Tag Archives: Давид Шульман

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (93)

Шалом усім, хто яшчэ сочыць за серыялам! Ідзе ён доўга, але ўсё ж не 8888 дзён, як у асобных палітыкаў, якія граюць ролю прэзідэнта… Харошую карцінку выставіў надоечы «антыжурналіст»:

Годны адказ на адміністратыўнае захапленне «святам бясконцасці», практыкаванае ўрадавым інфармагенцтвам. Набор фактаў ад Аляксея Карпекі – адказ больш падрабязны.

Ці звярнуў хто ўвагу на тое, што «бясконцасць» у афіцыёзным кантэксце можа намякаць на адмену прэзідэнцкіх выбараў 2020 года? Хітрыя ідэолагі праз сваё агенцтва яўна зандуюць глебу. Логіка ў вышэйшых чыноў скасабочаная, і калі статуя гарадавога з сабачкам насупраць будынка міністэрства ўнутраных спраў РБ лічыцца «жывой» (толькі не кажыце мне, што падлетак пасля затрымання 14.11.2018 сам даўмеўся прасіць прабачэння ў статуі, якую перад гэтым пляснуў), то чаму б жывому чалавеку не зрабіцца помнікам самому сабе? 🙂

Калі ўспомніць, што 13 лістапада шэф абвясціў 2019-ы «годам палітычнай вакханаліі» (прадоўжыцца, маўляў, да сярэдзіны 2020 г.), то карціна вымалёўваецца больш-менш ясная. Зміцер Дзядзенка, літаратурны жартун – ці жартаўлівы літаратар – ужо пераназваў ЦВК на чале з «паднявольнай птушкай» Лідай у «Цэнтральную Вакханальную камісію» 🙂 🙂

Дапраўды, сістэме надакучылі выбары, нават імітацыйныя, тым болей што, як паказвае расійская практыка, яны дэмаралізуюць выканаўцаў і здольныя абярнуцца нечаканай перамогай «апазіцыі». Ад любімых некалі рэферэндумаў адміністрацыя ўжо адмовілася, хоць змена Канстытуцыі наспела і пераспела (асноватворны юрыдычны тэкст неабходна было мяняць 5 год таму, перад ліквідацыяй гаспадарчых судоў, або хаця б адразу пасля яе). Дык што, «каранацыя ў чацвер»? Няўжо-такі збудзецца мой сцэнарый з «Баціканам»?

Ісці ў заклад аб лёсе Беларусі да 2021 г., як я тое прапаноўваў чытачам у канцы кастрычніка, ніхто не пажадаў. Ёсць яшчэ пару дзён, але… мяркую, аматары змрочных прагнозаў не выйдуць на сувязь. І гэта крыху суцяшае – значыць, у глыбіні душы яны і самі не вераць, што РФ паглыне РБ або адкусіць яе ўсходнія вобласці, адно хайпуюць.

…Год таму дзяўчаты з горада Б. (Барысава! – хіба Давіда Шульмана начыталіся) заснавалі капэлу «Жыдовачка», якая грае яўрэйскія мелодыі. Назоў не ўсім спадабаўся, і вось што прачытаў у fb-акаўнце капэлы: «Як граць штэтлфолк у Беларусі, звацца “Zhydovachka” і не адграбаць ад “русскоязычных белорусских евреев” – а ніяк! Граць, звацца і адграбаць». Сапраўды, ёсць яўрэі, якія адрэагавалі, нібыта бык на чырвоную анучу – хтосьці нават абяцаў паскардзіцца ў адміністрацыю Цукербергіі… Спадзяюся, дзяўчаты (іх цяпер шэсць) не кінуць сваю справу. Словы «жыд», «жыдоўка» мне бачацца архаічнымі – ну дык музыканткі і аднаўляюць, як умеюць, старыя яўрэйскія танцы! Дапраўды, 100-200 гадоў таму не юзалі носьбіты беларускай мовы слова «яўрэй», хаця спробы «раскруціць» нешта падобнае рабіліся і да знакамітай пастановы ЦК 1925 г. Так, на рубяжы 1917–1918 гг. Сымон Дзякоў з Магілёўшчыны пісаў у рэдакцыю газеты “Вольная Беларусь”: «Пакуль слова “жыд” будзе існаваць, ужывацца ў друку і гутарцы, да тых часоў астанецца жывучым атрутны корань антысемітызму… Замяніце гэтае слова вельмі зычным словам “еўрэй”». Рэдакцыя ў № за 07.01.1918 адказала: «Слова жыд не мае ў сабе нічога ганебнага, і жыдоўская маса ў нас не абражаецца ад гэтае назвы».

Згаджуся з незнаёмым мне Ільёй Шведзікам (21.11.2018, fb-група «Белорусские евреи»): «Стаўленне да выкарыстання канкрэтных слоў залежыць ад эмацыйнай афарбоўкі… У цэлым, вядома, у большасці выпадкаў гэтае слова (сугучнае з беларускім “жыд” – В. Р.) у 2018 годзе на тэрыторыі былога СССР выкарыстоўваецца для прыніжэння яўрэяў, і яго выкарыстанне непрыемна мне як яўрэю. Але канкрэтна ў гэтым выпадку зусім не бачу нічога абразлівага. Бачу, наадварот, спробу адраджэння яўрэйскай музычнай традыцыі, што мне, як яўрэю, нават прыемна. Удалая спроба або не, я не ведаю ))))» Дадам, што ў канцы 2000-х гадоў пад кіраўніцтвам Дзмітрыя (Зісла) Сляповіча ў Мінску былі праведзены тры невялікія фэсты «Жыдовішча», выйшаў ідыш-беларускі слоўнік Аляксандра Астравуха з развагамі пра «жыдоўскую культуру», і свет не перакуліўся.

Сам я ў 2002 г. выдаваў газету з белмоўным падзагалоўкам «незалежная яўрэйская», а ў 2003–2009 гг. – «беларуска-яўрэйскі» бюлетэнь. Вытворныя ад «жыда» там ужываліся толькі ў тэкстах гістарычнага характару (таго ж Змітрака Бядулі…). Аднак, паклаўшы руку на сэрца, аддаю перавагу «Нашай Ніве» пачатку 2000-х з яе паведамленнямі пра «жыдоўскія сьвяты», а не цяперашняй, павярхоўна паліткарэктнай «НН», якая піша пра «яўрэяў», але дэ-факта нацкоўвае сваю аўдыторыю на нашых людзей.

* * *

У пачатку года часта ездзіў у аўтобусах, дзе хоцькі-няхоцькі слухаў у салоне бясконцыя натацыі пра тое, што расклейванне несанкцыянаваных аб’яў на апорах кантактнай сеткі (прасцей кажучы, на прыдарожных слупах) цягне за сабой штраф ад 20 да 100 базавых велічынь. Гэта сур’ёзная сума: для параўнання, звычайнае парушэнне правілаў дарожнага руху пешаходам «важыць» усяго ад 1 да 3 базавых, то бок прыблізна ад 12 да 36 долараў.

Падобна, «Мінсктранс» сваімі ролікамі, пра якія гаворыцца тут, усім жыхарам і гасцям сталіцы вушы пратрубіў. Нават паказвалі мульцік, у якім суворы дзядзька-міліцыянт бярэ за каўнер вісусаў-расклейшчыкаў. Але які плён гэта дало к канцу года, праз 9-10 месяцаў?

Слупы г. Мінска па-ранейшаму залепліваюцца рэкламай… Мабыць, гэта такая народная традыцыя.

Побач з плошчай Бангалор, каля станцый метро «Пушкінская» і «Спартыўная», лістапад 2018 г. Не самы цэнтр, аднак і не перыферыя

Хочацца падкінуць чытачам – і чытачкам – пытанне для роздумаў: чаму народ не баіцца пакарання? Варыянты адказу: а) у Мінску многа рызыкантаў; б) прыбытак ад аднаго выхаду на вуліцу з аб’яўкамі большы за штраф (што наўрад ці); в) усе ведаюць, што праваахоўным органам няма ахвоты лавіць парушальнікаў. Высоўвайце свае версіі.

