Tag Archives: Республиканский институт высшей школы

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (97)

Гэта апошняя серыя 2018 года. Энергіі на пісаніну засталося няшмат, і тым не меней – шалом!

На belisrael.info тут спаслалася «Народная грамада» (НГ), што падштурхнула больш пільна прыгледзецца да гэтай незарэгістраванай партыі. Не тое каб раней я не пісаў пра яе лідэраў М. Статкевіча і С. Спарыша, аднак арганізацыя да іх не зводзіцца. Паводле пэўных звестак, у 2002 г. партыя – тады яшчэ прызнаная міністэрствам юстыцыі РБ – налічвала звыш 4000 чалавек (цяпер, відавочна, менш). У НГ, паважанай Сацыялістычным інтэрнацыяналам, ёсць шматскладаны статут, а нядаўна паказаўся праект новай праграмы.

І ўсё-такі спачатку пра глаўнюка лідэра. 62-гадовы Cтаткевіч – амаль раўналетак Лукашэнкі (на пару год маладзейшы). Перабудова шпурнула абодвух у палітыку, аднак Мікалай Віктаравіч, з яго багатай біяграфіяй, так і не трапіў нават у дэпутаты якога-небудзь райсавета, не тое што ў прэзідэнцкі фатэль. А хацелася…

Кпіць з былога палітвязня не збіраюся, ды варта прызнаць, што, выпушчаны ў жніўні 2015 г. пасля шматгадовай адседкі (Лукашэнка «расшчодрыўся» – памілаваў некалькі апанентаў перад выбарамі), Статкевіч не здолеў ані «паяднаць апазіцыю», ані падмяць яе пад сябе, ані хаця б зрабіцца для альтэрнатыўных сіл Беларусі «мадэратарам», маральным аўтарытэтам. У 2015–2016 гг. шансы меліся, але, падобна, не былі скарыстаны напоўніцу.

Зараз М. С. узначальвае партыю, як і …ццаць гадоў таму. Пра папулярнасць НГ сёе-тое кажа той факт, што афіцыйны яе сайт наведваецца ў 2 з нечым разы радзей, чым напаўаматарскі belisrael (тут я не ўсхваляю рэсурс, з якім супрацоўнічаю… проста канстатую). Не абыходзіцца ў некаторых тэкстах на hramada.org & statkevich.org без алармізму, дарма што хапае на гэтых пляцоўках пазнавальных, а нават і дасціпных матэрыялаў. Мне сімпатычна тое, што нядаўна НГ адкрыла раздзел «Агара» (не 1/100 шэкеля, а плошча для старажытных грэкаў – і сучасных беларусаў, тых, каму ёсць што сказаць «на добрай рускай ці беларускай мове»). Але напружвае вонкавая неахайнасць, характэрная, праўда, амаль для ўсіх тутэйшых палітычных сіл.

Я не Grammar-Nazi, а мізантроп-пачатковец з дыпломам… Ну так, ухіляўся ўсё жыццё ад набыцця прадукцыі фірмаў «Abibas» i «Sqny» – не бачу прычын, каб мяняць свае звычкі. Калі Вялікі Антылюмпен на сваім сайце піша: «Хай вее вецер, які разьвівае сьцяг!», то ў мяне няма ахвоты пытацца, да якой ступені мусіць расці той штандар у сваім развіцці. (Ваапшчэ-та слушна пісаць тарашкевіцай «разьвявае», а наркамаўкай «развявае», калі хто не скеміў. :)) Адпужвае сваёй крываватай мовай і зварот сямі суполак – прымушае ўспомніць прыказку пра сем нянек…

Вось і НГ «хараша»: мала таго, што ў белмоўнай версіі Кароткага Статута змяшаныя тарашкевіца з наркамаўкай, мне кінуліся ў вочы звыш 30 памылак (паводле абедзвюх версій правапісу). Некаторыя абмылы істотна ўплываюць на сэнс: так, заміж «галасавання» спрэс ужываецца «лёсаванне», г. зн. жараб’ёўка 🙂

Наконт праекта праграмы НГ… Паўтару тое, што 23.04.2017 пісаў пра пазнякоўскую «Вольную Беларусь»: «задума сама па сабе мне падабаецца. Грамадства дагэтуль жыве збольшага “ад авансу да палучкі” або “ад пенсіі да пенсіі”, і важна, каб яно хоць калі-некалі зазірала за далягляд. Cапраўды, жыхары краіны заслугоўваюць лепшай долі; нават утапічныя праекты, якія падштурхоўваюць да роздумаў, памысныя ў гэтым плане». За паўтара года «Вольная Беларусь» не ўкаранілася на нашай грэшнай зямлі, ейны асноўны аўтар па-ранейшаму жыве ў эміграцыі, таму наспелі новыя спробы.

