Tag Archives: ФИДЕ

CONVERSATION WITH DAVID NAVARA (2)

(ending; beginning is here)

– The 2020 Candidates Tournament, when the competitions in the world have already started to be canceled, began in Yekaterinburg on March 15, 2020. I think it was a political decision of the Russian authorities, which was implemented by the new FIDE President Arkady Dvorkovich. And this despite the fact that Teimour Rajabov refused to participate in the competition. He was replaced by the Frenchman Maxime Vachier-Lagrave, who, in my opinion, was the most unlucky in Jerusalem. But the coronavirus quickly spread around the world, including Russia. After the end of the 1st round, the same Dvorkovich announced that the competition was terminated, but it would certainly be played out, and the participants urgently headed home. The question arose about Rajabov, how to compensate him for the fact that he quite rightly refused to participate. There were various proposals. How do you feel about the new leadership of FIDE and the voluntaristic decision to start the Candidates Tournament in mid-March?

– Maxime was unlucky not only in Jerusalem, but also in the qualifiers for the last two Candidates Tournaments. I am very glad that he eventually got there and performed well in the first round.

As for the tournament itself, it’s not so easy to answer. I confess that I also thought for a long time that the tournament should be held. Firstly, it was not clear how the situation would have developed in autumn or winter, and I didn’t want to wait more than a year, because young talents were growing up. In addition, Yekaterinburg was still a relatively safe place in March. Only a couple of days before the start, I began to realize that the tournament is long, and a lot can change over the time. The fact that they will close the borders a few days later, I did not expect. In hindsight, I can say that the tournament shouldn’t have been started, but it was not at all clear in advance.

It is clear that it was stupid to let so many people attend the opening, and FIDE chose the only suitable moment to suspend the tournament.

As for Teimour Rajabov, I think that a ticket to the next Candidates Tournament would be adequate compensation for him.

I believe that with the change of the leadership in FIDE, something has improved. Another thing is that with a different result of the elections, something would probably have been improved a little too – it was just the time for changes.

To what extent things have improved in FIDE is another question. The new leadership is working hard, making some progress, and some of the decisions are dissatisfying. I don’t like either the fact that chess is strongly connected with politics in general and with Russian politics in particular.

– The pandemic has hit everyone, but chess has gone online, and now we do not have time to follow the huge number of tournaments. You recently reached the final of the Mr Dodgy Invitational tournament, where you lost to Anish Giri, and Daniil Dubov even won in the final of the 2nd super tournament, organized by Magnus Carlsen, against Hikaru Nakamura, who, in his turn, beat Magnus in the semifinals. What is your opinion about what is happening now, when you can play and earn good money without leaving your home? The organizers do not bear many of the usual expenses, especially when it comes to inviting elite chess players. Can you explain how the tournament and prize fund is being formed now?

– Everyone can play on the web, but only a few can make good money. Since mid-March, I have been working a little less than in the past, and I earn a lot less. It is clear that there is a lot of money to be made in Magnus Carlsen tournaments, and in most tournaments, many grandmasters compete for several prizes. I was glad to receive an invitation to the Mr Dodgy Invitational tournament, I even managed to win 500 euros there, but you still can’t call it big money. In the leagues, I received from 250 to 650 euros per game, and almost regardless of the result.

– Which time control used in current tournaments do you prefer? What is your opinion about that a number of tournaments have started using different scoring systems, depending on whether these are the first games or the last ones? If for a victory at the beginning you get one point, then in the final games as many as three…

– I like to play classical chess, rapid chess, and blitz. The latter should not be taken so seriously, there much depends on the instant form. I consider classical to be the highest genre, but the difference between genres is decreasing.

I don’t really support innovations about scoring. In one recent tournament, it turned out that if the points were equal according to the local scoring system, the player who scored fewer points according to the normal system automatically won. Yes, we are talking about the same tournament.

– Your universal rating, taking into account performances in all competitions (classic, rapid, blitz), established by the Grand Chess Tour and the Kasparov Foundation, as of June 1, 2020 was 2714 points, this is 30th place…

– I’m not very familiar with the universal rating system. Perhaps its time has just come, since the official ratings (divided into classics, rapid and blitz) do not work very well with a small number of games played.

– You first crossed the 2700 mark in 2008. But it seems that you never had any special ambitions in the struggle for the highest titles. If you take the current top five-ten, what are your results against them?

– You’re right, I never had any special ambitions. It’s a bit like mountain climbing. Living at the very top is not so easy, there are additional loads. More journalists want to interview you, more people will call and ask if you want to coach them, more people will criticize you for nothing. (It is clear that there is always something to criticize for, I speak about it from my own experience.) Ten years ago I could strain to get into the top ten, but there was never a strong desire. Excessive attention from the outside was more of an additional burden for me. Sometimes it was difficult to deal with it, even if I did not hit the top ten.

Besides, I never learned how to prepare for elite tournaments. This requires systematic work on the opening and more, you need to play with black reliably. From time to time I got into the elite due to the fact that I managed to complicate the game and gain a lot of points in various leagues against decent, but far-from-elite opponents. I have a bad score with most elite players, although there are pleasant exceptions.

– How did you perceive the coronavirus situation, what can you say in general about what is happening in the Czech Republic at the beginning of the pandemic and now? How was the quarantine in the country?

On a walk with a self-made chess mask

– The introduction of quarantine in mid-March was a shock for me, because the borders were closed within 24 hours. Somewhere at the initiative of the Czech Republic, somewhere at the request of neighboring countries. In fact, at first, information was mixed with disinformation, for a long time it was not clear how great the danger was. It was only by mid-March that it became clear that this was not just a variant of the flu, but a more dangerous disease (experts understood this earlier).

So the quarantine time passed. I looked for errors in chess books that were being prepared for publication. (The photo is indicative, but the reality is quite real.)

Coronavirus, get out of here! On the board, the initial position of the so-called Czech system (1.e4 d6 2.d4 Nf6 3.Nc3 c6) is White’s time. I have alcohol in my left hand, and I’m pointing “out” with my right hand. In Czech, it turns out to be a play of words, since there is one expression for “get out of here” (not very pretty) and “walk” (on the board).

Fortunately, the Czech government took necessary measures in time to avoid the worst. In general, I have sceptical attitude towards this government, but they have succeeded perfectly in the fight against COVID-19. It was very useful that the renowned epidemiologist and vaccinologist Roman Primula was the deputy minister of health. By the way, he is a strong chess player, a FIDE master.

Some of the measures taken by the Czech government were problematic. Employees often bought masks from suspicious companies, publicly thanked P.R.C. for selling them masks, and did not thank Taiwan for sending free of charge masks. It is clear that at first we had to buy masks from China, and without them it would have been much worse, but Czech manufacturers of quality sanitary hygiene products have received only modest support to this day. Several close employees of the Czech President violated the hygiene standards enforced in the Czech Republic. One of them returned from China, and did not comply with quarantine.

On a walk

But in general, fortunately, in the Czech Republic it turned out not so bad, it could be much worse.

– Tell us about your hobbies, passions. Literature, films, music?

– I don’t watch films that much. I read with pleasure, although chess magazines are the most of what I read. I am interested in sociology, although I have forgotten a lot over the past decade. I read Dostoevsky, Lev Tolstoy, and much more, but I still don’t consider myself as a big reader. And there is not always enough time.

I love melodic and not very loud music. I like different genres. If I even had any exquisite taste, then it disappeared over the time.

– And about politics…

– I have always watched over politics, but I myself have not shown much activity. I am a devoted democrat, I am close to the concept of an open society by Karl Raimund Popper. (It’s funny that my full namesake showed some activity in this area in the Czech Republic.) I also like the concept of civil society, but I don’t have enough time to do it. I strongly dislike the Kremlin policy. It seems that the Russian authorities wanted no one to remain indifferent to them, and they succeeded in that. It’s a pity, because I have many friends in Russia. At the same time, I cannot say that I fully agree with the foreign policy of, say, the Czech Republic, the European Union, the United States or Israel, but you can’t agree on everything. I like something more, something less… The European Union is far from ideal, but still I am very glad that the Czech Republic is in the EU.

I recently played for a Hungarian team in an internet tournament. Friends invited me, and friendship is more important to me than politics.

– What is your daily routine at competitions (in pre-coronavirus time) and in everyday life. Tell us about your life, your favorite dishes.

– I prepare a lot at tournaments, but at home I read more chess magazines. I live in a single family house on the outskirts of Prague. I love fish, vegetables, fruits, bread and their various fancy combinations, as well as spicy chocolate.

– Which cities or places you’ve visited are close to you?

– I don’t know, for me the environment and the company are more important. For example, I felt good with the Novy Bor team at almost all European Cups, regardless of the place.

– You are always elegantly dressed. Wouldn’t you like to come to tournaments in looser clothes? I reviewed all the pictures of the 2015 European Championship in Jerusalem, as well as a number of your games, and decided to show most of them.

European Championship in Jerusalem (February 24 – March 8, 2015) On the left is the game of the 3rd round, won against Alexander Shimanov, after which David won 3 out of 3. On the right during the game in the 4th round with the future winner of the championship Evgeny Najer, which ended in a draw on the 28th move.

Before the games of the 6th and 7th rounds

During the tour of Jerusalem on the eve of the last tour

Final round 11. Ivan Cheparinov from Bulgaria plays the black. The game ended in a draw on move 44.

Rewarding ceremony. David Navara (2nd place) congratulates Mateusz Bartel, who beat Ian Nepomniachtchi and became 3rd. Evgeny Najer from Moscow is in the center. Pictures by Yoav Nis

– I only dress elegantly when there is a decent chance that I will be photographed. In everyday life, I prefer to dress informally.

– Probably, the lack of conflict, gentleness of character hinders you when playing at the highest level. Have you tried to somehow break yourself?

– What for? I have more or less everything in order with this in terms of chess, I play combat chess. It seems to me that in the past two years I have become a little tougher, although this is not always a good thing. For example, if I showed a brilliant result in some league and received a rather modest fee, then this is a perfectly suitable reason to say goodbye.

Year 2018. I meet Sergei Movsesyan, my good friend (photo by Anežka Kruzikova). I played the most tournament games with him; in addition, we have provided a number of tandem simuls. One of them took place in Prague in 2016, and then we played an exhibition match on 12 boards at the same time!

– I try to be pleasant, although it doesn’t always work out. I also have my own troubles, life is not always so simple.

– What are the most memorable games or episodes from them?

– It’s hard to say, because in the last decade I have played a thousand classical games!

– Then remember, please, how Korchnoi reacted to his loss to you in the aforementioned short match. Have you played with him again?

– Grandmaster Korchnoi first left, and when I showed the game to the audience, he came back, offering a strengthening. I proposed a retaliatory move saying that the position was unclear. And he replied: “Only for you!”. I was okay with that. The position, by the way, was indeed in dynamic equilibrium, which is what I meant by the word “unclear”. Perhaps this assessment to the eminent grandmaster seemed somewhat evasive. I played five games with Viktor Lvovich, winning three with two draws. It’s true that his best years were already behind him.

– In chess, you like creativity, but at the same time you have to memorize a lot and then painfully remember it at the board, having a limited time. How is your chess memory, do you think you have a chess talent? You also once said that a particularly important quality for a chess player, that is not always talked about, is intelligence in the broad sense of the word. And that even among elite chess players there are few intelligent people.

The game of the 9th round (March 5, 2015) ended with the victory of David in the European Championship in Jerusalem. On the eve of Ian Nepomniachtchi winning and taking the 1st place. Photo by Yoav Nis

1.Nf3 Nf6 2.c4 c5 3.Nc3 d5 4.cxd5 Nxd5 5.e3 Nxc3 6.bxc3 Qc7 7.Bb2 Nd7 8.Qb3 e6 9.c4 b6 10.a4 Bb7 11.a5 f6 12.Bd3 Bd6 13. Qc2 f5 14.Ng5 Nf8 15.f4 h6 16.Nf3 Ng6 17.h4 0-0-0 18.axb6 axb6 19.Bxf5 Nxf4 20.Be4 Bxe4 21.Qxe4 Nd3 + 22.Ke2 Nxb2 23.Rhb1 Rhe8 24.Rxb2 Qb7 25.Qb1 Bc7 26.Rba2 Bb8 27.Ra8 Rd6 28.R1a7 Qxa7 29.Rxa7 Bxa7 30.Ne5 Red8 31.d3 Rf8 32.g4 Bb8 33.Qh1 h5 34.gxh5 Rf5 35.Ng6 Rf7 36.Qe4 Rf6 37. Ne7 + Kc7 38.Qh7 Rf7 39.Ng6 e5 40.Nxe5 Re7 41.Ng6 Red7 42.Nf4 Kb7 43.Qf5 Bc7 44.e4 b5 45.Nd5 bxc4 46.dxc4 Rd8 47.e5 Re8 48.Nxc7 Kxc7 49.Qf7 + Kd 50.Qxe8 + Kxe8 51.exd6 Kd7 52.Kf3 Kxd6 53.Ke4 1–0

David Navara was the first player to qualify for the December 2019 semi-final in the Jerusalem Grand Prix after a clean 37-move victory over Dmitry Yakovenko. Photo by Niki Riga from here

David Navara in Jerusalem, December 2019. Photo by Niki Riga

– In every work there are more and less attractive elements. It so happened that over the time, even studying openings began to interest me, although I would prefer to create them myself.

