Tag Archives: Осип Цадкин

Перадвыбарная кумпанія ў Тутэйшыі

Краіна Тутэйшыя – месца, дзе многім з нас не хапае месца… Між тым неяк адаптаваліся: жывем, існуем або трываем (непатрэбнае выкрэсліць).

Пераважная ўвага тут і цяпер – да кандыдатаў у прэтэндэнты на «галоўны фатэль» РБ. Іх цяпер 15, амаль як на якіх-небудзь паўночнаамерыканскіх выбарах, але вылучэнцаў, якія штосьці з сябе ўяўляюць, няшмат (адзначаў тутака).

Запомніўся адказ Cяргея Ціханоўскага, блогера-і-за-кратамі-сядзельца, на пытанне карэспандэнткі «Нямецкай хвалі»: «Калі праводзіць паралелі, кім вы сябе адчуваеце: беларускім Навальным? Або, можа, Зяленскім?» – «Я адчуваю сябе беларускім Ціханоўскім». Напэўна, так (сур’ёзна-дасціпна) і трэба выказвацца.

Яшчэ досціп ад Настачкі з твітэра: «Калі бачу ў адной навіне прозвішчы Бабарыка, Ціханоўскі, Цэпкала, адразу ў галаве карцінка ўзнікае, як першы ў аркестры дырыжыруе, другі з Паплаўскай “Малінаўку” спявае, а трэці з Лалітай скача». Празрыстая алюзія на дырыжора Віктара Бабарыкіна, спевака Аляксандра Ціхановіча і расійскага шоўмэна Сашу Цэкала 🙂

На гэтым вясёлым фоне асабліва ўбога выглядалі «жарцікі» ад Ліды Я. з цэнтравыбаркама… Нагадаю: жонка Міколы Статкевіча Марына прынесла ў ЦВК «недасканалыя паперы». Рэакцыя была такая: «Баюся, Марыну Адамовіч увечары чакае сямейная сцэна!» А пра іншую прэтэндэнтку, нібыта заражаную каранавірусам, чыноўніца абвясціла: «Напэўна, ёй хацелася плюнуць у маёй прыёмнай». Фэйспалм…

Сёння пачытаў, як цырк-шапіто, выгнаны з Брэста-Літоўскага ў сувязі з эпідэміяй COVID-19, мадзее ў сельскай мясцовасці, практычна ў лесе… Доўга думаў. Прыйшоў да высновы, што не тую ўстанову назвалі «цырк-шапіто» (і турнулі з горада).

«Мадам Ярмо» не толькі выпраменьвае паранаідальныя ідэі – следам за тым, хто зрабіў на яе стаўку ажно ў 1996 г. – але і страціла прафпрыдатнасць. Улетку 2019 г. «заслужаная юрыстка» прапаноўвала правесці выбары прэзідэнта 30.08.2020, «Радыё Liberty» ды іншыя дробныя СМІ стрымгалоў кінуліся каментаваць тую ярмошынскую заяву… Cёлета «раптоўна» выявілася, што, калі на «выбарах» спатрэбіцца працяг, то названая дата пярэчыць канстытуцыі: «У 30 жніўня ёсць недахоп: выбары могуць праходзіць у два туры»… Іншая пасля такога факапу сышла б на пенсію, але 67-гадовая ўладальніца катэджа ў Драздах ані сумелася. Працягвае лінію старухі Шапакляк на дробныя паскудствы, як лёгка ўбачыць. Зрэшты, для чаго яшчэ, па вялікім рахунку, юрысты патрабуюцца «вярхоўнаму»?

«Салідныя кандыдацкія бабры» як быццам пачулі маю бясплатную параду – не апранаць даспехі радыкалаў. Адстаўны казы барабаншчык памочнік Лукашэнкі ўчора заявіў: «Краіне патрэбна еднасць – без падзелу на ўладу і апазіцыю, ворагаў і сяброў». Карацей, усеагульны кампраміс (і такой бяды, што яго не бывае ў прынцыпе – хіба толькі на могілках).

Пан Цапкала, слушна пазначаючы некаторыя праблемы беларускага соцыуму ды палітыкуму, па-ранейшаму кур’ёзна рэагуе на вострыя пытанні. Рэпліку «Хто вінаваты?» ён парыруе развагамі пра тое, што трэба перагарнуць старонкі мінулага, не шукаць ворагаў… Ну не атрымаецца абнуліць чвэрць стагоддзя – нават пры дапамозе такіх «плюшак», як авіярэйсы лаўкостараў, энергаэфектыўная эканоміка і да т. п.

Здаецца, па-ранейшаму замоўчвае Валер Ц. свой унёсак у пабудову той сістэмы, якую ён цяпер лупцуе… Унёсак не толькі канца ХХ ст. (дапусцім, што на той час аматар хакею сапраўды адпавядаў запытам выбарцаў), а і ХХІ ст. Напрыклад, у амплуа «памочніка прэзідэнта», прадстаўніка Лукашэнкі ў «Нацыянальным сходзе» (2002–2005).