Аўтары праекта для НГ імкнуліся ахапіць усе сферы жыцця Сінявокай, спалучыўшы лозунгі, аксіёмы і тэарэмы, «каб беларускі народ ведаў, якой мы бачым будучыню нашай краіны». Адылі сумняюся, што ў эпоху кліпавага мыслення сярэднеадукаваны прадстаўнік народу агорае тэкст на 92 тыс. знакаў (з дадаткамі – 120 тыс.), поўны даволі абстрактных паняццяў. Гатовыя ж прачытаць «во гэта во ўсё» – тыя, хто апрыёры ўжо «з’агітаваныя», г. зн. знаёмыя з ідэямі партыі людзі… Для такой аўдыторыі многае будзе збыткоўным.

Ва ўводзінах насцярожылі 2 рэчы: дэклараванае жаданне зрабіць жыццё «кожнага чалавека, які жыве на нашай зямлі, лепшым і больш шчаслівым». Любыя маштабныя перамены – а праграма яўна разлічана на пострэвалюцыйны час – паляпшаюць жыццё адным, пагаршаюць іншым. Палітыкі не здольныя дагадзіць усім і кожнаму, дык лепей, можа, і не спрабаваць.

Другое. Заява пра тое, што НГ, былая БСДП (НГ) – партыя «сапраўдных беларускіх сацыял-дэмакратаў», але, «каб перашкодзіць нашай барацьбе, кіруючы рэжым паспрыяў стварэнню некалькіх партый з падобнымі назвамі. Каб пазбавіцца ад наўмысна створанай блытаніны, мы скарацілі сваю назву».

Хто сочыць за тутэйшай палітычнай сцэнай, той у курсе, што насамрэч існуюць суполкі пад назовамі «Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)» і проста БСДГ (без «П» – «партыі» у абрэвіятуры). Але… навошта было намякаць, што яны створаны пры дапамозе «рэжыму» і спрыяюць блытаніне? Дальбог, так НГ сячэ сук, на якім сядзіць. Па-першае, ліміт паранаідальнасці ў беларускім палітыкуме вычарпаны, перадусім Зянонам & Co., на шмат гадоў уперад. Па-другое, у 2016 г. пан Статкевіч запрасіў у Раду Беларускага нацыянальнага кангрэса тагачаснага кіраўніка БСДГ Станіслава Шушкевіча (увосень 2018 г. падпісант Белавежскіх пагадненняў сышоў у адстаўку з пасады старшыні партыі) – выходзіць, давяраў яму, і ў ліпені 2018 г. таксама. Па-трэцяе… партыі-канкурэнткі носяць падобныя назвы здаўна: адна з 2005 г., другая – ажно з 1998 г. Чаму ж БСДП (НГ) заварушылася толькі сёлета? 🙂

Заглыбляючыся ў прыватнасці, праграма не адказвае на рад кардынальных пытанняў. Напрыклад, згодна з якой канстытуцыяй будзе жыць рэспубліка пасля змены ўлады? Аўтары не раз спасылаюцца на аўтарытэт Канстытуцыі (трэба меркаваць, дзейнай у 1994–1996 гг., бо падзеі восені 1996 г. трактуюцца як «дзяржаўны пераварот»), аднак ідэі, закладзеныя ў тэкст праграмы – пераход да парламенцка-прэзідэнцкай рэспублікі, змена адміністратыўна-тэрытарыяльнага падзелу Беларусі, выбары членаў Канстытуцыйнага суда нейкім «Рэспубліканскім З’ездам Суддзяў»… – вымагаюць зусім іншага «асноўнага закона». Вось жа, пра тое, хто і калі яго будзе прымаць, ані слова: грамадзяне праз рэферэндум? Адмысловы Канстытуцыйны сход? Цяперашні квазіпарламент? А як доўга працягнецца пераходны перыяд?

