі і не чулі пра гэты “Дыялог”, не тое каб падтрымліваць праз яго “непарыўную сувязь са сваёй Радзімай”. Паўстаюць пытанні да работнікаў пасольства: па якіх якасцях вас туды падбіраюць? Чаму вашы калегі так часта хлусілі публічна? Хіба гэта ўваходзіла ў іх службовыя абавязкі?

Работнік пасольства адпавёў: «Што Ваша мэта, што мэта спадара Буша з парачкай-тройкай крыкуноў-палякаў, даўно вядомы нам, беларусам. І не дачакаецеся Вы аранжавых і іншых каляровых рэвалюцый» 🙂 Ну, ён хоць пасаромеўся адкрыць свой лычык сваё «лічыка», а ў 2018 г. Мірончык не сумеўся… Дадам, што высеры на тэму «наўкол ворагі» – заляжалы тавар, які прадаецца так сабе, а будзе прадавацца яшчэ горай…

Пад шумок некаторым карціць намоцна прывязаць тутэйшых яўрэяў да тутэйшага ўраду: маўляў, альтэрнатыва Лукашэнку ў Беларусі – толькі злыя нацыяналісты. Не паспеў гісторык Алесь Б. выступіць з памыснай ініцыятывай (вуліца Цыўі Любеткінай у Быцені), як ён жа распачаў малакарысную дыскусію – між іншага, у фэйсбучнай групе «Беларускія яўрэі». Нагодай стаў выступ Ніны Стужынскай у Гомелі, коратка пераказаны беларускай службай «Радыё С.» Стужынская нібыта (чаму «нібыта»? – бо летась гэтае радыё сказіла заяву Якава Гутмана, зробленую таксама ў Гомелі) мовіла так:

Удалося знайсьці дакумэнт пра габрэйскі пагром у Хойніках падчас паходу на Палесьсе Булак-Балаховіча. Балахоўцаў падчас пагрому было толькі васьмёра. Яны прыйшлі ў Хойнікі і пайшлі. Пагром і забойствы ўчынялі ў асноўным жыхары навакольных вёсак. Падавалі прыклад рабаўніцтва міліцыянты зь ліку былых чырвонаармейцаў ды розныя савецкія пасадоўцы. Нявінныя людзі цярпелі за тое, што ўлада ў Крамлі была, як казалі, габрэйская.

Яе апанент напісаў: «Нацыяналісты кажуць, што за Булак-Балаховіча быў усяго адзін пагром. Вашынгтонскі абкам прыкрывае гэтую хлусню сваім аўтарытэтам». І спаслаўся на кнігу «прафесара» Смілавіцкага «Евреи в Турове», дзе гаворыцца пра сотні забітых і сорак тысяч абрабаваных (аўтар кнігі, кандыдат навук, не мае тытулу прафесара).

Праблема з абяленнем Булак-Балаховіча ў інфармацыйнай прасторы Беларусі існуе – з 2000-х гадоў назіраю спробы прыменшыць яго лютасць у 1920–1921 гг., выдаць за «строгага, ды справядлівага» беларускага ваяра. Шматкроць пісаў пра гэта і спрачаўся з шанавальнікамі «бацькі». Разам з тым, прыпісваць прагу (ці апраўданне) пагромаў «уяўленай супольнасці» нацыяналістаў, ужываючы довады ў стылі «Белорусской военной газеты», я б не стаў.

Так, не ўсе тутэйшыя, у т. л. і яўрэі, бачаць за дрэвамі лес. Напрыклад, мінскі яўрэйскі актывіст Кірыл К., які прызнаўся, што кепска ставіцца да Булак-Балаховіча, рахмана заўважыў: «Камуністы столькі гадоў штурхалі ўперад Будзёнага, таму няхай нацдэмы каго-небудзь таксама паштурхаюць у аўдыторыі на 50-60 чалавек… лекцыі на 50-60 чалавек не маюць значэння». Але пераконваць у небяспечных тэндэнцыях трэба з фактамі ў руках, а не з камланнямі пра «вашынгтонскі абкам». Пакуль жа ў Алеся Б., які з канца 2000-х займаецца бізнэсам, заўважаю ахвоту папіярыцца і зарабіць… калі не грошы, дык лайкі-падабайкі. Мае права. Я ж лепей прывяду выказванні пра Булак-Балаховіча ягоных сучаснікаў, паводле «Пратаколу паседжаньняў Беларускай Нацыянальна-палітычнай нарады ў Празе, 26-30 верасьня 1921 г.» Можа, хоць гэты пратакол астудзіць «гарачыя голавы» маладафронтаўцаў, дый не толькі…

* * *

Старшыня адчыняе дыскусію па пытаньню аб адносінах да жыдоўскіх пагромаў, меўшых мейсца на Беларусі.