Тое, што вяшчае нядаўні банкір, які ўступіў у тутэйшую палітыку, часам увогуле чмур… Крым – грэчаскі? Цэнтрвыбаркам абараняе галасы грамадзян? Мо апошняе – і камплімент на адрас «мадам Ярмо» (або заляцанне да «наменклатуры»), але з маёй званіцы ўспрымаецца як чарговы няўдалы жарт.

Прамаўляе Віктар Б. і разумныя рэчы – напрыклад, што хацеў бы аднавіць абмежаванне тэрмінаў кіравання прэзідэнта двума тэрмінамі (=10 год) – ды неяк яны губляюцца сярод трэшу… І як тут паверыш чалавеку, які займаў пасаду старшыні праўлення банка не 10, а 20 (дваццаць) гадоў? Так, аб’ектыўна розніца паміж палітыкай і бізнэсам істотная, аднак Віктар яе акурат не хоча заўважаць… Прэзідэнт у яго трактоўцы – «чысты менеджар», і каб жа пан Бабарыка не перанёс на палітыку & дзяржкіраванне сваё разуменне кадравых працэсаў… Іначай кажучы, учэпіцца новаабраны ў фатэль пад прэтэкстам выканання KPI – не адбярэш і праз два дзесяцігоддзі. Вунь пан Зяленскі таксама абяцаў сысці пасля першага прэзідэнцкага тэрміна, а цяпер, 20.05.2020, кажа, што, «як будзе вялікая падтрымка ад народу», можа і перадумаць…

Натуральна, былі, ёсць і будуць есці аўтары кшталту Стася К., якія заклікаюць скарыстаць шанс (як тыя напарстачнікі на вакзальнай плошчы): «Давайце намалюем сабе таго бізнэсмена, які фарміраваўся ў апошнія 30 гадоў. Ён шмат чаго дабіўся. Ён любіць Беларусь так, як можа. Ну, вось так, як Бабарыка, напрыклад. Дабіўся, любіць, прапануе сябе. Чаму вам не падабаецца тое, як ён яе любіць, і тое, чаго дабіўся?» Засталося дадаць хіба: «Вы проста не любіце ўсіх Бабарык банкіраў!» Зміцер Дзядзенка няблага напісаў 20 мая: «Мяняць быка на індыка – беларускі нацыянальны спорт».

Вангую, што неўзабаве за В. Бабарыку «ўпішацца» С. Алексіевіч – яна палюбляе гэткага ўзроўню каляпалітычныя праекты (напрыклад, ухвальна выказвалася пра А. Мілінкевіча і Т. Караткевіч). І захапляецца, калі нехта з багатыроў ахвяруе на культурку 0,01…% ад сваіх капіталаў.

Год таму каля галоўнага офіса «Белгазпрамбанка» на вул. Прытыцкага ў Мінску паставілі скульптуру Осіпа Цадкіна «Дараносец». Гонар і хвала фундатарам!

Дарэчы, не тое каб я імкнуўся падлавіць лаўрэатку на супярэчнасцях – неяк само вылазіць… Летась спадарыня фактычна падтрымала эўтаназію; паводле С. А., яна магчымая, «калі чалавек хоча адысці раней, чым перастае быць чалавекам». А днямі тая ж «Свабода» піша, што лаўрэатка – за тое, каб жывёлы-інваліды, якім пагражае эўтаназія, працягвалі жыць (і матэрыяльна падтрымлівае групу «Добры леў»). Як яно спалучаецца? Дзеля-мадзеля патлумачу: хай жывуць хворыя жывёлы, я супраць эўтаназіі для хворых людзей. Асабліва небяспечнай была б яе легалізацыя ў нашых умовах, дзе шчыруе прававы нігілізм, а вольнае самавыяўленне грамадзян, лагодна кажучы, дзе-нідзе ставіцца пад сумнеў.

Яшчэ каліва звестак пра жывёлаў і людзей.

Заяц-шарак пасяліўся ўвесну 2020 г. каля Дома ўрада ў Мінску – няйначай гэта пачатак перадвыбарнай кампаніі старшыні Магілёўскага аблвыканкама, экс-міністра сельскай гаспадаркі Леаніда Зайца. Вушасты звярок распальвае цікавасць журналістаў, пра яго пішуць у сувязі з «сакральным» будынкам. Выходзіць, яго з’яўленне – хітры ход, каб павялічыць пазнавальнасць Леаніда Канстанцінавіча як будучага палітыка! 🙂

Зайцы (2 экз.). Злева – фота Тамары Хаміцэвіч, «Мінск-навіны». Правае фота ўзята адсюль

З тым, што «капіталізм караскаецца ўгору», згаджаецца гомельскі гісторык Юрый Глушакоў. Яго погляд можна пачытаць тут: «Сенсацыяй гэтай кампаніі стала з’яўленне на ёй «рэальнай» буржуазнай апазіцыі… Мэта цалкам зразумелая – адарваць ад усялякіх “кандыдатаў пратэсту” ІТ-шнікаў, “крэаклаў” і іншых “яйкагаловых”». Версія, што мае права на жыццё: вылучэнне кандыдатаў «з эліты» абумоўлена ходам гістарычных падзей, але ў канкрэтных умовах яны могуць быць пешкамі (ОК, фігурамі) у «гульні тронаў». Дыялектыка… (Чаму Глушакова на сайце «Белпартызан» мянуюць першым намеснікам старшыні партыі «Зялёныя», здольная адказаць толькі рэдактарка – Юрый перастаў ім быць у 2016 г.).

