Tag Archives: Иосиф Зисельс

Украинские евреи о захватнической путинской войне

Мы в метро, «нас бомбят не первый день». Что о российской «денацификации» говорят евреи Украины

Олег Шмелев 10 марта 2022, 19:21

Под Киевом. Фото: Felipe Dana / AP

Оправдывая нападение на Украину, Владимир Путин — и вслед за ним вся государственная пропаганда — оперирует терминами «денацификация» и «демилитаризация», которые обычно ассоциируются с послевоенной Германией. В Киеве же, по словам Путина, засела «шайка наркоманов и неонацистов», которая «взяла в заложники весь украинский народ». «Медиазона» обсудила эти тезисы с украинскими евреями.

«Все разговоры Путина о неонацизме не стоят выеденного яйца»

Иосиф Зисельс, глава Ассоциации еврейских организаций и общин Украины

В Украине за последние 8 лет ни разу на моей памяти не было плохого отношения к евреям. Дело в том, что я занимаюсь мониторингом антисемитизма профессионально, я не сам анализирую, но еще в Советском союзе создавал сеть анализа и мониторинга антисемитизма. Тут мне не может повесить лапшу на уши ни российская власть, ни какая-либо другая, потому что я сам хорошо это знаю. Поэтому я говорю: никакого нацизма, никакого антисемитизма особо выделяющегося в Украине нет. В Украине три с половиной года не было ни одного нападения, потом было три — на уровне статистической ошибки, это при всем при том, что в Западной Европе нападения исчисляются десятками за год, а случаев вандализма — сотни. У нас в прошлом году было восемь или девять.

Поэтому все разговоры Путина и любых других деятелей России об антисемитизме, о неонацизме, о правом радикализме не стоят выеденного яйца, это все высосано из пальца. В Украине есть некоторое количество праворадикальных организаций, некоторые — искусственные, которые за российские деньги имитируют радикальную деятельность. У меня есть письмо, которое написано больше года назад в СБУ и МВД Украины о том, что некоторые праворадикальные группы получили деньги от оппозиционной платформы «За жизнь», есть такая у нас пророссийская парламентская партия — это Юрий Бойко, Вадим Рабинович и Виктор Медведчук, кум Путина — известно, кто конкретно, фамилия Кива, передал деньги праворадикальным группам для осуществления провокаций. Они в прошлом году сделали такие провокации, пикетировали 6 января прошлого года израильское посольство за то, что Израиль не признает Голодомор. 6 января это очень знаменательная дата, это канун Рождества, никого нет уже. Они пришли вечером, было темно, постояли у посольства, отрабатывали деньги, сняли на телефоны сами себя и ушли. Если считать их праворадикалами… Они, кстати, антисемитской пропагандой не занимались, потому что в этой партии ОПЗЖ достаточно много евреев.

Дальше, какой может быть антисемитизм и нацизм в стране, если президент имеет еврейские корни? Министры имеют еврейские корни, 73% знали, что Зеленский еврей и тем не менее отдали за него голоса на выборах во втором туре. Я к нему отношусь и относился всегда очень скептически, но людям он понравился чем-то, мне он не нравится, но дело не в этом. За еврея отдали 73% в стране, которую Путин хочет денацифицировать, более абсурдное трудно предположить. Но путинскую пропаганду не смущает то, что они дошли до абсурда.

По-моему, все лежит на поверхности: Путин играет на подсознании людей, которые помнят, что такое фашизм, что такое нацизм. Он хочет настроить людей подсознательно, не через рефлексию и обдумывания, выбирая слова. Работают психологи, не только военные ведь воюют. Определенные слова вызывают негативные ассоциации, вот нацизм вызывает негативную ассоциацию, фашизм, антисемитизм, и они запускают эти слова.

Мы, украинские евреи, еще в 2014 году написали письмо Путину, оно обошло весь мир, это письмо, о том, что никакого значимого антисемитизма в Украине нет, занимайся своим делом, мы ему написали, Россией занимайся, там гораздо больше правого радикализма. Так о чем вы говорите? Я, который защищает права евреев уже черт знает сколько лет, никогда не сказал бы слова против того, если бы видел какой-то инцидент и стал бы его скрывать. Мы тщательно проверяем каждый инцидент, мы не преувеличиваем количество инцидентов, но и Боже упаси не уменьшаем.

Ничего еврейского в этой войне нету, евреи, как и все, страдают от этой войны, от того, что магазины стали хуже работать, лекарств стало меньше. Россия не понимает сути украинского общества.

«То, что говорит великий Путин — просто фашизм»

Сестры Татьяна и Рита Юшкевич, Харьков

Мы в метро, нас бомбят не первый день. Наш город многонациональный, здесь родились наши дети и внуки. Мы никогда за все время жизни не чувствовали никакого нацизма. Здесь его не было, и фашизма в том числе — мы с сестрой клиенты Хеседа, мы еврейки. То, что говорит великий Путин — просто фашизм с его стороны.

Уничтожается культура нашего города. Понимаете, бомбят по жилым кварталам: больницы, школы, наш театр с уникальным органом. Это же не военные объекты. Вот мы сейчас спускались в метро днем, стреляли «Грады», слово «денацификация» мы услышали впервые от Путина, мы вообще не поняли, что это за слово вначале.

Бомбы в том числе и для нас, евреев, и для украинцев, и для русских. И для многонационального города, самого красивого в Украине.

Мы уже в возрасте. В советское время мы получили образование, да, у нас был русский язык, со второго мы изучали украинский язык. Мы прекрасно владеем русским языком, знаем литературу, многие из нас владеют иностранными языками. Ущемление русского языка? Когда Украина стала более независимой, естественно иметь свой язык, мы к этому относимся очень спокойно. Но именно наш регион русскоязычный, никакого ущемления нет. Идет, допустим, какая-то документация на украинском — это, наверное, правильно.

Киевское метро. Фото: Efrem Lukatsky / AP

Даже если нам отвечают на украинском, мы понимаем, это не проблема. Не нужно нас денацифицировать, говорить, что есть фашисты, нацисты. По поводу Киева: сын живет в Израиле, внучка практически каждый год приезжала. Два года назад мы были в Киеве, в музее, немного опоздали и экскурсовод вела на украинском языке. Я к ней обратилась: можно вести на русском? У меня внучка не очень знает украинский язык. Она говорит — давайте спросим у людей. Там было 10 человек, они сказали — Бога ради, людям все равно.

А бомбить святыню, Бабий Яр, это не фашизм? Где расстреляны во время войны, где Холокост существовал. У нас в Харькове бомбили Успенский собор, который не тронули фашисты. Он построен на пожертвования харьковчан в честь победы над Наполеоном.

Нам очень тяжело, больно и страшно говорить об этом. Дочь здесь с нами в метро, а сын в Питере живет. Здесь у каждого пятого родственники, знакомые, друзья в России, и то, что творит он — просто ад, путь в никуда.

Такой помощи, которую мы чувствовали от властей города, от волонтеров… люди сплотились: женщина пирожки привезла, от города поступает полевая каша, молоко. Детям памперсы. Вчера девочки-волонтеры из фармацевтического колледжа спросили, кому какое лекарство нужно привезти из аптеки. И когда они были в аптеке, бомбили рядом наш уникальный Дворец труда. У нас город студентов, ученых, осколком девушку ранили, мы оказывали ей помощь. Что же вы делаете — бомбить аптеки? Такое не придумаешь. Мы такого себе представить не могли. 23 числа, даже разговаривая со своими родными — «да нет, такого быть не может».

А по поводу 8 лет войны — если бы Россия не мешала, Украина открыла бы границы и сама справилась. Да, возможны какие-то сложности, но мы бы справились сами. Всю жизнь Донецкая область была дотационной.

Какие-то выступления недовольных проходят, но все в рамках закона. Есть и факельные шествия, но все очень организованно, люди выражают свою позицию. На ЛГБТ-мероприятиях люди тоже выражают свою позицию. Нравится это, не нравится, если это проходит мирно и не затрагивает другие слои населения… мы думаем, и у вас такое есть.

В Питере раньше два раза в год бывали. Теперь не знаем, как быть, потому что наш город разбомблен. Это правда, это есть. Мы здесь всю жизнь прожили и ничего подобного не видели. Россияне не знают, я писала родственникам — не знают, не верят. Сваха сказала: у вас же выпустили зеков, они по Киеву бегают и убивают людей, и женщинам дали оружие. Я говорю, позвольте, во время войны женщины были снайперами, летчицами. А то, что зеки: выпустили тех, кто умеет держать оружие, и были в АТО, рэкет какой-то был. Конечно, самых-самых зеков не выпустили, это точно.