I could hardly play a blindfold simul, I hardly remember positions (as well as one great ex-world champion), but I am able to restore a game played in turn, and in fact I remember a lot of things, although not always exactly. I definitely have a talent, but not for blindfold simuls!

– Do you think there is a problem of “cheating” in online tournaments?

– Of course there is. And how serious it is, I cannot say, because in my life I have played only five tournaments on the Internet, and everything went well there. Due to the threat of cheating, it is hardly possible to organize tournaments with long control or open tournaments with really big prizes. We need security measures, programs like ZOOM, cameras, judges. However, playing live in this sense is safer, because on occasion, you can check players with a metal detector.

– Surely you could change the federation and represent another country and earn more. The pandemic most likely cleared up this issue. And if it hadn’t happened?..

Czech teams at the training camp back in 2012 (photo by Kateřina Němcová)

GM Jansa with Fiona Steil-Antoni and me. (Jansa also worked as a coach in Luxembourg for about 20 years, so Fiona is also his student!)

– I’m not going to change the federation, I have good relations with my superiors. After all, I became a strong grandmaster in the Czech Republic, I received money from the federation for training. There were no other offers, but I am happy with where I am and I love to play for my country. I do not exclude that under some circumstances I could have moved, but for me this is not a question of money.

– A little about women in chess. As already noted, in 2010 you lost the match to Judit Polgar, and in 2013 you played 2:2 with the then world champion Hou Yifan. What can you say about those matches, and other meetings with women chess players?

– I played very poorly against Judit Polgar and deservedly lost. And then I lost to Hou Yifan in a tie-break, and after that I lost to her more than once. In general, my results with women are normal. In Gibraltar, I played eight games with women chess players with ratings 2400-2500 for several years and scored 7.5 points.

– What is chess for you, what is 35 years for a chess player nowadays, how long are you going to play actively?

– I am going to play for a long time, because I love chess and I am tolerant to defeats. Another thing is that over the time there are more of them…

– I think that many people have read the interview with interest and got to know an unusual chess player of our time. What would you like to say to the readers of the site?

Wishes (I added a couple of words to create some ambiguity): “I wish you strong health, many good ideas, and joy (not only) at the chessboard. David Navara. June 26, 2020”

Original in Russian 06/25/2020. English translation by belisrael

GM David Navara was interviewed by Aaron Shustin (Petach-Tikva, Israel)

* * *

feedback:

GameDev. Very informative. What brave and bold moves. Brilliant !!

manmeet nimbark. Sir you are doing great work. Salute to you

==============================================================================

From the editor of belisrael

We are ready to talk with other interesting people from the world of chess, other sports, culture, art, medicine, business… and not only with Russian-speaking ones.

Those who believe that we are doing a good job and would like to support us can do it here.

Published on 08/15/2020 14:15

БЕСЕДА С ДАВИДОМ НАВАРОЙ (2)

(окончание; начало здесь)

– Турнир претендентов 2020 года, когда уже начали отменяться соревнования в мире, всё-таки начался в Екатеринбурге 15 марта. Думаю, что это было политическое решение российских властей, которое исполнил новый президент ФИДЕ Аркадий Дворкович. И это при том, что Теймур Раджабов отказался участвовать в соревновании. Его заменил француз Максим Вашье-Лаграв, которому, по-моему, больше всех не повезло в Иерусалиме. Но коронавирус быстро распространялся по миру, в т. ч. и в России. После окончания 1-го круга тот же Дворкович объявил, что соревнование прекращается, но непременно будет доиграно, а участники срочно начали разъезжаться по домам. Возник вопрос о Раджабове, как ему компенсировать то, что он совершенно справедливо отказался от участия. Были разные предложения. Как ты относишься к новому руководству ФИДЕ и тому волюнтаристскому решению – начать турнир претендентов в середине марта?

– Максиму не повезло не только в Иерусалиме, а и в отборах к последним двум турнирам претендентов. Я очень рад, что он в конце концов попал туда и удачно выступил в первом круге.

Насчёт самого турнира ответить не так уж просто. Признаюсь, я также долго думал, что турнир следует провести. Во-первых, было непонятно, как сложилась бы ситуация осенью или зимой, да и ждать больше года не хотелось, ведь подрастают молодые таланты. Кроме того, в марте Екатеринбург ещё был сравнительно безопасным местом. Лишь за пару дней до начала я стал осознавать, что турнир длинный, и за время многое может измениться. Того, что несколько дней спустя начнут закрывать границы, я всё-таки не ожидал. Задним числом можно сказать, что турнир не стоило и начинать, но заранее это было совсем не ясно.

Понятно, что пускать на открытие столько людей было глупо, а для приостановления турнира ФИДЕ выбрала единственный подходящий момент.

Что касается Теймура Раджабова, то думаю, что путёвка в следующий турнир претендентов была бы для него адекватной компенсацией.

Полагаю, что со сменой руководства ФИДЕ кое-что улучшилось. Другое дело, что при ином результате выборов тоже, наверное, что-то немного улучшилось бы – просто пришло время для изменений.

Насколько улучшились дела в ФИДЕ – другой вопрос. Новое руководство усердно работает, в чём-то добилось прогресса, а кое-какие решения вызывают недовольство. Мне тоже не очень нравится, что шахматы сильно связаны с политикой в целом и с российской политикой в частности.

– Пандемия ударила по всем, но шахматы перешли в онлайн, и сейчас мы не успеваем следить за огромным количеством турниров. Ты недавно вышел в финал турнира Mr Dodgy Invitational, где проиграл Анишу Гири, а Даниил Дубов и вовсе выиграл в финале 2-го супертурнира, организованного Магнусом Карлсеном, у Хикару Накамуры, который, в свою очередь, в полуфинале обыграл того же Магнуса. Твоё мнение о том, что сейчас происходит, когда можно играть и неплохо зарабатывать, не выходя из дома? Организаторы не несут многие привычные расходы, особенно, что касается приглашения элитных шахматистов. Можешь пояснить, как сейчас формируется турнирный и призовой фонд?

– Играть в интернете могут все, а неплохо зарабатывать – лишь немногие. Я с середины марта по сравнению с прежними временами работаю немного меньше, а зарабатываю намного меньше. Понятно, что в турнирах Магнуса Карлсена можно заработать большие деньги, а в большинстве турниров множество гроссмейстеров борются за несколько призов. Я был рад получить приглашение в турнир Mr Dodgy Invitational, даже удалось выиграть там 500 евро, но крупными деньгами это все-таки не назовёшь. В лигах я получал от 250 до 650 евро за одну партию, причем почти независимо от результата.

– Какой контроль времени, используемый в нынешних турнирах, ты предпочитаешь? Твоё мнение о том, что в ряде турниров стали использоваться разные системы начисления очков, в зависимости от того, первые это партии или последние? Если за победу в начале получаешь одно очко, то в заключительных партиях целых три…

– Я люблю играть и в классику, и в быстрые шахматы, и в блиц. Правда, к последнему не стоит относиться так уж серьезно, там многое от моментальной формы зависит. Классику считаю высшим жанром, однако разница между жанрами уменьшается.

Новшества насчёт начисления очков не очень поддерживаю. В одном недавнем турнире получилось так, что при равенстве очков по тамошней системе начисления автоматически побеждал игрок, набравший меньше очков по нормальной системе. Да, мы о том же турнире говорим.

– Твой универсальный рейтинг, учитывающий выступления во всех соревнованиях (классика, рапид, блиц), учрежденный Grand Chess Tour и Фондом Каспарова, на 1 июня 2020 года составлял 2714 очков, это 30-е место…

– Я не очень знаком с универсальной системой рейтинга. Быть может, как раз наступило её время, поскольку официальные рейтинги (разделённые на классику, рапид и блиц) при небольшом количестве сыгранных партий работают не очень хорошо.

– Впервые ты перешагнул отметку 2700 в 2008 г. Но, похоже, особых амбиций в борьбе за высшие титулы у тебя никогда не было. Если взять нынешнюю первую пятёрку-десятку, каковы твои результаты с ними?

– Вы правы, у меня никогда не было особых амбиций. Это немного похоже на альпинизм. Жить на самом верху не так уж легко, там есть дополнительные нагрузки. Больше журналистов хочет взять у вас интервью, больше людей станет звонить и спрашивать, не хотите ли их тренировать, больше людей вас станет критиковать ни за что. (Понятно, что всегда есть за что критиковать, я об этом говорю по собственному опыту.) Еще лет десять назад я мог напрячься, чтобы попасть в первую десятку, а сильного желания не было. Излишнее внимание со стороны было для меня скорее дополнительной нагрузкой. Иногда бывало трудно с ней справиться, даже если я не попадал в десятку.

Кроме того, я так и не научился готовиться к элитным турнирам. Это требует систематической работы над дебютом и не только. Надо играть чёрными надежно, а я ведь время от времени попадал в элиту за счёт того, что удавалось осложнять игру и набирать много очков в различных лигах против приличных, но далеко не элитных соперников. У меня плохой счёт с большинством элитных игроков, хотя есть и приятные исключения.

– Как ты воспринял коронавирусную ситуацию, что скажешь вообще о происходящем в Чехии в начале пандемии и сейчас? Как прошёл карантин в стране?

На прогулке с шахматной маской собственного производства

– Введение карантина в середине марта для меня стало шоком, поскольку в течение суток закрылись границы. Где-то по инициативе Чехии, где-то по желанию соседних стран. Вообще-то сначала информация были смешана с дезинформацией, долго не было понятно, насколько велика опасность. Только к середине марта стало ясно, что это не просто вариант гриппа, а более опасная болезнь (эксперты это поняли раньше).

Так проходило время карантина. Выискивал ошибки в шахматных книгах, готовившихся к печати. (Фотография показательная, а действительность вполне реальная.) 

Во время карантина я несколько недель вычитывал две книги. «My Chess World» уже напечатана, первые отзывы положительные. Она содержит мои партии и впечатления о турнирах. Другая книга пока не напечатана, и мне ещё придётся проверить английскую версию. Надеюсь, что на сей раз без карантина. Там я лишь соавтор, а главный автор – словацкий гроссмейстер Ян Маркош. Он лучше меня пишет, а я лучше в шахматы играю.

Коронавирус, иди отсюда! (На доске исходная позиция так называемой чешской системы (1.e4 d6 2.d4 Kf6 3.Kc3 c6), идет время белых. В левой руке у меня алкоголь, правой показываю вон. На чешском получается игра слов, поскольку есть одно выражение для “иди отсюда” (не очень красивое) и “ходи” (на доске).

К счастью, чешское правительство вовремя приняло нужные меры, благодаря чему удалось избежать худшего. Я к этому правительству отношусь сдержанно, но борьба с COVID-19 им удалась на отлично. Очень пригодилось, что заместителем министра здравоохранения был авторитетный эпидемиолог и вакцинолог Роман Примула. Он, кстати, сильный шахматист, мастер ФИДЕ.

Правда, некоторые меры чешского правительства были проблематичны. Служащие зачастую покупали маски от подозрительных компаний, публично благодарили Китай, продавший им маски, и при этом не сказали спасибо Тайваню, приславшему маски бесплатно. Понятно, что сначала пришлось покупать маски в Китае, и без них было бы намного хуже, однако чешские производители качественных санитарных гигиенических продуктов до сего дня получили лишь скромную поддержку. Несколько близких сотрудников чешского президента нарушали гигиенические нормы, действовавшие в Чехии. Один из них вернулся из Китая, а потом не соблюдал карантин.

На прогулке

Но в целом, к счастью, в Чехии получилось не так уж плохо, могло быть намного хуже.

– Расскажи о своих увлечениях, пристрастиях. Литература, фильмы, музыка?

– Фильмы я не так уж много смотрю. Читаю с удовольствием, хотя шахматные журналы составляют большую часть прочитанного. Интересуюсь социологией, хотя за последнее десятилетие многое успел позабыть. Читал и Достоевского, и Льва Толстого, и многое другое, а начитанным себя всё-таки не считаю. Да и времени не всегда хватает.

Люблю мелодичную и не очень громкую музыку. Мне нравятся различные жанры. Если у меня и был какой-то изысканный вкус, то он со временем, увы, пропал.

– И о политике…

– Я всегда следил за политикой, а сам особой активности не проявлял. Я – убеждённый демократ, мне близка концепция открытого общества Карла Раймунда Поппера. (Забавно, что в этой сфере в Чехии проявлял некоторую активность мой полный тезка.) Мне также близка концепция гражданского общества, а времени заняться этим не хватает. Кремлёвская политика мне сильно не нравится. Кажется, российские власти хотели, чтобы никто не остался к ним безразличен, и преуспели в этом. Жаль, ведь у меня в России немало друзей. При этом не могу сказать, что полностью соглашусь с внешней политикой, скажем, Чехии, Евросоюза, США или Израиля, но ведь полного согласия и не надо. Что-то нравится больше, что-то меньше… Евросоюз далеко не идеален, а всё-таки я очень рад, что Чехия находится в ЕС.

Недавно в интернет-турнире я сыграл за венгерскую команду. Пригласили друзья, а дружба для меня важнее политики.

– Каков твой распорядок дня на соревнованиях (в докоронавирусное время) и в повседневной жизни. Расскажи о своем быте, любимых блюдах.