Не ведаю, за каго тут аддаць голас – мо і праўда за маэстра Віктара Бабарыкіна, галоўнага дырыжора прэзідэнцкага аркестра ў 2002–2019 гг.? (Засталося дачакацца яго вылучэння ў кандыдаты.) Затое дакладна ведаю, за каго НЕ галасну – вядома ж, за в. а. цара з яго «піярам у час чумы»: «Паказнік застанецца адзін – смяротнасць людзей. І тое, што мы ў гэтым плане лепшыя ў свеце, ніхто ўжо не аспрэчвае».

Статыстыцы афіцыйнай няма вялікага даверу, дык жа ж нават паводле яе – далёка не лепшыя. Асцярожная «Наша Ніва», прывёўшы лічбы, якія абвяргаюць выказванне правадыра, заўважыла: «Магчыма, маецца на ўвазе колькасць смерцяў на агульную колькасць захварэлых» (21.05.2020). Замест мяне даў дыхту Лукашэнку і яго мудрым тлумачальнікам аўтар «БелГазеты» Дзмітрый Растаеў, прычым заранёў (19.05.2020): «Нават калі прывязаць нашы лічбы да аб’ёму тых, каго выяўляюць, пераможная карцінка ўсё адно не складваецца. У Сінгапуры, напрыклад, пры 27356 выяўленых усяго 22 памерлых, у Катары пры 30972 выяўленых усяго 15 ахвяр. Тэзіс пра самую нізкую смяротнасць і тут міма касы».

Cпраўдзіўся мой пятамайскі прагноз адносна Беларусі і Ізраіля: «памерлых у Беларусі покуль меней (107 супраць 237), але разрыў скараціўся… і, на жаль, будзе скарачацца далей». На сёння ў Беларусі – 190 памерлых з COVID-19, у Ізраілі – 279 (паводле звестак адпаведных міністэрстваў аховы здароўя). «Плато», пры якім штодня ў краіне прыбаўляюцца сотні носьбітаў каранавіруса – так сабе плато. Гэтых носьбітаў ужо два райцэнтры (34303 інфікаваных мінус 12833 вылекаваных = 21470 чалавек). І значная частка хворых – у цяжкім стане; відаць, «жыватворны парад» не ўсім пайшоў на карысць…

Хочацца верыць Ірыне Глінскай з галоўнага ў РБ цэнтра гігіены і эпідэміялогіі, якая 22.05.2020 прадказала зніжэнне захваральнасці на рубяжы мая – чэрвеня. Ну, хаця б таму, што спецыялістка шчыра прызнае: «Піку не было, зніжэнне будзе павольнае… Сёння няма падстаў меркаваць, што вірус сыдзе і мы ўсе пра яго забудзем». Праўда, шэф Глінскай, міністр Каранік, «думаў» 09.04.2020, што пік такі будзе, і на месяц раней, г. зн. у канцы красавіка – пачатку мая… Дык то ж міністр, чалавек, які па вызначэнні (by default) усёй праўды не ведае і не скажа. Ладна, як усё скончыцца, «разбор палётаў» акажацца больш дарэчны. Што ўзяць з асобнага чыноўніка, калі тут «усю сістэму трэба мяняць». Ідзецца не пра рэвалюцыйную прапаганду – пра сумную рэчаіснасць.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

22.05.2020

Апублiкавана 22.05.2020  21:29

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (80)

Ізноў-такі шалом! Час бяжыць, нештачкі мяняецца да лепшага, нешта – да горшага, нешта зусім не мяняецца. Вось і серыял у 2015–2018 гг. прэтэндаваў быў на тое, каб быць выспачкай стабільнасці. Удала ці не, вырашаць чытачам-гледачам.

Бянтэжыць апошнім часам раз… гільдзяйства па-ізраільску, калі левая рука не ведае, што робіць правая. У сакавіку свет абляцела навіна пра тое, што загадчыца гаспадаркі ізраільскага пасольства ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы пазбавілася ад металічнай скульптуры, якая каштавала мінімум 100 тыс. долараў, без згоды кіраўніцтва… Шмат у чым расчароўвае і якасць працы пасольства ў Мінску: Алон Шогам, які працуе тут паўтара года, наўрад ці горшы за свайго папярэдніка Шагала (цяжкавата быць горшым…), аднак і ён дапусціў нямала, мякка кажучы, спрэчнага.

Сёлета, дый летась, нямала беларусаў, ахвотных трапіць у Ізраіль, каб наведаць сваякоў ці проста пабачыць блізкаўсходнія цікавосткі, атрымалі «халодны душ». Некаторыя нават сядзелі ў «малпоўніку» аэрапорта Бен-Гурыёна не адны суткі, перш чым іх адправілі назад. Гэта ценявы бок бязвізавага рэжыму: зараз рашэнне, пускаць або не пускаць турыстаў у краіну, спехам прымаецца афіцэрамі пагранічнай службы.