Асабіста я схіляюся да трэцяга варыянту – у сталіцы пільна ахоўваюцца толькі асобныя лапікі, ля дзяржустаноў і пад. Невыпадкова тых, хто ўступаў у кантакт з вышэйзгаданым «гарадавым» на вул. Гарадскі Вал, затрымлівалі вельмі хутка. З аднаго боку, такая «выбіральнасць» цешыць, бо прадухіляе татальны кантроль над грамадзянамі. З другога… сумна ад таго, што не паўсюль на тэрыторыі РБ (ды што там РБ – Мінска) закон дзейнічае аднолькава.

Каб пазбыцца непажаданых афішак, раіў бы ўладам парадаксальны крок: не палохаць штрафамі, а наадварот, дазволіць расклейку – або зрабіць яе абавязковай для кожнага грамадзяніна 🙂 Адчужэнне «паспалітага люду» ад «інстанцый» зараз такое, што людзі пачнуць рабіць усё на злосць, г. зн. ухіляцца ад пэцкання слупоў. 😉

* * *

У сераду, 21 лістапада, зноў заехаў у Курапаты (мінулы раз наведваў урочышча летась). Паглядзеў на новы помнік, пастаўлены з санкцыі міністэрства культуры. Праекты, што ўвайшлі ў шорт-ліст, у свой час не выклікалі ў мяне энтузіязму, аднак гатовая канструкцыя са звонам, пры ўсёй яе мастацкай другаснасці адносна хатынскіх пабудоў, нечым кранае.

Асабліва прыемна было ўбачыць на ножках гэтай «вежы» надпісы на ідышы квадратнымі літарамі (muter, shvester, man ды інш. – усяго звыш 10 родных слоў). Дарэчы, і стаіць новы помнік зусім побач з манументам, узведзеным «ад імя яўрэяў» у 2004 г. – там таксама ёсць словы на ідышы. А шыльда з другога боку пацвярджае, што Курапаты ўзятыя пад ахову дзяржавай:

Потым я спусціўся з «Галгофы» ў бок рэстарана «Поедем поедим». Ён метраў за 100 ад лесу з крыжамі, спадарожныя домікі – метраў за 60. Абышоў плот – і на ўваходзе заўважыў групу пратэстоўцаў. Іх было чацвёра, у тым ліку Павел Севярынец. Ягоны паплечнік з Радашковічаў неўзабаве сышоў.

 

Валерый, Юрась, Павел

Пастаяў я з хлопцамі, пагутарыў. Павел быў настроены па-баявому – надалей настойвае на закрыцці рэстарацыі. Аптымістычна ён ацэньваў нядаўняе звальненне ключавых чыноўнікаў мінкульта (Дрыга, Яцко) – маўляў, гэта знак, што хутка ўсё зменіцца. Спыняў аўтамабілі і тактоўна прапаноўваў пасажырам буклеты. Дзеля-мадзеля і я ўзяў буклецік на мелаванай паперы – нейкая фірма раздрукавала яго для пратэстоўцаў бясплатна.

Папраўдзе, не пераканалі мяне ні размовы, ні друкаванае пасланне («рэстаран на чалавечых костках» – кідкі лозунг, але ж насамрэч парэшткі расстраляных на гэтым месцы не былі выяўлены). Вялікага сэнсу ў «асветніцка-місіянерскім» пратэсце зараз не бачу, хоць Павел і казаў, што многія ў выніку адмовіліся ад заездаў ва ўстанову, якая цяпер нясе вялікія страты. Усё ж рэстаратары нештачкі зарабляюць на кейтэрынгу… Можна як заўгодна ставіцца да Леаніда Зайдэса, але ён выглядае ўпартым, мэтаскіраваным бізнэсоўцам.

Выйсцем было б ці то дабіцца вяртання 150-метравай ахоўнай зоны праз суд, ці пабудаваць ля кальцавой дарогі аналагічны рэстаран ды перавабіць наведвальнікаў, ці штодня выводзіць да ўезду ў «Поедем поедим» па 100-200 чалавек, блакуючы шлях, каб у адказ на разгон(ы) прыходзілі б новыя пікетоўцы. Паколькі ўсё пералічанае – са сферы фантастыкі, выпадае шукаць кампрамісу (варыянт улетку я выкладваў; магчымыя, зразумела, і іншыя).

Год цяжкі, але здаралася і нямала добрага. Вось нястомны Іосіф Шкляр (аka Iossi Schkr) месяцы тры таму падрыхтаваў інфарматыўны фільм пра Валожынскую ешыву, ды яшчэ з англійскімі субтытрамі. Вось гэткі ж нястомны Алесь Астравух едзе на чарговую «літвацкую экскурсію» пад эгідай «Арт Вандроўні» (канец верасня) і ладзіць «нясумную лекцыю» пра маме-лошн у «Арт Сядзібе» (сярэдзіна лістапада).

Самому мне сёлета пашчасціла чытаць вершы на ідышы перад шырокай публікай 4 разы (у сакавіку, верасні і двойчы – у кастрычніку). Столькі ж ідышных выступаў было ў мяне за 3 папярэднія гады (2015–2017 гг.) – чым не доказ прагрэсу? 🙂

Калі сёлета чытачы выказалі цікавасць да паэмы Рыгора Кобеца «Палестына», я перанабраў яе для сайта. Зараз прапаную слаць заяўкі на паэму Тодара Кляшторнага «У дарозе» (1927), дзе быў апісаны антыяўрэйскі пагром. Твор цытаваў Андрэй Хадановіч у сваёй леташняй лекцыі, прысвечанай Т. Кляшторнаму, – гл. тут. Абяцаю набраць «У дарозе» цалкам, калі заявак да 07.12.2018 паступіць усяго тры (а не пяць). Міўца 🙂

І пра дзіўнае. Чым далей у лес, тым раней ставяць у Мінску навагоднія елкі. У 2018 г., напрыклад, святочнае дрэва каля Прытыцкага, 27 (лядовы Палац спорту) сканструявалі 12-13 лістапада, а некалі было – у канцы месяца… Катэгарычна чакаю ад сваёй аўдыторыі тлумачэнняў гэткага феномена!

«Вольфаў цытатнік»

«Розніца паміж Рашай і Беларусяй прыкладна як паміж выправіцельнай калоніяй і псыхіятрычнай лякарняй. У лякарні чысценькія ходзяць і харчуюцца з дыетычнага стала, толькі дурныя. Элемент дзікунства і там і там» (Фёдар Жывалеўскі, 14.10.2018)

«У кароткатэрміновых прагнозах памыляюся, у даўгатэрміновых не ўдзельнічаю. У інтэрнэт не зазіраю. Гэта ўсё адно, што разганяць туман рушніком. І, выбачаюся, дупай хвалі адбіваць» (Міхаіл Жванецкі, 06.11.2018)

«Весці дзённік са спазненнем – гэта, так ці інакш, літаратура» (Міхаіл Рубін, «Дзеяслоў», № 4/2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.11.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.11.2018  15:00

Давід Шульман. Каця і Валодзя

Апавяданне

Апошнім часам ён адчуваў, што пачаў дзічэць. Добра, калі размоў збіралася на паўгадзіны ў дзень. Нязначных пытанняў-адказаў. Прысутныя месцы – тэатры, спартыўныя пляцоўкі і стадыёны, рэстарацыі – неяк таксама выпалі з яго ўвагі. Пустэльніцтва, якое незразумела чаму пачалося, прымушала яго калі-нікалі чытаць кнігі і часопісы ўслых. Дома, зразумела. Каб мышцы рота не атрафіраваліся. Усе астатнія мышцы ён трэніраваў жалезам. Якраз у пачатку “дзічэння” занёс у кватэру гантэлі, што спакойна “спалі” шмат гадоў у кладоўцы. Чамусьці раптам спусціўся на першы паверх, дзе было шэсць аднолькавых пакойчыкаў два на два метры. Адчыніў свой, падумаў, што трэба было б навесці тут парадак. Даўно не прыбіраў. Усё, што непатрэбна было ў кватэры, запіхваў сюды. Хаця жыццё паказвала, што трэба было адразу несці да бакаў, гэтых зялёных жалезных “жаб” . Убачыў гантэлі і занёс іх на гаўбец.

Ён прапанаваў ёй пажыць разам, калі яны стаялі метры за тры адзін ад аднаго ў яго кабінеце. Былі знаёмыя гадоў восем, але амаль столькі ж і не бачыліся. Не, блізкімі ніколі не былі. Гэта было знаёмства ў адной агульнай кампаніі. Сустракаліся некалькі разоў у добрай абстаноўцы.

