Tag Archives: газета «Прессбол»

«И вновь продолжается бой…»

Всем шалом, в хату и не в хату! Каждый новый день, увы, подтверждает сказанное в «Конце каникул…»: «Сколько же дряни собралось в Синеокой за последние 25 лет. Эта дрянь, хоть и в меньшинстве, открыто плюёт в глаза большинству, практикуя принцип своим – всё, чужим – закон”, причём закон видится не как многосторонний регулятор общественных отношений, а как инструмент для наказания». Впрочем, у Сергея Лукьяненко промелькнула неглупая мысль: «При взгляде сверху справедливость и плети выглядят почти одинаково».

Где вы, заслуженные юристы при высоких должностях – ошалели при виде беспредела и язык в ж… засунули? (Последним выражением я, в отличие от бизнесмена Игоря Коломойского и футболиста Евгения Костюкевича, обычно не пользуюсь, но здесь оно куда как уместно.) Да, некоторые не молчат, но вещают такое, что уж лучше бы жевали… Председатель Конституционного суда, как оказалось, 25.08.2020 «замазал» и своих подопечных, выразив «позицию по защите конституционного строя»:

Конституционный Суд констатирует, что 9 августа 2020 года белорусский народ в порядке, установленном Конституцией и основанным на конституционных принципах избирательном законодательстве, выразил свое свободное волеизъявление и избрал А.Г.Лукашенко Президентом Республики Беларусь. Демократичность и легитимность выборов Президента подтверждается соблюдением принципов и норм Конституции в избирательном процессе… Создание Координационного совета, определившего своей целью пересмотр итогов выборов Президента Республики Беларусь, в порядке, не предусмотренном ни Конституцией, ни избирательным законодательством, является неконституционным.

В будущий музей сервилизма и глупости 

Для обоснования своего вмешательства приплели ст. 116 Конституции, согласно которой «Контроль за конституционностью нормативных актов в государстве осуществляется Конституционным Судом Республики Беларусь». Какие «нормативные акты» издал общественный Координационный совет, пару раз собиравшийся на пресс-конференции, а если издал, то где их анализ?! Посмешища в мантиях…

Сейчас речь пойдёт даже не о «выборах» и не о массовых избиениях людей 9-12 августа, а о вопиющем случае с недопуском на территорию Республики Беларусь её гражданина, 74-летнего Тадеуша Кондрусевича, который возвращался из Польши позавчера, 31.08.2020. Не иначе как мелкая месть католическому митрополиту за то, что не поздравил «президента» с «победой» и призвал сесть за стол переговоров с протестующими. Ну и, как водится, попытки что-то разъяснить на «официальном портале» лишь усугубляют ситуацию:

Президент также прокомментировал недавнюю ситуацию на границе с Митрополитом Минско-Могилевским архиепископом Тадеушем Кондрусевичем… Он рассказал, что глава католической церкви неожиданно выехал для консультаций в Варшаву и, получив определенные задачи, возвращался Беларусь и попал в этот список невъездных, который общий у Беларуси и России. «Не только он один, просто он – более известная фигура», уточнил Президент, рассказав, что появилась информация о возможности наличия у Тадеуша Кондрусевича не одного гражданства. «Мы изучаем, я это не утверждаю. Хотим изучить вопрос. Если там все чисто и по закону, поступим по закону. Нам не важно, кто он – главный католик, главный православный или главный мусульманин. Должен жить по закону. А если ты еще и в политику влез и потащил за собой верующих, католиков, которые прекрасные люди, тогда двойная ответственность», – отметил Глава государства.

Короче, хотим – поступаем по закону, хотим – становимся выше… Тут не «свои косяки», которые «мы видим», тут полный обосрамс. Избыточно, пожалуй, в этой связи цитировать Конституцию, но всё же: «Граждане Республики Беларусь имеют право свободно передвигаться и выбирать место жительства в пределах Республики Беларусь, покидать ее и беспрепятственно возвращаться обратно» (ст. 30). «Все равны перед законом и имеют право без всякой дискриминации на равную защиту прав и законных интересов» (ст. 22).

Ещё о смехе сквозь слёзы. Утром 1 сентября главная газета администрации распространила высказывание о «мусульманской церкви» (как это Красный костёл не был назван «католической мечетью»? :))

Правда, в тот же день поправили. Стало: «Никакого наката государства на Католическую, Православную (церковь. – Прим. ред), мусульмане, иудеи – кто бы здесь ни был – мы никогда не допустим». Но если человек не контролирует свой язык, то ему или рано, или уже поздно претендовать на контроль над целой страной?

В общем, отчасти понимаю могилёвского гроссмейстера Сергея Каспарова и его супругу Татьяну, тоже известную шахматистку, опубликовавших на своей страничке (28.08.2020) отчаянный пост:

Всем привет! Последние несколько лет имеем хорошую работу – обучение он-лайн (рус. и англ.) со сравнительно неплохими результатами. Но, наверное, вы смотрите новости и знаете, что сейчас происходит в Беларуси. Поэтому мы ищем возможность уехать в какую-нибудь… другую страну. Если кто-то может подсказать что-то полезное (шахм. школы, клубы и т.п.) – будем благодарны.

Правда, сам я никуда уезжать не собираюсь – пусть уезжают чиновники (прежде всего идеологи), псевдоэксперты, телепроститутки и прочее «добро», разжигающее в обществе «информационные войны». Которые заканчиваются реальными хапунами на улицах и увольнениями несогласных.

Подчеркну: чиновник чиновнику рознь. У меня хватает вопросов к бывшему министру культуры Павлу Латушко, отставному послу Игорю Лещене и др., но сейчас они вроде бы ведут себя достойно, и я не буду их донимать напоминаниями о событиях 10-летней давности. Любопытен и «казус Котова» (не шахматного гроссмейстера, а недавнего генерального секретаря Национального олимпийского комитета Беларуси, затем – сотрудника управления делами президента Анатолия Котова). Первого сентября А. К. иронически прошёлся в фейсбуке по своим «бывшим коллегам с госслужбы»:

Я не знаю, как вы спите по ночам… Пыток и убийств не было? К сожалению, сегодня даже УВКПЧ ООН подтвердило иное. Гражданам Беларуси может быть отказано во въезде в свою страну. Я свой выбор сделал. В никуда. С кредитами и прочими стандартными вещами. Теперь я овца и наркоман.

Запись в тот же день перепечатала «Трибуна» – популярный спортивный сайт, который в Беларуси уже недели полторы открывается с трудом (спасибо министру информации т-щу Луцкому).

Что тут скажешь? Окончивший МГИМО Котов, 1980 г. р., стал генсеком в 2015 г. и оставался им года четыре. Входил в команду Максима Рыженкова, организовывал «Европейские игры» в Минске с огромным значительным перерасходом изначально запланированных средств. Понимаю, что пару сотен миллионов долларов туда, пару сотен сюда – не такая уж проблема для страны с золотовалютными резервами в 8,5 миллиардов (и вдвое большим внешним государственным долгом…), но всё-таки хотелось бы подробностей из первых уст.

Предложил я журналистам «раскрутить» Котова на откровенное интервью. Получил ответ: «Чуть позже. Иначе закроют его через час после вью. И так хватают всех подряд». Ну, не то чтобы «всех» – меня с 2001 г. не трогали, при том что немало понаписывал, к примеру, о коррумпированном издательстве при минобразования. Видимо, размах не тот… И вот что полагаю: чем раньше экс-функционер выложит правду, тем интереснее она будет обществу и тем больше шансов, что его бывшие коллеги (и не только) проявят солидарность, не дадут «закрыть» правдоруба. Держать же тайны при себе – так себе стратегия… В любом случае те, кто «слишком много знал», оказываются под прицелом, о чём косвенно свидетельствуют угрозы «первого лица» в адрес П. Латушко:

Некоторые из таких чиновников вошли в так называемый координационный совет и ответят за свою деятельность там по закону, добавил Глава государства. «По фактам захвата власти возбуждено уголовное дело. Вот он и ответит по закону, и спрятаться нигде не сможет, подчеркнул Александр Лукашенко. Есть и другие, которых мы вовремя рассмотрели и отправили кого на покой, кому просто предложили заниматься бизнесом. Они тоже неоткровенно, но где-то “постятся”».

«Предложили заниматься бизнесом» – похоже, намёк на премьер-министра РБ (с 2018 г. и до 3 июня 2020 г.) Сергея Румаса. Вот уж кто многое мог бы рассказать – но пока молчит… 🙁 Как и вице-президент ФИДЕ Анастасия Сорокина, так и не объяснившая (по крайней мере, на официальном сайте Белорусской федерации шахмат), почему в «эпоху Румаса» из каждого утюга призывали гордиться будущей шахматной олимпиадой в Минске-2022, а летом 2020 г. идею её проведения тихо «похоронили». Не далее как 9 месяцев назад заявлялось: «к шахматной олимпиаде инфраструктура уже готова полностью».

После «письма трёхсот» (ныне – четырёхсот), где выдвигалось 6 требований к властям, сделан следующий шаг: создаётся Свободное объединение спортсменов Беларуси во главе с победителями Олимпиад и чемпионатов мира. Главный тренер гандбольного клуба «Витязь» Константин Яковлев тоже призвал вступать в «СОС»: «Я отец троих прекрасных детей. Не хочу, чтобы мои дети жили в стране унижений и пыток, угроз и запугивания, принудиловки». Может быть, в итоге спортсмены и (около)спортивные деятели ещё больше осмелеют 🙂

Тем временем «застабилы», беря пример со своего шефа, отдают предпочтение тактике мелких пакостей. Из мною замеченного:

Министр спорта и туризма 28.08.2020 поручил подчинённым отменить подписку на негосударственную газету «Прессбол», которая публиковала открытые письма недовольных спортсменов, и выписывать вместо неё минспортовскую «Спортивную панораму». Как там у О’Генри: «песок – неважная замена овсу»? Да и в конце 2000-х министерство и НОК уже «наезжали» на «Прессбол», не выдавали ему аккредитации и т. д. – а в результате газета сохранилась и не теряет формы. Был бы Сергей Ковальчук, 1968 г. р., попамятливее, не ввязался бы в новый раунд безнадёжного противостояния…

Чудаки из коммунхоза «взяли под козырёк» и утром 01.09.2020 замазали краской мурал с «диджеями перемен». Благодаря этому изображению и многочисленным бело-красно-белым флагам минский дворик между многоэтажными частными домами, находящийся в Центральном районе, прославился уже на всю Беларусь… Неудивительно, что ещё до полудня мурал был отмыт от краски, и счёт стал 4:3 в пользу местных товариществ собственников.