У маі беларускія дыпламаты мелі, здаецца, сур’ёзную размову з ізраільскімі, нейкі пратэст быў заяўлены на ўзроўні віцэ-прэм’ера РБ… І вось надоечы пасол Ізраіля ў Мінску вымушаны быў даць тлумачэнне: «У Ізраіль едзе нямала людзей, зацікаўленых там працаваць. Таму ізраільская памежная служба часам забараняе ўезд. Нават, прызнаюся, памылкова, людзям, якія не хацелі туды ехаць працаваць. Але што рабіць… Падалося службоўцам, што так і было» (tut.by, 09.07.2018). Натуральна, такія меланхалічна-адстароненыя развагі не задаволілі ні дэпартаваных, ні большасць патэнцыйных турыстаў. Наведвальнікі пачалі кідаць кпіны кшталту: «Трэба і нам пры ўездзе кожнага другога яўрэя на Акрэсціна завозіць, правяраць на тэрарызм» (рэйтынг камента: +106-10), «Што значыць падалося? Калі падаецца – маліцца трэба. На такіх пасадах павінны працаваць прафесіяналы» (+74-1). Рэзюмаваў «Цар» з Беларусі: «Заўсёды лічыў Ізраіль разумнай дзяржавай, з развітай прававой сістэмай, а тут такое. Ну дык трэба туды і не ездзіць…» (+72-1).

Міжведамасныя канфлікты (у гэтым выпадку – паміж міністэрствамі замежных спраў і турызму, з аднаго боку, і ўнутраных спраў, з другога) – звычайная справа ў Ізраілі. І падобна, што нават прэм’ер-міністр не мае паўнамоцтваў, а мо жадання, каб іх развязаць. Свежая інфа пра кіраванасць краіны: 9 ліпеня Нетаньягу заяўляе, што разам з Ліберманам вырашыў неадкладна закрыць КПП «Керэм Шалом» (паміж Ізраілем і сектарам Газа); назаўтра пункт працуе, як нічога ніякага.

Няўзгодненасць дзеянняў, што вынікае з не(да)кампетэнтнасці службовых асоб, можа мець і трагічныя вынікі. Адна з трагедый адбылася не ў сутычках з палесцінцамі, а ў «мірнай» пустыні Арава. Нагадаю: інструктар курсаў перадармейскай падрыхтоўкі не меў ліцэнзіі, і кіраўніцтва пра гэта ведала. Старшакласнікаў, пераважна дзяўчат, не папярэдзілі пра рэальную небяспеку паходу па рэчышчы Нахаль-Цафіт і пра зменлівае надвор’е, 26.04.2018 яны трапілі ў пастку… Паводка ўнесла 10 маладых жыццяў.

17-гадовы Цур Альфі мог бы выбрацца са смяротнага рэчышча, аднак ратаваў іншых і спазніўся… Ён загінуў як герой; зрэшты, краіну, якая «на роўным месцы» мае патрэбу ў героях, шчаснай не назавеш.

Звонку выглядае, што Біньямін Нетаньягу, 1949 г. нар., пры ўсіх яго станоўчых якасцях, усё ж «заседзеўся» на сваёй пасадзе, якую займае з сакавіка 2009 г. Тое, што ён не толькі прэм’ер-міністр, а і міністр замежных спраў (з 2015 г.), наўрад ці ідзе на карысць тым самым справам. Гэтая георгіеўская стужка 9 мая, «вась-вась» з Пуціным… Ужо даўнавата, відаць, дзейнічае прынцып Пітэра.

Іншы палітычны доўгажыхар нядаўна адзначыў 24 гады ва ўладзе. Дакладней, «Рыгорыч» у ёй акурат чвэрць стагоддзя: калі дэпутата Лукашэнку з падачы старшыні Вярхоўнага Савета ў чэрвені 1993 г. выбралі старшынёй часовай камісіі, ён атрымаў рэальныя рычагі ўплыву на чыноўнікаў, да яго пацягнуліся актывісты з КДБ, МУС… Задачай той камісіі было змаганне з карупцыяй, пад гэтым жа сцягам яе старшыня выйграў выбары 1994 г. Наколькі паспяхова змаганне вялося ўвесь гэты час, можна скеміць нават з апошніх навін. Бяруцца пад варту кіраўнікі сярэдняга звяна і «крыху вышэйшага за сярэдняе» (дырэктар Палаца спорту, старшыня райвыканкама, намеснік міністра, а то і экс-міністр), не кажучы пра бізнэсоўцаў, і канца-краю гэтаму не відаць. Напрошваецца выснова – у Беларусі, нягледзячы на ўсе пагрозлівыя варушэнні вусамі, за 20 з гакам гадоў так і не створана сістэма эфектыўнага падбору кадраў ды іхняга стымулявання.

