Tag Archives: Олесь Бузина

Д. Гурин: «Вы слабо понимаете, что происходит в Украине»

«Вы очень слабо понимаете, что происходит в нашей стране» 
Интервью депутата Верховной рады Дмитрия Гурина. Он был арт-директором «старой» «Ленты», но в 2014 году вернулся в Украину
Источник: Meduza
.
Учения украинской территориальной обороны под Киевом. 29 января 2022 года
Efrem Lukatsky / AP / Scanpix / LETA
.

Дмитрий Гурин — депутат Верховной рады. Он родился в городе Хмельницкий на западе Украины, вырос в Мариуполе на востоке, а в 2002 году переехал в Москву, где работал в рекламе и медиа, в том числе арт-директором «старой» «Ленты.ру». В 2014-м, после «Евромайдана», Гурин вернулся в Украину и занялся общественной деятельностью и политикой. На выборах 2019 года он был избран депутатом Верховной рады от партии «Слуга народа» Владимира Зеленского. Недавно Гурин вошел в межфракционное объединение «Разумная политика» экс-спикера Рады Дмитрия Разумкова, который ушел в оппозицию Зеленскому. Журналист «Медузы» Дмитрий Карцев поговорил с Гуриным о том, что думают в украинском истеблишменте о возможной войне с Россией — и как на ситуацию влияют многочисленные внутриполитические конфликты в стране.

— Сразу трудный и грустный вопрос: как вам кажется, война неизбежна? 

— Я не верю в неизбежные войны, это всегда чье-то решение, кто-то конкретный отдает приказ. В России принятие решений сконцентрировано в руках одного человека или крайне ограниченной группы лиц вокруг него. Конкретно — Владимира Путина.

В Украине простая логика: нужно сделать все, чтобы на нас было максимально невыгодно нападать. Чтобы ущерб, который причинит эта война, был значительно выше, чем любые возможные преимущества даже на горизонте 50 лет. Когда оккупировали Крым, [российские политики] мыслили это в перспективе десятилетий, полувека: «Хрущев в 54-м отдал, а мы вернули». Даже в этой перспективе не должно быть никаких бенефитов, только убытки и потери. И тогда война не начнется.

— А что может сделать Украина, чтобы снизить возможные российские трофеи?

— Украина в целом делает то что надо. Мы сейчас крайне активны на дипломатическом поле. Да, в Европе сложные отношения между странами, и Россия, очевидно, пытается всеми силами влиять на отдельных членов Евросоюза и НАТО. Но основной партнер Украины, который нас поддерживает в этом кризисе, — это США. Им не нужна дестабилизация на востоке Европы при нарастающих трениях с Китаем по вопросам Тайваня и Южно-Китайского моря, нам не нужна война — у нас общие интересы. Крайне активную позицию заняла Великобритания, и уже очевидно, что это становится началом большой дружбы. Как всегда, сильна поддержка Польши и стран Балтии.

Пошли [в Украину] более массовые поставки летального оружия, хотя понятно, что нужно еще больше, и все работают над этим. Внутри Украины тоже идут процессы, запустилась территориальная оборона…

— Я правильно понимаю, что это такие партизанские отряды?

— Территориальная оборона — это обученные гражданские, умеющие держать в руках оружие, объединенные в группы и действующие в конкретной местности, где они сами и живут. Это часть Вооруженных сил Украины, но это гражданские люди, прошедшие обучение. На постоянных управленческих должностях в структуре теробороны предполагается порядка 10 тысяч человек, вместе с резервистами она разворачивается до 150 тысяч. Я не говорю про своих друзей, которые, думаю, более политически активны, чем в среднем граждане страны, но даже мой стоматолог уже записался в территориальную оборону. Массовая история.

Это подразделения, которые должны подхватить задачу по охране, например, стратегических объектов, чтобы высвободить весь воюющий состав Вооруженных сил для действий на фронте. Ну и, конечно, это также потенциальные диверсионные группы, основа для партизанского движения.

— Что еще, кроме территориальной обороны?

— У нас занялись постановкой на воинский учет женщин по большому перечню профессий, которые могут понадобиться армии. Мы приняли этот закон в конце 2021-го, и сейчас будет год на то, чтобы все встали на учет. В ситуации реальной военной агрессии можно будет, привлекая женщин на вспомогательные тыловые позиции, высвободить большое количество мужчин для боевых действий.

Понятно, что разрешение этого кризиса зависит прежде всего от армии. В отличие от ситуации восьмилетней давности, когда армии де-факто не существовало, сейчас она есть и она боеспособна.

В России, наверное, людям кажется, что восемь лет назад что-то было: Крым, Донбасс, «котлы» какие-то, — а потом все затихло. И наверное, у вас в информационном поле именно так и выглядит: семь лет ничего не было, а потом в прошлом году весной началось накопление войск на границе с Украиной. И вот год развивается эта новая история.

В Украине не так. В Украине война идет восемь лет. Как началась, так и идет. В новостях постоянно [сообщают], что кто-то погиб на фронте: один человек, два человека. Постоянные визиты на линию фронта президента, членов кабмина, дипломатов. Эта тема никуда не уходит из общественного дискурса. И поэтому, когда речь заходит о том, как украинцы готовятся к войне, то просто сейчас они делают это еще более интенсивно, чем в последние восемь лет, вот и вся история.

— Вы даже линией фронта называете то, что у нас обычно именуют «линией соприкосновения»…

— Конечно, это линия фронта. Наверное, где-то в официальных документах пишут «линия соприкосновения». Но люди говорят либо «передок», если речь о последнем рубеже наших позиций, либо «линия фронта».

— А какова ситуация на востоке страны? Потому что, честно говоря, у меня создается впечатление, что многие в России думают, что в случае конфликта российскую армию там встретят ну разве что не цветами…

— Ну вы же понимаете, люди на востоке Украины лучше всех видели, что произошло с оккупированными территориями. У них там родственники, друзья, связи. И они хорошо знают, что там произошло и как это сейчас выглядит. Поэтому представление о том, что люди на востоке Украины все сплошь пророссийски ориентированные, выглядит комично.

Есть ли там люди, которые симпатизируют России, [думают] «Путин, приди»? Конечно, есть. Есть ли там люди, которые готовы вгрызться в землю, как в Донецком аэропорту, и защищать каждый метр? Да. И есть одно обстоятельство. За восемь лет количество первых сильно упало: они посмотрели, что происходит там, куда приходит Россия. А количество вторых сильно выросло. Поэтому, например, Мариуполь, который часто упоминали как суперпророссийский город, — уже не тот Мариуполь, которым был восемь лет назад. И Одесса, и Харьков. Это все поменялось. Украинцы настроены воевать за свою землю.

Наша страна в этом смысле стала все больше напоминать Израиль — в обществе понимают, что никто вместо нас воевать не будет. Да, нам поставляют оружие; да, мы имеем дипломатическую поддержку; да, санкции против России могут быть разрушительными. Конечно, мы все это поддерживаем. Но при этом все отдают себе отчет в том, что воевать за себя придется [нам] самим.

И вся действующая власть — проукраинская, и местная власть в том числе. Когда президент [Владимир Зеленский] позволил себе неосторожное высказывание, что Харьков могут взять, была крайне резкая реакция со стороны нового мэра — что Харьков есть и будет украинским городом и защищать его будет вся Украина, а на уличную акцию вышло пять тысяч человек. Это общая позиция, иметь другую — политическая смерть. Даже самые пророссийские партии не могут не признавать войну и оккупацию.

— Но давайте посмотрим на результаты парламентских выборов 2019 года. По всей стране победила партия «Слуга народа», и только в Донбассе, в тех областях, часть которых подконтрольна сепаратистам, — пророссийская «Оппозиционная платформа». Вас это не тревожит в контексте возможного конфликта?

— Не бывает, да и не нужно стопроцентной поддержки. По опросам, в Украине защищать страну с оружием в руках готовы 33%. Еще 22% готовы участвовать в гражданском сопротивлении. А в подобных кризисах всегда решает не «болото», а активная часть населения. Здесь люди готовятся воевать; сюжеты о тревожных чемоданчиках показывают по центральным каналам, документы собраны, планы эвакуации в семьях обсуждаются или уже есть. Конечно, люди боятся, но очень практично относятся к происходящему.

Но, главное, никто не понимает, а чего, собственно, собирается Путин добиться и как он собирается удержать Украину, где уже сейчас каждый третий готов выстрелить оккупанту в лоб?

— Давайте вернемся на шаг назад. Так как изменилась украинская армия с 2014 года?

— Она появилась. Не было у нас [тогда] армии, ее строили с нуля. Современная украинская армия сформировалась на идее противостояния России, через фронт прошли больше четырехсот тысяч людей, они видели реальную ситуацию, прошли через зону боевых действий. И, конечно, произошла серьезная интеграция с НАТО на уровне стандартов, устройства, обмена данными.

Нужно понимать, что курс на вступление в НАТО и в Евросоюз вписан непосредственно в украинскую Конституцию, и это порождает и политические, и правовые последствия. Ни один президент и ни один министр иностранных дел Украины не может двигаться, условно говоря, в противоположную от евроинтеграции сторону. Худшее, что они могут, — ничего не делать, саботировать, но в реальности, все восемь лет идет активная работа по интеграции и в рамках соглашения о евроассоциации, и в рамках формата Украина — НАТО.

Я сам полтора года курировал разработку полностью новой редакции девяти статей Конституции, переводящих местное самоуправление на общеевропейские принципы. И пока Украина остается государством, в котором изменением Конституции занимаются люди до сорока, транзит Украины к экономически успешной европейской демократии неотвратим.

Больше половины украинцев хотят вступления в НАТО, и эта цифра не падает. Если бы в декабре прошел референдум, за вступление в ЕС проголосовали бы 67% украинцев, за вступление в НАТО — 59%. В 2013-м, перед нападением России, за вступление в НАТО были готовы проголосовать на референдуме только 18% украинцев, 67% были против.

— Уважаемое швейцарское издание Neue Zürcher Zeitung опубликовало колонку с предложением Украине стать нейтральной страной, как Финляндия после Второй мировой войны. Что вы об этом думаете? Может быть, это успокоило бы Россию?

— Знаете, в ГДР был анекдот: «Почему русские — братья, а не друзья? Потому что друзей выбирают».

Украина действительно хочет добрососедских отношений со всеми странами, которые ее окружают. Украина долго играла в нейтральность и многовекторность, казалось, что это позволит иметь лучшие отношения с Россией. Эта политика закончилась Крымом и Донбассом. Украина больше не хочет играть в нейтральность, Украина хочет в НАТО потому, что это реальная возможность защитить себя от России.

Почему-то у всех стран, которые рядом с Россией и не входят в НАТО, есть либо территориальные проблемы, либо режимы а-ля Лукашенко. Нам с этим не по пути.

— Вы сказали, что в Украине не очень понимают, чего Путин хочет. Но какие-то гипотезы есть?

— У украинского истеблишмента есть четкое убеждение, что Россия не может смириться с существованием независимой Украины. Что не нужен Путину ни Донбасс, ни Крым, империи нужна Украина. Путин хочет всю Украину.

— То есть финальная цель — это ликвидация?

— Поглощение.

— Поглощение Украины вплоть до Ужгорода со Львовом?

— Вы такие вопросы задаете! Возьмите интервью у Путина и задайте ему эти вопросы, я сам с удовольствием послушаю ответ.

— У России есть довольно конкретные претензии к Украине. Например, невыполнение Минских соглашений. И некоторые СМИ пишут, что США тоже склоняют Киев решить этот вопрос.

— Проблема Минских соглашений в том, что они ведут в тупик. Они были подписаны под давлением, в ситуации боевых действий, когда армия у нас только появлялась и ехала на решимости в значительно большей степени, чем на боевой технике. Это же был первый год войны России против Украины, когда выяснилось, что после Януковича нечем заправлять бэтээры с танками, тупо нет соляры на складах. Эти соглашения были подписаны под давлением, и украинское общество относится к ним очень остро. Все понимают, что договоренности такие есть, но все также понимают, что предлагаемое в трактовке Путина проведение выборов на оккупированной территории до выведения войск — это анекдот. То есть Минские соглашения, имплементированные в той форме, которую предлагает Российская Федерация, — это капитуляция. Украинское общество не готово к окончанию войны за независимость путем капитуляции.

Да, здесь не забывают, что президент Зеленский пришел на свой пост благодаря риторике окончания войны. Но уже тогда были слышны громкие голоса, что, конечно, классно окончить войну, но если вторая сторона этого не хочет, это невозможно. Чтобы танцевать танго, нужны двое. Но то, что предлагает Россия, — навсегда закрепить, зафиксировать конфликт. Естественно, на это никто не согласен. 

Российскую Федерацию — Путина, точнее — устраивала ситуация какого-то замороженного конфликта, как в Грузии и в Молдове, который позволяет блокировать некоторые действия суверенных государств. Как выяснилось, эскалация точно так же [его] устраивает. Короче, Путин не хочет завершения этой войны, и в Украине это понимают.

Поэтому сейчас действительно ситуация зависшая, замороженная, а все разговоры о том, что давайте закончим войну… Ну, действительно, в Украине все были бы очень рады закончить войну, чтобы Российская Федерация вернула Крым, вышла из оккупированных частей Донбасса, восстановила свои международно признанные границы. Всем с таким [вариантом] окей.

— Но то, что вы говорите, проще говоря, значит, что украинские власти не планируют реализовывать Минские соглашения в той форме, в которой они подписаны. 

— Почему не планируем? Мы в дипломатических форматах постоянно и очень активно над этим работаем. Украина готова дипломатическими методами искать пути разрешения этого конфликта и нахождения мирных форматов сосуществования с Россией. Но не сдачи суверенитета, не получения в свое государственное тело каких-то абсолютно искусственных образований. [В которых] внезапно у работяг появились танки, и в момент начала боевых действий проснулось самосознание неизвестного науке народа Донбасса; [где] появились какие-то «народные республики», а центр современного искусства в Донецке, где Бюрена выставляли, превратился в тюрьму с пытками.

И вот нам говорят, что все это настоящее, и предлагают на особых правах вписать галлюцинацию [Владислава] Суркова в украинскую Конституцию. Но я, в отличие от Суркова, 15 лет жил на Донбассе, и нет, все это не настоящее. Украинцы есть, русские, греки, ромы, евреи, все есть. Народа Донбасса нет.

В Украине идет децентрализация и все местные громады получают одинаковые и максимально широкие права. Масштабная децентрализация — самая успешная, самая популярная реформа в стране. Доходы местных бюджетов за восемь лет выросли больше чем в четыре раза. Если приплюсовать общенациональные программы местного развития — почти в шесть раз. Нет ничего специального, что можно было бы дать восточным регионам, чего Украина не дает сейчас всему местному самоуправлению.

— А вам не кажется, что этот статус-кво коррумпирует Украину? Ну, я так понимаю, что там есть серые схемы, теневые контакты, поставки угля. Короче говоря, как обычно: кому война, кому мать родна?

— Прежде всего, я думаю, что на любой войне, просто в силу того, как она устроена, такие вещи происходят. При этом о том, что это было массово, я не слышу. Украинское общество отличается тем, что у нас очень активная политика, поэтому, когда выясняется что-то подобное, случается национальный скандал. У нас заместитель министра МВД набыковал на полицейского в зоне АТО, «на передке», и это сняли на видео — у нас полицейские ходят с нагрудными камерами. Он [замминистра] слетел в течение двух дней после того, как видео попало в медиа. Но, конечно, еще раз, нужно сделать поправку на то, что в условиях оккупации, блокады, [наличия] всего нескольких работающих пропускных пунктов, естественно, идут какие-то процессы не такие, как на мирных территориях.

Коррумпирует ли это Украину? Я не думаю. Та же проблема с углем, о которой вы говорите… Почему в 2015 году были закупки угля с оккупированных территорий? Потому что разваливались цепочки поставок и надо было срочно пополнять запасы, а украинцы на выживание государства и экономики смотрят очень практично. Это первичные вещи.

— Вернемся в Киев. Очевиден риск реальной войны, и одновременно президент Зеленский идет внутриполитической войной против огромного количества влиятельных сил, олигархов, кланов, групп и так далее. Не кажется ли вам, что сейчас заниматься такими разборками не время?

— Есть одна история — это «война» с олигархами, вторая история — это борьба с Петром Алексеевичем Порошенко, предыдущим президентом.

Реальный метод борьбы с олигархией — это антимонопольный комитет, уничтожение монополии на рынках. В том, что делается сейчас в Украине, есть изрядная доля популизма, потому что нами принят закон о деолигархизации, в соответствии с которым создается реестр олигархов, и этот реестр действительно существенно осложнит жизнь бизнесменам, которые в него попадут. Представьте себе, каждое европейское государство, банк, фирма — все будут знать, что их украинский контрагент принадлежит человеку, который в реестре олигархов. Понятно, что банк станет под лупой смотреть все финансовые проводки, все отчеты, все остальное. Но это единственный элемент, больше ничего существенного в законе нет.

Это противостояние вызвано в большей степени информационной политикой. Почему украинские бизнесмены — олигархи? Потому что у них есть телик. Потому что украинские телеканалы убыточны и требуют системного дофинансирования и при этом не монополизированы государством, как в России. Есть много национальных каналов, все они в разных руках, и у всех разная информационная политика. Нейтральное отражение событий обычно перемешано с позицией собственника. И вот эта война с олигархами — она очень во многом про то, какую позицию занимают их телеканалы, дружественную к власти или нет.

Говорить про полноценную войну на уничтожение сложно, потому что [бизнесмен Ринат] Ахметов, телеканалы которого сейчас критикуют Зеленского, — самый большой работодатель и налогоплательщик Украины. И Зеленский у Ахметова шестой по счету президент. Такая война не имеет перспектив. Реальная победа над олигархией достигается трансформацией экономики, нет никакого другого способа. А такая публичная борьба, популистская… Ну, это норма в Украине. У нас все всегда борются с олигархами. У нас как они появились 25 лет назад, так с ними борются и борются. Поэтому ждать чего-то особенного от этого я бы не стал. Никакого раскачивания внутренней ситуации здесь не будет, уже сейчас все сильно притихло. Это особенность украинской политики: когда появляются внешние угрозы, все начинают действовать слаженно.

— А с Порошенко какая история?

— Когда у Порошенко заканчивался [президентский] срок, у него сильно упали рейтинги. Прежде всего, по экономическим причинам, потому что понятно, что во время войны с экономикой ничего хорошего не произошло и благосостояние людей упало. А это ж такая история, граждане выбрали «главного» — значит, он за все и отвечает. Хотя по факту президент [Украины] не имеет отношения к управлению экономикой и не отвечает за кабмин, который ответственен под парламентом.

Но у Порошенко была еще одна черта в поведении: он быстро бронзовел и это всех пугало. Люди признавали его достижения и по международной политике, и по армии, и восстановление киевской патриархии Константинополем было важным событием, но все равно были недовольны.

Соответственно, в рамках избирательной кампании Зеленского Порошенко был — как общество, собственно, и ожидало — заклеймен как главный враг. И вскоре после победы начались уголовные процессы по Порошенко. В целом он был, на мой взгляд, не самым плохим президентом, но не смог перестать быть бизнесменом. С него есть что спросить, это понимают в Украине.

Первое, что сделал наш [новый] парламент в 2019 году, были изменения в Конституции, которые отменили неприкосновенность депутатов Верховной рады. В Украине самое строгое в Европе декларирование активов для политиков и госслужащих и с помощью США запущены антикоррупционные органы с высокой степенью независимости. У нас действительно задерживают депутатов, которых ловят на коррупции, в том числе из партии власти. Обратная сторона медали — стали возможны политические преследования депутатов парламента через подконтрольные президенту Генпрокуратуру и Службу безопасности Украины.

Но вот то, что с Порошенко спрашивают сейчас в рамках дела о госизмене, — к этому все относятся очень сдержанно, потому что ему шьют крайне странные обвинения. Крайне странные. И общая позиция в обществе заключается в том, что происходит политическая борьба с помощью системы правосудия, что недопустимо.

Потому что Порошенко сейчас шьют государственную измену и финансирование терроризма в организованной группе с [Виктором] Медведчуком путем закупки на оккупированных территориях угля. Ну, можно все что угодно рассказывать, но это, знаете, немного анекдотично выглядит. То есть это как было [по версии следствия]? Порошенко собирает Совбез и говорит: «Коллеги, у нас там сепары недофинансированы, надо бы им найти денег, с каких статей бюджета снимем»?

Петр Порошенко на входе в Печерский районный суд. 17 января 2022 года
Yuliia Ovsyannikova / Ukrin / Sipa / Scanpix / LETA
.

Все это уже разваливается в суде. Кто и зачем подсовывает эту свинью Зеленскому, непонятно, генеральный прокурор и ее первый зам подписывать это подозрение не стали, быстренько ушли в отпуск, отдали на откуп и. о.

— На этом фоне рейтинги Зеленского и «Слуги народа» падают. С чем вы это связываете?

— С несколькими причинами. Базовая — любые рейтинги посередине каденции падают. Они сначала держатся на волне выборов, затем падают, потом перед следующей предвыборной кампанией, когда надо показать результаты, снова восстанавливаются. Второе — у нас случилась электоральная революция. То, что произошло в 2019 году [когда Зеленский выиграл президентские выборы, а его партия получила абсолютное большинство в парламенте], это был революционный процесс, не эволюционный. Выборы «хакнули», «хакнули» через телевизор, через один из самых популярных телеканалов в Украине. Сначала сняли один сезон сериала [«Слуга народа»], сняли второй сезон, потом на эмоциональной волне и усталости от Порошенко очень грамотно взяли выборы. Больше в Украине это не повторится: большинство из одной фракции в Украине в первый и последний раз, не сомневаюсь.

К чему я это говорю — к тому, что уровень поддержки на выборах был неадекватно высок. Было огромное количество надежд, что сейчас ребята быстро все сделают, все будет хорошо, классно, моментальные реформы, мгновенно заживем.

Проблема государственного строительства в том, что мгновенных реформ не бывает, даже если очень хочется. И все [обратные] примеры, скажем, Грузии — это частью пиар, частью быстрые простые решения, которые реформой в действительности не являлись. Потому что реальные реформы — это перенастройка отношений внутри системы, состоящей из людей. И это занимает много времени, потому что людям нужно время для изменений. Мы же начали многие вещи делать не в 1991 году, а в 2014-м, поэтому, наверное, не стоит ожидать, что уже через несколько лет все будет цвести и пахнуть. Так не бывает. Ни одна большая реформа не делается по щелчку. Вот судебная реформа: негде сразу взять тысячи [новых] судей. Или реформа здравоохранения, которой я занимался до парламента, — первые серьезные результаты от нее появляются через 5–7 лет после запуска. Но предвыборные ожидания были неадекватно высокие, и разочарование ударило по рейтингам.

