From Israel to Australia. About Jews and everything else / מישראל לאוסטרליה. על היהודים ועל כל דבר אחר / От Израиля до Австралии. О евреях и обо всем на свете / Ад Iзраiля да Аўстралii. Аб яўрэях i ўсiм на свеце / Від Ізраїлю до Австралії. Про євреїв і все на світі
2 февраля 2024 года в израильском курорте Эйн-Бокек состоялся 5-й Марафон на Мертвом море (Dead Sea Marathon). Статусное для Израиля событие: на дистанции 50 км проходит Чемпионат Израиля. А для тех, кто пока не готов к ультрамарафону, есть дистанции 5, 10, 21 и 42 км. Всего пробежало 5600 участников.
.
.
Марафон на Мертвом Море – самый низкий забег в мире, проходит на 400 метров ниже уровня моря. И имеет самую необычную трассу: бежать нужно по дамбам в Мертвом море, из Израиля в Иорданию и назад. Дамбы открывают только один раз в году – для марафонцев.
.
.
2-е место среди женщин в классическом марафоне (42,2 км) заняла Ольга Кленовская, переехавшая в Хайфу из Москвы в мае 2023 года. Ольга бежала за клуб RunHaifa, который организовала вместе с мужем, тренером по бегу Александром Элкониным. От клуба RunHaifa на Мертвом море бежали 8 человек, но всего в группе RunHaifa в Телеграм почти 500 участников – неплохо для бегового сообщества, которому нет и года.
.
Как появился клуб RunHaifa?
.
Александр Элконин переехал из Москвы в Хайфу в октябре 2022 года. Один, так как уже был гражданином Израиля, и не мог привезти с собой жену – не гражданку без разрешения МВД (по процедуре СтуПро – объединения семьи).
.
Что делает 61-летний кандидат медицинских наук, известный в России тренер по бегу (подробнее о тренерской карьере Александра – здесь), не знающий иврит? Правильно, идет работать на стройку. Облицовывать камнями (весом 50 кг) 30-ти этажные здания. Учит иврит и выбивает разрешения на въезд для жены – для этого нужно было убедить МВД, что Ольга и Александр – настоящая семья. Это в России все беговое сообщество знало историю тренера Александра Элконина, который сделал предложение своей ученице Ольге Кленовской на финише Московского марафона; их показывали по телевидению и брали интервью (например, это – «История любви на длинной дистанции»)
.
В России остались ученики, которым не хватало общения с тренером. Чтобы их поддержать, Александр стал еженедельно проводить онлайн-встречи, где отвечал на вопросы своих подопечных о беге, восстановлении, здоровье спортсменов. Так в октябре 2022 года появился YouTube канал @ERA_RUN и подкаст «Когда твой тренер доктор».
.
Сегодня, спустя 1,5 года, вопросы тренеру задают совершенно незнакомые люди – зрители YouTube, потому что где еще найти в одном эксперте компетенции тренера и доктора, да еще чтобы он согласился бесплатно консультировать?
.
А вот в Хайфе Александру было решительно не с кем общаться, кроме коллег-строителей. В первые месяцы Александр бегал по горам вокруг Хайфы каждые выходные, потому что его специализация – трейловые забеги. Но когда ты все время один, падает мотивация, а где нет мотивации – там нет и физических сил. Ольга начала волноваться, когда Александр пропустил бег 2 недели подряд – это он, ультрамарафонец и тренер по бегу!
.
К счастью, МВД выдали разрешение на въезд жене гражданина Израиля всего через полгода (это очень быстро по статистике СтуПро), и в мае 2023 года Ольга прилетела в Израиль. Что делает 45-летняя кандидат экономических наук с 20-ти летним опытом управления международной логистикой, кандидат в мастера спорта по марафону, 7-я россиянка – финишер Six Star Major Marathons, не знающая иврит? Посвящает себя тому, чтобы муж в Израиле стал таким же известным и востребованным тренером по бегу, каким был в России. Записывает подкаст, делает сайт WWW.ERA.RUN, ведет социальные сети. Это в Москве работало сарафонное радио, и клиенты передавали друг другу заветный телефон тренера, который готовит победителей на трейлах и ультрамарафонах.
.
А тут Израиль, где о тебе не знает никто.
.
А еще Александр и Ольга решили объединить русскоязычных репатриантов, живущих в Хайфе, и создали беговое сообщество RunHaifa.
.