Рыба псуецца з галавы. Калі Канстытуцыя перапісваецца пад аднаго чалавека, калі дзеці адной службовай асобы заранёў маюць прывілеi ды лезуць шпунтамі пад усе бочкі, то цяжка чакаць самаадданасці ад падначаленых. Які сэнс потым жаліцца, што нават у адміністрацыі прэзідэнта нейкі начальнік аддзела «злоўжываў службовым становішчам»… У 2005 г. я атрымаў паперку аб заканчэнні першых «антыкарупцыйных» курсаў у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, так што ведаю, пра што разважаю 🙂

Калі сур’ёзна, то не пераацэньваю вартасці тых сумбурных курсаў. І без іх наступствы адмоўнага адбору ў дзяржаўнай сістэме – а таксама ў «трэцім сектары» – кідаліся б у вочы.

…Некаторыя будуць дзівіцца, адкуль «растуць ногі» ў падвышэння(ў) пенсійнага ўзросту і ў «антыдармаедскіх» дэкрэтаў. Ну, трэба ж кімсьці заткнуць дзіркі, якія вылазяць у бюджэтах, не? 🙁 Дапускаю, нехта даўмеўся ўжо і да хітрай схемы: падштурхнуць сотні тысяч беспрацоўных – пад пагрозай занясення ў спіс «дармаедаў» – да рэгістрацыі ў якасці індывідуальных прадпрымальнікаў. Потым можна паказаць графік з ростам долі малога бізнэсу ў Беларусі экспертам з МВФ і Сусветнага банка, дастаць новыя крэдыты… Няўжо забугорныя эксперты пойдуць правяраць, працуюць насамрэч тыя ІП або не? 😉

Нямала ў свеце й пазітываў. Кітайскія ўлады выпусцілі з-пад хатняга арышту ўдаву нобелеўскага лаўрэата Лю Сяабо, якую зваць Лю Ся, і дазволілі ёй выехаць за мяжу (у час арышту бедная Люся зарабіла сабе масу хваробаў). Яе вершы – «сумесь шоўка і жалеза» (С).

У Віцебску па вуліцы Шагала, 5а, адкрылі выставу «Осіп Цадкін. Вяртанне», якая прадоўжыцца да 18 ліпеня, у Барысаве, як нагадвае Аляксандр Розенблюм з Ізраіля, пяць год ужо дзейнічае экспазіцыя «Барысаў яўрэйскі» (арганізатар – мецэнат Уладзімір Слесараў). У Бабруйску пенсіянеры вывучаюць – або ўспамінаюць – ідыш, а рабін Шауль гатуе макарону і ратуе сцены старой сінагогі.

Памяркоўны гумар: «Пагонi» з макароны і бульбы, створаныя нейрасецівам. Фота адсюль.

Ёсць неблагія шансы на тое, што ў кастрычніку 2018 г. на будынку музея ў Мсціславе за кошт фундатараў будзе ўсталявана мемарыяльная дошка ў гонар земляка, мастака Ізраіля Басава (1918–1994). Калі за справу ўзяўся сам дырэктар Магілёўскага абласнога мастацкага музея Аляксандр Хахракоў, яна, дальбог, проста не можа не скончыцца поспехам!

Праславіліся і Калінкавічы – у горад на Гомельшчыне завітала група акцёраў з Купалаўскага тэатра, паказалі спектакль па кнізе «Радзіва “Прудок”» Андруся Горвата. Між іншага, у гэтай кнізе ёсць і «яўрэйскія» згадкі: «У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў савецка-польскую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям’ю габрэяў… Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізыкам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам», etc.

У Мінску Андрэй Хадановіч апублікаваў новы пераклад з Мойшэ Кульбака – гэты верш даступны ў «Нашай Ніве» (дадам, за саветамі яго перакладаў Генадзь Кляўко). Выдавец Раман Цымбераў задумаў «габрэйскую серыю», дзе першым пунктам – Кульбакавы «Зельманцы» ў новым, завершаным ужо перакладзе Андрэя Дубініна.

А вось мінская прэзентацыя кнігі французска-брытанскай даследчыцы Клер Ле Фоль у канцы чэрвеня 2018 г., лекцыя гэтай доктаркі навук пад эгідай пасольства Францыі, яе інтэрв’ю выклікаюць змяшаныя пачуцці. З аднаго боку, кажуць, кніга 2017 г. напісаная паводле дысертацыі, якую я чытаў у 2006 г. і збольшага ўпадабаў. З другога… бясспрэчна таленавітая аўтарка, нягледзячы на мае з ёй дыскусіі (напрыклад, тут), так і не пазбавілася ад фанабэрліва-паблажлівага стаўлення да калегаў, і гэта псуе ўвесь «кампот». У інтэрв’ю: «Беларусь проста ігнаруе праблему [датычнасці беларусаў да Катастрофы яўрэяў], нібыта яе няма. Гэта яшчэ савецкі падыход. Былі і праведнікі, якія ратавалі габрэяў падчас вайны, і былі калябаранты — і ў Беларусі, і ў Літве, і ў Польшчы. У Беларусі, напэўна, у меншай ступені, але ніхто гэтага не вывучаў». Так ужо і «ніхто»? Таксама не спецыяліст у гісторыі Другой сусветнай вайны, з ходу (à brûle-pourpoint) згадаю, аднак, тутэйшых гісторыкаў Аляксея Літвіна, Ігара Сервачынскага, Алеся Белага… Шчэ ў пачатку 1990-х гадоў падрабязна распавядаў пра юдафобію ў калабаранцкіх выданнях Сяргей Жумар.

