Шалом у гонар праўдзівай вясны! Сёння першае слова – чытачам.
Піша Алесь Рэзнікаў: «Мяне ўразіў 19 сакавіка выступ клейзмерскай (калі так можна назваць) дзявочай капэлы з Барысава “Жыдовачка” ў кавярні “Гудвін” у Менску. Выступ і танцы былі вельмі захапляльнымі і эмацыйнымі, быў таксама паказаны анонс бязгукавага чорна-белага фільма “Чароўныя нажнічкі”, прычым музыкі падчас фільмы гралі як тапёры. Фільм аздоблены прыкольнымі тытрамі… Было крууута!» Сам я фільму і танцаў не бачыў, але веру. І незнаёмыя мне «жыдовачкі» хаця б спрабуюць нешта зрабіць для рэканструкцыі яўрэйскай мінуўшчыны… Яны больш сімпатычныя, чым журналіст-краязнавец Кастусь Ш., які знайшоў у сеціве сканы даваенных яўрэйскіх газет (газеты выходзілі ў яго родным Глыбоцкім краі) ды «ўключыў іронію»: «Хоць ты ідзіш цяпер вучы». І потым у фэйсбучнай дыскусіі: «А нашто беларусу ідыш ведаць?» ¯\_(ツ)_/¯
Анатоль Сідарэвіч, гісторык & юдафіл, які займае ў беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі якраз тую ж пасаду, што І. В. Каламойскі – ва ўкраінскім «УКРОПе», яшчэ ў 2016 г. тлумачыў, навошта беларусам ідыш. Сёлета ж ён – Сідарэвіч, а не Каламойскі – падзяліўся сваім запісам з дзённіка (22 сакавіка 2019 г.):
Учора вярнуўся з Вільні. Чатыры дні працаваў у бібліятэцы імя Ўрублеўскіх. «Гоман» (тыя нумары, якіх няма ў Менску), «Przegląd Wileński», рукапісы…
Іду па Вялікай у бок вакзала і чую ці то барабан, ці то іншы ўдарны інструмент, а потым – пяянне. Галасы маладыя, бадзёрыя, спяваюць хораша. Нарэшце бачу, што на другім баку вуліцы насустрач рухаецца невялікая калона.
Людзі спыняюцца, узіраюцца. Хто і з якой нагоды гэтак пяе? Мне стукнула ў галаву, што гэта ж Пурым… На літоўска-беларуска-польскай трасянцы тлумачу людзям, што гэта židai святкуюць вялікае і вясёлае свята, свята выратавання.
Шкада, не ведаю слоў тае песні. Пра што яна – пра смерць Амана, пра Эсфір? Шкада, што не малады і часу да адпраўлення цягніка ў абрэз, а то і далучыўся б да вясёлага натоўпу, які святкуе Пурым радаснымі спевамі.
У жыцці сустракаў толькі адну жанчыну з імем Эсфір (Эстэр).
Мне было 16. Я прыехаў з Заходняй Беларусі ў Слуцак. У Слуцку на макароннай фабрыцы, дзе працавала мая цётка Валя, я ўбачыў, як робяць цеста для джэмаў і павідла. Яблыкі, шмат яблыкаў ашпарваюць з вялікага шланга, а потым гэтую масу перапрацоўвае машына…
Я ўражаны. Побач са мною стаяць мая цётка і Эсфір Ізраілеўна, з якою цётка мяне пазнаёміла. Эсфір Ізраілеўна жыве ў доме цётчынага свёкра… Я кажу:
– Гэта ж і гніль, і чэрві ў цеста ідуць…
І чую голас Эсфіры Ізраілеўны:
– Мальчик, не то черви, что мы едим, а то, что нас ест.
Колькі год прайшло, а помніцца. На ўсё жыццё ўрэзалася ў памяць. Як і вочы Эсфіры Ізраілеўны. Поўныя смутку вочы дачкі свайго народа. І зноў успомніў. Габрэйская дзяўчынка, якая з яблыкам у руцэ сядзіць у хаце ля акна і глядзіць на вуліцу. Маладзенькая, прыгожая «дщерь Иерусалимская», а вочы ўжо поўныя смутку. Гэта кадр з фільма Валерыя Рыбарава «Чужая бацькаўшчына» паводле аднайменнага рамана Вячаслава Адамчыка. Я кансультаваў той фільм. Аператарам фільма быў Фелікс Кучар. Яго бацька – Алесь (для мяне – Айзік Евелевіч) Кучар.