RunHaifa – это не столько спортивный проект, сколько социальный. Помня о самых тяжелых одиноких месяцах в Израиле, Александр на себе прочувствовал, что одиночество – одна из самых больших проблем новых репатриантов. И потому в свободные от стройки выходные стал устраивать для всех желающих бесплатные прогулки вокруг Хайфы по пятницам и совместные пробежки по пляжу по субботам. И те, кто познакомился на пятничных прогулках и субботних пробежках продолжают общаться без присмотра Александра – вместе ездят на экскурсии, ходят в походы и, конечно, бегают.
.
В сентябре репатрианты из RunHaifa даже провели дружеский забег в день Московского марафона: промерили трассу на набережной, организовали пункты питания на старте и финише. И те, кто еще год назад бежал Московский марафон, в 2023 году в тот же день бежали марафон в Хайфе – без призов, но вместе – с волонтерами и дружеской поддержкой.
.
Потому когда приблизился день Марафона на Мертвом море, бегуны RunHaifa провели перекличку в чате Telegram, выяснили, кто сколько бежит (10, 21 или 42 км) и как добирается из Хайфы в Эйн-Бокек.
.
8 человек объединились в 3 машины. Ночь перед стартом провели в палатке, смотрели на звезды. А после финиша устроили общий праздник, потому что был повод: на дистанции 42,2 километра Ольга Кленовская финишировала второй! И потом признавались в чате: «Самое важное – кто провожает тебя на старте и встречает на финише. И, на самом деле, кульминацией всех этих двух таких насыщенных дней для меня стал хумус вперемешку с песком и ветром вместо церемонии награждения. Я впервые был на забеге с такой большой и такой классной компанией!» – написал Станислав Воробьев.
.
О том, как проходил Dead Sea Marathon, Ольга подробно написала на сайте ERA.RUN.
.
К сожалению, в протоколе марафона Ольга числится представителем России, хотя уже 9 месяцев живет в Хайфе, и по закону 14 января должна была получить ВНЖ и временный теудат зеут. Но поход в МВД 14 января не задался – Ольге не хватило иврита, чтобы доказать, что ее центр жизни – в Израиле. А пачки документов толщиной 5 сантиметров оказалось недостаточно. А ведь Ольга так надеялась выступить на первом своем израильском старте, защищая честь именно Израиля. К счастью, первое место заняла коренная израильтянка, а Ольга всего лишь вторая.
.
8 марта будет следующий марафон – в Иерусалиме. Еще один старт, где жительница Хайфы, сильная бегунья Ольга Кленовская будет представлять Россию – просто потому, что не получилось объяснить в МВД, что ее реальный центр жизни – он здесь, в Израиле.
.
И человек, который на волонтерской основе 2 дня в неделю посвящает адаптации новых репатриантов в Хайфе, организуя для них бесплатные прогулки и пробежки, не может иметь центр жизни в каком-то ином месте.
.
Будем надеяться, что через полгода Ольга будет говорить на иврите так же хорошо, как бегает, и осенний беговой сезон откроет уже как резидент Израиля.
.
Ольга Кленовская и Александр Элконин
Об авторе:
Ольга Кленовская родилась в 1978 году в городе Гусь-Хрустальный Владимирской области. Получила 2 высших образования (конструктор швейных изделий и экономист-международник), закончила аспирантуру МГТУ им. Баумана. В 2007 году защитила кандидатскую диссертацию (о маркетинговых стратегиях транснациональных корпораций) и переехала в Москву. Более 20 лет работала руководителем отдела международной логистики, последняя компания – Harman (бренд JBL). Бегать начала в 2010 году. В 2014 пробежала первый марафон. С 2015 по 2019 пробежала 6 марафонов-мэйджоров (7-я россиянка – финишер Six Star Major marathons). В 2020 году вышла замуж за тренера Александра Элконина.
От редактора belisrael
Жду рассказа от др. участников, независимо на какую дистанцию бежали, в том числе и иврито/англоговорящих. Интересно будет услышать об известных международных марафонах, где собираются десятки тысяч участников.
У канцы чэрвеня – пачатку ліпеня пабываў я ў Ізраілі чацвёрты раз у жыцці. Раней (1996, 1998, 2000) лётаў штораз на шэсць тыдняў, сёлета абмежаваўся трыма. Праўда, гэтым разам быў з жонкай – на кожнага па тры тыдні, то і выходзяць «традыцыйныя» шэсць…
Спыняліся ў Петах-Тыкве, па некалькі дзён прабавілі ў Іерусаліме і Эйлаце, а па колькі гадзін – у Тэль-Авіве-Яфа і Цфаце. Заязджалі таксама на Мёртвае мора. Бачылі поўнач і поўдзень, захад і ўсход краіны. Здавалася б, усё добра, можна толькі пазайздросціць. Але.
