Tag Archives: Алексей Кудрицкий

О леваках. И о сталинском терроре

Начиная с 1990-х годов я время от времени высказывался о крайне правых в Беларуси – натурально, без особого пиетета (хотя среди них, как во всех группировках, не замазанных включённостью во власть и не обязанных «прогибаться», попадаются неглупые и мужественные люди). Сегодня – для равновесия, что ли – захотелось поговорить о местных ультралевых. Или, если угодно, о леваках…

Замшелые сталинисты, которым «в обед сто лет», мало меня интересуют – любопытно было послушать новое поколение (успеть, пока оно ещё теоретизирует, а не перешло к практическим действиям по захвату власти :)). Возможно, репрезентативными в этом смысле являются «три богатыря» – Дмитрий с ресурса «Полиграф» и два Константина из кружка, названного «КрасноBY», пожалуй, не без иронии («Краснобай» ;)). Эти могучие мужи решили дать отлуп автору канала «Вам показалось» («ВП»), не так, по их мнению, снявшему ролик о коммунизме. Вот этот:

https://www.youtube.com/watch?v=x4XRop79YwU

Разумеется, за восемь минут глубокий анализ сложного «-изма» невозможен, но анонимный автор «ВП» нигде и не претендовал на особую глубину (мультипликационные вставки намекают). Тем не менее по нему решили пальнуть «изо всех стволов»: немудрёный апрельский ролик разбирался в начале мая около часа… «На серьёзных щах», под заголовком, из которого так и сквозила обида: «Когда им надоест? Антисоветская пропаганда в Беларуси».

Всю «дискуссию» перетряхивать не буду – остановлюсь на теме, волнующей с конца 1980-х (школьником собирал вырезки и выписки из журналов, газет, книг, в которых говорилось о Сталине и репрессиях, даром что, как осенью 2017 г. подчёркивал Анатоль Сидоревич, вернее было бы говорить о сталинском терроре).

«ВП» (4:58 5:03): «Оценки масштабов [сталинских] репрессий очень разные: от четырёх до сорока миллионов человек».

Казалось бы, к чему придраться в этой фразе? Но «нет таких крепостей, какие не могли бы взять большевики» (С):

Дмитрий (31:51 33:11): «В конце 80-х была создана специальная комиссия, которую пустили в архивы посмотреть, сколько же расстреляно. И с тех пор это официальные мейнстримные цифры, которые признают и западные историки-советологи, и местные историки-советологи… Ознакомиться с ними можно в книжке Земскова «Сталин и народ. Почему не было восстания», написанной по горячим следам (не совсем так, указанная книга вышла в 2014 г. – В.Р.) Эти цифры до сих пор никто не оспорил. Если не ошибаюсь, за всё время советской власти на территории советской страны было расстреляно в пределах миллиона, из них в 1937–38 годах – 680 тысяч (экстраординарная мясорубка, расстреляли больше, чем за всё остальное время). 2,5 миллиона – максимальная численность заключённых в ГУЛаге. Это признаваемые наукой цифры – не 4 и не 40 [миллионов], а сильно меньше. Это неприятно, это плохо, но систематическое враньё – это тоже плохо. И говорить о 40 миллионах, зная, что их не 40, десятилетиями, навевает странные мысли… Зачем это делается?»

Константин-1 (33:13 33:25): «Автор ролика не приводит никаких доказательств, никаких подтверждений. Когда он говорит, что есть историки, которые говорят (собственно об историках у ВП речь не шла, cм. выше. – В.Р.), фамилии историков не приводятся…»

Константин-2 (33:49 34:09, к «ВП»): «Вы бы те тезисы, которые озвучиваете, хотя бы материалами подкрепляли, пусть кривыми, чтобы можно было нам углубиться и истину откопать. Стыдно!»