Даволі павярхоўна трактуе даследчыца з Саўтгемптана і больш знаёмыя ёй праблемы: «Я вывучала спадчыну Зьмітрака Бядулі, гэта клясык, і гэта ён стварыў ідэю дружбы паміж габрэямі і беларусамі, міт аб талерантнасьці беларусаў». Можа быць, тут цяжкасці перакладу або наўмыснае спрашчэнне ад «Радыё Свабоды»… Насамрэч ідэя «дружбы народаў» закладвалася ў беларускіх нацыянальных колах перад першай расійскай рэвалюцыяй – сярод іншага, з мэтай больш эфектыўна процістаяць імперскаму ўціску. З першых выпускаў газета «Наша Ніва» (заснаваная ў 1906 г.) усцяж прапагандавала, калі ўжываць сучасную тэрміналогію, талерантнасць беларусаў да яўрэяў, пра што пісалі Іна Соркіна… і мая жонка Святлана Рубінчык. Змітрок Бядуля, пры ўсёй да яго павазе, пазнаёміўся з газетай толькі ў 1909 г., пачаў жа рэальна ўплываць на грамадскую думку прыкладна ў 1912 г. – так што не стварыў ён ідэю, а падтрымаў і зрабіўся ейным «жывым увасабленнем».

На жаль, для К. Ле Фоль, як і для многіх іншых замежных госцяў, сімвалы/жэсты часцяком апынаюцца важнейшымі за рэальнасць («грамадства спектаклю» руліць 🙁 ). Іначай мне цяжка сабе патлумачыць, чаму яна лічыць «самым высокім момантам у беларуска-габрэйскіх стасунках» пачатку ХХ ст. дэкларацыі Самуіла Жытлоўскага 1921 г. На той час міністр нацыянальных меншасцей Беларускай народнай рэспублікі прадстаўляў хіба купку сваіх знаёмцаў, дый сама БНР перайшла ў разрад эмігранцкіх летуценняў. Рэальна пік названых стасункаў выпаў на перыяд з лета 1917 г. да вясны 1918 г., калі яўрэі і беларусы стварылі адзін спіс перад выбарамі ў Менскую думу, калі ва Усебеларускім сходзе ўдзельнічалі і яўрэйскія дэлегаты, калі ў протаўрад БНР (Народны сакратарыят) увайшлі даволі ўплывовыя прадстаўнікі «абшчыны», Белкінд і Гутман, калі ўстаўныя граматы БНР рэдагаваліся і па-беларуску, і на ідышы…

Няма сувязі паміж малапаспяховымі міжнароднымі захадамі Жытлоўскага (1921–1923 гг.) і тым, што «ідыш быў прызнаны дзяржаўнай мовай у БССР». Калі каму і дзячыць за афіцыйнае прызнанне ідыша ў 1920–30-х гадах, дык падпісантам Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (31 ліпеня 1920 г.), дзе гаварылася пра роўнасць чатырох моў, – у прыватнасці, бундаўцу Арону Вайнштэйну, старшыні Менскай гарадской думы ў 1917–1918 гг.

«Вольфаў цытатнік»

«Гламурызацыя вайны часта правакуе яе пачатак, таму што людзі не вельмі разумеюць, што такое на самай справе вайна» (Ірына Прохарава, 11.04.2018)

«Бясконцая множнасць крыніц абясцэньвае інфармацыю як такую, а таксама абнуляе маральнае ўздзеянне любой падзеі». (Дзмітрый Быкаў, 10.07.2018)

 

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.07.2018  15:49

Водгук д-ра Ю. Гарбінскага (12.07.2018):
Чарговы выдатны тэкст. З глыбокай – і таму «жывой»  аналітыкай. 

 

Пэн – отец еврейского ренессанса?

Отец еврейского ренессанса

28.07.2017

Он воспитал целую плеяду гениальных еврейских художников: Марка Шагала, Эля Лисицкого, Иосифа Цадкина и многих других. Но в отличие от своих учеников, сам Юдель Пэн прожил скромную жизнь. В возрасте 82 лет он был зверски зарублен топором – ревнивым комиссаром, обозленным, что его жену нарисовали в стиле ню.

Еще в школе он мог нарисовать все, что видит, в считанные секунды. Вот только вместо восторженных отзывов он получал от учителя хедера шквал грозных нравоучений о запрете изображения людей. Бывало, к «нерадивому» ученику не оставалась равнодушной и палка в учительских руках, так что без опаски начать рисовать он смог лишь в 13-летнем возрасте. Рано осиротевший, он устроился тогда подмастерьем к маляру. Высокохудожественной ценности выкрашенные им стены, конечно, не представляли, но мальчик, как мог, экспериментировал с цветом и утверждался в мысли стать художником. Особенно любил он создавать рекламные вывески ­– здесь ограничений для полета фантазии не было практически никаких. Заказчики были в восторге, маляр получал солидную прибыль и доверял своему подмастерью все более сложные работы.