А. Рэзнікаў (фота В. Р., верасень 2018) і А. Сідарэвіч, фота адсюль
Ізноў пра «раскол» (матэрыял А. Багуслаўскай быў падрыхтаваны для «Дойчэ веле» і з тыдзень таму растыражаваны тутэйшымі як вялікая мудрасць). Паўтаруся, пакуль што няма ў Беларусі глыбокіх расшчылін, прынамсі глыбейшых, чым у суседніх краінах. Калі «расколы» ёсць, то лакалізаваныя, на маргінэсе, і палохаць грамадства жудкай фрагментацыяй не выпадае. Наадварот, часцяком яно занадта аднароднае і прадказальнае: ёсць «галоўны», і ёсць тыя, хто ідуць у ягоным фарватэры, нягледзячы на дэкларацыі аб нязгодзе. «Прэзідэнцкія выбары» 2015 г. прадэманстравалі, як гэта бывае, дый «Вялікія размовы» 2017 і 2019 гг…
Між тым пра раскол гукаюць ужо і тыя, каторым муляе незалежнасць Беларусі. Для такіх аўтараў ён – сінонім (або эўфемізм) хаосу, што вымагае знешняга ўмяшання. Дальбог, як-небудзь разбярэмся без парадаў расійскага Eadaily… хаця, вядома, тое, што ад аўтарытарнага рэжыму ў рамках так званай справы «рэгнумаўцаў» пацярпелі карэспандэнты гэтага агенцтва, ніяк не цешыць.
Прайшоў Дзень Волі, да якога былі прымеркаваныя не толькі два канцэрты, у гродзенскім Каложскім парку ды мінскім Кіеўскім скверы, але і шахматны турнір у Саюзе беларускіх пісьменнікаў. Спробу даць міні-канцэрт на свежым паветры пад вечар 25.03.2019 зрабілі таксама чацвёра музыкаў: Павел Аракелян, Зміцер Вайцюшкевіч, Ігар Варашкевіч і Лявон Вольскі. Яны прыйшлі на рог мінскіх вуліц Рэвалюцыйнай і Камсамольскай, пачалі расчахляць свае інструменты… Тут-то іх і падграбла доблесная міліцыя, на што гродзенскі партал з’едліва заўважыў: «Гэта вам не Гродна». Пасля пары гадзін у пастарунку музыкаў адпусцілі.
Шчыра паважаю ўдзельнікаў згаданай чацвёркі (каго больш, каго менш), аднак ад гісторыі – прысмак фальшу, як быццам некаму выгадна было выставіць іх у ролі «хлопчыкаў для біцця». У выніку «СБ» гэтак іх і абмалявала…
Калі планавалася «апалітычная» творчая сустрэча ў цэнтры Мінска, то можна было паспрабаваць заранёў дамовіцца з органамі ўлады (і забарона падмачыла б рэпутацыю чыноўнікаў: чаму, напрыклад, джазістам можна музіцыраваць на плошчы Свабоды, а рокерам – не, дый Аракелян таксама «дае джазу»?). Калі пратэстная акцыя – мо ўсё ж не варта было паведамляць месца і час у сеціве, а паклікаць з сабою адно давераных людзей? Ну, зразумела было, што cход за пару кварталаў ад КДБ і міністэрства ўнутраных спраў будзе ўспрыняты як выклік, асабліва 25-га… Пасля сеціўных абвестак да затрымання музыкаў яўна рыхтаваліся, а на нестандартную сітуацыю спецслужбоўцы адрэагавалі б не адразу, мінут праз 10… За гэты час рокеры шмат чаго паспелі б выканаць.