Шутки ради посоветовал бы под стилизованными изображениями Кирилла Галанова и Владислава Соколовского нарисовать миниатюрного Дмитрия Петрушу, выдёргивающего шнур из колонки, и ещё меньшего Юрия Цабу, строчащего жалобу в милицию. Очень вероятно, что глава района с идеологом комплексуют из-за того, что их забыли увековечить на стене, а потому раз за разом посылают во дворик «своих людей» 🙂

Жильцы не только сохранили мурал, но и вывесили над ним табличку («Площадь Перемен»), а соседний забор укрыли лентами, в совокупности напоминающими флаг. Фото 02.09.2020

Сейчас не столько о пакости, сколько о том, что лукашизм исчерпал свои креативные ресурсы. «Мінскую праўду» за 1 сентября подловили на подражании «The Guardian» за 21 августа:

Обезьянничали наши плюшевые идеологические друзья и во многом другом, даже в названии своей недавно появившейся fb-группы «Будзьма!» (уже много лет работает нелукашенская культурная инициатива «Будзьма беларусамі!», и адрес её сайта – budzma.by).

По мне, так пущай обезьянничают. Больше беспокоит фрагментация протестного движения и его топтание на месте, о чём писал не раз. Вот и российская коллега Екатерина Шульман окинула взором Беларусь (01.09.2020, «Эхо Москвы»):

Забастовочное движение не стало, так скажем, общенациональной стачкой… Репрессивные тактики первой недели протестов не повторяются, но и не происходит никакой либерализации с точки зрения выпускания политзаключённых, либо какого-то хотя бы намёка на расследование этих эпизодов насилия, которые были сразу после 9 августа.

Кто-то упрекнёт меня (а значит, и Е. Шульман) в излишнем пессимизме. Но ведь Павлу Северинцу из БХД на днях продлили срок содержания под стражей на два месяца, Николаю Статкевичу из «Народнай Грамады» тоже продлили, и дело против его однопартийца Сергея Спариша, брутально задержанного 25.06.2020, не закрыто… Вряд ли сейчас до создания новых политических партий – вытащить бы лидеров старых.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.09.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 02.09.2020  18:18

* * *
Cпасибо за поддержку! (Юрий Довнар, руководитель pressball.by
03.09.2020  13:23

Библиотекарь в роли функционера

Вольф Рубинчик. Просмотрел статью из сборника «История ГШ 1982-1992» о гексашахматном юношеском турнире 1989 г. Приведу несколько фрагментов c минимальными правками:

В истории ГШ-движения страны особое место занял единственный в СССР международный юношеский турнир, который состоялся с 12 по 17 сентября 1989 года в г. Минске. Минский ГШ-клуб проводил это соревнование согласно договору, который был подписан в ноябре 1988 года между Минским горкомом комсомола, Венгерским гексашахматным Союзом и Югославским ГШ-клубом г. Суботица…

В соревновании приняло участие 30 игроков, 18 из них составляли минчане. Согласно договору в турнире участвовало 5 венгерских и 5 югославских ребят, а также по одному участнику прибыло из гг. Москвы и Ульяновска.

В турнире участвовали 4 девушки: И. Судникова, Н. Танана, И. Шлейфман и Л. Эпштейн. Судникова и Танана заняли 7-8-е места с хорошим результатом 5,5 очков. Их успешному выступлению способствовало также то обстоятельство, что лидеры турнира «по-рыцарски» соглашались с ними на ничью.

Интересно, что все 5 югославских участников с 50% результатом разделили 12-18-е места.

Победители были награждены призами, которые выделил горком комсомола. К сожалению, это был последний случай поддержки ГШ-клуба комсомольскими лидерами…

Сроки турнира совпали с турниром «Топ-16» в г. Познань (Польша). В Познань отправились председатель клуба А. Павлович и «неофициальный» лидер клуба В. Яненко. Вся основная работа по организации и проведению турнира легла на зам. председателя клуба Юрия Тепера. Он был зам. главного судьи соревнований и осуществлял все необходимые контакты как со спонсорами, так и с участниками и гостями турнира.

Для истории скопируем и таблицу:

При большом желании фамилии разобрать можно. Любопытно, что будущий гроссмейстер по обычным шахматам Юрий Шульман занял здесь лишь 5-е место – проиграл ключевую партию Андрею Батуро, опередившему его на шаг.

Очевидно, у тебя на турнире была неслабая нагрузка. Что-то вспомнишь?

Юрий Тепер. Помнится очень многое, но давай по порядку.

В. Р. Согласен. Как получилось, что ты стал целым Заместителем Главного Судьи?

Ю. Т. По моей же просьбе. Когда выяснилось, что Павлович и Яненко поедут в Польшу, и вся нагрузка по судейству достанется мне, я сказал, что никогда не судил турниры по швейцарской системе. Сам понимаешь, наука это непростая, тем более в конце 1980-х, когда не было компьютерных программ и жеребьёвка проводилась вручную. Единственное, Яненко сказал, что выделит мне в помощь знатока «швейцарки»: им оказался Валерий Высоцкий, человек в белорусских шахматных кругах достаточно известный (тогда он был директором ДЮСШ, где работал Яненко, а позже возглавил РЦОП по шахматам и шашкам). Мы с Высоцким раньше пересекались, но это отдельная история. Он получил статус главного судьи и отвечал за жеребьёвку, я же следил за соблюдением правил во время игры.

В. Р. Международный турнир на 30 человек наверняка требовал ещё и линейных судей?

Ю. Т. Я взял себе в помощники участников февральского турнира: Андрея Касперовича, Наташу Шапиро, Ивана Захаревича. Главным секретарём назначили Нелли Иосифовну Зезюлькину: она болела за своих сыновей Алексея и Юрия – в итоге они заняли в турнире первые два места – и параллельно выполняла обязанности секретаря. Переводчиком была Вера Гейзовна Ольшинковская, тоже участница турнира в феврале 1989 г. (перворазрядница по обычным шахматам, родом с Западной Украины; в своё время играла в украинских соревнованиях, помнила Леонида Штейна).

В. Р. Она всё время находилась в зале?

Ю. Т. Нет, Вера Гейзовна работала в школе учительницей и помогала только в ключевые моменты (открытие и закрытие турнира, экскурсия в Хатынь). В процессе соревнования мы старались находить общий язык с участниками и представителями команд сами, благо югославы – и отчасти венгры – знали какие-то русские слова.

Играли в помещении Дворца культуры «Минскпромстроя» (за автозаводом). Жили приезжие в общежитии возле стадиона «Торпедо». В организационных вопросах очень помог Юрий Пуцыло.

В. Р. В статье говорится, что ты прямо-таки служил «офицером связи» – осуществлял контакты и со спонсорами, и с приезжими. Что за контакты?

Ю. Т. Первый день турнира ездил в банк, получил деньги на оплату судейства и суточные для иностранцев. После турнира у меня из-за этих денег были проблемы.

В. Р. Присвоил или растратил? 🙂

Ю. Т. Другое. Когда выдавал деньги иностранцам, то не подготовил ведомости и не взял с участников росписи. Cамое интересное, что больше всего ругал меня за это не Костя Ксенофонтов (бухгалтер горкома комсомола – наш клуб числился при горкоме) и не Павлович, а Яненко, формально не занимавший ответственных должностей. Не помню, как я выпутался из этой передряги: Кажется, были отправлены письма в Югославию и Венгрию, чтобы пришло подтверждение… С меня денег не требовали. Н. Зезюлькина потом сказала: «Ни одно доброе дело не остаётся безнаказанным». Вот, кстати, ещё припомнил отрывок из детского стихотворения Есенина «Сказка о пастушонке Пете, его комиссарстве и коровьем царстве»:

Чай, конечно, сладок

А с вареньем – дважды,

Но блюсти порядок

Может, да не каждый.

В. Р. Спасибо, я и не знал об этом стихотворении! А по поводу «чая» на турнире что скажешь?

Ю. Т. Приезжие и судьи питались в ресторане дважды в день: утром и в обед. Грех жаловаться, кормили хорошо. Вспомнился забавный эпизод: я просил в ресторане, чтобы сделали оладьи с мясом, и с удовольствием съел несколько порций. А иностранцы почти не притронулись – не любят они такого.

В. Р. Cтранно… У нас же долгое время делали из драников/колдунов «приманку» для интуристов. А кроме выдачи денег, ещё какая-нибудь «связь с иностранцами» была?

Ю. Т. Я присоединился к обеим экскурсиям: по Минску и в Хатынь (кажется, они прошли в один день). Всюду я старался вставить свои «пять копеек»: перед поездкой в Хатынь что-то читал, просил Ольшинковскую, чтобы она перевела… Когда ездили по городу, нашей переводчицы не было. Я подружился с югославом Атилой Шинко, мы неплохо общались на английском. Во время экскурсии я что-то рассказывал, но не помню, чтобы Атила «передавал дальше». Рассказывал о Минске и журналист Сергей Носов, который тоже поехал на экскурсию.

В тот «день отдыха» меня приглашали сходить с иностранцами в цирк, но я отказался, а вместо этого играл с советскими участниками (Ефимовым и Симкиным) в футбол. Четвёртым у нас был вездесущий Носов.

В. Р. Насыщенная программа, но это один день. Чем занимался в другие?

Ю. Т. Помню, в один из вечеров руководители делегаций Венгрии и Югославии пригласили меня провести меня время в общежитии. Пили венгерскую водку «Палинка» (а может, и «ПалЕнка»), часа два говорили за жизнь. Я рассказывал о своей поездке в Венгрию летом 1988 г. За день до отъезда комсомольцы пригласили иностранцев (взрослых) на банкет. Меня туда не позвали…

В. Р. Видимо, рожей не вышел?

Ю. Т. Кстати, был такой представитель Югославии Шандор Рожа (Юрий Дубашинский позже прокомментировал: «Очень белорусская фамилия!»).

В. Р. А как с игровыми контактами?

Ю. Т. Что называется, спасибо за вопрос – это мои самые приятные воспоминания. Кто-то из иностранных участников предложил мне сыграть в ГШ. Партию я быстро выиграл, благо играл тогда куда лучше, чем сейчас. Остальные участники увидели, что кто-то со мной играет, и тоже захотели присоединиться к процессу… Выстроилась настоящая очередь.

В. Р. Вполне в духе того времени.

Ю. Т. И только я заканчиваю одну партию, как тут же подходит югослав или венгр и говорит по-русски: «Юра, со мной». Обыграл я так человек 10 (а всего их было 12!) Кончилось это «безобразие» тем, что венгр Дьёрдь Гульбан одну партию у меня всё же выиграл. Мы сыграли с ним ещё три партии, общий счёт 2:2.

В последнем туре должны были определять лучшую партию турнира, и Дьёрдь выиграл у Иштвана Миклоша (поставил красивый мат при полной доске фигур). Ему дали один из двух призов, но Зезюлькина высказалась, что не так это делается: должна быть подана заявка, партия прокомментирована… Я попросил Дьёрдя, тогда он что-то написал.

