Tag Archives: «бобромания»

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (4)

У трох папярэдніх частках выказвалася няхітрая думка: варта нагадаць urbi et orbi, што ў 1967–73 гг. каля бульвара Шаўчэнкі ў Мінску жыў наш класік, паэт-празаік-перакладчык-сцэнарыст-публіцыст Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч (1930–1984). Тутсама ён ажаніўся. Прапаноўваліся такія шляхі ўшанавання яго памяці:

– больш ці менш афіцыйнае вызначэнне мікрараёна ў межах вуліц В. Харужай – Чарвякова – Кахоўскай – бульвара Шаўчэнкі (магчыма, вул. Гая) як «Каштанаўкі». Гэты «рэбрэндынг», імаверна, прыцягне турыстаў і разбудзіць мясцовых жыхароў – «не цяпер, дык у чацвер». Новая назва расце перадусім з аповесці Караткевіча «Лісце каштанаў» (1972), якую ён напісаў тутака, але таксама з багацця тутэйшай флоры.

Вул. Кахоўская (бліжэй да Гая). Мальвы і каштаны

– аздабленне сродкамі стрыт-арту некаторых будынкаў, звязаных з біяграфіяй Караткевіча (вул. В. Харужай, 48; вул. В. Харужай, 42; вул. Чарвякова, 18).

– абклейка адмысловымі фотаабоямі прыпынкаў грамадскага транспарту – як мінімум на бул. Шаўчэнкі, але, магчыма, і на вул. Чарвякова, побач з жытлом прафесара Адама Мальдзіса (дарэчы, той жа дом № 18 – «гняздэчка» яшчэ аднаго не апошняга для беларускай культуры чалавека, Артура Клінава).

На вул. Чарвякова цяпер звычайны аўтобусны прыпынак (выявы іншых гл. у частцы 3). Дом № 18 трохі відаць злева

Можна было б паразважаць пра перформанс(ы) да 90-годдзя Караткевіча (26.11.2020), да 50-годдзя заключэння ім шлюбу з Валянцінай Нікіцінай (19.02.2021). Аднак я не вялікі перформансіст, а больш дасведчаныя ў гэтай сферы людзі, якім адпраўляліся спасылкі на мае тэксты, адгукацца не спяшаюць.

Увогуле, тут і цяпер ператварыць ідэю ў нешта важкае цяжкавата. Бо на сувязь не выходзяць не адно знаўцы перформасных нюансаў ды рыцары турыстычных маршрутаў, але і патэнцыйныя фундатары. Толькі адзін чытач заявіў пра гатоўнасць ахвяраваць на графіці з Караткевічам 20$. Я мог бы падвоіць гэтую суму, ды сумняюся, што гэтага хопіць нават на пэндзлі і фарбу. Зрэшты…

«Сузор’е Караткевіча» (сем партрэтаў на тарцы дома № 48) – мо занадта складана і дорага. Мімаходзь нарадзіліся іншыя варыянты для мурала:

– Уладзімір Караткевіч вызірае на двор з балкона;

– У. К. сядзіць перад акном з настольнай лямпай;

– У. К. шпацыруе па бульвары.

Пагутарыў з праф. Мальдзісам. Ён прыгадаў, што Уладзімір Сямёнавіч выходзіў на балкон даволі рэдка. Што да лямпы, пры дапамозе якой пісьменнік сігналіў свайму сябру (гл., напрыклад, тут), Адам Іосіфавіч не памятае дакладна, як яна выглядала; кажа, што гэта быў не «грыбок». Мажліва, нешта падобнае:

Крыніца выявы

А. Мальдзісу найбольш спадабаўся варыянт «Караткевіч шпацыруе па бульвары» (пагатоў такі шпацыраваў, і ў булачную на рагу з вул. Асіпенка, згаданую ў ч. 2, заходзіў). Але ж як выглядаў бульвар Шаўчэнкі ў канцы 1960-х – пачатку 1970-х? Папраўдзе, беднавата.

Крыніца: onliner.by

У канцы бульвара 50 год таму адкрылі кінатэатр «Маяк», які, без сумневу, Караткевіч таксама наведваў. З 1976 г. гэтая ўстанова называецца «Кіеў» (справа – фота 2020 г.)