Калі ўсё ж хацелася сумясціць прыемнае з карысным – максімальна паказаць сваё майстэрства і адзначыць Дзень Волі без санкцыі начальства – то можна было выбраць варыянт з іншай «кропкай» у цэнтры Мінска, сярод дамоў, дзе рэальна жывуць людзі. На Рэвалюцыйнай цяпер пераважна офісы, а ў двор, дапусцім, на Нямізе-8 або Старажоўскай-8 спусціліся б «народныя масы». Дый міліцыя не адразу б даехала туды (калі б увогуле вырашыла звязвацца), і меўся б шанс, што пасля кароткай гутаркі творцаў бы пакінулі ў спакоі, далі адыграць свае сеты. Лёгка даваць парады «заднім чыслом»? Ну, проста я стараюся разлічваць не на адзін ход уперад, а хаця б на 2-3…
Паколькі набліжаецца Першае красавіка, скапіраваў заметку з выдатным загалоўкам (газета «Свободные новости плюс» жжот):
Bravo, галоўны рэд. Васіль Уладзіміравіч Зданюк! Смяшнейшы хіба Аляксандр Рыгоравіч з набегам на Шклоўшчыну і абвяшчэннем «ваеннага становішча» ў сельскай гаспадарцы. А яшчэ – з заявай 22.03.2019 пра тое, што Сінявокая стала эпіцэнтрам нашага рэгіёна. Стары жарт гэта ўсё нагадала – «Ядзерная бомба заўсёды трапляе ў эпіцэнтр». Слушна заўважыў К. Жываловіч: «У нашай краіне ўсё настолькі цыклічна, што час ад часу былую папулярнасць набываюць показкі з барадой даўжэйшай, чым у старога Хатабыча».
Неўзабаве лета, і няхай бы «сонцападобны» даводзіў сваю дзеяздольнасць у іншыя спосабы, чым «чыжыкаў есці». Напрыклад, узяў бы прыклад з Маа, які ў 1966 г. фарсіраваў Янцзы, і ў чэрвені, як зусім пацяплее, пераплыў бы цераз Камсамольскае возера ў самым шырокім месцы, балазе новая рэзідэнцыя па суседстве. Каб Рыгорыч не засумаваў, гатовы плысці побач і распавядаць усялякія майсы пра ўсенародную любоў. Гэй, там, у адміністрацыі – падумайце! Другі раз магу і не прапанаваць 🙂
* * *
Блізу Дня Волі дзеля чарговага эксперыменту даў бясплатныя (але небескаштоўныя) парады рэдакцыям двух сайтаў: дзяржаўнага government.by i прыватнага tut.by. Вынік не на карысць прыватніка… Сайт Савета міністраў РБ цягам аднаго дня паправіў шэраг памылак (напрыклад, намеснік прэм’ер-міністра ў беларускай версіі стаў не «Васілявіч», а «Васільевіч», хоць і пакінулі «Ляшенка» замест правільнага «Ляшэнка»; у англамоўнай частцы пазначана цяпер, хто ў нас міністры прамысловасці, сувязі, etc). Ну, а сайт, які чамусьці лічыцца вотчынай М. Золатавай – насамрэч за яго адказвае гендырэктарка Людміла Чэкіна, якая дэ-юрэ і з’яўляецца адзінай галоўнай рэдактаркай tut.by – цягам некалькіх дзён не знайшоў часу актуалізаваць інфармацыю. Ён па-ранейшаму адпраўляе чытачоў у «блогі tut.by»… ліквідаваныя звыш трох гадоў таму.
Тутбаеўцы – як Бурбоны; тых нічога не навучыла французская рэвалюцыя, гэтых – «справа “БелТА”»… На каліва не здзівіўся, калі заўважыў у матэрыяле 27.03.2019, прысвечаным адноўленаму «інтэлектуальнаму клубу Святланы Алексіевіч», кідкае парушэнне журналісцкай этыкі:
З. Пазняк адмаўляе, што ўвогуле размаўляў з Алексіевіч, адхрышчваецца ад прапаноў «не пускаць у краіну ніводнай таблеткі». У той жа дзень, 27 сакавіка, пісьменніца прызнала, што не размаўляла з палітыкам на гэтую тэму, а пераказала словы нейкіх «заходніх журналістаў»… (зноў напрошваецца стары анекдот, ужо пра Каруза – «Рабіновіч напяяў»). За 4 дні супермегапартал не зрабіў апдэйт і не падрыхтаваў новы матэрыял, дзе даў бы слова другому боку. Падобна, тутбаеўскія спадарыні, апекшыся на адносінах з уладамі, вырашылі канвертаваць свае пакуты… не ў свабоду, а ў Пафігізмъ Самы Настаяшчы. Ну ОК; буду ведаць, каму (не) давяраць.