К[лаўдзій] Душэўскі, прадстаўнік Рады [Беларускай Народнай] Рэспублікі, кажа, што да самога пачатку вайны на Беларусі жылі мірна два народы беларускі i жыдоўскі, i ўся пагромная агітацыя, вёўшаяся i раней, была дарэмнай. Але бальшавіцкі пераварот пасунуў рожных авантурнікаў уступіць на шлях змаганьня з саветамі пад лёзунгам жыдоўскіх пагромаў. Створаныя гэтымі авантурнікамі, Савінкавым, Балаховічам i іншымі, банды, зложаныя з чужацкіх беларускаму народу элемэнтаў, прынясьлі з сабой на Беларусь жахі жыдоўскіх пагромаў i стараліся апаганіць беларускае імя, скінуўшы на яго абвінавачаньні ў гэтым. Але беларускія працоўныя масы, т.е. народ беларускі, векавое жыцьцё якога побач з народам жыдоўскім ніколі не ацемралася ніякімі эксцэсамі, у гэтых пагромах нявінны…

[Самуіл] Жытлоўскі. Я трэбую грамадзкага суду над Балаховічам, бо ён пагромшчык.

[Язэп] Мамонька. З Польшчай i балахоўшчынай нам не па дарозе.

* * *

Яшчэ прыклад таго, як «лес» раптам рассыпаецца на асобныя дрэвы: гэты выпадак нарабіў шуму на мінулым тыдні… Відэаролік 2013 г. аўтарства знанага фатографа і педагога Віктара Малышчыца «прысабечыла» Нацыянальнае агенцтва па турызму – і заняло з ім 2-е месца на кангрэсе «Індустрыя гасціннасці. Тэрытарыяльны маркетынг і брэндынг» у красавіку 2017 г. Пра ўзровень «кангрэса» сёе-тое кажа той факт, што на іхняй старонцы дасёння фігуруе «маркетиг» і няслушная атрыбуцыя роліка.

20.04.2018 фотамастак выплюхнуў у фэйсбук масу крыўдаў на агенцтва: выявілася, яго здымкі і раней выкарыстоўвалі без дазволу, на заўвагі рэагавалі неадэкватна… А «спачатку яны стварылі сайт belarus.travel за дзікія 28000 рублёў… Згодна з матэрыяламі тэндэра, павінен быў атрымацца партал на беларускай, рускай, англійскай, нямецкай і польскай мове. Можаце зайсці па гэтым адрасе і пераканацца, што гэта зусім невялікі сайцік на рускай і быццам бы англійскай мовах. Але большасць спасылак у англійскай версіі альбо бітыя, або вядуць не туды».

Ад сакавіка 2016-га да красавіка 2018-га дырэктаркай агенцтва працавала Вераніка Дарожка. Натуральна, сам В. Малышчыц і яго чытачы не ўтрымаліся ад крытыкі ў яе бок. На помач Вераніцы прыйшла «цяжкая артылерыя» ў асобе Юліі Чарняўскай: «Ведаю яе гадоў 15 – з яе студэнцтва, аспірантуры і г. д. Вельмі мяккі, карэктна-стрыманы чалавек… Адзінае, што магло быць – што Вераніцы проста падсунулі гэтыя здымкі… Упэўнена, што ў яе было шмат спраў і сайт – не яе епархія. Калі гэта начальнік займаецца сайтамі?»

Ці то гэтая «кругавая абарона», ці то стрыманае прызнанне віны цяперашнім кіраўніцтвам НАТ («ускоснай» – маўляў, проста недагледзелі, калі адпраўлялі файлы на конкурс) прывялі да таго, што ўжо 24.04.2018 сп. Малышчыц, які планаваў звяртацца ў суд, напісаў: «На гэты раз нам удалося нармальна паразмаўляць. І стала зразумела, што хоць парушэнняў было нават некалькі, усе яны адбыліся выпадкова, ненаўмысна. І самі яны вельмі шкадуюць, што так атрымалася. Дык мы ж не будзем лютаваць і патрабаваць кары за такое, праўда?»

У выпадковасць парушэнняў не дужа веру і заяву НАТ «Мы паважаем правы аўтараў» успрымаю з асцярогай. На В. Харужай, 28, дзе доўгі час шчыравала Вераніка, павага да аўтарскіх правоў была, скажам так, фрагментарная – што ў музеі, што ў левінскім саюзе, што ў газеце «Авив»… Дакладней, існавала селектыўная іх абарона; здабыткі «аўтсайдэраў» рэзідэнты Абшчыннага дома без залішніх згрызотаў сумлення падграбалі пад сябе. Адзін прыклад:

З кніг Гірша Рэлеса пра яўрэйскіх савецкіх пісьменнікаў – на ідышы (выдавецтва Логвінава, 2004) і рускай (выдавецтва Коласа, 2006). У першай прозвішча аўтара фота пазначана, у другой рэдактар – ён жа шматгадовы начальнік «Авива» – «забыўся».