Виктор Земсков, указ. соч.: «Всего за 1929–1933 годы в “кулацкую ссылку” было направлено более 2,1 млн человек… Много людей умирало в пути следования… Особенно велика была детская смертность… Выселение “кулацкого элемента” с направлением его на спецпоселение осуществлялось и в 1934–1935 годах, и даже позднее… По нашим оценкам, общее число раскулаченных в 1929–1933 годах и позднее крестьян (всех трех групп) могло максимально составлять 3,5 млн».

Российский историк Земсков (19462015), приведя вопиющую статистику и факты насчёт сталинского террора, попытался тем не менее смягчить общее впечатление, в т. ч. путём полемики с иными исследователями. Например:

Большой резонанс в обществе вызвала публикация Р. А. Медведева в «Московских новостях» (ноябрь 1988 года) о статистике жертв сталинизма. По его подсчетам, за период 1927–1953 годов было репрессировано около 40 млн человек, включая раскулаченных, депортированных, умерших от голода в 1933 году и др. В 1989–1991 годах эта цифра была одной из наиболее популярных при пропаганде (? – В. Р.) преступлений сталинизма и довольно прочно вошла в массовое сознание.

На самом деле такого количества (40 млн) не получается даже при самом расширенном толковании понятия «жертвы репрессий». В эти 40 млн Р. А. Медведев включил 10 млн раскулаченных в 1929–1933 годах (в действительности их было около 4 млн), почти 2 млн выселенных в 1939–1940 годах поляков (в действительности – около 380 тыс.), и в таком духе абсолютно по всем составляющим, из которых слагалась эта астрономическая цифра.

Боюсь, что допуск В. Земскова к архивным делам в конце 1980-х не сделал его специалистом по «всем составляющим». И трудновато на 100% доверять автору, который в соседних главах своей книги пишет о числе раскулаченных то «максимально 3,5 млн», то «около 4 млн». Также надо понимать, что доктор наук, выпустивший книгу в издательстве «Алгоритм» (не «мейнстримном» и уж точно не академическом), – ещё не вся современная наука.

Довольно убедительно с Земсковым – в 2007 г., т.е. до выхода его opus magnumполемизировал, к примеру, его соотечественник, доктор философских и кандидат исторических наук Николай Копосов, констатировавший, что «Понятие “пострадавшие от репрессий”, действительно, размыто». Во всяком случае, уровень аргументации у Копосова не выглядит хуже… Его выводы о том, что «общее количество хотя бы приблизительно учитываемых жертв террора составит для периода 1921–1955 гг. 43-48 млн. человек», допустимо поставить под сомнение, но они существуют и имеют право быть.

Итак, у «ВП» в апреле 2021 г. промелькнула вполне корректная фраза о разных оценках масштабов сталинских репрессий, а его оппоненты, мягко говоря, облажались. Верну ведущему «Полиграфа» его же вопрос: «Зачем это делается?» Кажется, вот и ответ:

Дмитрий (34:16 35:06): «Почему важно бороться с этой чушью антисоветской? Потому что мы живём в такое время, когда гражданские конфликты полыхают то там, то здесь… И если мы не отлепим репрессии от советской власти (это не уникальное свойство советской власти репрессировать собственных граждан – раскачивание психоза с утерей контроля над спецслужбами может произойти везде, при любом строе, и происходило при любом строе)… Когда мы это слепливаем с СССР, то считаем, что у нас этого быть не может – мы же не СССР. И такое начинается, как мы видели в Украине».

Сравнение современной Украины с её сотнями политзаключённых (допустим, данные Ларисы Шеслер, представительницы украинского «Союза политзаключенных и политэмигрантов», базирующегося в Москве, верны), и СССР, где уже в начале 1930-х насчитывались миллионы потерпевших от режима, – типичная демагогия… Да, приступы массового психоза много где случаются, но лишь в таких государствах, как сталинский СССР и гитлеровская Германия, он: а) длится многие годы; б) насаждается сверху; в) оправдывается всеобъемлющей идеологией. В результате непосредственно страдают миллионы, а «рикошетом» ломаются жизни десятков миллионов людей.