І яшчэ раз пра «Beauty Run», дакладней, пра «5000 жанчын», якія «прабеглі па цэнтры Мінска» 08.03.2019 (а таксама пра «5 тысяч чалавек» у Кіеўскім скверы 24.03.2019 – на пятачку ля мінскага кінатэатра «Кіеў» і 2500 святкуюшчых не змясцілася б). Вось так выглядала адзіная трыбуна cалігорскага стадыёна «Будаўнік» 30.03.2019 на футбольным матчы «Шахцёр» (Cалігорск) – «Тарпеда» (Мінск), які, паводле пратаколу, наведала 3600 гледачоў. Усяго cтадыён здольны прытуліць 4200 балельшчыкаў.
Фота з pressball.by
Найлепшы камент да гэтага здымка зафігачыў bion86: «Так у іх ёсць падземная трыбуна, там шахцёры матч глядзяць! 🙂 🙂 :)». Няблага адзначыўся і Georg: «Пачалі ўжо трэніравацца ў падліках, скора выбары 🙂»
А зараз хвіля сур’ёзнасці! «Радыё Рацыя» паведаміла, што ўбачыў свет сакавіцкі выпуск «Слонімскага краю». Краязнавец Міхась Шуляк апісаў у ім жыццё даваеннай вёскі Азярніца, насельніцтва якой было часткова яўрэйскім: «матэрыял аздоблены рэдкімі здымкамі азярніцкіх і слонімскіх яўрэяў».
«Вольфаў цытатнік»
«Жыццёвы досвед вучыць нас, / Што дармавое пастаянна / Нам абыходзіцца не танна / І даражэе з разу ў раз» (Фелікс Баторын, 2015)
«Па дзіўным супадзенні часцей за ўсё мяняюцца якраз тыя прававыя акты, якія непасрэдна тычацца жыцця грамадзян. Як мы разумеем, нестабільнасць права ў гэтай сферы – у інтарэсах дзяржавы і не ў інтарэсах грамадзяніна. Чаму? Таму што грамадзянін застаецца вечна вінаватым, ён не можа ўсачыць за хаатычнымі непрадказальнымі зменамі» (Кацярына Шульман, 26.03.2019)
«Я не люблю сацыяльных феноменаў. Я не сутыкаюся з соцыўмам – я бачу людзей» (Барыс Грабеншчыкоў, 28.03.2019)
«Сярод асноўных проблем постсавецкай публікі хачу вылучыць абсалютнае неразуменне або скажонае ўспрыняцце элітарнасці. Максімум, каго тут лічаць элітай — тых, хто паспеў завалодаць большым рэсурсам, не маючы пры гэтым неабходных інтэлектуальных здольнасцей да яго захавання, прымнажэння, як і да далейшага асабовага росту» (Аліна Вітухноўская, 29.03.2019)
Вольф Рубінчык, г. Мінск
31.03.2019
wrubinchyk[at]gmail.com
***
Рэдакцыя belisrael.info не заўсёды падзяляе погляды аўтараў
Апублiкавана 31.03.2019 23:37
Водгукі
* * *
«Хоць ты ідзіш цяпер вучы». Як на мяне – гэта не іронія, а сумная зацемка. Я сам, як тыповы беларус, ведаю пару словаў з ідышу, а вучыць лянуюся, але купіў фаліянт – слоўнік Астравуха і часам зазіраю, каб чарговы раз упэўніцца, што во, і гэтае дзіўнае неславянскае слова таксама ў беларускую прыйшло з ідыша, альбо праз яго.
Віктар Сяргейчык, г. Мінск
* * *
Пра падзел у грамадстве. Нягледзячы на тое, што рэгулярна пачытваю «Нямецкую хвалю», ад згаданых Вамі артыкулаў бачыў толькі загалоўкі, далей глядзець было нецікава. Вось на пачатку 1990-х падзел быў! І мы з сястрой час ад часу рабілі «пэрформансы»: у грамадскім транспарце адзін размаўляў на рускай, другі – на беларускай мове (аднойчы нам за гэта рэдактарка часопіса каляндар падарыла). Так, людзі чакалі бойкі, а зараз што… Ну, хіба што дзякуючы расійскаму тэлебачанню яшчэ магчымы сваркі на тэму «Крым чый?», а па«ўнутранай палітыцы» збольшага пануе згода (не, колькі разоў быў сведкам палітычных спрэчак у электрычках, але «няма таго, што раньш было!»).
Пётр Рэзванаў, г. Мінск
Дадана 01.04.2019 19:08