Когда мы беседовали с Атилой Шинко, зашла речь о политике, и он сказал, что не понимает, как может сочетаться политика гласности и перестройки Горбачёва с консервативной политикой премьер-министра Рыжкова. Для меня это был трудный вопрос, я ничего не ответил.

Вспомню ещё одну забавную историю. Я упоминал Ефимова из Ульяновской области, его сопровождал Сергей Лапко. На второй или третий день Лапко куда-то пропал – его не было ни в турнирном зале, ни в общежитии. Потом выяснилось, что он поехал к родственникам в Гродненскую область, но до самого конца турнира так и не появился. А билеты на обратную дорогу у Ефимова не было, он волновался. Я предложил ему одолжить денег, но в последний момент Лапко всё-таки появился на закрытии… Наташа отреагировала оперативно: «Надо обязательно дать ему приз!» Лапко: «Я люблю призы, а за что?» Наташа: «Как главному юмористу».

В. Р. Да у вас там, похоже, все были юмористы-авантюристы…

Ю. Т. Всякого хватало – может, время благоприятствовало. О той осени 1989 г. мне до сих пор очень приятно вспоминать.

Ю. Тепер (справа) в венгерском Дебрецене, октябрь 1989 г. Рядом – Вера Липник.

В. Р. Последний вопрос. Как ты пробился с материалом о турнире во всесоюзную газету «Советский спорт»? Приведу твой шедевр из № за 21.09.1989 целиком, ведь он того стоит 🙂

ГЕКСАГОНАЛЬНЫЕ ШАХМАТЫ

МИНСК. Международный турнир собрал 30 игроков из Венгрии, Югославии и Советского Союза.

Хозяева оказались «негостеприимными», заняв первые три места. Победителем же стал А. Зезюлькин.

Ю. ТЕПЕР

Ю. Т. Кто-то мне подсказал телефон спецкора «Советского спорта» Александра Борисевича (позже – редактора газеты «Прессбол»), добавив, что надо позвонить и сообщить результаты турнира. Я позвонил, пересказал ему материал. Мы перебросились ещё несколькими фразами. Он сказал, что не шахматист и в наши гексашахматы не верит, но ему дали задание осветить турнир, задание он выполнит, а больше его ничего не интересует.

В. Р. Кто же мог дать такое задание?

Ю. Т. Предполагаю, что постарались комсомольцы.

В. Р. А денежки тебе заплатили?

Ю. Т. После публикации я перезвонил, и Борисевич ответил, что за такие заметки гонорар не платят. Но был приятен сам факт, что моя фамилия появилась в многомиллионном «Советском спорте», да ещё на первой полосе 🙂

Летом 2019 г.

В. Р. Ладно, будем закругляться. Спасибо за беседу.

Ю. Т. Завсегда пожалуйста!

Опубликовано 30.10.2019  22:19

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (126)

Шулем-алейхем! Вітанне ляціць у бок стваральнікаў расійскага фільма «Адэса», які мы з жонкай паглядзелі ў мінскім кінатэатры «Аўрора» 05.09.2019. Cтужка на аматара (шчырая, аднак зацягнутая, як на мой густ), але ў ёй можна пачуць ідыш, ды яшчэ ў паўднёвым варыянце, што нячаста бывае ў кінематографе. Цікава, што не ўсе выразы суправаджаюцца тытрамі па-руску – хіба каб гледачы самі здагадаліся, напрыклад, хто такі «а фрумер ід». Магу ахвяраваць рэжысёру Валеру Тадароўскаму і прадзюсеру/выканаўцу галоўнай ролі Леаніду Ярмольніку ўсю гэтую серыю «Катлет & мух», мне не шкада 🙂

Агулам, калі хто хоча ў 2019 г. пазнаёміцца з яўрэйскай культурай у розных яе праявах, той пазнаёміцца, прынамсі ў Мінску. Во перадаюць, што «ў Музеі гісторыі і культуры габрэяў Беларусі прэзентавалі фотавыставу Альфрэда Мікуса “Сезоны мястэчка Ленін”, прысвечаную ўнікальным драўляным надмагіллям на мясцовых габрэйскіх могілках». Ленін – гэта не той шахматны конь, пра якога вы падумалі, а мястэчка ў Жыткавіцкім раёне Гомельскай вобласці…

Добра, што музей пры «Саюзе беларускіх яўрэйскіх абшчын» фіксуе такія з’явы і заахвочвае фотамастакоў. Горай тое, што дырэктар гэтага самага музея, ён жа віцэ-прэзідэнт названага Саюза, сёлета апалчыўся на барысаўскі жаночы (нават фемінісцкі) аматарскі музычны гурт «Жыдовачка». Не прыдумаў нічога лепшага, чым рэкамендацыя для наведвальніц фэйсбука: «Іх трэба троліць і байкатаваць. І людзям тлумачыць – асабліва яўрэям, якія элементарных рэчаў у дачыненні да сябе не разумеюць».

Няйначай наслухаўшыся сп. Вадзіма, двое ізраільцаў, сп. Марк і спн. Керэн (экс-мінчанка Алена), зляпілі крэатыў «Жыдовачка гэта ў Беларусі камплімент або абраза?» Як быццам няма трэцяга варыянту: слова, якое з «песні не выкінеш» (трапная заўвага экс-мінчаніна Зісла ў фб).

Лідарка гурта Ната Голава, aka Anna Avota, тлумачыла, што «Жыдовачка» існуе з 2018 г. і назва гурта паходзіць ад беларускага танца, запісанага ў Барысаўскім раёне гадоў 30 таму. Але «змагары з антысемітызмам» не дужа хацелі яе слухаць… Дзеля справядлівасці, у артыкуле на сайце «Дэталяў» намёкі на альтэрнатыўны погляд ёсць: маскоўскі (!) рэлігіязнавец Юрый Табак кажа, што «да назвы… у кантэксце рэпертуару не прычэпішся – ні юрыдычна, ні па сэнсу». Потым сказана, што «і сярод яўрэяў знайшліся тыя, хто лічыць, што ў назве “Жыдовачка” няма нічога страшнага». Гэтым «дысідэнтам» К. Вольман & М. Катлярскі слова не далі, затое працытавалі шэраг паэтаў-філолагаў i «простую гамяльчанку», ствараючы ўражанне, што «народ супраць» (вядомы журналісцкі прыём) і падводзячы да думкі, што існаванне «Жыдовачкі» – «абраза-абраза». Прыплялі звесткі з афіцыёзнага зборніка «Рэспубліка Беларусь у люстэрку сацыялогіі», паводле якіх у штодзённым жыцці па-беларуску размаўляюць усяго 3% жыхароў РБ… І што?

У 2018 г. (а папраўдзе, яшчэ ў 2000 г. – у часопісе «Arche», «Яўрэйскі погляд на “жыдоўскі нумар”») я выказаўся наконт ужывання слова «жыд» у беларускай мове. Тая памяркоўная пазіцыя па сутнасці не змянілася.

Адміністратарка суполкі «Беларускія яўрэі» можа ўпікнуць тым, што я не філолаг (як упікала таго самага музыказнаўцу Зісла Сляповіча з яго рэплікай «раздзьмулі з мухі слана» – маўляў, «у артыкуле прыведзены высновы прафесіяналаў… гаварыце пра музыку, не лезьце ў філалогію»). ОК, вось меркаванне кандыдата філалагічных навук Надзеі Шакун, апублікаванае ў навуковым і метадычным часопісе «Роднае слова», № 12, 2005 (артыкул «Яўрэй, жыд»): «Форма жыд – больш старая ў параўнанні з лексемамі яўрэй і габрэй (габрай, гэбрай), але, як ужо адзначалася, не фіксуецца ў нашых нарматыўных слоўніках… Безумоўна, што паралельнае раўнапраўнае існаванне некалькіх сінанімічных антрапонімаў (жыд, яўрэй, габрэй, гэбрай, габрай) – толькі на карысць сучаснай беларускай мове, бо разнастаіць яе лексічны склад і ў той самы час нагадвае пра даўнюю гісторыю і багатыя кантакты нашай мовы».

Апошні сказ, па-мойму, занадта смелы; празмерная сінанімічнасць можа стацца праблемай для жывой мовы, дый цяжка рэалізаваць на практыцы «раўнапраўнае існаванне» лексем. Так ці іначай, не думаю, што Надзея Шакун – меншы «прафесіянал» у мовазнаўстве, чым журналістка Керэн Вольман. Гэтаксама і Фелікс Хаймовіч, які з дзяцінства чуў беларускую і дзясяткі гадоў піша на ёй вершы пад псеўданімам Баторын, напэўна, лепей знаецца на нюансах мовы (дый міжэтнічных адносін у Беларусі), чым рускамоўны паэт Рыгор Трэстман, які з пачатку 1990-х бывае ў нашых палестынах наездамі. Зноўку працытую верш Ф. Баторына 2010 г. з кнігі «Яблычны пах цішыні» (Мінск, 2018): «Перш чым сцвярджаць: Антысеміт! – / Cпадар хай зразумее, – / Не ў тым бяда, што кажуць жыд, / Бяда, што б’юць габрэя!»

Мяркую, надыходзіць час падзяліцца сваімі думкамі пра «жыда»/«Жыдовачку» і па-руску. Bli neder, скора такі артыкул паявіцца (агораў жа дзве часткі пра фэйкі – тут і тут), сачыце за рэкламай 🙂 Пакуль суд ды справа, катэгарычна рэкамендую праціўнікам барысаўскага гурта стварыць уласны, назваць яго «Габрэечка», «Яўрэечка» або нават «A yidishke»/«Bas-Yisroel», i перамагчы несамавітых дзяўчат у чэснай барацьбе… Крыху абалдзеў ад фэйсбучных інвектыў кшталту «Вы зусім нічога не кеміце ў ідышкайт» на адрас «Жыдовачкі», да таго ж кінутых асобамі, якія раней неяк не былі заўважаны ў пашырэнні тутака ідышнай культуры ¯\_(ツ)_/¯

Голава, удзельніца замежных клезмерскіх імпрэзаў, выпускніца тутэйшага ўніверсітэта культуры і ўвогуле дама рашучая, здольная «у бубен даць» (на фота), па слова ў кішэнь не лезе. Яшчэ ў ліпені паспрабавала прааналізаваць настроі розных пластоў беларускага яўрэйства…

Выйшла грубавата-карыкатурна, але доля ісціны ў гэтай карыкатуры ёсць. Лепшага сацыялагічна-культуралагічнага аналізу, на жаль, ніхто пакуль што не прапанаваў… Напрыклад, літаратар П. Касцюкевіч трактуе суайчыннікаў яшчэ больш суб’ектыўна. Голаўская трыяда нагадвае тую, на якую я абапіраўся ў сваёй дыпломнай працы (ЕГУ-1999) пра рускамоўных імігрантаў у Ізраілі. Для той «уяўнай супольнасці» былі характэрныя ваганні паміж гетаізацыяй, інтэграцыяй і асіміляцыяй.