«Сегодня идет война, которая объединила всех»

Михаил Гольденберг, председатель Николаевской еврейской общины

Я бы не называл то, на что ссылается российская госпропаганда, «разгулом нацизма». До начала войны на территории Украины реализовывалась попытка смены идеологических ориентиров с опорой на замену национальных героев. Вместо закрепившихся в памяти героев Второй мировой, выдающихся личностей советского времени, начали выдвигать тех, кто еще в начале ХХ века стремился реализовать идеи независимости страны. Тех, которые при этом нередко применяли в своих теоретических изысканиях крайне националистические идеи, носящие и расистский оттенок. Эта идеологическая переориентация населения, особенно юго-восточной и частично центральной ее части, не всеми принималась положительно. Важную роль в этом неприятии сыграла память о роли участников вооруженных националистических формирований в вооруженном противостоянии Красной армии и о причастности их к трагедии Холокоста. Именно последнее сформировало негативное отношение многих евреев (и не только) к подобной героизации лидеров и участников националистических движений Украины.

Начавшаяся война объединила подавляющее большинство граждан Украины, независимо от национального происхождения. Это объединение, особенно украинских евреев, можно проследить и по трансформации отношения к приветствию «Слава Украине». Это приветствие раньше вызывало неприятие многих, особенно пожилых людей, помнящих о том, что им пользовались участники расстрелов во время Холокоста. Многие знают, что этим лозунгом подписывались антисемитские статьи в годы войны, подписывались приказы о сборе евреев для их уничтожения. Сегодня это приветствие, звучащее по всем телеканалам, во всех воинских частях, превратившееся в призыв к отпору, уже не вызывает отторжения у большинства евреев, многие из которых начали даже пользоваться им. Сомневаюсь, примут ли евреи позиции националистов, несущие в себе и неприемлемые расистские идеи, но об этом скажем позже.

Сегодня идет война, которая объединила всех и пока сняла эту проблему с повестки дня. О вторжении люди рассуждают не в свете борьбы с «разгулом нацизма», а в свете бомбежек, ракетных обстрелов, воздушных тревог, опасений за жизнь свою и своих близких. Это вызывает дух сопротивления этому нападению. О будущем мы сейчас думаем не в свете того, «что будет после захвата», а «как мы будем восстанавливать страну».

«Эта безумная конструкция с “денацификацией” является практически калькой гитлеровской риторики»

Александра Сомиш, арт-менеджер фестиваля еврейской культуры «LvivKlezFest»

Я как украинка еврейского происхождения с четвертью русской крови, считаю такую формулировку ужасающей. Сама мысль о существовании нацизма в Украине мне кажется диким искажением реальности, тем более сейчас, когда у нас президент — еврей, а его партия имеет большинство в парламенте. Одним из основных тезисов программы президента Зеленского был «Какая разница, на каком языке вы говорите».

Да и при предыдущем президенте Порошенко, которого я всегда поддерживала, вопроса ущемления прав каких-либо национальностей не стояло.

Резюмирую: никакого разгула нацизма в Украине не было и нет. Это все абсолютнейший бред. Именно этот бред использовали, чтобы оккупировать Донбасс сначала, его же используют и сейчас. Украинские евреи, в основном, думаю, со мной согласятся. Есть у нас, конечно, люди, зазомбированные русской пропагандой, но это не зависит от национальности.

Вся эта безумная конструкция с «денацификацией» и «решением украинского вопроса» является практически калькой гитлеровской риторики.

Сейчас толпы русскоязычных граждан востока Украины бегут на «нацистский» запад нашей страны, чтобы спастись от «спасасателей-денацификаторов». Бабий Яр обстрелян «борцами с нацизмом» вместе с людьми, пришедшими туда почтить память жертв Холокоста, а в бомбоубежищах сидят евреи, пережившие его.

Во Львове с начала независимости была очень яркая и насыщенная еврейская культурная жизнь, поддерживаемая на государственном уровне. На самых престижных локациях города проходил один из крупнейших европейских фестивалей еврейской культуры LvivKlezFest, завершавшийся многочасовым гала-концертом на центральной площади Львова. Причем участниками были коллективы из очень многих стран в том числе и из России, даже после начала российской агрессии 2014 года.

Я со своим ансамблем и театром объездила очень много городов Украины, включая Донецк и Луганск. Во всех городах нас тепло встречали, причем нашей аудиторией были далеко не только евреи. Так что ни о каком нацизме или даже радикальном национализме речи и быть не могло. И не может.

Редактор: Егор Сковорода

Источник

Опубликовано 13.03.2022 16:32

«Крестовый поход» в Самборе

«Крестовый поход» в Самборе как могильщик украинского будущего

Выступает Марк Фрайман (Канада). Фото: Александр Пан

2019. Самбор, Львовская область. 35 000 жителей, костел XVI века, швейная фабрика, техникум, памятник Лесю Курбасу. Город, в котором четверть века не позволяют увековечить память двух тысяч земляков-евреев, расстрелянных нацистами в 1943-м. Но эта история не о евреях, она — об Украине.

Середина «лихих» 1990-х. Гражданин Канады Джек Гарднер, потерявший в годы войны всю семью в гетто Старого Самбора (штетл в 20 километрах от Самбора), получает, наконец, разрешение привести в порядок местное еврейское кладбище. Ушло на это всего ничего — 30 лет, в течение которых власти СССР отказывали канадцу в этой просьбе. При поддержке львовской ассоциации «Украина-Израиль» закипела работа, и в 2001-м на кладбище был поставлен забор, проложены дорожки — на открытии отреставрированного некрополя выступали представители городской администрации, дипломаты из США и Израиля, активисты. К сожалению, ухоженные еврейские кладбища в Украине можно пересчитать на пальцах двух рук, но киркут в Старом Самборе — одно из них.

Окрыленные успехом, волонтеры «Украина — Израиль» задумали при поддержке Гарднера отреставрировать и еврейский некрополь в соседнем Самборе, представлявший собой огромное поле с братской могилой и стеной со следами от пуль, у которой шли расстрелы — мацевы к тому времени были уже снесены Советами. Речь шла о создании некоего мемориального парка — предлагалось выстричь из травы дорожки в виде шестиконечной звезды. Несмотря на отсутствие надгробий, территория кладбища была четко очерчена (землю в свое время выкупила еврейская община, что зафиксировано в земельном кадастре с австро-венгерских времен), да и весь город знал, что представляет собой это место. «О каких-либо украинских захоронениях тогда никто даже не упоминал, равно, как не было найдено и ни одного устного или письменного свидетельства того, что там могут лежать христиане», — подчеркивает глава Ваада Украины Иосиф Зисельс, принимавший активное участие в реализации проекта.

Стена еврейского кладбища Самбора, у которой шли расстрелы местных евреев

Тем не менее, когда стало известно, что евреи на еврейские деньги хотят обозначить еврейской символикой еврейское кладбище, где были убиты две тысячи их единоверцев — не всем в городе это понравилось. Один, ныне покойный, греко-католический священник вышел с людьми на братскую еврейскую могилу, после чего при помощи бульдозера были насыпаны курганы, на которые водрузили три больших креста. Все это произошло, как вспоминает Зисельс, спонтанно, буквально в один день, активистам же «Украина — Израиль» местные «патриоты» заявили, что «здесь похоронены наши хлопцы, поэтому установить еврейские символы мы не позволим». Так, в центре еврейского кладбища, практически на еврейских могилах появились кресты — просто назло, чтобы не дать евреям обустроить мемориальную зону. Но об этом сегодня, когда конфликт вышел далеко за пределы Украины, никто не вспоминает!

Разразился скандал. «Некоторые горячие головы предлагали немедленно снести эти кресты, на что я отвечал, что теперь к ним придется относиться как религиозному символу, хотя и установленному здесь абсолютно безосновательно, — говорит Зисельс. — Мы настаивали, что евреи не должны в это вмешиваться, порядок обязана навести украинская власть и неравнодушное гражданское общество. Но дело было сделано, и наверху не хотели связываться с радикалами».

Прошло много лет — вопрос о кладбище в Самборе поднимался на разных уровнях, в том числе встречах с украинскими интеллектуалами — Мирославом Мариновичем, Тарасом Возняком, и иерархами церкви — в частности, блаженнейшим Любомиром Гузаром. Многие хотели помочь, но никому это не удавалось.

Так должен был выглядеть мемориальный парк «Помни»

Примерно десять лет назад эту ношу взвалил на себя сын уроженцев Самбора, экс-президент Канадского еврейского конгресса, бывший заместитель генпрокурора Онтарио Марк Фрайман, родители которого 17 месяцев прятались в подвале, оказавшись среди 100 евреев Самбора, переживших Холокост. За последние годы этот немолодой человек совершил десятки вояжей в Украину, где от лица канадской организации «Украинско-еврейские встречи» (UJE), вел переговоры с властями о естественном для цивилизованного мира праве достойно помянуть своих предков. Тот же Фрайман еще в 2000-х привез в Самбор своего соотечественника-канадца Степана Бандеру-младшего — внука лидера ОУН, и тот был крайне удивлен, что столь естественный шаг, как увековечение памяти земляков, вызывает ожесточенное сопротивление в независимой Украине, отнюдь не улучшая репутацию страны.