Яна адышла яшчэ на метр і, нібы прыцэньваючыся, агледзела яго. Зверху да нізу, потым наадварот. Выглядала гэта грубавата, нават нахабна.

– Нешта ў тваёй прапанове ёсць. Ці адчуваць сябе вольнай сярод іншых, чужых людзей, у гатэлі, ці трошкі скаванай, але побач са знаёмым чалавекам.

– У цябе будзе асобны пакой, гасцявы. Там ёсць усё, што трэба для лазенкі: душ, рукамыйнік і парцалянавае белае “крэселка”. Джакузі ў іншай лазенцы.

– Ты яшчэ карыстаешся мовай?

– Калі-нікалі. Памяць падсоўвае словы з той мовы найбольш дакладныя.

– Цікава, цікава. Вось і яшчэ адна прычына ў дадатак да іншых.

Яна зноў прабегла па ім позіркам, але не так нахабна, як мінулым разам.

– Пагаджуся з тваёй прапановай. Тым болей, што ты будзеш прывозіць мяне на работу і з работы. Я ў вас дні на тры-чатыры. Нешта “выведаю”. Увогуле, стандартная, графікавая праверка. Не ведала, што сустрэну цябе.

– Я дам даручэнне нашаму бухгалтару. Яна будзе, па магчымасці, адказваць на твае пытанні і паказваць паперы. Ты хочаш пачаць зараз? Ці першы дзень дасі на…

– Адпачну.

– Тады спачатку паабедаем. Потым я завязу цябе дадому, а сам вярнуся на працу.

У рэстаране яны разгаварыліся.

– Мяркуючы па тым, што я спынюся ў цябе, ты жывеш адзін?

– Так, адзін.

– Даўно?

– Ужо шэсць гадоў.

– І за ўвесь гэты час нікога не падчапіў на пастаянна?

– На пастаянна не. А так чапляў.

– Хто б сумняваўся. Маючы такую, як кажуць, фактуру, у цябе не павінна быць адбою ад нас.

– Яны мне сталі нецікавыя. Як бы гэта ні выглядала ненатуральным у маім добрым мужчынскім узросце.

– Што ты кажаш? А як я? – яна з выклікам глядзела ў ягоныя вочы.

– Ты задаеш складанае пытанне… На некаторыя пытанні лепей не адказваць адразу.

– Выслізнуў. Але добра. Я яшчэ трошкі вып’ю. Табе не прапаную. Ты за рулём. Хоць тост скажу. Восем гадоў таму, калі мы пазнаёміліся, быў вельмі добры час! Я была закаханая! У свайго мужа.

– А зараз?

– А зараз мы вось ужо паўгода не жывем разам.

– А пачуцці?

– Нешта трымціць часам. Пэўна, вялікія пачуцці маюць абмежаваны тэрмін захоўвання.

– Не трэба піць астылую гарбату, калі можна заварыць новую.

– Але гэта зусім не проста. Ды і з добрай “заваркай” такія праблемы… Карацей, вязі мяне дадому. Я хачу адпачыць.

– А тост?

– Увечары. Я спадзяюся, ты пачастуеш даму ўвечары?

*

– Вось гэта твой пакой. Зараз прынясу свежую бялізну і рушнікі. Гэта табе ключ ад кватэры. Халадзільнікам трэба карыстацца. Але калі чаго-небудзь захочаш іншага, тэлефануй. Я заеду і куплю. Размяшчайся, а я зноў на працу. Пакуль.

– Пакуль, пакуль.

Яна прайшлася па кватэры. Даволі аскетычна, па-мужчынску. Але ўтульна, спадручна і… дорага. Пераслала ложак, знятае кінула ў пустую пральную машыну. Праходзячы ў кухні міма халадзільніка, адчыніла. Для халасцяка ён быў даволі поўны. Прычым паўфабрыкатаў не было. Ёгурты, тварагі і сыры да апошніх не адносяцца. Як і гародніна з фруктамі. Там была чырвоная каструля з баршчом, адваранае мяса ў чырвонага колеру місачцы. Здаецца, яму падабаецца чырвоны посуд. Любіць яркасць. Аўтаматычна адчыніла шафку і ўбачыла тры рознай ёмістасці патэльні. Чырвонага колеру.

Скончыўшы “абыход”, яна памылася ў душы. Памыла трусікі і станік, павесіла на гаўбцы сушыцца. Уселася ў фатэль, утульненька, з нагамі. Насупраць тэлевізара. Націснула кнопку на пульце. Засвяціўся экран. Узгадала, што рэчы з валізкі было б нядрэнна павесіць у шафе. Зноў націснула на кнопку пульта. Экран патух. Пайшла ў свой пакой, раскрыла валізку, дастала рэчы. Добра, што ўзяла шмат. Побач жа будзе мужчына. Хоць, падумала з усмешкай, мужчынам больш падабаецца, калі жанчына ў касцюме Евы. Нешта паклала на паліцу ў шафе, астатняе павесіла на плечыкі. Прылегла на рыплівы ложак і хутка заснула.

*

Седзячы ў кабінеце, ён успамінаў падзеі васьмігадовай даўніны. Вясёлая кампанія блізкіх людзей, цікавыя размовы, прыгожыя дзяўчаты. І, у асноўным, разумныя. Тады ён лічыў сабе неабазнаным у жаночым пытанні, хоць і была ў яго пераможная знешнасць. Здольнасці ўгаворваць толькі пачыналі развівацца. У адрозненне ад яго сяброў, якія ўжо часта круцілі раманы. Затое ўгаварыла яго адна дзяўчына з той кампаніі. На два гады. А Кацярыну ён запомніў. Прыгожая жанчына, хоць і легкадумная. Шчодрая для многіх. Так яму тады здавалася. Яна некалькі тыдняў не “выдыхалася” з яго, хоць у той час ён ужо праходзіў букетна-цукеркавы перыяд з будучай жонкай.

*

– Па логіцы жыцця мы павінны з табой пераспаць, – сказала яна на трэці дзень. – І я хачу гэтага, а ты – тым больш. Але нешта не дае аддаць каманду для дзеянняў.

– Можа, галоўнае, дзеля чаго ты прыехала, – твая справаздача, якую ты зробіш заўтра? Усё ж найперш ты чыноўніца.

– Дарэчы, высокага рангу. У справаздачы ўсё будзе ў парадку. Нічога дрэннага я не накапала. Хоць мой шэф адправіў мяне, добрага спецыяліста, менавіта “накапаць”. “Не накапанае” не мае аніякай сувязі з табою і маім нейкім абавязкам табе. Проста добрая работа ўсіх дае добры вынік. У тваёй фірме ўсё, як кажуць, пад кантролем. Зробім так: заўтра ў дзесяць раніцы я аддаю акт праверкі, і мы – я зусім вольная – вяртаемся назад сюды.

– Да дзесяці раніцы дванаццаць гадзін. Ёсць варыянты правядзення часу: ідзем спаць кожны да сябе, накіроўваемся ў які-небудзь бар піць піва і слухаць музыку ці едзем купацца ў начным моры.

– Ідзем тупа спаць. Каб заўтра, нарэшце, адчуць тваю прысутнасць гаспадаром не толькі ў сваёй кватэры, але і… Але пацалаваць цябе я магу.

Яна прыціснулася да яго і ўмела ўпілася вуснамі.

– Твае вусны ідэальна падыходзяць маім, – сказала яна. – Але добры пацалунак – гэта справа мужчыны. І я спадзяюся на тваю “спраўнасць”. Добрай ночы. Дарэчы, я бачыла на паліцы ў лазенцы лязо, небяспечнае лязо. Ты голішся ім? Цяпер няшмат мужчынаў карыстаюцца такім.

– Карыстаюся. Гэта ад бацькі. І лязо ягонае, старое, але з выдатнай сталі.

– Паважаю! Цяпер разумею, чаму ў цябе выдатна паголены, прыемны твар. Пра парфуму я ўжо і не кажу.

– Раней мужчыны галіліся ў цырульніка. З першапачатковым гарачым кампрэсам. Далей намыльванне пенай. Дарэчы, не даланёю, а густым, як звычайна ў добрых майстроў, памазком з барсучынай шэрсці. Яна больш мяккая ў параўнанні са свіной шчэццю. А на заканчэнне – рабілі зноў кампрэс, толькі ўжо халодны. Такога галення хапала на тыдзень.