Сямнаццаць год таму па вяртанні, прыпамінаю, уражанні былі цэльныя, хацелася адразу напісаць кнігу. Зараз няма такой цэльнасці. Мо праз тое, што высаджваўся ў аэрапорце імя Бен-Гурыёна з галавой, загружанай мінскімі праблемамі – да іх у Ізраілі імпэтна далучыліся і некаторыя міжземнаморскія. У выніку не ўдалося мне скласці свой «пазл» да канца.
Усё-такі, аглядаючы Ізраіль-2017, параўноўваючы яго з Ізраілем-2000, маю штосьці гукнуць «са сваёй званіцы». Краіна для турыстаў – гэта па-ранейшаму ярка, досыць шумна… а таксама дорага і бруднавата. Калі падарожнічаць не толькі па калідорах гатэляў, ясная рэч.
На «парасонавай» вулачцы ў Іерусаліме такі ярка
Да шуму я стаўлюся хутчэй пазітыўна, калі ён – прыкмета жывога, але такі шум, як ні дзіўна, у Ізраілі паціху глухне. Элементарнае: у аўтобусах ужо рэдка калі пачуеш гаману, кожны другі, як і ў Мінску, сядзіць, занурыўшыся ў свой гаджэт. Ехалі мы з Петах-Тыквы ў Тэль-Авіў праз Бнэй-Брак і Рамат-Ган (дарога з усімі прыпынкамі, нечакана доўгая), зайшлі ў салон дзяўчаткі, расчырыкаліся… Дык нейкі важны дзядзя асадзіў іх: «Тут не школа». Яны і прыціхлі, аж мне шкада было. І на рынках, як падалося, гандляры ўжо менш схільныя крычаць-зазываць пакупнікоў, хоць і засталіся яшчэ асобныя «луджаныя горлы». Нават у Старым горадзе Іерусаліма нам з жонкай не дужа дадзявалі… З аднаго боку, добра, з другога – як жа каларыт?
Абменны пункт, або «Пераключальнік грошай» 🙂
Шум цяпер у Ізраілі збольшага механічны – аўтамабільны парк, выглядае, павялічыўся ў разы. Яно б нічога, за апошнія гады пабудавана шмат новых магістраляў, аднак вулачкі-та ў гарадах не пашырыліся. І блукаюць пешаходы між машын, і веласіпедыстам мала дзе прыткнуцца. Чуў, дарэчы, што з гэтага года забараняюць ім ездзіць па тратуарах: рашэнне яшчэ не ўвайшло ў сілу, аднак вось-вось увойдзе. У такім разе небяспека для аматараў «чыстага» віду транспарту істотна павялічыцца.
«Тут з асалодай жыве сям’я бутэлек Петах-Тыквы» – крэатыўная замануха, каб гараджане насілі пластык у спецыяльныя кантэйнеры
Як правіла, ізраільцяне ў адносінах да гасцей краіны – мілыя, клапатлівыя людзі, не вынятак і рускамоўныя імігранты. Нашу сям’ю кранальна апякалі ва ўсіх названых гарадах, пускалі пераначаваць, частавалі і г. д. 87-гадовы настаўнік матэматыкі, выхадзец з Беларусі, звазіў на ўласным аўтамабілі ў петах-тыквенскі рэстаран – зрабіў мне такі падарунак да дня народзінаў. Паліцыянт, да якога я звярнуўся з пытаннем ля Мёртвага мора, убачыўшы, што не маю з сабою вады (засталася ў жонкі), працягнуў поўную бутэльку. Іўрытамоўная жанчына на аўтавакзале ў Цфаце дапамагла даць рады з хітрамудрым раскладам руху аўтобусаў… Учынкаў, за якія выпадала казаць «дзякуй», «спасибо» ці «toda raba», было шмат.