Дискуссии шли много лет, но компромисс был найден — в виде проекта мемориального парка «Помни», который предполагает увековечение двух массовых еврейских захоронений, установку памятника в честь жертв нацизма всех национальностей и вероисповеданий, перенос крестов на христианское кладбище и… впрочем, об этом позже.

Осенью 2016 года представители мэрии должны были подписать соответствующий меморандум, но все снова уперлось в перенос крестов, мол, если патриархи скажут — тогда, конечно. Сказано — сделано. В совместном обращении к жителям Самбора от 25 сентября 2017 года главы УГКЦ и УПЦ КП блаженнейший Святослав и Патриарх Филарет одобрили концепцию мемориального парка, в августе 2018-го они однозначно и недвусмысленно благословили перенос крестов на «глубоко символическое место — кладбище Сечевых стрельцов», и еще раз подтвердили свою позицию в этом году (от лица ПЦУ выступал уже Епифаний). Меморандум был подписан в присутствии посла Канады как почетного свидетеля.

Мэр Самбора Юрий Гамар и Марк Фрайман подписывают Меморандум

Между тем возникла еще одна неожиданная проблема, послужившая триггером конфликта. Когда эскиз проекта был уже готов и обсуждался в горсовете Самбора, на одно из заседаний пришел пожилой человек, заявивший, что его старший брат был расстрелян Гестапо у ворот еврейского кладбища вместе с 16-ю другими молодыми людьми — членами ОУН. Святослав Чухрай — так зовут визитера — настаивал на установке памятника этим парням и даже представил эскиз монумента. «Это стало первым нарушением меморандума, подписанного нами с мэрией, поскольку он не предполагал возведение вертикальных объектов», — говорит исполнительный директор Киевской городской еврейской общины Анатолий Шенгайт, с 2015 года курирующий проект UJE в Украине. Тем не менее, несмотря на то, что инициатива значительно усложняла реализацию практически одобренного проекта, архитекторы вмонтировали новый объект в структуру мемориального парка. У входа на кладбище ранее действительно были обнаружены останки нескольких человек, которые не могли быть евреями, иначе за оградой их не похоронили бы. Отдавая дань их памяти, проектом была предусмотрена установка плиты, после пересмотра меморандума «выросшая» в отдельный монумент. Подчеркнем: никаких документов (кроме единственного устного свидетельства), указывающих, что на этом месте расстреляли 17 членов ОУН — нет. Как нет и свидетельств о том, кем были эти люди, большинству из которых, по словам г-на Чухрая, не исполнилось и 18-ти лет.

Так или иначе, предложение об установке еще одного памятника было принято, но… сопротивление проекту, финансирование которого полностью взяло на себя UJE, лишь усилилось. «Важно понимать, что в Самборе, как и во многих других городах Украины, существуют, по меньшей мере, две группировки, пребывающие в перманентном конфликте между собой, — говорит Иосиф Зисельс. — Постоянно идет борьба за влияние в городе, поэтому, пока одна группа находится при власти, с ее представителями можно о чем-то договариваться, но, перейдя в оппозицию, они тут же начинают ставить палки в колеса новым отцам города — своим вечным оппонентам».

Стриптиз-клуб в здании синагоги Самбора, Фото: nazzzalex

Так произошло и в Самборе, где крестовый (в прямом смысле этого слова) поход против еврейской памяти возглавил журналист Юрий Леськив — заместитель бывшего мэра города по гуманитарным вопросам. Еще несколько лет назад, сидя в своем кабинете в Ратуше, пан Леськив поддерживал канадскую инициативу, к тому же сулившую Самбору немалые вложения — меценаты готовы потратить на мемориальный парк полмиллиона долларов. За этой примечательной фигурой стоит бывший шеф — экс-мэр Тарас Копыляк, который приватизировал здание старой синагоги Самбора и превратил его в… ночной клуб. Это многое говорит об отношении к памяти, хотя, будучи при должности, г-н Копыляк тоже не противодействовал проекту UJE. Но власть сменилась, а с ней и гражданская позиция. Это бывает, и не только у украинцев.

Стоит ли удивляться, что хейтерам глубоко плевать на чьи-либо могилы — it’s not personal, it’s just business. И так же, как бывший зам бывшего мэра делает все, чтобы сорвать перенос крестов, давно одобренный иерархами ПЦУ и УГКЦ, основной хейтер с еврейской стороны — директор виртуальной еврейской организации — никогда не интересовался увековечением памяти жертв Холокоста в Самборе. Вся его активность свелась к встрече с д-ром Фрайманом весной этого года, результатом которой стал пост в Facebook борца с антисемитизмом, уверявшего, что на еврейские деньги в Самборе увековечивают убийц евреев. Марк Фрайман оперативно и публично отверг эти домыслы, подчеркнув, что нет ни одного свидетельства об участии 17-ти оуновцев в расстрелах евреев или погромах. Пассаж о «еврейских деньгах» даже не пришлось опровергать — проект осуществляется, главным образом, на средства канадского филантропа украинского происхождения Джеймса Темертея.

Закрывая тему: если в данном случае кто-то и может заниматься морализаторством, то д-р Фрайман, у которого в братской могиле в Самборе лежит дюжина родственников и который больше десяти лет потратил на достойное увековечение их памяти. Но не человек, зарабатывающий очки у своей аудитории и «монетизирующий» таким образом трагедию…

При всем этом, ситуация, сложившаяся в Самборе — не столько еврейская проблема, сколько украинская, свидетельствующая о состоянии власти в стране — и государственной, и религиозной, и любой другой. Призыв двух патриархов перенести кресты паства просто проигнорировала. Именно проигнорировала — еще в конце прошлого года усилиями еврейской стороны 11 300 копий обращения были распространены по почтовым ящикам жителей города — «не заметить» их было сложно. И речь, напомню, идет об одном из самых религиозных регионов. В этом смысле, Украина — слабая страна, ни одна вертикаль не работает. В скобках заметим, что архиерей Самборско-Дрогобычской епархии УГКЦ Ярослав Прыриз, на словах вроде бы разделяющий позицию блаженнейшего, не спешит урегулировать ситуацию…

Впрочем, не будем спойлерить. Самбор, Ратуша, 24 июля 2019 года. Именно в этот день протокол зафиксировал согласие всех сторон на перенос крестов (принципиальный для евреев момент) и установку памятника по проекту Святослава Чухрая за территорией еврейского кладбища, на чем настаивали украинские активисты. Это стало компромиссом, устроившим обе стороны.

Открытие памятника 17-ти членам ОУН

Почти 20-летнее противостояние должно было завершиться 21 августа в ходе торжественной церемонии, но… что-то снова пошло не так. Если Б-г хочет наказать, он отнимает разум, а в данном случае он отнял и совесть. 20 августа у крестов заняли круговую оборону десяток бойцов добровольческого батальона ОУН, чей предводитель так прокомментировал ситуацию в своем Facebook: «Дожили, приехали в Самбор иностранцы, еврейское меньшинство и при помощи местного отребья… начали …уничтожать наши христианские символы, а именно кресты, которые установлены и освящены в местах захоронений людей разного вероисповедания, замученных гитлеровцами и большевиками. Центральный крест при помощи самборских патриотов и представителей ДБ ОУН удалось отстоять. А надолго ли?». Здесь все прекрасно. И абсолютное презрение «патриотов» к позиции глав УГКЦ и ПЦУ (благодаря которым удалось избежать прямого столкновения с применением силы), и уверенность, что на еврейском кладбище лежат люди разного вероисповедания, к тому же замученные большевиками, и пещерная дихотомия свой-чужой.

Все это не помешало иерархам на следующий день освятить украинский памятник, после чего участники перешли к братской еврейской могиле, отмеченной разве что табличкой с традиционно-лицемерной надписью: «Здесь лежат советские граждане». Демонтаж воткнутых в еврейские кости крестов, несмотря на все договоренности, так и не состоялся — они были под надежной защитой — полиция не рискнула вмешаться, фактически помогая радикалам блокировать перенос.