– На турнирах много готовлюсь, а дома больше читаю шахматные журналы. Живу в доме для одной семьи на окраине Праги. Люблю рыбу, овощи, фрукты, хлеб и их различные причудливые сочетания, также горький шоколад.

– Какие города, места, в которых ты побывал, близки тебе?

– Не знаю, для меня важнее обстановка и компания. Скажем, с командой Нового Бора я себя чувствовал хорошо чуть ли не на всех Еврокубках, независимо от места.

– Ты всегда элегантно одет. Не хотелось ли приходить на турниры в более свободной одежде? Я пересмотрел все снимки чемпионата Европы 2015 в Иерусалиме, а также  ряд твоих партий, и решил показать большинство из них.  

Чемпионат Европы в Иерусалиме (24 февраля – 8 марта 2015 г.) Слева партия 3-го тура, выигранная у Александра Шиманова, после которой у Давида стало 3 из 3-х. Справа во время игры в 4-м туре с будущим победителем чемпионата Евгением Наером, закончившаяся вничью на 28-м ходу.

Перед партиями 6 и 7 туров

 

Во время экскурсии по Иерусалиму накануне последнего тура

Заключительный 11 тур. Черными играет болгарин Иван Чепаринов. Партия закончилась вничью на 44 ходу. 

Награждение. Давид Навара (2 место) поздравляет поляка Матеуша Бартеля, обыгравшего Яна Непамнящего и ставшего 3-м. В центре москвич Евгений Наер. Снимки Yoav Nis

– Я одеваюсь элегантно, только когда есть приличные шансы, что меня будут фотографировать. В повседневной жизни предпочитаю одеваться неформально.

– Наверно, бесконфликтность, мягкость характера мешает тебе при игре на высшем уровне. Пытался как-то переломить себя?

– Зачем? У меня с этим в шахматном плане более-менее всё в порядке, играю в боевые шахматы. Мне кажется, что в последние два года я стал чуть более жёстким, хотя это не всегда хорошо. Допустим, если я в какой-то лиге показал блестящий результат и получил довольно скромный гонорар, то это вполне подходящий повод, чтобы попрощаться.

2018 год. Встречаюсь с Сергеем Мовсесяном, моим хорошим другом (автор фото: Анежка Кружикова / Anezka Kruzikova). С ним я сыграл больше всего турнирных партий; кроме того, мы дали ряд альтернативных сеансов одновременной игры. Один из них состоялся в Праге в 2016 году, а затем мы сыграли показательный матч на 12 досках одновременно!

Стараюсь быть приятным, хоть и не всегда получается. У меня тоже есть свои проблемы, жизнь далеко не всегда так уж проста.

– Наиболее запомнившиеся партии или эпизоды из них?

– Трудно сказать, ведь я в одном последнем десятилетии я сыграл тысячу классических партий!

– Тогда вспомни, пожалуйста, как отреагировал Корчной на проигрыш тебе в упоминавшемся коротеньком матче. Играл ли ты с ним ещё?

– Гроссмейстер Корчной сначала ушёл, а когда я показывал партию зрителям, вернулся, предложив усиление. Я предложил ответный ход со словами, что позиция неясна. А он ответил: «Only for you!» («Только для тебя!»). Я к этому нормально отнесся. Позиция, кстати, действительно находилась в динамическом равновесии, что я и подразумевал под словом «unclear». Быть может, эта оценка именитому гроссмейстеру показалась несколько уклончивой. С Виктором Львовичем я сыграл пять партий, выиграв три при двух ничьих. Правда, его лучшие годы уже были позади.

– В шахматах тебе нравится творчество, но при этом надо многое запоминать и затем мучительно вспоминать за доской, имея ограниченное время. Какая у тебя шахматная память, считаешь ли, что обладаешь шахматным талантом? А ещё ты как-то говорил, что особо важным качеством для шахматиста, о котором не всегда говорят, является интеллигентность в широком смысле слова. И что даже среди элитных шахматистов интеллигентных людей мало.

Партия 9-го тура (5 марта 2015) закончившаяся победой Давида из чемпионата Европы в Иерусалиме. Накануне Ян Непомнящий выиграл и вышел на 1-е место. Фото  Yoav Nis

1.Nf3 Nf6 2.c4 c5 3.Nc3 d5 4.cxd5 Nxd5 5.e3 Nxc3 6.bxc3 Qc7 7.Bb2 Nd7 8.Qb3 e6 9.c4 b6 10.a4 Bb7 11.a5 f6 12.Bd3 Bd6 13.Qc2 f5 14.Ng5 Nf8 15.f4 h6 16.Nf3 Ng6 17.h4 0-0-0 18.axb6 axb6 19.Bxf5 Nxf4 20.Be4 Bxe4 21.Qxe4 Nd3+ 22.Ke2 Nxb2 23.Rhb1 Rhe8 24.Rxb2 Qb7 25.Qb1 Bc7 26.Rba2 Bb8 27.Ra8 Rd6 28.R1a7 Qxa7 29.Rxa7 Bxa7 30.Ne5 Red8 31.d3 Rf8 32.g4 Bb8 33.Qh1 h5 34.gxh5 Rf5 35.Ng6 Rf7 36.Qe4 Rf6 37.Ne7+ Kc7 38.Qh7 Rf7 39.Ng6 e5 40.Nxe5 Re7 41.Ng6 Red7 42.Nf4 Kb7 43.Qf5 Bc7 44.e4 b5 45.Nd5 bxc4 46.dxc4 Rd8 47.e5 Re8 48.Nxc7 Kxc7 49.Qf7+ Kd8 50.Qxe8+ Kxe8 51.exd6 Kd7 52.Kf3 Kxd6 53.Ke4 1–0

Давид Навара был первым игроком, получившим место в полуфинале Гран-при, проходившем в декабре 2019 в Иерусалиме (the Jerusalem Grand Prix), после того как одержал чистую 37-ходовую победу над Дмитрием Яковенко. Фото Niki Riga отсюда

Давид Навара в Иерусалиме, декабрь 2019. Фото Niki Riga

– В каждой работе есть более и менее привлекательные элементы. Так получилось, что со временем даже изучение дебютов стало меня интересовать, хотя я предпочёл бы творить сам.

Сеанс вслепую я вряд ли мог бы сыграть, позиции помню плохо (как, впрочем, и один великий экс-чемпион мира), а ход в ход сыгранную партию восстановить умею и вообще-то много чего помню, хотя не всегда точно. Талант у меня точно есть, только не для сеансов вслепую!

– Как по–твоему, существует ли проблема «читерства» в онлайн-турнирах?

– Конечно, существует. А насколько она серьёзна, сказать не могу, я ведь в жизни всего в пяти турнирах в интернете сыграл, и там все протекало нормально. Из-за угрозы читерства вряд ли можно организовать турниры с длинным контролем или открытые турниры с по-настоящему большими призами. Нужны меры безопасности, программы типа ZOOM, камеры, судьи. Тем не менее, игра вживую в этом смысле безопаснее, поскольку там при случае можно проверить игроков на металлоискателе.

– Наверняка ты мог сменить федерацию и, выступая за другую страну, зарабатывать больше. Пандемия, скорее всего, сняла этот вопрос. А если б её не случилось?…

Чешские команды на сборах еще в 2012 году (фото Катержина Немцова / Kateřina Němcová / Katerina Nemcova)

ГМ. Янса с Фионой Стейл-Энтони (Fiona Steil-Anthoni) и мной. (Янса также работал тренером в Люксембурге около 20 лет, поэтому Фиона тоже его ученица!)

– Менять федерацию не собираюсь, у меня с начальством хорошие отношения. Я ведь в Чехии стал сильным гроссмейстером, от федерации деньги на тренировки получал. Других предложений не было, но я доволен там, где нахожусь, и люблю играть за свою страну. Не исключаю, что при каких-то обстоятельствах мог бы переселиться, но для меня это не вопрос денег.

– Немного о женщинах в шахматах. Как уже было отмечено, в 2010-м ты проиграл матч Юдит Полгар, а в 2013 сыграл 2:2 с тогдашней чемпионкой мира Хоу Ифань. Что скажешь о тех матчах, иных встречах с шахматистками?

– Против Юдит Полгар я играл очень плохо и заслуженно проиграл. Да и Хоу Ифань я тогда уступил на тай-брейке, и потом ей проигрывал еще не раз. А в целом у меня с женщинами результаты нормальные. В Гибралтаре я в течение нескольких лет сыграл с шахматистками с рейтингами 2400-2500 восемь партий и набрал семь с половиной очков.

– Что для тебя шахматы, что такое в наше время 35 лет для шахматиста, как долго собираешься еще активно играть?

– Собираюсь играть долго, поскольку люблю шахматы и к поражениям отношусь терпимо. Другое дело, что их cо временем становится больше…

– Думаю, что многие с интересом прочли интервью и познакомились с не совсем обычным шахматистом нашего времени. Что бы ты хотел передать читателям сайта?

Пожелание. (Увы, я добавил пару слов не лучшим образом, создаю некоторую неоднозначность.)

С Давидом Наварой беседовал Арон Шустин (Петах-Тиква, Израиль)

От ред. belisrael

Мы готовы поговорить и с др. интересными людьми из мира шахмат, др. видов спорта, культуры, искусства, медицины, бизнеса… и не только говорящими по-русски. 

Те, кто считает, что мы хорошо делаем свою работу и хотел бы поддержать, могут сделать это по ссылке. 

Опубликовано 29.06.2020  10:39

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (92)

Усім прывітанне! Завуць не Юзік (і нават не Южык). Зрэшты, з мізантропствуюшчым літаратарам Міхасём Южыкам сёе-тое супольнае маю: ён не адзін год шпурляў у сеціва свае «ЛіМаразмы», я – «Катлеты & мухі»… Вынік даволі прадказальны.

Маральна цяжкі быў год, які да таго ж яшчэ і не скончыўся. Беларуская, расійская, ды што там – сусветная культура збяднела ад смерцяў Шарля Азнавура, Міхала Анемпадыстава, Уладзіслава Ахроменкі, Уладзіміра Вайновіча, Генадзя Гарбука, Іосіфа Кабзона, Мікалая Карачанцава, Рамана Карцава, Мікалая Кірычэнкі, Аляксандра Кулінковіча, Ігара Лучанка, Мар’яны Паплаўскай (Марыны Францаўны з украінскага «Дызель-шоў»), Арсеня Ліса, Эдуарда Успенскага, Давіда Чаркаскага… А хоць бы і спевака-папсавіка Яўгена Осіна. Адзін мой далёкі родзіч у канцы 1990-х гадоў быў ды-джэем на ізраільскіх дыскатэках і музычным прадзюсерам, дык ягоны гурт выконваў і «Плачет девушка в автомате…» – жаласлівую песню, раскручаную менавіта Осіным.

Пра Стэна Лі (1922–2018) мала што чуў да апошняга часу, але, відаць, чалавек быў годны. Нарадзіўся і вырас у Нью-Ёрку, у сям’і яўрэйскіх імігрантаў, «падняўся» на маляванні коміксаў… Давайце паслухаем, як ягоны Чалавек-павук натхніў нашую Беньку.

А насамрэч, на каго спадзявацца? На дзяржавы? У сучасным свеце яны часцяком не даюць рады са сваімі абавязкамі, што ўжо не вельмі прыхоўваецца… Дзіва што, напрыклад, усё менш беларусаў аддаюць перавагу працы на дзяржаўных прадпрыемствах. Калі верыць гэтаму апытанню, у 2008 г. «стабільнасць» такога працаўладкавання выбіралі 64,7% рэспандэнтаў, у 2012 г. – 47,6%, у 2018 г. – 21,3%.

Праўда, «праца на пана» мае ў «чырвонай» Беларусі свае падводныя камяні. Былы жыхар Ізраіля А-ч, мінскі бізнэсовец, 2 мес. таму змясціў у сябе аб’яўку (нат няма ахвоты перакладаць):

«В компанию, занимающуюся оптовой торговлей молочной продукцией на полный рабочий день требуется секретарь с навыками работы с бухгалтерской документацией… Работа с 9-30 до 18-00. Обед скользящий. Зарплата 500р… Женщинам с маленькими (до 6 лет) детьми и беременным, к сожалению, вынуждены будем отказать сразу. Нам нужен работник на каждый день, а дети имеют привычку часто болеть».

Калі яму зрабілі заўвагу з-за акіяна, дадаў: «считаю, что работодатель ВСЕГДА прав… у нас ещё, слава Б-гу не Америка. Я эту политкорректность искренне ненавижу. И дай Б-г, Трамп у вас с ней хоть немного покончит».

Ну, хоць бы не прыплятаў Б-га… Праз такіх «трампістаў» (дакладней, трэмпістаў, бо чэл проста ловіць трэмп на «новым курсе» ЗША) мне і не хочацца больш супрацоўнічаць з Іудзейскім рэлігійным аб’яднаннем. Дый з іншымі яўрэйскімі суполкамі РБ – прынамсі тымі, кіраўнікі якіх у акаўнце А-ча ціхамірна падтрымалі дыскрымінацыю цяжарных жанчын.

Яшчэ пару слоў пра дзяржавы ды «бяспеку», за якую яны цягнуць падаткі. ЗША не расчаравалі, таму што даўно не былі для мяне ўзорам… Усё ж скалануўся, калі прыйшла вестка пра тэракт у штаце Пенсільванія 27.10.2018. А неўзабаве наляцеў гіганцкі пажар у Каліфорніі, які ўнёс жыцці дзясяткаў, калі не соцень людзей.