Очень сильно повлияло на рейтинг введение рынка сельскохозяйственной земли, которого не было в трех или четырех странах мира, включая Северную Корею, — и не было в Украине. Тема была настолько раскачана популистами, что стала полностью токсична. Общество после 30 лет накачки восприняло реформу [так, что] всю землю сейчас распродадут, а чернозем вывезут вагонами. Кому распродадут, не поймешь, и в целом логике это [противостояние] не поддавалось, но сильно ударило по рейтингам. Тем не менее это важная, правильная реформа, и хорошо, что мы взяли на себя за нее ответственность.

Плюс хорошо работает оппозиция, у нас зубастая, классная оппозиция, большие молодцы. Скандалы, в том числе коррупционные, происходят регулярно, обществу никогда не будет хватать усилий по подготовке к войне — и оппозиция партию власти рвет на части. Ну, про ковид можно не объяснять: в Украине не самая сильная экономика и по ней сильно ударила пандемия. Это тоже добавляет негатива.

— А у вас самого нет разочарования после двух с половиной лет в Верховной раде? В проекте «Слуги народа» как партии, в ее неформальном лидере, которым остается президент Зеленский.

— Я не готов комментировать внутренние процессы в партии. Но я скажу, что наша партия реализовала запрос граждан на новые лица. Из партии «Слуга народа» никто раньше не был в политике, у этого оказались свои плюсы и свои минусы, и парламент мы, конечно, сильно этим изменили. Да, в парламент попали и случайные люди, но много не самых здоровых, наследуемых от созыва к созыву практик было прервано.

Ну и сильно изменилось отношение к депутатам. Раньше народные депутаты — это были абсолютные небожители, а сейчас этого нет в Украине, это закончилось. Сакральность власти была разрушена последними выборами.

Остались проблемы с конституционной конструкцией украинской власти. Президент у нас отвечает только за международные отношения, армию, генпрокуратуру и СБУ [Служба безопасности Украины]. А электорат тем временем ждет улучшений в экономике. Поэтому президент в Украине обречен на войну против всех и падение рейтинга. Ни один президент с 2004 года не зашел на второй срок, и, к счастью, наконец-то началось серьезное обсуждение необходимости перехода к парламентской республике, где полномочия сконцентрированы в руках премьер-министра, которого парламент может в любой момент снять.

Да, сомневаюсь, что партия [«Слуга народа»] на следующих выборах получит большинство в парламенте, и, скорее всего, [она] займет второе, а возможно, и третье место, придется делать коалицию или оставаться в оппозиции. Но это нормальная политическая ситуация для Украины. У нас у всех президентов, у всех парламентов, у всех партий власти в середине каденции [падают рейтинги] — это же демократия. Это не баг — это фича.

— Давайте поговорим о том, что в России по крайней мере некоторыми людьми воспринимается как баг. Например, «Слуга народа» и Зеленский приходили к власти на консолидирующих лозунгах, скажем, по вопросам русского языка. В итоге мы видим, что языковой закон не отменен, и более того, судя по российской новостной повестке, кажется, что положение русского языка ухудшается. Вот только что была новость, что печатным СМИ запретили выходить только на русском.

— Давайте я объясню. Я же [c 2003-го] до 2014 года жил в России заробитчанином-нелегалом, и я изначально русскоязычный, вырос на Донбассе, на территориях, которые сейчас находятся под контролем Украины.

— Да-да, поэтому ваш взгляд так интересен.

— Когда я вернулся в Украину после Майдана и начала войны, то выяснил, что никакой языковой темы нет, как нет и раскола. Нет никакого наступления на права русскоязычного населения. Потому что, давайте будем объективными, у русскоязычного населения в Украине прав больше, чем у русскоязычного населения в России, сильно. В том числе по культурным вопросам. Если рассказывать эту историю полностью, она довольно любопытная, ее раскопал Slate в 2016-м. Тему русского языка, такое искусственное противостояние и раскачивание скрытого недовольства предложил [Пол] Манафорт — избирательной кампании Януковича после «оранжевой революции». Они начали эту историю с 2005 года активно качать.

По всем социологическим вопросам, людям абсолютно безразлично, кто их соседи — русскоязычные или украиноязычные; нет, значит, в обществе [никакой проблемы]. Я сам проводил любопытный эксперимент, когда только вернулся домой в 2014-м. Спрашивал людей, на каком языке была телепередача, которую они [только что] смотрели, спрашивал людей, на каком языке говорил собеседник, который ушел, — люди не могут вспомнить. Вопроса притеснения русскоязычных не существует. В Киеве да везде по Украине огромное количество людей, миллионы людей говорят в быту на русском, это никого не волнует.

Да, есть языковой закон. Да, действительно, теперь в Украине школы на украинском языке. Я не знаю, кто это воспринимает как катастрофу, но тут есть такое обстоятельство, что дети, когда оканчивают школу, должны иметь возможность сдать экзамены, поступить в украинский вуз и там учиться. А у нас было так, что дети, которые учились в русскоязычных школах, выпускались с плохим знанием государственного языка, то есть украинского, и поступить в вуз не могли. И вот теперь дети учатся на украинском языке, говорят при этом [на том, который им удобен], в зависимости от среды, в зависимости от семьи, и русскоязычные выходят с двумя качественными, хорошими двумя языками.

— Но русский они не учат. Значит, волей-неволей русскоязычные дети родной язык теряют.

— Если хотят, учат. Но да, в стране единый язык образования. Так и есть, в чем тут проблема? Что на уроках математики дети будут угол называть по-украински «кут»? Повлияет ли это на их знание математики?

Действительно, русская литература теперь преподается в рамках мировой, впрочем, читать на русском ее никто не запрещает. Но является ли проблемой, что из школьной программы убрали «Муму»? Русская литература — крепкая региональная литература, у которой даже есть несколько нобелиатов. На русском есть что почитать, но это малая часть мирового наследия.

Еще была история с квотами [на украиноязычное вещание] на радио. Сначала все говорили, что квоты не подействуют, все это глупости. И что? Квоты ввели — и случился бум украиноязычного культурного продукта. Потому что раньше у любого исполнителя был выбор: либо я работаю на два рынка [российский и украинский], либо только на украинский. А после 2014 года ситуация кардинально поменялась. Во-первых, в Россию артистам стало невозможно ездить, потому что выступать у оккупанта стало неприемлемо — у тебя будут пустые залы в Украине. Во-вторых стали квотировать эфир и планово каждый год поднимать обязательную долю украиноязычного продукта на радио. Случился бум украинской музыки на радио. Все довольны. Ни у кого не вызывает это претензий.

За отмену языкового закона в парламенте нет и не будет голосов. Существенно меняется электоральная картина. Украинский считает родным 78% украинцев, а на «русскоязычном» востоке — 59%. Также все видят взрывное возрождение украинской культуры, у нас свой серебряный век. Попробовать это остановить — политическая смерть.

— Думаете, Крым и Донбасс вернутся в состав Украины с этим языковым законом?

— Я думаю, что это не зависит от языкового закона. Потому что никто не притесняет русскоязычное население. Так же как никто не притесняет венгерскоязычное население, русинское население, крымских татар. Темы нет. Хотите учить язык — учите язык, хотите разговаривать — разговаривайте.

Нужно понимать, что практический контекст всей этой истории с украинским языком обратный тому, что мы обсуждаем. Россия долго и активно занималась русификацией. И запреты на книгоиздание были, и Валуевский циркуляр, и чего там только за все эти сотни лет не было. В результате мы пришли к ситуации, когда мои друзья в Киеве после Майдана отдавали детей в детский садик, а там большинство детей русскоязычные и обучение тоже ведется на русском. А это украиноязычная семья, причем они сознательно перешли с русского на украинский. В итоге при обучении, которое ведется на русском просто потому, что как-то так сложилось, украиноязычные оказываются в гетто.

То есть проблема не в гетто для русскоязычных, а в том, что мы имеем гетто украиноязычных, которые в восточном регионе не могли отдать своего ребенка в украиноязычный садик, чтобы он имел свободный украинский. Таких садиков и школ на востоке, например, было банально мало. А ситуация, при которой украиноязычные дети де-факто не могут получить образование на государственном языке, неадекватна. Поэтому цель закона о языке — восстановить употребимость и силу украинского языка. Это поддерживается в обществе.

А как именно Крым и Донбасс вернутся в Украину, зависит от граждан России. Это может быть мирное возвращение территорий с извинениями от лица государства и выплатой компенсации, а может стать частью программы «Крым в обмен на продовольствие» или международной сделки по ядерному разоружению территорий бывшей Российской Федерации.

То, что произойдет в России в ближайшие годы, будет результатом действий и бездействия россиян. Вам выбирать.

— Владимир Путин на последней своей пресс-конференции вспомнил еще о политических убийствах, которые в Украине до сих пор не раскрыты. Павел ШереметОлесь Бузина

— Убийства действительно не раскрыты. Я лично не усматриваю злого умысла в нераскрытости этих преступлений, думаю, их просто не могут раскрыть. Мое мнение, что [убийство] Павла Шеремета, которого я лично знал, — это не украинская история, это история белорусская или российская, сделанная профессионалами таких вещей. Здесь никого убивать не принято, давно, с девяностых, когда были какие-то разборки, и то бандитско-бизнесовые в большей степени. Политическая борьба в Украине имеет другие формы. Поэтому убивать с политическими целями Павла Шеремета — это дичь какая-то, такого просто не делают, не [принятая] форма…

— А Бузина?

— На мой взгляд, та же самая история. 

— Еще одна претензия к современной Украине — это санкции против собственных граждан, а главное, против оппозиционных СМИ…

— Да, у нас Совет национальной безопасности и обороны стал значительно более активным в последнее время. И у нас закрыли несколько телеканалов, которые в Украине воспринимались как однозначно пропагандистские. Ну, они и были пропагандистскими. То есть закрыли пропаганду.

— Ну вы понимаете, что про «Медузу» Владимир Путин тоже скажет, что это пропаганда.

— А вы сильно врете? Много есть в ваших материалах того, что вы не можете подтвердить?

— Нет.Мы стараемся так не делать.

— А я, когда говорю пропаганда, [имею в виду, что] ведущий выходит и говорит: присоединения к НАТО хотят уже значительно меньше половины украинцев. Я останавливаю ведущего, говорю: нет-нет, подождите, опросу два дня, 59%, как это — меньше половины? Вот это называется пропагандистский канал, когда просто врут в эфире.

Соответственно, был закрыт ряд каналов. Но они были закрыты [не за пророссийскую точку зрения], а как собственность Медведчука и депутата [Тараса] Козака, когда им впаяли санкции за финансирование терроризма. У нас против украинских граждан могут по закону вводить санкции за финансирование терроризма.

Понятно, что это сложная история. У нас есть организации, которые мониторят эфиры, [и видят] какие-то постоянно недостоверные данные, недостоверные данные, недостоверные данные, недоговаривание, перекручивание. То есть российскую пропаганду, очевидно, финансируемую за российские деньги. Поэтому, когда их закрыли вместе с остальным их бизнесом (там был нефтепровод, сеть заправок), то в Украине никто не расстроился. Понятно, что вопросы все задавали по поводу методики принятия таких решений, люди больше не хотят видеть волевые решения президента, они хотят видеть решения суда. Но в обществе есть понимание, что вещание каналов было направлено на разрушение украинской государственности. Поэтому люди сказали окей.

— Хорошо. Я продолжу перечислять.

— Давайте.

— Игорь Гужва и «Страна.ua». Я не знаю, много ли там было пропаганды, потому что я не специалист по украинской политике. 

— Много.

— Но как журналист вижу, что сайт был сделан неплохо.

— Неплохо, но очень много пропаганды. Мы сейчас говорим с какой точки зрения?

— С точки зрения ваших слов о том, что Украина — демократическое государство. В демократическом государстве нормально таким образом принимать решения? Подобная процедура — это окей?

— Ну а что в демократических государствах сейчас происходит с людьми, которые целенаправленно дискредитируют вакцинацию? Это вопрос угроз. Вот у вас есть человек, который говорит, что вакцина — это чип для соединения с системой 5G. Ему говорят: окстись, ничего такого нет. Но человек продолжает это говорить и дискредитирует усилия государства, уменьшает количество прививок. Что делают в демократических государствах? Они начинают с этим бороться. Это вопрос про угрозы. Вот у нас такие угрозы: «Страна.ua» — да, была пропагандистским ресурсом.

— Вы работали в Москве, в «Ленте.ру», потом вернулись в Киев. Как вам кажется, насколько российские СМИ, в том числе независимые, адекватно отражают ситуацию в Украине?

— Ответ состоит из двух частей. Понятно, что [ведущая «России 1» Ольга] Скабеева с компанией — это чистая пропаганда на зарплате у Кремля. Это одна история. А вторая — что СМИ, которые позиционируют себя как независимые, очень слабо понимают, что происходит в Украине, и это отчасти видно по вашим вопросам. Потому что нарратив для вас задает российская пропаганда, официальные российские СМИ. А вы начинаете все это отрабатывать, по этим темам высказываться — правда это или неправда; свою повестку по Украине вы не задаете.

Очень много вещей, о которых мы с вами сегодня говорим — закон о языке, например, — в Украине не являются темой. У нас просто нет такой темы, как ущемление прав русскоязычного населения. В любом телеэфире ведущие говорят на украинском, а гости — на каком захотят, в жизни [все тоже говорят] на каком захотят. В Украине происходят вообще какие-то другие процессы, людей интересует абсолютно другая внутренняя повестка.

Точно так же люди в Украине оторваны от того, что происходит в России, они не понимают, кто там вообще при власти. Путина знают, а всех остальных — нет. Кто по телику мелькает? Путин, Лавров, Шойгу. Я бы сказал, что украинцы не воспринимают русскоязычные СМИ, потому что об Украине они пишут просто нерелевантно.

Это в целом большая история — восприятие Украины в России. Конечно, вам трудно нас понять. В одной стране организованно пытают в СИЗО, в другой — замминистра МВД за два дня слетает с позиции за хамство патрульному полицейскому. В одной так или иначе правит народ, в другой — царь. Это разница между свободой и несвободой.

Я готов поверить, что в Кремле думают, что их армию будут встречать с цветами. А реально они получат не Крым, а Афганистан. Потому что русский, который с оружием переходит границу Украины, перестает быть русским — он становится оккупантом.

Дмитрий Карцев

***
.
От belisrael. Приглашаем наших украинских читателей делиться мнениями о ситуации в стране.
.

Опубликовано 13.02.2022  13:08

В. Рубинчик. Oбычный текст

Всем привет! Это будет обычный мой текст на тему вроде «кому в Беларуси жить хорошо». Рассуждения и сравнения (может, не сильно убедительные, зато подготовленные без чьей-либо указки), как водится, разбавлю медиакурьёзами, экскурсами в прошлое.

А вот и первый экскурс – 20 лет назад, фактически даже чуть раньше, в декабре 2001 г., я занялся проектом «Анахну кан». В январе 2002 г. вышел нулевой номер одноименной газеты на четырех полосах формата А4, вызвавший некоторый резонанс («Наша Ніва», «Берега», «Авив»). Oт «НН» со мной беседовал Сергей Будкин, тогда – молодой журналист, ныне – продюсер, куратор «(Не)расстраляных» и большой человек в «Беларускай радзе культуры».

Помню Сергея безбородым 🙂 Фото отсюда

Газета продержалась до конца 2002-го. Выпускал её на свои – настолько после краха библиотеки МOЕКа и синагоги на Димитрова хотелось мне перемен «на еврейской улице». Надеялся на поддержку читателей, хотя бы почтовыми марками и конвертами (рассылка обходилась дороже, чем печать 250-290 экз. на ризографе), но большинство предпочитало ничего не компенсировать, а некоторые в ответ на присылаемые экземпляры и огрызались, как один покойный ныне дирижёр.

Мнение «Авива», янв.-февр. 2003. «Хорошие сапоги, надо брать» (C) 😉

Затем был ещё нерегулярно выходивший белорусско-еврейский бюллетень «Мы яшчэ тут!» (2003-2009 гг., 42,25 выпуска). Не жалею о том, что вложил в эти издания много сил и средств – они стимулировали белорусско-еврейское краеведение и поиск Праведников народов мира, сыграли свою роль в популяризации идиша, «околоеврейских» прoизведений белорусских писателей. Kого-то публикации приучали к мысли, что «не народ для ўрада…», т.к. «вождям», еврейским и не только, мы спуску не давали… А кому-то нужна была отдушина, разнообразие в жизни – думаю, это относится прежде всего к верным читателям с периферии (Бэла Капуста из Ельска, Александра Любарская из Молодечно, Ада Райчонок из-под Шарковщины, Роман Циперштейн из Пинска, у которого я гостил в 2016 г.). Их отклики в своё время грели очень.

Сейчас, наверно, не выпускал бы нечто подобное на бумаге даже при условии полной компенсации расходов на печать и рассылку. Тo, что следом за «Мы яшчэ тут!» «накрылись» газеты «Авив», «Берега» и пинская «Карлин», тоже ведь говорит o том, насколько нужны были белорусским евреям (подaвляющему большинству) свои печатные органы. Правда, существуют ещё странные сайты вроде «обновленного» beljews.by, где ткнёшь в Калинковичи – попадёшь в Гродно…

Ну, и виртуальный «ошмёток» газеты «Авив» тоже существует:

С 20.01.2022 не обновляется

Недели четыре назад «главный еврейский союз» объявил о программе «Малые общины», среди задач которой – «поддержка сайта СБЕООО и сайта газеты “Авив»:

Как такая поддержка сайтов поможет малым общинам – один Oлег Рогатников (председатель СБЕООО c июня 2021 г.) знает. Я же, недостойный, не знаю и того, в чём принципиальная разница между «осуществлением деятельности, связанной с получением и распределением гуманитарной помощи» & «оказанием благотворительной помощи малообеспеченным гражданам».

***

Накануне военных учений в наших палестинах продолжаются виртуальные «наезды» на Украину, среди прочего – путём дискредитации её элит. И если от главного специалиста по всем вопросам, жаждущего затолкать соседей в «славянское лоно», наивно было ждать чего-то иного (он ещё в 2011 г. искал в Украине «вшивость»), то некоторым его подчинённым воздержаться бы. Вот мой ровесник Александр Версоцкий 1977 г. р., сделавший карьеру от учителя до председателя райисполкома (впрочем, если вдуматься, в Беларуси ХХI в. это скорее антикарьера) всё разжёвывает «посылание»… десять дней спустя.

Публикация 08.02.2022

Гордиться ещё не сданным деревообрабатывающим заводом, противопоставляя его «доведенной до ручки» Украине – такое себе… Во-первых, надо ещё посмотреть, заработает ли в 2022 г. завод в отдалённом пограничном районе Гродненской области (вопрос окупаемости покамест отложим), о запуске спутника Белгосуниверситета в 2020-2021 гг. тоже немало говорили. Во-вторых, а в Украине новые предприятия не открываются?

Читаю новости. Раз (февраль 2021 г.): «Epicentr Ceramic Corporation открывает два завода по производству [керамическoй] плитки в Киевской области и на Франковщине. Общая сумма вложенных и запланированных инвестиций в эти объекты составляет более 172 млн евро». Два: «17 сентября [2021 г.] нидерландская компания De Heus вместе с украинским партнером Федором Шопским открыла в селе Хильчицы Львовской области новый завод по производству минерально-витаминных смесей».

Резюмировал Николай Головко (dengi.ua, 03.10.2021): «Промышленность в Украине постепенно пробивается сквозь асфальт... В последние годы начали появляться новые предприятия, производящие продукцию с высокой добавленной стоимостью. Это либо результат немногих инвестиционных проектов от зарубежных компаний, которым нужны производственные площадки под боком ЕС, либо результат активности отечественных компаний, которые строят производства заново – без обременительного груза огромно-ненужных производственных корпусов и устаревшего оборудования».

А. Версоцкий по-детски хвалится белорусским сельским хозяйством, «не замечая» того, что, наряду с успехами, аграрный сектор из года в год испытывает серьёзнейшие проблемы: низкую рентабельность и фатальную закредитованность, депопуляцию… С середины 1990-х доля этого сектора в ВВП Беларуси постепенно падала, стабилизировавшись лишь лет 10 назад. Кстати, «сельский» Свислoчский райoн, кoим с весны 2020 г. рукoвoдит бoйкий oратoр, в демoграфическoм плане съёжился за четверть века вдвое: сейчас там oкoлo 14 тыс. жителей, а в 1996 г. насчитывалoсь бoлее 28 тыс. Может, прежде чем пенять на Украину (где сельское хозяйство в 2021 г. чувствовало себя как раз-таки неплохо) и вещать о «лидерстве» Беларуси, следует поставить и решить в подчинённом районе хотя бы одну задачу – возврат численности населения к показателям «лихих 90-х»?

Касаемо передовой медицины… Припоминал уже намерение-2016 министра здравоохранения РБ ликвидировать недостаток кадров к 2018 г., но увы, оно осталось пустым звуком. Не хватало в стране тысяч медработников и накануне эпидемии, стартовавшей весной 2020 г.

В начале февраля 2022 г. по многим сайтам разлетелись фото из белорусских городов, где толпы людей ждали врачебного приёма. Или стремились сдать тест на «корону».

В моём же архиве подобный снимок хранился ещё с 22.10.2021… Снято в «родной» поликлинике Центрального района г. Минска, не в понедельник и не утром.

Не исключаю того, что А. Версоцкий, как намекает нижеследующая фотка с сайта департамента охраны МВД, работает от сети, транслируя заинтересованной публике актуальные идеологемы прямо из космоса:

Куда там органчику Салтыкова-Щедрина :о)

Чуть серьёзнее. В Украине, конечно, ситуация с медициной тоже не ах, и много других проблем (высокий уровень коррупции, неубедительная работа правоохранителей, из-за которой убийц Oлеся Бузины и Павла Шеремета до сих пор не засудили, недофинансирование науки, годовая инфляция 10%, сопоставимая с белорусской…) Oднако соседи, по крайней мере, признают наличие свoих болячек и умеют посмеяться над собой. Иногда, и даже нередко, самокритика доходит у них до самоедства, как у пресловутого Евгения Шевченко… Да лучше уж так, чем как у Лукашенко в послании или у Версоцкого в комментарии. По моим ощущениям, Украина оттолкнулась от «дна», рядом с которым находилась в 2014-2016 гг… Предлагаю знатокам оспорить любой из моих тезисов.