«Отлепить» репрессии – чего уж там, террор! – от советской власти 1917–1953 гг. не представляется возможным. Уникальность этой власти на просторах бывшей Российской империи – как в разнонаправленности террора, когда трудно было найти категорию населения, им не затронутую, так и в разнообразии методов, и в многочисленности/вездесущести карательных органов. Раскрыл сборник «Улада і грамадства: БССР у 1929–1939 гады» («Логвінаў», 2019; спасибо Павлу Костюкевичу за то, что поделился экземпляром). Читаю предисловие составительницы, историка Ирины Романовой о начале 1930-х гг. в БССР (с. 7, пер. с бел.):

Само раскулачивание и выселение превратилось в настоящую вакханалию. Выявление и выселение кулаков проводили органы ГПУ, местные органы власти, группы бедноты, рабочие бригады, работники политотделов машинно-тракторных станций и совхозов, уполномоченные районных и окружных партийных, советских, комсомольских, профсоюзных и кооперативных органов… Результаты раскулачивания были катастрофическими. Конфискация имущества превращалась в примитивный и повальный грабёж.

Если углубиться в документы из этого сборника (кстати, высоко оцененного Алексеем Кудрицким, исследователем, авторитетным в левых кругах), то волосы дыбом становятся. Сельская местность, где в БССР 1930-х проживало около 80% населения, сделалась настоящим полем гражданской войны… И. Романова: «Угрозы, насилие, репрессии являлись составными частями повседневности крестьянства 1930-х гг.» (с. 8). Подобного, конечно, нет и не предвидится в современной Украине, да и в современной Беларуси.

На мой взгляд, белорусским левым (касается далеко не только «трёх богатырей») следовало бы не релятивизировать опыт сталинского СССР, вольно или невольно обеляя указанный период и лично тов. Сталина, а прямо заявить: «увы, всё это было, но мы не такие и такими не будем». Следовало бы ориентироваться на еврокоммунизм, более или менее успешно враставший в политическую жизнь Франции, Италии и проч. даже после «хрущёвских разоблачений» 1956 и 1961 гг., сближаться с социал-демократией. Правда, такое «движение к центру» небезопасно; можно, как минчанин Сергей Спариш, покинувший КПБ ради развития «Народнай грамады» Николая Статкевича, надолго угодить за решётку (на днях его приговорили к шести годам колонии усиленного режима – видимо, среди прочего за партийную активность). Куда проще и безопаснее сражаться с ветряными мельницами вроде «антисоветской пропаганды»…

С. Спариш и пиво. Это фото Сергей прислал для belisrael в 2019 г.

Добавлю, что заигрывание левых с приверженцами сталинской эпохи ещё как-то можно объяснить в России (с точки зрения «имперцев», влиятельных в соседней стране, антизападник Виссарионыч был крут независимо от его большевизма). В Беларуси же оно бесперспективно даже тактически; движение национал-большевиков здесь всегда было настолько маргинальным, что власти, в отличие от кремлёвских, по большому счёту и не пытались интегрировать нацболов в свои структуры. К тому же в РБ Сталин, по моим ощущениям, куда менее популярен «в народе», чем в РФ.

Возможно, единственный жилой дом в Минске (Центральный район), где и серп, и молот, и звезда… Фото 10.05.2021

У нас вообще поменьше тоски по большевизму и веры в коммунизм, чем у восточных соседей, как бы ни суетились чиновники вроде министра образования Игоря Карпенко и его «цепного пса» Андрея Л-на. Достаточно вспомнить, что на относительно свободных президентских выборах 1994 г. кандидат от компартии (Новиков) занял последнее, 6-е место, в то время как в России-1996 Зюганов пользовался поддержкой примерно половины избирателей. А вот общественный запрос на левые идеи в Беларуси, как не раз говорилось, есть, и немалый.