«Я старый диссидент, член Украинской Хельсинкской группы, меня сложно обвинить в украинофобии, но, увидев, что происходит, я просто развернулся бы и уехал», — говорит Иосиф Зисельс. Так хотел поступить и приглашенный на церемонию главный раввин Киева и Украины Яков Дов Блайх, но когда протестующие накануне вечером разблокировали перенос одного креста, стоящего прямо на братской еврейской могиле, все-таки решил прибыть в Самбор для поминальной молитвы. Над безымянной могилой прозвучал кадиш, а 95-летний Борис Дорфман из Львова после нескольких слов на идише мощно спел «Ам Исраэль хай» — «Народ Израиля жив». «Я больше не мог молчать, подошел к микрофону и трижды почти прокричал: Pacta sunt servanda — договоры должны выполняться», — рассказывает Анатолий Шенгайт. Это был глас вопиющего в пустыне, ведь одна из сторон соглашения получила даже больше, чем рассчитывала, а другая… это уже ее проблемы. Отреагировал лишь глава местной полиции, но весьма своеобразно: «Зачем вы провоцируете людей?».

У микрофона Борис Дорфман. Фото: Александр Пан

Вопрос о моральной ответственности за соблюдение договоров мы задали главе УГКЦ Святославу Шевчуку, но, к сожалению, так и не получили комментария от блаженнейшего.

«Меня многому научила эта история, — продолжает Шенгайт. — Она доказывает, что даже если идешь на уступки, нет никаких гарантий, что тебя не обманут, хотя мэр города — Юрий Гамар — вел себя почти безупречно, и ему как раз больше всех было стыдно за срыв соглашения. Мэр подписал договора, местные священники их одобрили, а высшие иерархи закрепили. Но когда группа «патриотов» вытерла об эти соглашения ноги, никто из горожан не пришел отстоять доброе имя патриархов, поставивших на кон авторитет свой и своей церкви. Это позор самборчан, и им с этим жить».

Можно много рассуждать о том, почему в Самборе произошло то, что произошло. Возможно, если бы оппоненты проекта были лично заинтересованы в создании мемориального парка, дело приняло бы другой оборот, но в UJE категорически не хотели давать кому-либо на лапу. Просто потому, что у них — в цивилизованном мире — так не принято. А у нас принято. Как принято и отторгать «чужую» память — такой вот традиционный этический выбор, застрявшего в «славном» прошлом общества. И вот это действительно опасно. Не для нас — евреев, а для Украины. Потому что без польской и еврейской памяти нет истории Самбора. Это город без прошлого, и уж точно без славного прошлого. Скажу больше — без этой памяти нет и будущего — поскольку то, что происходит сейчас в Самборе, в корне противоречит европейским ценностям. Остается лишь настоящее. Да и оно не в ладу с собой. Поскольку каждый выбор имеет свою цену… И цена эта с каждым днем будет лишь расти.

Михаил Гольд

Источник

Опубликовано 09.02.2020 16:05

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (71)

А зноў – шалом-здароў! Вечнае вяртанне да серыі № 70 скончылася вось чым. Я падумаў, што «Катлеты & мухі», серыял, які дэманструецца звыш 30 месяцаў (з жніўня 2015 года), трэба перафарматаваць. У ранейшых выпусках было (за)шмат усяго: успаміны, развагі пра мінулае і сучаснасць, анонсы, цытаткі, ідэйкі на грані ўтопій, жарцікі на грані сарказму, элементы палітычных даследаванняў і расследаванняў… Карацей, паліталагічныя скорагаворкі. Тое, што яны не ўсім чытачам падабаліся, – гэта натуральна, праблема ў тым, што і мне яны паступова надакучваюць. Ні Бялкоўскага, ні Навальнага, ні Гюнтэра Вальрафа, або, на крайні выпадак, Лёліка Ушкіна з мяне не выйшла (не вельмі-то хацелася :)). Між тым «праект» існуе і давёў сваё права на існаванне – кідаць яго шкада… Пакуль так: асноўную частку «Катлет…» будуць складаць мудрыя думкі розных прыкметных асоб, а палітсатыра і мае ўласныя меркаванні адступяць на задні план. Ну, сёння яшчэ трохі пазунзоню.

Then am I Жыву

A happy fly, ці паміраю я –

If I live, Муха я

Or if I die. Шчаслівая.

(радкі з верша Уільяма Блэйка – я сам у шоку)

Тым часам зварот у адміністрацыю Фрунзенскага раёна сталіцы РБ даў нейкі плён…

Як было (у 2017 г.; гл. 38-ю серыю) і як стала (фота 17.04.2018). Слушна-такі «Bieruta».

Гуляючы па вуліцы Прытыцкага, жыццядайнай для Фрунзенскага раёна, агулам нямала цікавага можна пабачыць. Цешаць вока жыхароў і гасцей Каменнай Горкі рыбы, намаляваныя, няйначай, у чацвер.

Фота 2017 г.

Тут бы i наладзіць пікет у падтрымку Насці Рыбкі, якую крыўдзяць злыя чыноўнікі Тайланда, яны ж тайцы (не блытаць з Якавам Тайцам, слынным дзіцячым пісьменнікам, ураджэнцам нашай Смаргоні).

А вось абяцанкі-цацанкі 2014 года:

За плотам – дзялка плошчай звыш гектара, выглядае так:

Мінск, 17.04.2018

Няўжо і мы – «краіна фасадаў», як менаваў Расію маркіз Астольф дэ Кюстын? Рабяткі на казырным участку ля метро і самі не будуюць, і іншым каторы год не даюць – каму тое выгадна?

Дарэчы, звярніце ўвагу на вуліцу пад мілагучнай назвай «1-ая Раённая магістраль» – «скучно, девушки». Назвалі б у гонар Гервасія Вылівахі (героя славутай аповесці Уладзіміра Караткевіча «Ладдзя Роспачы»), як радзіў Саюз беларускіх пісьменнікаў!.. Дый ваш пакорлівы слуга ў 2015 г. прапанаваў два дзясяткі варыянтаў, каб увекавечыць у Мінску памяць знакамітых яўрэяў. Можа, ідэю і падтрымалі тутэйшыя гісторыкі з яўрэйскімі каранямі (адзін з іх пазіцыянуе сябе як «паўжыдак-паланафіл» :)), ды мне пра тое невядома.

Затое некаторым тутэйшым дужа спадабаўся дэмагагічны, a мо правакацыйны артыкул ізраільца Уладзіміра Бейдэра. Чаго варты наезд на «дзяржаўнага яўрэя» з Украіны, Іосіфа Зісельса: «яўрэй забіў Пятлюру – і вось вам усім Халакост… Зісельс падмацаваў хісткі тэзіс сваім сумленным яўрэйскім імем у сваім статусе на асабістай старонцы ў “Фэйсбуку”». Далей робіцца выснова, што такія, як Зісельс, дапамагаюць апраўдваць забойцаў з ліку ўкраінскіх нацыяналістаў.

І. З. мне, як кажуць, не сват і не брат, хоць аднойчы я паціскаў яму руку (не шкадую). На самай справе год таму ён напісаў наступнае: «Па заканчэнні сімпозіума “Шоа ва Ўкраіне” мы пагулялі па Парыжы і зайшлі павячэраць у рэстаран на вуліцы Расіна. На выхадзе з гэтага рэстарана звыш 90 гадоў таму Самуіл Шварцбард 25 мая 1926 года застрэліў Сімона Пятлюру. Калі мы кажам, што “ўсе яўрэі адказныя адзін за другога”, ці маем мы на ўвазе і гэты выпадак? А калі маем, то ці ўсведамляем, што ў шэрагу многіх іншых прычын гэтае забойства праклала гістарычны шлях да Шоа?»

Не прыкмеціў тут апраўдання забойстваў 1941-га і наступных гадоў, а бачу філасофскія развагі пра калектыўную адказнасць, з’яву, што існуе ў свеце, хочам таго або не. Насамрэч, самасуд, здзейснены Шварцбардам, пры знешняй «эфектнасці» і прывабнасці (яна дзейнічае дагэтуль – у 2013 г. некалькі ізраільцаў, выхадцаў з СССР, павесілі шыльду памяці «яўрэйскага героя» ў Гуш-Эцыёне), у рэшце рэшт паглыбіў раскол паміж яўрэямі і ўкраінцамі, выклікаў у некаторых паплечнікаў Пятлюры прагу помсты. Тым болей што Шварцбард, хоць і адседзеў не адзін месяц, фармальна пакараны французскім судом не быў. Яго баранілі многія яўрэйскія – і неяўрэйскія – грамадскія дзеячы.

Пра забойства Пятлюры ды яго наступствы я пісаў у далёкім ужо 2014-м. Крыху пазней Аляксандр Розенблюм – жыхар Арыэля, юрыст з велізарным стажам (працаваў у Барысаве) – прыслаў такі водгук: «Калі б судзіў Шварцбарда я і без удзелу прысяжных, то вынес бы абвінаваўчы прысуд, але ўлічыў бы, што ён заслугоўвае права на літасць… Самасуд – гэта бясспрэчнае злачынства (калі яно было здзейснена НЕ пад уплывам аффекту). Але пры ўдзеле прысяжных суд заўсёды звязаны вердыктам».