Тут ещё настаивали, что у Владимира Зеленского нет «стрежня»:

В самом деле, никогда не слышал, чтобы он выплывал из-за острова на стрежень, на простор речной волны 😉 Лады, имелся в виду всё-таки стержень. Я решил глянуть, кто же, по мнению официоза, обладал или обладает этим важным для политика атрибутом. OказалосьАнатолий Малофеев (1933–2022)! Тот самый член политбюро ЦК КПСС, который с 1990 г. рулил фактически ещё правившей белорусской компартией и благополучно её развалил, не найдя общего языка с группой «Коммунисты за демократию» (с которой в 1991 г. дружил депутат Лукашенко). А. М. поддержал ГКЧП, но после 25.08.1991, когда деятельность КПБ приостановили депутаты Верховного Совета БССР (в большинстве своём – вчерашние коммунисты, питомцы Малофеева), не ушёл в подполье для борьбы с поналезшей буржуАзией и не застрелился, как маршал Ахромеев или Борис Пуго, а принял должностишку зампреда управления по материальным ресурсам в правительстве Вячеслава Кебича. После выборов 1994 г. «сдал» и Кебича, благодаря чему в пенсионном возрасте возглавил псевдопарламент – «палату представителей»… Похоже, изголодавшемуся в детстве Малофееву было всё равно, чем руководить, абы поближе к ресурсам – желание психологически объяснимое, но при чём тут некий стержень? 🙂

Чудит с заголовками и «антипод» «СБ» – сайт kasparov.ru…

Интересно было бы понаблюдать, как Лилией Чанышевой рисуют граффити 🙂 Вообще же ей, подозреваемой по уголовному делу, не до смеха, по-моему. Как и белорусскому философу Владимиру Мацкевичу (на фото), который уже полгода без суда сидит в остроге.

На прошлой неделе 65-летний В. Мацкевич объявил голодовку. По словам посетившего его адвоката, чувствует себя удовлетворительно, но визит состоялся позавчера, 7 февраля…

Вольф Рубинчик, г. Минск

09.02.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 09.02.2022  13:52

Алесь Бузіна. ЦУД НА ДНЯПРЫ

Хаўруснікі. Юзаф Пілсудскі і Сымон Пятлюра ў атачэнні польскіх і ўкраінскіх афіцэраў, якіх менавалі «пілсудчыкамі» і «пятлюраўцамі»; Пілсудскі ў маладосці, як і Пятлюра, быў сацыялістам, але здолеў стаць сапраўдным правадыром нацыі

Увесну 1920 г. палякі разам з Пятлюрам захапілі Кіеў. Тая акупацыя запомнілася кіяўлянам канцэртамі, спекуляцыяй на базары, а яшчэ ўзарваным на развітанне мостам.

Войскі палякаў уступілі ў Кіеў 6 траўня 1920 года. Яны ўвайшлі без бою і без помпы, якую можна было б чакаць ад польскага нацыянальнага характару. Акуратныя жаўнеры. Элегантныя афіцэры. Ніякіх рабункаў, расстрэлаў і кантрыбуцый. Гэтаe апошняе нашэсце іншапляменнікаў на Кіеў сваім размераным парадкам да болю нагадвала самае першае ўварванне немцаў у 1918 годзе. Як і немцы, палякі не буянілі – хіба што, у адрозненне ад іх, не сталі мабілізоўваць баб на мыццё вакзала. (Ніхто, дарэчы, апрача немцаў, за ўсе тыя бурлівыя гады не знайшоў часу памыць вакзал – ані пятлюраўцы, ані чырвоныя, што іх змянілі, ані белыя, ані зноў чырвоныя, якія выціснулі белых.) Палякаў ён таксама задавальняў у сваім натуральным антысанітарным выглядзе – мажліва, яны падсвядома адчувалі, што доўга тут не затрымаюцца. У астатнім жыццё адразу наладзілася.

Кіеўскі мемуарыст Рыгор Грыгор’еў, пераседзеўшы ў горадзе ўсе перавароты, пра воінства маршала Пілсудскага пісаў так: «Знешні парадак у горадзе быў адноўлены. Страляніны ў ночы не заўважалася, пра грабежніцтва нічога не было чуваць. Нават хадзіць увечары зрабілася вольна, без усялякіх абмежаванняў, зусім не так, як тое заўжды было раней ва ўмовах грамадзянскай вайны».

Кніга Грыгор’ева «У старым Кіеве» выйшла мізэрным накладам у 1961 годзе. Гэты яе абзац асабліва каштоўны – цудам праскочыўшы праз савецкую цэнзуру, ён намякаў, што іншыя ўлады, якія захоплівалі горад, каліва буянілі. Цяпер пра гэта можна пісаць адкрыта: першае ўварванне чырвоных у студзені 1918 г. павярнулася публічнымі расстрэламі проста ў Царскім садзе (цяпер парк Ватуціна каля Вярхоўнай Рады). Там выкапалі гіганцкую яму і партыямі валілі «буржуяў» – усіх, хто меў прыстойную адзежу ды інтэлігентны твар. Тысячы дзве настралялі за колькі тыдняў.

Пятлюраўцы, якія ўзялі Кіеў у снежні 1918 г., запомніліся самачыннымі вулічнымі расстрэламі афіцэраў, што падтрымлівалі гетмана Скарападскага. Самае нашумелае забойства – генерала Келера – адбылося проста каля помніка Багдану Хмяльніцкаму.

«Другія» чырвоныя – тыя, што ў пачатку 1919-га выбілі Пятлюру і войска УНР – у садзе публічна ўжо не расстрэльвалі. Іхняе ЧК цяпер сарамліва валіла ахвяры за Інстытутам шляхетных паненак (Кастрычніцкі палац). Расстрэльвалі пераважна рускіх нацыяналістаў, карэнных кіяўлян – прафесароў, прадпрымальнікаў і грамадскіх дзеячаў. Але былі сярод іх і 4 тысячы рабочых, а таксама не менш за 1500 сялян, звезеных з навакольных вёсак. Расследаванне камісіі белага генерала Рэрберга па выгнанні чырвоных «устанавіла 4800 забойстваў у Кіеве асобаў, імёны якіх удалося высветліць. З пахаванняў на могілках выкапана 2500 трупаў. Магілы, старэйшыя за 4 тыдні, не раскрывалі. Агульная колькасць забітых дасягае 12 тысяч чалавек» (цытую паводле кнігі «Красный террор глазами очевидцев», Масква, 2009).

Белыя, заняўшы горад у апошні дзень жніўня 1919-га, неўзабаве арганізавалі яўрэйскі пагром. Яны апраўдвалі свае паводзіны тым, што сярод кіеўскіх чэкістаў пераважалі яўрэі. Ночамі «вылі ад жаху» цэлыя будынкі ў яўрэйскіх кварталах. Гэтая сітуацыя ярка апісана ў артыкуле Васіля Шульгіна, які выйшаў тады сама ў Кіеве, у газеце «Киевлянин» (гл. пра артыкул «Пытка страхом» і адказы Шульгіну матэрыял С. Машкевіча – перакл.). Але паводзіны белых я таксама не ўхваляю – больш лагічна было б узяць Маскву, пералавіць чэкістаў, што ўцяклі былі з Кіева, ну а далей з выкананнем усіх прававых норм, з пачуццём, толкам і расстаноўкай, пакараць іх адпаведна дарэвалюцыйным законам. Прававая база для гэтага мелася – напрыклад, расстрэл, прадугледжаны ваенна-палявым судом.

«Трэція» чырвоныя, якія зноў вярнуліся пасля белых, асабліва пабуяніць не паспелі. Дый не было ў іх такой магчымасці – усіх, каго хацелі, пусцілі ў расход яшчэ за «другімі». I толькі палякі нікога не расстрэльвалі, а запомніліся толькі тым, што адмянілі ўсе грошы, якія датуль хадзілі ў горадзе – і дзянікінскія, і савецкія, і УНР-аўскія, увёўшы заміж іх свае. Бабы на базары адразу пачалі хваліць белагвардзейцаў, якія праз колькі дзён пасля свайго прыходу арганізавана абмянялі жыхарам савецкія рублі на дзянікінскія.

Польскае фінансавае новаўвядзенне адразу разваліла тавараабмен. Народ пераходзіў на бартар, мяняючы адзежу на бульбу. І толькі праз некалькі дзён Гарадская дума выклапатала ў новых акупантаў дазвол пусціць у абарот дарэвалюцыйныя царскія грошы. Але іх было мала. Таму польскія жаўнеры выявіліся нуварышамі, купляючы на сваё вайсковае жалаванне за бесцань дарагія рэчы на таўкучках.

Разам з войскамі 3-й польскай арміі, якой камандаваў малады 36-гадовы генерал Рыдз-Сміглы, у Кіеў увайшлі і іхнія хаўруснікі – нешматлікія пятлюраўцы. Гэта была 6-я сечавая дывізія палкоўніка Марка Бязручкі – былога царскага капітана, ураджэнца Бярдзянскага павета, які яшчэ ў 1908 годзе скончыў Адэскую пяхотную вучэльню. Зрэшты, дывізія – гэта гучна сказана. Уся яна налічвала не больш за тысячу чалавек. Дый трымаліся хаўруснікі адчужана, скоса пазіраючы адно на аднаго. Сардэчнасці ў адносінах паміж палякамі і ўкраінцамі не было. Затое праз два тыдні ў Кіеў прыбыў Пятлюра і, па сваёй завядзёнцы, прыняў парад сечавікоў. Парады ён проста абажаў – як кожны цывільны, што ніколі не служыў нават радавым.

А за Дняпром, проста пад Кіевам, ужо праходзіў фронт. Галоўнай забавай кіяўлян было хадзіць вечарамі на дняпроўскія схілы і глядзець, як у сутонні каля Бравароў шугалі артылерыйскія снарады. Увесь Левы бераг яшчэ не быў забудаваны, і панарама адкрывалася куды больш грандыёзная, ніж сёння. Да Кіева снарады палявых гармат не даляталі – далёкая страляніна здавалася чымсьці накшталт феерверка. У Купецкім садзе (каля цяперашняй філармоніі, у якой тады быў Купецкі сход) нават пастаянна грала музыка. Так і запомнілася польская акупацыя – у асноўным вечаровымі канцэртамі пад акампанемент далёкай арудыйнай перастрэлкі ды працуючымі тэатрамі. А яшчэ зеніткамі, расстаўленымі проста на дняпроўскіх стромах.

Ёсць такі раздзел у польскай гісторыі: «Цуд на Вісле». Ён адбудзецца пазней, калі чырвоныя пагоняць з Кіева палякаў і спыняцца толькі пад Варшавай. А гэта быў «цуд на Дняпры» – вычварная вайна, не дужа падобная да вайны, і акупацыя, што нагадвала веснавы паказ мод у выглядзе новай польскай формы.

Ды раптам цуд скончыўся. Чырвоная армія перайшла ў контрнаступ, і палякі здалі Кіеў, як і занялі, без бою, падпсаваўшы пад канец рамантычную легенду пра сябе. Яны ўзарвалі дом губернатара і найстарэйшы ў горадзе Ланцуговы мост, пабудаваны яшчэ за Мікалаем І. Яшчэ два моста яны пашкодзілі, каб затрымаць чырвоных, пасля чаго 10 чэрвеня адбылі на гістарычную радзіму, прыхапіўшы з сабою і Сымона Пятлюру.

Але ж як так выйшла, што Сымон Васільевіч апошні раз з’явіўся ў Кіеве, па сутнасці, у польскім абозе?

Як Пятлюра з Польшчай пасябраваў

Перш чым вырушыць у апошні паход на Кіеў, Пятлюра 21 красавіка 1920 года заключыў у Варшаве саюз з начальнікам Польшчы Юзафам Пілсудскім. Ён прызнаў уключэнне ў склад Польшчы Галічыны, а таксама правы польскіх памешчыкаў на землі, якімі тыя валодалі на Правабярэжнай Украіне да 1917 года. Паводле варшаўскай дамовы, Правабярэжжа заставалася за Украінскай Народнай Рэспублікай, аднак, паколькі польская арыстакратыя да рэвалюцыі была тут найбуйнейшым землеўладальнікам, атрымлівалася, што распаяваныя надзелы пасля перамогі над бальшавікамі зноў трэба будзе забраць у мужыкоў і вярнуць тым, хто ўладаў імі з часоў польскай экспансіі ва Ўкраіну ў ХVІІ стагоддзі.

Цяжка сказаць, як Пятлюра збіраўся выконваць гэты пункт. Усё саманабытае сяляне ўжо лічылі сваім. Хіба што польскія войскі прымусілі б іх вярнуць майно гвалтам. Бо ў самога Пятлюры на пачатку 1920 года ўся армія разам з абозамі і шпіталямі налічвала 7 тысяч чалавек і 10 гармат!

Аднак, заключаючы варшаўскую дамову, Пятлюра быў шчаслівы – упершыню яго прымалі ў іншай дзяржаве як лідара цэлай краіны! З ганаровай вартай і ўсімі ўшанаваннямі, належнымі паводле пратаколу. Гэта быў яго першы і апошні замежны візіт.

Пятлюраўцы ваявалі разам з палякамі супраць галічан

Хрэшчатык, травень 1920 г. Польскае войска ўступае ў Кіеў, арганізавана абыходзячы трамвай

Галічыну Пятлюра палякам проста не мог не «завяшчаць». Галіцкая армія ў гэты момант пасля чарговай зрады стала ЧУГА – Чырвонай Украінскай Галіцкай Арміяй. Пятлюраўцам нават выпадала біцца з галічанамі. Пра гэты факт афіцыёзныя ўкраінскія гісторыкі маўчаць – чарговы раз робяць выгляд, што такога не было.

А вось як апісвае гэты эпізод у мемуарах, што выйшлі ў ЗША, камандзір палка Чорных запарожцаў Пятро Дзячэнка – у 1920-м пятлюраўскі палкоўнік: «5 сакавіка… Ад камісара ды галічан даведаліся, што горад Бэршадзь заняты 3-м галіцкім корпусам. Перад світанкам полк падышоў да сяла Усце, якое знаходзіцца за два кіламетры ад Бэршадзі. Галічане чакалі ворага, бо засады былі выстаўлены, але не дачакаўшыся, паснулі сном праведнікаў… Усяго полк узяў: 4 гарматы, 4 гарматныя скрыні са снарадамі, 2 цяжкіх кулямёты, 15 вазоў і звыш 120 коней. Загадаў выстраіцца галічанам і прапанаваў ім перайсці да нас. Да 50 стральцоў пагадзіліся. Па дарозе камандзір галіцкай батарэі кінуўся наўцёкі. Некалькі казакаў пусцілі сваіх коней за ім следам. Ужо ў сяле загналі ў пастку, але ён саскочыў з каня і пачаў уцякаць гародамі. Трапным стрэлам паклалі яго на месцы».

Пазней некалькі брыгад ЧУГА, калі чырвоныя пачнуць адступаць, перабягуць на бок палякаў. А іншыя – застануцца ў чырвоных. Такая во рэчаіснасць той вайны.

Асаблівай радасці ад таго, што ваяваць даводзіцца поруч з палякамі, у арміі Пятлюры не было. Традыцыйны гістарычны вораг раптам стаў «сябрам». Як пісаў пазней у кнізе «З палякамі супраць Украіны» генерал-харунжы арміі УНР Юрый Цюцюннік: «Яшчэ большай неспадзяванкай для шырокіх колаў украінскага грамадства было тое, што кіраўніцтва ўкраінскім паланафільствам захапіў не хто іншы, а той самы Сымон Пятлюра, які з пачатку 1919 года дэкламаваў “кары ляхам, кары!” з “Гайдамакаў” Шаўчэнкі».

На практыцы гэты халадок у стасунках братоў па зброі выліўся ў тое, што пятлюраўцы скрозь намагаліся нешта ўкрасці ў хаўруснікаў. Той жа Дзячэнка ўспамінаў пра подзвігі сваіх чорных запарожцаў: «Увесь час па шляху праходзілі абозы польскай арміі. У польскім абозе поўна гусей, курэй і свінняў. Відаць, што ўсё гэта не куплялася. Хлопцы-казачаты паводле свайго звычаю пачалі паляваць на ўсё, што кепска ляжала на польскіх вазах. Толькі і чуваць было “пся крэў” ды смех казакоў, калі ўдавалася нешта сцягнуць».

Уваскрэслая Польшча супраць новай Расіі

Патрыятычны польскі плакат 1920 г. «Гэй! Хто паляк – у штыкі!!»; сатырычны савецкі плакат на тую ж польскую тэму

У адрозненне ад Грушэўскага, Пятлюры і іншых «прафесійных» украінцаў, палякі ў 1918 – 1920 гг. праявілі бясспрэчны прафесіяналізм у «разбудове дзяржавы». Польшча ўваскрэсла пасля Першай сусветнай вайны літаральна з небыцця – з трох частак, якія належалі Расійскай, Германскай і Аўстра-Венгерскай імперыям. Амаль паўтара стагоддзя палякі жылі без сваёй дзяржавы. Нават чыгуначныя пуці ў новай краіне былі розныя: у былой «рускай Польшчы» – шырокія, у астатніх частках – еўрапейскія, вузейшыя. Давялося і іх перашываць пад адзін стандарт. Але памяць пра славу старой Польскай дзяржавы, імпэтны правадыр Юзаф Пілсудскі і мноства грамадзян, гатовых ваяваць за ідэю вялікай Польшчы, вярнулі Варшаву на геапалітычную карту Еўропы.

Пасля сыходу немцаў з Расіі ў канцы 1918 года канфлікт новай Польшчы з чырвонай Расіяй быў непазбежны. Палякі хацелі аднавіць Рэч Паспалітую ў максімальных гістарычных межах – з Літвой, Галіччынай, Валынню і Беларуссю. А бальшавікі марылі пра сусветную рэвалюцыю пад лозунгам «Даеш Варшаву!», які намаўлялі крычаць чырвонаармейцаў перад атакай.

Створанае з ветэранаў Першай сусветнай вайны, якія ваявалі ў арміях трох імперый, польскае войска ўяўляла з сябе грозную сілу. У яго было шмат зброі, баепрыпасаў, аэрапланаў і заходніх інструктараў – пераважна французаў. Характэрна, што першую ў гісторыі бамбардзіроўку Кіева з паветра, паводле савецкіх звестак, правялі менавіта палякі 19 красавіка 1920 года. Праўда, выглядала гэта даволі смешна: прыляцела колькі «этажэрак», панакідала лёгкія бомбы, але нічога не разбурыла – адно напалохала.

Чырвоная Армія ў 1920 годзе, наадварот, была надта знясілена двухгадовай грамадзянскай вайной. Яна страціла многа найбольш актыўных байцоў і камандзіраў, стамілася, перажыла эпідэмію тыфу. Дэфіцыт асабовага складу быў настолькі востры, што ў чырвоныя часці, якія перакідвалі на польскі фронт, уключылі нават былых белагвардзейцаў з арміі Дзянікіна, што здалася пад Наварасійскам. Тым не менш гэтае воінства знайшло ў сабе сілы перайсці ў контрнаступ. Здачу Кіева палякамі прадвызначыў прарыў 1-й Коннай арміі Будзённага, якая пераправілася цераз Днепр у раёне Екацярынаслава, дзе яе ніхто не чакаў. Апасаючыся абыходу з поўдня, польскія войскі ачысцілі Правабярэжжа. А з Беларусі вырушыў у наступ на Варшаву Заходні фронт Міхаіла Тухачэўскага. Аднак узяць сталіцу Польшчы не ўдалося. Вайна скончылася нічыёй і Рыжскім дагаворам 18 сакавіка 1921 года, паводле якога Галічына і Валынь засталіся пад Польшчай. Мала хто памятае, што ў якасці суб’екта міжнароднага права яго падпісала не толькі РСФСР, але і УССР – Украінская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка (менавіта ў такім парадку стаялі тады словы ў яе назве). Савецкі Саюз з’явіўся толькі на год пазней. У асадку апынуўся Пятлюра. Яго УНР знікла з карты, а сам ён ператварыўся ў эмігранта. Як напісаў прыкладна ў той час украінскі паэт і дыпламат Аляксандр Алесь:

Ці не маці для нас

І для ўсіх УНР?

Манархіст ты ці левы эсер,

Друг ці вораг ты – мера адна…

І стаіць УНР, як карова дурна.

Пераклаў з рускай і ўкраінскай В. Рубінчык паводле: Олесь Бузина. Чудо на Днепре (14.05.2010)

Ад перакладчыка

Ладную частку спадчыны яркага кіеўскага аўтара Алеся Бузіны (нар. 13.07.1969, забіты 16.04.2015) складае публіцыстыка з дамешкам іроніі, звернутая ў мінулае. На «беларускай вуліцы» нечым падобным займаўся і займаецца Сяргей Крапівін, на «яўрэйскай» – Міхаэль Дорфман. Пераклад нарыса пра польскую акупацыю Кіева прымеркаваны да стагоддзя падзеі.

Далёка не ўсё ў тэкстах Бузіны мне блізка, аднак «чырвоныя рысы» ён не перакрочваў. У 2017 г. абурыла тое, што яго кнігі былі выдалены з мінскай міжнароднай выставы (не без удзелу «Нашай Нівы», якая занесла іх у разрад «антыўкраінскай літаратуры»). Зусім не спадабаліся і адказы «вялікай гуманісткі» на пытанні расійскага карэспандэнта:

– Вы ведаеце, хто такі Алесь Бузіна?

– Каторага забілі?.. Але тое, што ён казаў, таксама ўзмацняла злосць.

 – То бок такіх трэба забіваць?

– Я гэтага не кажу. Але я разумею матывы людзей, якія гэта зрабілі.

No comments.

* * *

Да пяцігоддзя забойства літаратара выданне «Эхо Киева» апублікавала цытаты з артыкулаў А. Бузіны 2010-х гг. Па-мойму, і яны заслугоўваюць перакладу на беларускую. Напрыклад:

Любое грамадзянскае процістаянне калі-небудзь выдыхаецца. Тады людзі азіраюцца наўкол і пытаюць сябе: «За што ж мы білі адно аднаго?» Дзеля чаго ўсе гэтыя ахвяры?

«Хто заплаціць за кроў?» – пісаў кіяўлянін Булгакаў. Ніхто не заплаціць. Значыць, не ліце яе. Ні сваю, ні чужую. Не адмыецеся, якія б «шляхетныя» ідэі вы ні вызнавалі.

Мяне пытаюцца, на чыім я баку сёння. Адказваю: на баку ЗАКОНА і МІЛАСЭРНАСЦІ. Гэта не слабадушнасць. Гэта мая фамільная традыцыя. Мой прадзед па кудзелі – царскі афіцэр – адмовіўся ўдзельнічаць у Грамадзянскай. Мой дзед па мячы – у 1919 г. сышоў ад чырвоных, але і да іншых колераў смуты не прыстаў. Затое адваяваў сваё ў Айчынную.