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.05.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.05.2021  22:33

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (73)

Шалом! І сёння – каліва ўласных назіранняў, думак… Праўда, у краіне Тутэйшыі мудраваць непамысна, а часам нават і шкодна для здароўя, асабліва асобам «ніжніх чыноў». Як завяшчаў нейкі Пятрусь Вялікі (не блытаць з расійскім імператарам), ім трэба мець выгляд «зухаваты і прыдуркаваты, каб начальства не засмучаць».

Асобныя тутэйшыя 5 мая разам з нетутэйшымі адсвяткавалі 200-годдзе Карла Гіршавіча Маркса, які ўжо зрабіўся чалавекам-міфам, не горай за Пятра І. Але спадчына яго жыве, няхай у скажоным ператвораным выглядзе. Крыху здзівілі вострыя нападкі на К. Г. Маркса з боку тутэйшага лібертарыянца, «вядомага эканаміста» Яраслава Р.: «Калі б ён жыў і прапагандаваў свае погляды сёння, яго б пасадзілі за краты за заклікі да гвалту і экстрэмізму, а facebook, напэўна, заблакаваў бы яго старонку». Ну, з такой «антырэкламай», дзе фэйспалмбук – ледзь не маральны аўтарытэт, і рэкламы не трэба 🙂 А яшчэ гэтая грэбліва-галаслоўная заўвага пра памерлага ў 2009 г. лаўрэата Нобелеўскай прэміі па эканоміцы: «Пол Самуэльсан… сімпатызаваў марксізму праз свой заганны Economics».

Можна спрачацца, наколькі глыбока тав. Маркс разумеў чалавечую прыроду. Мяркую, што сёе-тое ў ёй юбіляр такі цяміў, і не зусім утапічнымі былі мары пра набліжэнне бяскласавага грамадства; прынамсі яны мабілізавалі дзясяткі мільёнаў людзей на дзясяткі гадоў уперад (у тым ліку і ў Палестыне ды Ізраілі, дарэчы). Яго дыягназ «адчужэнне», пастаўлены ў 1840-х адносінам работнікаў да сваёй працы пад капіталізмам, мае вагу і цяпер.

Мне, чалавеку з дыпломам палітолага, асабліва каштоўнай здаецца марксава праца пачатку 1850-х «Васямнаццатае брумера Луі Банапарта». Дзякуючы ёй нямала можна даведацца пра сітуацыю 1994 года ў адной усходнееўрапейскай краіне…

І яшчэ я заўважыў, што «правыя радыкалы» апошнім часам актывізаваліся ў Беларусі. Амаль не саромеючыся, вешаюць на нязгодных цэтлікі тыпу «левакі», «леваліберальная навалач»: карацей, хто не з намі, той супраць нас. Лукашэнка ім таксама не даспадобы (на словах), бо захоўвае рудыменты савецкай эпохі, хоць па сутнасці з’яўляецца правым палітыкам, апалагетам дзяржаўнага капіталізму. Што мы тут маем, ЗАТ «Беларусь» ці карпарацыю Belarus Ltd., не так істотна: галоўнае, у 2010-х гадах канстытуцыйны артыкул пра «сацыяльную дзяржаву» ўспрымаецца ўжо як нясмешны жарт… Аднак асобныя прасунутыя блогеры тужаць па сапраўднай дыктатуры, каб не цацкацца з «рукой Масквы» і рэшткамі «бясплатнага сыру» для «народцу».

Не тое каб я захапляўся сучаснымі беларускімі левымі, але яны аб’ектыўна патрэбныя як процівага свавольствам тутэйшых чыноўнікаў і прадпрымальнікаў (ад палітыкі і не). Да таго ж некаторым з гэтых левых, выглядае, блізкая мова ідыш. Гэтыя карцінкi апублікаваў Аляксей Кудрыцкі перад стагоддзем БССР: мілата 🙂

А так – дапраўды крэатыўна – віншавала з Першамаем сваіх чытачоў менскае ідышнае выданне:

«Акцябер», 01.05.1927. Яўрэі, кітайцы – браты навек!