А што калі намаляваць, як пісьменніка натхняе сучасны бульвар? Пасланне з празрыстым падтэкстам: Караткевіч не застаўся ў сваім часе, ён дагэтуль сярод нас…

Наступныя варыянты я не абмяркоўваў з прафесарам, аднак і яны, па-мойму, заслугоўваюць разгляду:

«Караткевіч з галубамі». Алюзія на вядомы анекдот, прыведзены ў кнізе Мальдзіса:

Віктар Карамазаў расказваў мне (а потым і апісаў) такі выпадак. Караткевіч часта хадзіў на Старажоўскі рынак, дзе любаваўся рознай жывёлай. Яго ўжо там ведалі — асабліва прадаўцы сабак і птушак. І вось аднойчы падыходзіць ён да «галубятніка» і абураецца тым, што той трымае такіх прыгажуноў у цеснай клетцы. Гандляр здзекліва адказвае: «Калі шкада — то плаці: выпушчу на волю». «Колькі?» «Па дзясятцы за кожнага!» Караткевіч аддаў тады ўвесь свой ганарар. Браў кожнага голуба з клеткі і трыумфальна ўзнімаў увысь: ляці!

Каб жа гэтак рамантычна ўсё і завяршалася… Адам Іосіфавіч дадае: «А тыя птахі… вярталіся звычным шляхам да гаспадара, у яго клеткі». Але чаму б не дапусціць, што некаторыя птушкі насамрэч здабывалі волю дзякуючы пісьменніку?

Яшчэ адна галубятня ў Каштанаўцы (побач з вул. Кахоўскай, 38); на месцы рынка цяпер мемарыяльныя брацкія могілкі, дзе спачываюць ахвяры Першай сусветнай

«Караткевіч не без суму паглядае на бег кінастужкі ў праектары». Менавіта ў канцы 1967 г. быў завершаны першы мастацкі фільм паводле сцэнарыя У. К. – «Хрыстос прызямліўся ў Гародні» (рэжысёр Уладзімір Бычкоў). Фільм быў забракаваны кінаначальствам і больш чым 20 год шырока не паказваўся. Справаздача кіначыноўніка Іваноўскага многае тлумачыць: «Адбылася дэвальвацыя жанру: замест гістарычнага твора мы атрымалі павярхоўныя, маламастацкія сцэны… Крыўдная няўдача здольнага рэжысёра» («ЛіМ», 28.11.1969).

Агулам, не шанцавала Караткевічу з экранізацыямі – усе яны дужа прыблізна перадавалі дух яго твораў, і чым далей (1967, 1979, 1983 гг.), тым больш прыблізна. Вось чаму, дарэчы, я не схільны прэзентаваць дом № 48 па вул. В. Харужай як той, што паказаны ў «Чорным замку Альшанскім», дарма што адсылкі да Старажоўскага рынка і Мальдзіса з яго кватэрай на 1-м паверсе вул. Чарвякова проста кідаюцца ў вочы…

Раніцай мяне разбудзіў залівісты крык пеўня, а пасля адчайнадушнае, надрывістае кувіканне парасяці: відаць, неслі ў мяху.

– Не хачу-у! Пусці-і-це! Пусці-іце!

Як на вёсцы. І кожную нядзелю мне вось так прыемна. І гэта адна з прычын, чаму я люблю сваю хату…

Нават мне немагчыма ўседзець на месцы кожную нядзелю, калі цераз тракт ад майго дома адкрываецца рынак худобы: коні, каровы, свінні, залатыя рыбкі, авечкі, галубы, трусы, лясное звяр’ё, птушкі, сабакі і ўсё жывое.

Да таго як агарадзілі квартал – дзядзькі з вазамі стаялі сабе на тратуарах, а здаравушчыя мацёры, адваліўшы саскі, ляжалі, мілыя, на газоне.