Тым часам абяцаюць, што ў лістападзе 2019 г. (так, 102 гады вялікаму кастрычніцкаму перавароту!) у Мінску на вул. Кастрычніцкай пройдзе вялікі фестываль яўрэйскай народнай музыкі Litvak Klezmer Fest. Будуць урокі танцаў, выстаўка, бясплатныя канцэрты і многае іншае. Сярод партнёраў – прадказальна – тутэйшых яўрэйскіх суполак няма, а ёсць пасольства ЗША і Інстытут польскі.

Фоты з klezmerfest.by; справа – месца для маючага-адбыцца літвацкага клезмер-фэсту.

Прыляплю тут сваё ж выказванне ад 21.05.2018: «малаверагодна, што ў Мінску адбудзецца фестываль такога ж размаху, як «Kyiv Klezmer Fest» (12-13 мая 2018 г.)». Разам з тым цешыць, што ідэі вольна перасякаюць межы. Вось і маю прапанову ад 11.03.2019 – наконт таго, што генеральны пракурор мусіць прызначацца выключна з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю – збіраюцца прыняць… Праўда, ва Ўкраіне. Не выключана, што, калі так пойдзе далей, то знакаміты кіеўскі заапарк неўзабаве атрымае імя Роберта Мугабэ (1924–2019), а мінчукі зноў правароняць свой шанс залучыць у горад новых турыстаў.

У канцы жніўня ўставіў шпільку расійскаму інфармагенцтву, ды так, што брахлівы аўтар надоўга за… ціх. Але, па завядзёнцы, маю дадатковы, «лесвічны» аргумент: шыльды з назвамі вуліц па-беларуску неабходныя не толькі для ўтрымання моўнага балансу ў горадзе (асноўная маса рэкламы ў Мінску – рускамоўная), а і для выканання прававых норм. Гаворка пра Закон РБ № 190-З ад 16.11.2010, паводле якога (арт. 17) «У Рэспубліцы Беларусь найменні геаграфічным аб’ектам прысвойваюцца на беларускай мове». Г. зн. яна абавязковая на паказальніках, а транслітарацыя на іншых мовах – права мясцовых органаў улады.

У сталіцы Беларусі не толькі не «вынішчаецца» руская мова – яна з’яўляецца нават там, дзе яе раней не было…

Побач са станцыяй метро «Пушкінская». Рускамоўныя шыльды былі павешаны год-два таму.

А тут прыкол у тым, што аншлаг злева – на рускай, справа – на беларускай. Адзін Фрунзенскі раён, адна фірма рабіла. «Плюралізм у адной галаве».

*

Ну што, малята, праз тры тыдні адкрыецца чарговая сесія палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу РБ. Планы склікання пазачарговай сесіі для аспрэчвання лукашэнскага ўказа аб датэрміновым спыненні паўнамоцтваў дэпутатаў канчаткова ляснулі… 🙁 У тым ліку праз паводзіны такіх «прыгажуноў», як былы камсамольскі газетчык Алекс К-скі, цяпер нібы «вялікі дэмакрат» і палітычны аналітык. 26.08.2019 заявіў, што «Выбары ўжо прызначаныя, цягнік ужо пайшоў, яго не спыніш», і ўвогуле аднаўленне канстытуцыйных норм – «пабочнае пытанне». Яшчэ і пакпіў з пратэстоўцаў кшталту сойму БНФ: «ганілі гэтую Палату [прадстаўнікоў], „палаткай” называлі, а тут раптам упісваецеся за яе». Аналітык не цяміць, што ў краіне можна (і трэба) абараняць канстытуцыйнасць незалежна ад стаўлення да «палаткі»? Ды ладна Алекс К. – больш пытанняў да тых, хто яго наймае і запрашае, да розных «Еўрапейскіх дыялогаў», дзе нават назоў спісаны з расійскіх аналагаў… Вой, no more comments, а то пачнецца нецэнзуршчына.

У ліпені раіў замежнікам, якім карціць дабіцца адмены ў РБ смяротнага пакарання, спадзявацца на перамены ў грамадскай думцы Сінявокай, а не на літасць «сонцападобнага». Супадзенне або не, але цяпер, пасля семінару 27.08.2019, вось чаго прапануюць: «правесці новае даследаванне для вывучэння грамадскай думкі», «разгарнуць шырокую камунікацыйную кампанію з удзелам беларускіх СМІ з мэтай інфармавання насельніцтва па пытанні прымянення смяротнай кары». Маўляў, «чым больш людзі ведаюць пра смяротнае пакаранне, тым менш яго падтрымліваюць». Спрэчна, але хай так, будзем паглядзець.

На мяжы лета і восені прайшоў «чэмпіянат Еўропы па шахматах сярод карпарацый», другі па ліку. Арганізатарка заяўляла, што праект паслужыць «масавасці і павышэнню прэстыжу шахмат у Беларусі» – гм… Калі пазалетась пад Парыжам сабралося 33 каманды, то цяпер у Мінску – толькі 14. Змагаліся на 4-х дошках. Наколькі гэта было цікава з «турыстычнага пункту гледжання», таксама няясна: дзевяць каманд прадстаўлялі Беларусь, тры – Расію (у адной з іх засвяціліся два гульцы з Францыі), адна – Грузію, адна – Нідэрланды. Атрымаўся, па сутнасці, «адкрыты чэмпіянат Беларусі», не заўважаны ні «Прессболом», ні «Трибуной», ні нават «Спортивной панорамой».

Ну, а выраб рэкламных шчытоў для «раскруткі» шахмат як дзіцячай гульні – хутчэй за ўсё, крок у слушным кірунку.

Мінск, прасп. Пушкіна, жнівень 2019 г.

I вось яшчэ што. Серыял «Катлеты & мухі» трывае пяты год. Апошнім часам не магу не думаць пра тое, што ён топчацца на месцы. З аднаго боку, калега з Вільнюса піша: «Вельмі палюбляю тваю жвавую аналітыку і даю спасылкі на твае тэксты сваім студэнтам-палітолягам». З другога, не калега, але «тожа харошы чалавек» з Мінска заўважае: «Фармат “усё да кучы” абсалютна не працуе ў цяперашні час. Прытым, што вы закранаеце даволі важныя пытаньні, яны не заўжды ствараюць дыскусію і могуць проста не даходзіць да тых, каму ёсьць што сказаць (і зрабіць)». Карацей, чакаю ад чытачоў меркаванняў на тэму, як нам абустроіць Расію засмажыць «Катлеты…»

Цытатнік

«Я заўсёды вучуся на памылках людзей, якія слухалі мае парады» (як бы анекдот адсюль)

«Калі ты проста разважаеш над палітычнымі пытаннямі і сам да чагосьці дадумваешся, гэта вельмі цікава, прывабна, узбуджальна, усё гэта цудоўна. Але калі ўсе гэтыя развагі прыводзяць да сваёй лагічнай высновы, г. зн. да неабходнасці якіх-небудзь дзеянняў, адразу ж з’яўляецца пачуццё жахлівага расчаравання, і ўсё гэта робіцца так маркотна» (Іосіф Бродскі, 1972)

«Яўрэям ХХІ стагоддзя пашанцавала. Нацыяналісты нашага часу радыя разбавіць свой антысемітызм дозай юдафіліі, бо яны сапраўды ненавідзяць не ўсіх яўрэяў, а толькі тых, хто з імі не згодзен, або па тактычных прычынах» (Аншэль Пфефер, жнівень 2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.09.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.09.2019  18:53

Водгукі ад чытачоў з Мінска

*

Не трэба закрываць ваш e-zine. Заўсёды чакаю, калі ў rss сайта ён з’явіцца. Можна наладзіць яшчэ і рассылку па e-mail. Дзякуй за працу. (Віктар Сяргейчык, 11.09.2019)
*

Выхад «КіМ» – Ваша справа. Вар’етэ = «усё да кучы» – жанр складаны, час ад часу і я мог бы сказаць, што лепш з аднаго артыкула зрабіць два-тры, але нельга ўсяго патрабаваць ад аднаго чалавека!.. Дарэчы, калі б не Ваша «ўсё да кучы», я б, можа, і не даведаўся бы пра http://klezmerfest.by!

І яшчэ раз пра «аднаўленне канстытуцыйных норм». Ну, дапусцім: скаардынуецца народ і кагосьці вельмі дрэннага не выберуць у «палатку». Выберуць іншага, але што далей?.. Чым (акрамя «кармушкі») з’яўляецца палатка? Адзін разбэсціўся – разбэшчваць іншых?! Пакуль што нічога, акрамя пафігізму (ад байкота да галасавання за каго прыйдзецца) гэтыя выбары не выклікаюць. (Пётр Рэзванаў12.09.2019)

*
Я не прыхільнік назову «Жыдовачка», але ж і змагацца з ім не лічу патрэбным. Бадай, праціўнікі яго сапраўды, як напісаў Зісл Сляповіч, «раздзьмулі з мухі слана». (Юрый Тэпер, 15.09.2019)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (109)

Шалом у гонар праўдзівай вясны! Сёння першае слова – чытачам.

Піша Алесь Рэзнікаў: «Мяне ўразіў 19 сакавіка выступ клейзмерскай (калі так можна назваць) дзявочай капэлы з Барысава Жыдовачка ў кавярні Гудвін у Менску. Выступ і танцы былі вельмі захапляльнымі і эмацыйнымі, быў таксама паказаны анонс бязгукавага чорна-белага фільма Чароўныя нажнічкі, прычым музыкі падчас фільмы гралі як тапёры. Фільм аздоблены прыкольнымі тытрамі… Было крууута!» Сам я фільму і танцаў не бачыў, але веру. І незнаёмыя мне «жыдовачкі» хаця б спрабуюць нешта зрабіць для рэканструкцыі яўрэйскай мінуўшчыны… Яны больш сімпатычныя, чым журналіст-краязнавец Кастусь Ш., які знайшоў у сеціве сканы даваенных яўрэйскіх газет (газеты выходзілі ў яго родным Глыбоцкім краі) ды «ўключыў іронію»: «Хоць ты ідзіш цяпер вучы». І потым у фэйсбучнай дыскусіі: «А нашто беларусу ідыш ведаць?» ¯\_(ツ)_/¯

Анатоль Сідарэвіч, гісторык & юдафіл, які займае ў беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі якраз тую ж пасаду, што І. В. Каламойскі – ва ўкраінскім «УКРОПе», яшчэ ў 2016 г. тлумачыў, навошта беларусам ідыш. Сёлета ж ён – Сідарэвіч, а не Каламойскі – падзяліўся сваім запісам з дзённіка (22 сакавіка 2019 г.):

Учора вярнуўся з Вільні. Чатыры дні працаваў у бібліятэцы імя Ўрублеўскіх. «Гоман» (тыя нумары, якіх няма ў Менску), «Przegląd Wileński», рукапісы…

Іду па Вялікай у бок вакзала і чую ці то барабан, ці то іншы ўдарны інструмент, а потым – пяянне. Галасы маладыя, бадзёрыя, спяваюць хораша. Нарэшце бачу, што на другім баку вуліцы насустрач рухаецца невялікая калона.