Між іншага, наезды «рэспектабельнай правай газеты» (С) на Сяргей Спарыша, які на дэманстрацыі 1 мая 2018 г. нёс плакат з «некарэктным» надпісам, прымусілі мяне больш пільна прыгледзецца да гэтага чалавека – дакладней, да яго медыявобраза.

С. Спарыш з плакатам – неўзабаве актывіста затрымаюць і аштрафуюць.

Мікалай Статкевіч эпічна пракаментаваў затрыманне паплечніка: «”Наша ніва” і “праваахоўнікі” чамусьці аднадушна вырашылі, што вусаты певень – гэта той, каго яны называюць “кіраўніком дзяржавы”… Але ж гэта толькі здагадка, магчымыя і іншыя версіі. Напрыклад, ёсць такая парода курэй – “араўкана”. Яны з пышнымі вусамі, бясхвостыя і нясуць блакітныя яйкі. Можа, мае калегі мелі на ўвазе іх? А то завядуць беларускія птушкафермы гэтую “араўкану”, а потым Расія адмовіцца купляць іх блакітныя яйкі. Каб не абвінавацілі ў прапагандзе гамасексуалізму. Мы ж так расійскі рынак страцім. Тады плакат з заклікам “пасылаць вусатага пеўня” з’яўляецца патрыятычным і скіраваным на захаванне беларускага птушкаводства».

Палітыкам з гучнымі пасадамі тыпу «старшыня аргкамітэта» і «генеральны сакратар» гэткае блазенства-трыкстэрства не дужа пасуе. З іншага боку, а што застаецца загнаным у кут? Займацца перформансамі, дэманстраваць сваё пачуццё гумару… Не мне асуджаць Статкевіча са Спарышам, пагатоў апошні цікавіцца не толькі птаствам. Ягоны запіс ад 19.04.2018:

Сёння самай правільнай блізкаўсходняй краіне, Ізраілю, спаўняецца 70 гадоў. Карыстаючыся нагодай, хачу падзяліцца з фрэндамі двума рэцэптамі. (…) Як падняць эканоміку Беларусі? Адзін з самых рэалістычных сцэнарыяў – дзяржаўная праграма вяртання яўрэяў. Мэта – давесці долю яўрэяў хаця б да 10 працэнтаў.

Яўрэі з ЗША або Ізраіля наўрад ці прыедуць у заўважнай колькасці, хіба што хасіды. Таму трэба будзе звярнуць асаблівую ўвагу на яўрэяў з Афрыкі. Нічога, што чорныя, падыйдуць.

З такімі сацыял-дэмакратамі насамрэч хочацца мець справу 🙂 Блізкае мне і ранейшае спарышава назіранне (чалавек яшчэ год таму працаваў на заводзе колавых цягачоў):

Пасля працяглага перапынку зноў шчыльна пакамунікаваў з пралетарыятам… заводскі пралетарыят у масе мае больш якасны чалавечы матэрыял, чым нашая інтэлігенцыя і розная там грамадзянская супольнасць. У сярэднестатыстычнага зваршчыка або слесара больш мазгоў, чым у сярэднестатыстычнага інтэлігента.

Тав. Спарыш літаральна «гарэў на рабоце» (кажа, у той дзень cпецадзенне не выдалі…)

Ну, а 70 гадоў дзяржаве Ізраіль споўніцца ўсё ж 14 мая. Да дзяржавы – у адрозненне ад краіны – маю змяшаныя пачуцці, але цуд ужо ў тым, што яна была створана ды існуе дагэтуль, на злосць вядома каму…

У 1988 г. я яшчэ мала ведаў пра Ізраіль, а ў 2008 г. было не да адзначэння памятных дат… Таму кропка адліку для мяне – 1998 г., калі святкаваўся «сапраўдны» юбілей. У тым годзе я шэсць тыдняў уважліва прыглядаўся да краіны, летась – тры. Пісаў пра некаторыя дэталі візітаў, хочацца праверыць свае ўражанні пры дапамозе статыстыкі.