Аднойчы мой сябар Алесь Гудас (а ён жыве на першым паверсе) у нядзелю сядзеў за пісьмовым сталом, а проста пад акном яго кабінета спыніўся воз. Дзядзькі нешта прадалі і вырашылі замачыць куплю-продаж. З рыльца. Убачылі яго і пачалі круціць пальцамі каля лоба. І сапраўды, дурань нямочаны: людзі весяліцца збіраюцца, нядзеля, а ён працуе. Алесь пакруціў пальцам у адказ, прынёс і падаў ім у акно шклянку. Тады яны першую налілі яму. Жонка пасля ледзь з глузду не з’ехала: адкуль выпіўшы? У хатніх туфлях не выходзіў, у хаце ані кроплі спіртнога, а ён глядзіць і не дужа разумна ўсміхаецца.

Харошы куток! Шкада, калі рынак куды-небудзь перанясуць. І, галоўнае, у двух кроках ад «вёскі», ад таго куточка, занесенага на брук, вулачка, далей бульвар і шумны вялікі горад. І дома і замужам.

Адсылкі да славутага мінскага раёна відавочныя ў рамане 1979 г., але не ў фільме 1983 г., каторы ў ХХІ ст. проста балюча пераглядаць. Няма ў фільме ні рынка, ні «пад’езда кавалераў»…

У маім доме пяць паверхаў і чатыры пад’езды. Мой пад’езд трэці. Завуць яго «пад’ездам старых кавалераў» нездарма. Па невыказнай іроніі лёсу ўсе мужыкі ў ім (пра незамужніх дзяўчат не кажу) або нежанатыя, або ўдаўцы, або…

Бракуе ў фільме 1983 г. і многага іншага, найперш фірмовых караткевіцкіх досціпаў. Навошта Караткевіч пасля канфліктаў з «Беларусьфільмам» у пачатку 1980-х зноў звязаўся з кінастудыяй? Магчымае тлумачэнне ёсць у той жа кнізе Мальдзіса. У 1960-х ягоны сябар казаў так:

— Ні чорта вы не шупіце ў кіно! — злаваў Караткевіч. — Гэта ж магутная сіла! Раман у нашых беларускіх умовах прачытае ну дзесяць, ну дваццаць тысяч чалавек. А добры фільм паглядзяць мільёны. Разумееце, якая мажлівасць уздзейнічаць на народ, абуджаць яго годнасць, яго памяць.

Пры ўсёй павазе да Караткевіча, гэта было паляванне на двух зайцоў з прадказальным вынікам. Апошні раман класіка чыталі многія, ён выдаваўся ў серыі «Школьная бібліятэка», але героі не пайшлі ў народ (відаць, і праз пасрэднасць іх кінематаграфічнага ўвасаблення)… Пра Антона Косміча ў Беларусі чулі, па-мойму, куды менш, чым пра самога Караткевіча. І кватэра № 26, у якой жыў кніжны герой, не прыцягвае «фанатаў» так, як «нячыстая кватэра» вабіла чытачоў булгакаўскага рамана «Майстар і Маргарыта» (калі ў 1990 і 1995 гг. я бываў у Маскве, то заходзіў у пад’езд па Вялікай Садовай, 10 – дзівіўся там на «народную творчасць», усялякія вычварныя графіці).

У пад’ездзе на В. Харужай усё ціха-мірна

Зміцер Бартосік у 1999 г. гутарыў з жыхарамі дома № 48 па вул. В. Харужай – здаецца, нават тыя, хто ўспомніў Караткевіча як свайго суседа, не дужа былі знаёмы з яго творчай спадчынай…

Старая настаўнiца з чацьвертага паверху паскардзiлася мне на пісьменьніка за тое, што той, п’яны, пераблытаў паверхi i вельмi яе напалохаў сярод ночы, ломячыся ў яе цiхае гняздо. Крыўда бабулi была настолькi натуральнай, быццам iнцыдэнт адбыўся ня тры дзясяткi гадоў, а пару дзён таму.

Пабыўшы ў ролi ўчастковага мiлiцыянта, я падняўся на пяты, цалкам закратаваны паверх. Пажылы iнжынэр з-за кратаў паведамiў мне, як ён шкадуе, што ўвесь час адмаўляў Караткевiчу скласьцi кампанiю за пляшкаю гарэлкi. “Я ведь к водке отношусь строго отрицательно, –- сказаў ён, –- а сейчас было бы что вспомнить. И даже, может быть, рассказать что-нибудь вам”.