– І ты так робіш?

– Амаль, толькі я галюся два-тры разы на тыдзень.

– Канечне, – сказала яна і правяла рукой па яго твары. – Прыемны, смачны. Дай я пацалую гэтыя шчочкі. А цяпер яшчэ раз, добрай ночы.

Стаяла ў лазенцы пад душам. Тугім струменем і рукамі давяла сябе да аргазму. Затрэслася ў экстазе, выцялася галавой аб шкло кабінкі. Выцерлася і лягла ў ложак. Хутка заснула. Як неспрактыкаваны мужчына пасля блізкасці з жанчынай.

*

– Добры каньяк у цябе. Уздымае настрой і расслабляе. Але ў мяне пытанне, працягваючы размовы пра тыя старыя падзеі. Тычыцца той мовы. Ты ж чалавек тэхнічны па адукацыі?

– Палітэх.

– А тады вы, некалькі чалавек з кампаніі, размаўлялі паміж сабой на ёй. Прычым большасць з размоўнікаў была не “карэннай нацыянальнасці”. Чаму?

– Мы і зараз размаўляем на ёй. Гэта выйшла непрыкметна, пасля чытання добрых кніг на беларускай мове, а таксама пасля сустрэч з цікавымі людзьмі. Ну а далей знаёмствы паглыбіліся і размовы сталі звычайнай справай. Цяпер, лічы, гэта неабходнасць. Толькі магчымасці зносінаў абмежаваныя. Няма побач суразмоўнікаў.

– У тваім хатнім кабінеце паліцы з кнігамі і часопісамі на роднай мове.

– Так. І з гэтага выпадку…

– І з гэтага выпадку тост, абяцаны некалькі дзён таму: каб былі ў цябе суразмоўнікі, асабліва суразмоўніцы! Ну, як я сказала?!

– Дзякуй, Каця. Прыгожая ты жанчына, жаданая суразмоўніца.

– Рада, што я табе падабаюся. Я гэта заўважыла яшчэ да сённяшняга каньяку. Дарэчы, ты заўсёды такі мілы?

– Толькі калі падабаюся жанчыне.

– О-о! Ты цяпер такі харошы, што вельмі хочацца сарваць з цябе вопратку.

– І што перашкаджае?

– Ні-чо-га! Тым болей, што цела маё ўжо паспела. Перабіраемся ў твой пакой!

*

– Усё так цудоўна! Гэта было лепш, чым я чакала. У некаторыя імгненні не разумела, што адбываецца – проста выпадала з жыцця, губляла прытомнасць. Ты – майстар!

– Гэта таму, што ты выдатная! Ува ўсім, і ў целе, і ў… гімнастыцы. І столькі адкрытых таямніц падчас гэтых шчырасцяў.

– Дарэчы, кожная жанчына любога ўзросту перакананая, што таямніцы ейнага цела ёсць, ці былі – самыя выдатныя таямніцы! Таму, пэўна, разглядаюць паблажліва красунь у часопісах. Але я хачу вось у чым табе прызнацца. І, думаю, таму ў нас з табой усё цудоўна! Мяне так хвалюе пах твайго цела!.. Мяне хвалюе твой натуральны пах, які зыходзіць ад скуры і які ёсць у кожнага чалавека. Я ўжо вялікая дзяўчынка, з “прабегам”, мне трыццаць пяць, і я ведаю: у большасці мужчын ён непрыемны. І таму ім без парфумы не абысціся. Твой водар я пусціла б на парфуму. Для мужчын. Ён прыцягваў бы жанчын. Але тады я б не была гаспадыняй, прабач мне, уладальніцы твайго паху. Не, дарагі, пакуль мы разам, толькі я адна ў свеце буду раставаць у тваім незвычайным водары. Астатніх жанчын у іхніх мужчынах няхай прыцягваюць стандартныя парфумныя пахі.

– Ты застанешся яшчэ на дзень?

– Хацела б, але не магу. Запісаная ў працоўны графік. – Яна пагля­дзела на Валодзю, і прабегла галоўная на гэты момант думка: “Як жа з ім зручна!” – Але я прыеду, калі не будзеш супраць.

– Я? Супраць?

– У цябе ёсць з кім цалавацца ў навагоднюю ноч? Пакуль няма? Тады я прыеду. Засталося ўсяго тры тыдні. А пакуль… Давай пражывем яшчэ хвіліны радасці сэрца і цела. Я не занадта дакучлівая?

– Не, не, мне гэта падабаецца. Смакаваць з табою слодыч знаходак нашай блізкасці, дзячыць за гэта Багіню, якую завуць Выпадковасць!

– Ты не ведаеш, чаму людзі жэняцца?

– Ім патрэбны сведка іх жыцця.

– Мне добра з табой! І для гэтага ты зусім не абавязаны быць “сведкам”. Я – чалавек вольны! І ўвогуле, прыемна грэць адно аднаго ўначы.

Яна прыехала праз тыдзень. І яны былі разам тры дні. А потым Валодзя сустракаў яе трыццатага снежня. Сказала, што застанецца толькі на некалькі дзён, бо… Ён не даў ёй дасказаць.

– Асалода тых нашых дзён не давала мне спакойна спаць. Усё круціліся перад вачамі закальцаванай стужкай.

– Нязручна пра гэта казаць… Мая прытомнасць была запоўнена эратычным голадам і жаданнем. У тую нашу першую ноч я сем разоў узнеслася на пік асалоды. Такое не забываецца. Я, вядома, з самага пачатку магла б пагуляць у недатыкальнасць, але…

– Ты жанчына таго тыпу, якія заўсёды падабаліся мне: высокая, стройная, лёгкая, вясёлая, з розумам…

– Ты таксама вельмі ўжо мужчына. І разумнік, і прыгожы, і дзелавы, і забяспечаны, і такі… гулец!

– Я ведаю таямніцы спакусы. Лініі чалавечага цела, іх мова – бяздонная крыніца ідэй і фантазій. Паслухай, мне здаецца, што стрынгі такія нязручныя!

– Таму дзяўчаты любяць іх здымаць. Ха-ха! Мы перабіраемся ў твой пакой, мяркуючы па нашых словах? Але я не ўсё магу. Сёння апошні дзень, калі яшчэ “квітнеюць цыкламены”. Заўтра я ўжо буду ў поўнай баявой. І “разлічуся” за сёння.

*

На навагоднюю ноч ён замовіў столік у рэстаране. У дзесяць вечара назіраў, як Каця апраналася.

– Прыгожая бялізна падобна да вышэйшай адукацыі: яна не бачная, але самаацэнку падымае, – лыбячыся, сказала Каця. Яна сабе падабалася, і бачыла, што не толькі сабе.

– Мне яе зняць?

– Так, так!

– Я ведаю, што магу лепей, але вельмі вялікім было жаданне.

– Лепей не бывае, родны.

– Мне так з табой пашанцавала!

– Час ад часу добрым хлопцам дадзена ў жыцці шанцаванне.

*

Яны выйшлі з таксоўкі, было дзве гадзіны ночы, у вокнах дамоў мільгалі бліскавіцы тэлеэкранаў.

– Там было вельмі шмат віна, ежы і жанчын. Табе не хацелася памяняць мяне на якую-небудзь з іх?

– Навошта?

– Ну, я магла ўжо і надакучыць. А жанчыны, што весяліліся там, гатовыя былі раскрыцца для цябе.

– Мая жанчына – гэта ты, жанчына з патройным эфектам: разумная, пяшчотная, сексуальная. Лепшая!

– Лепшае – для лепшых! Адчыняй дзверы, я чамусьці стамілася.

– Ты так скакала…

– Мы нядрэнна павесяліліся. А зараз вымай мяне з гэтай сукенкі і саджай у крэсла. Шчыра кажучы, я не люблю навагоднія святы. Разумееш, што весялосць ужо не тая, хоць табе толькі і… ужо трыццаць пяць. Падай, калі ласка, маю сумачку.

Яна дастала з яе напоўнены шпрыц у футарале, зняла наканечнік, што накрываў іголку, і злёту ўвагнала ў мякаць вышэй за калена. Наўпрост праз панчоху.

– Што гэта, Каця?!

– Гэта дыябет. У мяне вельмі салодкая кроў.

– Даўно?