Апублiкавана 25.04.2020  18:45

Валентина Бузина: «Если бы убийство Олеся было раскрыто…»

Мама Олеся Бузины: «Если бы убийство Олеся было раскрыто, не было бы убийства Шеремета»

Анастасия Товт 15:34, 14 апреля 2020

Мама Олеся Бузины, Валентина Павловна, дала интервью «Стране» накануне пятой годовщины убийства сына

16 апреля 2020 года – пятая годовщина убийства журналиста и писателя Олеся Бузины. Накануне трагичной даты «Страна» поговорила с матерью погибшего – Валентиной Павловной Бузиной.

– Чувствуете ли Вы смену подходов к судебному процессу после всех перемен в прокуратуре и во власти?

– Пока ни капельки не чувствую. Третий состав судей уже поменялся… Вы знаете, если честно, я уже не знаю, к кому еще обращаться, кому об этом говорить. Мне очень больно, когда я слышу, даже от журналистов, про дело Шеремета, хотя на год раньше был убит Олесь. Если бы это убийство тогда было раскрыто или, еще лучше, пресечено, не было бы убийства Шеремета, не было бы такого отношения к журналистам. Олесь своей кровью заплатил за то, чтобы каждый журналист мог свободно говорить то, что он считает нужным. Но в пределах закона. Оружие у журналиста должно быть одно – слово. И ручка в руках. Всё. Таким был Олесь. И сейчас, когда во всех передачах говорят об убийстве Шеремета, мне как матери больно. Я очень сочувствую матери Шеремета. Да, убит человек. Но если бы к убийству Олеся отнеслись бы со всей строгостью закона, не было бы дальнейших убийств.

– Сейчас из-за коронавируса судебные заседания приостановлены?

– Да. Сейчас нет заседаний из-за этого вируса. Последние два заседания я пропустила, в больнице лежала. Здоровье у меня отобрали. Давление скачет. Самочувствие у меня по возрасту и по моей беде. Последнее заседание было в конце февраля. А потом начался карантин. Следующее было назначено на 3 апреля. А теперь я вообще не знаю, когда будет заседание. Веры у меня просто нет.

– Вы не видите подвижек в деле Бузины?

– Никаких. С помощью нардепа Рината Кузьмина (он был адвокатом матери Бузины – Ред.) мы обратились в Генпрокуратуру. И как раз вчера получила ответ – сообщили то, что я уже и так знаю. Я прохожу это уже почти пять лет.

– А что сообщили?

– Прислали отписку. Сейчас, я найду очки и вам ее зачитаю… Вот. Пишут, мол, вашу жалобу о ненадлежащем состоянии уголовного расследования рассмотрели. Сообщаем, что прокуратура города Киева закончила досудебное расследование по обвинению Медведька и Полищука в совершении умышленного убийства Олеся Бузины, обвинительный акт направлен в Шевченковский райсуд Киева. Что, я не знаю, куда это дело направлено? Они мне сообщают… Судебное рассмотрение продолжается. Ну, продолжается. Уже четвертый год… Дальше они сообщают, что дело передано следователям центрального аппарата ГБР, называют следователя Максима Кокошу, который и раньше вел это дело, но в прокуратуре Киева. Его перевели в ДБР. То есть дело ведут те же люди, только орган сменился. Все одно и то же. Мне это повторяют пятый год. Господи, сколько этих моих страданий!..

– Как вы думаете, насколько велика вероятность, что вскоре судебный процесс завершится обвинительным приговором?

– Я власти не доверяю. Я из СМИ узнаю, что эти два человека, которые обвиняются в убийстве, вместе с тем находятся в каких-то общественных советах, получают зарплату от государства за свою работу… А кто-то подумал, каково мне столько времени, каждое судебное заседание на этих людей сидеть и смотреть?! У меня очень много вопросов. Кому я могу верить? На кого могу надеяться? У меня отобрали моего ребенка ни за что. Только за то, что он говорил правду. Оружие он применял только в слове. Он не призывал к каким-то бунтам, не участвовал в них. За что убили моего ребенка? За что? Где я могу найти правду? Кто мне может помочь? Хоть один из них, этих руководителей, прокуроров, которые мне присылают такие отписки, задумался над тем, что у них тоже есть дети? Боже сохрани! Я ничего плохого их детям не желаю. Но пусть они вспомнят о том, что и у меня был ребенок. Хороший, которым я горжусь. Который никому зла не сделал. Он написал девять книг, которые запретили к выпуску. При его жизни над ним просто издевались, а он мужественно, чисто по-мужски это переносил, и не жаловался. И не выносил это на публику. А надо было выносить! Но мы не такие. Не тот характер, не так воспитаны. Мой ребенок был таким, как надо быть. Он настоящий украинец. И Украина должна им гордиться. Придет время… Возможно, я не доживу, мне уже 80 лет, но я уверена: Украина еще будет гордиться Олесем Бузиной. И не будут прятать и забывать эту фамилию.

– Накануне пятой годовщины гибели вашего сына я хочу попросить вас поделиться несколькими яркими воспоминаниями о нем. Каким он был?

– Он любил всех людей. Независимо от национальности, языка общения. Он и сам говорил не на одном языке, и любил каждый из этих языков. Мой ребенок закончил 82-ю школу им. Тараса Шевченко в Киеве. Школа украинская. Там не было ученика, который бы не знал Олеся. Он очень хорошо учился. Когда я шла на родительские собрания, мне никогда не было стыдно. Я слышала только хорошее про своего ребенка. Он был очень ответственным. Люди, которые с ним работали, знали, что за ним никогда не задерживался материал. Он все делал вовремя. Трудолюбивый был. Нам даже странно было – как он все успевает? Он никогда не валял дурака. У меня столько воспоминаний… Он с детства переживал за Украину. Ему было 5 лет, его бабушка посылала в магазин за овощами. Она ему большими буквами писала – «цибуля», «морква», – он уже читал по слогам, – и писала, сколько штучек купить. И ребенок шел за покупками. Но обязательно он приносил в одном кульке продукты по списку, а во втором – то, что уже испорченное.

– Испорченное?

– Да. Он просил продавщицу взвесить ему еще и те продукты, которые уже испортились. Продавщица его знала, говорила ему: «Олесику, це вже зіпсоване, воно на викидання». А он: «Ні-ні, я вас дуже прошу», – и пальчиком так показывал, привычка у него была такая, – «Зважуйте і гроші беріть. Державі треба допомагати. Ще хтось так візьме, і ще хтось – державі менше шкоди буде». Бабушка в этом его поддерживала – мол, в магазине не угадали, взяли больше овощей, а они испортились… Олесь в свои пять лет заботился о государстве. А государство сейчас фамилию его не хочет называть. Так у меня вопрос: кто есть кто?

Сейчас такие дни… (Валентина Павловна не может сдержать слезы – Ред.) Все эти пять лет для меня тяжелые, но эти последние дни… Перед годовщиной… Мне так сложно… Я вспоминаю… Один случай… Как я приехала с командировки и привезла ему кожаный пиджак. Олесь был в 10-м классе. Утром я пришла с поезда, он был в школе, муж на работе. Мы с мамой повесили этот пиджак, я пошла на работу. А потом мне мама звонит и говорит: «А ты знаешь, Валя, наш ребенок умнее всех нас. Он сказал, что такой подарок не может принять. У отца такого пиджака нет. А почему это ему такой пиджак? Он такой подарок взять не может. Померил и повесил». Представляете? Его потом отец уговорил принять пиджак в подарок – за успехи в учебе. Он взял пиджак. Но никогда он не надевал его в школу. А потом, когда он на него стал тесноват, он сам отнес его в комиссионный магазин. И принес домой за него деньги – отдал нам. Вот какой он был. Может, даже и нужно было так природе, чтобы у него был такой короткий век… Если бы сохранить его… Счастливее меня не было бы человека… Но, видите, судьба складывается иначе. Никогда я не могла бы подумать, чтобы у нас в Украине вот так ни за что убили человека и теперь даже признаться не могут в том, что убили ни за что! Даже признаться не хотят! 13 июля ему исполнился бы 51 год. Пять лет его уже нет, представляете? Сколько бы он за это время еще сказал, написал? Отобрали… Это такое тяжелое испытание, не знаю, за что оно мне…

– Как планируете почтить память Олеся в пятую годовщину его гибели?

– Обычно на кладбище много людей приходит, а в этом году, конечно, ничего этого нельзя – карантин. Но я обязательно пойду к Олесю на могилу. Может, пойдем с Наташей (вдова Олеся Бузины – Ред.), но больше двух же собираться нельзя. А там, кто захочет, может сам к нему прийти… Я очень волнуюсь за каждого из его друзей. Без конца предупреждают сейчас, что надо беречь стариков, а я считаю, что надо беречь молодых. Поэтому всех друзей Олеся прошу: лучше выждите, не идите сейчас на кладбище к нему, придете после карантина. А так – иконы есть, будем молиться дома. Сейчас такая неделя, перед Пасхой… Я единственное у Бога прошу… Ему дано право… Чтобы убийцы всё-таки наказание понесли. И те, кто заказал убийство Олеся.

Источник

От belisrael. Мы склонны согласиться со словами В. П. Бузины, вынесенными в заголовок материала. Добавим, что Павел Шеремет был убит в Киеве 20 июля 2016 г., а в июне 2016 г. на нашем сайте было опубликовано такое мнение (перевод с бел.): «Деятельность премьер-министра Владимира Гройсмана в Украине мне трудно оценивать, к тому же не прошло ещё 100 дней с его назначения. Однако один минус он уже заработал: не выдавил из правительства человека, который это правительство явно дискредитирует. Имею в виду «ответственного» за внутренние делаИзвестно, что год назад Арсен Аваков бодро отрапортовал в фейсбуке: УБИЙСТВО О. БУЗИНЫ РАСКРЫТО. Сегодня утром [18 июня 2015 г.] преступники были задержаны. На самом деле за преступлениесовершённое, напомню, в Киеве днём 16 апреля 2015 г. – никто до сих пор не осуждён. Суд в 2016 г. не продлил арест подозреваемых, которых целый министр в нарушение презумпции невиновности в прошлом году назвал преступниками. Недалеко заедет ненька-Украина с такими должностными лицами».

Отнюдь не вмешиваясь в украинские внутриполитические «разборки», полагаем, что ещё в 2016 г. – и уж во всяком случае в 2019 г., после смены президента – министра внутренних дел, обладателя медали «65 лет освобождения Республики Беларусь от немецко-фашистских захватчиков» (!), следовало бы выгнать ссаными тряпками освободить от должности как очевидно ей не соответствующего. Правда, в последнее время во многих странах наблюдается всё больше чиновников, которые, провалившись, годами цепляются за власть… Украина, увы, не исключение.

Опубликовано 15.04.2020  22:36

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (122)

Дабрыдзень! Сёлета актывізавалася барацьба са смяротным пакараннем у Сінявокай. Не першы год барацьбу гэтую падтрымліваюць папулярныя рэсурсы тыпу тутбая і сіцідога, праваабарончы цэнтр «Вясна» ды мн. інш. Ужо і дэпутатка Алена Анісім 18.07.2019 выступіла з прапановай прыпыніць ужыванне смяротнай кары. Яе права… Аднак і матывы не тое каб шчырыя (заранёў ясна, што законапраект не паспеюць прыняць і пры найлепшым раскладзе – нават у выпадку, калі роспуск гэтай «палаткі» адбудзецца згодна з Канстытуцыяй, увосень 2020 г., а не праз 4 месяцы), і па сутнасці ё што запярэчыць.

Як ужо гаварылася ў сакавіку, довад «усе вакол адмянілі/прыпынілі, а мы што, лысыя?» выклікае сумневы. Грамадства мае суверэннае права без фанатызму абараняць сябе ад асабліва небяспечных сваіх членаў, а серыйныя, бязлітасныя забойцы, безумоўна, адносяцца да гэтай катэгорыі. Не сказаць, што наш «сінедрыён» надта ўжо крывавы: 2-4 смяротных пакаранні за год – адносна няшмат (за «звычайныя» забойствы, якіх у РБ звыш 300 на год, не расстрэльваюць). І няможна выключаць, што наяўнасць «вышэйшай меры» ў заканадаўстве ўсё ж стрымлівае патэнцыйных злачынцаў… На 100 тыс. жыхароў у РБ – 3,58 наўмысных забойстваў, а ў суседзяў з постсавецкай прасторы, якія ў канцы 1990-х адмовіліся ад смяротнай кары, прыкладна так: Літва – 5,25, Украіна – 6,34, Расія – 10,82 (звесткі сярэдзіны 2010-х гадоў).

Я б лепей ставіўся да ініцыятыў «скасавальнікаў», калі б яны былі падтрыманы большасцю насельніцтва РБ – і не простай, а кваліфікаванай (2/3), і не ў канкрэтны момант, а на працягу колькіх гадоў. Пакуль што «эра міласэрнасці» не надышла; паводле апытанак, блізу 60% грамадзян – за захаванне смяротнага пакарання, і сярод дэпутатаў доля «кансерватараў» наўрад ці будзе меншай. Няўжо трэба ціснуць на Лукашэнку, каб ён праігнараваў грамадскую думку, збаёдаўшы артыкул крымінальнага кодэкса сваім указам або дэкрэтам? Грамадская думка ды іерархія заканадаўчых актаў і без таго зачаста ігнараваліся ў апошнія гады…

Мяркую, прыхільнікам адмены не варта гаварыць са скептыкамі так, як у гэтым роліку (спойлер: апелюючы да эмоцый & як з неразумнымі дзецьмі). У сярэдзіне 2000-х юныя студэнты і студэнткі з Акадэміі музыкі, калі я прапаноўваў ім адпаведную тэму, пісалі больш удумлівыя эсэ… Зрэшты, мы разам з усім цывілізаваным светам крочым да «ідыякратыі», апісанай Яўгенам Замяціным сто год таму ў казцы пра Фіту (амерыканскі фільм «Idiocracy» 2006 г. таксама дужа рэкамендую). Калі верыць таму ж тутбаю, 83% апытаных «завальваюць» элементарны тэст ад амерыканскага прафесара Шэйна Фрэдэрыка.

Тут яшчэ бяда, што ў Беларусі ўзровень узаемнага даверу не «проста нізкі, а вельмі нізкі» – курыце развагі Дар’і Урбан адносна вынікаў маштабнага сацыялагічнага даследавання… Выглядае, мяняць штосьці сур’ёзнае трэба найперш на сваіх працоўных месцах і ў пад’ездах, а толькі потым – на плошчах і ў парламенце.

*

Дачытаў шамякінскі «Роздум на апошнім перагоне» з падзагалоўкам «Дзённікі 1980–1995 гадоў», хоць гэты фаліянт на 500 з нечым старонак даўся няпроста (між іншага, дэ-факта дзённікі народнага пісьменніка адносяцца да 1975–1994 гг., і выйшлі яны з безліччу памылак друку – прывет рэдактару М. М. Мятліцкаму і пяці (!) карэктарам выдавецтва «Мастацкая літаратура»).

Фота адсюль

Іван Шамякін нарадзіўся 30 студзеня 1921 г. пад Гомелем, памёр 14 кастрычніка 2004 г. у Мінску. Як ужо згадвалася, нямала было цікавага, дзе-нідзе і велічнага ў яго запісах «для сябе» (насамрэч не толькі для сябе, бо выданне прыжыццёвае, 1998 г.). Але чым бліжэй да нашага часу, тым болей з аўтара перла самсон-самасуеўшчына… Дакладней, некампетэнтнасць і фанабэрыя, памножаныя на старэчую (ці бальшавіцкую?) падазронасць.

У мінулай серыі я цытаваў, гм… спрэчны запіс пра Рыгора Бярозкіна, во яшчэ адзін: «У мяне, увогуле, была павышаная цікавасць да пакутнікаў, што вярталіся з няволі. Да Бярозкіна, напрыклад… Бярозкін многа расказваў, залішне многа – увесь лагерны фальклор, як я цяпер пераканаўся з многіх публікацый. А з яго расказаў выходзіла, што ўсё гэта адбывалася з ім». Сам-то Шамякін, якога не арыштоўвалі, ведаў лепей… Зрэшты, і былы зэк выявіўся, мякка кажучы, наіўным дзівуном. Знайшоў з кім дзяліцца сваімі злыбедамі – з выпускніком вышэйшай партыйнай школы, перакананым, што сталінскі тэрор быў пераважна «яўрэйскай справай». А мо ў канцы 1950-х будучы член ЦК КПБ і дэпутат яшчэ не быў перакананы?..

З дзённікаў І. П. Шамякіна:

1991: «Нельга выкінуць ледзьве не стагоддзе з жыцця народа. Самае крыўднае – хто здзекуецца [над савецкай гісторыяй]? Няхай яны – што ў іх святога на чужой зямлі, заўтра яны будуць у Амерыцы ці ў Ізраіле. Але ва унісон ім гарлапаняць нашы ўнукі, дзеці беларускіх пісьменнікаў нават». «Знішчалі храмы сіяністы, троцкія, зіноў’евы, кагановічы».

1992: «У змагары за новую Беларусь [на з’ездзе СП БССР 1990 г.] лезлі яўрэі – як заўсёды ультрарэвалюцыянеры». «Хто гэта рабіў [змагаўся з праваслаўнай царквой пасля 1917 г.]: свярдловы, троцкія, луначарскія і ўсе, хто служыў другой веры, ненавідзеў праваслаўе».

1993: «ЦРУ пралічвала на дзесяцігодддзі наперад, у іх – яўрэйскія галовы».

1994: «Ганебнейшым чынам паводзілі сябе ў гісторыі з Доктарам Жывага Катаеў, Слуцкі, Салаухін, Мартынаў… І беспартыйны Федзін. Трусы! Сам [Барыс] Пастарнак таксама быў трусаваты… Але ў Б. П. трусасць была тыпова яўрэйская». Кур’ёзна, што гэта напісаў чалавек, які ў 1958 г. разам з дзесяццю беларускімі літаратарамі выступіў з асуджэннем «здрадніцкіх паводзін Пастарнака», адобрыўшы рашэнне аб пазбаўленні нобелеўскага лаўрэата «звання савецкага пісьменніка» (гл. публікацыю з «ЛіМ»а 01.11.1958 тут). А ў 1991 г. Шамякін прызнаваўся: «Я не ведаў Пастарнака асабіста… “Доктора Живагоя, канешне, не чытаў… ішоў за ўсімі, я верыў ім, старым і мудрым». У 1958 г. беларускаму госцю, удзельніку пасяджэння сакратарыята, на якім зганьбілі Пастарнака, споўнілася 37. Гэта ўзрост, калі многія людзі жывуць сваім розумам…

Пасля ўсяго не дзіва, што І. Ш. радасна падхапіў сфальсіфікаваную цытату з «Лейбы Давідавіча Троцкага»: «Мы павінны ператварыць Расію ў пустыню, населеную белымі неграмі». І ахвотна прывёў рэальныя словы з запісаў калегі, Андрэя Макаёнка (1976): «Вяртаючыся да імён памагатых у час рэпрэсій… Памагатыя ці каты? Гірш Ягода – нарком унутраных спраў, Берман – начальнік будаўніцтва Беламорканала. Коган – начальнік будаўніцтва канала Масква – Волга; Фінкельштэйн, Біксон, Серпухоўскі і інш. – начальнікі буйнейшых канцлагераў». З Біксонам драматург крыху «лажануўся» – гэта быў латыш, Яніс Біксанс. Аляксандр Салжаніцын таксама адзначаў вялікую долю яўрэяў сярод распарадчыкаў ГУЛАГа, але ж, прынамсі, не выпускаў з поля зроку такіх катаў, як Дзмітрый Успенскі (1902-1989)…

Не бракуе ў дзённіках чалавека, якога ў 1994 г. выбралі акадэмікам, і абразлівых цэтлікаў кшталту «дура», «зацяты хахол». Ці выпадкова, што і ў нашым стагоддзі хамства нярэдка ўспрымаецца як «норма жыцця» ў дзяржаўных установах? Свежыя, летнія прыклады – нецэнзуршчына ад прэс-сакратаркі міністэрства сельскай гаспадаркі (ну, хоць даўмелася папрасіць прабачэння…) і яшчэ бруднейшая размова супрацоўнікаў шчучынскага ліцэя са студэнтам. Iзноў Шчучын адзначыўся не лепшым чынам 🙁

Хоць і мізантропствую, стараюся бачыць у людзей светлыя плямы. Таму прывяду фрагменты, дзе Шамякін добра адгукаецца пра асобна ўзятых яўрэяў – хіба каб «ураўнаважыць» свае замалоты, усё ж колішні камсорг і парторг:

Пра вайну (запіс 11.10.1990):

Пра канец 1940-х гадоў (запіс 01.11.1990):

*

Год таму выйшла па-ангельску «нятленка» канадскай даследчыцы пра вобразы яўрэяў у беларускай літаратуры у цэлым някепская, з багаццем паказанага матэрыялу. І ўсё ж я ацаніў яе толькі на 6 балаў з 10, дый цяпер не пастаўлю вышэйшай адзнакі. Рэч у тым, што ў кнізе відочна прыменшаны маштабы юдафобіі ў даробку тутэйшых пісьменнікаў. Прафесарка зрабіла выснову, што ў беларускай літаратуры, адрозна ад літаратур суседніх народаў, не прысутнічала непавагі да яўрэйства. Але ж Эдуард Скобелеў (19352017), на жаль, не быў маргіналам; яго ідэйкі ў той ці іншай ступені падзялялі такія вядомыя людзі, як А. Макаёнак, І. Шамякін, В. Якавенка… Ну, слушна было сказана ў 1995 г.: «Пісьменнікі – кампанія цяжкая. Невыпадкова зярняты нацыяналізму, антысемітызму, фашызму менавіта ў гэтым асяроддзі выспяваюць» (Міхась Жванецкі, 1995, інтэрв’ю са зборніка П. Капшэевай).