Вядома, нi старых кавалераў, нi высакародных псыхiятраў, нi адстаўных шпiёнаў у гэтым пад’езьдзе нiколi не пражывала. I што самае для мяне дзiўнае – «Чорнага замку» з апытаных мною жыхароў нiхто не чытаў…

Новага апытання сёлета я не ладзіў, таму што не бачу сэнсу. Мая выснова такая: калі дом, пад’езд і двор за 40 гадоў не сталі «культавымі» дзякуючы раману, то наўрад ці ўжо стануць. Але неяк вылучыць іх на фоне паўсядзёншчыны ўсё ж варта; многае тут у нашых руках і нагах.

Караткевічы і Мальдзісы перад тым самым пад’ездам. Люты 1971 г.

Як прыцягнуць увагу не тое што да дома, а да цэлага квартала, гаварылася ў папярэдніх частках майго «даследавання», дый у пачатку гэтай. Да гарадскіх уладаў звяртацца (пакуль што) не рызыкую. Мяркую, яны ў прынцыпе не супраць Караткевіча і яго твораў – не адкінулі ж прапанову беларускіх літаратараў назваць вуліцу ў Мінску імем Гервасія Вылівахі або Алеся Загорскага, хоць і марудзяць з ажыццяўленнем – але… Ёсць не абы-якая верагоднасць, што пад эгідай ідэолагаў усё звядзецца да абсурду і кічу. Падобна, так здарылася ў Бабруйску, дзе пасля 2006 г. пачалася «бабраманія»: «у дварах сталі рабіць прымітыўныя фігуркі гэтых жывёл для дзіцячых пляцовак, на пакетах з малаком друкавалі баброў, зрабілі яшчэ некалькі аналагічных скульптур і паставілі іх у разных раёнах горада…» Карацей, лепей, каб ініцыятыва ішла «знізу», а ўдзел гарвыканкама/мінкультуры быў чыста сімвалічны.

Ілюстрацыя з racyja.com, 17.07.2020

Пакуль суд ды справа, да 90-годдзя Караткевіча добрыя людзі выпусцілі чарговы значок з выявай юбіляра. Можна сказаць, на 90% юбілей ужо адзначаны 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

19.07.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.07.2020  22:12

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (59)

З надыходам лета «народ» у краіне крыху расперазаўся дэпалітызаваўся. Як і было прадказана, пра «народную праграму» «Вольная Беларусь» пагаварылі-пагаварылі (не толькі ў Беларусі, а і ў Польшчы, Літве…) – і адправілі яе ў віртуальную шуфляду. Хто і як будзе ажыццяўляць мудрыя планы – няясна; сіл адных «пазнякоўцаў» заведама не хопіць, а практычна з усімі іншымі мясцовымі «аўтарытэтамі» галоўны распрацоўшчык рассварыўся разышоўся. Карэспандэнтцы «Белпартызана», на жаль, толькі здалося, што суразмоўца мае адказ на «любое нязручнае пытанне». Манах-аналітык Пётр Р. стаў бліжэй да ісціны, дасціпна зазначыўшы: «Дзе закончыцца ідэя Пазьняка – гадоў праз 50 пабачым».

Па-мойму, нядаўні заклік да «каталікоў і праваслаўных» падаваць у суд на Святлану Алексіевіч за яе крывое выказванне, каб пісьменніцу адлупцавалі «па артыкалу 130 Крымінальнага Кодэксу Рэспублікі Беларусь. – Распальваньне расавай, нацыянальнай, рэлігійнай альбо іншай сацыяльнай варожасьці альбо розьні», дэвальвуе ўплыў Зянона П. і як эксперта. Верагоднасць падачы такога іску ў сучаснай РБ – бадай, 10% (калі працэс усё ж распачнецца, то 99% шансаў за тое, што рашэнне будзе на карысць Алексіевіч, бо яна апісвала гіпатэтычную сітуацыю, а за лухту не судзяць). Калі ж справа не будзе ініцыявана, то ўсе (добра, хай пераважная большасць) канчаткова ўгледзяць, што чалавек, які займаецца «арганізацыйнай работай», жывіцца пустэчай…