Гуляю з юнаком у шахматы, «малыя» і «вялікія». Тэль-Авіў, вул. Гашамэр
І ўсё ж… Разняволенасці, упэўненасці ў сабе, якімі я некалі захапляўся, у мясцовага люду не дадалося. Кантраст з Беларуссю перастаў кідацца ў вочы: «правілы гульні» ў эканоміцы такія, што лёгка пазбавіцца заробку, знайсці яго цяжэй (хаця фармальна беспрацоўных у Ізраілі менш за 5%). Як і ў нас цяперака, начальнікі шмат дзе могуць не даплаціць, а то і проста выкінуць з працы. Чуў рэальныя гісторыі.
Відаць, не ад добрага жыцця многія ізраільцы, не адно імігранты, апошнім часам сталі збіраць і здаваць бутэлькі па 0,3 шэкеля за штуку. Цэны ў краіне досыць высокія, нават на рынках; цяпер прадаецца нават тое, што гадоў 20 таму часам і выкідвалася, аддавалася задарма. Вядома, дабрачыннасці і «яўрэйскай салідарнасці» ніхто не адмяняў – ёсць склады, бясплатныя сталоўкі… Аднак такі варыянт не ўсім падыходзіць.
Калі разважаць пра бяспеку ў гарадах, то мы гулялі па іх без аніякага страху, дабраўшыся 30 чэрвеня аж да Храмавай гары ў Іерусаліме (кароткую праверку ля ўваходу вытрымалі з гонарам!). Ды не паспелі пахадзіць тамака і чвэрць гадзіны, як нас, разам з іншымі турыстамі, прагналі адтуль спецслужбоўцы. Атмасфера была насамрэч напружаная – праз падрыхтоўку да пятнічнай малітвы? – і я не здзівіўся, калі прыйшла вестка пра тэракт 14 ліпеня з забойствам двух ізраільскіх паліцыянтаў-друзаў… Пачытаеш хроніку тэрактаў за 2015–2017 гг. – і разумееш, чаму не так ужо багата ўсмешлівых твараў на вуліцах Іерусаліма.
Вул. Кінг Джордж у Іерусаліме. І ў 1998-м, і ў 2017-м я імкнуўся быць «на кані».
«Трэмп» у Ізраілі цяпер зусім не такі папулярны, як Трамп… Трэмп – гэта аўтастоп, калі хто не скеміў. Лавіў аўтамабілі ля адной з гор Цфата і на павароце да Эйн-Гедзі – агулам за сорак мінут спыніўся толькі адзін чалавек, і тое яму было з намі не па дарозе. Як мне патлумачылі, ізраільцы баяцца падвозіць незнаёмых… У 1990-х, падаецца, было іначай.
Раней я не раз пісаў пра эканамічныя дасягненні Ізраіля, у прыватнасці, пра рост валавага ўнутранага прадукта і золатавалютных рэзерваў. Дык вось, на вонкавым выглядзе гарадоў той рост адбіваецца слаба. Хмарачосы як хмарачосы, але па-ранейшаму часцяком трапляюцца старыя будынкі, сярод іх ушчэнт занядбаныя. Папрашаек на вуліцах у параўнанні з канцом ХХ ст. візуальна меней не стала – мо наадварот. І ў Іерусаліме, і ў Тэль-Авіве (раён цэнтральнай аўтастанцыі наганяе сум, бо нават з акна аўтобуса відаць трушчобы). Агаваруся, што ўсёй карціны за тры тыдні я не бачыў і не мог бачыць.
На вуліцы Шолам-Алэйхема ў Тэль-Авіве
Эйлат – асобная «песня», за 20 гадоў ён-такі стаў курортам міжнароднага значэння, і адначасна даволі ўтульным горадам для жыцця. Пляжы і гатэлі на любы густ, з рыбкамі і без, цудоўная падводная абсерваторыя (уваход – каля 100 шэкеляў з «носа», але справа таго вартая), фантаны з музыкай па вечарах – гэта ўсё Эйлат.