Другі прыклад адносіцца да пачатку 2010-х, калі дзеяў сайт «галоўнай яўрэйскай арганізацыі» beljews.org. Адказвала за яго прэс-сакратарка Вераніка Дарожка (тады яшчэ Русакова). Быў на сайце хітра зроблены раздзел «Издания» з укладкамі «Газета “Авив”», «Газета “Карлин”», «Журнал Мишпоха”». Тое насамрэч выданні Саюза, а вось «Книги»… На гэтай старонцы аўтары сайта сабралі тое, да чаго іх арганізацыя часцяком (хіба ў палове выпадкаў) не мела датычнасці.

Выгляд старонкі beljews.org/articles352.html па стане на 2013 г.

Карацей, надзвычайнай далікатнасцю ў абыходжанні з чужым кантэнтам дама, якая два гады кіравала дзяржаўным агенцтвам, і раней не вылучалася. Нічога асабістага супраць Веранікі Леанідаўны – тут, хутчэй, сістэма («лес»)… Гл. па спасылцы перадапошні кейс.

Пад канец – пару абяцаных цытат. З «Рэха Масквы», у перакладзе з рускай. Пра Расію, але ці толькі пра яе?

«Людзі бываюць усялякія, у тым ліку зусім пазбаўленыя сумлення. Чаму ж так атрымалася, што іменна яны рэкрутуюцца ў нас ва ўладу і пішуць для нас законы?» (Леанід Гозман, 25.04.2018)

«Вулічныя акцыі будуць дарэчныя толькі тады, калі вялікая маса людзей адначасова востра адчуе сябе падманутай, абкрадзенай, абражанай, апляванай – адчуе сябе дыванком, аб які старанна выціраюць брудныя боты» (Антон Арэх, 27.04.2018).

Вольф Рубінчык, Мінск

29.04.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 29.04.2018  21:41

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (70g)

Cамага шаломістага шалому! Цягнік «БНР-100» поўным ходам імчыцца кудысьці… Куды – пабачым 25.03.2018 у цэнтры Мінска, пакуль жа прапаную абяцаныя развагі пра ролю яўрэяў у заснаванні Беларускай народнай рэспублікі.

Дзякуючы таму, што з 1992 г. не раз перавыдаваўся нарыс Змітрака Бядулі «Жыды на Беларусі», цяпер ужо амаль усе ведаюць, што «У часе перавароту [1917 г.], калі беларусы ў Менску пачалі выступаць пад сваім уласным штандарам, то гарачэй усіх віталі іх жыды-нацыяналісты. У часе выбараў у меськую думу [лета 1917 г.] беларусы з жыдамі (нацыянальныя партыі) увайшлі ў кааліцыю і зрабілі адзін сьпіс кандыдатаў. А калі Ўсебеларускі Зьезд [снежань 1917 г.] паказаў, што творыцца дзяржаўная сіла, у жыдоўскіх газэтах пачалі ўсё часьцей паказвацца артыкулы аб беларусах. Пасьля разгону бальшавікамі памянёнага зьезду, жыдоўскія нацыянальныя партыі апублікавалі свой пратэст супраць гэтага гвалту». Адным з дэлегатаў з’езда аказаўся Мойша Гутман, выбраны і ў Раду. Немалы палітычны досвед давёў актывіста да таго, што ў лютым 1918 г. Гутман патрапіў у Народны сакратарыят, г. зн. фактычна ва ўрад Беларусі. Бядуля называе яго сакратаром без партфеля, але насамрэч Гутман быў, кажучы цяперашняй мовай, віцэ-прэм’ерам. Кандыдатка гістарычных навук Іна Герасімава дапускае, што ён складаў Першую Ўстаўную грамату БНР, апублікаваную 21.02.1918 (прынамсі яна рыхтавалася ў ягоным доме). Другім членам Народнага сакратарыята «ад нашых» стаў Гелій Белкінд, адказны за фінансы.

На нейкі час далучыліся да Рады БНР прадстаўнікі Бунда і сіяністаў. Люты-сакавік 1918 г. – пік палітычнай супрацы беларусаў і яўрэяў, потым надышлі «прымаразкі». Яўрэі, прынятыя ў Раду БНР, пасля Трэцяй Устаўной граматы дыстанцыяваліся ад «незалежніцкага праекта». Бядуля ў тым жа годзе тлумачыў паводзіны супляменнікаў так: «гісторыя іх так вышкаліла, што, на жаль, па большасьці яны арыентуюцца толькі грубай сілай: чый верх таго і праўда…» Аднак ці магло быць іначай?

Асноўнымі гульцамі на землях Беларусі ў 1918 г. былі тыя, хто абапіраўся на войска, г. зн. расійцы, немцы і палякі. Беларускі рух толькі браўся і не меў суперпапулярнасці сярод паспалітых беларусаў, якія пасля рэвалюцый 1917 г. цікавіліся хутчэй перадзелам маёмасці, чым праблемамі дзяржаўнага суверэнітэту.