Я б вылучыў іншую гіпотэзу: у беларускай і ўкраінскай літаратурах, адрозна ад рускай, юдафобія прымала менш агрэсіўныя формы. Але ў нас яна, па сутнасці, нікуды не дзелася і ў ХХІ ст.; во ёсць, да прыкладу, маладжавая Ганна Д., а ёсць старэйшы Славамір А., экс-актывіст арганізацыі «Правы рэванш»… Дзяўбці лішні раз не стану, бо і так яму даставалася апошнім часам, не заўжды справядліва. Да таго ж 25 год таму, 27.07.1994, далучаўся я да арганізаванага ім шэсця з паходнямі па галоўным сталічным праспекце. Вядома, не з сімпатыі да славаміраўскіх поглядаў, а з цікаўнасці, даравальнай 17-гадоваму выпускніку школы. Паходню не браў; карцела паглядзець, чым усё скончыцца… Паглядзеў – у выніку мая фізіяномія трапіла ў сумнавядомы фільм «Нянавісць. Дзеці хлусні» (1995). ¯\_(ツ)_/¯

Да гонару лукашыстаў, не цкавалі мяне за ўдзел у тым несанкцыянаваным – а мо і справакаваным імі ў першы месяц кіравання Рыгорыча – «масавым мерапрыемстве». Зрэшты, і заканадаўства тады было менш суворым, чым цяпер, і ўдзельнікаў налічвалася няшмат, каля 150 (ну, максімум 200). Хоць потым у прафесійных «змагароў з антысемітызмам» даводзілася чытаць пра тысячу баевікоў… 🙂

Згадка пра той марш да плошчы Якуба Коласа трапіла нават у артыкул «Белоруссия» на сайце ізраільскай «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі». Аёй, так і не знайшлося ў рэдакцыі часу абнавіць артыкул (пра абяцанкі-цацанкі 2015 г. гл. тут). Чытачоў у cярэдзіне 2019 г. палохаюць даўно зніклым «Славянскім саборам», газетай «Мы и время» і г. д.

*

Памёр Уладзімір Замяталін (14.05.1948 – 07.07.2019), прэс-сакратар урада за Кебічам, пазней – нам. прэм’ер-міністра і галавы адміністрацыі прэзідэнта. І не супраць бы вымавіць добрае слова пра нябожчыка, а якое?.. Успамінаецца, як на рубяжы стагоддзяў ён праявіў сябе ў сферы «міжнацыянальных адносін»: не даў перарэгістраваць у Беларусі «Сусветнае згуртаванне беларускіх габрэяў», а потым – з падачы заслужанага архітэктара Левіна – разаслаў пісьмо, маўляў, прэзідэнт СЗБГ «пазбаўлены грамадзянства ў шэрагу краін і прадстаўляе неплацежаздольную арганізацыю». Якаў Гутман па сваёй завядзёнцы падаў за гэта ў суд… Калі жадаеце ведаць, што было потым, знайдзіце артыкул Сяргея Навоева «Еврейское фиаско Заметалина» («Народная воля», 2000), а мне лянота. Фіяска-то фіяска, але з працы дыфаматара не выгналі. Ён жа і вышэйзгаданых «Дзяцей хлусні» замаўляў 🙁

Тры гады споўнілася з дня забойства Паўла Шарамета ў Кіеве (20.07.2016). Толькі тры дні таму «Украинская правда» апублікавала петыцыю на тэму «міністра ўнутраных спраў у адстаўку». Варта было гэта зрабіць у ліпені 2016 года… а яшчэ лепей у чэрвені, следам за маёй публікацыяй. Тады, можа, і Павел застаўся б жывы.

Міністр Авакаў і забітыя ў час яго доблеснай службы Алесь Бузіна (1969–2015) ды Павел Шарамет (1971–2016)

Цытатнік

«Хто бунтуе – той нягоднік!» (Данііл Хармс, да 1941)

«Напэўна, кожнаму свой шлях да свабоды трэба прайсці ў адзіночку» (Васіль Быкаў, да 2003).

«Мы ўсе знаходзімся ў сітуацыі, калі вымушаны падстройвацца пад паводзіны грамадскасці ў медыя. І гэта робіцца вельмі небяспечным… Чалавецтва ўвесь час рэгрэсуе ў бок глупства» (Бернар Стыглер, 02.07.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

24.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 24.07.2019  10:05

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (120)

Ізноў здароў kinda юбілейны выпуск, радуе гэта Вас або не! Канец чэрвеня – пачатак ліпеня былі багатыя на падзеі, але спярша – колькі слоў на вечную тэму: беларуская іудаіка, чым яна ёсць па сутнасці, як выглядае звонку.

Падштурхнула мяне да рэфлексій публікацыя кандыдата гістарычных навук, дацэнта БДУ, etc, з якім ужо асцярожна спрачаўся тут. Ага, таго самога Дзмітрыя Ш., які ў пачатку 2010-х ачоліў «цэнтр яўрэйскіх даследаванняў» у ЕГУ і ўзяўся рэдагаваць часопіс «Цайтшрыфт». У канцы 2018 г. ён жа (з)ацаніў стан іудаікі ў Беларусі, дый стан яўрэяў увогуле… Слушна канстатаваў, што нас тут нямнога, і звесткі Зэліка Пінхасіка (згодна з якімі пад закон аб вяртанні трапляе звыш 100 тыс. жыхароў РБ) «уяўляюцца неабгрунтаванымі». Праўда, нешта падобнае я ўжо чытаў, больш за тое – пісаў 🙂

Пан Ш. згадвае некаторыя арганізацыі, леташнія падзеі – усё гэта няблага, хоць і «без прэтэнзій». Ды раптам – гаркавы песімізм: «іудаікі як асобнай сферы даследавання і выкладання ў Беларусі больш не існуе (напрыклад, у параўнанні з перыядам 2000-х гг.); вядомых даследчыкаў, якія даўно займаюцца іудаікай, адзінкі; узровень работ, якія з’яўляюцца ў навуковай перыёдыцы і ў якасці дысертацый, што прадстаўляюцца да абароны, даволі слабы; сустракаецца і непрыхаваная прафанацыя».

Ніхто не будзе ўсур’ёз даводзіць, што цяперашняя РБ – міжгалактычны агмень яўрэйскіх даследаванняў. Але суцэльнага заняпаду ў параўнанні з пазначаным перыядам усё ж не прасочваецца. Дальбог, у 2000-х, асабліва ў першай палове, «яўрэйскія тэмы» не дужа былі папулярныя. Малатыражны – і, папраўдзе, не бліскучы – зборнік «Евреи Беларуси. История и культура» накрыўся вядомай пасудзінай у 2001 г., а ў іншых выданнях ахвотным не так часта выпадала публікавацца. Калі ж выпадала, то ў друк нярэдка праточвалася менавіта «непрыхаваная прафанацыя» (шматлікія артыкулы Эмануіла І. ды пад.).

Прыпамінаю, што на канферэнцыях у Брэсце, Гродна, нават у Мінску, я бываў ледзь не адзіным, хто нешта распавядаў пра яўрэяў Беларусі.

Абяцанкі-цацанкі ад газеты «Авив» (чэрвень-ліпень 2003)

У 2010-х гадах якраз назіраўся пэўны «рэнесанс», звязаны, відаць, з тым, што многа дзе распрацоўваліся экскурсіі па «яўрэйскіх мясцінах», і мелася патрэба ў навуковым абгрунтаванні. На мой одум, адна кніга Іны Соркінай «Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст.» (выд-ва ЕГУ, 2010) апраўдала існаванне беларускай іудаікі на 10 гадоў наперад.

Так, даводзілася чытаць нямала «папсы» (гл., напрыклад, тут водгук на крэатыў Г. Левінай; лёгка знайсці ў сеціве шматлікія кампіляцыі М. Акуліч ды інш.), але ж яна ніколі не падмяняла і не падмяняе навуковую літаратуру… Таму тэзіс Дзмітрыя («Характэрнай рысай дыскурсу пра яўрэяў Беларусі сталася замена сур’ёзнай літаратуры на масавую папулярную з адпаведным наборам скрыўленняў») гучыць надта неяк па-алармісцку.

У апошнія гады не маю магчымасці прафесійна займацца іудаікай. Выпусціў пару кніжак, дзе «яўрэйскае» прысутнічае, але не дамінуе:

Водгукі ад «Кніганошы» (№ 45, 2017) і «Дзеяслова» (№ 99, 2019). ¯\_(ツ)_/¯

Усё ж часам адпраўляю матэрыялы на канферэнцыі, па меры сіл сачу за тым, што публікуецца, адзначаю для сябе старыя і новыя імёны. Нават на belisrael.info, які не прэтэндуе на званне акадэмічнага сайта, іх цэлае суквецце. Па-свойму цікавымі мне падаліся, напрыклад, работы Цімоха Акудовіча, Інэсы Ганкінай, Інэсы Двужыльнай, Дзмітрыя Дзятко, Маргарыты Кажанеўскай, Уладзіслава Карчміта, Алы Кожынавай – і, безумоўна, Віктара Жыбуля, даследчыка спадчыны Цфаніі Кіпніса, Вульфа Сосенскага, Юлія Таўбіна, іншых знакамітых яўрэяў. А ёсць жа яшчэ, напрыклад, Канстанцін Карпекін, архівіст 1985 г. нар., зацікаўлены тэмай іудзейскіх абшчын пачатку ХХ ст… Уладзімір Ляхоўскі і Андрэй Унучак апошнім часам досыць паспяхова асвятлялі ўзаемадзеянне яўрэйскага і беларускага нацыянальных рухаў, Вольга Бабкова на падставе архіўных дакументаў распавядала пра стасункі іудзеяў з хрысціянамі ў часы сівой даўніны, Вадзім Зелянкоў падрыхтаваў грунтоўны артыкул пра мінскага доктара Лунца і яго нашчадкаў, закрануўшы тэму «яўрэйскай абшчыны». Ларыса Доўнар займалася тутэйшай ідышнай ды іўрыцкай бібліяграфіяй. Працягвае валтузіцца са справамі «нацменаў», у тым ліку яўрэяў, магілёўскі гісторык, дацэнт Ігар Пушкін. Не закінуў іудаіку яго мінскі калега Андрэй Кіштымаў.

Сяргей Старыкевіч шмат пісаў пра яўрэяў Маладзечаншчыны, Ігар Ціткоўскі – пра слуцкіх яўрэяў (ды іх сінагогі), Таццяна Вяршыцкая – пра наваградскіх, Эдуард Злобін – пра пінскіх, Леанід Лаўрэш – пра лідскіх. Наконт апошніх пяцярых не ведаю, гісторыкі яны, краязнаўцы або «проста» музейшчыкі, але планку трымаюць. Іх тэксты ў цэлым не горшыя за тое, што падаецца пра Беларусь і Мінск у ізраільскай «Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі».

Мабыць, не ўсе з пералічаных звярталіся ў віленскі «Цайтшрыфт» і супрацоўнічаюць з расійскай суполкай «Сэфэр», але тое не значыць, што гэтых людзей не існуе, што ім няма куды расці. Упэўнены, грамадскі попыт на яўрэйскую тэматыку ў Беларусі ёсць і будзе, пра што сведчыць, між іншым, і выхад «Аўтабіяграфіі» філосафа Саламона Маймана (Мінск, 2018) у перакладзе на беларускую.

Карацей, трохі шкада, што ў «гісторыка-міжнародніка» атрымаўся занадта суб’ектыўны «агульны агляд» для «інстытута Еўра-Азіяцкіх яўрэйскіх даследаванняў». Ды такая, відаць, установа… Камусьці ў яе кіраўніцтве карцела паказаць тутэйшых яўрэяў «беднымі й няшчаснымі», і ў гэткім вобразе ёсць доля праўды, але ж канструктыўнага выйсця не было прапанавана. 🙁 Так, «маштабнае сацыялагічнае даследаванне» – лепей, чым нічога (сам адказваў на пытанні ў лютым г. г.), аднак, па-мойму, скіравана яно найперш на вывучэнне эміграцыйнага патэнцыялу яўрэйства СНД, а не на развіццё тутака «абшчын» і яўрэйскіх штудый. Пажывем-пабачым – магу і памыляцца.

Смешна, калі чалавек з’яўляецца «мудрацом у вачах сваіх»…

Зараз пра тое, што дзеецца вакол. «Галоўнакамандуючы» (па-французску «généralissime», амаль генералісімус :)) кур’ёзна бараніў практычна ўжо прыняты законапраект міністэрства абароны аб «удасканаленні» сістэмы прызыву: «Служыць павінны ўсе, а не толькі дзеці рабочых і сялян, іначай мы трапім у залежнасць ад Расіі або НАТА» (каму трэба, знайдзіце дакладныя цытаты). Гэх… па-першае, прызыў усё адно застанецца «не для ўсіх»; «хлопчыкі-мажоры» так ці іначай з’едуць за мяжу паводле адмысловых накіраванняў. Па-другое, прыпусцім, што ваенкаматам удасца дадаткова «падгрэсці» пару-тройку тысяч прызыўнікоў за год. Праблему баяздольнасці тутэйшых узброеных сіл гэта не вырашыць, што прызнавалі і самі вышэйшыя афіцэры. Па-трэцяе, довад «ад праціўнага»: нават з адтэрміноўкамі для студэнтаў/магістрантаў/аспірантаў за 27 год незалежнасці Сінявокая ўмудрылася не стаць ахвярай суседзяў; ёсць «смутныя сумневы», што ім увогуле не да нас. Калі ж «кампетэнтныя органы» (у адносінах да адміністрацыі РБ гэтае спалучэнне выпадае ўжываць хіба з іроніяй) маюць іншыя звесткі, дык трэба крычаць каравул тэрмінова мацаваць войска ў іншыя спосабы, чым лоўля моладзі, прагнай да навучання. Што, калі пачаць з таго, каб адмовіцца ад пагоні за пышнасцю, праз якую церпяць людзі? Маю на ўвазе мінскую трагедыю 03.07.2019 (загінула жанчына, некалькі беларусаў паранены ў мірны час), але не толькі; «святочныя» інцыдэнты здараліся і раней.

Недарэчнасць законапраекта пад хітрай назвай «Пра змяненне законаў па пытаннях эфектыўнага функцыянавання ваеннай арганізацыі дзяржавы» відавочная ўжо і для часткі дэпутацікаў з палаты прадстаўнікоў. Ніколі ж не было ў гісторыі ПП, каб у другім чытанні прагаласавала «супраць» болей, чым у першым (9 і 6) – звычайна спрэчныя моманты залагоджваюцца паміж галасаваннямі. Няўжо «палатка» ператвараецца-такі ў сапраўдны парламент? Хацелася б верыць; мо нават дойдзе да таго, што ўвосень цяперашнія «кнопкадавы» не дадуць распусціць сябе датэрмінова. Да чаго не раз заклікаў.

Уразіла, якая публіка сабралася ва ўрадзе. Міністарка працы, у адказ на прапанову ўлучаць тэрмін службы ў войску ў стаж для налічэння пенсіі: «У 20 гадоў яны” не будуць думаць пра пенсію» (няхай прызыўнікі дабіраюць стаж потым). Нагадала эпізод з пачатку 1990-х: у Палацы шахмат і шашак планаваўся дзіцячы турнір, і нехта прапанаваў праветрыць памяшканне. Заслужаная трэнерка гмыкнула: «“Iм” усё роўна – пачнуць гуляць, дык забудуць пра ўсё на свеце». Чым скончылася справа, не ведаю; спадзяюся, трэнерцы зараз добра дыхаецца ў чужой краіне. Во каб і гора-міністарку туды адправіць, пажадана – разам з яе «шэфамі»…

*

Гульні з мінімум трохразовым (!) перарасходам сродкаў – і гэта называецца «ў межах запланаванага» – падзеяй для ўсёй краіны не сталі, што падкрэслівалі многія каментатары, у т. л. добразычлівыя (напрыклад). Няхай заява прэзідэнта Міжнароднага алімпійскага камітэта, маўляў, цешыцца «ўся Беларусь», застанецца на яго сумленні… Але ж трэба прызнаць, што Лукашэнкі, Рыжанкоў & Co. намацалі-такі слабое звяно ў масавай свядомасці – як тутэйшай, так і заходняй. Сам факт арганізацыі масавых гуляў уплывае на спажыўцоў, быццам наркотык, і адцягвае ўвагу ад рэальных праблем. А сярэдняму замежніку няма розніцы, куды ехаць… У краіну, дзе масава парушаюцца грамадзянскія правы, нават цікавей, бо па вяртанні будзе падстава пахваліцца сваёй смеласцю.

Рэзюмую: своеасаблівая логіка ў правядзенні Еўрапейскіх гульняў у Азербайджане-2015 і Беларусі-2019 была. Зразумела, што дзеля «іміджу» (які не прыяе ўзаемавыгадным стасункам з аўтарытэтнымі контрагентамі, але дапамагае ўтрымаць уладу ў кароткатэрміновым перыядзе) верхавіна можа ахвяраваць эканамічнай мэтазгоднасцю, парастрэсці гаманец – пагатоў, як правіла, не ўласны.

Не хачу пакрыўдзіць спартоўцаў і валанцёраў, многія з якіх насамрэч стараліся. Ва Ўруччы, напрыклад, праходзілі спаборніцтвы па боксе. Мая жонка, ні разу не аматарка гэтага віду спорту, схадзіла «за кампанію», і ёй спадабалася. Якраз у той дзень, 29.06.2019, беларускі баксёр Дзмітрый Асанаў заваяваў «золата»… Але лыжкай дзёгцю стала тое, што ахоўнік не даў чэмпіёну прабегчыся са сцягам перад усімі трыбунамі (дзе, безумоўна, хапала асанаўскіх балельшчыкаў).

Здымкі С. Рубінчык

Гэты факт, разам з іншымі, лішні раз сведчыць пра казённасць, неразняволенасць гульняў. Пра стаўленне да рабочых у «алімпійскай вёсцы» можна пачытаць тут.

*

Аналізаваць дзейнасць новага прэзідэнта Украіны ранавата – не мінула нават ста дзён з яго «інтранізацыі». Як бы скептычна я ні ставіўся да «Зелі», нейкія пазітыўныя сігналы наша паўднёвая суседка пасылае. Напрыклад, у чэрвені ўлады Палтавы вырашылі не пачынаць будоўлю на месцы забойства яўрэяў у Пушкароўскім Яры (як было ў беларускім Брэсце, гл. у мінулай серыі). Суд прызнаў незаконным перайменаванне кіеўскіх праспектаў у гонар Бандэры і Шухевіча, здзейсненае ў 2016-2017 гг. аматарамі «насілля і бяссілля». Так, глядзіш, і заказчыкаў забойстваў Алеся Бузіны ды Паўла Шарамета прыцягнуць да адказнасці?..

Цытатнік

«Кожная новая заява павінна яўным чынам абапірацца на аргументы, выказаныя табою раней. Калі гэтага няма, то аўдыторыя проста лічыць цябе вар’ятам. Такое здараецца таксама, калі аўдыторыі здаецца, што ты надаеш таму ці іншаму аргументу больш вагі, чым апраўдана на тым этапе» (Эліэзер Юдкоўскі, 2007)

«У сталасці хлусіць – як багатаму красці: і сорамна, і няма патрэбы» (Андрэй Федарэнка, «Народная воля», 02.02.2018)

«Вялікае не абавязана быць добрым» (Дзмітрый Быкаў, 05.07.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

07.07.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 07.07.2019  22:13

Водгукi
“У многім падзяляю выкладзеныя тут развагі. Асабліва ўдзячны за належную апінію нашай Іны [Соркінай] і яе выдатнай працы пра штэтлы” (д-р Юрась Гарбінскі, Польшча) 08.07.2019
“Тое, што тычыць маёй працы як гісторыка, кладу ў папкі. Цікава было пра іудаіку. Зацікавілі кнігі Маймана і Соркінай” (Анатоль Сідарэвіч, Мінск), 10.07.2019.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (110)

Каму – дзень добры, а каму і шалом! Спярша – дапаўненне да запісу Анатоля Сідарэвіча пра Пурым і слуцкую Эстэр, дачку Ізраіля (запіс быў апублікаваны 31.03.2019). А. С., 2 красавіка: «Ужо праз пару дзён згадаў, што ведаў і другую Эсфір – Эсфір Саламонаўну Гурэвіч з Інстытута літаратуры. Яна была маёй аўтаркай у газеце “Літаратура і мастацтва”. Шкада, мала кантактавалі. Паспрабую рэабілітавацца, бо ё такая задумка – напісаць рэдактарскія ўспаміны».

Ад Пурыма недалёка мы адышлі, і вось вам, чытацтва, фотка, вылаўленая ў сеціве. Подпіс я крыху дапілаваў – саўсім крыху 🙂

Дарэчы, 202 гады таму Дзяржаўны савет Расійскай імперыі дазволіў яўрэям, якія жылі ў Сібіры, «купляць або выменьваць жанчын калмыцкага роду нехрысціянскай веры, якія прывозяцца з-за мяжы, і, навяртаючы іх у яўрэйскі закон, уступаць з імі ў шлюб». Яўрэек-то ў Сібіры не хапала… 🙁

Будзеце смяяцца, але не я адзін бачу аналогію паміж сучаснасцю і канцом 1980-х у СССР. Расійскі калега Валер Салавей кажа, што «за апошні месяц чатыры разы выступаў перад бізнэсменамі… І параўнанне эпох – закату СССР і цяперашняй – сустракала ў іх поўную згоду, нават захапленне». Падабенства, паводле В. С., у тым, што існуе адчуванне «поўнай вычарпанасці і тупіковасці палітычнай і эканамічнай мадэлі».

Адносна «поўнай вычарпанасці» я б паспрачаўся – што ў Расіі, што ў Беларусі рэшткі веры ў «светлую будучыню» яшчэ захоўваюцца ў часткі чыноўнікаў (і бізнэсоўцаў, у якіх усё добра з GR). Але насамрэч, постсавецкая прастора ўступае ў паласу крызісаў і новай палітычнай мабілізацыі. У тым ліку і з названай прычыны мне не суздром абыякавыя выбары ва Украіне (хаця, здавалася б, якая мінчуку розніца, хто там пераможа – Парашэнскі альбо Зяленка?)

Вынікі працы «інкумбента», то бок дзеючага прэзідэнта, даволі сумныя: адзін усплёск захворвальнасці на адзёр чаго варты. Пачынаючы з 2014 г. менш за палову ўкраінскіх дзяцей былі прышчэплены ад адру, і па стане на 2018 г. краіна лідзіравала ў Еўропе па ліку хворых (23 тыс. з агульнай колькасці 41 тыс.). «Галоўны чыноўнік» зашмат увагі надаваў сімвалічным крокам, такім як здабыццё томасу для «нацыянальнай» праваслаўнай царквы, і ўзрасціў сабе цэлую сціжму непадкантрольных канкурэнтаў. Аналітык Ігар Тышкевіч небеспадстаўна сцвярджае: «Каманда Зяленскага магла дасягнуць куды большага. Яна проста шмат дзе яшчэ не дапрацавала».