20 год таму ў Ізраілі жыло 6 мільёнаў чалавек, зараз – звыш 8,5 мільёнаў. Калі абстрагавацца ад экалагічных і транспартных цяжкасцей, гэта дзяржаве ў плюс.

Валавы ўнутраны прадукт вырас, калі верыць Сусветнаму банку, амаль у 3 разы (1998 г. – 116 млрд USD, 2016 г. – 318). Зрэшты, Беларусь дэманстравала ў гэты час нават хутчэйшы рост ВУП, дарма што 100 мільярдаў для нас – пакуль завоблачная мара. Кітайская ж эканоміка вырасла ў 11 разоў…

Важна і тое, што сярэдняя працягласць жыцця ў Ізраілі марудна, але павялічвалася. 1998 г. – 78,15 гадоў, 2016 г. – 82,4. Для параўнання, у Беларусі: 68,4 і 73,83.

Здаецца, афіцыйны Ізраіль стаў больш актыўным ды прагматычным на міжнароднай арэне – у прыватнасці, і ў дачыненнях з Беларуссю. Калі ў канцы 1990-х дыпламаты не надта ведалі, як паводзіцца з тутэйшым урадам і бізнэсам, то ў 2017–2018 гг. вымалёўваецца пэўная стратэгія: «на першым месцы ў нас цяпер эканоміка, а не культура». Добра гэта ці не, вызначыць пакуль цяжкавата (чым правінавацілася вялікая і магутная ізраільская культура?), але, як кажуць шахматысты, нават кепскі план лепей, чым ніякага… Пэўных поспехаў у гаспадарчых справах ізраільцы дабіліся: во зараз паводле ізраільскай франшызы ў Мінску адкрыецца першая кавярня «Cofix». Пасол збіраецца «стварыць на зямлі Беларусі аграпрамысловы парк з ізраільскімі тэхналогіямі», але сельская гаспадарка тут, асабліва ў Віцебскім раёне, – куды больш рызыкоўная сфера, чым гандаль кавай. Ну, не будзем пра сумнае.

Інтэрнэт-выданне «Бэсэдэр?» падрыхтавала да юбілею жарцік: «У Ізраілі прыпынена распрацоўка штучнага інтэлекта, бо натуральны дзяваць няма куды». Не тое каб суперсмешна, затое патрыятычна.

Малюнак В. Вазнюка

Беларусы ж плануюць павіншаваць ізраільцаў з юбілеем праз… яўрэйскія песні. Надоечы былы «песняровец» Аляксандр Віслаўскі запісаў альбом «Толькі б яўрэі былі…», адсылаючы да назову рыгор-барадулінскай «кнігі павагі і сяброўства» 2011 г. Прэм’ера праграмы ў Іерусаліме адбудзецца 17.05.2018. Папраўдзе, набор з дзевяці песень – той выпадак, калі задумка лепшая за выкананне. Чамусьці ён нагадаў мне спробу звярнуцца да ізраільцаў на іўрыцка-ідышна-рускай трасянцы, зробленую агенцтвам «Белінформ» у 1992 г. Маю на ўвазе гэтую газетку:

Як бы ні было, радуе, што яўрэйская тэма ўкаранілася ў сучаснай белкультуры. Сёлета блогер Яўген Аснарэўскі прадставіў карту «Яўрэйская Гародня», з якой можна ладзіць экскурсіі або проста шпацыраваць па старажытным горадзе. Ён выбраў 16 самых важных аб’ектаў – амаль усе яны даступныя для агляду за пару гадзін.