Занадта агульна – каб не сказаць наіўна – гучыць абяцанне «знізіць падатковую нагрузку, спрасціць падатковую сістэму». Наколькі ведаю, прадпрымальнікі стогнуць не так праз падаткі, як праз узносы за работнікаў у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва. Тут напрошваецца канкрэтыка – што рабіць з памерам і крыніцамі гэтых узносаў… І ці захоўваць пляскатасць шкалы падаходнага падатку (13%, амаль заўсёды незалежна ад даходаў)? Ад сацдэмаў лагічна было б чакаць прапаноў аб вяртанні прагрэсіўнай шкалы, прынятай у аўтарытэтных для НГ краінах Скандынавіі.

Сёе-тое ў тэксце – surprise! – аказалася мне да душы. Між іншым, лірычная самапрэзентацыя: «Сацыял-дэмакратыя – гэта ідэалогія моцных і чалавечных. Таму што толькі моцныя і чалавечныя здольныя клапаціцца не толькі пра сябе і сваіх родзічаў, але і пра іншых людзей». Прапісаны прынцып разумнай дастатковасці – «мінімум дзяржаўнага ўмяшання ў жыццё грамадства». Ну і дэвіз у НГ прыгожы: «Свабода, салідарнасць, справядлівасць».

Назіраючы звонку, цяжка рабіць катэгарычныя вывады, але выглядае, што ў партыі такі ёсць творчы патэнцыял. Зрэшты, калі НГ і наканавана аднойчы перамагчы (на выбарах або іначай), то, напэўна, пад кіраўніцтвам новых людзей, у якіх не будзе грузу няўдач за плячыма. Гэты прагноз тычыцца і іншых мясцовых палітсуполак.

…Пасля вераснёўскай заўвагі ў «К&M», дзе гаварылася пра «даўгабуд» блізу сталічнага гатэля «Арбіта», праца над той гаргарай актывізавалася. Супадзенне? «Не думаю» (С) Мо і партыйнае будаўніцтва ў Беларусі актывізуецца ў бліжэйшы год, на фоне «перадвыбарнай вакханаліі» 🙂

Тым часам у Брэсце на будынку сінагогі XIX cт. (цяпер – кінатэатр «Беларусь) з’явілася мемарыяльная дошка з кароткім расповедам пра будынак… Адкрыццё адбылося 18.12.2018.

Фота: Tour Guide in Brest

Брэсцкія ўлады ўцерлі нос мінскім, якія за 20 год так і не павесілі аналагічнай шыльды на «Рускім тэатры» – ні ў памяць пра Саламона Міхоэлса, ні з інфой пра першаснае прызначэнне будынка.

Год забраў многіх людзей, якія ў свой час на мяне паўплывалі. Да пералічаных раней дадаюцца яшчэ тры прозвішчы: Гладзілін, Грушэўскі, Сцёпін.

Анатоль Гладзілін (21.03.1935 – 24.10.2018) – расійскі пісьменнік, доўгі час жыў у Францыі. Нядаўна перачытваў тры яго кнігі: «Евангелле ад Рабесп’ера» (пра французскую рэвалюцыю – спроба выявіць матывы яе ўдзельнікаў і ахвяр), «Французская ССР» (антыўтопія, выдадзеная ў сярэдзіне 1980-х, а некаторыя ейныя рысы праяўляюцца ў цяперашняй Францыі), «Мяне забіў скаціна Пел» (жорсткі аповед пра жыццё эмігрантаў і «кухню» «Радыё Свабоды»).