– Спадчыннае. Па жаночай лініі. Бабуля, матуля, я, сястра. А ў брата ўсё нармалёва. Я некалькі гадоў не хацела нараджаць. Баялася, што будзе дзяўчынка. Але адважылася, і ў мяне, дзякуй Богу, хлопчык. Ты не пытаўся пра дзяцей, вось я і не казала. Пакуль я ў ад’ездах, ён жыве ў маёй маці. А ў сястры – дзяўчынка, і таксама, як і мы… Шмат навін у навагоднюю ноч?

– Яны нічога не мяняюць у маіх пачуццях да цябе. Я, наадварот, буду больш уважлівым.

– А вось гэтага мне не трэба. Заставайся такім жа, якім быў дзесяць хвілін таму. Мне гэтага хапае. Шкадаваць не трэба. Я добра знаёмая са сваім жыццём. На жаль, так ужо заведзена: чаго нельга, таго вельмі хочацца. Але я ўмею жыць! Думаю, у хаце ёсць элексір жыцця, што жыве ў бутэльцы?

Яны пілі віскі, п’янелі, але не цяжка.

– А за “проста так” мы ўжо пілі?

Каця глядзела скрозь шкло, праз шклянку з залацістай вадкасцю на трэць яго.

– За ўсё ўжо пілі, а за “проста так” яшчэ не.

– Тады за яго, а потым…  Я ведаю пяць моваў, але зараз мы будзем “размаўляць” яшчэ на адной, на любімай: на мове сексу.

*

– Я ўсё ж сёння паеду.

– Чаму? Наперадзе яшчэ тры дні выходных.

– Мы кладземся ў санаторый, на пракапванне. Папрымаем лекі ўнутрывенна. Мы робім гэта два разы на год. А ў санаторый таму, што там іншае, не бальнічнае адчуванне, натуральнае.

– Надоўга?

– Дзесяць дзён. Маленькі адпачынак.

– Можа мне да цябе прыехаць?

– Ні ў якім разе! Я магу перастаць падабацца. Не, я не стану страшнаваценькай, крый Божа. Проста мы з сястрой у гэтыя дні вельмі збліжаемся, расслабляемся і… дурэем. У звычайным жыцці мы гэтага сабе дазволіць не можам. Абедзве пры салідных пасадах і заўсёды навідавоку.

*

Калі Каця з’ехала, Валодзя ўспомніў аднаго знаёмага. У таго таксама быў цукровы “заводзік” унутры. Аднойчы на пляжы знаёмы стаяў, глядзеў на мора, побач былі жонка і дзеці. Раптам ён упаў, тварам у пясок, як падпілаванае дрэва. Было жыццё, і ў імгненне яго не стала. Гэтая карціна “жыцця і не жыцця” пачала Валодзю пераследаваць.

*

Каця з сястрой звычна размясціліся ў “сваім” пакоі. Яны заўсёды жылі ў гэтым люксе. Закруціўся цыкл двухтыднёвага адпачынку-лекавання. Толькі гэтым разам нешта было не так. Туга па Валодзю настолькі згусцела, што Каця разумела: гэта была сустрэча з тых, што змяняюць жыццё. І Час – нагрувашчванне падзей і дат – пайшоў інакш. Гэта было так прыгожа, так камфортна! У Валодзю адчуваўся сапраўдны мужчына: ён умеў абняць, прыціснуць, у яго дужыя рукі. Каця прызнавалася сабе, што ён – адзін з лепшых, з нямногіх лепшых. Яна ўспамінала, як Валодзя сядзеў на канапе, а яна ляжала, паклаўшы ногі яму на калені. Ён вывучаў выгіны яе ступняў, рух пальчыкаў, лашчыў іх пяшчотна сваімі чуллівымі пальцамі. А потым ён цалаваў яе пальчыкі. І яна ўвайшла ў імглістую асалоду. Далей усё было ў тым жа тумане… А цяпер яна ляжыць пад кропельніцай, думае пра тое, што вельмі часта не хапае часу жыць, а не мітусіцца.

*

– Я сыходжу…

– Куды?

– Туды, адкуль не вяртаюцца… Я ў бальніцы.

– Ты маеш на ўвазе санаторый?

– Не, я ўжо ў бальніцы.

– Чаму ты лічыш, што…

– На мяне жаласліва глядзяць медсёстры і ўсе астатнія. Карацей – у мяне паўзучае з клешнямі. Неяк рэзка атрымалася. Я ведала, што такое магчыма ў маёй салодкай сітуацыі. Але каб так хутка і са мною… Лёс не пытае, а выбірае сам. Ён вырашыў звесці мяне з гэтага свету…

– Паслухай, Каця, ты не перабольшваеш?

– Не, любы. Усё на самой справе. І мне страшна. Вечны страх, што раніца для цябе не наступіць.

– Я еду да цябе.

– А вось гэтага не трэба. Смутак нявечыць, старыць, і прывабнасць губляецца.

– І ўсё ж…

– Не і не. І развітвацца са мной не прыязджай. Нашая казка канчаецца. Ёсць мінулы час, але няма нічога мінулага. Мне так падабалася спаць з табой! Гэта было ўсё роўна, як есці забароненыя цукеркі: з’еў адну – хочацца другую, з’еў другую… Мне так падабалася размаўляць з табой! Мне так падабалася гатаваць табе ежу! Мне так падабалася, мне так падабалася…

– Я сабе не дарую, калі не прыеду да цябе.

– Не, родны мой. Навошта на цудоўнай карціне маляваць паўзверх пустую, змрочную вуліцу, дзе няма ні асколка жыцця. Я сама, пакуль змагу, буду табе тэлефанаваць.

Яго адзіноту вышэйшай пробы разбурыла Каця. І Валодзя быў такі шчаслівы, калі яна разбурылася. І хоць заўсёды, ва ўсе часы, адны і тыя ж размовы: аб коштах, надвор’і, рамонтах, аб начальстве, пра суседзяў – іхнія былі натуральныя і не так прыкметныя пад той аўрай, сярод якой яны кахалі адзін аднаго. У межах лёсу змянялася яго жыццё, і ён упершыню, нягледзячы на вопыт свайго жанатага жыцця, пазнаваў хараство сумеснага быцця з любімай жанчынай. “Ніколі не позна зрабіць тое, што трэба!” – казаў ён сабе, уяўляючы іх сумеснае жыццё.

*

– Ведаеш, родны, мне стала лепей.

– Ну вось бачыш, дарэмна панікавала.

– Гэта перад канцом. Так часта бывае. Я зараз так хацела б сказаць табе: “Займіся са мной каханнем! Вярні мне тваё цела!” Перад сыходам хочацца не вады, а сексу…

*

У ціхай глыбіні начы зазвінеў тэлефон.

– Гэта Вера, сястра. Каця толькі што сышла…

– Я ведаю.

– Адкуль?

– Я не мог заснуць.

– Яна прасіла перадаць, што вы лепшае, што было ў ейным жыцці. Яшчэ яна казала, каб вы, калі не надакучыць, глядзелі ў адну вядомую вам абодвум карціну. Вы не прыязджайце, добра?

– Так, я ведаю. Трымайцеся. Я вельмі яе кахаў… Бывайце.

– Усяго вам лепшага.

*

Таемная, вышэйшая прысутнасць будзіць нас, прымушае рабіць нечаканыя ўчынкі. Валодзя сеў у машыну. На набярэжнай, нягледзячы на тры гадзіны ночы, было шумна, людна. Ён спусціўся да вады. Мора несла хвалі нячутна, быццам баялася лішняга шуму. Ён любіў сябе сам, пад вялікай поўняй. На яго крык падышла незнаёмка, прыгледзелася і сказала: “Я б магла дапамагчы табе сабою”.

– Я гэтага не хачу.

– У цябе бяда?

– Якая табе справа?

– У свеце ўсё ўзаемазвязана, толькі не ўсе пра тое ведаюць. Вечнасць мора і нашыя ўтрапёныя душы, адляцяць аднойчы таксама ў вечнасць. Ідзі, напіся алкаголю.

– Ты хто?

– Жанчына, якая баіцца ночы. Гэта не мой час, хаця, здавалася б, усё заціхае і быццам можна гаспадарыць у сваім жыцці. Але я заўсёды чакаю раніцу. Бывай.