Тое, што Уладзімір Б. – вопытны журналіст, колішні намрэдактара газеты «Вести» і прадстаўнік часопіса «Огонёк» у Ізраілі – заняўся дэмагогіяй, абвінавачваючы людзей з іншымі поглядамі на мінулае ў баязлівасці ды здрадзе яўрэйству, не здзівіла. Усюдыісная вікіпедыя сведчыць, што ў жніўні 2014 г. ён «узначаліў аддзел тлумачальнай і агітацыйнай работы» партыі «Наш дом Ізраіль». Такім толькі й давяраць 🙂

Разам з тым шмат якія асаблівасці сітуацыі ва Украіне, у тым ліку няўменне (хутчэй, нежаданне) раскрыць забойствы Алеся Бузіны і Паўла Шарамета, ды не ў апошнюю чаргу – усхваленне адыёзных дзеячаў на дзяржаўным узроўні, дратуюць мяне. Бадай, згаджуся з расійскім даследчыкам Маркам Салоніным: «Калі б такія дзікія выбрыкі, як пераменаванне ў сталіцы Украіны праспекта Ватуціна ў праспект Шухевіча, адбываліся на фоне грандыёзнага дэмакратычнага абнаўлення грамадства, у “адным флаконе” з эканамічнай рэформай, люстрацыяй памагатых зрынутага крымінальна-карупцыйнага рэжыму, з ростам дабрабыту насельніцтва і чаргой з іншаземных буржуяў, якія спяшаюцца ўкласці мільярды ва ўкраінскую эканоміку, то можна было б казаць пра “непазбежныя перагіны ў ходзе рэвалюцыі”. Але нічога гэтага няма». Дзеля справядлівасці, валавы ўнутраны прадукт у суседзяў у 2016–2017 гг. стабільна рос на пару працэнтаў, ды пацешыліся з гэтага нямногія. Месца Украіны ў «Сусветным рэйтынгу шчасця» – у ніжняй частцы табліцы; то на 132-м, то на 138-м месцы. У 2018 г. на адзёр захварэла звыш 10000 украінцаў; міністэрства аховы здароўя канстатуе, што эпідэмія шчэ не пераможана.

У Беларусі праяў хваробы на парадкі меней, і ёсць доля здаровага глузду ў тым, што менавіта Мінск (своеасаблівая выспа бяспекі для замежнікаў) падаў заяўку на Сусветную шахматную алімпіяду. Праўда, прыняў паперы прадстаўнік групоўкі, што хацела б тэрміновай адстаўкі Ілюмжынава… Гэткая падача не гарантуе поспеху – а раптам хітрамудры Кірсан утрымаецца ў ФІДЭ на «троне», да якога прырос з сярэдзіны 1990-х, i «не знойдзе» тых папер?

Папраўдзе, мяне мерапрыемствы гэтай сусветнай арганізацыі ўжо інтрыгуюць мала, хто б ні апынуўся ля ейнага стырна. ФІДЭ канчаткова сябе дыскрэдытавала пасля чэмпіянатаў у Іране (люты 2017 г., з хіджабамі) і ў Саўдаўскай Аравіі (снежань 2017 г., без ізраільскіх шахматыстаў, якім у апошні момант адмовілі ва ўязных візах). Макропулас, намеснік і верагодны пераемнік Ілюмжынава, паведаміў у Мінску, што ў студзені 2018 г. правёў перамовы з ізраільскай шахматнай федэрацыяй, і яны пра-нешта-там дамовіліся. Выглядае, як і было прадказана, проста «забалбаталі» праблему, а пісьменна складзены іск мог бы пацягнуць за сабой кампенсацыю і/або штраф на мільёны долараў… І яшчэ кажуць, што яўрэі дужа практычныя 🙂

Першы віцэ-прэзідэнт ФІДЭ (трэці злева; побач з ім кароль саўдытаў) любіць блізкаўсходнія грошы не менш за Ілюмжынава. Фота з zimbio.com.

* * *

Цытаты, абяцаныя ў пачатку серыі. Гэтым разам пераклаў з рускай; калі камусьці ахвота cустрэць у «Катлетах & мухах» мудрыя і актуальныя думкі франка- або англамоўных аўтараў, дасылайце… Мяркую, з іх рэтрансляцыяй па-беларуску неяк спраўлюся.

* * *

Як і ўсе з’явы, дэмакратыя мае свае заганы. Урады, якія выбіраюцца на кароткі тэрмін, зацікаўлены ў здабыцці неадкладнай выгады. Так кароткатэрміновы арэндатар імкнецца выціснуць максімум сёння, не думаючы пра заўтрашні дзень. Усеагульнае выбарчае права забяспечвае такі ўрад, які задавальняе сярэдні інтэлектуальны ўзровень насельніцтва. Аднак натоўп у сярэднім неразумны і недальнабачны. Сёння дэмакратыям выгадна гандляваць з таталітарыстамі. Заўтра апошнія мабілізуюць усю набытую тэхналогію для вайны супраць дэмакратый. Але сённяшнія дэмакратычныя ўрады к таму часу ўжо зменяцца. Яны спяшаюцца развязваць свае праблемы, а не праблемы будучых урадаў…

Таталітарныя блокі маналітныя. Дэмакратычныя – пакутуюць на друзласць. І пачынаецца канкурэнцыя паміж заходнімі краінамі: хто раней паспее прадаць бальшавікам сучасныя камп’ютары.

Звесткі пра канцлагеры замінаюць перамагаць у такіх спаборніцтвах, і лепей за ўсё заплюшчыць на канцлагеры вочы, зрабіць выгляд, што глядзіш і не бачыш.

А не бачыць немагчыма (Юрый Вудка, «Маскоўшчына», 1984)

* * *

Дэмакратыя не гарантуе грамадзянам, што яны зажывуць лепей, але дазваляе знізіць рызыкі таго, што ва ўмовах аўтарытарных рэжымаў яны будуць цярпець ад свавольства карумпаваных кіраўнікоў, не маючы магчымасцей для мірнай змены ўлады. Але змена рэжыму з адмовай ад аўтарытарызму – складаны і балючы працэс. Праблемы і рызыкі, звязаныя са зменай палітычных рэжымаў, дастаткова сур’ёзныя, і яны звязаны не столькі з дэмакратызацыяй як такой, як з тым, што пабудова дэмакратыі – гэта толькі адзін з магчымых вынікаў працэса, і вынік далёка не абавязковы (Уладзімір Гельман, «З агню ды ў полымя», 2013)

* * *

Інфармацыяй свет завалены. Ад такога хлуду, як інфармацыя, на планеце проста няма куды дзявацца. 90% таго, што гаворыцца і пішацца – поўная бязглуздзіца (Аляксандр Зіноўеў, 03.04.2006)

* * *

Мы валодаем лішкам інфармацыі або, дакладней кажучы, валодаем тым узроўнем інфармаванасці, які ў ранейшыя эпохі быў прывілеем людзей, якія прымалі рашэнні… Калі зусім проста сфармуляваць, то мы з вамі валодаем ведамі, як арыстакратыя, а паўнамоцтваў яе не маем… Вы не адмовіцеся ад спажывання інфармацыі, вам прыйдзецца вучыцца з гэтай інфармацыяй працаваць (Кацярына Шульман, 17.04.2018).

* * *

Непрыемнае адрозненне сучасных грамадстваў ад санаторыяў для псіхічна хворых палягае ў тым, што з псіхсанаторыя ўсё ж можна аднойчы выйсці. Пакінуць жа грамадства можна, толькі ўцёкшы ў іншае, практычна ідэнтычнае грамадства (Эдуард Лімонаў, «Дысцыплінарны санаторый», 1986–1993)

* * *

Паняцце траўмы стала чымсьці, пра што ў ЗША гавораць кожны дзень ва ўніверсітэцкіх кампусах і газетах. Ідэя пра тое, што пачуць процілеглую пазіцыю – гэта не проста прыкра, а траўматычна, фізічна шкодна, зрабілася агульным месцам для многіх. Я б назваў гэты працэс медыкалізацыяй публічнай сферы. Калі раней можна было адкрыта разважаць пра некаторыя ідэі, прызнаючы пры гэтым, што яны небяспечныя, то цяпер іх трэба рэгуляваць у медычным ключы. І гэты фенамен я лічу насамрэч трывожным (Роджэр Беркавіц, сакавік 2018).