Пасля Пітсбурга знайшліся тыя, хто кінуўся бараніць Трампа: маўляў, раз ён адкрыў пасольства ЗША ў Іерусаліме, то не мусіць несці адказнасць за антысемітызм ва ўласнай краіне… Некаторыя нават «спадчынай Абамы» тлумачылі амерыканскія злыбеды. Аднак прэзідэнт, які на пасадзе амаль два гады, не можа і не павінен валіць адказнасць за падзеі ў краіне на папярэднікаў. Па-мойму, шматлікія трампавы прамовы на грані hate speech (або за гранню – яго суайчыннікам відаць лепей) не маглі не пагоршыць атмасферу ў грамадстве; тут пішуць пра рост юдафобскіх актаў у ЗША на 57% за 2017 г. «Яўрэйскі зяць» і перанос пасольства – так сабе прыкрыццё.

Адваротны бок «спіхатэхнікі» – жаданне кантраляваць усё (так, яно сустракаецца не толькі ў Беларусі…) Канцэнтрацыя міністэрскіх партфеляў у руках блізкаўсходняга Бібі – чарговы сумнаваты доказ. Як быццам ад таго, што прэм’ер-міністр зрабіўся непасрэдным кіраўніком міністэрства абароны, ракеты з Газы перастануць далятаць да суседніх ізраільскіх паселішчаў?

На рубяжы 2008–2009 гг. напісаў быў для «Мы яшчэ тут!» нататку «Час працуе на “ХАМАС”». Спраўдзіўся як мінімум загаловак 🙁

Агульны трэнд на дэгуманізацыю набывае часам вычварныя формы: узяць шахматнае асяроддзе… Пісаў ужо, і не раз, пра «казус Каташука». Здавалася б, пасля выбараў новага кіраўніцтва ФІДЭ і заваёвы Беларуссю права на сусветную шахматную алімпіяду апальнаму трэнеру маглі б абвясціць «амністыю». Але ж не. Нядаўні «прэзідэнцкі савет ФІДЭ» ў Лондане (з удзелам старшынькі беларускай федэрацыі – гл. фота тут) пацвердзіў выключэнне брэсцкага шахматыста з рэйтынг-спіса ў Беларусі. Цяпер, праўда, майстар можа здаваць грошы за аблік ELO непасрэдна ў ФІДЭ, але гэта не выгадна (60 еўра за год супраць ранейшых 10).

Характэрна, што меркаваннем Уладзіслава Каташука ніхто не цікавіўся – рашэнне прынялі завочна. І гнілая вішанька на прагорклым торце: у рашэнні Q4PB-2018/12 напісалі пра «the exclusion of K. Uladzislau from the rating list under Belarus», хаця на радок вышэй у спісе рашэнняў фігуруе «the transfer of А. Shirov». Ёў, С. Анастасія забылася, як адрозніць імя ад прозвішча? 🙂 Ці мела месца дадатковая спроба прынізіць чалавека? А вы кажаце, «ліхія 90-я»…

Пацярпелы разважае ў слушным кірунку: «Пытанне, якое мяне даўно займае, цяпер яшчэ больш актуальнае: навошта плаціць грошы за магчымасць пагуляць у шахматы пасярэдніку, у гэтым выпадку – ФІДЭ, калі прасцей згуляць турнір без абліку [рэйтынга]?… Турніраў без абліку, на якія я ездзіў, хапае. І ўзровень барацьбы для аматараў там прыстойны» (17.11.2018). Калі б усе любіцелі шахмат і шашак у Беларусі гэтак мыслілі – адпаведныя федэрацыі разарыліся б… Мо’ і да лепшага – з’явілася б нешта альтэрнатыўнае, без таталітарных замашак.

Тым часам у Лондане доўжыцца матч за першынство свету Карлсен vs Каруана. На момант напісання гэтых радкоў адбылося восем нічыіх, і часам супергросы гулялі так невыразна, што зліваліся ў нейкага Карлсуану, аka «Смерць мухам»… Як і два гады таму, калі прэтэндэнтам быў Каракін, у публіцы чуліся заклікі пераходзіць на фішэрэндам («шахматы-960»), адно што гучнейшыя.

Трэба паглядзець, чым скончыцца матч. Не выключаны варыянт «12 нічыіх» (як у шашыстаў у 1972 г., праўда, там Куперман з Андрэйкам разыходзіліся мірна 20 разоў з 20!) У такім разе вангую, што правілы «класічных» шахмат будуць радыкальна зменены ў бліжэйшую пяцігодку… Калі ж Нічыйсен і Нічыяна возьмуцца за розум, то правілы ўсё адно прыйдзецца мяняць, але трохі пазней.

Дарэчы, нагадаю падзабытую ўжо гісторыю. У верасні адзін з галоўных сілавікоў Расіі праз відэазварот выклікаў на дуэль (!) к таму часу надоўга арыштаванага (!!) пуцінскага апанента. Калі ў кастрычніку Аляксей Навальны, у рэшце рэшт, выйшаў на «свабодку», то запісаў свой ролік, дзе прапанаваў браваму генералу дуэль на тэледэбатах. Той адмовіўся: маўляў, выклік быў на спартыўны двубой… Цяпер думаю – шкада, што Навальны не прапанаваў Золатаву матч па шахматах на нейтральнай тэрыторыі (каб пазбегнуць чытарства). На такое спаборніцтва можна было б і квіткі прадаваць, і выглядала б яно, пэўна, цікавейшым, чым у двух «К». А калі б яго правесці па шахбоксе – 100% 🙂

У гэтым месяцы – што не дзіўнa – адбыўся ў Мінску юбілейны, 25-ы кінафестываль «Лістапад». Я-то не хадзіў, а вось уедлівы наш чытач Пётр Рэзванаў тамака пабываў i піша:

Кінастужку «Я павінна расказаць» (2017) пра Машу Ральнiкайтэ ў межах «Лiстападу» паказвалi ў залi Музею гiсторыi кiно, таму там не магло быць шмат народу, але, горш за тое, там былi вольныя месцы… На «клезмеры» ў кастрычніку людзей было больш!.. Фільм карысны для тых, хто Ральнiкайтэ не чытаў. У канцы гучыць песня ў выкананнi Нехамы Лiфшыц[айтэ], пра якую я даведаўся з адной з Машыных кнiг. Фільм добры (не выдатны) – усе недахопы звязаны з тым, што ён карацейшы нават за адну кнiгу, а iх у Машы было больш… Пра перажытае вязнямі ён расказвае, ды ў 50 хвілін усё ўмясціць і немагчыма. Ці выконвае ён тую задачу, дзеля якой Маша пагадзілася на ўдзел у ім, я адказаць не ў стане, але ўсё ж здаецца, што адказ будзе станоўчы.

Падрыхтоўка да фестывалю, а бадай, і сама імпрэза была азмрочана тым, што міністэрства культуры РБ пастанавіла ўзмацніць кантроль над праграмай «Лістапада». На знак пратэсту двое (ці трое?) рэжысёраў адклікалі свае творы з «Лістападу». Была і адмысловая петыцыя пратэсту.

Адразу па заканчэнні «галоўнага кінематаграфічнага свята» з пасады першай намесніцы міністра культуры зляцела Ірына Дрыга… Насупор таму, што баяў адзін ёлуп не дужа разумны дзядзька, яна не засталася працаваць у міністэрстве. «Супадзенне? Не думаю». Дзяржава прагне «строіць» творчых асоб, але не любіць, калі факты цэнзуры вылазяць вонкі.

Цяпер на Дрыгу валяць усе грахі, а між тым яна – звычайная тутэйшая баба чыноўніца cярэдняга калібру; калі чапляцца, то да тых, хто яе прызначыў і яшчэ не зволены.

Асабіста я ад І. Д. шкоды не зазнаў – наадварот, яна, здаецца, шчыра старалася, каб у Мінску была павешана шыльда ў памяць пра ідышны часопіс «Штэрн». Год таму звярнулася па кансультацыю ў Акадэмію навук…

У чэрвені 2018 г. было прынята рашэнне Мінгарвыканкама аб тым, што дошка на вул. Рэвалюцыйнай патрэбная. Чаму яно дагэтуль не выканана – не зусім да І. Дрыгі пытанне.

Для параўнання: «свой у дошку» начальнік віцебскіх шахматыстаў, да якога 25.10.2018 звярнуўся з праблемай, абмаляванай тут, не адарыў адказам. Зразумела, на «адкрытае першынство Віцебшчыны» я не падпісаўся, затое паўдзельнічаў у традыцыйным восеньскім спаборніцтве ў (на?) мінскім офісе Саюза беларускіх пісьменнікаў. Першае месца, 6,5 з 7, якасцю сваёй гульні не здаволены. Лёгка мог астацца без 1,5-2 ачкоў…

Крыніца: lit-bel.org. Кур’ёзна, што за гэты здымак нехта назваў удзельнікаў турніру «патаемнымі сэксістамі», бо не выставілі ўперад балельшчыцу, паэтку Аксану Спрынчан (!)

* * *

На мінулым тыдні атрымаў-такі ад брытанскай гістарыцы Клер Ле Фоль ейную кнігу 2017 г. пра яўрэяў Беларусі (парыжскае выдавецтва надрукавала яе ў Швейцарыі). Праца глядзіцца больш самавіта, чым …, і нават аўтограф адшукаўся 🙂

Збор сродкаў на iніцыятыву «(Не)расстраляныя» паспяхова завершаны, сабрана 117%. Значыцца, кніга, дзе будуць і вершы Майсея Кульбака, Юлія Таўбіна, Ізі Харыка, выйдзе налета – мо’ i раней за кастрычнік 2019 года?

Яшчэ адна пазітыўная навіна: у Мінску абвешчана аб пачатку працы для ўсталявання помніка беларусам – Праведнікам народаў свету. Колькі суполак ужо далучыліся да аргкамітэта.

«Вольфаў цытатнік»

«Сучасная псіхалогія мае поўны набор прыёмаў для ператварэння людзей у аўтаматы або ў натоўп, які прагне знішчэння ўяўных ворагаў або нават самазнішчэння. Гэта стала звычайнай практыкай, да якой звяртаецца любы гандляр аўтамабілямі або рэкламіст на тэлебачанні» (Людвіг фон Берталанфі, «Робаты, людзі, розум», 1967)

«Інэрцыя мацнейшая за розум» (Эдуард Лімонаў, 1975)

«Чалавецтву вельмі важна заўсёды мець запасныя варыянты развіцця, таму што гісторыя можа павярнуцца зусім па-рознаму. І тое, што мы можам зараз ацэньваць як нейкую неажыццяўляльную ўтопію, можа аказацца запатрабаваным у новых умовах» (Павел Кудзюкін, 04.08.2009).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

20.11.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 20.11.2018  16:33

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (82)

Самы літвацкі шалом! Няшмат прычын для радасці, але і сумаваць праз тры гады пасля выхаду першай серыі «Катлет & мух» не дужа сумую. Пакуль што «сябры ў цывільным» не замінаюць назіраць за падзеямі, дзякуй і за тое.

Масавыя затрыманні журналістаў на пачатку жніўня ўварваліся ў найноўшую гісторыю. Адмысловую пікантнасць надало ім тое, што ўсё адбылося пасля скаргі «тожа-журналісткі» – дырэктаркі дзяржаўнага інфармагенцтва Ірыны А., 1974 г. нар. Зрэшты, Ірына – толькі пешка ў гэтай камбінацыі-«шматхадовачцы», як пешкай выявілася экс-міністарка інфармацыі імем Лілія ў «справе рэгнумаўцаў» напрыканцы 2016 г.

Многа пра «наезды» на tut.by (адразу аднавіліся жарты пра «нармалізацыю» Зісера), «БелaПАН», офісы дзяржаўнай (!) газеты «Культура», падуладнага выдавецтва «Беларуская навука», etc., казаць не буду. Хіба тое, што вірус істэрычных празмерных рэакцый (ВІПР) па-ранейшаму гуляе ў грамадстве, асабліва ў асяроддзях ідэолагаў і «сілавікоў». З другога боку, дзеянні апошніх па-свойму лагічныя: cпецыяльна навучаныя следчыя з дробных памылак, якія здараюцца ў кожнага, здольныя раздзьмуць цэлую справу… Як мінімум на штраф для падследнага; штрафы ж, натуральна, папаўняюць не толькі дзяржбюджэт, а і прэміяльны фонд «асабовага складу» таксама.

Засмуціўся пасля смерці 46-гадовага музыкі Аляксандра Кулінковіча (не сустракаўся, але былі агульныя знаёмыя, дый які ўзрост!..). А яшчэ – пасля таго, як убачыў рэпліку, што пакінуў у пэйсбуку 1 жніўня Сяргейка Валенка. Прозвішча яго я крыху змяніў, бо раптам гэты чэл перадумае, ці перадумаў ужо?.. Раней-то ён лазіў са сцягам на дрэвы і лічыўся ледзь не тварам беларускага супраціву; у 2012 г. Павел Касцюкевіч, атрымаўшы літпрэмію, заявіў, што частку яе перадаe самаахвярнаму віцьбічу.