Яна адвярнулася і пайшла ўздоўж берага. Яе хада і пастава нагадвалі Кацю. Валодзя закрыў вочы, пахіснуўся, зноў паглядзеў услед незнаёмцы. “Нейкая містыфікацыя”, – падумаў ён і тузануў сябе за нос. Стала балюча…

Ён піў тры дні. Потым выйшаў на працу. І больш за ўсё зноў палюбіў сваю справу.

Пагаліўся праз месяц.

Верасень 2017

(паводле часопіса «Дзеяслоў», № 91)

* * *

Д. Шульман адпачывае ў Ждановічах пад Мінскам, чэрвень 2017 г. Фота В. Рубінчыка.

Ад belisrael.info. Так, у пачатку 2018 года паважанаму жыхару Эйлата споўнілася 70. Мазлтоў!

Яшчэ адно апавяданне Д. Шульмана на нашым сайце Пра пляж і не толькі

Cёлета ў пісьменніка мае выйсці ў Мінску новая кніга (на рускай), у ёй будзе і пераклад апавядання «Каця і Валодзя».

Апублiкавана 06.04.2018  09:58

КАК МАЦУ РАСПРОСТРАНЯЛИ…

Инесса Ганкина

Как «Хесед» мацу раздавал, или Два слова о еврейской благотворительности

Думаю о том, как могут мелочи испортить праздник! А еще о том, почему люди полагают, что можно безнаказанно выполнять взятые на себя обязанности спустя рукава, и даже не извиняться при этом. Читайте ниже.

Уважаемый читатель, любишь ли ты праздники? Ну, конечно. А Пейсах? А как же. Ну, согласитесь, какой же Пейсах без мацы? Мое яркое детское воспоминание – бредем мы с дядей и двумя чемоданами по сугробам, потому что где-то на окраине Минска есть «волшебный домик», куда главное – вовремя принести муки. И тогда спустя какое-то время в тех же «шпионских» чемоданах можно будет забрать мацу. Видимо, с тех пор укоренилось в моем сознании странная привычка, связывать Пейсах и мацу. Почему странная? А вот прочтите короткую пьесу в трех действиях.

Действие первое. 19.03.2018 г. 9.30 утра. Звонок по домашнему телефону: «На следующей неделе во вторник и в среду будут давать мацу к празднику, приходите. Больше никто звонить не будет!». Гудки.

10.30. «Здравствуйте, Инесса Ароновна! Приходите, пожалуйста, на следующей неделе во вторник и среду за мацой. До свидания».

Действие второе. 28.03.18 г. 11.00 утра.

«Дорогой, ты как себя чувствуешь? Температуры нет? Сходи за мацой, Пейсах на носу!»

Действие третье. Еврейский общинный дом на Веры Хоружей, 28. 14.00. «Слушай, а тут мацу не дают. Кончилась!!!».

Дальше уже без прямой речи, на мои недоуменные вопросы: «Почему нельзя было посчитать заранее? Пригласить только тех, на кого хватит? Позвонить и извиниться перед остальными и т.д., и т. п.». Ответа было два. Первый «Мы давали евреям!!!» (а я, видимо, китаянка?) и второй «У нас принцип: первый пришел, первый обслужился».

ЗАНАВЕС.

Театр абсурда закончил свое представление до следующего года.

С праздником, уважаемые евреи!!!

 Об авторе: 
Культуролог, психолог. Автор трех книг, публикации в периодических изданиях и антологиях Республики Беларусь, России, США, Израиля, Литвы. Член Союза белорусских писателей.

Вот такой мацы «Made in Ukraine» не хватило нашей минской корреспондентке… Или такой.

* * *

Д. Шульман. Пейсах в хате

В те времена в нашем городе жило много евреев. Где-то половину из них составляли те, кто родился в позапрошлом веке, затем шли их дети, появившиеся на свет уже в двадцатом веке, и мы, послевоенные подростки. Нам было по тринадцать-пятнадцать лет. Кажется, мы были последними, кому посчастливилось быть накрепко связанными с традициями еврейской жизни.

(…)

Начиналось всё за месяц-полтора до Пейсаха. Мацу пекли тайно в нескольких собственных хатах. Составлялся график: в какой день, в чьей хате. К Пейсаху успевали напечь тонны мацы. Это было много, но столько нужно было городу. Каждый, кто хочет, на Пейсах должен быть с мацой.

За несколько дней до события приходил старший подряда. Так назывались те пять-шесть постоянных членов бригады, которые делали мацу. Обычно это был мужчина, занятый на очень важной операции: он сажал мацу в печь. Обо всём было уговорено. «Вы хотите работать тоже? – спрашивал он у хозяев. – Тогда вот на этой и на этой операции. Кроме денег за хату и дрова, будете получать еще по двадцать копеек с килограмма.

Теперь вам понятно, почему мацу пекли тайно? Не только потому, что это было вообще запрещено. А еще и потому, что здесь зарабатывали деньги. Не очень большие, но всё-таки деньги. А когда появляются деньги, то нужно платить налог государству. А как с запрещенной деятельности взимать налог?

Сейчас станет понятным, почему фининспектор Миша Антонович, который всю жизнь жил среди евреев, ждал конца зимы, чтобы сделаться уважаемым человеком. Он брал… за молчание. Поскольку всё знал и понимал. Как это происходило и сколько он брал, знали только он и старший подряда. Но что брал – знали все евреи и благодарили Бога за то, что есть такой человек, который не мешает. Потому что главное – это маца и Пейсах.

Вечером накануне, когда окончательно темнело, в двор заезжала кобыла с санями, с которой управлялся дядя Макс с конного двора при горпищеторге. Выгружали и заносили в хату станки. Да, да, станки, которые – с помощью людей, безусловно, – делали мацу. А вы что думали? Стоят люди со скалками и делают круглые листы? Да, прежде так и было, но пришли иные времена, и главный механик одного из заводов, член КПСС Борис Вульфович Задорнов, сконструировал и сделал у себя на заводе (конечно, втайне) те два главных станка и «трамбовку». Он тоже имел потом какую-то копейку с каждого килограмма. Спустя несколько лет эксплуатации Задорнов продал станки старшему подряда Довиду. Так он, Довид, сделался полным хозяином подряда: сам нанимал работников, в основном родственников, сам договаривался, сам платил.

Пекли мацу по ночам, начиная часов с шести вечера. К тому времени уже несколько часов палилась печь, чтобы набрать нужную температуру, которую потом всё время поддерживали, подкидывая дрова. Уже стоял наготове весь конвейер: табуретка с большой миской в углу, рядом – несколько ведер с водой и мука. Тут проходил замес. Он считался тяжеловатой работой. Ривка была в числе нескольких женщин, которых брали на эту работу. А дальше шла трамбовка. Ну, здесь всегда работал Павлик. Почти никто не знал фамилии этого тридцатилетнего гоя (нееврея – идиш). Он был высокий, сильный, мог много выпить. Но не «на маце», разумеется. Лет десять спустя он всё-таки спился, успев проработать все эти годы первым в городе заправщиком двухлитровых сифонов с газировкой.

Но вернемся к Павлику тридцатилетнему. Его труд считался самым высокооплачиваемым и самым тяжелым. Попробуйте часов тринадцать подряд из Ривкиного замеса делать тесто, которое через час сделается мацой. Павлик бросал «продукцию» Ривки на стол и начинал охаживать ее руками, а потом трамбовать: подкладывать под трубу, поднимать и опускать ее, укрепленную на конце специального, метр на метр стола… Душить, душить тесто, переворачивая его, складывая, затем снова распластывать. Не каждый маляр смог бы справиться с таким делом. Почему маляр? Потому что это была самая популярная среди молодых евреев высокодоходная работа. В малярных бригадах работали на девяносто процентов евреи, молодые, крепкие, задиристые. Почти каждый день после работы они заходили в кафе и брали свои сто граммов с «прицепом» – водку и кружку пива. А потом шли домой. Русские члены бригады вскоре начинали понимать идиш, разговаривать на нем. Но если Павлик вдруг по какой-то причине не мог придти, маляры выделяли для этой работы двух человек.

После трамбовки готовый кусок теста поступал на станок, на валики. Там Дора, жена Довида, пропускала тесто через валики туда-сюда, утончая его до нужной толщины. Крутил колесо станка кто-то из мужчин. Если крутить колесо на протяжении полусуток, можно остаться без рук. Так говорил крутильщик Мотик.