З майстрам і міжнародным арбітрам па шашачнай кампазіцыі Міколам Грушэўскім (16.05.1940 – 03.12.2018) мы перазвоньваліся і перапісваліся ў 2006–2015 гг. Мінчанін вёў шашачна-шахматныя аддзелы ў газетах «Труд в Беларуси», «Спорт-курьер» (пакуль гэтыя дзве не закрыліся), «Настаўніцкая газета», а чыста шашачны – у «Народнай волi». Ва ўсіх выданнях ствараў чытацкія «клубы», у якія спрабаваў зацягнуць і мяне. Цікавы быў чалавек – шчыры і напорысты; бывала, аж занадта… Адчуваўся гарт былога следчага пракуратуры. Як бы ні было, я ўдзячны яму за публікацыі пра мае кнігі і прыдумкі, у тым ліку пра новыя шахматныя фігуры («поні», «каза» etc.).

Вячаслаў Сцёпін (19.08.1934 – 14.12.2018). Філосаф і арганізатар навукі; думаю, найперш арганізатар, бо ў ягоных працах – прынамсі ў тых, што я чытаў – больш сістэматызацыі, чым палёту думкі. У Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, дзе мне выпала шчасце праходзіць курсы на рубяжы стагоддзяў, яго цанілі. Агулам, многія тутэйшыя дзеячы шкадавалі, што ў 1987 г. Сцёпін перабраўся з Мінска ў Маскву. Гучалі меркаванні, што тут яму, загадчыку кафедры філасофіі БДУ (1981–1987), не давалі разгарнуцца, што ён быў «занадта самастойны», бадай як Алесь Адамовіч на літфронце. Можа, і так…

Каб скончыць серыю на весялейшай ноце, узгадаю «прыкол месяца»: расійская тэлекампанія выдала за аднаго з самых сучасных робатаў, made in Russia, чалавека ў робатападобным касцюме. Калі фэйк ускрыўся, гледачы абрагаталіся, а нехта ўсур’ёз абурыўся праз тое, што дзяржканал трымае сваю аўдыторыю за дурняў. Тлумачэнні ад самой тэлекампаніі: гледачы, маўляў, «не зразумелі задумку», карэспандэнт ужыў «не самы ўдалы мастацкі прыём», а крытыкам толькі дай паглуміцца. Успомнілася, як Павел Якубовіч «адмазваў» Лукашэнку ў 2007 г., пасля спічу апошняга пра бабруйскі «свінушнік»… Таксама разважаў пра не самы ўдалы жарт аратара і тое, што крытыкі не любяць Беларусь тэндэнцыйна настроеныя 🙂

Дарэчы, П. Я., калі верыць «галоўнаму яўрэйскаму сайту», дагэтуль засядае ў «Савеце абшчыны». Каштоўны кадр, незаменны 🙂 На іншым флангу ў яго знайшоўся «годны апанент» – старшынёй «Маладога фронту» 15.12.2018 выбралі Дзяніса У., які яшчэ ў чэрвені 2018 г. змагаўся з «жыдакамунізмам». Праўда, 12.07.2018 гэты 29-гадовы пратэжэ Змітра Дашкевіча разам з іншымі публічнымі асобамі ўхваліў «Рэзалюцыю круглага стала ў справе абароны Курапатаў», дзе было заяўлена: «Мы асуджаем бальшавізм, нацызм і антысемітызм, патрабуем публічнага, на дзяржаўным узроўні, асуджэння гэтых злачынных ідэалогіяў». Шчыра? Не? Пажывём-пабачым.

«Вольфаў цытатнік»

«Той, хто рана ўстае – жаўрук. Той, хто позна кладзецца — сава. Той, хто рана ўстае і позна кладзецца – Angry Bird» (skarnik.by).

«Трэба абараняць тых, каго пераследуе і рэпрэсуе ўлада. І ў той жа час, не ставіцца з пагардай да тых, хто займаецца толькі “сваім агародам”, і робіць гэта добра. Не пагарджаць! Яны выбралі іншы шлях… Нонканфармізму можна патрабаваць ад сябе, але не ад іншых» (Адам Міхнік, 17.12.2018).

«Гуляючы з дзяржаўнай машынай, выйгравайце час. Там паглядзім: ішак памрэ, эмір памрэ…» (Кацярына Шульман, 18.12.2018)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.12.2018  21:01

Отзывы:

Siarhei Sparysh  22:02 Попрошу перечитать бел.текст устава. Непорядок, если там есть ошибки. На днях должны окончательно утвердить.

Что касается текста программы, он ещё может измениться. Принимаем замечания и правки.