Папраўдзе, не здзіўлены (раней пісаў пра Дзяніса У. з Лагойска ды іншых). Тут яшчэ такое… У тутэйшай «апазіцыі» па-ранейшаму вядзе рэй «правіца», занадта залежная ад павеваў з Украіны і Польшчы. Краін, дзе аматары монаэтнічнасці любяць кідацца ксенафобскімі лозунгамі (у т. л. пра «жыдакамуну»), а часам пераходзяць ад слоў да справы.

Тым часам «сматрашчая» адміністрацыі прэзідэнта Наталля К. села на свайго ўлюбёнага коніка і зноў параўнала дзяржаву з сям’ёй (прыпамінаю гэтае ейнае параўнанне з 2017 г., калі набягалі пратэсты супраць «антыдармаедскага» дэкрэта № 3). Сям’я, маўляў, перажывае розныя перыяды, але ў выніку робіцца толькі мацнейшая.

Паралель няўдалая хаця б таму, што ў Беларусі палова шлюбаў распадаюцца… Дзяржава ж не можа сабе дазволіць рызыку існавання «фіфці-фіфці». Ну і «сямейная», патрыярхальная або матрыярхальная рыторыка, зараз выглядае як локшыны на вушы («трэба пацярпець», «сцярпіцца-злюбіцца», а там і да «б’е – значыць, любіць» недалёка), што цынічна вешаюцца носьбітам старамодных узораў палітычнай культуры. Але чаму «выглядае»? Так і ёсць.

Верхавіна чынавенства, да якой належыць сама Ната К., даўно будуе дзяржаву на манер карпарацыі з велізарнымі бонусамі «менеджменту» і бязлітаснай, як правіла, эксплуатацыяй нізавых работнікаў. «Сям’я» ў гэтым кантэксце шануецца толькі адна, і ўсе ведаюць яе прозвішча. Як слушна заўважаў Ігар Аліневіч гадоў 6 таму: «На чале карпарацыі стаіць савет дырэктароў з міністраў і кіраўнікоў камітэтаў пры Савеце міністраў. Яны – не гаспадары, а ўсяго толькі топ-менеджэры. Любы з іх заўтра можа апынуцца нікім… Людзі для карпарацыі – расходны матэрыял. Заўсёды знойдзецца патрэбная колькасць беспрынцыповых кар’ерыстаў, гатовых па касцях лезці ўверх і папоўніць кіруючы клас, атрымаўшы для гэтага неабходную адукацыю і адмовіўшыся ад сумлення. Астатнія хай дэградуюць, эмігруюць…».

Насамрэч, вядома, дзяржава мае быць не «сям’ёй» і не карпарацыяй, у якіх выбары – толькі фікцыя, а саюзам вольных аратых грамадзян. З іншага боку, дзе такіх набрацца пасля дзесяцігоддзяў дэкадансу? Шчэ ў 1990-х гадах Фелікс Баторын напісаў песімістычны вершык: «Мітусімся, а карысці / Бы камарык той натоўк / Мо хто кімсьці й быў калісьці / Ды сягоння мы натоўп». Канчаецца ж ён так: «Грамадзяне, грамадзяне, / Дзе знайсці нам грамадзян?»

Тэстам на грамадзянскую спеласць для членаў адной (але прыкметнай – у ёй амаль 2000 членаў) грамадскай арганізацыі можа стаць абуральная гісторыя з брэсцкім трэнерам Уладзіславам Каташуком. Маю на ўвазе Беларускую федэрацыю шахмат і рашэнне яе выканаўчага камітэта ад 30.07.2018 аб выключэнні Каташука з БФШ. У адрасе старонкі з рашэннем «1934», дык мне адразу падалося, што яно было прынятае ў сталінскім 1934 годзе… («няма чалавека – няма праблемы» (С))

Cп. Каташук, ураджэнец Лунінца, яшчэ ў юнацкія гады праславіўся як шахматны кампазітар, а цяпер – ужо звыш 20 гадоў, з падачы Уладзіміра Шапіры – паспяхова займаецца педагогікай. Быў лепшым трэнерам Беларусі 2009 г. паводле версіі сайта БФШ. Напэўна, адзіны ў краіне, хто пісаў сатырычныя казачкі пра людзей шахмат. Чалавек няпросты і канфліктны; тым не менш у 2017 г. «дружны калектыў» абраў яго старшынёй Брэсцкай гарадской шахматнай федэрацыі.

У сярэдзіне ліпеня актывіст на сваёй інтэрнэт-старонцы, што існуе з 2006 г., раскрытыкаваў сістэму адбору на дзіцячыя першынствы за мяжой. Крыху пазней зачапіў і старшыньку БФШ, выбраную летась не без удзелу высокіх чыноўнікаў. Рэакцыя была хуткая… Каташуку нават не далі магчымасці абараніць сябе на тым ганебным пасяджэнні выканкама.

Некалі я думаў, што лозунг ФІДЭ «Gens una sumus» перакладаецца як «Мы – адна сям’я». Толькі нядаўна даведаўся, што «gens» значыць хутчэй «племя» (!). Увосень будуць выбары ў ФІДЭ; трэба спадзявацца, што новы прэзідэнт памяняе дэвіз, бо «як карабель назавеш, так ён і паплыве». Апошнім часам у Сусветнай шахматнай федэрацыі і многіх нацыянальных норавы сапраўды характэрныя, хутчэй, для першабытнаабшчыннага ладу, і «непаліткарэктная» казачка пра неграў і белага па сутнасці дакладна перадае ўзровень каляшахматных дачыненняў.

Трохі крыўдна ад таго, што кіраўнічка БФШ (следам за кіраўніком ЗША, што так сабе апраўданне) блытае прыватнае і грамадскае… З уласнай школы шахмат яна магла б «папрасіць» трэнера, а з грамадскай суполкай не ўсё так проста. Адэкватным адказам было б не выбіраць Каташука ў выканкам і/або апублікаваць пра яго фельетон у сваіх «Адкрытых шахматах», тыпу гэтага (гл. рэпліку пра «жоўтую лавачку»). Але ВІПР – ён заразлівы. Да яго дадалася і лалітыка, прыкрыццё сваіх адыёзных крокаў інтарэсамі дзяцей.

Зараз найбольш цікавіць тое, які адпор свавольству выканкама дадуць аўтарытэтныя трэнеры і людзі шахмат (большасць іх, адрозна ад мяне, уваходзіць у федэрацыю). Cарокінская спроба маргіналізаваць аўтара «Брэсцкіх шахмат» («Гэта асабістае меркаванне аднаго канкрэтнага чалавека») «накрылася медным тазам»: Каташука ў той ці іншай ступені падтрымалі cтаршы трэнер Гродзенскай вобласці Раман Дабкус, яго вопытны калега з Пінска Валерый Мандроўскі, магілёўскі «грос» Сяргей Каспараў… А вось як выказаўся 09.08.2018 гросмайстар ІКЧФ, міжнародны арбітр, трэнер з мінскай СДЮШАР-11 Дзмітрый Лыбін: «Відавочны пераслед за крытыку. Я па тэлефоне сказаў Сарокінай, што калі так, то трэба выключаць і мяне, і ўсіх іншых незадаволеных дзейнасцю іх “Трэнерскага савета”, які ўсё часцей ігнаруе прынцыпы спартыўнага адбору. Гэта пачалося не сёння і не ўчора… На жаль, у БФШ ёсць шматгадовы галоўны прынцып – “Я Мачалаў, ты дурак”». Нагадаю, майстар Яўген Мачалаў, 1951 г. нар., былы дзяржтрэнер па шахматах, а цяпер старшыня трэнерскага савета БФШ – той чалавек, які настояў, каб у 2004 г. на сусветную Алімпіяду не ўзялі майстра Андрэя Малюша, дарма што Малюш меў права быць на спаборніцтвах як чэмпіён Беларусі. У 2008 г. сп. Яўген разам з іншымі чыноўнікамі ад спорту падпісаў адкрыты ліст да начальства супраць недзяржаўнай спартыўнай газеты «Прессбол» – на шчасце, праз гэтую цыдулу яе не закрылі.

 

На фота з twitter.com, шахматистам.рф і superproblem.ru: Н. Сарокіна, Я. Мачалаў, Ул. Каташук

Я распісаў «прыватны» выпадак таму, што ў ім, як у кроплі, адбіваецца стаўленне істэблішменту да тых, хто жадаў бы штосьці ўдасканаліць… Удасца адмяніць (або прынамсі змякчыць) рашэнне ад 30.07.2018 – значыць, з’явіцца шанс на лепшае ў спартовай галіне, дзе Нацыянальны алімпійскі камітэт ужо звыш 20 гадоў узначальвае чалавек, падобны да прэзідэнта. Вясна 2018 г., у прынцыпе, нават яго прыхільнікам паказала, што дакіраваўся, і ўсё ж на заржавелым маторы, з «выдатна» адрамантаваным у 2012–2018 гг. стадыёнам «Дынама», «мы едзем уперад», да Еўрапейскіх гульняў чэрвеня 2019 г.

Афіцыйная старонка ўпраўлення спорту і турызму Мінгарвыканкама, 10.08.2018. Інфа пра шахматы састарэла на 5 гадоў; ніхто (!) з пералічаных асоб ужо не займае названыя пасады, а БФШ перабралася ў офіс «Школы шахмат».

Пакуль што, на жаль, «шэрыя пачынаюць і выйграюць» не толькі ў шахматах, футболе, хакеі… Напрыклад, як адбіраліся кандыдаты ад Беларусі на «Еўрабачанне» – асобная песня.

Няйначай чалавекі ў футаралах «папрасілі» выправіць кур’ёзны надпіс на роварнай краме («Велописеды»), адзначаны мной тут, – цяпер там, на вул. Дуніна-Марцінкевіча, 3, проста «Viva Rovar». Пару гадоў таму «чапляла» неардынарная выява на дзіцячай бібліятэцы № 12 – страшылкі з мультфільмаў вабілі: «Чытаеш? Тады ідзі да нас». Яна пратрымалася некалькі месяцаў; потым, пэўна, каб «дзеці не плакалі», смешных пачвар замянілі на хлопчыка і дзяўчынку ў знаёмым саладжавым стылі. Цяпер во дыскусійны мурал на Варанянскага знішчаны…

Кожны з эпізодаў паасобку – драбяза, а ў спалучэнні яны прыводзяць да таго, што маладыя-таленавітыя адсюль уцякаюць. Замест іх у Беларусь трапляюць тыя, чые поспехі, кажучы лагодна, засталіся ва ўспамінах. Дыега Марадона, толькі-толькі прызначаны ў брэсцкі футбольны клуб, ужо запляміўся мінімум двойчы: «тэндэнцыя, аднака».

Куток пазітываў. Адкрылася ў Мінску доўгачаканая выстава Меера Аксельрода, 15 жніўня ў Нацыянальным мастацкім музеі намячаецца вернісаж Ізраіля Басава. На «Славянскім базары» ў Віцебску, дзейкаюць, няблага выступілі ізраільцы з шоу-балета «Візаві», ансамбля саксафаністаў «Бэйт-Шэмеш» і гурта «Gefilte Drive». Шчыра кажучы, знаёмы толькі з творчасцю апошняга калектыва: такі ёсць там «амаль панкаўская адэская бесшабашнасць».

«Вольфаў цытатнік»

«Наша краіна – гэта краіна аксіём. Бескарысна даказваць, усё ўжо даказалі. А Украіна – вотчына тэарэм». «Мужчына абавязаны быць цвёрдым або павінен лячыцца. Каб не ганьбіць вечныя каштоўнасці, завешчаныя нам правадырамі і сняданкамі турыстаў». (Аляксандр Кулінковіч, 2007, 2008).

«Наша дзяржава не забойца. Як забойца наша дзяржава паводзіла сябе пры таварышу Сталіну. Зараз наша дзяржава – хуліган.

Як паводзяць сябе хуліганы? Паказальна па-хамску, іхнія паводзіны задзірліва–абсурдныя. Яны могуць вас пабіць, абакрасці. Хуліганы часта бываюць насмешлівыя, ім важна не проста прычыніць вам боль – ім важна вас прынізіць…

Карная сістэма дакладна ўлавіла дух эпохі – дух хуліганства. Ім трэба здзеквацца з вас – таму ў любы момант да любога з вас могуць прыйсці і пасадзіць за якуюсьці карцінку, якую вы нават не помніце» (Антон Арэх, 09.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.08.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.08.2018  19:04

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (71)

А зноў – шалом-здароў! Вечнае вяртанне да серыі № 70 скончылася вось чым. Я падумаў, што «Катлеты & мухі», серыял, які дэманструецца звыш 30 месяцаў (з жніўня 2015 года), трэба перафарматаваць. У ранейшых выпусках было (за)шмат усяго: успаміны, развагі пра мінулае і сучаснасць, анонсы, цытаткі, ідэйкі на грані ўтопій, жарцікі на грані сарказму, элементы палітычных даследаванняў і расследаванняў… Карацей, паліталагічныя скорагаворкі. Тое, што яны не ўсім чытачам падабаліся, – гэта натуральна, праблема ў тым, што і мне яны паступова надакучваюць. Ні Бялкоўскага, ні Навальнага, ні Гюнтэра Вальрафа, або, на крайні выпадак, Лёліка Ушкіна з мяне не выйшла (не вельмі-то хацелася :)). Між тым «праект» існуе і давёў сваё права на існаванне – кідаць яго шкада… Пакуль так: асноўную частку «Катлет…» будуць складаць мудрыя думкі розных прыкметных асоб, а палітсатыра і мае ўласныя меркаванні адступяць на задні план. Ну, сёння яшчэ трохі пазунзоню.