Самазаспакоенасць Парашэнкі нагадвае паводзіны Вячаслава Кебіча перад беларускімі выбарамі 1994 г. Яго каманда, якая, выглядае, атабарылася ў сваёй рэальнасці, няслушна выбрала напрамак для асноўнага ўдару – «мачыла» найперш Юлю Цімашэнка. Прычым быў скарыстаны той жа смярдзючы трук, як у 2015 г., падчас давыбараў у Вярхоўную Раду ў Чарнігаве, – зарэгістравалі кандыдата-спойлера, Юрыя Цімашэнку, каб заблытаць выбарцаў, асабліва пажылых. Улетку 2015 г., каб забраць галасы ў Генадзя Корбана і прасунуць у Раду свайго стаўленіка Беразенку, рабяты з адміністрацыі прэзідэнта завабілі ў кандыдаты нейкага іншага Корбана (або Кірбана)… Сам бачыў яго ў спісе, вывешаным каля аднаго з участкаў.

Чарнігаў, ліпень 2015 г. Тады балатаваўся 91 чэл…

Калі дапусціць, што Уладзімір Зяленскі – крэатура Каламойскага, то трэба прызнаць, што «Беня» шмат чаго навучыўся пасля чарнігаўскай (ды кіеўскай) пстрычак па носе ў ліпені і кастрычніку 2015 г. У 2019 г. быў выстаўлены куды больш прахадны кандыдат, чым палітык-недарэка, які ў тым жа 2015 г. трапіў пад крымінальны пераслед. У Зяленскага нямала станоўчых рысаў, ён адносна малады, абаяльны… Відаць, «ужыўся» ў вобраз прэзідэнта, якога ствараў у серыяле пра «слугу народа», што ва ўмовах віртуалізацыі палітычнай прасторы, калі сціраецца мяжа паміж рэальнасцю і медыямі, толькі плюс.

Гладыятарскія дэбаты на стадыёне, якія плануюцца паміж кандыдатамі, – якраз тое, што трэба «медыясапіенсу»… Шансаў на тое, што акцёр пасля 21.04.2019 стане прэзікам, бадай, 60:40. Здавалася б, я мушу жадаць перамогі «Зя» – гэта была б і аплявуха юдафобам, і шпілька нашаму «Лу», каторы спрагназаваў, што ў другім туры Парашэнка адолее Зяленскага. Але… Усю «маліну» псуе некампетэнтнасць лідэра прэзідэнцкай гонкі ў эканоміцы (прадэманстраваная, у прыватнасці, тут) ды адсутнасць у яго дасведчанай каманды патэнцыйных чыноўнікаў вышэйшага і сярэдняга звенняў. Без гэтых перадумоў добрыя намеры будуць разбівацца ўшчэнт: або старая бюракратычная гвардыя падпарадкуе прэзідэнта, як у бессмяротным творы двух брытанцаў «Так, пан міністр», або пачнецца сабатаж, а потым розныя «шатдаўны». Тое, што здольныя перажыць ЗША, дзе стан грамадства і бяспека дзяржавы мала залежаць ад урадавых пертурбацый, будзе балючым – і як бы не фатальным – для Украіны.

Спрабую ўявіць сябе ў ролі грамадзяніна Украіны, які стаіць перад «лёсаносным» выбарам… Напэўна, сапсаваў бы бюлетэнь, упісаўшы ў яго, напрыклад, забітага ў красавіку 2015 г. пісьменніка Алеся Бузіну, нагадаўшы аб тым, што забойства дагэтуль не раскрытае. Агулам жа ад cітуацыі ў нашых паўднёвых суседзяў галава кругам… Як у таго вожыка ў тумане.

Кіеў, ліпень 2015 г.

Перамога Зяленскага станоўча паўплывала б на беларускі палітыкум у тым сэнсе, што заахвоціла б да перамен маладую тутэйшую публіку («комік здолеў, значыць, і мы здолеем…»). Аднак гэты эфект быў бы, хутчэй за ўсё, кароткатэрміновым. І непазбежныя факапы «Зя» багата каго дэмаралізуюць, адкінуць на зыходныя пазіцыі.

Так ці іначай, суцяшэнне будзе: адзін з самых адыёзных «стаўпоў стабільнасці», Ліда Я., што вяшчае, бы ў лужыну п… (ну, хай «плюе»), збіраецца сысці. З інтэрв’ю 02.04.2019: «У 2025 годзе я не буду працаваць старшынёй Цэнтрвыбаркама, я перакананая ў гэтым». Усё, як было прадказана ў сакавіку… А мо «дзе трэба» прачыталі тую серыю «Катлет…» і прыслухаліся? 🙂

Cайт Савета міністраў РБ – той прыслухоўваецца, другі раз ужо сёе-тое выправіў:

Як было 01.04.2019 і як стала ў той жа дзень, праз некалькі гадзін. Міністр – такі Крутой!

А «вядучы інтэрнэт-партал», з якога выпала пакпіць мінулым разам, так нічога й не пачуў… 🙁 Была ў 2000-х такая папулярная ў пэўных колах газетка – «Обозреватель»; таксама для зарабляння грошай ішла на многае, не рэагавала на заўвагі. Дзе яна цяпер? 🙂

Ёсць яшчэ адна арганізацыя, што прыкідваецца глухой, – о, вы здагадаліся, Бел. федэрацыя шахмат (гл. тут, тут…) Віктар Купрэйчык, памерлы ў маі 2017 г., у яе «вечна жывы» – не раўнуючы, як Ленін.

 

Скрыншот 04.04.2019

Камусьці няўцям, што так нябожчыка толькі прыніжаюць, выстаўляючы ў ролі неплацельшчыка ўзносаў… Праўда, надоечы сайт БФШ паведаміў, што В. К. яшчэ і ганаровы член федэрацыі – мабыць, у такім разе прадугледжана вызваленне ад платы?

Фішка ў тым, што, паводле Статута (п. 4.3.4), у ганаровыя члены прымае вышэйшы орган – Канферэнцыя. Апошняя ладзілася 07.07.2017 і прыняла толькі М. Рыжанкова – ні пра Гельфанда, ні пра Купрэйчыка гаворкі не было. Віктару Давыдавічу з пэўных прычын мо і ўсё роўна, дый жывы Барыс Абрамавіч наўрад ці ўчытваўся ў дакументы суполкі… А я адчуваю «іспанскі сорам». Пасля гісторыі з выгнаннем брэсцкага трэнера – бач ты, крытыкаваў рашэнні выканкама! – канчаткова пераканаўся, што ў БФШ пануе дух ільфа-пятроўскай «Варонінай слабодкі» («Как пожелаем, так и сделаем!»)

Дадатковае сведчанне таго, як у федэрацыі ставяцца да «сваіх», – адсутнасць у спісе «ганаровых» трэнера Леаніда Суднікава, ушанаванага яшчэ ў сярэдзіне 2000-х…

З часопіса «Шахматы» (Мінск), № 2, 2006

Пра знанага трэнера ці то забыліся, ці свядома не ўключылі праз тое, што яго погляды на педагогіку не ўпісаліся ў «бізнэс-трэнд» кіраўніцтва БФШ. У 2014 г. ён рэкамендаваў заняткі шахматамі з 6-7 гадоў, бо «малодшыя дзеці не валодаюць ні належнай увагай, ні працаздольнасцю, ні дысцыплінаванасцю».

Між іншым, не ўсё ў інтэрв’ю Л. Суднікава часопісу «Шахматы» варта браць на веру. Во лухта: «На жаль, усё прыйшлося пачынаць з нуля на новым месцы – у Мінскім гарадскім палацы дзяцей і моладзі. Хутка стварыў невялікі, але дружны трэнерскі калектыў, і пачалі працаваць». Запісаўшыся ў новаствораны шахматны клуб «Стратэг» пры згаданым Палацы (пачатак 1987 г.), я не бачыў там Суднікава, ён тады вучыўся ў Маскве. Пачыналі справу іншыя – напрыклад, Эдуард Мікалаевіч Андрэеў. Дый калі я першы і адзіны раз стаў чэмпіёнам Палаца па шахматах (1988), у турніры не гулялі суднікаўскія вучні.

Э. М. Андрэеў, фота 2017 г.

Трохі пра іншую «хведэрацыю». Месяц таму я разважаў пра тое, што М. Рыжанкоў, былы памочнік Лукашэнкі па спартовых пытаннях, можа стаць наступным прэзідэнтам Беларусі… ну а пакуль ён кіруе толькі Беларускай федэрацыяй баскетбола. Дакладней, праз яго «звышзанятасць» у адміністрацыі, у БФБ руліць генеральная сакратарка & выканаўчая дырэктарка Анастасія Марыніна (ой-вэй, зноў Анастасія…). Дакіравалася да таго, што большасць суддзяў міжнароднага роўню доўгі час не мелі магчымасці зарабляць у краіне, а ў сакавіку 2019 г. і ўвогуле падалі ў суд на Марыніну.

Рызыкну дапусціць, што ад выніку гэтага працэсу шмат у чым залежыць палітычная будучыня Рыжанкова. Прайграе ягоная пратэжэ – ён акажацца зломкам у вачах «зграі таварышаў», і яго паступова адціснуць ад рычагоў улады. Пераможа, нават коштам развалу баскетбола ў краіне – значыць, малойца, круты кіраўнік, які ўмее ставіць на месца розных там прафесіяналаў, прызнаных «за пагоркам»… «Чырвоны дом» на К. Маркса, 38 – у нейкім сэнсе Залюстроўе, дзе «вайна гэта мір», а «свабода гэта рабства». Зрэшты, на сваёй хвалі існуе пераважная большасць вышэйшых чыноўнікаў. Ці не найперш гэта датычыцца міліцэйскіх, якія скачуць вакол свайго ідала-гарадавога на вул. Гарадскі Вал (нядаўна за «непаважлівае» да яго стаўленне зноў пратрымалі чалавека за кратамі)…

Калі не Рыжанкоў, то хто?.. Мажліва, Заяц! Так-так, нядаўні міністр сельскай гаспадаркі, якога Лукашэнка аблаяў і выгнаў, а цяпер паставіў кіраваць Магілёўскай губерняй вобласцю. Зайцаў у Беларусі любяць, і цёзка сучаснага чыноўніка (Лявон Заяц) у 1918 г. служыў дзяржаўным кантралёрам БНР. А былі ж яшчэ ў нашай гісторыі старшыня КДБ Беларусі (2008–2012) Вадзім Зайцаў, міністр эканомікі Мікалай Зайчанка (2003–2009)… Віталь М. Воўк, праўда, міністрам таксама быў (2014–2018; ураджэнец Калінкавічаў), але ўсё ж Воўкі і Ваўковічы так густа ў палітычным лесе не пладзіліся.

Не выключана, што ўратаванне сіламі мінскіх Дзедаў Мазаяў ратавальнікаў зайца з Лошыцкага водасховішча 02.04.2019 – першы крок у будучай перадвыбарнай кампаніі Леаніда Канстанцінавіча! 🙂

Ілюстрацыя з акаўнта «Парціі памяркоўных цэнтрыстаў», 03.04.2019 (камент: «Во папёрла»); карыкатура Васіля Пачыцкага з «БелГазеты»

«Вольфаў цытатнік»

«Адзін садаміт узбуджаўся пры праглядзе падручніка заалогіі. Ці не трэба прызнаць тую кніжку парнаграфічным выданнем?». «Аднойчы я паглыбіўся ў аптымізм. Ледзьве мяне ўратавалі» (Cтаніслаў Ежы Лец у перакладзе з польскай М. Мірановіча; «Дзеяслоў», № 1, 2019)

«Наступаць на граблі – наш нацыянальны ўкраінскі спорт… Нашы палітыкі недаацэньваюць выбаршчыкаў, калі абяцаюць невыканальнае, не тлумачаць тое, што можна растлумачыць, і малююць пагрозы там, дзе іх няма. Людзі гатовыя многае зразумець і дараваць, калі гаворыш з імі сумленна. І гэта праблема не толькі дзеючага прэзідэнта, але і ўсёй украінскай палітыкі» (Юрый Хрыстэнзен, 02.04.2019)

«Гэта не варыянт – чыноўнік сказаў глупства, і ўсе на яго накінуліся. Як быццам ён Сакрат, ад якога чакаюць інтэлектуальнага прарыву» (Дзмітрый Быкаў, 03.04.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

04.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.04.2019  19:53

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (101)

Шалом-беларускі! «Эх, скручу я дудку…» Постюбілейны выпуск закарцела насыціць пазітывам – між іншага і таму, што летась некаторыя чытачы закідалі мне «ачарненне рэчаіснасці». На самай справе яны блыталі крытыку/сатыру з ачарненнем, аднак асадак застаўся, хочацца змыць… І тут падвярнуўся блог Галіны Айзенштадт, выпускніцы журфаку БДУ 1964 г., адстаўной супрацоўніцы белслужбы «Радыё Свабода» (у 1990-х; з пачатку 2000-х жыве ў ізраільскай Тверыі). Разважаючы на тэмы правінцыйнасці, Г. А. 04.02.2019 напісала пра Сінявокую: маўляў, «як частка СССР яна падсілкоўвалася Масквой, а галоўнае – рускай культурай». Цяпер жа «нікому гэтая краіна ў Еўропе не патрэбна і нецікава, дый нечага значнага яна так і не здзейсніла... Паводле знешніх атрыбутаў Беларусь – сучасная дзяржава, а паводле ўнутраных, на жаль, глухая правінцыя». Думаю, ніхто не закіне мне залішнюю філантропію, пагатоў шушкевічафілію ды лукашэнкафілію, але гэткія развагі – занадта і для мяне. Не адчуваю сябе ў Мінску жыхаром правінцыі, а вось у познім СССР – такi адчуваў.

Але, можа, я адзін такі? Вось і чалавек з іншым бэкграўндам, чым Галіна А. – доктар гістэрычных гістарычных навук Леанід Лыч, якому 8 лютага споўнілася 90, – сцвярджае: «Дзяржаўная суверэннасць нічога нам не дадала ў нашай этнакультурнай самабытнасці. Больш за тое, яна забрала ў нас тое, што захоўвалася пры савецкай уладзе. Я лічу апошнія 25 гадоў самымі хмарнымі, бо тых этнакультурных стратаў, якія мы панеслі за гэты час, мы не ведалі за ўсю нашу гісторыю». Прафесар, чый праект беларускамоўнай рэзервацыі сур’ёзна абмяркоўваўся два гады таму, відаць, не давярае «сваім»: «цяпер у нашага народа такое ўражанне, што ў нас няма нічога свайго, што беларуская мова і культура — гэта выдумка, што мы — рускія. Не дай Божа, калі сюды прыйдуць рускія войскі. Хоць Лукашэнка і кажа, што кожнаму беларусу дадуць па аўтамату — кожны беларус выкіне яго і скажа: Дык ідуць да нас нашыя людзі!»

Далёкі ад падобных заяў, праз FB-акаўнт Арона Шусціна я звярнуўся да чытачоў незалежнага ізраільскага сайта, сярод якіх нямала маіх суграмадзян. Папрасіў іх адказаць на досыць наіўнае пытанне: «Што добрага вам помніцца за 27 гадоў існавання Рэспублікі Беларусь; чым, створаным у Сінявокай за гэты час, рэальна можна ганарыцца? Называйце што заўгодна: творы мастацтва, літаратуры, навуковыя адкрыцці, паспяховыя бізнэс-праекты…» Спадзяваўся, што з адказаў складзецца пазл, і будзе рэальная карціна дасягненняў Беларусі, убачаная не праз ідэалагічныя акуляры. У нейкай ступені так і выйшла.

Дзякуй чытачам за адказы кшталту «Людзі ёсць добрыя [ў Беларусі]», але мелася на ўвазе крыху іншае, на што намякае слова «створаным» у пытанні 🙂 Добрыя людзі былі і «за саветамі», мо’ нават у большай колькасці…

Піша Уладзь Рымша: «Сумнае і радаснае дасягненьне: за 27 год Беларусі беларуская мова робіцца ўжытковай і ў бізнэсе, і ў вытворчасьці, і на вуліцах гарадоў». Вось ужо нешта… Да таго ж мінчук Рымша сам займаецца бізнэсам і вытворчасцю, таму ведае, што кажа. Дадам, што чыноўнікі ды іншыя адказныя асобы ўсё часцей адказваюць па-беларуску на белмоўныя звароты; сем год таму гэта ўвайшло ў закон, і норма больш-менш дзейнічае.

Даўняя аўтарка сайта Інэса Ганкіна, таксама з Мінска: «Новы будынак бібліятэкі. Магчыма, можна было лепей, але ў гэтай бібліятэцы рэальна можна працаваць. (Хуткасць доступу да фондаў і г. д.). Нармальны сучасны вакзал, хаця б не сорамна сустракаць гасцей, культурныя музычныя праекты каля ратушы. Вось тры першых рэчы, якія прыходзяць у галаву і якімі актыўна рэгулярна карыстаюся. Яшчэ помнікі на месцах знішчэння ахвяр Халакосту з нармальнымі надпісамі і догляд за імі дбаннем мясцовых школьнікаў. Такіх месцаў многа...».

Вольга Маёрава (грамадская актывістка, Мінск): «З’яўленне аўтарскіх скульптур і муралаў у гарадах. Гэта гаворыць пра тое, што чалавечае вымярэнне становіцца важным, нягледзячы ні на што». Дапраўды, шмат чаго карыснага ў сучаснай Беларусі робіцца не «дзякуючы» (уладам, грамадскай думцы), а «насуперак»… Але ж робіцца.

Партрэт М. Шагала на віцебскай трансфарматарнай будцы – з’явіўся ў 2015 г., да 100-годдзя шлюбу Марка і Бэлы (фота адсюль); «Дзяўчына ў вышыванцы» ад брытанца Гвіда ван Хелтэна, каля мінскага ўніверсітэта культуры (2015, адсюль)

Cцвярджэнне яшчэ адной актывісткі Таццяны Севярынец, экс-настаўніцы з Віцебска, маці траіх вядомых у Беларусі людзей – «я ўсвядоміла сябе беларускай і прыйшла да Госпада» – быццам бы чыста асабістае. Аднак і яно паказвае, што не ўсё так пагана ў нас, як малююць некаторыя…

Устаўлю сваю грыўню. Калі пад канец існавання СССР большасць жыхароў Беларусі атаясамлівала сябе з Саюзам, дый першы час пасля снежня 1991 г. захоўваўся «фантомны боль», і «савецкіх» людзей было тут больш, чым беларусацэнтрычных (помню, якую рэакцыю ў Мінску выклікала процістаянне Ельцына ды Вярхоўнага Савета Расіі ў 1993 г. – за ім напружана сачылі, быццам бы яно ішло ва ўласнай краіне, і нават Васіль Быкаў, на той час – актывіст «незалежніцкага» БНФ, падпісаў ад імя расійскай інтэлігенцыі несамавіты «ліст 42-х»), то цяпер, у 2010-х, прапорцыя памянялася. Падрасло новае пакаленне, для якога Масква ніяк не бліжэйшая за, дапусцім, Варшаву або Вільнюс. Мяне, калі браць сталіцы постсавецкай прасторы, у 2013–2014 гг. найбольш грэў Кіеў… Пасля забойстваў Алеся Бузіны і Паўла Шарамета, нераскрытых, адпаведна, з красавіка 2015 г. і ліпеня 2016 г., цягацца туды няма ахвоты, але і Крэмль з Маўзалеем мала вабяць.

Карацей, за 27 гадоў незалежнасці грамадства ў Беларусі набыло адпаведную ідэнтычнасць, няхай недасканалую. І пацаватыя спробы шукаць у нас «цэнтр Еўропы», папулярныя тутака ў 1990–2000-х гадах, свой станоўчы ўплыў, пэўна, мелі.

Яшчэ адзін «цэнтр» – знак «Пачатак дарог» на Кастрычніцкай плошчы Мінска. Пастаўлены ў 1998 г.

У свеце Беларусь заявіла пра сябе тысячамі (калі не мільёнамі) галасоў, у тым ліку маім 🙂 Сціпла выкананыя кнігі мінскай выдавецкай суполкі «Шах-плюс», пераважна беларуска- ды ідышамоўныя, захоўваюцца ў бібліятэках ЗША, Ізраіля, Нідэрландаў, Расіі; прадаюцца, як мінімум, праз два расійскіх і адзін чэшскі сайт. (Спецыяльна для ахвотных дакалупацца да «Шах-плюс» пасродкам падатковай службы; на жаль ці на шчасце, не ведаю, хто выставіў на продаж тыя выданні, і «навару» ад гэтай рэалізацыі не маю.)

Беларускія пісьменнікі здабылі безліч міжнародных прэмій – варта згадаць і Нобелеўскую 2015 г., як бы я ні ставіўся да поглядаў лаўрэаткі. Што паробіш, не ўсе еўрапейцы ў курсе, што «гэтая краіна» нікому не патрэбная, не цікавая… Але эмігрантцы з берагу Кінэрэта (гл. пачатак серыі), вядома, відаць лепей. ¯\_(ツ)_/¯

Комплекс правінцыйнасці – калі ён у іх і быў – пераадолелі многія беларускія музыкі, запатрабаваныя на Захадзе і Ўсходзе, Поўначы і Поўдні. Адразу назаву этна-трыа «Троіца» і кабарэ-бэнд «Серебряная свадьба». Апошні, праўда, з 2016 г. ужо не грае, аднак 10 год ён «руліў»! Дый пазнейшыя праекты экс-удзельнікаў цікавыя людзям (пра гастролі «мікракабарэ» ў Ізраілі гл. тут).

Важным праектам у 1990-х быў Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт у Мінску, заснаваны ў 1992 г. – не адно месца навучання, а і агмень для інтэлектуалаў з розных краін. Так, у 2004 г. ЕГУ выселілі з Беларусі, i ў Вільні ён ужо «не торт», але закладзенае ў пачатку працягвае турбаваць розумы. Напрыклад, уладальнік культавай кнігарні «Логвінаў» наўрад ці здолеў бы «раскруціцца» без папярэдняй працы ў ЕГУ (начальнікам рэдакцыйна-выдавецкага аддзела).

Згодзен з Інэсай Ганкінай у тым, што Нацыянальная бібліятэка – хутчэй у плюс незалежнай Беларусі, колькі б ні гучала кпінаў з гэтага «чупа-чупса». Доўгі час я не наведваў новы будынак праз незадаволенасць «кампанейшчынай» з яго стварэннем – дый тое, што на будоўлю 500 тыс. долараў ахвяраваў быў Садам Хусейн, энтузіязму не абуджала… А потым я вырашыў, што мухі асобна, катлеты асобна. З канца 2000-х час ад часу заязджаю ў НБ – і ў цэлым не шкадую, дарма што недахопаў у працы тамтэйшай адміністрацыі нямала (прыклад; праблема не вырашана дагэтуль).