Бяда ў тым, што бальшыня жыхароў Беларусі сярэдняга і старэйшага пакалення блукае паміж трох соснаў – Пазняк (этнанацыяналізм), Алексіевіч (мяшанка заходняга лібералізму і сацыялізму) і Лукашэнка (тут усё зразумела без «ізмаў»). Альтэрнатывы запальваюцца і гаснуць, нібыта знічкі… Дэпутатка палаты прадстаўнікоў Ганна Канапацкая летась пачынала няблага, ды цяпер выглядае, што і яна марна траціць сілы, кідаючыся на ўсе бакі. Напрыклад, ці варта было ўжо гэтак гучна абурацца тым, што Нацсход уручыў грамату міністру ўнутраных спраў за «дзейнасць па ўмацаванні правоў і свабод грамадзян» – «Як дэпутат Нацыянальнага сходу заяўляю: сваёй згоды на гэтае ўзнагароджанне я не давала, магчыма, не давалі і іншыя дэпутаты»? Размеркаваннем грамат займаецца кіраўніцтва дзвюх палат парламента без кансультацый з «шарагоўцамі». У палітычным плане ўзнагароджанне міністра, які выдатна паразумеўся б з гогалеўскім Ухавёртавым – звычайны, дробны акт чынавенскага цынізму, якіх безліч было ў апошнія гады. Іншымі словамі, пакуль спадарыня лупіць з гарматы па вераб’ях.

Найважнейшыя праблемы на парадку дня, якія заслугоўваюць таго, каб пра іх штодня гукалі ў парламенце, – будоўля АЭС і карная скіраванасць судовай сістэмы (праўда, здараюцца ў гэтай сістэме «збоі» – некаторыя адзначаліся раней, магчыма, будзе спынена і адміністратыўная справа супраць гомельскага відэаблогера Максіма Філіповіча). Распрацоўваць кожны месяц новую тэму, як тое планаваў партыйны шэф Канапацкай, няма сэнсу – гэта ж не журналістыка… Цяжка не згадзіцца з актывістам Паўлам Курскім, што істотнай праблемай з’яўляецца і паўсюднае ўжыванне алкагольных напояў; калі ў допісе ад 22.11.2016 ён не маніць, то Ганна К. абяцала ініцыяваць «змену заканадаўства дзеля дэалкагалізацыі насельніцтва Беларусі» і вынесці адпаведныя прапановы на вясеннюю сесію парламента» (пра тое самае пісала ў снежні 2016 г. газета «Крыніца»). Раз ужо абяцанка агучана, то варта было б паспяшацца; праз пару тыдняў сесія закрыецца, а рэальна ў актыве Ганны пакуль толькі праца над саўмінаўскім законапраектам, датычным дзяржаўна-прыватнага партнёрства.

Што да міліцэйскіх начальнікаў – няхай цешацца граматамі, ордэнамі і пагонамі: можа стацца так, што неўзабаве іх заменяць робаты. Прэцэдэнт ужо маем; у Аб’яднаных Арабскіх Эміратах узялі на службу гуманоіднага робата-паліцэйскага (а не скрыню для смецця, як у Кітаі) і збіраюцца вызваліць для яго «сабратоў» чвэрць месцаў у паліцыі. Чарговы доказ таго, што добрая літаратура прадбачыць і праграмуе будучыню – я пра апавяданне амерыканца Гары Гарысана «Рука закона» (1958 г.).

Вось ён, электронны зух (злева)

К 2021 году, калі ў Мінску і Рызе пройдзе чэмпіянат свету па хакеі, варта было б такіх закупіць. Абавязкова з веданнем замежных моў, каб мінская міліцыя не перанапружвалася, мучаючы спецыяльна выпушчаныя размоўнікі.