Then am I                                Жыву

A happy fly,                            ці паміраю я –

If I live,                                   Муха я

Or if I die.                                Шчаслівая.

(радкі з верша Уільяма Блэйка – я сам у шоку)

Тым часам зварот у адміністрацыю Фрунзенскага раёна сталіцы РБ даў нейкі плён…

 

Як было (у 2017 г.; гл. 38-ю серыю) і як стала (фота 17.04.2018). Слушна-такі «Bieruta».

Гуляючы па вуліцы Прытыцкага, жыццядайнай для Фрунзенскага раёна, агулам нямала цікавага можна пабачыць. Цешаць вока жыхароў і гасцей Каменнай Горкі рыбы, намаляваныя, няйначай, у чацвер.

Фота 2017 г.

Тут бы i наладзіць пікет у падтрымку Насці Рыбкі, якую крыўдзяць злыя чыноўнікі Тайланда, яны ж тайцы (не блытаць з Якавам Тайцам, слынным дзіцячым пісьменнікам, ураджэнцам нашай Смаргоні).

А вось абяцанкі-цацанкі 2014 года:

За плотам – дзялка плошчай звыш гектара, выглядае так:

Мінск, 17.04.2018

Няўжо і мы – «краіна фасадаў», як менаваў Расію маркіз Астольф дэ Кюстын? Рабяткі на казырным участку ля метро і самі не будуюць, і іншым каторы год не даюць – каму тое выгадна?

Дарэчы, звярніце ўвагу на вуліцу пад мілагучнай назвай «1-ая Раённая магістраль» – «скучно, девушки». Назвалі б у гонар Гервасія Вылівахі (героя славутай аповесці Уладзіміра Караткевіча «Ладдзя Роспачы»), як радзіў Саюз беларускіх пісьменнікаў!.. Дый ваш пакорлівы слуга ў 2015 г. прапанаваў два дзясяткі варыянтаў, каб увекавечыць у Мінску памяць знакамітых яўрэяў. Можа, ідэю і падтрымалі тутэйшыя гісторыкі з яўрэйскімі каранямі (адзін з іх пазіцыянуе сябе як «паўжыдак-паланафіл» :)), ды мне пра тое невядома.

Затое некаторым тутэйшым дужа спадабаўся дэмагагічны, a мо правакацыйны артыкул ізраільца Уладзіміра Бейдэра. Чаго варты наезд на «дзяржаўнага яўрэя» з Украіны, Іосіфа Зісельса: «яўрэй забіў Пятлюру – і вось вам усім Халакост… Зісельс падмацаваў хісткі тэзіс сваім сумленным яўрэйскім імем у сваім статусе на асабістай старонцы ў “Фэйсбуку”». Далей робіцца выснова, што такія, як Зісельс, дапамагаюць апраўдваць забойцаў з ліку ўкраінскіх нацыяналістаў.

І. З. мне, як кажуць, не сват і не брат, хоць аднойчы я паціскаў яму руку (не шкадую). На самай справе год таму ён напісаў наступнае: «Па заканчэнні сімпозіума “Шоа ва Ўкраіне” мы пагулялі па Парыжы і зайшлі павячэраць у рэстаран на вуліцы Расіна. На выхадзе з гэтага рэстарана звыш 90 гадоў таму Самуіл Шварцбард 25 мая 1926 года застрэліў Сімона Пятлюру. Калі мы кажам, што “ўсе яўрэі адказныя адзін за другога”, ці маем мы на ўвазе і гэты выпадак? А калі маем, то ці ўсведамляем, што ў шэрагу многіх іншых прычын гэтае забойства праклала гістарычны шлях да Шоа?»

Не прыкмеціў тут апраўдання забойстваў 1941-га і наступных гадоў, а бачу філасофскія развагі пра калектыўную адказнасць, з’яву, што існуе ў свеце, хочам таго або не. Насамрэч, самасуд, здзейснены Шварцбардам, пры знешняй «эфектнасці» і прывабнасці (яна дзейнічае дагэтуль – у 2013 г. некалькі ізраільцаў, выхадцаў з СССР, павесілі шыльду памяці «яўрэйскага героя» ў Гуш-Эцыёне), у рэшце рэшт паглыбіў раскол паміж яўрэямі і ўкраінцамі, выклікаў у некаторых паплечнікаў Пятлюры прагу помсты. Тым болей што Шварцбард, хоць і адседзеў не адзін месяц, фармальна пакараны французскім судом не быў. Яго баранілі многія яўрэйскія – і неяўрэйскія – грамадскія дзеячы.

Пра забойства Пятлюры ды яго наступствы я пісаў у далёкім ужо 2014-м. Крыху пазней Аляксандр Розенблюм – жыхар Арыэля, юрыст з велізарным стажам (працаваў у Барысаве) – прыслаў такі водгук: «Калі б судзіў Шварцбарда я і без удзелу прысяжных, то вынес бы абвінаваўчы прысуд, але ўлічыў бы, што ён заслугоўвае права на літасць… Самасуд – гэта бясспрэчнае злачынства (калі яно было здзейснена НЕ пад уплывам аффекту). Але пры ўдзеле прысяжных суд заўсёды звязаны вердыктам».

Тое, што Уладзімір Б. – вопытны журналіст, колішні намрэдактара газеты «Вести» і прадстаўнік часопіса «Огонёк» у Ізраілі – заняўся дэмагогіяй, абвінавачваючы людзей з іншымі поглядамі на мінулае ў баязлівасці ды здрадзе яўрэйству, не здзівіла. Усюдыісная вікіпедыя сведчыць, што ў жніўні 2014 г. ён «узначаліў аддзел тлумачальнай і агітацыйнай работы» партыі «Наш дом Ізраіль». Такім толькі й давяраць 🙂

Разам з тым шмат якія асаблівасці сітуацыі ва Украіне, у тым ліку няўменне (хутчэй, нежаданне) раскрыць забойствы Алеся Бузіны і Паўла Шарамета, ды не ў апошнюю чаргу – усхваленне адыёзных дзеячаў на дзяржаўным узроўні, дратуюць мяне. Бадай, згаджуся з расійскім даследчыкам Маркам Салоніным: «Калі б такія дзікія выбрыкі, як пераменаванне ў сталіцы Украіны праспекта Ватуціна ў праспект Шухевіча, адбываліся на фоне грандыёзнага дэмакратычнага абнаўлення грамадства, у “адным флаконе” з эканамічнай рэформай, люстрацыяй памагатых зрынутага крымінальна-карупцыйнага рэжыму, з ростам дабрабыту насельніцтва і чаргой з іншаземных буржуяў, якія спяшаюцца ўкласці мільярды ва ўкраінскую эканоміку, то можна было б казаць пра “непазбежныя перагіны ў ходзе рэвалюцыі”. Але нічога гэтага няма». Дзеля справядлівасці, валавы ўнутраны прадукт у суседзяў у 2016–2017 гг. стабільна рос на пару працэнтаў, ды пацешыліся з гэтага нямногія. Месца Украіны ў «Сусветным рэйтынгу шчасця» – у ніжняй частцы табліцы; то на 132-м, то на 138-м месцы. У 2018 г. на адзёр захварэла звыш 10000 украінцаў; міністэрства аховы здароўя канстатуе, што эпідэмія шчэ не пераможана.

У Беларусі праяў хваробы на парадкі меней, і ёсць доля здаровага глузду ў тым, што менавіта Мінск (своеасаблівая выспа бяспекі для замежнікаў) падаў заяўку на Сусветную шахматную алімпіяду. Праўда, прыняў паперы прадстаўнік групоўкі, што хацела б тэрміновай адстаўкі Ілюмжынава… Гэткая падача не гарантуе поспеху – а раптам хітрамудры Кірсан утрымаецца ў ФІДЭ на «троне», да якога прырос з сярэдзіны 1990-х, i «не знойдзе» тых папер?

Папраўдзе, мяне мерапрыемствы гэтай сусветнай арганізацыі ўжо інтрыгуюць мала, хто б ні апынуўся ля ейнага стырна. ФІДЭ канчаткова сябе дыскрэдытавала пасля чэмпіянатаў у Іране (люты 2017 г., з хіджабамі) і ў Саўдаўскай Аравіі (снежань 2017 г., без ізраільскіх шахматыстаў, якім у апошні момант адмовілі ва ўязных візах). Макропулас, намеснік і верагодны пераемнік Ілюмжынава, паведаміў у Мінску, што ў студзені 2018 г. правёў перамовы з ізраільскай шахматнай федэрацыяй, і яны пра-нешта-там дамовіліся. Выглядае, як і было прадказана, проста «забалбаталі» праблему, а пісьменна складзены іск мог бы пацягнуць за сабой кампенсацыю і/або штраф на мільёны долараў… І яшчэ кажуць, што яўрэі дужа практычныя 🙂

Першы віцэ-прэзідэнт ФІДЭ (трэці злева; побач з ім кароль саўдытаў) любіць блізкаўсходнія грошы не менш за Ілюмжынава. Фота з zimbio.com.

* * *

Цытаты, абяцаныя ў пачатку серыі. Гэтым разам пераклаў з рускай; калі камусьці ахвота cустрэць у «Катлетах & мухах» мудрыя і актуальныя думкі франка- або англамоўных аўтараў, дасылайце… Мяркую, з іх рэтрансляцыяй па-беларуску неяк спраўлюся.

* * *

Як і ўсе з’явы, дэмакратыя мае свае заганы. Урады, якія выбіраюцца на кароткі тэрмін, зацікаўлены ў здабыцці неадкладнай выгады. Так кароткатэрміновы арэндатар імкнецца выціснуць максімум сёння, не думаючы пра заўтрашні дзень. Усеагульнае выбарчае права забяспечвае такі ўрад, які задавальняе сярэдні інтэлектуальны ўзровень насельніцтва. Аднак натоўп у сярэднім неразумны і недальнабачны. Сёння дэмакратыям выгадна гандляваць з таталітарыстамі. Заўтра апошнія мабілізуюць усю набытую тэхналогію для вайны супраць дэмакратый. Але сённяшнія дэмакратычныя ўрады к таму часу ўжо зменяцца. Яны спяшаюцца развязваць свае праблемы, а не праблемы будучых урадаў…

Таталітарныя блокі маналітныя. Дэмакратычныя – пакутуюць на друзласць. І пачынаецца канкурэнцыя паміж заходнімі краінамі: хто раней паспее прадаць бальшавікам сучасныя камп’ютары.

Звесткі пра канцлагеры замінаюць перамагаць у такіх спаборніцтвах, і лепей за ўсё заплюшчыць на канцлагеры вочы, зрабіць выгляд, што глядзіш і не бачыш.

А не бачыць немагчыма (Юрый Вудка, «Маскоўшчына», 1984)

* * *

Дэмакратыя не гарантуе грамадзянам, што яны зажывуць лепей, але дазваляе знізіць рызыкі таго, што ва ўмовах аўтарытарных рэжымаў яны будуць цярпець ад свавольства карумпаваных кіраўнікоў, не маючы магчымасцей для мірнай змены ўлады. Але змена рэжыму з адмовай ад аўтарытарызму – складаны і балючы працэс. Праблемы і рызыкі, звязаныя са зменай палітычных рэжымаў, дастаткова сур’ёзныя, і яны звязаны не столькі з дэмакратызацыяй як такой, як з тым, што пабудова дэмакратыі – гэта толькі адзін з магчымых вынікаў працэса, і вынік далёка не абавязковы (Уладзімір Гельман, «З агню ды ў полымя», 2013)

* * *

Інфармацыяй свет завалены. Ад такога хлуду, як інфармацыя, на планеце проста няма куды дзявацца. 90% таго, што гаворыцца і пішацца – поўная бязглуздзіца (Аляксандр Зіноўеў, 03.04.2006)

* * *

Мы валодаем лішкам інфармацыі або, дакладней кажучы, валодаем тым узроўнем інфармаванасці, які ў ранейшыя эпохі быў прывілеем людзей, якія прымалі рашэнні… Калі зусім проста сфармуляваць, то мы з вамі валодаем ведамі, як арыстакратыя, а паўнамоцтваў яе не маем… Вы не адмовіцеся ад спажывання інфармацыі, вам прыйдзецца вучыцца з гэтай інфармацыяй працаваць (Кацярына Шульман, 17.04.2018).

* * *

Непрыемнае адрозненне сучасных грамадстваў ад санаторыяў для псіхічна хворых палягае ў тым, што з псіхсанаторыя ўсё ж можна аднойчы выйсці. Пакінуць жа грамадства можна, толькі ўцёкшы ў іншае, практычна ідэнтычнае грамадства (Эдуард Лімонаў, «Дысцыплінарны санаторый», 1986–1993)

* * *

Паняцце траўмы стала чымсьці, пра што ў ЗША гавораць кожны дзень ва ўніверсітэцкіх кампусах і газетах. Ідэя пра тое, што пачуць процілеглую пазіцыю – гэта не проста прыкра, а траўматычна, фізічна шкодна, зрабілася агульным месцам для многіх. Я б назваў гэты працэс медыкалізацыяй публічнай сферы. Калі раней можна было адкрыта разважаць пра некаторыя ідэі, прызнаючы пры гэтым, што яны небяспечныя, то цяпер іх трэба рэгуляваць у медычным ключы. І гэты фенамен я лічу насамрэч трывожным (Роджэр Беркавіц, сакавік 2018).