Людзі спыняюцца, узіраюцца. Хто і з якой нагоды гэтак пяе? Мне стукнула ў галаву, што гэта ж Пурым… На літоўска-беларуска-польскай трасянцы тлумачу людзям, што гэта židai святкуюць вялікае і вясёлае свята, свята выратавання.

Шкада, не ведаю слоў тае песні. Пра што яна – пра смерць Амана, пра Эсфір? Шкада, што не малады і часу да адпраўлення цягніка ў абрэз, а то і далучыўся б да вясёлага натоўпу, які святкуе Пурым радаснымі спевамі.

У жыцці сустракаў толькі адну жанчыну з імем Эсфір (Эстэр).

Мне было 16. Я прыехаў з Заходняй Беларусі ў Слуцак. У Слуцку на макароннай фабрыцы, дзе працавала мая цётка Валя, я ўбачыў, як робяць цеста для джэмаў і павідла. Яблыкі, шмат яблыкаў ашпарваюць з вялікага шланга, а потым гэтую масу перапрацоўвае машына…

Я ўражаны. Побач са мною стаяць мая цётка і Эсфір Ізраілеўна, з якою цётка мяне пазнаёміла. Эсфір Ізраілеўна жыве ў доме цётчынага свёкра… Я кажу:

– Гэта ж і гніль, і чэрві ў цеста ідуць…

І чую голас Эсфіры Ізраілеўны:

– Мальчик, не то черви, что мы едим, а то, что нас ест.

Колькі год прайшло, а помніцца. На ўсё жыццё ўрэзалася ў памяць. Як і вочы Эсфіры Ізраілеўны. Поўныя смутку вочы дачкі свайго народа. І зноў успомніў. Габрэйская дзяўчынка, якая з яблыкам у руцэ сядзіць у хаце ля акна і глядзіць на вуліцу. Маладзенькая, прыгожая «дщерь Иерусалимская», а вочы ўжо поўныя смутку. Гэта кадр з фільма Валерыя Рыбарава «Чужая бацькаўшчына» паводле аднайменнага рамана Вячаслава Адамчыка. Я кансультаваў той фільм. Аператарам фільма быў Фелікс Кучар. Яго бацька – Алесь (для мяне – Айзік Евелевіч) Кучар.

А. Рэзнікаў (фота В. Р., верасень 2018) і А. Сідарэвіч, фота адсюль

Ізноў пра «раскол» (матэрыял А. Багуслаўскай быў падрыхтаваны для «Дойчэ веле» і з тыдзень таму растыражаваны тутэйшымі як вялікая мудрасць). Паўтаруся, пакуль што няма ў Беларусі глыбокіх расшчылін, прынамсі глыбейшых, чым у суседніх краінах. Калі «расколы» ёсць, то лакалізаваныя, на маргінэсе, і палохаць грамадства жудкай фрагментацыяй не выпадае. Наадварот, часцяком яно занадта аднароднае і прадказальнае: ёсць «галоўны», і ёсць тыя, хто ідуць у ягоным фарватэры, нягледзячы на дэкларацыі аб нязгодзе. «Прэзідэнцкія выбары» 2015 г. прадэманстравалі, як гэта бывае, дый «Вялікія размовы» 2017 і 2019 гг…

Між тым пра раскол гукаюць ужо і тыя, каторым муляе незалежнасць Беларусі. Для такіх аўтараў ён – сінонім (або эўфемізм) хаосу, што вымагае знешняга ўмяшання. Дальбог, як-небудзь разбярэмся без парадаў расійскага Eadaily… хаця, вядома, тое, што ад аўтарытарнага рэжыму ў рамках так званай справы «рэгнумаўцаў» пацярпелі карэспандэнты гэтага агенцтва, ніяк не цешыць.

Прайшоў Дзень Волі, да якога былі прымеркаваныя не толькі два канцэрты, у гродзенскім Каложскім парку ды мінскім Кіеўскім скверы, але і шахматны турнір у Саюзе беларускіх пісьменнікаў. Спробу даць міні-канцэрт на свежым паветры пад вечар 25.03.2019 зрабілі таксама чацвёра музыкаў: Павел Аракелян, Зміцер Вайцюшкевіч, Ігар Варашкевіч і Лявон Вольскі. Яны прыйшлі на рог мінскіх вуліц Рэвалюцыйнай і Камсамольскай, пачалі расчахляць свае інструменты… Тут-то іх і падграбла доблесная міліцыя, на што гродзенскі партал з’едліва заўважыў: «Гэта вам не Гродна». Пасля пары гадзін у пастарунку музыкаў адпусцілі.

Шчыра паважаю ўдзельнікаў згаданай чацвёркі (каго больш, каго менш), аднак ад гісторыі – прысмак фальшу, як быццам некаму выгадна было выставіць іх у ролі «хлопчыкаў для біцця». У выніку «СБ» гэтак іх і абмалявала

Калі планавалася «апалітычная» творчая сустрэча ў цэнтры Мінска, то можна было паспрабаваць заранёў дамовіцца з органамі ўлады (і забарона падмачыла б рэпутацыю чыноўнікаў: чаму, напрыклад, джазістам можна музіцыраваць на плошчы Свабоды, а рокерам – не, дый Аракелян таксама «дае джазу»?). Калі пратэстная акцыя – мо ўсё ж не варта было паведамляць месца і час у сеціве, а паклікаць з сабою адно давераных людзей? Ну, зразумела было, што cход за пару кварталаў ад КДБ і міністэрства ўнутраных спраў будзе ўспрыняты як выклік, асабліва 25-га… Пасля сеціўных абвестак да затрымання музыкаў яўна рыхтаваліся, а на нестандартную сітуацыю спецслужбоўцы адрэагавалі б не адразу, мінут праз 10… За гэты час рокеры шмат чаго паспелі б выканаць.

Калі ўсё ж хацелася сумясціць прыемнае з карысным – максімальна паказаць сваё майстэрства і адзначыць Дзень Волі без санкцыі начальства – то можна было выбраць варыянт з іншай «кропкай» у цэнтры Мінска, сярод дамоў, дзе рэальна жывуць людзі. На Рэвалюцыйнай цяпер пераважна офісы, а ў двор, дапусцім, на Нямізе-8 або Старажоўскай-8 спусціліся б «народныя масы». Дый міліцыя не адразу б даехала туды (калі б увогуле вырашыла звязвацца), і меўся б шанс, што пасля кароткай гутаркі творцаў бы пакінулі ў спакоі, далі адыграць свае сеты. Лёгка даваць парады «заднім чыслом»? Ну, проста я стараюся разлічваць не на адзін ход уперад, а хаця б на 2-3…

Паколькі набліжаецца Першае красавіка, скапіраваў заметку з выдатным загалоўкам (газета «Свободные новости плюс» жжот):

Bravo, галоўны рэд. Васіль Уладзіміравіч Зданюк! Смяшнейшы хіба Аляксандр Рыгоравіч з набегам на Шклоўшчыну і абвяшчэннем «ваеннага становішча» ў сельскай гаспадарцы. А яшчэ – з заявай 22.03.2019 пра тое, што Сінявокая стала эпіцэнтрам нашага рэгіёна. Стары жарт гэта ўсё нагадала – «Ядзерная бомба заўсёды трапляе ў эпіцэнтр». Слушна заўважыў К. Жываловіч: «У нашай краіне ўсё настолькі цыклічна, што час ад часу былую папулярнасць набываюць показкі з барадой даўжэйшай, чым у старога Хатабыча».

Неўзабаве лета, і няхай бы «сонцападобны» даводзіў сваю дзеяздольнасць у іншыя спосабы, чым «чыжыкаў есці». Напрыклад, узяў бы прыклад з Маа, які ў 1966 г. фарсіраваў Янцзы, і ў чэрвені, як зусім пацяплее, пераплыў бы цераз Камсамольскае возера ў самым шырокім месцы, балазе новая рэзідэнцыя па суседстве. Каб Рыгорыч не засумаваў, гатовы плысці побач і распавядаць усялякія майсы пра ўсенародную любоў. Гэй, там, у адміністрацыі – падумайце! Другі раз магу і не прапанаваць 🙂

* * *

Блізу Дня Волі дзеля чарговага эксперыменту даў бясплатныя (але небескаштоўныя) парады рэдакцыям двух сайтаў: дзяржаўнага government.by i прыватнага tut.by. Вынік не на карысць прыватніка… Сайт Савета міністраў РБ цягам аднаго дня паправіў шэраг памылак (напрыклад, намеснік прэм’ер-міністра ў беларускай версіі стаў не «Васілявіч», а «Васільевіч», хоць і пакінулі «Ляшенка» замест правільнага «Ляшэнка»; у англамоўнай частцы пазначана цяпер, хто ў нас міністры прамысловасці, сувязі, etc). Ну, а сайт, які чамусьці лічыцца вотчынай М. Золатавай – насамрэч за яго адказвае гендырэктарка Людміла Чэкіна, якая дэ-юрэ і з’яўляецца адзінай галоўнай рэдактаркай tut.by – цягам некалькіх дзён не знайшоў часу актуалізаваць інфармацыю. Ён па-ранейшаму адпраўляе чытачоў у «блогі tut.by»… ліквідаваныя звыш трох гадоў таму.

Тутбаеўцы – як Бурбоны; тых нічога не навучыла французская рэвалюцыя, гэтых – «справа “БелТА”»… На каліва не здзівіўся, калі заўважыў у матэрыяле 27.03.2019, прысвечаным адноўленаму «інтэлектуальнаму клубу Святланы Алексіевіч», кідкае парушэнне журналісцкай этыкі:

З. Пазняк адмаўляе, што ўвогуле размаўляў з Алексіевіч, адхрышчваецца ад прапаноў «не пускаць у краіну ніводнай таблеткі». У той жа дзень, 27 сакавіка, пісьменніца прызнала, што не размаўляла з палітыкам на гэтую тэму, а пераказала словы нейкіх «заходніх журналістаў»… (зноў напрошваецца стары анекдот, ужо пра Каруза – «Рабіновіч напяяў»). За 4 дні супермегапартал не зрабіў апдэйт і не падрыхтаваў новы матэрыял, дзе даў бы слова другому боку. Падобна, тутбаеўскія спадарыні, апекшыся на адносінах з уладамі, вырашылі канвертаваць свае пакуты… не ў свабоду, а ў Пафігізмъ Самы Настаяшчы. Ну ОК; буду ведаць, каму (не) давяраць.