Но вот уже целая лента теста потянулась к другому станку. Там тоже валики, но с иголками. С этого станка выходит лента с дырками. Ну, всё, дальше самая дешевая работа: ленту разрезают на куски и вешают на тонкие двухметровые палки, по пять-шесть штук на одну. А дальше уже «зецер», тот, кто работает у печи, распластывает листки, повернув палку прямо в печке. Это тоже очень тяжелый труд. Отстоять у горячей печи всё время невозможно, и поэтому Довида заменяет тетка Геня, у которой, несмотря на ее шестьдесят, «еще нет давления». Зецеры работают по два-три часа, по очереди, затем отдыхают. Маца в печи. Вот здесь нужно устеречь, заметить нужную кондицию и большим совком вытянуть листы на свободу, на стол. Ну, всё. Почти. Теперь маца остынет, и ее сложат в белую наволочку или простыню, завязав концы. А еще лучше – в большой чемодан. Картонные ящики появятся позже.

И вот потянулись в хату люди, покупатели мацы. Кое-кто из них уже был у нас раньше, днем, заносил муку и наволочки. Но большинство пекут мацу из подрядной муки. Им говорят, когда придти, и они приходят в час ночи, в два, сами складывают теплую мацу в принесенную тару, рассчитываются с хозяином хаты и уходят во тьму со своими пятью-десятью килограммами на спине. Те, кто пек больше, двадцать-тридцать килограммов, приезжали на Яшином такси, и Яша развозил клиентов по домам. С ним договаривались заранее, чтобы он взял ночную смену. А те, кто не мог забрать мацу свеженькой, появлялись утром. Выскальзывали со двора, оглядывались по сторонам, быстро переходили улицу и спешили домой.

В нашей хате за предпасхальный месяц пекли мацу три-четыре раза. Много лет подряд. Я встретил много новых людей. Некоторые были совсем не похожи на евреев, но они были «наши». Некоторые «большие евреи» – директора заводов, инструктор райкома партии, два председателя колхоза – к нам сами не приходили, присылали жен. Их «обслуживали» очень внимательно, потому что чтили мужей. Они оставались евреями, несмотря на партбилет в кармане.

Во время расчета подсчитывали выпущенную продукции, делили деньги. Между прочим, мне тоже кое-что перепадало. Помните, разрезанные куски нужно было развешивать на палки? Так вот, этим занимался я, меняясь с кем-нибудь из подряда. То вешаю на палки, то кручу колесо валиков с иголками, чтобы не уснуть. Нет, школу я не пропускал, я был отличником. Просто у нас чаще всего пекли в ночь с субботы на воскресенье.

Вечером в понедельник снова заезжали во двор сани, перевозили станки и всё остальное в чью-то другую хату, и там всё повторялось.

И приходил Пейсах. Синагоги уже и… еще не было. Миньян (еврейскую молитвенную группу – уточн. автора) собирали у кого-нибудь дома. В городе было два миньяна. Возвращались отцы и деды просветленные, веселые: «Гут йонтеф!» – «С праздником!», «В следующем году в Иерусалиме!» Виноградная настойка, своя, домашняя, тарелки и вилки из другого шкафа, большая тарелка для мацы (она у меня дома сейчас, ей лет пятьдесят, не меньше). Папа рассказывает, а я уже жду еды, вкусной-вкусной. Пейсах в хате!

(перевод с белорусского В. Р. по книге: Давід Шульман. Дзе ўзяць крыху шчасця. Мінск, 2005)

От ред. Если кто не догадался, речь у автора идет о городе Борисове начала 1960-х годов.

Опубликовано 28.03.2018  23:13

В. Рубінчык. Яшчэ не склаўся пазл

У канцы чэрвеня – пачатку ліпеня пабываў я ў Ізраілі чацвёрты раз у жыцці. Раней (1996, 1998, 2000) лётаў штораз на шэсць тыдняў, сёлета абмежаваўся трыма. Праўда, гэтым разам быў з жонкай – на кожнага па тры тыдні, то і выходзяць «традыцыйныя» шэсць…

Спыняліся ў Петах-Тыкве, па некалькі дзён прабавілі ў Іерусаліме і Эйлаце, а па колькі гадзін – у Тэль-Авіве-Яфа і Цфаце. Заязджалі таксама на Мёртвае мора. Бачылі поўнач і поўдзень, захад і ўсход краіны. Здавалася б, усё добра, можна толькі пазайздросціць. Але.

Сямнаццаць год таму па вяртанні, прыпамінаю, уражанні былі цэльныя, хацелася адразу напісаць кнігу. Зараз няма такой цэльнасці. Мо праз тое, што высаджваўся ў аэрапорце імя Бен-Гурыёна з галавой, загружанай мінскімі праблемамі – да іх у Ізраілі імпэтна далучыліся і некаторыя міжземнаморскія. У выніку не ўдалося мне скласці свой «пазл» да канца.

Усё-такі, аглядаючы Ізраіль-2017, параўноўваючы яго з Ізраілем-2000, маю штосьці гукнуць «са сваёй званіцы». Краіна для турыстаў – гэта па-ранейшаму ярка, досыць шумна… а таксама дорага і бруднавата. Калі падарожнічаць не толькі па калідорах гатэляў, ясная рэч.

На «парасонавай» вулачцы ў Іерусаліме такі ярка

Да шуму я стаўлюся хутчэй пазітыўна, калі ён – прыкмета жывога, але такі шум, як ні дзіўна, у Ізраілі паціху глухне. Элементарнае: у аўтобусах ужо рэдка калі пачуеш гаману, кожны другі, як і ў Мінску, сядзіць, занурыўшыся ў свой гаджэт. Ехалі мы з Петах-Тыквы ў Тэль-Авіў праз Бнэй-Брак і Рамат-Ган (дарога з усімі прыпынкамі, нечакана доўгая), зайшлі ў салон дзяўчаткі, расчырыкаліся… Дык нейкі важны дзядзя асадзіў іх: «Тут не школа». Яны і прыціхлі, аж мне шкада было. І на рынках, як падалося, гандляры ўжо менш схільныя крычаць-зазываць пакупнікоў, хоць і засталіся яшчэ асобныя «луджаныя горлы». Нават у Старым горадзе Іерусаліма нам з жонкай не дужа дадзявалі… З аднаго боку, добра, з другога – як жа каларыт?

Абменны пункт, або «Пераключальнік грошай» 🙂

Шум цяпер у Ізраілі збольшага механічны – аўтамабільны парк, выглядае, павялічыўся ў разы. Яно б нічога, за апошнія гады пабудавана шмат новых магістраляў, аднак вулачкі-та ў гарадах не пашырыліся. І блукаюць пешаходы між машын, і веласіпедыстам мала дзе прыткнуцца. Чуў, дарэчы, што з гэтага года забараняюць ім ездзіць па тратуарах: рашэнне яшчэ не ўвайшло ў сілу, аднак вось-вось увойдзе. У такім разе небяспека для аматараў «чыстага» віду транспарту істотна павялічыцца.

«Тут з асалодай жыве сям’я бутэлек Петах-Тыквы» – крэатыўная замануха, каб гараджане насілі пластык у спецыяльныя кантэйнеры

Як правіла, ізраільцяне ў адносінах да гасцей краіны – мілыя, клапатлівыя людзі, не вынятак і рускамоўныя імігранты. Нашу сям’ю кранальна апякалі ва ўсіх названых гарадах, пускалі пераначаваць, частавалі і г. д. 87-гадовы настаўнік матэматыкі, выхадзец з Беларусі, звазіў на ўласным аўтамабілі ў петах-тыквенскі рэстаран – зрабіў мне такі падарунак да дня народзінаў. Паліцыянт, да якога я звярнуўся з пытаннем ля Мёртвага мора, убачыўшы, што не маю з сабою вады (засталася ў жонкі), працягнуў поўную бутэльку. Іўрытамоўная жанчына на аўтавакзале ў Цфаце дапамагла даць рады з хітрамудрым раскладам руху аўтобусаў… Учынкаў, за якія выпадала казаць «дзякуй», «спасибо» ці «toda raba», было шмат.