Siarhei Sparysh 22:05 Что касается посещаемости сайта – он недавно был создан. Месяца два, наверное, работает. Надеюсь, со временем раскрутится. Ресурсов маловато – всё-таки подпольщики)

Siarhei Sparysh 23:52 Что касается нашего отношения к зарегистрированным соц-демам. Я думаю, достаточно проакцентировать то, что мы не зарегистрированы. Почему – пусть остаётся недомолвкой))

Почему только сейчас начали про это говорить? Ну, у нас вообще было много недоработок по линии пиара. Это объясняется разными причинами, в том числе более-менее уважительными. Не буду вдаваться в подробности, это прошлое. Понемногу исправляемся.

Siarhei Sparysh 20.12.2018 00:23 Можно ещё добавить, что БСДГ С. Шушкевича с нами в одной коалиции. Как будет после смены руководства в их партии – увидим. Но пока мы союзники, несмотря на некоторые разногласия.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (80)

Ізноў-такі шалом! Час бяжыць, нештачкі мяняецца да лепшага, нешта – да горшага, нешта зусім не мяняецца. Вось і серыял у 2015–2018 гг. прэтэндаваў быў на тое, каб быць выспачкай стабільнасці. Удала ці не, вырашаць чытачам-гледачам.

Бянтэжыць апошнім часам раз… гільдзяйства па-ізраільску, калі левая рука не ведае, што робіць правая. У сакавіку свет абляцела навіна пра тое, што загадчыца гаспадаркі ізраільскага пасольства ў Паўднёва-Афрыканскай рэспубліцы пазбавілася ад металічнай скульптуры, якая каштавала мінімум 100 тыс. долараў, без згоды кіраўніцтва… Шмат у чым расчароўвае і якасць працы пасольства ў Мінску: Алон Шогам, які працуе тут паўтара года, наўрад ці горшы за свайго папярэдніка Шагала (цяжкавата быць горшым…), аднак і ён дапусціў нямала, мякка кажучы, спрэчнага.

Сёлета, дый летась, нямала беларусаў, ахвотных трапіць у Ізраіль, каб наведаць сваякоў ці проста пабачыць блізкаўсходнія цікавосткі, атрымалі «халодны душ». Некаторыя нават сядзелі ў «малпоўніку» аэрапорта Бен-Гурыёна не адны суткі, перш чым іх адправілі назад. Гэта ценявы бок бязвізавага рэжыму: зараз рашэнне, пускаць або не пускаць турыстаў у краіну, спехам прымаецца афіцэрамі пагранічнай службы.

У маі беларускія дыпламаты мелі, здаецца, сур’ёзную размову з ізраільскімі, нейкі пратэст быў заяўлены на ўзроўні віцэ-прэм’ера РБ… І вось надоечы пасол Ізраіля ў Мінску вымушаны быў даць тлумачэнне: «У Ізраіль едзе нямала людзей, зацікаўленых там працаваць. Таму ізраільская памежная служба часам забараняе ўезд. Нават, прызнаюся, памылкова, людзям, якія не хацелі туды ехаць працаваць. Але што рабіць… Падалося службоўцам, што так і было» (tut.by, 09.07.2018). Натуральна, такія меланхалічна-адстароненыя развагі не задаволілі ні дэпартаваных, ні большасць патэнцыйных турыстаў. Наведвальнікі пачалі кідаць кпіны кшталту: «Трэба і нам пры ўездзе кожнага другога яўрэя на Акрэсціна завозіць, правяраць на тэрарызм» (рэйтынг камента: +106-10), «Што значыць “падалося”? Калі падаецца – маліцца трэба. На такіх пасадах павінны працаваць прафесіяналы» (+74-1). Рэзюмаваў «Цар» з Беларусі: «Заўсёды лічыў Ізраіль разумнай дзяржавай, з развітай прававой сістэмай, а тут такое. Ну дык трэба туды і не ездзіць…» (+72-1).