* * *

І пад канец – інфа пра ўдзел майго суразмоўцы і сааўтара ў мінскай выставе «Код: 25.03.18», прысвечанай, як няцяжка здагадацца, стагоддзю Беларускай народнай рэспублікі. Урывак з артыкула Пётры Васілеўскага (газета «Культура»): «Асобна хачу сказаць пра жывапіс Андрэя Дубініна. Гэты творца не захацеў выстаўляцца на такой выставе з чымсьці ўжо вядомым, і таму за кароткі час зрабіў паўнавартасны жывапісны твор (гл. вышэй – В. Р.). У сваім палатне “Звеставанне” мастак звярнуўся да біблійнай вобразнасці, якой вельмі пасуе ўпадабаная ім рэнесансная стылістыка…»

***

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

19.04.2018

Апублiкавана 20.04.2018 02:03

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 70j (10.04.2018). Пра тое, чаму варта ганарыцца заснаваннем БНР. Даследаванне цэнтра П’ю аб антысемітызме. Латэнтная юдафобія ў Беларусі. “Халодная вайна” як небяспечны для краіны і яўрэяў фактар. Лёс ізраільска-беларускага праекта ў Белаазёрску. Развіццё ідэі пра манархію ў Беларусі – яе можна абвясціць на частцы тэрыторыі Мінска. Заяўка Беларускай федэрацыі шахмат на правядзенне алімпіяды ў Мінску. Запрашэнне ў родны горад Б. Гельфанда. Пажаданні Р. Васілевіча, каб юрысты лепей ведалі беларускую мову (манілаўшчына). Збор інфармацыі пра “дармаедаў” як наступ на таямніцу прыватнага жыцця. Ідэя надання вуліцы ў Быцені імя Цыўі Любеткінай, падтрымка ідэі. Арганізацыя як больш эфектыўны спосаб бараніць свае інтарэсы.

№ 70i (03.04.2018). Паслясмак ад “Дня волі”. Думкі Змітра Сляповіча пра родную Беларусь. Святкаванне ў Нью-Ёрку. Правядзенне першага Сіянісцкага кангрэса як аналаг заснавання БНР. Сумнеўнасць праграмы свята ў Мінску. “Гістарычнае адкрыццё” ад tut.by. Пра тое, што ў палітыцы колькасць не пераходзіць у якасць. Затрыманне А. Карызны і думкі пра яго вартасць. Раздзьмуванне колькасці тых, хто прыйшоў на канцэрт 25 сакавіка. Графіці ў гонар БНР. Раздача аксесуараў. Замацаванне мяжы двух “апазіцыйных лагераў”. Зацягванне справы з мемарыяльнай дошкай на вул. Валадарскага, непрафесіяналізм “сіцідога”. Выхад кнігі купалаўскага верша “А хто там ідзе?” на розных мовах. Імпрэза ў музеі беларускай літаратуры, прысвечаная Т. Кляшторнаму і І. Харыку. Падрыхтоўка да рэферэндуму ў РБ, парада наўпрост спытацца ў народа, ці падтрымлівае ён ператварэнне рэспублікі ў манархію. Мемуары Ю. Бібілы. Скандал на сайце з “птушынай назвай”.

№ 70h (20.03.2018). “Выбары-дурыбары” ў Расіі. Непрадвызначанасць палітыкі ў Беларусі. Прапанова А. Кіштымава адмовіцца ад “расійскай лінейкі”. “Марш годнасці і волі” як варыянт святкавання 25 сакавіка. Заклікі М. Статкевіча і В. Сіўчыка. Скепсіс адносна “беларускіх нацыяналістаў”. Час апартуністаў у беларускім палітыкуме. Парада запрасіць на выступ у Дзень волі ідышамоўнага прамоўцу. Недаацэнка небяспекі ад Астравецкай АЭС. Прыклады таго, што этыка працы ў РБ кульгае. “Асобныя недахопы” на заводзе “БелДжы”. Няўменне дамовіцца з кітайскімі работнікамі ў Светлагорску. Прапанова скласці даклад пра беларускае кіраўніцтва накшталт расійскага “Путин. Итоги. 2018”. Беларусь у “рэйтынгу шчасця”. Асаблівасці сацыяльнай рэкламы ў Мінску. Кліп ад спявачкі Shuga. Пазітывы ад Беларускага фонда культуры і часопіса “ПрайдзіСвет”.

№ 70g (13.03.2018). Узаемадачыненні беларусаў і яўрэяў паводле З. Бядулі. Яўрэі ў БНР (1918 г.). Слабасць новай рэспублікі, нейтральна-чакальная пазіцыя большасці беларускіх яўрэяў. Сцэнарый развіцця БНР пры ўмове большай яе легітымнасці. Недарэчнасць рэваншу кансерватараў, якія прэтэндуюць на спадчыну БНР. Сектанцтва сучаснага БНФ. Рэакцыя В. Вячоркі на сцёбны кліп пра 8 сакавіка з удзелам Галыгіна і Шнурава, годныя адказы. Заклік зрабіць нешта лепшае. Расчараванне ў П. Усаве як аналітыку.

№ 70f (09.03.2018). Канфлікт у аргкамітэце “Дня Волі”. Неадэкватныя паводзіны “Белсату”, інсінуацыі “Нашай Нівы”. Прагнозы адносна 25 сакавіка. Параўнанне Статкевіча з Казуліным. Запланаванае святкаванне 100-гадовага юбілею БНР у Ашдодзе. Жаночы забег “Beauty Run” у Мінску, асвятленне яго ў СМІ, перабольшанне колькасці ўдзельніц. Як сілавікі трапілі ў палітбізнэс. Сустрэча Ул. Макея з прадстаўнікамі “Амерыканскага яўрэйскага камітэта”. Насця Рыбка як Саламея Пільштынова нашых дзён. Юбілей Э. Севелы, неразуменне ягонай сатыры Б. Камянавым. Ю. Абрамовіч, 50-гадовы рэдактар газеты “Берега”.

№ 70e (01.03.2018). Выбары і кулінарныя інсталяцыі. Панікёрства П. Усава. Пра тое, як рэжым дзеліцца сферамі ўплыву. Заявы бізнэсмена Уладзіміра Хейфеца, выбранага ў Мінгарсавет. Пра “Малады фронт” і З. Дашкевіча. “Этнацыд” як няслушны дыягназ. Прыклады афармлення беларускамоўных дакументаў і ўменне чыноўнікаў размаўляць па-беларуску. Перапіска з Нацыянальным агенцтвам па турызму. Дзіўны пераклад роліка пра Беларусь на англійскую. Прага свабоды і салідарнасць як фактары, больш істотныя за мову. Спрэчныя выказванні М. Статкевіча і С. Алексіевіч. Экзатычная выстава ізраільскіх тэнісных ракетак у Палацы рэспублікі. Крэатывы пінчука Р. Цыперштэйна.

№ 70d (19.02.2018). Прысуд па справе “рэгнумаўцаў”, каментарый С. Шыптэнкі. Пасыл грамадству ад “сістэмы”. Аналіз А. Шрайбмана. Нежаданне палітызаванай публікі вырашаць канфлікты шляхам перамоў. Дэградацыя старой ідэалагічнай сістэмы. Прарэхі ў беларускай цэнзурнай сетцы. Меркаванне пра фільм “Смерць Сталіна” і абазнанасць “заходнікаў” у савецкай гісторыі. Дэсакралізацыя і шахматызацыя палітыкі як пажаданне. Кейс М. Казлова як кандыдата ў дэпутаты Мінгарсавета. Слабасці яго перадвыбарчай кампаніі, АГП увогуле. Развагі пра рэальныя праблемы. Кампанія “Народны рэферэндум”, якая ў 2015 г. скончылася пшыкам. Невыкананая абяцанка Нацыянальнага агенцтва па турызму. Вечар яўрэйскай музыкі “Шалом” у Вялікім тэатры.

№ 70c (01.02.2018). Пра тое, што “Вожык” будзе жыць. Традыцыя часопіса – тлумачыць народу, як яму весела жывецца. Кампанія “Уключы мазгі” і “велописеды”. Іронія “БелГазеты” ў бок абаронцаў сінагогі на Дзімітрава (2001 г.). Спрэчкі вакол беларускай вышэйшай адукацыі. Нежаданне рабіць фетыш з мовы. Прапанова стварыць незалежны ўніверсітэт па-за межамі Беларусі. Наезд на “рэгнумаўцаў” з боку БТ. Зайздрасць як магчымы матыў пераследу “Хартыі-97”. “Кодэкс карпаратыўнай этыкі” Полацкага ўніверсітэта. Агрэсіўны артыкул М. Стральца. Тлумачэнні Л. Казлова і Г. Кур’яновіч з выдавецтва “Арты-фекс”. Вывад пра некарэктнасць паводзін рэктара Полацкага ўніверсітэта. Планы абмежаваць дастаўку рэкламы ў паштовыя скрыні беларусаў. Прапанова ўзнагародзіць ініцыятараў Шнобелеўскай прэміяй.