Новы чыгуначны вакзал у Мінску, адкрыты гадоў на пяць раней за бібліятэку (у самым канцы 2000 г.), не здаецца мне такім ужо цудоўным, але я гатовы згадзіцца, што яго дызайн – крок уперад у параўнанні з ранейшым. Калі ўжо казаць пра навабуды, то больш цешыць метро, якое ў час незалежнасці вырасла прыкладна ўдвая – як паводле колькасці станцый, так і водле працягласці ліній.

Увекавечанне памяці загінулых пад акупацыяй 1941–44 гг. – тое, што дазвалялася і віталася ў незалежнай Беларусі з першых дзён яе існавання (гэта не ліпеньскія дні 1994 г.). Усталяванне помнікаў яўрэям, ахвярам гетаў і канцлагероў, актывізавалася ў 2000-х гадах – шмат у чым дзякуючы замежным фундатарам. Галоўнае, за 30 гадоў зменшыўся побытавы антысемітызм. Калі верыць адчуванням, то цяпер «дэманізуе» яўрэяў/Ізраіль куды меншая частка жыхароў Беларусі, чым на рубяжы 1990-х гадоў. Людзі зрабіліся больш прагматычныя, а праз тое талерантныя… ці проста абыякавыя да этнічных пытанняў. Хаця, вядома, выняткаў хапае, і ксенафобія не прыдушана ў краіне.

Я не супраць прадоўжыць тэму «пазітываў» у наступнай серыі «Катлет…». Шаноўныя, а раскажыце пра вашы ўласныя грамадска значныя дасягненні ў 1992–2019 гг.! Калі не мы, то хто? 🙂

«Вольфаў цытатнік»

«Ёсць шмат прыкмет таго, што ў найшырэйшых пластах народу, перадусім у рабочым асяроддзі, адчуваецца патрэба ў ідэалогіі, на якую магло б абаперціся негатыўнае стаўленне да рэжыму і яго афіцыйнай дактрыны… Навукоўцы паводле свайго складу працы, становішча ў нашым грамадстве і ладу мыслення ўяўляюцца мне найменш здольнымі да актыўнага дзеяння. Яны ахвотна будуць “разважаць”, але вельмі нерашуча дзейнічаць» (Андрэй Амальрык, «Ці праіснуе Савецкі Саюз да 1984 года?», 1969)

«Дамінаванне запыту на сацыяльную справядлівасць [у Расіі] пакуль што не дазваляе казаць пра левы паварот, левую альтэрнатыву. Для гэтага трэба зафіксаваць, прынамсі, запыт на салідарнасць гатоўнасць да калектыўных дзеянняў у адстойванні права на працу і годнае ўзнагароджанне за працу. Гэткі запыт мае перадумовай актывісцкую ўстаноўку імпэт, які шукае выйсця ў калектыўных пратэстных дзеяннях. І не проста імпэт, а спантанную арганізацыю ў форме прафсаюзаў і камітэтаў прамога дзеяння.

Цяперашні запыт суправаджаецца пасіўнай устаноўкай хтосьці, а не сам суб’ект, павінен прыйсці і выправіць непрыемную сітуацыю. Хтосьці, не сам суб’ект, павінен узяць на сябе адказнасць за дзеянні па выпраўленні становішча. Слабасць масавых калектыўных дзеянняў…, кажа аб тым, што атамізацыя выбаршчыкаў зусім не пераадолена, а хутчэй наадварот іменна атамізацыя вызначае логіку паводзін. І яна ж вызначае вобраз агульнай будучыні, дакладней яго адсутнасць». (Лявонцій Бызаў, 19.01.2019).

«Грамадскае меркаванне, даследаванае ў ходзе апытанняў, і рэальныя грамадскія паводзіны ніколі не супадаюць». (Аксана Шэлест, 21.01.2019)

«У нас шмат мудрацоў, якія ведаюць, чаму мы кепска жывём, але вельмі мала з іх здольных быць шчырымі і нястомнымі Майсеямі. У гэтым, мяркую, на сёння наша галоўная праблема» (Мікалай Анісавец, 05.02.2019)

«Мы з вамі не павінны быць ні залатымі рыбкамі, у якіх памяць захоўваецца паўтары хвілі, ні шчанюкамі, якія кожныя паўтары хвілі адхіляюцца на новы раздражняльнік». (Аляксей Навальны, 05.02.2019)

«Ідэя “прымусовага шчасця” ўсё больш авалодвае масамі» (Ілья Канстанцінаў, 05.02.2019)

Вольф Рубінчык,

г. Мінск 09.02.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 09.02.2019  21:04

Водгук ад д-ра Ю. Гарбінскага (11.02.2019):
“Правінцыяльнасць” мыслення тых, хто думае і піша пра Менск і Беларусь як “правінцыю” (у розных семантычных канфігурацыях) сведчыць як мінімум пра комплекс постсавецкасці. Хвароба сур’ёзная. Але, на шчасце, – не смяротная… :))) Важна, хто, чым і як хутка будзе яе лячыць.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (71)

А зноў – шалом-здароў! Вечнае вяртанне да серыі № 70 скончылася вось чым. Я падумаў, што «Катлеты & мухі», серыял, які дэманструецца звыш 30 месяцаў (з жніўня 2015 года), трэба перафарматаваць. У ранейшых выпусках было (за)шмат усяго: успаміны, развагі пра мінулае і сучаснасць, анонсы, цытаткі, ідэйкі на грані ўтопій, жарцікі на грані сарказму, элементы палітычных даследаванняў і расследаванняў… Карацей, паліталагічныя скорагаворкі. Тое, што яны не ўсім чытачам падабаліся, – гэта натуральна, праблема ў тым, што і мне яны паступова надакучваюць. Ні Бялкоўскага, ні Навальнага, ні Гюнтэра Вальрафа, або, на крайні выпадак, Лёліка Ушкіна з мяне не выйшла (не вельмі-то хацелася :)). Між тым «праект» існуе і давёў сваё права на існаванне – кідаць яго шкада… Пакуль так: асноўную частку «Катлет…» будуць складаць мудрыя думкі розных прыкметных асоб, а палітсатыра і мае ўласныя меркаванні адступяць на задні план. Ну, сёння яшчэ трохі пазунзоню.

Then am I                                Жыву

A happy fly,                            ці паміраю я –

If I live,                                   Муха я

Or if I die.                                Шчаслівая.

(радкі з верша Уільяма Блэйка – я сам у шоку)

Тым часам зварот у адміністрацыю Фрунзенскага раёна сталіцы РБ даў нейкі плён…

 

Як было (у 2017 г.; гл. 38-ю серыю) і як стала (фота 17.04.2018). Слушна-такі «Bieruta».

Гуляючы па вуліцы Прытыцкага, жыццядайнай для Фрунзенскага раёна, агулам нямала цікавага можна пабачыць. Цешаць вока жыхароў і гасцей Каменнай Горкі рыбы, намаляваныя, няйначай, у чацвер.

Фота 2017 г.

Тут бы i наладзіць пікет у падтрымку Насці Рыбкі, якую крыўдзяць злыя чыноўнікі Тайланда, яны ж тайцы (не блытаць з Якавам Тайцам, слынным дзіцячым пісьменнікам, ураджэнцам нашай Смаргоні).

А вось абяцанкі-цацанкі 2014 года:

За плотам – дзялка плошчай звыш гектара, выглядае так:

Мінск, 17.04.2018

Няўжо і мы – «краіна фасадаў», як менаваў Расію маркіз Астольф дэ Кюстын? Рабяткі на казырным участку ля метро і самі не будуюць, і іншым каторы год не даюць – каму тое выгадна?

Дарэчы, звярніце ўвагу на вуліцу пад мілагучнай назвай «1-ая Раённая магістраль» – «скучно, девушки». Назвалі б у гонар Гервасія Вылівахі (героя славутай аповесці Уладзіміра Караткевіча «Ладдзя Роспачы»), як радзіў Саюз беларускіх пісьменнікаў!.. Дый ваш пакорлівы слуга ў 2015 г. прапанаваў два дзясяткі варыянтаў, каб увекавечыць у Мінску памяць знакамітых яўрэяў. Можа, ідэю і падтрымалі тутэйшыя гісторыкі з яўрэйскімі каранямі (адзін з іх пазіцыянуе сябе як «паўжыдак-паланафіл» :)), ды мне пра тое невядома.

Затое некаторым тутэйшым дужа спадабаўся дэмагагічны, a мо правакацыйны артыкул ізраільца Уладзіміра Бейдэра. Чаго варты наезд на «дзяржаўнага яўрэя» з Украіны, Іосіфа Зісельса: «яўрэй забіў Пятлюру – і вось вам усім Халакост… Зісельс падмацаваў хісткі тэзіс сваім сумленным яўрэйскім імем у сваім статусе на асабістай старонцы ў “Фэйсбуку”». Далей робіцца выснова, што такія, як Зісельс, дапамагаюць апраўдваць забойцаў з ліку ўкраінскіх нацыяналістаў.

І. З. мне, як кажуць, не сват і не брат, хоць аднойчы я паціскаў яму руку (не шкадую). На самай справе год таму ён напісаў наступнае: «Па заканчэнні сімпозіума “Шоа ва Ўкраіне” мы пагулялі па Парыжы і зайшлі павячэраць у рэстаран на вуліцы Расіна. На выхадзе з гэтага рэстарана звыш 90 гадоў таму Самуіл Шварцбард 25 мая 1926 года застрэліў Сімона Пятлюру. Калі мы кажам, што “ўсе яўрэі адказныя адзін за другога”, ці маем мы на ўвазе і гэты выпадак? А калі маем, то ці ўсведамляем, што ў шэрагу многіх іншых прычын гэтае забойства праклала гістарычны шлях да Шоа?»

Не прыкмеціў тут апраўдання забойстваў 1941-га і наступных гадоў, а бачу філасофскія развагі пра калектыўную адказнасць, з’яву, што існуе ў свеце, хочам таго або не. Насамрэч, самасуд, здзейснены Шварцбардам, пры знешняй «эфектнасці» і прывабнасці (яна дзейнічае дагэтуль – у 2013 г. некалькі ізраільцаў, выхадцаў з СССР, павесілі шыльду памяці «яўрэйскага героя» ў Гуш-Эцыёне), у рэшце рэшт паглыбіў раскол паміж яўрэямі і ўкраінцамі, выклікаў у некаторых паплечнікаў Пятлюры прагу помсты. Тым болей што Шварцбард, хоць і адседзеў не адзін месяц, фармальна пакараны французскім судом не быў. Яго баранілі многія яўрэйскія – і неяўрэйскія – грамадскія дзеячы.

Пра забойства Пятлюры ды яго наступствы я пісаў у далёкім ужо 2014-м. Крыху пазней Аляксандр Розенблюм – жыхар Арыэля, юрыст з велізарным стажам (працаваў у Барысаве) – прыслаў такі водгук: «Калі б судзіў Шварцбарда я і без удзелу прысяжных, то вынес бы абвінаваўчы прысуд, але ўлічыў бы, што ён заслугоўвае права на літасць… Самасуд – гэта бясспрэчнае злачынства (калі яно было здзейснена НЕ пад уплывам аффекту). Але пры ўдзеле прысяжных суд заўсёды звязаны вердыктам».

Тое, што Уладзімір Б. – вопытны журналіст, колішні намрэдактара газеты «Вести» і прадстаўнік часопіса «Огонёк» у Ізраілі – заняўся дэмагогіяй, абвінавачваючы людзей з іншымі поглядамі на мінулае ў баязлівасці ды здрадзе яўрэйству, не здзівіла. Усюдыісная вікіпедыя сведчыць, што ў жніўні 2014 г. ён «узначаліў аддзел тлумачальнай і агітацыйнай работы» партыі «Наш дом Ізраіль». Такім толькі й давяраць 🙂

Разам з тым шмат якія асаблівасці сітуацыі ва Украіне, у тым ліку няўменне (хутчэй, нежаданне) раскрыць забойствы Алеся Бузіны і Паўла Шарамета, ды не ў апошнюю чаргу – усхваленне адыёзных дзеячаў на дзяржаўным узроўні, дратуюць мяне. Бадай, згаджуся з расійскім даследчыкам Маркам Салоніным: «Калі б такія дзікія выбрыкі, як пераменаванне ў сталіцы Украіны праспекта Ватуціна ў праспект Шухевіча, адбываліся на фоне грандыёзнага дэмакратычнага абнаўлення грамадства, у “адным флаконе” з эканамічнай рэформай, люстрацыяй памагатых зрынутага крымінальна-карупцыйнага рэжыму, з ростам дабрабыту насельніцтва і чаргой з іншаземных буржуяў, якія спяшаюцца ўкласці мільярды ва ўкраінскую эканоміку, то можна было б казаць пра “непазбежныя перагіны ў ходзе рэвалюцыі”. Але нічога гэтага няма». Дзеля справядлівасці, валавы ўнутраны прадукт у суседзяў у 2016–2017 гг. стабільна рос на пару працэнтаў, ды пацешыліся з гэтага нямногія. Месца Украіны ў «Сусветным рэйтынгу шчасця» – у ніжняй частцы табліцы; то на 132-м, то на 138-м месцы. У 2018 г. на адзёр захварэла звыш 10000 украінцаў; міністэрства аховы здароўя канстатуе, што эпідэмія шчэ не пераможана.

У Беларусі праяў хваробы на парадкі меней, і ёсць доля здаровага глузду ў тым, што менавіта Мінск (своеасаблівая выспа бяспекі для замежнікаў) падаў заяўку на Сусветную шахматную алімпіяду. Праўда, прыняў паперы прадстаўнік групоўкі, што хацела б тэрміновай адстаўкі Ілюмжынава… Гэткая падача не гарантуе поспеху – а раптам хітрамудры Кірсан утрымаецца ў ФІДЭ на «троне», да якога прырос з сярэдзіны 1990-х, i «не знойдзе» тых папер?

Папраўдзе, мяне мерапрыемствы гэтай сусветнай арганізацыі ўжо інтрыгуюць мала, хто б ні апынуўся ля ейнага стырна. ФІДЭ канчаткова сябе дыскрэдытавала пасля чэмпіянатаў у Іране (люты 2017 г., з хіджабамі) і ў Саўдаўскай Аравіі (снежань 2017 г., без ізраільскіх шахматыстаў, якім у апошні момант адмовілі ва ўязных візах). Макропулас, намеснік і верагодны пераемнік Ілюмжынава, паведаміў у Мінску, што ў студзені 2018 г. правёў перамовы з ізраільскай шахматнай федэрацыяй, і яны пра-нешта-там дамовіліся. Выглядае, як і было прадказана, проста «забалбаталі» праблему, а пісьменна складзены іск мог бы пацягнуць за сабой кампенсацыю і/або штраф на мільёны долараў… І яшчэ кажуць, што яўрэі дужа практычныя 🙂

Першы віцэ-прэзідэнт ФІДЭ (трэці злева; побач з ім кароль саўдытаў) любіць блізкаўсходнія грошы не менш за Ілюмжынава. Фота з zimbio.com.

* * *

Цытаты, абяцаныя ў пачатку серыі. Гэтым разам пераклаў з рускай; калі камусьці ахвота cустрэць у «Катлетах & мухах» мудрыя і актуальныя думкі франка- або англамоўных аўтараў, дасылайце… Мяркую, з іх рэтрансляцыяй па-беларуску неяк спраўлюся.

* * *

Як і ўсе з’явы, дэмакратыя мае свае заганы. Урады, якія выбіраюцца на кароткі тэрмін, зацікаўлены ў здабыцці неадкладнай выгады. Так кароткатэрміновы арэндатар імкнецца выціснуць максімум сёння, не думаючы пра заўтрашні дзень. Усеагульнае выбарчае права забяспечвае такі ўрад, які задавальняе сярэдні інтэлектуальны ўзровень насельніцтва. Аднак натоўп у сярэднім неразумны і недальнабачны. Сёння дэмакратыям выгадна гандляваць з таталітарыстамі. Заўтра апошнія мабілізуюць усю набытую тэхналогію для вайны супраць дэмакратый. Але сённяшнія дэмакратычныя ўрады к таму часу ўжо зменяцца. Яны спяшаюцца развязваць свае праблемы, а не праблемы будучых урадаў…

Таталітарныя блокі маналітныя. Дэмакратычныя – пакутуюць на друзласць. І пачынаецца канкурэнцыя паміж заходнімі краінамі: хто раней паспее прадаць бальшавікам сучасныя камп’ютары.

Звесткі пра канцлагеры замінаюць перамагаць у такіх спаборніцтвах, і лепей за ўсё заплюшчыць на канцлагеры вочы, зрабіць выгляд, што глядзіш і не бачыш.

А не бачыць немагчыма (Юрый Вудка, «Маскоўшчына», 1984)

* * *

Дэмакратыя не гарантуе грамадзянам, што яны зажывуць лепей, але дазваляе знізіць рызыкі таго, што ва ўмовах аўтарытарных рэжымаў яны будуць цярпець ад свавольства карумпаваных кіраўнікоў, не маючы магчымасцей для мірнай змены ўлады. Але змена рэжыму з адмовай ад аўтарытарызму – складаны і балючы працэс. Праблемы і рызыкі, звязаныя са зменай палітычных рэжымаў, дастаткова сур’ёзныя, і яны звязаны не столькі з дэмакратызацыяй як такой, як з тым, што пабудова дэмакратыі – гэта толькі адзін з магчымых вынікаў працэса, і вынік далёка не абавязковы (Уладзімір Гельман, «З агню ды ў полымя», 2013)

* * *

Інфармацыяй свет завалены. Ад такога хлуду, як інфармацыя, на планеце проста няма куды дзявацца. 90% таго, што гаворыцца і пішацца – поўная бязглуздзіца (Аляксандр Зіноўеў, 03.04.2006)

* * *

Мы валодаем лішкам інфармацыі або, дакладней кажучы, валодаем тым узроўнем інфармаванасці, які ў ранейшыя эпохі быў прывілеем людзей, якія прымалі рашэнні… Калі зусім проста сфармуляваць, то мы з вамі валодаем ведамі, як арыстакратыя, а паўнамоцтваў яе не маем… Вы не адмовіцеся ад спажывання інфармацыі, вам прыйдзецца вучыцца з гэтай інфармацыяй працаваць (Кацярына Шульман, 17.04.2018).

* * *

Непрыемнае адрозненне сучасных грамадстваў ад санаторыяў для псіхічна хворых палягае ў тым, што з псіхсанаторыя ўсё ж можна аднойчы выйсці. Пакінуць жа грамадства можна, толькі ўцёкшы ў іншае, практычна ідэнтычнае грамадства (Эдуард Лімонаў, «Дысцыплінарны санаторый», 1986–1993)

* * *

Паняцце траўмы стала чымсьці, пра што ў ЗША гавораць кожны дзень ва ўніверсітэцкіх кампусах і газетах. Ідэя пра тое, што пачуць процілеглую пазіцыю – гэта не проста прыкра, а траўматычна, фізічна шкодна, зрабілася агульным месцам для многіх. Я б назваў гэты працэс медыкалізацыяй публічнай сферы. Калі раней можна было адкрыта разважаць пра некаторыя ідэі, прызнаючы пры гэтым, што яны небяспечныя, то цяпер іх трэба рэгуляваць у медычным ключы. І гэты фенамен я лічу насамрэч трывожным (Роджэр Беркавіц, сакавік 2018).

* * *

І пад канец – інфа пра ўдзел майго суразмоўцы і сааўтара ў мінскай выставе «Код: 25.03.18», прысвечанай, як няцяжка здагадацца, стагоддзю Беларускай народнай рэспублікі. Урывак з артыкула Пётры Васілеўскага (газета «Культура»): «Асобна хачу сказаць пра жывапіс Андрэя Дубініна. Гэты творца не захацеў выстаўляцца на такой выставе з чымсьці ўжо вядомым, і таму за кароткі час зрабіў паўнавартасны жывапісны твор (гл. вышэй – В. Р.). У сваім палатне “Звеставанне” мастак звярнуўся да біблійнай вобразнасці, якой вельмі пасуе ўпадабаная ім рэнесансная стылістыка…»

***

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

19.04.2018

Апублiкавана 20.04.2018  02:03

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 70j (10.04.2018). Пра тое, чаму варта ганарыцца заснаваннем БНР. Даследаванне цэнтра П’ю аб антысемітызме. Латэнтная юдафобія ў Беларусі. “Халодная вайна” як небяспечны для краіны і яўрэяў фактар. Лёс ізраільска-беларускага праекта ў Белаазёрску. Развіццё ідэі пра манархію ў Беларусі – яе можна абвясціць на частцы тэрыторыі Мінска. Заяўка Беларускай федэрацыі шахмат на правядзенне алімпіяды ў Мінску. Запрашэнне ў родны горад Б. Гельфанда. Пажаданні Р. Васілевіча, каб юрысты лепей ведалі беларускую мову (манілаўшчына). Збор інфармацыі пра “дармаедаў” як наступ на таямніцу прыватнага жыцця. Ідэя надання вуліцы ў Быцені імя Цыўі Любеткінай, падтрымка ідэі. Арганізацыя як больш эфектыўны спосаб бараніць свае інтарэсы.

№ 70i (03.04.2018). Паслясмак ад “Дня волі”. Думкі Змітра Сляповіча пра родную Беларусь. Святкаванне ў Нью-Ёрку. Правядзенне першага Сіянісцкага кангрэса як аналаг заснавання БНР. Сумнеўнасць праграмы свята ў Мінску. “Гістарычнае адкрыццё” ад tut.by. Пра тое, што ў палітыцы колькасць не пераходзіць у якасць. Затрыманне А. Карызны і думкі пра яго вартасць. Раздзьмуванне колькасці тых, хто прыйшоў на канцэрт 25 сакавіка. Графіці ў гонар БНР. Раздача аксесуараў. Замацаванне мяжы двух “апазіцыйных лагераў”. Зацягванне справы з мемарыяльнай дошкай на вул. Валадарскага, непрафесіяналізм “сіцідога”. Выхад кнігі купалаўскага верша “А хто там ідзе?” на розных мовах. Імпрэза ў музеі беларускай літаратуры, прысвечаная Т. Кляшторнаму і І. Харыку. Падрыхтоўка да рэферэндуму ў РБ, парада наўпрост спытацца ў народа, ці падтрымлівае ён ператварэнне рэспублікі ў манархію. Мемуары Ю. Бібілы. Скандал на сайце з “птушынай назвай”.