Отношения между мастером и его помощником были доверительные – нередко мальчишка признавался, что мечтает стать художником и копит деньги на обучение. Маляр, видевший его зарисовки, не сомневался, что еще услышит о своем подмастерье, но отпускать талант, который приносил ему доход и новых заказчиков, не спешил. Но в один из дней он пришел принимать работу своего ученика и, любуясь расписанной им лестницей, ухватился за перила. Каково же было его удивление, когда рука просто скользнула по воздуху, не найдя опоры: поручни к лестнице были нарисованы, но с такой детализацией, что отличить их от реальных было невозможно. В этот момент маляр осознал, что дальше удерживать такой талант в своей мастерской он не может – мальчик получил премию в размере полугодовой зарплаты, и этого ему хватило сполна, чтобы уехать в Петербург.

Так в 1880 году Юдель Пэн поступил в Академию художеств, где учился у Павла Чистякова и Николая Лаверецкого. А со временем уже своим учителем его будут называть такие признанные мастера, как Марк Шагал, Эль Лисицкий, Иосиф Цадкин и многие другие выпускники созданной им школы живописи. Сам же Юдель Пэн стал одной из ключевых фигур «еврейского ренессанса» в искусстве начала XX века.

Юдель Пэн родился летом 1854 года в еврейской семье бедного ремесленника в местечке Новоалександровске Ковенской губернии (ныне город Зарасай в Литве. – Прим. ред.). Отец умер, когда мальчику было четыре года. Юдель отучился в хедере, после чего его определили в религиозную школу при синагоге. В этот момент мальчик лишился и матери. Осиротевший, он отправился в Двинск (ныне Даугавпилс в Латвии. – Прим. ред.), где и устроился подмастерьем маляра, проработав у него более десяти лет. Скопив денег на свою мечту и приехав в Петербург, не без малой доли мытарств он через год поступил в Академию художеств, закончил ее и начал переезжать с места на место в поисках работы.

Возвратившись в родной город и не найдя себе применения, он отправился в Двинск, оттуда по той же причине вскоре двинулся в Ригу. Несколько лет работы в Риге, где он познакомился с бароном Николаем Корфом (организатором земских школ в России. – Прим. ред.), принесли ему более или менее стабильный заработок и множество связей. Воодушевленный, он даже было пробовал устроиться в Петербурге и получил право постоянного проживания в российской столице. Но через непродолжительное время переехал в Витебск – здесь знакомые обещали помочь ему в открытии частной рисовальной школы, о которой уже давно мечтал Пэн.

Через год после переезда, в 1892 году, Пэн и впрямь открыл в Витебске Школу рисования и живописи. Ее стали тут же считать еврейской в силу естественных причин: большую часть жителей города составляли евреи. Табличку с надписью «Школа живописи Пэна» увидел и юный Марк Шагал. Вскоре он уже был одним из его учеников. О том, как строился процесс обучения, можно прочитать в воспоминаниях другого ученика Пэна, витебского художника Петра Явича: «Когда мы учились у него, шестеро мальчиков, он обращался с нами, как с самыми любимыми родными сыновьями. Пэн был для нас всем – и искусством, и школой, и даже домом. Поражала его бесконечная открытость, простота и вместе с тем высокая культура. Я ни разу не слышал, чтобы он ругался. Все наставления делал мягко, без окриков, не повышая голоса. Не спрашивая, голодны мы или нет, Юрий Моисеевич грел для нас чай, варил картофель в мундире, ставил на стол кусковой сахар, масло, творог. И еще селедку – “шотландку”. Маленькие жирные рыбки…»

Со многими своими учениками Пэн оставался в дружеских, близких отношениях всю жизнь, и они никогда не забывали, кто дал им путевку в жизнь. Так, к 25-летнему юбилею работы Пэна в Витебске в московской газете «Дер Эмес» появилась статья Марка Шагала на идише, позже переведенная и на русский. Шагал писал: «25 лет усердного труда на фабрике или заводе обычно награждаются орденом труда. Об этом подвиге докладывают, пишут и доводят до сведения. Разве не заслуживает хотя бы внимания, что в городе Витебске из года в год беспрерывно вот уж 25 лет скромно и честно трудится художник. С одной стороны, он воспитывает в своей первоначальной мастерской-школе десятки юных будущих художников Витебска, с другой стороны, он сам, как может, создает работы, из коих некоторые должны войти в исторический отдел Еврейского музея в центре и в музей Витебска, в частности. Юрий Моисеевич Пен – художник-реалист старой школы, выходец из старой свалившейся русской академии. Он все-таки остался самим собой, сохранив большую дозу своей искренности. Его мастерская, облепленная с пола до потолка его работами, и он сам за мольбертом с уже ослабленным зрением – образ столь же трогательный, сколь заслуживающий большого уважения. Нельзя не ценить эти упомянутые заслуги, и думаю, что о таком труженике, о таком в своем роде “пролетарии” должна знать и пролетарская масса. Витебск же в особенности должен помнить его».