Новы скандальчык: 30.05.2017 дзяржаўнае прадпрыемства «Белсаюздрук» узяло на сябе функцыі цэнзара і не пажадала распаўсюджваць нумар штотыднёвіка «Белгазета» са спрэчным, на думку кіраўніцы прадпрыемства, здымкам (бык рыхтуецца залезці на карову). Яно прапанавала рэдакцыі «звярнуцца па афіцыйнае заключэнне адносна выявы на першай паласе ў незалежны кампетэнтны орган». Маралізатараў і перастрахоўшчыкаў у нас сапраўды вагон – часцяком яны прыкрываюцца інтарэсамі дзяцей. Лалітыка

«Белгазета» адпавяла: «Грамадства само вырашыць, што маральна, што не, а для прадпрыемства, якое заключыла дамову з выданнем, галоўная мараль – выконваць гэтую дамову… калі б замест таго, каб выконваць дамовы, усе кінуліся даваць свае ацэнкі, у грамадстве наступіў бы хаос». У той жа час рэдакцыя таксама падстрахавалася і дастала на дзіва разважлівае, як для рэспубліканскай камісіі, экспертнае заключэнне ад 09.06.2017, падпісанае прафесаркай Фральцовай (якая летась «зарубіла» кінанавелу «Яечня па-беларуску»). Маўляў, няма ў газетнай выяве з быком парнаграфіі… Але наўрад ці «Белсаюздрук» кампенсуе «Белгазеце» выдаткі, панесеныя ад падзення продажу ў канцы мая – пачатку чэрвеня. Дзяржструктуры РБ, як вядома, у фінансавых пытаннях памыляцца не ўмеюць: яны могуць мець рацыю і яшчэ большую рацыю.

Крыўдна, што Вышэйшы адміністратыўны суд Украіны 14.06.2017 не адмяніў рашэнне прэзідэнта пра блакіроўку расійскіх сайтаў… Але добра, што ў суседзяў студэнты наважваюцца судзіцца з вышэйшымі чыноўнікамі (студэнт Кіеўска-Магілянскай акадэміі Еўсціфееў выставіў іск супраць Парашэнкі яшчэ ў маі). Выносяць жа ўкраінскія суды і карысныя пастановы: напрыклад, 12.06.2017 Акружны адміністратыўны суд г. Кіева прыпыніў ганебнае рашэнне дэпутатаў гарсавета аб перайменаванні праспекта Ватуціна ў праспект Шухевіча. Пастараліся «Антыфашысцкая праваабарончая ліга» і «Яўрэйская праваабарончая група»; апрача таго, супраць перайменавання падпісала маса грамадзян Украіны. Калі б я меў адпаведны пашпарт, то таксама падпісаўся б.

Гераізацыя «обер-бандэраўцаў» (асабліва Рамана Шухевіча, які ў 1942 г. каля 9 месяцаў служыў на афіцэрскай пасадзе ў гітлераўскай ахоўнай паліцыі паміж Мінскам і Віцебскам; не могуць яго рукі не быць па локаць у крыві беларускіх партызан, а хутчэй за ўсё, і мірных жыхароў) раскалола ўкраінскае грамадства ў другой палове 2000-х. У 2011 г. Вышэйшы адміністратыўны суд пазбавіў Шухевіча звання «Героя Украіны», скасаваўшы ўказ прэзідэнта Юшчанкі (2007). Асобныя актывісты ў Беларусі не шманаюць; Ш. дарагі ім ужо таму, што біў бальшавікоў. Яны лічаць, што маладой нацыі патрэбныя міфы, і лепяць падобных «герояў» з мясцовых авантурыстаў і калабарантаў, абы насаліць Расіі: Булак-Балаховіч, Кушаль, Астроўскі, браты Шчорсы (праўда, пасля маёй рэплікі сайт naviny.by памяняў загаловак у артыкуле пра братоў: было «Пантэон герояў Беларусі», стала «Пантэон Беларусі»). Не разумеючы – а мо разумеючы? – што дыскрэдытуюць прыхільнікаў нелукашэнкаўскага шляху развіцця.

Трэба прызнаць, што за Лукашэнкам рабіліся небеспаспяховыя спробы «даць па руках» радыкалам розных кірункаў, і ў гэтым плане яго спецслужбы досыць эфектыўныя. Аднак са «стабільнасцю» ўсё адно вялізныя праблемы, бо яна грунтуецца збольшага на волі аднаго чалавека, а не на ўзаемапавазе грамадзян. Дый трапляюць «пад раздачу» ўсе, не толькі радыкалы… Рыхтык па-сталінску: «лес рубяць – шчэпкі ляцяць».