Міжведамасныя канфлікты (у гэтым выпадку – паміж міністэрствамі замежных спраў і турызму, з аднаго боку, і ўнутраных спраў, з другога) – звычайная справа ў Ізраілі. І падобна, што нават прэм’ер-міністр не мае паўнамоцтваў, а мо жадання, каб іх развязаць. Свежая інфа пра кіраванасць краіны: 9 ліпеня Нетаньягу заяўляе, што разам з Ліберманам вырашыў неадкладна закрыць КПП «Керэм Шалом» (паміж Ізраілем і сектарам Газа); назаўтра пункт працуе, як нічога ніякага.

Няўзгодненасць дзеянняў, што вынікае з не(да)кампетэнтнасці службовых асоб, можа мець і трагічныя вынікі. Адна з трагедый адбылася не ў сутычках з палесцінцамі, а ў «мірнай» пустыні Арава. Нагадаю: інструктар курсаў перадармейскай падрыхтоўкі не меў ліцэнзіі, і кіраўніцтва пра гэта ведала. Старшакласнікаў, пераважна дзяўчат, не папярэдзілі пра рэальную небяспеку паходу па рэчышчы Нахаль-Цафіт і пра зменлівае надвор’е, 26.04.2018 яны трапілі ў пастку… Паводка ўнесла 10 маладых жыццяў.

17-гадовы Цур Альфі мог бы выбрацца са смяротнага рэчышча, аднак ратаваў іншых і спазніўся… Ён загінуў як герой; зрэшты, краіну, якая «на роўным месцы» мае патрэбу ў героях, шчаснай не назавеш.

Звонку выглядае, што Біньямін Нетаньягу, 1949 г. нар., пры ўсіх яго станоўчых якасцях, усё ж «заседзеўся» на сваёй пасадзе, якую займае з сакавіка 2009 г. Тое, што ён не толькі прэм’ер-міністр, а і міністр замежных спраў (з 2015 г.), наўрад ці ідзе на карысць тым самым справам. Гэтая георгіеўская стужка 9 мая, «вась-вась» з Пуціным… Ужо даўнавата, відаць, дзейнічае прынцып Пітэра.

Іншы палітычны доўгажыхар нядаўна адзначыў 24 гады ва ўладзе. Дакладней, «Рыгорыч» у ёй акурат чвэрць стагоддзя: калі дэпутата Лукашэнку з падачы старшыні Вярхоўнага Савета ў чэрвені 1993 г. выбралі старшынёй часовай камісіі, ён атрымаў рэальныя рычагі ўплыву на чыноўнікаў, да яго пацягнуліся актывісты з КДБ, МУС… Задачай той камісіі было змаганне з карупцыяй, пад гэтым жа сцягам яе старшыня выйграў выбары 1994 г. Наколькі паспяхова змаганне вялося ўвесь гэты час, можна скеміць нават з апошніх навін. Бяруцца пад варту кіраўнікі сярэдняга звяна і «крыху вышэйшага за сярэдняе» (дырэктар Палаца спорту, старшыня райвыканкама, намеснік міністра, а то і экс-міністр), не кажучы пра бізнэсоўцаў, і канца-краю гэтаму не відаць. Напрошваецца выснова – у Беларусі, нягледзячы на ўсе пагрозлівыя варушэнні вусамі, за 20 з гакам гадоў так і не створана сістэма эфектыўнага падбору кадраў ды іхняга стымулявання.

Рыба псуецца з галавы. Калі Канстытуцыя перапісваецца пад аднаго чалавека, калі дзеці адной службовай асобы заранёў маюць прывілеi ды лезуць шпунтамі пад усе бочкі, то цяжка чакаць самаадданасці ад падначаленых. Які сэнс потым жаліцца, што нават у адміністрацыі прэзідэнта нейкі начальнік аддзела «злоўжываў службовым становішчам»… У 2005 г. я атрымаў паперку аб заканчэнні першых «антыкарупцыйных» курсаў у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы, так што ведаю, пра што разважаю 🙂

Калі сур’ёзна, то не пераацэньваю вартасці тых сумбурных курсаў. І без іх наступствы адмоўнага адбору ў дзяржаўнай сістэме – а таксама ў «трэцім сектары» – кідаліся б у вочы.