Ясна, я не падпішуся пад лухтою пра БНР тыпу «групоўка радыкальных нацыяналістаў, якія прызначылі сябе прадстаўнікамі народа… Ніхто пра іх нічога не чуў ні тады, ні цяпер» (гомельскі «палітолаг» Жан Ч.). Аднак ваяваць за новую рэспубліку ў тубыльцаў ахвоты сапраўды не ставала. Толькі 09.11.1918, пад самы канец нямецкай акупацыі, урад БНР выдаў пастанову аб фармаванні ўласнага войска. «Міністр абароны», генерал Кіпрыян Кандратовіч у лістападзе 1918 г. прапанаваў паставіць пад ружжо 200 тыcяч – а ў выніку (канец снежня 1918 г.) аказаўся ў Гродне на чале Першага беларускага палка з тысячай штыкоў. Пазней урад БНР на выгнанні звязаў сябе з «бацькам» Булак-Балаховічам, чыё разнамаснае войска ў 1920 г. набыло сумную вядомасць, запэцкаўшыся, між іншага, у антыяўрэйскіх пагромах на поўдні Беларусі.

Сярод «левых» у БНР-1918 пераважалі дзеячы культуры, схільныя больш да сімвалічных крокаў, чым да рэальнай разбудовы дзяржаўнасці. «Правыя» (Раман Скірмунт, той самы Кандратовіч…) з дарэвалюцыйных часін сёе-тое ведалі пра механізмы ўлады, але слаба ўпісваліся ў рэвалюцыйную эпоху. Знайсці паразуменне ім так да канца і не ўдалося, як не змаглі паразумецца ва Украіне Пятлюра і Скарападскі.

Ведаючы – або адчуваючы – нутраную слабасць БНР, пераважная большасць яўрэяў увесну 1918 г. заняла нейтральна-чакальную пазіцыю. Меліся такія, хто падтрымліваў немцаў, спадзеючыся, што яны прыйшлі «ўсур’ёз і надоўга»; нямала было і прыхільнікаў новай Расіі (неабавязкова бальшавіцкай).

Паспрабую забыцца, што гісторыя не мае ўмоўнага ладу. Што, калі б у лютым-сакавіку 1918 г. палітычна актыўныя тутэйшыя яўрэі масава падтрымалі БНР, спакусіўшыся лозунгам «нацыянальна-персанальнай аўтаноміі», і Рада не прамарудзіла б з абвяшчэннем незалежнасці? Тады, мажліва, у той ці іншай форме захаваўся б «левы» або цэнтрысцкі ўрад, які б не адправіў вернападданніцкую тэлеграму кайзеру… Ён заваяваў бы пэўны давер «народных мас», дый акупанты больш лічыліся б з яго аўтарытэтам.

Мяркую, усё адно пасля скасавання Брэсцкага міру на большасць тэрыторыі Беларусі вярнулася б савецкая ўлада, падпёртая рулямі чырвонаармейцаў. Іншая рэч, што БНР, дзякуючы актыўнасці міністраў-яўрэяў, маглі б прызнаць краіны Антанты і/або ЗША (хаця я б не перабольшваў уплыву «яўрэйскага лобі» на заходнія ўрады пачатку ХХ ст.). За прызнаную «цывілізаваным светам» дзяржаву змагалася б куды больш народу, чым за непрызнаную, і – хто ведае? – мо беларускаму ўраду ўдалося б «выгрызці» лапік зямлі на захадзе Беларусі, недзе там, дзе летась паказалася «Вейшнорыя».

Утапічнасць маіх дапушчэнняў – яшчэ і ў тым, што палітычна ангажаваным яўрэям на пачатку 1918 г. было цяжка дамовіцца міжсобку (зрэшты, як заўсёды). Так, бундаўцы, сіяністы і прадстаўнікі артадаксальных колаў, мякка кажучы, недалюблівалі адно аднаго. Выпрацаваць агульную лінію што да новай рэспублікі – а зрабіць тое трэ было тэрмінова, лік ішоў на тыдні – яны маглі б толькі цудам.

Сто год таму «яўрэйская абшчына» была ўжо моцна фрагментаваная, і зварот Янкі Купалы да абстрактных «ўсебеларускіх жыдоў» («Пара, жыды, паны усяго свету / Сплаціці доўг, які вам Беларусь дала!»), калі разглядаць яго як палітычную дэкларацыю, гучаў у 1919 г. досыць наіўна. Дзіва што, калі ў 1920 г. у БНР зноў завіталі яўрэі (д-р Ісак Лур’е, Давід Анекштэйн, а ў 1921 г. – «міністр па справах нацыянальных меншасцей» Самуіл Жытлоўскі), мала што ў іх атрымалася. Гэтыя людзі з іхнімі добрымі намерамі прадстаўлялі не так «абшчыну», як саміх сябе, дый час быў упушчаны… Акурат у 1919 г. пачалася «трэцяя алія», г. зн. масавае перасяленне яўрэяў з Усходняй Еўропы ў Палесціну. «Многія яўрэйскія лідары не бачылі неабходнасці дапамагаць беларусам і адцягваць людзей і сродкі ад барацьбы за пабудову сваёй яўрэйскай дзяржавы», – заўважае І. Герасімава.