№ 70b (21.01.2018). Пра вёску Парэчча, дзе ратавалі яўрэйскіх дзяцей у вайну, і памятнае мерапрыемства, запланаванае на 24.01.2018. Няўменне партала tut.by карэктна прадказаць надвор’е. Пратэст супраВць планаў заснаваць беларускамоўны ўніверсітэт, рэакцыя на пратэст. Паводзіны П. Якубовіча. Рэгістрацыя ўніверсітэта і слабыя месцы ТБМ. Версія паходжання прозвішча Рубінчык у газеце “Наша слова” і іншая версія. “Чорны піяр” з боку сайта “Телескоп”, паклёп на Я. Лёсіка. Глупствы “першай беларускай газеты”. Інфармацыйны шчыт пра валожынскую ешыву. Мінскі “Мур лямантаў”. Гукаперайманне ад міністра замежных спраў РБ. Кур’ёз на сайце “Эхо Москвы”. Назіранні за працэсам “рэгнумаўцаў”.

№ 70 (09.01.2018). Cтаўленне беларускай моладзі да сітуацыі ў краіне. Гатэнтоцкая мараль, выказванні ў бок падсудных “рэгнумаўцаў”. Абнаўленне мэблі ў офісе ТБМ. Спрэчныя расповеды пра вынікі 2017 года. Фальсіфікацыя Ю. Баранчыкам пазіцыі Д. Рабянка. Кніга М. Вольфа “Агонь і лютасць”. Заявы А. Лукашэнкі пра пасаду “ўпаўнаважанага”. Зніжэнне фінансавання для часопіса “Вожык”. Меркаванне пра гэты часопіс, а таксама пра “Новый Крокодил”, гумар у “БелГазете”, газеце “15 суток”. Прапанова ўнесці “Вожык” у спіс культурнай спадчыны чалавецтва. Пра мінскі часопіс “Космопорт”. Канцэрты да дня памяці ахвяр Халакосту.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 60, 50, 40, 30, 20, 10.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (23)

Другі тыдзень не сціхае кіпеш вакол ізраільскай прамовы ў Вярхоўнай Радзе Украіны. Ён быццам бы і глабальны (дзіды ламаюцца на розных кантынентах, фэйсбукі закіпаюць у тон мазгам), але ў той жа час не топавы, прынамсі ў Беларусі за ім мала хто сачыў. Таму – устаўлю свае дзве капейкі, балазе цяпер ёсць у нас такая манетка са сталі, пакрытай меддзю.

Украінска-яўрэйскія і, шырэй, украінска-ізраільскія адносіны заўсёды былі… не тое што канфліктнымі, а непрадказальнымі. Можа, справа ў тэмпераменце двух народаў. Як успамінаў энтузіяст «навядзення мастоў» Якаў Сусленскі пра сядзенне ў пермскім лагеры 1970-х: «З украінцамі мяне збліжала агульная рыса – эмацыйнасць. Дакладны разлік… мне зусім не ўласцівы. Помню, як бліскучы майстар складання скаргаў і заяў Міхаіл Макаранка (ён жа Гершковіч) абураўся, чытаючы заявы ўкраінцаў – “адны эмоцыі!” –а я “лавіў кайф”»

Кіно з узаемнымі папрокамі, груканнем у грудзі і размазваннем сопляў мы бачылі 30 год таму, калі ў Ізраілі судзілі Івана Дзем’янюка. Адны – найперш прадстаўнікі ўкраінскай дыяспары ў Амерыцы – на ўвесь свет гукалі «жыды нашых б’юць», другія (у тым ліку віцэ-спікер Кнесета) дзейкалі пра «спрадвечны антысемітызм» украінцаў.

Далей – болей. Анекдатычную гісторыю, якая сведчыць пра нягегласць многіх ізраільскіх чамаданаў дыпламатаў у канцы ХХ ст., расказаў былы пасол Ізраіля ў Беларусі Зэеў Бен-Ар’е:

У той час [пачатак 1990-х]… іменна да мяне звярнуліся з просьбай перакласці тэкст выступлення Вайса на ўкраінскую мову для распаўсюду сярод дэпутатаў, калі старшыня Кнэсета будзе прамаўляць да іх з трыбуны Рады. У прамове было месца, дзе пасля згадкі супольнай гісторыі ўкраінскага народу і вялізнай яўрэйскай абшчыны Украіны, а таксама падзякі ўкраінцам – Праведнікам народаў свету, гаварылася: “Разам з тым няможна забываць, што ўкраінскі народ у пэўнай частцы пайшоў за нацыстамі ў масавых забойствах яўрэяў”… Асобнік перакладу па дыппошце прыйшоў у маленькае ў той час ізраільскае прадстаўніцтва ў Кіеве ў вельмі памятым выглядзе, непрыдатным для ксеракапіявання. Кіраўнік прадстаўніцтва папрасіў мясцовую супрацоўніцу тэкст перадрукаваць. Яна не вельмі разбіралася ў палітычных нюансах, але змагалася за чысціню ўкраінскай мовы. Слова “частково”, ужытае мною, падалося ёй не вельмі мілагучным, і яна яго проста выкінула. Галава прадстаўніцтва ўкраінскай мовы не ведаў, тэкст не праверыў, у выніку ён быў памножаны. Як жа было ўкраінскім парламентарыям, слухаючы цурчэнне незнаёмага ім іўрыта з вуснаў высокага ізраільскага госця, чытаць у брашуры перад сабой, што ўкраінскі народ (выглядае, увесь) пайшоў за нацыстамі!

Зараз «цяжкасці перакладу» аднавіліся на новым узроўні. Чыноўнічкам, якія рыхтавалі прамову прэзідэнта Ізраіля Рубі Рыўліна 27.09.2016, цяжка было, відаць, праверыць, што Мар’іна Горка ў цэнтральнай Беларусі ніколі не адносілася да Украіны…

Але геаграфія тут усё ж не галоўнае. Вось асноўныя тэзісы, якія раскалолі аўдыторыю (найбольш алею ў агонь «падліў» першы):

Блізу паўтара мільёна яўрэяў былі забіты на тэрыторыі сучаснай Украіны ў час Другой сусветнай вайны ў Бабіным Яры і ў многіх іншых месцах. Іх расстрэльвалі ў лясах, каля яроў і равоў, скідвалі ў братэрскія магілы. Многія з памагатых злачынцаў былі ўкраінцамі, і сярод іх асабліва вылучаліся байцы АУН, якія здзекваліся з яўрэяў, забівалі іх, у многіх выпадках выдавалі немцам.
Нельга рэабілітаваць і ўслаўляць антысемітаў, ніякімі палітычнымі інтарэсамі не апраўдаць абыякавае маўчанне або няўцямнае мармытанне, калі ідзецца пра антысеміцкія структуры. Лідары краін, якія падзяляюць антысеміцкія, расісцкія і неанацысцкія погляды, ніколі не стануць жаданымі і паўнапраўнымі членамі сям’і народаў свету.
Сёння Украіна паказвае свету новы твар. Украіна даказвае на справах, а не на словах сваё глыбокае імкненне да змен і дасканалення. Я захапляюся Украінай і яе дэмакратычным ладам, які яна ўвасабляе з гонарам, нягледзячы на выклік, што стаіць перад ёй у сферы бяспекі і эканомікі.

Дзе ж «крыўда для ўкраінскага народа», навошта крэслы ламаць? Пры ўсёй павазе да аднаго з кіраўнікоў Ваада Украіны і Еўраазіяцкага яўрэйскага кангрэса Іосіфа Зісельса, не разумею, чаму ён прасіў прабачэння за Рыўліна, ды яшчэ аргументуючы дзіўна: «Ніводзін суд у свеце не прызнаваў АУН або УПА арганізацыямі, якія здзяйснялі злачынствы». Па-першае, пра УПА – Украінскую паўстанцкую армію, сфармаваную пад канец 1942 г. – гаворкі ўвогуле не ішло (паглядзеў пераклад на англійскую, там таксама няма). Па-другое, i АУН – Арганізацыю ўкраінскіх нацыяналістаў – Рыўлін агулам не абвінавачваў, а казаў пра асобных яе прадстаўнікоў-«байцоў» (магчыма, лепей было ўжыць слова «актывістаў», бо да цкавання яўрэяў Украіны ў 1941 г. далучыліся цывільныя асобы, напрыклад, газетчыкі з «мельнікаўскага» крыла АУН). Па-трэцяе, юрыдычна-фармальны падыход (няма прысуду – няма абвінавачвання) не заўсёды спрацоўвае. На славутым працэсе ў Нюрнбергу не толькі АУН, а і вермахт не быў прызнаны злачыннай арганізацыяй – але хто зараз будзе адмаўляць, што нямецкія жаўнеры і афіцэры спрычыніліся да Шоа?