…Некаторыя будуць дзівіцца, адкуль «растуць ногі» ў падвышэння(ў) пенсійнага ўзросту і ў «антыдармаедскіх» дэкрэтаў. Ну, трэба ж кімсьці заткнуць дзіркі, якія вылазяць у бюджэтах, не? 🙁 Дапускаю, нехта даўмеўся ўжо і да хітрай схемы: падштурхнуць сотні тысяч беспрацоўных – пад пагрозай занясення ў спіс «дармаедаў» – да рэгістрацыі ў якасці індывідуальных прадпрымальнікаў. Потым можна паказаць графік з ростам долі малога бізнэсу ў Беларусі экспертам з МВФ і Сусветнага банка, дастаць новыя крэдыты… Няўжо забугорныя эксперты пойдуць правяраць, працуюць насамрэч тыя ІП або не? 😉

Нямала ў свеце й пазітываў. Кітайскія ўлады выпусцілі з-пад хатняга арышту ўдаву нобелеўскага лаўрэата Лю Сяабо, якую зваць Лю Ся, і дазволілі ёй выехаць за мяжу (у час арышту бедная Люся зарабіла сабе масу хваробаў). Яе вершы – «сумесь шоўка і жалеза» (С).

У Віцебску па вуліцы Шагала, 5а, адкрылі выставу «Осіп Цадкін. Вяртанне», якая прадоўжыцца да 18 ліпеня, у Барысаве, як нагадвае Аляксандр Розенблюм з Ізраіля, пяць год ужо дзейнічае экспазіцыя «Барысаў яўрэйскі» (арганізатар – мецэнат Уладзімір Слесараў). У Бабруйску пенсіянеры вывучаюць – або ўспамінаюць – ідыш, а рабін Шауль гатуе макарону і ратуе сцены старой сінагогі.

Памяркоўны гумар: «Пагонi» з макароны і бульбы, створаныя нейрасецівам. Фота адсюль.

Ёсць неблагія шансы на тое, што ў кастрычніку 2018 г. на будынку музея ў Мсціславе за кошт фундатараў будзе ўсталявана мемарыяльная дошка ў гонар земляка, мастака Ізраіля Басава (1918–1994). Калі за справу ўзяўся сам дырэктар Магілёўскага абласнога мастацкага музея Аляксандр Хахракоў, яна, дальбог, проста не можа не скончыцца поспехам!

Праславіліся і Калінкавічы – у горад на Гомельшчыне завітала група акцёраў з Купалаўскага тэатра, паказалі спектакль па кнізе «Радзіва “Прудок”» Андруся Горвата. Між іншага, у гэтай кнізе ёсць і «яўрэйскія» згадкі: «У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў савецка-польскую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям’ю габрэяў… Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізыкам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам…», etc.

У Мінску Андрэй Хадановіч апублікаваў новы пераклад з Мойшэ Кульбака – гэты верш даступны ў «Нашай Ніве» (дадам, за саветамі яго перакладаў Генадзь Кляўко). Выдавец Раман Цымбераў задумаў «габрэйскую серыю», дзе першым пунктам – Кульбакавы «Зельманцы» ў новым, завершаным ужо перакладзе Андрэя Дубініна.

А вось мінская прэзентацыя кнігі французска-брытанскай даследчыцы Клер Ле Фоль у канцы чэрвеня 2018 г., лекцыя гэтай доктаркі навук пад эгідай пасольства Францыі, яе інтэрв’ю выклікаюць змяшаныя пачуцці. З аднаго боку, кажуць, кніга 2017 г. напісаная паводле дысертацыі, якую я чытаў у 2006 г. і збольшага ўпадабаў. З другога… бясспрэчна таленавітая аўтарка, нягледзячы на мае з ёй дыскусіі (напрыклад, тут), так і не пазбавілася ад фанабэрліва-паблажлівага стаўлення да калегаў, і гэта псуе ўвесь «кампот». У інтэрв’ю: «Беларусь проста ігнаруе праблему [датычнасці беларусаў да Катастрофы яўрэяў], нібыта яе няма. Гэта яшчэ савецкі падыход. Былі і праведнікі, якія ратавалі габрэяў падчас вайны, і былі калябаранты — і ў Беларусі, і ў Літве, і ў Польшчы. У Беларусі, напэўна, у меншай ступені, але ніхто гэтага не вывучаў». Так ужо і «ніхто»? Таксама не спецыяліст у гісторыі Другой сусветнай вайны, з ходу (à brûle-pourpoint) згадаю, аднак, тутэйшых гісторыкаў Аляксея Літвіна, Ігара Сервачынскага, Алеся Белага… Шчэ ў пачатку 1990-х гадоў падрабязна распавядаў пра юдафобію ў калабаранцкіх выданнях Сяргей Жумар.