Так цi іначай, для БНР (без якой, хутчэй за ўсё, не існавала б ані БССР, ані Рэспублікі Беларусь) нямала зрабілі і яўрэі, і прадстаўнікі левых партый, асабліва Беларускай сацыялістычнай грамады ды эсэраў. Таму рэванш, які апошнім часам спрабуюць узяць кансерватары, прэтэндуючы на ўсю спадчыну БНР, мала каму патрэбны. Адна мінская «праваабаронца» (Ганна Ш.; я-то заўсёды меркаваў, што праваабаронцам лепей заставацца нейтральнымі…) кінула ў адрас партыі Статкевіча: «Сацінтэрн, рукі прэч ад нашага нацыянальнага Свята [25 сакавіка]! Наперадзе 1 траўня. Рыхтуйцеся!» Кіраўнікі БНФ гэты хамаваты заклік ухвалілі 🙁

Тое, што сучасны БНФ, адрозна ад пачатку 1990-х, – кволая палітычная секта, хутчэй аксіёма, чым тэарэма або гіпотэза. Рэакцыя чалавека, які ў 1999–2007 гг. узначальваў гэтую партыю, на новы cцёбны кліп з удзелам расійца Шнурава, дазваляе зразумець, адкуль ногі растуць… Прывяду пост Вінцука Вячоркі цалкам; яго меркаванне ў нечым тыповае, і падтрымала В. В. звыш сотні людзей, у іх ліку паважаныя мною пісьменнікі:

Я даўным-даўно не жыву ў савецка-расейскай інфармацыйнай прасторы. Ня ведаю ані герояў тамтэйшага папсовага паўсьвету, ані сэрыялаў, ані тэлезьвёздаў. Імя Галыгін мне да сяньня нічога не гаварыла, сам я не націснуў бы на прысьвечанае „8 сакавіка“ відэа, якое ўпарта зьяўляецца ў сяньняшняй стужцы, але мяне настойліва намовілі. Лінк даваць ня буду, хто захоча сам знойдзе.

Вось жа тое, што я пабачыў, акрамя агульнага ганебнага ўзроўню, — яшчэ і абраза ў адрас беларускай мовы і ўсіх беларускамоўных. Калі ўбогая пахабшчына, якую „сьпяваюць“ па-беларуску (я не памыліўся з удзелам пэўнага народнага артыста?), „перакладаецца“ субтытрамі па-расейску, але моўнымі сродкамі паэтычнага, высокага стылю. Г. зн. беларуская мова яна для бруду, які на расейскую і перакладу адэкватнаму не паддаецца.

Матрыца для закладаньня ў падсьвядомасьць ня новая. З свайго дзяцінства, з чорна-белага савецкага тэлевізара памятаю двух блазнаў Тарапуньку й Штэпсэля. Недалёкі Тарапунька гаварыў, вядома ж, па-ўкраінску. А хітры і недурны Штэпсэль па-расейску. Але такога падзеньня, як я сяньня пабачыў, усё ж яшчэ не было.

Не збіраюся бараніць творчасць Вадзіма Галыгіна і Сяргея Шнурава, а пагатоў Анатоля Ярмоленкі і Ларысы Грыбалёвай. Недалужныя п’янтосы? Заклапочаныя кабеткі? Мне больш даспадобы такая клаўнада, як у наступным кліпе:

Калі ж мяне цягне быць сведкам экзістэнцыйнай тугі, не толькі жаночай, я слухаю іншую песню «Серебряной свадьбы»:

Аднак шыць палітычныя абвінавачанні не самаму высокадухоўнаму крэатыву, зробленаму ў стылістыцы ўкраінскага «Дызель шоў», – гэта больш чым занадта. «Абраза мовы» – яшчэ і артыкул у беларускім Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях. Аб’ектыўна выходзіць, што В. В. заклікае да паліцэйскага пераследу комікаў.

Годна адказалі Вячорку энд компані Юрый Варонежцаў («Справа даходзіць да сур’ёзных паталогій. Нядаўна адзін адстаўны беларускі палітык заявіў, што гэты кліп – элемент інфармацыйнай вайны, развязанай Расіяй супраць нас, няшчасных»), Віталь Цыганкоў, дый нават харашуха Вольга Хіжынкова, дачка лесніка і рабочай аграфермы. Дадам, што няведанне прозвішча Галыгіна, да пачатку 2000-х – аднаго з самых яркіх гульцоў беларускага КВЗ, які не раз, і даволі трапна, парадзіраваў Лукашэнку, дапушчальнае хіба для мовазнаўцы, але не для кіраўніка тутэйшай партыі. Крывая трактоўка вобраза Тарапунькі (які зусім не выглядаў дурнем у параўнанні са Штэпселем!) – «ягадка на торце».