І яшчэ раз пра «Beauty Run», дакладней, пра «5000 жанчын», якія «прабеглі па цэнтры Мінска» 08.03.2019 (а таксама пра «5 тысяч чалавек» у Кіеўскім скверы 24.03.2019 – на пятачку ля мінскага кінатэатра «Кіеў» і 2500 святкуюшчых не змясцілася б). Вось так выглядала адзіная трыбуна cалігорскага стадыёна «Будаўнік» 30.03.2019 на футбольным матчы «Шахцёр» (Cалігорск) – «Тарпеда» (Мінск), які, паводле пратаколу, наведала 3600 гледачоў. Усяго cтадыён здольны прытуліць 4200 балельшчыкаў.

Фота з pressball.by

Найлепшы камент да гэтага здымка зафігачыў bion86: «Так у іх ёсць падземная трыбуна, там шахцёры матч глядзяць! 🙂 🙂 :)». Няблага адзначыўся і Georg: «Пачалі ўжо трэніравацца ў падліках, скора выбары 🙂»

А зараз хвіля сур’ёзнасці! «Радыё Рацыя» паведаміла, што ўбачыў свет сакавіцкі выпуск «Слонімскага краю». Краязнавец Міхась Шуляк апісаў у ім жыццё даваеннай вёскі Азярніца, насельніцтва якой было часткова яўрэйскім: «матэрыял аздоблены рэдкімі здымкамі азярніцкіх і слонімскіх яўрэяў».

«Вольфаў цытатнік»

«Жыццёвы досвед вучыць нас, / Што дармавое пастаянна / Нам абыходзіцца не танна / І даражэе з разу ў раз» (Фелікс Баторын, 2015)

«Па дзіўным супадзенні часцей за ўсё мяняюцца якраз тыя прававыя акты, якія непасрэдна тычацца жыцця грамадзян. Як мы разумеем, нестабільнасць права ў гэтай сферы – у інтарэсах дзяржавы і не ў інтарэсах грамадзяніна. Чаму? Таму што грамадзянін застаецца вечна вінаватым, ён не можа ўсачыць за хаатычнымі непрадказальнымі зменамі» (Кацярына Шульман, 26.03.2019)

«Я не люблю сацыяльных феноменаў. Я не сутыкаюся з соцыўмам – я бачу людзей» (Барыс Грабеншчыкоў, 28.03.2019)

«Сярод асноўных проблем постсавецкай публікі хачу вылучыць абсалютнае неразуменне або скажонае ўспрыняцце элітарнасці. Максімум, каго тут лічаць элітай — тых, хто паспеў завалодаць большым рэсурсам, не маючы пры гэтым неабходных інтэлектуальных здольнасцей да яго захавання, прымнажэння, як і да далейшага асабовага росту» (Аліна Вітухноўская, 29.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

31.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

***

Рэдакцыя belisrael.info не заўсёды падзяляе погляды аўтараў

Апублiкавана 31.03.2019  23:37

Водгукі

* * *

«Хоць ты ідзіш цяпер вучы». Як на мяне – гэта не іронія, а сумная зацемка. Я сам, як тыповы беларус, ведаю пару словаў з ідышу, а вучыць лянуюся, але купіў фаліянт – слоўнік Астравуха і часам зазіраю, каб чарговы раз упэўніцца, што во, і гэтае дзіўнае неславянскае слова таксама ў беларускую прыйшло з ідыша, альбо праз яго.

Віктар Сяргейчык, г. Мінск

* * *

Пра падзел у грамадстве. Нягледзячы на тое, што рэгулярна пачытваю «Нямецкую хвалю», ад згаданых Вамі артыкулаў бачыў толькі загалоўкі, далей глядзець было нецікава. Вось на пачатку 1990-х падзел быў! І мы з сястрой час ад часу рабілі «пэрформансы»: у грамадскім транспарце адзін размаўляў на рускай, другі – на беларускай мове (аднойчы нам за гэта рэдактарка часопіса каляндар падарыла). Так, людзі чакалі бойкі, а зараз што… Ну, хіба што дзякуючы расійскаму тэлебачанню яшчэ магчымы сваркі на тэму «Крым чый?», а па«ўнутранай палітыцы» збольшага пануе згода (не, колькі разоў быў сведкам палітычных спрэчак у электрычках, але «няма таго, што раньш было!»).

Пётр Рэзванаў, г. Мінск

Дадана 01.04.2019  19:08

В. Рубинчик. И всё же 10-кратная!

О «послужном списке» Рахили Эйдельсон и не только

Историография шахмат в Беларуси – поразительная штука: она есть, но ее нет. Иначе трудно объяснить, к примеру, почему первое выступление мастера Алексея Суэтина за БССР во всесоюзном чемпионате (1954 г., 7-9-е места) на сайте Белорусской федерации шахмат было отмечено, а более поздние и удачные (1963 г. – 4-6-е, 1965 г. – 4-5-е) – нет. То, что в «занимательной таблице» история успехов начинается с 1940 г., почти уж и не удивляет.

С 2009 г. публиковал я материалы о забытых чемпионках Беларуси, в частности, о бобруйчанке Меерович (1932 г.), витебчанке Гарб (1934 г.). Сначала в интернете, на популярном сайте Павла Макевича (ныне закрытом), затем в своих книгах, снова в сети… Не будучи профессиональным историком, надеялся, что кто-то в Синеокой подхватит «эстафету», больше и лучше расскажет об этих достойных дамах – увы… Даже сегодня перечень чемпионок БССР в «Википедии» выглядит именно так, как он выглядел на сайте БФШ в начале 2000-х годов.

Забытыми остаются чемпионаты не только 1930-х, но и конца 1940-х, начала 1950-х годов, о которых также упоминал здесь в 2015 г. Вероятно, ввиду своего последующего отъезда за пределы Беларуси по-прежнему не числятся в почетном списке Клара Скегина, чемпионка БССР 1956 г., Элеонора Ушакова, выигравшая первенство 1967 г. Но это мы исправим… 😉

К. Скегина (слева) сражается с Е. Лычковской, 1956 г.; заметка о победе Э. Ушаковой из «Физкультурника Белоруссии», 18.10.1967

…В своё время мне казалось, что по крайней мере основные сведения о ведущих шахматистках 1970–80-х годов переданы местными «геродотами» правильно. Я заблуждался. Взглянем на вторую часть списка:

Вот здесь, в публикации от 13.11.2018, можно лицезреть таблицу чемпионата БССР 1980 г. и узнать, что на самом-то деле победительницей его стала Рахиль Эйдельсон. А сейчас – таблица 1982 г., из которой следует, что Татьяна Загорская не была в том году единолично первой:

«Шахматы, шашки в БССР», сентябрь 1982 г.

Эльмира Хоровец по моей просьбе припомнила на прошлой неделе, что матч за 1-е место не игрался, и обе шахматистки были объявлены победительницами. Таким образом, Э. Хоровец – не троекратная, а четырёхкратная чемпионка Беларуси (1981, 1982, 1984, 1987). Но в 1987 году она, в свою очередь, разделила титул – с той же Рахилью Эйдельсон.

«Физкультурник Белоруссии», 31.03.1987

Опять-таки, дополнительный матч не устраивался; несмотря на победу Э. Хоровец в личном поединке, чемпионками в том году считались обе шахматистки. Свидетельствует сборник Госкомспорта «Шахматы, шашки в БССР» (октябрь 1987):

Если внимательно подсчитать победы Рахили Соломоновны в первенствах Беларуси 1980–1990-х годов, то их будет 8: в 1980, 1985, 1987, 1989, 1993, 1995, 1997, 1998 гг. И еще 2 – в 2000-х годах (2003, 2004). Вот таблицы 1985 и 1989 годов:

В 1990 г. Кира Зворыкина резонно именовала Р. Эйдельсон четырехкратной чемпионкой:

В 1993 г. Абрам Ройзман рассказывал о матче между победительницами чемпионата Беларуси мм Р. Эйдельсон и мс Г. Лагвилавой (Барановичи): «на старте дважды подряд победила витебчанка, в третьей партии – соперница. Заключительная игра – вничью». Мастер резюмировал: «Итак, чемпионкой Беларуси в третий раз стала Раиса Эйдельсон» («Физкультурник Беларуси», 15.05.1993). Что она стала чемпионкой – верим, что в третий раз – ничего подобного.

И всё же в середине 1990-х как-то «потерялась» одна победа – надо полагать, разделенная с Э. Хоровец в 1987 году… «Раиса Эйдельсон любит читать лежа, но это не помешало ей в пятый раз стать чемпионкой Беларуси», – остроумничала в том же «ФБ» (30.05.1995) Ирина Кузнецова. А в 1997 г. конкуренты из минской газеты «Прессбол» подхватили тему, озаглавив заметку об очередной победе Р. Эйдельсон «Шестикратная».

Так и пошло. В реинкарнации «ФБ», официозе минспорта «Спортивная панорама» за 26.03.1998, читаем у И. Кузнецовой о закончившемся турнире: мол, Раиса Эйдельсон поднялась на вершину пьедестала седьмой раз.

В новом веке из послужного списка витебчанки исчезла ещё одна победа. В «Спортивной панораме» за 18.03.2003 Кузнецова не жалела красноречия, рассказывая о том, что «вспомнила молодость многоопытный гроссмейстер… в седьмой раз (причем, сделала это досрочно) она завоевала звание первой шахматной леди Беларуси». Р. Эйдельсон по своей общеизвестной скромности насчет потерь не спорила.

Кстати, поверхностность журналистки «ФБ»/«Спортивной панорамы» – лишнее доказательство того, что люди с расистскими наклонностями обычно не преуспевают в профессии…

«ФБ», 11.04.1995. Обратите внимание на «конвульсивные подергивания чернокожих религиозных фанатов». Спасибо, что не «черномазых» 🙂

Как бы то ни было, после новой победы Рахили Соломоновны (начало марта 2004 г.) уже все обозреватели утверждали, что витебская гроссмейстер среди женщин – восьмикратная чемпионка cтраны: Виктор Плысов и Юрий Ясинский в «Спортивной панораме», Дмитрий Новицкий в журнале «Шахматы»… И я, грешный, не устоял в «Шахматах-плюс» 🙁

В итоге «Шахматная еврейская энциклопедия» (Москва, 2016) опубликовала такую статью:

Будем надеяться, при переиздании «Ш. Е. Э.» скорректирует информацию, да и в БФШ перестанут представлять Рахиль Соломоновну то как девятикратную «чемпиону» [sic], то, несколько дней спустя, вновь как восьмикратную чемпионку… Cледует отдать должное уникальному достижению витебчанки, которое будет превзойдено не скоро (если вообще будет превзойдено). Добавлю, что Р. Эйдельсон за 30 с лишним лет участия в чемпионатах Беларуси не раз приходила второй – например, в 1984 г. она уступила пол-очка Эльмире Хоровец, в 1990 г. – 1 очко (как рассказано у К. Зворыкиной, см. выше) юной Илахе Кадымовой.