Ва Украіне часам гучаць папрокі на адрас ізраільцаў: замінаеце нам называць праспекты, а ў саміх вуліцы носяць імёны тэрарыстаў, у прыватнасці, Аўраама Штэрна (Яіра)?

За Ізраіль казаць не буду, аднак лепей бы сапраўды вуліц Штэрна не было… Аднагодак украінца, паэт і змагар супраць брытанскай улады ў падмандатнай Палесціне не грэбаваў забойствамі (праўда, невялікая «хеўра Штэрна» здзейсніла іх куды менш, чым УПА Шухевіча), сімпатызаваў дыктатарам і спрабаваў у пачатку 1940-х дамовіцца з Гітлерам (праўда, Штэрн, адрозна ад Шухевіча, не мог мець дакладных звестак пра жахі ў Еўропе, і ў вермахце ды шуцманшафце не служыў). Узвялічылі яго ў Ізраілі, хутчэй за ўсё, на эмоцыях, каб дадзець «леваму лагеру»; не варта Украіне паўтараць чужыя памылкі.

А тым часам у Бабруйску актыўна юзаюць назву горада і гістарычную спадчыну. Днямі да раней усталяваных скульптур далучылі двухмятровую жывёліну ў генеральскім мундзіры: Аляксандр Паўлікаў і Васіль Вайтовіч ашчаслівілі турыстаў драўляным «прыгажуном».

Тры бабры, тры бабры… Чорна-бела-рыжай масці…

Cхільны згадзіцца з аўтаркай belvisit.com, якая летась пісала: «Пасля ўстаноўкі помніка бабру [першага, у 2006 г.] у нас у Бабруйску пачалася сапраўдная “бабраманія” – у дварах сталі рабіць прымітыўныя фігуркі гэтых жывёл для дзіцячых пляцовак, на пакетах з малаком друкавалі баброў, зрабілі яшчэ некалькі аналагічных скульптур і паставілі іх у разных раёнах горада… Асабіста мяне гэтая бабрыная задума пачала крыху раздражняць: адзін – гэта крута, а бабры паўсюль – неяк не».

Незважаючы на «хапуны» ў канцы сакавіка, з «горада баброў» паступаюць і светлыя навіны. Так, 11 мая адкрылася і цэлы месяц працавала выстава Іосіфа Капеляна, заснавальніка Аб’яднання прафесійных мастакоў Ізраіля, пад назвай «Нетанія – Бабруйск. Сустрэча праз 40 гадоў».

Творца (на фота) на адкрыцці падарыў роднаму гораду – дакладней, музею – сем дзясяткаў сваіх работ. «Ізраіль становіцца бліжэй»… 🙂

Увесну памёр, не пра вас будзе сказана, іншы знаны мастак, мінчанін Май Вольфавіч Данцыг (1930–2017). Праз пару месяцаў пасля яго смерці некаторыя пачынаюць ствараць «міні-культ» Данцыга як грамадскага дзеяча, першага кіраўніка Мінскага аб’яднання яўрэйскай культуры (МОЕК). Я быў валанцёрам гэтага аб’яднання ў 1993–2001 гг., бачыў і добрае, і кепскае. Ніколі не падпішуся пад тым, што «такому чалавеку… сам Бог наказаў узначаліць у Мінску адраджэнне яўрэйскай культуры». Ну, калі «Бог» – псеўданім гаркама партыі, то так, канешне…

Леанід Зубараў пісаў у 2013 г.: «Данцыг, хаця і адпрацоўваў нешта абяцанае, можа быць, кватэру або майстэрню, але стараўся сумленна». Гэта адзін з поглядаў на ранні этап існавання суполкі, а, напрыклад, іншы былы член праўлення МОЕКа Якаў Гутман у 2017 г. разважае так: «Я не магу даць высокую ацэнку вынікам работы Данцыга. Ён працаваў паводле прынцыпу – ты, работа, нас не бойся, мы цябе не кранем. Калі выдзелілі будынак на Інтэрнацыянальнай, я быў катэгарычна супраць таго, каб мы яго бралі. Я казаў, што нам не трэба чужога, аддайце нам наша. Чым гэта скончылася, вядома…» Насамрэч, двухпавярховік, атрыманы ў шматгадовую арэнду ў 1991 г., давялося вярнуць уладам у 2001 г.; на нейкі час МОЕК застаўся «бесхацінцам», і М. Данцыг няслаўна сышоў у адстаўку.