Калі ў 55-й серыі я пісаў пра «музычныя рознагалоссі» з многімі тутэйшымі «апазіцыянерамі», то не чакаў, што метафара стане рэчаіснасцю. Дальбог, стаміўся ад іхняга маралізатарства, снабізму і прымітыўнай канспіралогіі, калі ўсё (ну, амаль) тлумачыцца падкопамі Люцыфера Крамля. Добра, што нарадзіліся не ў Сярэднявеччы – папрабіваліся б у інквізітары ды папалілі б на вогнішчах скамарохаў, «апантаных д’яблам»…

Расчараваў і аналітык, да якога я ставіўся крытычна, але прызнаваў ягоную суб’ектнасць. Пасля публікацыі Паўла Усава ў «Белгазеце», дзе ёсць, у прыватнасці, такія словы: «Рускі чалавек – “драпежнік”. Яму не патрэбныя вытанчаныя тэхналогіі, прарывы ў медыцыне – яму патрэбная дубіна (няхай і выдуманая), і чым яна большая, тым лепей. Бо рускі чалавек без дубіны – гэта не рускі», мне цяжка ўважаць яго за калегу. Тут прафанацыя прафесіі самая настаяшчая.

* * *

Пазіцыя беларускай рэжысёркі Вольгі Нікалайчык, якая раскрытыкавала вышэйзгаданы кліп за «культ нізкапробнай якасьці жыцьця праз калярытны народны бурлеска-лубок», мне блізкая ўжо таму, што Вольга прапанавала: «Давайце зробім свой кліп :)))» Але ж для таго, каб зрабіць у Беларусі нешта якаснае і папулярнае, тое, што набярэ на «Тытрубе» хоць 5% праглядаў ад шнураўскіх мільёнаў, трэба адправіць на мароз пару соцень ідэолагаў… Зэканомленыя грошы сабраць у кучку, зліць творчаму калектыву ў асобах Вольгі Н., Святланы Б., Лёліка У. і спецыяльна запрошанага з Расійскай Федэрацыі грамадзяніна РБ Вадзіка Г. (можна далучыць галоўнага ўрача Лепельскай псіхіятрычнай лякарні), пару месяцаў настояць, узбоўтнуць… Профіт.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.03.2018

Апублiкавана 13.03.2018  06:53

 

А. Сидоревич о Самуиле Житловском

(перевод с белорусского внизу)

* * *

Анатоль Сідарэвіч

Яны былі першыя. Самуіл Жытлоўскі

04 чэрвень 2017, 13:09

Самуіл Жытлоўскі

Жытлоўскі Самуіл Яўсееў. Нарадзіўся 30.09.1870 у Віцебску. Дата і месца сьмерці невядомыя.

Зь вялікай сям’і Жытлоўскіх самым знакамітым стаў старэйшы зь дзяцей, Хаім. Яму дзед Шнэур-Залман, чый партрэт пісаў сам Ю. Пэн, сказаў, што сацыялізм не пярэчыць габрэйскім законам. І ўнук стаў вядомым сацыялістам, аўтарам шэрагу працаў у нацыянальным пытаньні. Без артыкулу пра яго не абыходзіцца ніводная габрэйская энцыкляпэдыя. Менавіта Хаім, які на пачатку 1920-х жыў у Злучаных Штатах, рэкамэндаваў кандыдатуру свайго брата Самуэля для працы ў структурах БНР.

Бацька братоў Жытлоўскіх, Яўсей, якога называлі таксама Іосіфам (Восіпам), гандляваў лесам. Пачынаў сваю справу ён ва Ўшачах, затым пераехаў у Віцебск, дзе ў 1890-х узначальваў габрэйскую грамаду. Сын яго Самуіл, як і належала хлопчыкам, перш вучыўся ў хэйдары, а потым бацька адправіў яго ў Аляксандраўскае рэальнае вучылішча ў Смаленску, дзе выкладалі і асновы камэрцыйных навук. Акрамя камэрцыі, Самуіл вывучаў права (быў вольным слухачом у Маскоўскім унівэрсытэце) і музычнае мастацтва. У1899 ён скончыў Маскоўскую кансэрваторыю па клясах скрыпкі і тэорыі музыкі.

Вярнуўшыся ў Віцебск, выкладаў музыку і разам зь сястрою Розай-Рахільлю (раяль) ды зубным лекарам Эфронам (віялянчэль) наладжваў канцэрты, стаў заснавальнікам таварыства аматараў прыгожых мастацтваў у горадзе. Заняткі музыкай спалучаў з заняткамі камэрцыяй і дабрачыннай дзейнасьцю. У 1909 ці то ў 1910 пераехаў у Маскву. Як і ў Віцебску, у Маскве таксама вёў актыўную грамадзкую дзейнасьць.