Cидят слева направо: М. Цурефа, Эльмира Хоровец, Евгения Лычковская, Тамара Головей, Татьяна Загорская, …, С. Махтейс. Слева стоит Ирина Турапина, справа Рахиль Эйдельсон. Минск, 1981. Фото из архива Э. Хоровец-Аединовой.

Из современных белорусских шахматисток ближе всех к числу «10» шестикратная чемпионка страны, IM и WGM Анастасия Зезюлькина (2010, 2012, 2013, 2016-2018). Но, как показала Всемирная олимпиада 2018 г. в Батуми, конкурентки «дышат в спину», и еще четыре раза выиграть национальные чемпионаты будет непросто даже Анастасии… 16-летняя WIM Ольга Баделько уже не один месяц опережает её по рейтингу Elo.

Вольф Рубинчик, г. Минск

02.12.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

ПРИЛОЖЕНИЕ

Рахиль Эйдельсон: «В моей жизни есть только шахматы»

(беседа, опубликованная по-белорусски в минском журнале «Шахматы-плюс», март 2004):

Когда Вы начали играть в шахматы, кто были Ваши учителя?

– Начала в шестом классе. Мама хорошо играла, она меня и научила. Не только, кстати, шахматам, но и шашкам, другим интеллектуальным играм. Мой первый тренер и самый дорогой для меня человек – Лев Рувимович Пак. Он многих гроссмейстеров подготовил, и для меня сделал всё. В моих победах на чемпионатах Беларуси есть его огромная заслуга.

А пробовали ли Вы сами преподавать?

– Пока нет. Еще хочется поиграть профессионально. Тренерская деятельность этому, наверное, помешала бы.

Как готовитесь к поединкам?

– Обычно анализирую партии старых мастеров, классиков – Морфи, Чигорина. Очень люблю читать и перечитывать книги Бронштейна, особенно «Давид против Голиафа» – там столько идей, фантастических партий! А вот «Информаторы» и компьютеры мне не нравятся. У меня нет компьютера и я даже не знаю, как им пользоваться. Никогда не играла с компьютерными программами. Конечно, сейчас – информационный век, но так хочется творчества, красоты… Применить дебютную новинку на 35-м ходу – это не для меня. Правда, разные сверхоригинальные начала, вроде 1.b4 или 1.g4 – тоже не для меня.

Какие же дебюты Вам нравятся?

– У меня любимые за черных – волжский гамбит и сицилианская защита. За белых могу сыграть 1.Kf3, 1.g3. Сицилианскую защиту, индийские построения я вообще играю всю жизнь. Гуфельд сказал: «Без слона на g7 для меня шахматы не существуют». Здесь я с ним полностью солидарна.

Однажды Вы заявили, что не любите играть с мужчинами. Редко такое услышишь: многие шахматистки как раз гордятся победами над сильным полом…

– Не люблю, но приходится. Что поделаешь – женских турниров мало. Удача в мужских турнирах улыбается мне нечасто, может, поэтому и не люблю их (смеется).

Правда ли, что женщинам не хватает бойцовского характера, а потому они и играют в целом слабее мужчин?

– Вряд ли именно в бойцовских качествах дело. Вы посмотрите даже на партии этого чемпионата – часто участницы сражались чуть ли не до голых королей. В партии последнего тура (с могилевчанкой Савушкиной) я предложила ничью в острой ситуации, не пошла на жертву фигуры, но лишь потому, что на кону первое место стояло. Но психология поведения за доской действительно отличается. Женщины более эмоциональные, способные одним ходом радикально изменить позицию…

В Вашей игре на чемпионате это проявлялось?

– Как раз-таки в этот раз довольно стабильно играла. Нигде не стояла на проигрыш, разве что где-то не выигрывала в хороших позициях. Хотя были отдельные моменты… Чудом не схватилась за фигуру и не подставила ладью в партии с Волчек.

Как бы Вы кратко оценили состояние «женских» шахмат в Беларуси?

– Им уделяется далеко не то внимание, которого они заслуживают. Приоритет – мужчинам, мы – на вторых ролях.

Можно ли согласиться с аргументом руководителей Белорусской федерации шахмат: да, шахматисток мы редко отправляем на престижные соревнования, но они сами виноваты, поскольку демонстрируют посредственные результаты…

– Очень сомнительный аргумент. Я бы не сказала, что у нас женщины намного слабее мужчин выступают, а если и слабее – так помогите шахматисткам, тренеров им дайте… Если к людям априори относиться таким образом, то ничего и не будет.

В исполкоме БФШ нет женщин – это нормально?

– Считаю, что ненормально (вскоре ситуация изменилась – В. Р.). Правда, не так уж много женщин, которым хотелось бы там работать. Я, например, не взяла бы на себя эту тяжелую, ответственную работу.

Много говорят о «смене поколений» в среде поклонниц Каиссы… Кого из молодых шахматисток Вы бы выделили?

– Минчанку Надежду Поливоду, призёрку чемпионатов 2003 и 2004 гг., также Анну Шаревич из Бреста – экс-чемпионку Беларуси. О витебских, к сожалению, ничего не могу сказать.

Чего бы Вы пожелали читательницам нашего издания?

– Добиваться красивых побед за доской и в жизни.

* * *

Технические результаты чемпионата Беларуси 2004 г. среди женщин: Р. Эйдельсон (Витебск) – 8,5 очков из 11, Н. Поливода (Минск) – 8, Н. Попова (Минск) – 7,5, Г. Лагвилава (Минск) – 7,5, А. Шаревич (Брест) – 7, и т. д.

_______________________________________________________________________________________________

От редакции belisrael.

Кроме отмеченной в тексте РАХИЛИ ЭЙДЕЛЬСОН – 60!, можно вспомнить немало др. более ранних материалов о шахматах и шахматистах, имеющих отношение к Беларуси. А из совсем свежих заслуживает внимания публикация Татьяна Норицына о своей семье, жизни в Израиле и Канаде, где много места уделено шахматам. Она же есть и в переводе на английский. В ближайшем будущем появится интервью с шахматным мастером, ставшим им в Беларуси, а с 2012 проживающим в Израиле.

Не забывайте о важности поддержки сайта.

Опубликовано 04.12.2018  11:01

 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (82)

Самы літвацкі шалом! Няшмат прычын для радасці, але і сумаваць праз тры гады пасля выхаду першай серыі «Катлет & мух» не дужа сумую. Пакуль што «сябры ў цывільным» не замінаюць назіраць за падзеямі, дзякуй і за тое.

Масавыя затрыманні журналістаў на пачатку жніўня ўварваліся ў найноўшую гісторыю. Адмысловую пікантнасць надало ім тое, што ўсё адбылося пасля скаргі «тожа-журналісткі» – дырэктаркі дзяржаўнага інфармагенцтва Ірыны А., 1974 г. нар. Зрэшты, Ірына – толькі пешка ў гэтай камбінацыі-«шматхадовачцы», як пешкай выявілася экс-міністарка інфармацыі імем Лілія ў «справе рэгнумаўцаў» напрыканцы 2016 г.

Многа пра «наезды» на tut.by (адразу аднавіліся жарты пра «нармалізацыю» Зісера), «БелaПАН», офісы дзяржаўнай (!) газеты «Культура», падуладнага выдавецтва «Беларуская навука», etc., казаць не буду. Хіба тое, што вірус істэрычных празмерных рэакцый (ВІПР) па-ранейшаму гуляе ў грамадстве, асабліва ў асяроддзях ідэолагаў і «сілавікоў». З другога боку, дзеянні апошніх па-свойму лагічныя: cпецыяльна навучаныя следчыя з дробных памылак, якія здараюцца ў кожнага, здольныя раздзьмуць цэлую справу… Як мінімум на штраф для падследнага; штрафы ж, натуральна, папаўняюць не толькі дзяржбюджэт, а і прэміяльны фонд «асабовага складу» таксама.

Засмуціўся пасля смерці 46-гадовага музыкі Аляксандра Кулінковіча (не сустракаўся, але былі агульныя знаёмыя, дый які ўзрост!..). А яшчэ – пасля таго, як убачыў рэпліку, што пакінуў у пэйсбуку 1 жніўня Сяргейка Валенка. Прозвішча яго я крыху змяніў, бо раптам гэты чэл перадумае, ці перадумаў ужо?.. Раней-то ён лазіў са сцягам на дрэвы і лічыўся ледзь не тварам беларускага супраціву; у 2012 г. Павел Касцюкевіч, атрымаўшы літпрэмію, заявіў, што частку яе перадаe самаахвярнаму віцьбічу.

Папраўдзе, не здзіўлены (раней пісаў пра Дзяніса У. з Лагойска ды іншых). Тут яшчэ такое… У тутэйшай «апазіцыі» па-ранейшаму вядзе рэй «правіца», занадта залежная ад павеваў з Украіны і Польшчы. Краін, дзе аматары монаэтнічнасці любяць кідацца ксенафобскімі лозунгамі (у т. л. пра «жыдакамуну»), а часам пераходзяць ад слоў да справы.

Тым часам «сматрашчая» адміністрацыі прэзідэнта Наталля К. села на свайго ўлюбёнага коніка і зноў параўнала дзяржаву з сям’ёй (прыпамінаю гэтае ейнае параўнанне з 2017 г., калі набягалі пратэсты супраць «антыдармаедскага» дэкрэта № 3). Сям’я, маўляў, перажывае розныя перыяды, але ў выніку робіцца толькі мацнейшая.

Паралель няўдалая хаця б таму, што ў Беларусі палова шлюбаў распадаюцца… Дзяржава ж не можа сабе дазволіць рызыку існавання «фіфці-фіфці». Ну і «сямейная», патрыярхальная або матрыярхальная рыторыка, зараз выглядае як локшыны на вушы («трэба пацярпець», «сцярпіцца-злюбіцца», а там і да «б’е – значыць, любіць» недалёка), што цынічна вешаюцца носьбітам старамодных узораў палітычнай культуры. Але чаму «выглядае»? Так і ёсць.