Прэзідэнта краіны, дзе цяпер жыве большасць яўрэяў свету, нехта ўспрымае як іхні «твар» – або нашага «спікера». У прынцыпе-та не зусім так (асабіста я не ўпаўнаважваў Рыўліна ехаць у Кіеў :)), але гэтым разам няма нічога страшнага, калі ён будзе так успрымацца. Наіўна выглядаюць спробы давесці, што Рыўлін выказаў «сваё прыватнае меркаванне». Пагатоў афіцыйныя асобы Украіны не раз прызнавалі саўдзел некаторых украінцаў (ясная рэч, не ўсяго народа) у знішчэнні яўрэяў. Годна выступіў, напрыклад, Пётр Парашэнка у Кнэсеце (снежань 2015 г.): «Як толькі з’явілася незалежная Україна, яе кіраўніцтва прынесла прабачэнні за злачынствы, здзейсненыя асобнымі ўкраінцамі ў гады Халакосту. Я, вядома ж, падзяляю пазіцыю першага Прэзідэнта Украіны Леаніда Краўчука. І раблю гэта ў парламенце яўрэйскай дзяржавы, перад дзяцьмі і ўнукамі ахвяр Халакоста».

Раней ва ўкраінскім палітыкуме крыўдавалі, што ізраільцы выпукляюць жахі і забываюцца на тых, хто ратаваў яўрэяў. Небеспадстаўна крыўдавалі… Дарэчы, прыблізна так, як некаторыя яўрэі 30-40-50 год таму трактавалі ўкраінцаў, беларуская лаўрэатка сёлета «абагульніла» палякаў, дый родную Украіну не пакінула ў спакоі. Але ў гэтым плане да прамовы Рыўліна не прычапіцца, ён казаў: «Слушна і тое, што [ва Украіне] было больш 2,5 тыс. праведнікаў народаў свету».

Крыху смешна, аднак і сумна было глядзець на апанентаў Рыўліна. Хіба самы «тытулаваны» з іх – Багдан Чэрвак, правадыр цяперашняй АУН, «па сумяшчальніцтве» – першы намеснік кіраўніка Дзяржаўнага камітэта тэлебачання і радыёвяшчання Украіны. Ён назваў прамову прэзідэнта Ізраіля «пляўком у душу ўкраінцам» і дадаў: «Звінаваціць АУН у Халакосце, ды яшчэ падчас парламенцкіх слуханняў з нагоды 75-годдзя трагедыі Бабінага Яру – значыць зняважыць украінскую нацыю… Просьба да ўкраінскіх яўрэяў. Пераканайце пана прэзідэнта, што чытаць маскоўскія газеты і глядзець расійскае тэлебачанне не толькі шкодна, але і непрыстойна». Няўжо ўкраінцам можна «прадаць» ідэю аб тым, што Рыўліну мала матэр’ялаў з «Яд ва-Шэма» (хоць бы гэтай кніжкі – стар. 36 і далей)? Пасля гэтай «парады» мой давер да дзяржаўных каналаў, кантраляваных Б. Ч., мякка кажучы, не вырас. Дарэчы, летась сфоткаў на будынку яго ведамства ў Кіеве шыльду з лозунгам «баронім інфармацыйную прастору»:

Па-мойму, журналістам увогуле і тэлевізійным у прыватнасці не варта займацца контрпрапагандай, бясконца пераводзіць стрэлкі на «пуйло Хуціна». Калі б Украіна аб’явіла Расіі поўнамаштабную вайну – іншая справа; ва ўмовах жа адносна мірнага Кіева лепей датрымлівацца прафесійных норм, даваць праўду, толькі праўду, нічога, акрамя… Каб служыць узорам для тых самых маскоўцаў. Зрэшты, як тая казала, «калі трэба тлумачыць, то не трэба тлумачыць».

Разумна адпісаўся ўкраінскі публіцыст/грамадскі дзеяч Павел Зуб’юк (02.10.2016): «Можна, вядома, спрачацца, ці члены арганізацыі, якая выдавала інструкцыі пра «прыязныя» і «варожыя» меншасці (прычым «варожыя» падлягалі вынішчэнню ў ходзе барацьбы за ўкраінскую дзяржаўнасць) сапраўды «асабліва вылучаліся» сярод іншых. Але тое, што АУН нават у 1942 г. прадаўжала настойваць на сваім «негатыўным стаўленні да жыдоў», сведчыць само за сябе». Неблагі і каментар аўтара часопіса «Foreign Policy» Бенджаміна Коэна (30.09.2016): «Словы Рыўліна маглі зачапіць або падацца бестактоўнымі тым, хто зацыклены на паказе толькі станоўчых вобразаў украінскай гісторыі, асабліва ў час, калі Украіна так шмат робіць для ганаравання ахвяр вайны. Аднак, калі Украіне выпала змагацца за ператварэнне ў дэмакратычнае грамадства, то яна мусіць сутыкацца з усімі бакамі сваёй гісторыі: станоўчымі, адмоўнымі і тымі, што паміж».

Пры ўсіх глупствах і пераходах на асобы добра тое, што дыскусія па гістарычных пытаннях у нашай паўднёвай суседцы cяк-так вядзецца… У Беларусі ж, выглядае, не так многа людзей, якіх цікавіць мінулае… Год таму выйшла кніга ізраільскага гісторыка Леаніда Рэйна «Каралі і пешкі» (мне выпала перакладаць яе з англійскай), дзе нямала гаворыцца пра ролю беларускіх калабарантаў у генацыдзе яўрэяў, але розгаласу яе з’яўленне амаль не выклікала. Названая кніга, выдадзеная ў арыгінале на пачатку 2010-х, далёкая ад дасканаласці: хапала ў ёй памылак і недагаворанасцей… Але, па-мойму, опус Рэйна мог бы даць штуршок шчыраму абмеркаванню агульнага мінулага.

Вокладка кнігі Л. Рэйна; А. Белы рыхтуецца загнаць кол у магілу бел. нацызму

Прыпамінаецца дыскусія (?) пасля яшчэ больш спрэчнага артыкула беларускага «ліцвінскага» даследчыка і бізнэсоўца Алеся Белага, апублікаванага ў ізраільскай газеце «Мост» пад канец 2008 г. Алармізм аўтара («успышка нацызму ў Беларусі магчымая ў найбліжэйшы час») не выклікаў у мяне сімпатый тады, не выклікае і цяпер, аднак праблемы закраналіся важныя. Якая ж была рэакцыя ў тутэйшым сеціве? Прадказальная – збольшага абвінавачвалі А. Б. у супрацы з КДБ…

Магчыма, яшчэ вярнуся да тэмы дыялога пра падзеі даўніх гадоў, а зараз колькі словаў пра «культурку». Парадаваў тэатральны фестываль у Мінску «ТЭАРТ», хоць і выбраўся я толькі на адзін спектакль – «З жыцця насякомых» у памяшканні Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі. Пачалося ўсё з таго, што ў касе не ўзяў білет, таптаўся ля ўваходу. Выйшла намесніца дырэктара Святлана К. і запрасіла сесці на прыстаўное крэсла – усяго за 8 BYN! Абяцала непаўторную энэргетыку ад яе цёзкі Бенькі – і дапраўды, энергетыкі ў вершах расійца Алейнікава пра мух, конікаў ды іншых кузурак было аж з каптуром. Гучалі раяль (Дар’я Мароз), скрыпка, тэрменвокс (Марыя Васільеўская) – нарэшце пачуў яго ўжывую. Спявала С. Бень, здаецца, не ў поўную сілу, але хапала гэгаў і забаўнай мультыплікацыі.

Мікалая Алейнікава чытаў у 90-х (нехта з аднакласнікаў прыносіў кніжку). Ды толькі цяпер, пасля ўмелай дэкламацыі «Жук-буржуй и жук рабочий гибнут в классовой борьбе!» я ўцяміў, што перажыць Сталіна ў паэта-абсурдыста шансаў было малавата. «Макар Свірэпы» – гэта вам не «Макар Друкар», эпігон Ведзьмака Лысагорскага. Пагартаўшы віртуальны зборнік, знайшоў у Алейнікава і цыкл «Жук-антисемит», які ў праграму не трапіў…

У цэлым спектакль – на вялікага аматара («канкрэтнай гісторыі няма, ёсць агульны стан, які працягваецца праз 14 нумароў, вершаў Мікалая Алейнікава»), ды галоўнае, што акцёрцы падабаецца, а гледачы на Беньку пойдуць 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

07.10.2016

Апублiкавана 8.10.2016 21:16