Бальшавіцкі пераварот змусіў яго пакінуць «першапрастольную» і рушыць на захад — у Вільню, а потым у Коўна.

У нас няма дакладных зьвестак, калі Жытлоўскі пачаў працаваць у кабінэце В. Ластоўскага. Вядома, што 18.03.1921 А. Цьвікевіч называў яго намесьнікам міністра фінансаў БНР. З архіўных матэрыялаў вядома таксама, што прынамсі ў верас.—кастр. 1921 Жытлоўскі выконваў абавязкі міністра гандлю і прамысловасьці. І вядома таксама, што з сак. 1921 ён займаў пасаду міністра нацыянальных меншасьцяў БНР. У сувязі з гэтым прызначэньнем К. Езавітаў пісаў з Рыгі, што Жытлоўскага, каб ня крыўдзіліся беларускія палякі і расейцы, лепш было б прызначыць не міністрам нацыянальных меншасьцяў, а міністрам «Жыдоўскіх спраў» і міністрам фінансаў. У нечым Езавітаў меў рацыю, бо новаму міністру найбольш даводзілася працаваць з габрэямі. І сам Жытлоўскі ў канцы 1921 у лісьце да Ластоўскага прызнаваўся, што яму даводзілася тараніць многа сьценаў, але самай цьвёрдай для яго стала габрэйская. І гэта нягледзячы на тое, што зь першых крокаў і Рада, і Ўрад БНР рабілі усё ад іх залежнае, каб палагодзіць беларуска-габрэйскія адносіны. І нягледзячы на тое, што ў трэцюю гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці Рэспублікі Жытлоўскі падпісаў беларуска-габрэйскі акт з 7 пунктаў, якім вызначаліся прынцыпы супрацы двух народаў у дэмакратычнай Беларусі.

Яму давялося шмат езьдзіць. Улетку 1921 у Бэрліне ён сустракаўся з былым міністрам фінансаў Украіны Х. Бараноўскім, у Нюрнбэргу засноўваў Літоўска-беларускі таварны банк (які лёс гэтага праекту, невядома), у верас. ён выехаў у Карлсбад на XII кангрэс сіяністаў. Ён ставіў перад сабой задачу пераканаць сусьветнае габрэйства дапамагчы Ўраду БНР у яго барацьбе за незалежную Беларусь. Ён падрыхтаваў адпаведны даклад кангрэсу, актыўна працаваў з прэсай, прыцягнуў на дапамогу выдатнага габрэйскага пісьменьніка, шклоўца З. Шнэура, зацікавіў беларускай справай клясыка габрэйскай літаратуры, былога вучня Валожынскага ешыбота Х. Н. Бяліка… Але ці можна было спадзявацца на посьпех пасьля таго, як у Рызе быў падпісаны пакт аб падзеле Беларусі?

Можна прачытаць, што Жытлоўскі пайшоў у адстаўку разам з кабінэтам Ластоўскага (20.05.1923). Аднак сваю прабеларускую дзейнасьць ён не спыняў і пасьля адстаўкі. У кастр. 1923 газэта «Dzennik Gdański» пісала, што аселы ў Данцыгу Жытлоўскі вядзе антыпольскую і антыбальшавіцкую прапаганду. Газэта адзначала, што Жытлоўскі хоча найперш зьвярнуць увагу Захаду на габрэйскія пагромы ў Польскай Рэспубліцы і імкнецца да ўтварэньня Беларускай дзяржавы. «Dzennik Gdański» спадзяваўся, што ўлады вольнага гораду Данцыгу не дадуць Жытлоўскаму заснаваць свой офіс і весьці «антыпольскую прапаганду».

У 1924 «органы» занесьлі прозьвішча Жытлоўскага ў сьпіс дзеячаў «белорусского националистического движения». У ім адзначалася, што ў 1920 Жытлоўскі прадстаўляў габрэйскія арганізацыі на «белорусском контрреволюционном политическом совещании», а таксама быў сябрам Беларускага эканамічнага бюро ў Празе. Гэтыя моманты зь біяграфіі Жытлоўскага дасьледчыкам яшчэ трэба будзе вывучыць. Як і высьветліць нарэшце далейшы ягоны лёс. Пакуль жа лічыцца, што Жытлоўскі мог выехаць на Захад і што дапамог яму ў гэтым брат Хаім.

* * *

04 июня 2017 г., 13:09

Анатоль Сидоревич

Они были первыми. Самуил Житловский

Самуил Житловский

Житловский Самуил Евсеевич. Родился 30.09.1870 в Витебске. Дата и место смерти неизвестны.