Платны туалет – даволі рэдкая з’ява ў Ізраілі, бо процьма бясплатных
Мора – унізе, а мы жылі амаль на самым версе (Mish’ol Ha-Ma’arav, «Заходняя сцежка»), і штодня праходзілі па тры-чатыры кіламетры пад гару і ўгору: практыкаванне ў спёку не самае прыемнае, але ж і не фатальнае. Цешылі вочы вычварныя скульптуры тыпу дрэва-святлафора, стэнд з гарадамі-пабрацімцамі Эйлата, дзе пазначана і ўкраінская Ялта…
Дзіўна, што ў гэтым спісе няма беларускіх назоваў. На беразе Чырвонага мора з пачатку 1990-х жыве пісьменнік-рабочы Давід Шульман, які шмат зрабіў для збліжэння жыхароў дзвюх краін, а ў прыватнасці, Эйлата і Барысава. Празрысты намёк гарадскім саветам абодвух гарадоў 🙂
У кватэры з дасканалай сістэмай ахалоджання паветра лавіў кайф, перачытваючы Уладзіміра Набокава. Да некаторых твораў дабраўся ўпершыню, і вось урыўкі з «Шляхаводніка па Берліне», якія проста клаліся на нашае адчуванне: «У кожным вялікім горадзе ёсць своеасаблівы зямны рай, створаны чалавекам… раю наведваць дом земнаводных, насякомых, рыб… І вядома, трэба паглядзець, як кормяць чарапах». Мы з жонкай усё гэта назіралі – не ў берлінскім заапарку, а ў эйлацкім акіянарыуме.
З другога боку… хапае ў Эйлаце, як і ў іншых мясцінах, вуліц, пакрытых брудам; немалую ролю тут граюць хатнія гадаванцы. Уражанне такое, што цяпер палова сем’яў трымаюць сабачку, хто-ніхто і па два. Улады з дапамогай плакатаў папярэджваюць гаспадароў, каб не пакідалі пасля прагулак сабачае гаўно, ды гэта слаба дапамагае.
Вясёлы кліп ад Ніра & Галі пра коціка і птушку. Жэстачайшэ рэкамендуецца для прагляду
Безліч у ізраільскіх гарадах і катоў – рудых, шэрых, усялякіх. Часта яны сядзяць ля ўваходаў у крамы, адкуль кандыцыянер гоніць свежыя струмені – ратуюцца ад спёкі, значыць. Паводзяцца па-гаспадарску. Вунь адзін разлёгся пасярод тавару (знята на рынку Кармель у Тэль-Авіве).
Што зачапіла мацней – сітуацыя з Мёртвым морам; яно, слушна адзначалі розныя аўтары, літаральна памірае, бо вада з ракі Іярдан практычна не даходзіць да мора-возера. Я зрабіў памылку, вырашыўшы з Эйлата заехаць у Эйн-Гедзі і паплюхацца ў салёнай вадзе (помніў з 1996 г., што ля запаведніка ёсць грамадскі пляж). Той самы паліцыянт, які прэзентаваў мне бутэльку, патлумачыў: уся паўночная частка Мёртвага мора закрыта для купання. Насамрэч паўсюль тырчэлі плакаты: «Асцярожна, правалы ў глебе», «Купанне забаронена». Тым не менш я пераадолеў круты спуск і дабраўся да берагавой лініі, падзівіўся з гранул солі, што сабраліся ў «кветкі», памачыў ногі, пафоткаў… На жаль, камера з мабільнага не перадасць усіх нюансаў.
Праваахоўнік радзіў вярнуцца на 25 кіламетраў у бок Эйлата, у Эйн-Бакек, што мы з жонкай і зрабілі. Праўда, паўднёвую частку, разрэзаную канальцамі, ужо цяжка ўважаць за «сапраўднае» мора, дый пейзажы там менш маляўнічыя. Аднак людзі ахвотна прыязджаюць здаля, бо вада, кажуць, валодае-такі лекавым эфектам. Паляжалі ў ёй і мы.
* * *
Агулам, за 17 гадоў Ізраіль, пабагацеўшы, не здолеў вырашыць многія свае праблемы – сацыяльныя, дэмаграфічныя, экалагічныя. На лакальных узроўнях робіцца нямала – пабудавана трамвайная лінія ў Іерусаліме, што дазволіла разгрузіць цэнтр горада, будуецца нешта падобнае ў Тэль-Авіве… Аднак рызыкну дапусціць, што ў стратэгічным плане дзяржава топчацца на месцы. Пры ўсёй павазе да Бібі Нетаньягу (дасведчанага тактыка, майстра кампрамісаў), няма зараз нацыянальнага лідэра, голас якога лавіла б уся краіна, дый ці будзе?.. Па вялікім Тэль-Авіве развешаны гіганцкія плакаты з выявай Машэ Кахлона, міністра фінансаў, які яўна рыхтуецца да выбараў. Напэўна, гэта не найгоршы экземпляр палітыка, але хто гарантаваў бы, што, трапіўшы на самы верх, ён не пойдзе за сваім цёзкам Кацавам або Эхудам Ольмертам, нядаўна выпушчаным з турмы? Асабіста я не схільны давяраць тым, хто шукае папулярнасці праз каляровыя карцінкі.