Верхавіна чынавенства, да якой належыць сама Ната К., даўно будуе дзяржаву на манер карпарацыі з велізарнымі бонусамі «менеджменту» і бязлітаснай, як правіла, эксплуатацыяй нізавых работнікаў. «Сям’я» ў гэтым кантэксце шануецца толькі адна, і ўсе ведаюць яе прозвішча. Як слушна заўважаў Ігар Аліневіч гадоў 6 таму: «На чале карпарацыі стаіць савет дырэктароў з міністраў і кіраўнікоў камітэтаў пры Савеце міністраў. Яны – не гаспадары, а ўсяго толькі топ-менеджэры. Любы з іх заўтра можа апынуцца нікім… Людзі для карпарацыі – расходны матэрыял. Заўсёды знойдзецца патрэбная колькасць беспрынцыповых кар’ерыстаў, гатовых па касцях лезці ўверх і папоўніць кіруючы клас, атрымаўшы для гэтага неабходную адукацыю і адмовіўшыся ад сумлення. Астатнія хай дэградуюць, эмігруюць…».

Насамрэч, вядома, дзяржава мае быць не «сям’ёй» і не карпарацыяй, у якіх выбары – толькі фікцыя, а саюзам вольных аратых грамадзян. З іншага боку, дзе такіх набрацца пасля дзесяцігоддзяў дэкадансу? Шчэ ў 1990-х гадах Фелікс Баторын напісаў песімістычны вершык: «Мітусімся, а карысці / Бы камарык той натоўк / Мо хто кімсьці й быў калісьці / Ды сягоння мы натоўп». Канчаецца ж ён так: «Грамадзяне, грамадзяне, / Дзе знайсці нам грамадзян?»

Тэстам на грамадзянскую спеласць для членаў адной (але прыкметнай – у ёй амаль 2000 членаў) грамадскай арганізацыі можа стаць абуральная гісторыя з брэсцкім трэнерам Уладзіславам Каташуком. Маю на ўвазе Беларускую федэрацыю шахмат і рашэнне яе выканаўчага камітэта ад 30.07.2018 аб выключэнні Каташука з БФШ. У адрасе старонкі з рашэннем «1934», дык мне адразу падалося, што яно было прынятае ў сталінскім 1934 годзе… («няма чалавека – няма праблемы» (С))

Cп. Каташук, ураджэнец Лунінца, яшчэ ў юнацкія гады праславіўся як шахматны кампазітар, а цяпер – ужо звыш 20 гадоў, з падачы Уладзіміра Шапіры – паспяхова займаецца педагогікай. Быў лепшым трэнерам Беларусі 2009 г. паводле версіі сайта БФШ. Напэўна, адзіны ў краіне, хто пісаў сатырычныя казачкі пра людзей шахмат. Чалавек няпросты і канфліктны; тым не менш у 2017 г. «дружны калектыў» абраў яго старшынёй Брэсцкай гарадской шахматнай федэрацыі.

У сярэдзіне ліпеня актывіст на сваёй інтэрнэт-старонцы, што існуе з 2006 г., раскрытыкаваў сістэму адбору на дзіцячыя першынствы за мяжой. Крыху пазней зачапіў і старшыньку БФШ, выбраную летась не без удзелу высокіх чыноўнікаў. Рэакцыя была хуткая… Каташуку нават не далі магчымасці абараніць сябе на тым ганебным пасяджэнні выканкама.

Некалі я думаў, што лозунг ФІДЭ «Gens una sumus» перакладаецца як «Мы – адна сям’я». Толькі нядаўна даведаўся, што «gens» значыць хутчэй «племя» (!). Увосень будуць выбары ў ФІДЭ; трэба спадзявацца, што новы прэзідэнт памяняе дэвіз, бо «як карабель назавеш, так ён і паплыве». Апошнім часам у Сусветнай шахматнай федэрацыі і многіх нацыянальных норавы сапраўды характэрныя, хутчэй, для першабытнаабшчыннага ладу, і «непаліткарэктная» казачка пра неграў і белага па сутнасці дакладна перадае ўзровень каляшахматных дачыненняў.

Трохі крыўдна ад таго, што кіраўнічка БФШ (следам за кіраўніком ЗША, што так сабе апраўданне) блытае прыватнае і грамадскае… З уласнай школы шахмат яна магла б «папрасіць» трэнера, а з грамадскай суполкай не ўсё так проста. Адэкватным адказам было б не выбіраць Каташука ў выканкам і/або апублікаваць пра яго фельетон у сваіх «Адкрытых шахматах», тыпу гэтага (гл. рэпліку пра «жоўтую лавачку»). Але ВІПР – ён заразлівы. Да яго дадалася і лалітыка, прыкрыццё сваіх адыёзных крокаў інтарэсамі дзяцей.

Зараз найбольш цікавіць тое, які адпор свавольству выканкама дадуць аўтарытэтныя трэнеры і людзі шахмат (большасць іх, адрозна ад мяне, уваходзіць у федэрацыю). Cарокінская спроба маргіналізаваць аўтара «Брэсцкіх шахмат» («Гэта асабістае меркаванне аднаго канкрэтнага чалавека») «накрылася медным тазам»: Каташука ў той ці іншай ступені падтрымалі cтаршы трэнер Гродзенскай вобласці Раман Дабкус, яго вопытны калега з Пінска Валерый Мандроўскі, магілёўскі «грос» Сяргей Каспараў… А вось як выказаўся 09.08.2018 гросмайстар ІКЧФ, міжнародны арбітр, трэнер з мінскай СДЮШАР-11 Дзмітрый Лыбін: «Відавочны пераслед за крытыку. Я па тэлефоне сказаў Сарокінай, што калі так, то трэба выключаць і мяне, і ўсіх іншых незадаволеных дзейнасцю іх “Трэнерскага савета”, які ўсё часцей ігнаруе прынцыпы спартыўнага адбору. Гэта пачалося не сёння і не ўчора… На жаль, у БФШ ёсць шматгадовы галоўны прынцып – “Я Мачалаў, ты дурак”». Нагадаю, майстар Яўген Мачалаў, 1951 г. нар., былы дзяржтрэнер па шахматах, а цяпер старшыня трэнерскага савета БФШ – той чалавек, які настояў, каб у 2004 г. на сусветную Алімпіяду не ўзялі майстра Андрэя Малюша, дарма што Малюш меў права быць на спаборніцтвах як чэмпіён Беларусі. У 2008 г. сп. Яўген разам з іншымі чыноўнікамі ад спорту падпісаў адкрыты ліст да начальства супраць недзяржаўнай спартыўнай газеты «Прессбол» – на шчасце, праз гэтую цыдулу яе не закрылі.

 

На фота з twitter.com, шахматистам.рф і superproblem.ru: Н. Сарокіна, Я. Мачалаў, Ул. Каташук

Я распісаў «прыватны» выпадак таму, што ў ім, як у кроплі, адбіваецца стаўленне істэблішменту да тых, хто жадаў бы штосьці ўдасканаліць… Удасца адмяніць (або прынамсі змякчыць) рашэнне ад 30.07.2018 – значыць, з’явіцца шанс на лепшае ў спартовай галіне, дзе Нацыянальны алімпійскі камітэт ужо звыш 20 гадоў узначальвае чалавек, падобны да прэзідэнта. Вясна 2018 г., у прынцыпе, нават яго прыхільнікам паказала, што дакіраваўся, і ўсё ж на заржавелым маторы, з «выдатна» адрамантаваным у 2012–2018 гг. стадыёнам «Дынама», «мы едзем уперад», да Еўрапейскіх гульняў чэрвеня 2019 г.

Афіцыйная старонка ўпраўлення спорту і турызму Мінгарвыканкама, 10.08.2018. Інфа пра шахматы састарэла на 5 гадоў; ніхто (!) з пералічаных асоб ужо не займае названыя пасады, а БФШ перабралася ў офіс «Школы шахмат».

Пакуль што, на жаль, «шэрыя пачынаюць і выйграюць» не толькі ў шахматах, футболе, хакеі… Напрыклад, як адбіраліся кандыдаты ад Беларусі на «Еўрабачанне» – асобная песня.

Няйначай чалавекі ў футаралах «папрасілі» выправіць кур’ёзны надпіс на роварнай краме («Велописеды»), адзначаны мной тут, – цяпер там, на вул. Дуніна-Марцінкевіча, 3, проста «Viva Rovar». Пару гадоў таму «чапляла» неардынарная выява на дзіцячай бібліятэцы № 12 – страшылкі з мультфільмаў вабілі: «Чытаеш? Тады ідзі да нас». Яна пратрымалася некалькі месяцаў; потым, пэўна, каб «дзеці не плакалі», смешных пачвар замянілі на хлопчыка і дзяўчынку ў знаёмым саладжавым стылі. Цяпер во дыскусійны мурал на Варанянскага знішчаны…

Кожны з эпізодаў паасобку – драбяза, а ў спалучэнні яны прыводзяць да таго, што маладыя-таленавітыя адсюль уцякаюць. Замест іх у Беларусь трапляюць тыя, чые поспехі, кажучы лагодна, засталіся ва ўспамінах. Дыега Марадона, толькі-толькі прызначаны ў брэсцкі футбольны клуб, ужо запляміўся мінімум двойчы: «тэндэнцыя, аднака».

Куток пазітываў. Адкрылася ў Мінску доўгачаканая выстава Меера Аксельрода, 15 жніўня ў Нацыянальным мастацкім музеі намячаецца вернісаж Ізраіля Басава. На «Славянскім базары» ў Віцебску, дзейкаюць, няблага выступілі ізраільцы з шоу-балета «Візаві», ансамбля саксафаністаў «Бэйт-Шэмеш» і гурта «Gefilte Drive». Шчыра кажучы, знаёмы толькі з творчасцю апошняга калектыва: такі ёсць там «амаль панкаўская адэская бесшабашнасць».

«Вольфаў цытатнік»

«Наша краіна – гэта краіна аксіём. Бескарысна даказваць, усё ўжо даказалі. А Украіна – вотчына тэарэм». «Мужчына абавязаны быць цвёрдым або павінен лячыцца. Каб не ганьбіць вечныя каштоўнасці, завешчаныя нам правадырамі і сняданкамі турыстаў». (Аляксандр Кулінковіч, 2007, 2008).

«Наша дзяржава не забойца. Як забойца наша дзяржава паводзіла сябе пры таварышу Сталіну. Зараз наша дзяржава – хуліган.

Як паводзяць сябе хуліганы? Паказальна па-хамску, іхнія паводзіны задзірліваабсурдныя. Яны могуць вас пабіць, абакрасці. Хуліганы часта бываюць насмешлівыя, ім важна не проста прычыніць вам боль – ім важна вас прынізіць…

Карная сістэма дакладна ўлавіла дух эпохі – дух хуліганства. Ім трэба здзеквацца з вас – таму ў любы момант да любога з вас могуць прыйсці і пасадзіць за якуюсьці карцінку, якую вы нават не помніце» (Антон Арэх, 09.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.08.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.08.2018  19:04