Школа Пэна просуществовала до 1918 года – после все частные инициативы были закрыты. Однако вскоре Марк Шагал организовал Народное художественное училище, и руководить оной из мастерских он пригласил своего первого учителя. Когда же училище было реорганизовано в институт, Пэн не только преподавал в нем, но и исполнял обязанности проректора по учебной части. Все это время проводились постоянные выставки Пэна и его учеников, его работы отбирались на выставки Академии художеств и выставки Петроградского общества художников.

В 1923 году художественный институт, в котором преподавал Пэн, был вновь реорганизован, но на этот раз с понижением – в техникум. И в скором времени, конфликтуя с новым руководством и не принимая их методов образования, Юдель Пэн написал заявление об уходе. Вместе с ним ушли тогда и многие другие педагоги. Пэн же устроился на полставки в механический техникум и писал тогда одному из учеников: «Чувствую себя очень скверно как морально, так и материально. Уже несколько месяцев, как нет заказов. В механическом техникуме получаю 7 руб. 23 коп. в месяц. Вот и все. Одним словом, нехорошо нашему брату».

Пэн лишился студии, но продолжал работать дома, что ничуть ему не мешало. Он вообще был скромен и непритязателен в быту. В доме не было почти ничего, кроме картин – ими были увешаны все комнаты. Пэн отказывался продавать свои работы, которые он создавал не на заказ – даже Третьяковская галерея, желавшая заполучить несколько его картин, получила отказ. А на все вопросы недоумевающих родственников, почему он не продает картины, когда сам находится в довольно бедственном положении, он отвечал: «Деточки, я не торгую своим вдохновением».

До конца дней у Пэна не было своей семьи. Конечно, он влюблялся, случались романы, да еще какие. Была среди возлюбленных, например, дочка местного губернатора. Он рисовал ее в стиле ню – и за эти картины Пэну предлагали баснословные суммы, но он хранил их у себя. В ответ же на вопросы, почему он не обзаведется семьей, Пэн неизменно отвечал: «Я мог бы стать и мужем, и отцом, и дедом, но каким бы я тогда был художником?» Последние годы жизни он провел в полном одиночестве, за ним ухаживала сестра – и с вопросами о продаже картин время от времени заходили двоюродные родственники, получая очередной отказ.

Эти самые родственники и стали главными подозреваемыми в уголовном деле по убийству Юделя Пэна. Тело 82-летнего художника, зарубленного топором, было обнаружено 1 марта 1937 года в его квартире. Родственники Пэна утверждали, что накануне встретили художника вместе с незнакомцем, которого Пэн представил как бывшего ученика. Но местное следствие «установило», что двоюродная сестра Пэна так мечтала о его коллекции, что предложила ему жениться на своей дочери. Пэн отказался, и тогда она стала постоянно подсылать к нему своих детей, стремясь узнать, где художник хранит свои деньги. В итоге была арестована и осуждена вся семья сестры Пэна, девять человек. Мотивом их преступления признали факт, что художник намеревался после смерти отдать все свои картины городу, а не оставить их «семье».

Правда, следователем из Минска, приехавшим в Витебск для контроля нашумевшего дела, была озвучена совершенно другая версия. В коллекции Пэна были полотна, где в стиле ню были запечатлены жены многих городских чиновников. Например, местного следователя, который и вел дело об убийстве Пэна. Минский специалист предположил, что Пэн был убит витебским следователем из ревности – после этого ему приказали завершить расследование. Он сел в поезд – и больше его никто не видел. Впрочем, в том же 37-м был расстрелян и начальник витебского следствия – за пытки в отношении подследственных и жестокое убийство своей жены. Четверо из осужденных родственников Пэна сгинули в лагерях, а все его картины перешли к городу.

После смерти Пэна в Витебске была создана его картинная галерея, в которой выставили почти 800 работ художника. С началом войны коллекция была эвакуирована в Саратов. Но после окончания войны в Витебск вернулась лишь небольшая часть работ, остальные до сих пор числятся пропавшими. Сохранившиеся же работы хранятся в Витебском художественном музее и Национальном художественном музее Республики Беларусь. Почти на каждой из картин изображена повседневная жизнь местечковых евреев прошлого века, их мир, наполненный сокровенными мечтами, печалями и радостями – мир, умело и тонко запечатленный еврейским художником Юделем Пэном.

 
Алексей Викторов

Алексей Викторов

Оригинал

Из комментов:

Nathalie Golub Semi-retired, school crossing supervisor/radio journalist в компании «Sydney.com»

У нас дома две картины работы Юделя Пэна, сделанные им на заказ семейные портреты. Бережно храним.

Валерий Шишанов Витебск

Существует много версий убийства Пэна, но вопросы остаются. Это только версии. А уж изложенная здесь, так и вовсе выдумка.

Опубликовано 30.07.2017  01:25