№ 70h (20.03.2018). “Выбары-дурыбары” ў Расіі. Непрадвызначанасць палітыкі ў Беларусі. Прапанова А. Кіштымава адмовіцца ад “расійскай лінейкі”. “Марш годнасці і волі” як варыянт святкавання 25 сакавіка. Заклікі М. Статкевіча і В. Сіўчыка. Скепсіс адносна “беларускіх нацыяналістаў”. Час апартуністаў у беларускім палітыкуме. Парада запрасіць на выступ у Дзень волі ідышамоўнага прамоўцу. Недаацэнка небяспекі ад Астравецкай АЭС. Прыклады таго, што этыка працы ў РБ кульгае. “Асобныя недахопы” на заводзе “БелДжы”. Няўменне дамовіцца з кітайскімі работнікамі ў Светлагорску. Прапанова скласці даклад пра беларускае кіраўніцтва накшталт расійскага “Путин. Итоги. 2018”. Беларусь у “рэйтынгу шчасця”. Асаблівасці сацыяльнай рэкламы ў Мінску. Кліп ад спявачкі Shuga. Пазітывы ад Беларускага фонда культуры і часопіса “ПрайдзіСвет”.

№ 70g (13.03.2018). Узаемадачыненні беларусаў і яўрэяў паводле З. Бядулі. Яўрэі ў БНР (1918 г.). Слабасць новай рэспублікі, нейтральна-чакальная пазіцыя большасці беларускіх яўрэяў. Сцэнарый развіцця БНР пры ўмове большай яе легітымнасці. Недарэчнасць рэваншу кансерватараў, якія прэтэндуюць на спадчыну БНР. Сектанцтва сучаснага БНФ. Рэакцыя В. Вячоркі на сцёбны кліп пра 8 сакавіка з удзелам Галыгіна і Шнурава, годныя адказы. Заклік зрабіць нешта лепшае. Расчараванне ў П. Усаве як аналітыку.

№ 70f (09.03.2018). Канфлікт у аргкамітэце “Дня Волі”. Неадэкватныя паводзіны “Белсату”, інсінуацыі “Нашай Нівы”. Прагнозы адносна 25 сакавіка. Параўнанне Статкевіча з Казуліным. Запланаванае святкаванне 100-гадовага юбілею БНР у Ашдодзе. Жаночы забег “Beauty Run” у Мінску, асвятленне яго ў СМІ, перабольшанне колькасці ўдзельніц. Як сілавікі трапілі ў палітбізнэс. Сустрэча Ул. Макея з прадстаўнікамі “Амерыканскага яўрэйскага камітэта”. Насця Рыбка як Саламея Пільштынова нашых дзён. Юбілей Э. Севелы, неразуменне ягонай сатыры Б. Камянавым. Ю. Абрамовіч, 50-гадовы рэдактар газеты “Берега”.

№ 70e (01.03.2018). Выбары і кулінарныя інсталяцыі. Панікёрства П. Усава. Пра тое, як рэжым дзеліцца сферамі ўплыву. Заявы бізнэсмена Уладзіміра Хейфеца, выбранага ў Мінгарсавет. Пра “Малады фронт” і З. Дашкевіча. “Этнацыд” як няслушны дыягназ. Прыклады афармлення беларускамоўных дакументаў і ўменне чыноўнікаў размаўляць па-беларуску. Перапіска з Нацыянальным агенцтвам па турызму. Дзіўны пераклад роліка пра Беларусь на англійскую. Прага свабоды і салідарнасць як фактары, больш істотныя за мову. Спрэчныя выказванні М. Статкевіча і С. Алексіевіч. Экзатычная выстава ізраільскіх тэнісных ракетак у Палацы рэспублікі. Крэатывы пінчука Р. Цыперштэйна.

№ 70d (19.02.2018). Прысуд па справе “рэгнумаўцаў”, каментарый С. Шыптэнкі. Пасыл грамадству ад “сістэмы”. Аналіз А. Шрайбмана. Нежаданне палітызаванай публікі вырашаць канфлікты шляхам перамоў. Дэградацыя старой ідэалагічнай сістэмы. Прарэхі ў беларускай цэнзурнай сетцы. Меркаванне пра фільм “Смерць Сталіна” і абазнанасць “заходнікаў” у савецкай гісторыі. Дэсакралізацыя і шахматызацыя палітыкі як пажаданне. Кейс М. Казлова як кандыдата ў дэпутаты Мінгарсавета. Слабасці яго перадвыбарчай кампаніі, АГП увогуле. Развагі пра рэальныя праблемы. Кампанія “Народны рэферэндум”, якая ў 2015 г. скончылася пшыкам. Невыкананая абяцанка Нацыянальнага агенцтва па турызму. Вечар яўрэйскай музыкі “Шалом” у Вялікім тэатры.

№ 70c (01.02.2018). Пра тое, што “Вожык” будзе жыць. Традыцыя часопіса – тлумачыць народу, як яму весела жывецца. Кампанія “Уключы мазгі” і “велописеды”. Іронія “БелГазеты” ў бок абаронцаў сінагогі на Дзімітрава (2001 г.). Спрэчкі вакол беларускай вышэйшай адукацыі. Нежаданне рабіць фетыш з мовы. Прапанова стварыць незалежны ўніверсітэт па-за межамі Беларусі. Наезд на “рэгнумаўцаў” з боку БТ. Зайздрасць як магчымы матыў пераследу “Хартыі-97”. “Кодэкс карпаратыўнай этыкі” Полацкага ўніверсітэта. Агрэсіўны артыкул М. Стральца. Тлумачэнні Л. Казлова і Г. Кур’яновіч з выдавецтва “Арты-фекс”. Вывад пра некарэктнасць паводзін рэктара Полацкага ўніверсітэта. Планы абмежаваць дастаўку рэкламы ў паштовыя скрыні беларусаў. Прапанова ўзнагародзіць ініцыятараў Шнобелеўскай прэміяй.

№ 70b (21.01.2018). Пра вёску Парэчча, дзе ратавалі яўрэйскіх дзяцей у вайну, і памятнае мерапрыемства, запланаванае на 24.01.2018. Няўменне партала tut.by карэктна прадказаць надвор’е. Пратэст супраВць планаў заснаваць беларускамоўны ўніверсітэт, рэакцыя на пратэст. Паводзіны П. Якубовіча. Рэгістрацыя ўніверсітэта і слабыя месцы ТБМ. Версія паходжання прозвішча Рубінчык у газеце “Наша слова” і іншая версія. “Чорны піяр” з боку сайта “Телескоп”, паклёп на Я. Лёсіка. Глупствы “першай беларускай газеты”. Інфармацыйны шчыт пра валожынскую ешыву. Мінскі “Мур лямантаў”. Гукаперайманне ад міністра замежных спраў РБ. Кур’ёз на сайце “Эхо Москвы”. Назіранні за працэсам “рэгнумаўцаў”.

№ 70 (09.01.2018). Cтаўленне беларускай моладзі да сітуацыі ў краіне. Гатэнтоцкая мараль, выказванні ў бок падсудных “рэгнумаўцаў”. Абнаўленне мэблі ў офісе ТБМ. Спрэчныя расповеды пра вынікі 2017 года. Фальсіфікацыя Ю. Баранчыкам пазіцыі Д. Рабянка. Кніга М. Вольфа “Агонь і лютасць”. Заявы А. Лукашэнкі пра пасаду “ўпаўнаважанага”. Зніжэнне фінансавання для часопіса “Вожык”. Меркаванне пра гэты часопіс, а таксама пра “Новый Крокодил”, гумар у “БелГазете”, газеце “15 суток”. Прапанова ўнесці “Вожык” у спіс культурнай спадчыны чалавецтва. Пра мінскі часопіс “Космопорт”. Канцэрты да дня памяці ахвяр Халакосту.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 60, 50, 40, 30, 20, 10.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (43)

Добрага чаго-та там! «Что мы знаем о лисе? Ничего! И то не все» (С). Што я, просты смяротны, не дасведчаны ў іспанскай мове, знаў пра Уга Чавеса да XXIV Міжнароднай кніжнай выставы ў Мінску, дзе мне ля венесуэльска-кубінска-эквадорскага стэнду ўручылі пару кніг, брашурку і буклецік?! Здагадваўся, што карані гэтага дзядзькі – у Чавусах, што на Магілёўшчыне (Беларусь жа – радзіма сланоў і мамантаў, а таксама чылійскага героя Дамейкі, дык чаму ёй не даць свету і прэзідэнта Венесуэлы? :)) А калі больш сур’ёзна, то прыпамінаў, што У. Чавес на піку сваёй славы ў 2006 г. прыязджаў у Мінск, што пазней, пасля яго смерці, у «маім» Фрунзенскім раёне адкрылі парк яго імя… Пагартаў «раздатачныя матэрыялы» не без цікавасці.

 

Адразу насцярожылі некаторыя дэталі. Па-першае, у кнізе 2016 г., аўтарам якой пазначаны Хасэ Багіяна, яго «пяру» належыць хіба 10–15% тэксту. Асноўная частка – матэрыялы таго самага Педра Артэгі Дыяса, падрыхтаваныя ў мінулым стагоддзі. Ну, мне, дапусцім, падабаецца твор Майсея Кульбака «Зельманцы», у свой час я пару старонак накрэмзаў пра гэты раман і яго аўтара – стаў бы выдаваць фаліянт пад назовам «Актуальнасць “Зельманцаў”…», уціскаючы туды ўвесь тэкст Кульбака і ставячы на вокладку сваё прозвішча? Не, я б пасаромеўся.

«Сакрэт фірмы» аказаўся просты: Х. Б. – не нейкі там графаман, а «Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Баліварыянскай Рэспублікі Венесуэла, віцэ-адмірал флота». Напэўна, такому важнаму чалавеку – можна. Тут я знянацку ўспомніў, як цяперашняя міністарка інфармацыі РБ у 2003 г. «прыбудавалася» да кнігі кандыдата філалагічных навук 2002 г., зрабіўшыся яе фармальнай сааўтаркай.

 

Розніца паміж зместам першай кнігі і другой – у спісах беларускіх выдаўцоў, правайдэраў ды інш., узятых з даведніка (правайдэры тыпу ТДА «Айчына» названы… «інтэрнэт-рэсурсамі»). Творчай працы, укладзенай у другую кнігу, не прыкмеціў: мо камусьці пашанцуе болей? Здаецца, тагачасная намміністра таксама лоўка скарыстала сваё службовае становішча.

Венесуэльцы вабяць чорнай вокладкай і бел-чырвоным слоганам: «Смерць тыраніі! Жыве свабода!» Больш за тое, ад імя віцэ-адмірала чытачам у пачатку кнігі задаюцца пытанні, быццам у «Маскве-2042» Уладзіміра Вайновіча. Помніце плакат у маскарэпаўскай лазні: «Ты змарнаваў лішнюю ражку?» Вось і ў пасла на с. 13: «Хіба мексіканец – не амерыканец? Хіба венесуэлец – не амерыканец?.. Тады чаму ж ты, паважаны чытач, не называеш іх амерыканцамі?» Гэта хто на што вучыўся: у маёй школе № 79 заўсёды ведалі, што Мексіка і Венесуэла знаходзяцца ў Амерыцы, адна ў Паўночнай, другая ў Паўднёвай… Карацей, прэтэнзіі да «паважанага чытача» вычварныя ад слова «зусім»; яго правасхадзіцельства ў поўным сэнсе «адкрывае Амерыку». Імкнецца зрабіць беларускіх чытачоў без віны вінаватымі, каб ямчэй маніпуляваць?

Хацеў бы звярнуць увагу і на «пячатку» ў правым ніжнім куце апалагетычнай кнігі «Наш Чавес». Там напісана (па-руску): «Кніга задарма. Продаж гэтай кнігі з’яўляецца контррэвалюцыйным актам». Я аж спалохаўся – прадаваць намеру не меў, ды раптам кніга сапсуецца, як потым тлумачыць венесуэльскаму КДБ, што незнарок?.. Але потым падумаў: калі што якое, то нашы доблесныя спецслужбы абароняць ад «доўгіх рэвалюцыйных рук» з Каракаса.

Зусім збянтэжылі звесткі пра бітву пры Карабоба 1821 г., дзе нібыта «было разгромлена пераможнае войска Напалеона Банапарта». Ізноў жа, мяне вучылі, што пасля Ватэрлоа (1815 г.) Напалеон І ні ў якіх бітвах не ўдзельнічаў… Не кажучы пра тое, што да «каланіяльнага прыгнёту з боку Іспаніі», ад якога вызвалілася Венесуэла, Францыя мела дужа ўскоснае дачыненне: лацінаамерыканцаў прыгнятаў кароль Фердынанд VII, з якім Банапарт зусім не сябраваў… Ну, камусьці закарцела прыцягнуць за вушы «агульныя рысы» ў гісторыі беларусаў і венесуэльцаў: маўляў, і тыя, і другія гнілі ў адных акопах пакутавалі ад Напалеона.

Напэўна, у «чавізме» былі і ёсць здаровыя элементы, аднак, гледзячы на друкаваную прадукцыю пасольстваў Венесуэлы ў РБ і РФ, гэтага не скажаш. Ужо згадвалася, што ў лютым 2017 г. паўднёваамерыканскія агітатары пашыралі брашуры cямігадовай даўніны.

У ліпені 2006 г. кіраўнік Венесуэлы «падчапіў» першага прэзідэнта РБ, раўналетка, на чэгеварскую рамантыку іхняга юнацтва. Паміж імі адбыўся такі дыялог. У. Чавес: «Мы ў Гаване, калі сустрэнемся, падпішам афіцыйны дакумент аб стварэнні змяшанай камісіі. Я б хацеў, каб мы з табой такі дакумент стварылі, як ваенную дырэктыву – з чоткім вызначэннем адказных, графікаў, падкамісій… А ў канцы напішам: “Радзіма або смерць!”» А. Лукашэнка: «Згодзен!»

Так, у другой палове 2000-х гг., на фоне адноснай эканамічнай стабільнасці, Беларусь магла сабе дазволіць геапалітычныя эксперыменты – заваёўваць плацдарм у Лацінскай Амерыцы праз Венесуэлу і г. д. – але, здаецца, усё даўно атавізьмъ. Паводле «Еўрарадыё», к сярэдзіне 2010-х з распрацоўкай радовішчаў нафты, дый з тавараабаротам, меліся вялікія праблемы. Пры ўсёй павазе да «Баліварыянскай рэвалюцыі», лепей бы афіцыйная Беларусь 10 год таму гэтак жа імпэтна мацавала сяброўскія адносіны з суседнімі краінамі, а то і ў 2017-м адбывалася, между протчым, туруканне з Літвой («У вас засталося мала суверэнітэту!» – «Самі вы дурні!»). Суседзям, магчыма, бракуе лацінаамерыканскага тэмпераменту ды харызмы, якую цэніць «галоўны хакеіст», але ж прадказальнасць – яна даражэйшая.

Дзейкаюць, гісторыя не мае ўмоўнага ладу… І ўсё-такі: што замінала адкрыць бязвізавы ўезд для развітых краін свету не цяпер, а тады, у 2000-х? Баяліся варожага ўплыву на стэрыльна-чысты «цэнтр Еўропы»? Усё роўна ж цяпер ліхаманкава даводзіцца шукаць дадатковыя сродкі, «пераабуваючыся ў палёце». За студзень 2017 г. валавы ўнутраны прадукт Беларусі ўпаў на 0,5% (за 2016 г. – на 2,6%). Цешыцца няма з чаго; я і не цешуся. Заўважу толькі, што ва Украіне намячаецца рост ВУП, актывізуецца вытворчасць, так што на месцы калегі Прэйгермана я б не выказваўся гэтак катэгарычна: «Да саюза з Украінай у нас няма перадумоў».

Тут нядаўна намеснік з адміністрацыі (п)рэзідэнта не без гордасці адказваў на заклік дэпутаткі Ганны Канапацкай адмяніць «антыдармаедскі» дэкрэт 2015 г.: «На прадпрыемствах Беларусі запаволілася цякучасць кадраў, былі запоўнены многія незапатрабаваныя раней вакансіі». У перакладзе з бюракрацкай на чалавечую гэта значыць: цяпер наёмныя работнікі яшчэ больш баяцца запярэчыць начальству, ідуць, куды скажуць… Адпаведнай становіцца і прадукцыйнасць працы ў РБ.

Не ведаю, якія маніторынгі наконт «падтрымкі» дэкрэта № 3 прадстаўнікамі «рэальнага сектару» ладзілі ў адміністрацыі, дый ці ладзілі ўвогуле. Як па мне, то пра многае гаворыць масавае галасаванне (+319-2) на talks.by за камент чытача ад 06.02.2017: «Трэба з 8 да 17 адбыць на працы? Чалавек адбудзе гэты час. Іменна адбудзе, ну і, магчыма, адпрацуе тыя 200 рублёў, якія вы яму плаціце. А можа, і скрадзе на 300. Дачакаецеся, што ў маторы пачнуць пясок сыпаць, а піламі камяні рэзаць».

Многіх работнікаў дэмаралізуе і тое, што выхад на пенсію для іх адкладваецца згодна з панскім указам 2016 г. Да таго ж летась служкі таварыша Напалеона чыноўнічкі рабілі празрыстыя намёкі, што падвышэнне пенсійнага ўзросту ў Беларусі на тры гады – гэта толькі пачатак. Каму ахвота паўтараць лёс каня Баксёра з класічнай казкі-антыўтопіі Джорджа Оруэла?.. Мазахістаў/мазахістак у Беларусі хапае, але каб яны пераважалі – з гэтым, бадай, не згаджуся.

Тым часам асобным маладым паўсюль у нас дарога. Па-свойму бліскучую кар’ерку робіць Наталля Эйсмант, якая нядоўга працавала акцёркай у музычным тэатры, потым гадоў восем вяла перадачы на БТ… У канцы 2014 г. яе прызначылі прэс-сакратаркай Лукашэнкі, і во ў пачатку 2017 г. паўнамоцтвы істотна пашыраюцца; калі верыць указу № 40, то Наталля будзе не толькі «языком», а і «вачыма» ды «вушамі» Рыгоравіча. Прывабная 33-гадовая дама ўвойдзе, умоўна, у сямёрку самых уплывовых дзяржаўных службоўцаў, хоць дагэтуль наўрад ці трапляла ў дваццатку.

Місія «прахадной пешкі» – тлумачэнне і прапаганда асноўных кірункаў унутранай і знешняй палітыкі… Не, хутчэй, прапаганда – на першым месцы; нездарма ж адна з асноўных задач чыноўніцы фармулюецца так: «фармаванне праз СМІ грамадскай думкі пра дзейнасць прэзідэнта».

Сумняюся, што ў акадэміі мастацтваў і на тэлебачанні давалі глыбокія веды ў сферы ўнутранай і знешняй палітыкі, дый менеджменту («каардынацыя дзейнасці буйных дзяржаўных СМІ»). Калі Н. Э. сапраўды «чалавек адказны», то лепей бы ёй элегантна адмовіцца ад новых паўнамоцтваў, а мо ад працы ў адміністрацыі ўвогуле… Кепска выйшла ў Наталлі нават арганізацыя «Вялікай Размовы з Прэзідэнтам» 03.02.2017; ну, якую «аналітычную і іншую інфармацыю пра дзейнасць дзяржаўных органаў» яна зможа рыхтаваць? Прэс-сакратары Ельцына і Пуціна, як бы да іх ні ставіцца, былі дыпламатамі, спецыяльна абучанымі людзьмі; адна з папярэдніц Эйсмант – кандыдаткай юрыдычных навук (Пяткевіч).

Калі абстрагавацца ад канспіралагічнай версіі, паводле якой Наталлю ўзвышаюць, каб потым рэзка скінуць, і ад непазбежных думак «пра гэта», то сэнс указа чытаецца так. Па-першае, экс-супрацоўніца БТ умее маляваць начальству прыгожыя карцінкі так, што апошняе верыць, што і народ у іх верыць (піяр, яшчэ больш піяру і лалітыкі, з Колем ці без…) На фоне працяглага крызісу, калі маршы ў Мінску і абласных цэнтрах супраць «падатку на дармаедства» прадвяшчаюць перамены, так хочацца адгарадзіцца ад праМблем! Па-другое, недалёкасць падначаленай часам бывае перавагай, гл. «феномен Псакі»: «З дапамогай некампетэнтнай Дж. Псакі дзяржаўны дэпартамент ЗША выйграваў час для поўнага аналізу той ці іншай сітуацыі… яны прапаноўвалі свету слухаць Псакі, словы якой усур’ёз не ўспрымаліся».

На жаль, у доўгатэрміновым перыядзе і густы піяр, і праявы недакампетэнтнасці гуляюць «на паніжэнне» краіны. А можа, насамрэч усё не так, як на самай справе, і першай асобе проста маркотна? У такім разе не дапамогуць ні прэс-сакратары, ні аналітыкі: лепей наняць блазна. Мяркую, Яўген Крыжаноўскі, які ведае звыш 1000 показак, не адмовіўся б пайсці на такую пасаду. Ці кандыдат філасофскіх навук Уладзімір Падгол – чым ён тут не блазен са сваёй «анексией» [sic]?

Ад сябе рэкамендую пацыенту патэнцыйнаму кліенту пачытаць зборнікі кандыдата гістарычных навук Льва Раманавіча Казлова: «Большой музей остроумия» (Мінск: АРТИ-ФЕКС, 1999), «З дазволу караля і вялікага князя» (Мінск: Галіяфы, 2016). Смешна й павучальна; хіба ў наступных серыях нешта працытуем.

І па-добраму пра міністра МУС Украіны. Яго можна і трэба ганіць за нераскрытыя забойствы Алеся Бузіны, Паўла Шарамета, за смяротную перастрэлку падначаленых у Княжычах, многае іншае, але ў гісторыі з Аляксандрам Лапшыным ён павёў сябе годна: адмовіў афіцыйнаму Азербайджану ў выдачы. Ды потым Лапшын апынуўся ў Абсурдыстане, дзе адзін міністр («унутраных спраў») не ўмее адрозніваць мух ад катлет, аліеўскія «хацелкі» ад запыту Інтэрпола… А іншы міністр («культуры») лічыць, што сваёй пастановай здольны вызначыць, якая суполка творчая, якая не. Чаво, СБП, заснаваны ў 1934 г., куды ўваходзяць усе самыя вядомыя пісьменнікі краіны? Не, куды яму да саюзa журналістаў!

* * *

Сёння атрымаў пісульку з мінінфармацыі, дзе А. Карлюкевіч (паказаны ў мінулай серыі) фактычна пацвердзіў наяўнасць цэнзуры на Мінскай кніжнай выставе: «Мелі месца спробы асобных экспанентаў выставіць у першы дзень на паліцы кнігі няпэўнага зместу, якія былі адразу спынены арганізатарамі выставы». Тое, што «пад раздачу» трапілі творы А. Бузіны, намеснік міністра не прызнаў, але і не абверг. Свежае слова ў юрыспрудэнцыі: «кнігі няпэўнага зместу»…

Вольф Рубінчык, г. Мінск

21.02.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 21.02.2017  23:59