* * *

І пад канец – інфа пра ўдзел майго суразмоўцы і сааўтара ў мінскай выставе «Код: 25.03.18», прысвечанай, як няцяжка здагадацца, стагоддзю Беларускай народнай рэспублікі. Урывак з артыкула Пётры Васілеўскага (газета «Культура»): «Асобна хачу сказаць пра жывапіс Андрэя Дубініна. Гэты творца не захацеў выстаўляцца на такой выставе з чымсьці ўжо вядомым, і таму за кароткі час зрабіў паўнавартасны жывапісны твор (гл. вышэй – В. Р.). У сваім палатне “Звеставанне” мастак звярнуўся да біблійнай вобразнасці, якой вельмі пасуе ўпадабаная ім рэнесансная стылістыка…»

***

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

19.04.2018

Апублiкавана 20.04.2018  02:03

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 70j (10.04.2018). Пра тое, чаму варта ганарыцца заснаваннем БНР. Даследаванне цэнтра П’ю аб антысемітызме. Латэнтная юдафобія ў Беларусі. “Халодная вайна” як небяспечны для краіны і яўрэяў фактар. Лёс ізраільска-беларускага праекта ў Белаазёрску. Развіццё ідэі пра манархію ў Беларусі – яе можна абвясціць на частцы тэрыторыі Мінска. Заяўка Беларускай федэрацыі шахмат на правядзенне алімпіяды ў Мінску. Запрашэнне ў родны горад Б. Гельфанда. Пажаданні Р. Васілевіча, каб юрысты лепей ведалі беларускую мову (манілаўшчына). Збор інфармацыі пра “дармаедаў” як наступ на таямніцу прыватнага жыцця. Ідэя надання вуліцы ў Быцені імя Цыўі Любеткінай, падтрымка ідэі. Арганізацыя як больш эфектыўны спосаб бараніць свае інтарэсы.

№ 70i (03.04.2018). Паслясмак ад “Дня волі”. Думкі Змітра Сляповіча пра родную Беларусь. Святкаванне ў Нью-Ёрку. Правядзенне першага Сіянісцкага кангрэса як аналаг заснавання БНР. Сумнеўнасць праграмы свята ў Мінску. “Гістарычнае адкрыццё” ад tut.by. Пра тое, што ў палітыцы колькасць не пераходзіць у якасць. Затрыманне А. Карызны і думкі пра яго вартасць. Раздзьмуванне колькасці тых, хто прыйшоў на канцэрт 25 сакавіка. Графіці ў гонар БНР. Раздача аксесуараў. Замацаванне мяжы двух “апазіцыйных лагераў”. Зацягванне справы з мемарыяльнай дошкай на вул. Валадарскага, непрафесіяналізм “сіцідога”. Выхад кнігі купалаўскага верша “А хто там ідзе?” на розных мовах. Імпрэза ў музеі беларускай літаратуры, прысвечаная Т. Кляшторнаму і І. Харыку. Падрыхтоўка да рэферэндуму ў РБ, парада наўпрост спытацца ў народа, ці падтрымлівае ён ператварэнне рэспублікі ў манархію. Мемуары Ю. Бібілы. Скандал на сайце з “птушынай назвай”.

№ 70h (20.03.2018). “Выбары-дурыбары” ў Расіі. Непрадвызначанасць палітыкі ў Беларусі. Прапанова А. Кіштымава адмовіцца ад “расійскай лінейкі”. “Марш годнасці і волі” як варыянт святкавання 25 сакавіка. Заклікі М. Статкевіча і В. Сіўчыка. Скепсіс адносна “беларускіх нацыяналістаў”. Час апартуністаў у беларускім палітыкуме. Парада запрасіць на выступ у Дзень волі ідышамоўнага прамоўцу. Недаацэнка небяспекі ад Астравецкай АЭС. Прыклады таго, што этыка працы ў РБ кульгае. “Асобныя недахопы” на заводзе “БелДжы”. Няўменне дамовіцца з кітайскімі работнікамі ў Светлагорску. Прапанова скласці даклад пра беларускае кіраўніцтва накшталт расійскага “Путин. Итоги. 2018”. Беларусь у “рэйтынгу шчасця”. Асаблівасці сацыяльнай рэкламы ў Мінску. Кліп ад спявачкі Shuga. Пазітывы ад Беларускага фонда культуры і часопіса “ПрайдзіСвет”.

№ 70g (13.03.2018). Узаемадачыненні беларусаў і яўрэяў паводле З. Бядулі. Яўрэі ў БНР (1918 г.). Слабасць новай рэспублікі, нейтральна-чакальная пазіцыя большасці беларускіх яўрэяў. Сцэнарый развіцця БНР пры ўмове большай яе легітымнасці. Недарэчнасць рэваншу кансерватараў, якія прэтэндуюць на спадчыну БНР. Сектанцтва сучаснага БНФ. Рэакцыя В. Вячоркі на сцёбны кліп пра 8 сакавіка з удзелам Галыгіна і Шнурава, годныя адказы. Заклік зрабіць нешта лепшае. Расчараванне ў П. Усаве як аналітыку.

№ 70f (09.03.2018). Канфлікт у аргкамітэце “Дня Волі”. Неадэкватныя паводзіны “Белсату”, інсінуацыі “Нашай Нівы”. Прагнозы адносна 25 сакавіка. Параўнанне Статкевіча з Казуліным. Запланаванае святкаванне 100-гадовага юбілею БНР у Ашдодзе. Жаночы забег “Beauty Run” у Мінску, асвятленне яго ў СМІ, перабольшанне колькасці ўдзельніц. Як сілавікі трапілі ў палітбізнэс. Сустрэча Ул. Макея з прадстаўнікамі “Амерыканскага яўрэйскага камітэта”. Насця Рыбка як Саламея Пільштынова нашых дзён. Юбілей Э. Севелы, неразуменне ягонай сатыры Б. Камянавым. Ю. Абрамовіч, 50-гадовы рэдактар газеты “Берега”.

№ 70e (01.03.2018). Выбары і кулінарныя інсталяцыі. Панікёрства П. Усава. Пра тое, як рэжым дзеліцца сферамі ўплыву. Заявы бізнэсмена Уладзіміра Хейфеца, выбранага ў Мінгарсавет. Пра “Малады фронт” і З. Дашкевіча. “Этнацыд” як няслушны дыягназ. Прыклады афармлення беларускамоўных дакументаў і ўменне чыноўнікаў размаўляць па-беларуску. Перапіска з Нацыянальным агенцтвам па турызму. Дзіўны пераклад роліка пра Беларусь на англійскую. Прага свабоды і салідарнасць як фактары, больш істотныя за мову. Спрэчныя выказванні М. Статкевіча і С. Алексіевіч. Экзатычная выстава ізраільскіх тэнісных ракетак у Палацы рэспублікі. Крэатывы пінчука Р. Цыперштэйна.

№ 70d (19.02.2018). Прысуд па справе “рэгнумаўцаў”, каментарый С. Шыптэнкі. Пасыл грамадству ад “сістэмы”. Аналіз А. Шрайбмана. Нежаданне палітызаванай публікі вырашаць канфлікты шляхам перамоў. Дэградацыя старой ідэалагічнай сістэмы. Прарэхі ў беларускай цэнзурнай сетцы. Меркаванне пра фільм “Смерць Сталіна” і абазнанасць “заходнікаў” у савецкай гісторыі. Дэсакралізацыя і шахматызацыя палітыкі як пажаданне. Кейс М. Казлова як кандыдата ў дэпутаты Мінгарсавета. Слабасці яго перадвыбарчай кампаніі, АГП увогуле. Развагі пра рэальныя праблемы. Кампанія “Народны рэферэндум”, якая ў 2015 г. скончылася пшыкам. Невыкананая абяцанка Нацыянальнага агенцтва па турызму. Вечар яўрэйскай музыкі “Шалом” у Вялікім тэатры.

№ 70c (01.02.2018). Пра тое, што “Вожык” будзе жыць. Традыцыя часопіса – тлумачыць народу, як яму весела жывецца. Кампанія “Уключы мазгі” і “велописеды”. Іронія “БелГазеты” ў бок абаронцаў сінагогі на Дзімітрава (2001 г.). Спрэчкі вакол беларускай вышэйшай адукацыі. Нежаданне рабіць фетыш з мовы. Прапанова стварыць незалежны ўніверсітэт па-за межамі Беларусі. Наезд на “рэгнумаўцаў” з боку БТ. Зайздрасць як магчымы матыў пераследу “Хартыі-97”. “Кодэкс карпаратыўнай этыкі” Полацкага ўніверсітэта. Агрэсіўны артыкул М. Стральца. Тлумачэнні Л. Казлова і Г. Кур’яновіч з выдавецтва “Арты-фекс”. Вывад пра некарэктнасць паводзін рэктара Полацкага ўніверсітэта. Планы абмежаваць дастаўку рэкламы ў паштовыя скрыні беларусаў. Прапанова ўзнагародзіць ініцыятараў Шнобелеўскай прэміяй.

№ 70b (21.01.2018). Пра вёску Парэчча, дзе ратавалі яўрэйскіх дзяцей у вайну, і памятнае мерапрыемства, запланаванае на 24.01.2018. Няўменне партала tut.by карэктна прадказаць надвор’е. Пратэст супраВць планаў заснаваць беларускамоўны ўніверсітэт, рэакцыя на пратэст. Паводзіны П. Якубовіча. Рэгістрацыя ўніверсітэта і слабыя месцы ТБМ. Версія паходжання прозвішча Рубінчык у газеце “Наша слова” і іншая версія. “Чорны піяр” з боку сайта “Телескоп”, паклёп на Я. Лёсіка. Глупствы “першай беларускай газеты”. Інфармацыйны шчыт пра валожынскую ешыву. Мінскі “Мур лямантаў”. Гукаперайманне ад міністра замежных спраў РБ. Кур’ёз на сайце “Эхо Москвы”. Назіранні за працэсам “рэгнумаўцаў”.

№ 70 (09.01.2018). Cтаўленне беларускай моладзі да сітуацыі ў краіне. Гатэнтоцкая мараль, выказванні ў бок падсудных “рэгнумаўцаў”. Абнаўленне мэблі ў офісе ТБМ. Спрэчныя расповеды пра вынікі 2017 года. Фальсіфікацыя Ю. Баранчыкам пазіцыі Д. Рабянка. Кніга М. Вольфа “Агонь і лютасць”. Заявы А. Лукашэнкі пра пасаду “ўпаўнаважанага”. Зніжэнне фінансавання для часопіса “Вожык”. Меркаванне пра гэты часопіс, а таксама пра “Новый Крокодил”, гумар у “БелГазете”, газеце “15 суток”. Прапанова ўнесці “Вожык” у спіс культурнай спадчыны чалавецтва. Пра мінскі часопіс “Космопорт”. Канцэрты да дня памяці ахвяр Халакосту.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 60, 50, 40, 30, 20, 10.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (42)

Усім шалому з алэйхемам! Зласлівасць ды ідыятызм крочаць па Расіі, даючы метастазы ў заканадаўчых органах. Не паспеў сціхнуць скандал з Пятром Т., як вылез яшчэ адзін «прыгажун», дэпутат Віталь М. (у 1990-х памочнік разважлівай даследчыцы-палітыкіні Галіны Старавойтавай, якая заўжды агітавала за мірнае вырашэнне міжэтнічных канфліктаў; на жаль, сваё атачэнне пераканаць не здолела). М. выказаўся ў тым сэнсе, што актывісты (для ілюстрацыі выбраў акурат яўрэяў Барыса Вішнеўскага і Максіма Рэзніка), якія выступаюць супраць перадачы Ісакіеўскага сабора праваслаўнай царкве, – нашчадкі тых, хто варыў у катлах і аддаваў на ежу звярам першых хрысціян, etc. Потым, як і Т., прынёс прабачэнне, ухілістае і непераканаўчае.

У 2004 г., паназіраўшы за тым, як разгортваўся суд па справе «Обозревателя» (раённы суддзя пастанавіў, што гэтая мінская газета не абразіла дэпутата Валерыя Фралова, беспадстаўна запісаўшы яго ў антысеміты; здаецца, Фралоў, цяпер ужо нябожчык, не аспрэчыў рашэнне ў вышэйшых інстанцыях), я пакпіў у артыкуле для амерыканскага выдання: маўляў, быць антысемітам у Беларусі не ганебна. І меў падставы: на пачатку 2000-х нямала такога дабра, як Віталь М., сядзела сярод «лепшых людзей краіны». Найчасцей выступаў Сяргей К. з палаты прадстаўнікоў, чаго вартыя яго словы 2002 г.: «у нас славянская страна, а не еврейская и жидомасонская. Америка – полностью сионо-фашистское государство, теперь это надо сделать с Беларусью?.. Поэтому плевал я на все эти синагоги…».