Мо калі-небудзь напішу больш падрабязна пра гэтую па-свойму каларытную асобу. Да наступнай серыі!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.06.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.06.2017  22:05

Дискуссия о Шухевиче и Штерне продолжилась на просторах фейсбука…
Stanislav Malyshev Да, Шухевич был лидером ОУН/УПА, и даже командиром (позднее). Да, часть ОУН/УПА (до сих пор разбираются, какая именно) принимала участие в погромах – и еврейских, и польских. А вот вопрос того, ответственен ли Шухевич лично – это значительно сложнее вопрос. По документам он был против, насколько он контролировал людей на местах, особенно в условиях оккупации – неизвестно. Он, конечно, совсем не белый и пушистый, но вопрос о его личном участии совсем не однозначен, и сводить его к формуле “он помогал УПА, УПА замешаны в погромах – значит, он лично виноват” – это довольно сильное упрощение ситуации.
Скажем, несёт ли Ицхак Рабин ответственность за происшедшее в Дир Ясин или Кфар Касем? Прилично ли называть улицу в его честь?

Emil Sutovsky Удивительно безграмотное сравнение. Даже не сравнивая масштабы. Израильское правительство (правительство Ишува) сразу же извинилось за содеянное.

9 июля в 22:56

Stanislav Malyshev Ну, не сразу, но извинилось, да. И украинцам тоже надо было бы извиниться, вполне с этим согласен. Но вопрос не об извинениях, а о персональной ответственности за деятельность организации, в создании которой участвовал. Я не скажу, что ответ всегда и однозначно “нет”, но и “да” он далеко не всегда – дьявол в деталях.

9 июля в 23:12

Stanislav Malyshev Но если не нравится сравнение с Рабином – как насчёт Лехи? В истории этой организации есть немало, скажем прямо, не очень приятных страниц. Включая, кстати да, попытки “сотрудничества с нацистами”, сталинизм, и множество других вещей. Что теперь делать с улицей Авраама Штерна?

Emil Sutovsky Опять-таки, начнём со сравнения масштабов. Продолжим тем, что уже много лет никто не называет улицы его именем. То, что полвека назад считалось приемлимым, сейчас расценивается иначе. Обществу никто не навязывает мнение, что он – герой. Кто такой Авраам Штерн не знают ни мои дети, учащиеся в израильской системе образования, ни толком я сам. Разницу чувствуете?

Виктор Савинов Маштабы чего вы сравниваете?

Emil Sutovsky Предполагаемых злодеяний

Stanislav Malyshev Ну, с масштабами у Лехи просто возможностей не было. Но неужели весь вопрос только в масштабах и арифметических подсчётах, у кого на счету больше? 

“Кто такой Авраам Штерн не знают ни мои дети, учащиеся” – и плохо, что не знают. Должны знать – и плохое, и хорошее. Ну хорошо. Штерна, несмотря на улицы, не считаем – а как насчёт Ицхака Шамира?
Но если вы думаете, что в Украине все знают, кто такой Шухевич – то вы сильно ошибаетесь. На Бандеру многие годы советский агитпроп работал (не это имея в виду, конечно), а про Шухевича никто (включая, кстати, и меня) до начала всех этих тёрок и не знал. Ну то есть историки и т.п. знали, а в остальном нет.
Что касается “много лет” – украинская государственность сейчас только-только из подросткового возраста выходит. Рано ещё требовать критического отношения к национальным мифам. Вот когда им будет 60 – тогда можно и к этому подойти. Или по крайней мере когда война окончится…

Emil Sutovsky Так не знали Шухевича толком в Украине, а сейчас все узнают – дескать, вот он настоящий герой. А я и спрашиваю, он герой? В чём геройство-то? И что Шамир, простите? Против британских военных, контролировавших Палестину, устраивал операции (сегодня классифицировали бы как терроризм), а разве было что-то против гражданских?

Дапоўнена 11.07.2017  08:05