Нешта цікавае намячаецца ў Гомелі 13.05.2018 – прэс-тур «Шляхамі Лазіка Ройтшванеца» з экскурсіяй, прэс-канферэнцыяй і выступам Гомельскага ансамбля яўрэйскай музыкі пад кіраўніцтвам Сямёна Клейнера. Асобныя цытаты з сатырычнага твору Ільі Эрэнбурга перакладзены на беларускую… Аднак тур па адным горадзе – гэтага замала! Наколькі помню (чытаў «Бурлівае жыццё…» ў 1990-х), беднага Лазіка пасля Гомеля закінула ў Расію, потым у Палестыну…

Асцярожна стаўлюся да навуковых работ патрыярха беларускай гістарыяграфіі Леаніда Лыча – на мой густ, яны занадта ідэалагізаваныя. Але серыя нарысаў «Акупацыя», што публікуецца ў «Народнай волі», гісторыку ўдалася, мо таму, што ён ажыўляе сваё дзяцінства ў родным мястэчку… Урывак з публікацыі 04.05.2018:

У Магільным пра лёс яго яўрэйскага насельніцтва ўсур’ёз загаварылі адразу ж пасля таго, як даведаліся пра першыя поспехі войскаў Вермахта і адступленне Чырвонай Арміі. Прадстаўнікі гэтага старажытнага народа, як засведчана ў літаратурных крыніцах, пасяліліся ў дадзенай мясцовасці прыкладна ў ХVІ стагоддзі. З тубыльскім насельніцтвам жылі ў згодзе, і таму ніхто не жадаў, каб яўрэі сталі ахвярай нямецкага акупацыйнага рэжыму. А так думаць мелася дастаткова падстаў, пра што добра паклапаціліся дэпартаваныя з Польшчы ў Магільнае яўрэі. Проста жахліва было чуць пра перанесеныя імі ад немцаў здзекі. У самага любімага намі, дзецьмі, дзядзькі Элі (ён беспамылкова вызначаў прозвішча кожнага з нас і імя бацькоў) у першыя ж дні вайны сталася штосьці няладнае з псіхікай. Ён перастаў выходзіць на вуліцу, сустракацца, весці размовы з людзьмі і, са слоў яўрэяў, толькі крычаў праз фортачку, што нам прыйшоў канец. Як на тую бяду, гэтае горкай прадказанне праз пэўны час спраўдзілася, прычым для ўсёй магільнянскай абшчыны яўрэяў, бо ніхто з іх не падаўся ў эвакуацыю.

* * *

9 мая з сям’ёй схадзіў на мінскую «Яму». Гэтым разам людзей сабралося пад тысячу, імпрэза пачалася амаль без спазнення, прамовы былі збольшага кароткія і змястоўныя, малітва чыталася з веданнем справы… Рабін Мардэхай Райхінштэйн паведаміў, між іншага, што дзень 9 мая 1945 г. (26 іяра) унесены яго аўтарытэтнымі калегамі ў каляндар іудзейскіх святаў. Не абышлося як без мінуты маўчання пад метраном, так і без выканання пад баян бадзёрай ідышнай песні «Lomir ale inejnem» (тут пастараўся Дзмітрый Капілаў, сын Аркадзя). Адсутнасць сярод прамоўцаў беларускіх чыноўнікаў не зашкодзіла cлухачам, хутчэй пайшла на карысць. Слушным ходам, па-мойму, быў і запуск у неба галубоў з адмыслова дастаўленай скрыні. 29.04.2018 у Красным, пасля мемарыяльнага мітынгу з нагоды 75-й гадавіны ліквідацыі Красненскага гета, дзеці выпускалі балонікі – таксама відовішчна. А напярэдадні мітынгу ў школе Краснага адбылася цёплая сустрэча з былым вязнем гета, жыхаром Петах-Тыквы Шымонам Грынгаўзам.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.05.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.05.2018  16:00

***

Siarhiej Sparyš 11 мая в 22:59

Спасибо этой респектабельной газете за “наезды”, точнее за пиар. Приятно, когда такое в меру читаемое издание так предсказуемо реагирует и делает точно то, что тебе нужно ?