Аднак трэба прызнаць, што шчырых юдафобаў хітруны з адміністрацыі прэзідэнта паступова павыціскалі з першых пазіцый, пазамянялі на «пластылін», людзей, гатовых сябраваць хоць з Ізраілем, хоць з Іранам, хоць з Суданам, абы грошы капалі. У Расіі ж, выглядае, тэндэнцыя процілеглая… Напэўна, у ліпені 2016 г. пераацаніў я памяркоўнасць расійцаў, калі пісаў пра «нястрашную Маскву». У 2017 г. нешта мнагавата сярод іх прыхільнікаў Сталіна, Івана Жахлівага, увогуле такіх, што кладуцца ў характарыстыку Леаніда Філатава з казкі пра Фядота-стральца: «Может, он и безопасный, но пущай за ним следят!». Калі верыць Аляксею Навальнаму – а ў гэтым выпадку яму няма прычын не верыць – то і хлуслівая лалітыка на ўсходзе квітнее.

Расійцам расійскае, а мне тут дагэтуль брыдка ад паводзін калісьці рэспектабельнай «Нашай Нівы» на фоне міжнароднага кніжнага кірмашу. Газетчыкі ўбачылі кнігі са «страшнымі» назвамі («Шырока прадстаўленыя кнігі ўжо нябожчыка Алеся Бузіны – «Вурдалак Тарас Шаўчэнка», «Саюз плуга і трызуба: як прыдумалі Украіну». Назвы гавораць самі за сябе»), прычапілі ім цэтлік «антыўкраінская літаратура», паскардзіліся… Гледзячы па ўсім, на наступны дзень, 09.02.2017, арганізатары кірмашу націснулі на прадаўцоў, каб тыя знялі «кніжкі сумнеўнага зместу», бо, маўляў, «у Беларусі ёсць спіс экстрэмісцкай літаратуры, забароненай» (якім бокам ён, напрыклад, да твораў Бузіны?) Аўтары «НН» яшчэ і пахваліліся, што пасля іх публікацыі кнігі прыбралі са стэндаў.

   

«Экстрэмісцкія» кнігі А. Бузіны (1969–2015). Забойцы аўтара дагэтуль не знойдзены.

У заметцы для ўкраінскага сайта я «па гарачых слядах» адзначыў, што ў Беларусі прыярытэт усё ж павінна мець Канстытуцыя, дзе ў арт. 33 сказана ясна: «Кожнаму гарантуецца свабода поглядаў, перакананняў і іх свабоднае выказванне. Ніхто не можа быць прымушаны да выказвання сваіх перакананняў або адмовы ад іх. Манапалізацыя сродкаў масавай інфармацыі дзяржавай, грамадскімі аб’яднаннямі або асобнымі грамадзянамі, а таксама цэнзура не дапускаюцца». Абзываць тое, што не падабаецца, «антылітаратурай», цешыцца з пазасудовай забароны – прамы шлях у 1937-ы, або, прынамсі, у 1958-ы, калі Пастарнака не чыталі, але асуджалі. Трэба сказаць, што ў апошнія дні выставы здаровыя глузды, здаецца, перамаглі, творы Бузіны вольна прадаваліся… Праўда, 12.02.2017 я не знайшоў яго кніг на «Белэкспа»; не падказала, дзе іх знайсці, і Іна Ч., намесніца гендырэктара фірмы-арганізатаркі, якая ўзяла 3 р. 50 к. за зборнік показак ад Крыжаноўскага.

Зразумела, «НН», дзе адны адчуваюць сябе на інфармацыйнай вайне, а другія імі маніпулююць, не змяніла сваёй пазіцыі, і ўжо праз дзень зноў стала ў позу «грамадскага абвінаваўцы»: «Антыбеларускім аўтарам “Рэгнума” выстаўлена мякчэйшае абвінавачанне». Нагадаю, Алімкін, Паўлавец, Шыптэнка сядзяць за свае публікацыі трэці месяц; суда, які прызнаў бы іх вінаватымі ў распальванні і г. д., не было. Некаторыя альтэрнатыўна адораныя «патрыёты» самасцвярджаліся за кошт вязняў у снежні 2016 г.; відаць, і ў лютым 2017 г. няма спакою ***банутым. Сітуацыя ўскладняецца тым, што амаль ніхто не ведае, якія менавіта публікацыі ставяцца ў віну кожнаму з падазраваных, але, напрыклад, артыкул эканаміста Сяргея Шыптэнкі ад 02.11.2016 змяшчаў тэзісы, у якіх нямала слушнага (перакладу з рускай):

Цягам 25 год незалежнасці ў Беларусі папросту праядалі савецкую спадчыну, пачынаючы з прамысловасці і сельскай гаспадаркі, канчаючы медыцынай і адукацыяй. Сёння настаў момант, калі ўжо немагчыма схаваць фатальнае адрахленне беларускай прамысловасці… Вядомыя ва ўсіх краінах былога СССР маркі тэлевізараў, грузавых аўтамабіляў, матацыклаў, веласіпедаў і іншых вырабаў, якія, здавалася б, лёгка можна было ператварыць у абноўленыя брэнды запатрабаваных сучасных тавараў, бясслаўна зыходзяць у мінулае.

Я не адвакат грамадзяніна Шыптэнкі, дый далёка не з усімі яго выказваннямі згодны (не думаю, што варта паглыбляць саюз з Расіяй дзеля «ўз’яднання штучна падзеленага народа» – хутчэй патрэбен хаўрус Беларусі з Літвой і Украінай), але адчуў у аналітыка боль за беларускую прамысловасць, за краіну ўвогуле… Дакажыце, што гэтага ў яго тэксце няма, «незалежнікі», ахвочыя да бюджэтных датацый.

Катэгарычна сцвярджаць, што А., П. і Ш. ні ў чым не вінаватыя, я на сёння не маю права, аднак вельмі верагодна, што іх справа высмактана з пальца. А што, калі «рэгнумаўцаў» апраўдаюць па ўсіх пунктах, і нехта з іх у сваю чаргу падасць у суд на зласціўцаў, якія віртуальна «білі нагамі» ляжачых вязняў? Так, «антыбеларускі аўтар» – дэ-юрэ, можа, і не абраза, але замах на дзелавую рэпутацыю, кажу як былы выкладчык курсу «Асновы права».

Перастаў пісаць у «Нашу Ніву» ў 2007 г., але яшчэ гадоў сем таму ў вольны час падказваў, як пазбегнуць непрыемнасцей. Пару разоў рэдакцыя прыслухоўвалася і мяняла зусім ужо скандальныя загалоўкі, за якія яе элементарна маглі прыцягнуць да адказнасці (у адным выпадку – БРСМ, у другім – не-помню-хто). Больш раіць гэтым людзям нічога не стану; хочацца камусьці быць «вершнікамі без галавы» – на здароўе.

Праблема яшчэ ў тым, што адна з канстант беларускага жыцця – мазахізм, які ў побыце выражаецца формуламі «чым горш, тым лепш», «мышы плакалі, калоліся, але працягвалі жэрці кактус». Хто слухаў гурт «Аліса», успомніць і трапнае: «Моё поколение чувствует боль, но снова ставит себя под плеть». Ад спаткання Сярэдзіча з Лукашэнкам, згаданага ў мінулай серыі, акурат мазахізмам і патыхае; не кажу нават пра асобныя ўчынкі нобелеўскай лаўрэаткі. З апошніх забаўных казусаў – абяцанка зноў запрасіць у свой інтэлектуальны клуб «філосафа» М., які ў снежні і студзені дэманстратыўна сыходзіў.

Пашыранасць з’явы і яе аднаўляльнасць, напэўна, звязана з наяўнасцю ў сем’ях мноства «хатніх тыранаў», асабліва п’яніц, і сузалежных ад іх партнёраў. Мяркую, аналагічная песня ў Расіі (дзе, кажуць, зроблены рашучыя захады па легалізацыі сямейнага гвалту), і нездарма ж Алесь Бузіна пісаў, што «Расія – гэта краіна садамазахізму». Калі заглыбіцца ў этымалогію, то граф Захер-Мазох – ён родам з Усходняй Еўропы, са Львова… Ды мне бліжэй тое, што адбываецца ў краіне Тутэйшыі.

Лішне казаць, што ахвяра мазахізму, якая імкнецца вылезці з яго цянётаў, часцяком кідаецца ў садызм. Ці не тут крыніца паводзін хлопца з сякерай і бензапілой, якога вось-вось асудзяць у Мінску? Паводле маіх суб’ектыўных уражанняў, нармальныя чалавечыя адносіны, пабудаваныя на эмпатыі, даверы, узаемапавазе, сустракаюцца ўсё радзей. Гэта, дарэчы, адна з прычын, чаму ў мяне знікла ахвота займацца грамадскай дзейнасцю: інтарэсанты ў Беларусі або займаліся самапрыніжэннем («разжуй нам усё і вядзі, а мы мала што разумеем»), або імкнуліся падпарадкаваць і прынізіць («прыйдзі-папрацуй, а навошта – не твая справа»).

Не бяруся казаць, што ўсе ўдзельніцы скандальнага чэмпіянату свету сярод жанчын у Іране (пачаўся 10.02.2017) паехалі туды праз мазахісцкія схільнасці – заўсёды хапала і цалкам цынічных дам, якім абы грошы – аднак доля віктымнасці ў тых, хто згадзіўся гуляць у шахматы ў хіджабах, безумоўна, прысутнічае. Наколькі ведаю, толькі амерыканка Назі Паікідзэ і ўкраінка Марыя Музычук (экс-чэмпіёнка свету) рашуча адмовіліся выступаць у хустах мусульманскага стылю, а дзясяткі шахматыстак з усіх кантынентаў плюс суддзя з Беларусі паддаліся на прынаду. Калі б гэта было таварыскае спаборніцтва – справа іншая, асабістая, а тут жа афіцыйны чэмпіянат пад эгідай сусветнай федэрацыі, якая быццам бы «адпрэчвае дыскрымінацыю па нацыянальных, палітычных, расавых, сацыяльных або рэлігійных прычынах»… 17 тыс. подпісаў пад пратэстам не змусілі ФІДЭ адмовіцца ад ганебнай імпрэзы.

М. Музычук (злева) і чэмпіёнка ЗША Н. Паікідзэ-Барнс.

У шахматы даўно вырашыў гуляць толькі як аматар, і сёлета яшчэ раз пераканаўся ў слушнасці свайго шляху: сёння прымушаюць жанчын закрываць валасы ў турнірнай зале (не ў мячэці!), заўтра прапануюць мужчынам замацаваць у носе кальцо, бо ў якой-небудзь афрыканскай краіне так прынята… Нават таталітарны Савецкі Саюз у 1930-х гадах, ладзячы міжнародныя турніры за свае грошы, не патрабаваў ад замежнікаў, каб яны надзявалі ў час гульні будзёнаўкі або махалі сцяжкамі з сярпом і молатам.

* * *

Апошнія два месяцы ў адміністрацыі Лукашэнкі спрэс перастаноўкі: замянілі медыка Косінца на інжынерку-вадаправодчыцу Качанаву, першым яе намеснікам паставілі Рыжанкова-малодшага, каторы ў канцы 1990-х служыў у пасольстве Беларусі ў Ізраілі, аднак мала чым запомніўся, зволілі намесніка Бузоўскага («мудры эксперт» Раман Я. за пару дзён да звальнення Б. прадказваў рост палітычнай вагі «маладога ідэолага рэжыму»…) Усё гэта cамо па сабе мяне турбуе; ліхаманкавыя, cупярэчлівыя крокі ўрадоўцаў – 11.02.2017 спярша абвясцілі пра высылку з Беларусі ўкраінскага літаратара Сяргея Жадана, праз некалькі гадзін скасавалі сваё рашэнне – пацвярджаюць, што давяраць «новым тварам» няма падстаў. Адбываецца соўганне напарсткамі перад вачыма наіўных, якія і на 23-м годзе кіравання вераць у «добрых чыноўнікаў»… Хіба для таго кіраўнікам адміністрацыі і «дэкрэт № 3», каб паказаць сваю «дабрыню» – узяць спраўкі ды вызваліць бедакоў ад збору на «дармаедства»?! (Амаль паводле Някрасава: «И – недоимку дарю!..»)

Злева направа: Р. Барадулін, Г. Рэлес, А. Карлюкевіч.

Тым не менш пабуду на хвілю наіўным і я. У снежні 2016 г. хваля вынесла наверх краязнаўцу, літаратара Алеся Карлюкевіча, экс-рэдактара «Чырвонай змены» і «Звязды» – ён стаў намеснікам міністра інфармацыі. У 2003 г. Рыгор Барадулін, светлая яму памяць, нахвальваў мне Карлюкевіча. Зважаючы на яго ранейшыя публікацыі, А. К. мае пэўны сантымент да яўрэйскага пісьменства (браў інтэрв’ю ў Гірша Рэлеса) і моваў. Не пацярпела б дзяржава сінявокая, калі б пры падтрымцы міністэрства ў ёй выйшаў, напрыклад, зборнік ідышных вершаў аўтарства кагосьці з ураджэнцаў Беларусі, таго ж Фелікса Баторына, які ў інтэрв’ю А. К. чамусь ператварыўся ў іўрытамоўнага паэта. Паведамляюць, што «ідыш вяртаецца ва Украіну», а мінкультуры колькі год таму падтрымала выхад вялікага ідыш-украінскага слоўніка. Чым Беларусь горшая? 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 17.02.2017  22:39