Из большой семьи Житловских самым знаменитым стал старший из детей, Хаим. Ему дед Шнеур-Залман, чей портрет писал сам Юдель Пэн, сказал, что социализм не противоречит еврейским законам. И внук стал известным социалистом, автором ряда работ по национальному вопросу. Без статьи о нем не обходится ни одна еврейская энциклопедия. Именно Хаим, который в начале 1920-х гг. жил в Соединенных Штатах, рекомендовал кандидатуру своего брата Самуэля для работы в структурах БНР.

Отец братьев Житловских, Евсей, которого звали также Иосифом (Осипом), торговал лесом. Начинал свое дело он в Ушачах, затем переехал в Витебск, где в 1890-х возглавлял еврейскую общину. Сын его Самуил, как и надлежало мальчикам, сначала учился в хедере, а потом отец отправил его в Александровское реальное училище в Смоленске, где преподавали и основы коммерческих наук. Помимо коммерции Самуил изучал право (был вольнослушателем в Московском университете) и музыкальное искусство. В 1899 г. он окончил Московскую консерваторию по классам скрипки и теории музыки.

Вернувшись в Витебск, преподавал музыку и вместе с сестрой Розой-Рахилью (рояль) и зубным врачом Эфроном (виолончель) устраивал концерты, стал основателем городского общества любителей изящных искусств. Занятия музыкой сочетал с занятиями коммерцией и благотворительной деятельностью. В 1909 или 1910 г. переехал в Москву. Как и в Витебске, в Москве также вел активную общественную деятельность.

Большевистский переворот вынудил его оставить «первопрестольную» и двигаться на Запад – в Вильно, а потом в Ковно (ныне Вильнюс и Каунас – belisrael.info.).

У нас нет точных сведений о том, когда Житловский начал работать в кабинете В. Ластовского. Известно, что 18.03.1921 А. Цвикевич называл его заместителем министра финансов БНР. Из архивных материалов известно также, что по крайней мере в сентябре-октябре 1921 г. Житловский исполнял обязанности министра торговли и промышленности. И известно также, что с марта 1921 г. он занимал должность министра национальных меньшинств БНР. В связи с этим назначением К. Езовитов писал из Риги, что Житловского, чтобы не обижались белорусские поляки и русские, лучше было бы назначить не министром национальных меньшинств, а министром «Еврейских дел» и министром финансов. В чем-то Езовитов был прав, т. к. новому министру более всего приходилось работать с евреями. И сам Житловский в конце 1921 г. в письме к Ластовскому признавался, что ему приходилось таранить много стен, но самой твердой для него стала еврейская. И это несмотря на то, что с первых шагов и Рада, и правительство БНР делали всё от них зависевшее, чтобы улучшить белорусско-еврейские отношения. И несмотря на то, что в третью годовщину объявления независимости Республики Житловский подписал белорусско-еврейский акт из 7 пунктов, которым определялись принципы сотрудничества двух народов в демократической Беларуси.

Ему приходилось много ездить. Летом 1921 г. в Берлине он встречался с бывшим министром финансов Украины Х. Барановским, в Нюрнберге учреждал Литовско-белорусский товарный банк (какова судьба этого проекта, неизвестно), в сентябре он выехал в Карлсбад на ХII конгресс сионистов. Он ставил перед собой задачу убедить всемирное еврейство помочь правительству БНР в его борьбе за независимую Беларусь. Он подготовил соответствующий доклад для конгресса, активно работал с прессой, привлек на помощь выдающегося еврейского писателя, шкловца З. Шнеура, заинтересовал белорусским делом классика еврейской литературы, бывшего ученика Воложинской иешивы Х. Н. Бялика… Но можно ли было надеяться на успех после того, как в Риге был подписан пакт о разделе Беларуси?

Можно прочитать, что Житловский ушел в отставку вместе с кабинетом Ластовского (20.05.1923). Однако свою пробелорусскую деятельность он не прекращал и после отставки. В октябре 1923 г. газета «Dzennik Gdański» писала, что осевший в Данциге Житловский ведет антипольскую и антибольшевистскую пропаганду. Газета отмечала, что Житловский хочет прежде всего обратить внимание Запада на еврейские погромы в Польской республике и стремится к созданию Белорусского государства. «Dzennik Gdański» надеялся, что власти вольного города Данцига не дадут Житловскому учредить свой офис и вести «антипольскую пропаганду».

В 1924 г. «органы» занесли фамилию Житловского в список деятелей «белорусского националистического движения». В нем отмечалось, что в 1920 г. Житловский представлял еврейские организации на «белорусском контрреволюционном политическом совещании», а также был членом Белорусского экономического бюро в Праге. Эти моменты из биографии Житловского исследователям еще нужно будет изучить. Как и прояснить, наконец, дальнейшую его судьбу. Пока же считается, что Самуил Житловский мог выехать на Запад, и что помог ему в этом брат Хаим.

Опубликовано 04.06.2017  21:08