Даволі павярхоўна трактуе даследчыца з Саўтгемптана і больш знаёмыя ёй праблемы: «Я вывучала спадчыну Зьмітрака Бядулі, гэта клясык, і гэта ён стварыў ідэю дружбы паміж габрэямі і беларусамі, міт аб талерантнасьці беларусаў». Можа быць, тут цяжкасці перакладу або наўмыснае спрашчэнне ад «Радыё Свабоды»… Насамрэч ідэя «дружбы народаў» закладвалася ў беларускіх нацыянальных колах перад першай расійскай рэвалюцыяй – сярод іншага, з мэтай больш эфектыўна процістаяць імперскаму ўціску. З першых выпускаў газета «Наша Ніва» (заснаваная ў 1906 г.) усцяж прапагандавала, калі ўжываць сучасную тэрміналогію, талерантнасць беларусаў да яўрэяў, пра што пісалі Іна Соркіна… і мая жонка Святлана Рубінчык. Змітрок Бядуля, пры ўсёй да яго павазе, пазнаёміўся з газетай толькі ў 1909 г., пачаў жа рэальна ўплываць на грамадскую думку прыкладна ў 1912 г. – так што не стварыў ён ідэю, а падтрымаў і зрабіўся ейным «жывым увасабленнем».

На жаль, для К. Ле Фоль, як і для многіх іншых замежных госцяў, сімвалы/жэсты часцяком апынаюцца важнейшымі за рэальнасць («грамадства спектаклю» руліць 🙁 ). Іначай мне цяжка сабе патлумачыць, чаму яна лічыць «самым высокім момантам у беларуска-габрэйскіх стасунках» пачатку ХХ ст. дэкларацыі Самуіла Жытлоўскага 1921 г. На той час міністр нацыянальных меншасцей Беларускай народнай рэспублікі прадстаўляў хіба купку сваіх знаёмцаў, дый сама БНР перайшла ў разрад эмігранцкіх летуценняў. Рэальна пік названых стасункаў выпаў на перыяд з лета 1917 г. да вясны 1918 г., калі яўрэі і беларусы стварылі адзін спіс перад выбарамі ў Менскую думу, калі ва Усебеларускім сходзе ўдзельнічалі і яўрэйскія дэлегаты, калі ў протаўрад БНР (Народны сакратарыят) увайшлі даволі ўплывовыя прадстаўнікі «абшчыны», Белкінд і Гутман, калі ўстаўныя граматы БНР рэдагаваліся і па-беларуску, і на ідышы…

Няма сувязі паміж малапаспяховымі міжнароднымі захадамі Жытлоўскага (1921–1923 гг.) і тым, што «ідыш быў прызнаны дзяржаўнай мовай у БССР». Калі каму і дзячыць за афіцыйнае прызнанне ідыша ў 1920–30-х гадах, дык падпісантам Дэкларацыі аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (31 ліпеня 1920 г.), дзе гаварылася пра роўнасць чатырох моў, – у прыватнасці, бундаўцу Арону Вайнштэйну, старшыні Менскай гарадской думы ў 1917–1918 гг.

«Вольфаў цытатнік»

«Гламурызацыя вайны часта правакуе яе пачатак, таму што людзі не вельмі разумеюць, што такое на самай справе вайна» (Ірына Прохарава, 11.04.2018)

«Бясконцая множнасць крыніц абясцэньвае інфармацыю як такую, а таксама абнуляе маральнае ўздзеянне любой падзеі». (Дзмітрый Быкаў, 10.07.2018)

 

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.07.2018  15:49

Водгук д-ра Ю. Гарбінскага (12.07.2018):
Чарговы выдатны тэкст. З глыбокай – і таму «жывой» – аналітыкай.