Якраз у час нашага прыезду ўсчаўся чарговы скандальчык – урад Ізраіля пастанавіў прыпыніць пагадненне ад 31.01.2016, згодна з якім прадстаўнікі кансерватыўнага і прагрэсіўнага іудаізму атрымлівалі некаторыя правы ля Муру Лямантаў (Сцяны Плачу). Большасць аналітыкаў ацаніла крок прэм’ер-міністра як саступку ультраартадоксам, прысутным і ва ўрадзе. Ёсць думка (вычытаў у газеце «Наguesher»), што пагадненне было заключана ў эпоху Абамы, каб залучыць на свой бок лідэраў амерыканскіх яўрэяў, а калі прыйшоў Трамп, то з ім у Нетаньягу ўсталявалася непасрэдная сувязь, і ў падтрымцы тых лідэраў – сярод якіх нямала ўплывовых людзей – ужо няма патрэбы… Ізраільцам ніхто не забараняе сварыцца з багатырамі: іншае пытанне, дзеля чаго? Што на даляглядзе? Парады «меншасцей» з вясёлкавымі сцягамі?
Тэль-Авіў. Такіх сцягоў у горадзе хапае.
Як бы ні ставіцца да першага галавы ізраільскага ўрада Давіда Бен-Гурыёна, ён з’яўляўся дапраўды галавой (палец у рот не кладзі). І быў здольны на нетрывіяльныя крокі – чаго варты пераезд у паўднёвы кібуц Сдэ-Бокер, што ў пустыні Негеў… У 1950-х ён клікаў суайчыннікаў за сабой, асвойваць пустыню, бо яе засяленне, паводле Бен-Гурыёна, з’яўлялася «нацыянальнай задачай вышэйшага парадку». І праўда – яна ж займае 60% тэрыторыі краіны.
Мы з Б.-Г. 🙂
У 2015 г. Нетаньягу заяўляў ганарліва, што «мара Бен-Гурыёна пра заселены і квітнеючы Негеў ператвараецца ў жыццё на нашых вачах». Нешта я не заўважыў. Па дарозе з Тэль-Авіва ў Эйлат, пачынаючы з наваколляў Беэр-Шэвы, жылых паселішчаў мала (асабліва злавеснае ўражанне пакідае раён Цын з яго «іншапланетнымі» кратэрамі; бліжэй да Іярданіі аднастайны пейзаж прынамсі разбаўляецца шматлікімі пальмавымі аазісамі). Карацей, нягледзячы на дэкларацыі ды подзвігі энтузіястаў, на рукатворны лес Ятыр, Ізраіль развіваецца перадусім у досыць вузкай прыбярэжнай паласе, дзе і круцяцца асноўныя капіталы. Нават Галілея з яе спрыяльным кліматам заселена не вельмі шчыльна: калі мы ехалі ўвечары, то адзначалі толькі рэдкія агеньчыкі. Бадай палова з іх, напэўна, адносілася да арабскіх паселішчаў.
Стаўка на «вялікі Тэль-Авіў» і «вялікі Іерусалім» крыху нагадвае канцэнтрацыю расійскіх рэсурсаў у Піцеры і Маскве. Эйлат параўнаў бы тады з горадам Сочы, прынамсі па капіталаўкладаннях ды іміджавай значнасці для дзяржавы. (А Хайфа як Навасібірск :)) Слушна? Няслушна? Такое маё суб’ектыўнае адчуванне. Як і тое, што Ізраіль пасля хваль масавай іміграцыі крочыць ужо «сярэднім шляхам», без амбіцый сусветнага – і нават кантынентальнага – маштабу. Бацькі-заснавальнікі, якія мелі падобныя амбіцыі, памерлі, змагар за «Новы Блізкі Усход» – таксама…
Некалі прачытаў выраз Марціна Бубера: «Кібуц – гэта ўзорны не-правал. Гэта не поспех, але ўзорнае не-паражэнне» (прыведзена, напрыклад, тут). Мяркую, калі замяніць слова «кібуц» на «Ізраіль-2017», вялікай памылкі не будзе.
* * *
Бонус аматарам штучных моў. Паказаная вулачка ў Петах-Тыкве, што носіць імя д-ра Заменгофа, ураджэнца Беластока, які жыў і ў Гародні. Дзе таксама ёсць вуліца, названая ў гонар «доктара Эсперанта».