   

Гуляю з юнаком у шахматы, «малыя» і «вялікія». Тэль-Авіў, вул. Гашамэр

І ўсё ж… Разняволенасці, упэўненасці ў сабе, якімі я некалі захапляўся, у мясцовага люду не дадалося. Кантраст з Беларуссю перастаў кідацца ў вочы: «правілы гульні» ў эканоміцы такія, што лёгка пазбавіцца заробку, знайсці яго цяжэй (хаця фармальна беспрацоўных у Ізраілі менш за 5%). Як і ў нас цяперака, начальнікі шмат дзе могуць не даплаціць, а то і проста выкінуць з працы. Чуў рэальныя гісторыі.

Відаць, не ад добрага жыцця многія ізраільцы, не адно імігранты, апошнім часам сталі збіраць і здаваць бутэлькі па 0,3 шэкеля за штуку. Цэны ў краіне досыць высокія, нават на рынках; цяпер прадаецца нават тое, што гадоў 20 таму часам і выкідвалася, аддавалася задарма. Вядома, дабрачыннасці і «яўрэйскай салідарнасці» ніхто не адмяняў – ёсць склады, бясплатныя сталоўкі… Аднак такі варыянт не ўсім падыходзіць.

Калі разважаць пра бяспеку ў гарадах, то мы гулялі па іх без аніякага страху, дабраўшыся 30 чэрвеня аж да Храмавай гары ў Іерусаліме (кароткую праверку ля ўваходу вытрымалі з гонарам!). Ды не паспелі пахадзіць тамака і чвэрць гадзіны, як нас, разам з іншымі турыстамі, прагналі адтуль спецслужбоўцы. Атмасфера была насамрэч напружаная – праз падрыхтоўку да пятнічнай малітвы? – і я не здзівіўся, калі прыйшла вестка пра тэракт 14 ліпеня з забойствам двух ізраільскіх паліцыянтаў-друзаў… Пачытаеш хроніку тэрактаў за 2015–2017 гг. – і разумееш, чаму не так ужо багата ўсмешлівых твараў на вуліцах Іерусаліма.

Вул. Кінг Джордж у Іерусаліме. І ў 1998-м, і ў 2017-м я імкнуўся быць «на кані».

«Трэмп» у Ізраілі цяпер зусім не такі папулярны, як Трамп… Трэмп – гэта аўтастоп, калі хто не скеміў. Лавіў аўтамабілі ля адной з гор Цфата і на павароце да Эйн-Гедзі – агулам за сорак мінут спыніўся толькі адзін чалавек, і тое яму было з намі не па дарозе. Як мне патлумачылі, ізраільцы баяцца падвозіць незнаёмых… У 1990-х, падаецца, было іначай.

Раней я не раз пісаў пра эканамічныя дасягненні Ізраіля, у прыватнасці, пра рост валавага ўнутранага прадукта і золатавалютных рэзерваў. Дык вось, на вонкавым выглядзе гарадоў той рост адбіваецца слаба. Хмарачосы як хмарачосы, але па-ранейшаму часцяком трапляюцца старыя будынкі, сярод іх ушчэнт занядбаныя. Папрашаек на вуліцах у параўнанні з канцом ХХ ст. візуальна меней не стала – мо наадварот. І ў Іерусаліме, і ў Тэль-Авіве (раён цэнтральнай аўтастанцыі наганяе сум, бо нават з акна аўтобуса відаць трушчобы). Агаваруся, што ўсёй карціны за тры тыдні я не бачыў і не мог бачыць.

На вуліцы Шолам-Алэйхема ў Тэль-Авіве

Эйлат – асобная «песня», за 20 гадоў ён-такі стаў курортам міжнароднага значэння, і адначасна даволі ўтульным горадам для жыцця. Пляжы і гатэлі на любы густ, з рыбкамі і без, цудоўная падводная абсерваторыя (уваход – каля 100 шэкеляў з «носа», але справа таго вартая), фантаны з музыкай па вечарах – гэта ўсё Эйлат.

Платны туалет – даволі рэдкая з’ява ў Ізраілі, бо процьма бясплатных

Мора – унізе, а мы жылі амаль на самым версе (Mish’ol Ha-Ma’arav, «Заходняя сцежка»), і штодня праходзілі па тры-чатыры кіламетры пад гару і ўгору: практыкаванне ў спёку не самае прыемнае, але ж і не фатальнае. Цешылі вочы вычварныя скульптуры тыпу дрэва-святлафора, стэнд з гарадамі-пабрацімцамі Эйлата, дзе пазначана і ўкраінская Ялта…

Дзіўна, што ў гэтым спісе няма беларускіх назоваў. На беразе Чырвонага мора з пачатку 1990-х жыве пісьменнік-рабочы Давід Шульман, які шмат зрабіў для збліжэння жыхароў дзвюх краін, а ў прыватнасці, Эйлата і Барысава. Празрысты намёк гарадскім саветам абодвух гарадоў 🙂

У кватэры з дасканалай сістэмай ахалоджання паветра лавіў кайф, перачытваючы Уладзіміра Набокава. Да некаторых твораў дабраўся ўпершыню, і вось урыўкі з «Шляхаводніка па Берліне», якія проста клаліся на нашае адчуванне: «У кожным вялікім горадзе ёсць своеасаблівы зямны рай, створаны чалавекам… раю наведваць дом земнаводных, насякомых, рыб… І вядома, трэба паглядзець, як кормяць чарапах». Мы з жонкай усё гэта назіралі – не ў берлінскім заапарку, а ў эйлацкім акіянарыуме.

З другога боку… хапае ў Эйлаце, як і ў іншых мясцінах, вуліц, пакрытых брудам; немалую ролю тут граюць хатнія гадаванцы. Уражанне такое, што цяпер палова сем’яў трымаюць сабачку, хто-ніхто і па два. Улады з дапамогай плакатаў папярэджваюць гаспадароў, каб не пакідалі пасля прагулак сабачае гаўно, ды гэта слаба дапамагае.

Вясёлы кліп ад Ніра & Галі пра коціка і птушку. Жэстачайшэ рэкамендуецца для прагляду

Безліч у ізраільскіх гарадах і катоў – рудых, шэрых, усялякіх. Часта яны сядзяць ля ўваходаў у крамы, адкуль кандыцыянер гоніць свежыя струмені – ратуюцца ад спёкі, значыць. Паводзяцца па-гаспадарску. Вунь адзін разлёгся пасярод тавару (знята на рынку Кармель у Тэль-Авіве).

Што зачапіла мацней – сітуацыя з Мёртвым морам; яно, слушна адзначалі розныя аўтары, літаральна памірае, бо вада з ракі Іярдан практычна не даходзіць да мора-возера. Я зрабіў памылку, вырашыўшы з Эйлата заехаць у Эйн-Гедзі і паплюхацца ў салёнай вадзе (помніў з 1996 г., што ля запаведніка ёсць грамадскі пляж). Той самы паліцыянт, які прэзентаваў мне бутэльку, патлумачыў: уся паўночная частка Мёртвага мора закрыта для купання. Насамрэч паўсюль тырчэлі плакаты: «Асцярожна, правалы ў глебе», «Купанне забаронена». Тым не менш я пераадолеў круты спуск і дабраўся да берагавой лініі, падзівіўся з гранул солі, што сабраліся ў «кветкі», памачыў ногі, пафоткаў… На жаль, камера з мабільнага не перадасць усіх нюансаў.

Праваахоўнік радзіў вярнуцца на 25 кіламетраў у бок Эйлата, у Эйн-Бакек, што мы з жонкай і зрабілі. Праўда, паўднёвую частку, разрэзаную канальцамі, ужо цяжка ўважаць за «сапраўднае» мора, дый пейзажы там менш маляўнічыя. Аднак людзі ахвотна прыязджаюць здаля, бо вада, кажуць, валодае-такі лекавым эфектам. Паляжалі ў ёй і мы.

* * *

Агулам, за 17 гадоў Ізраіль, пабагацеўшы, не здолеў вырашыць многія свае праблемы – сацыяльныя, дэмаграфічныя, экалагічныя. На лакальных узроўнях робіцца нямала – пабудавана трамвайная лінія ў Іерусаліме, што дазволіла разгрузіць цэнтр горада, будуецца нешта падобнае ў Тэль-Авіве… Аднак рызыкну дапусціць, што ў стратэгічным плане дзяржава топчацца на месцы. Пры ўсёй павазе да Бібі Нетаньягу (дасведчанага тактыка, майстра кампрамісаў), няма зараз нацыянальнага лідэра, голас якога лавіла б уся краіна, дый ці будзе?.. Па вялікім Тэль-Авіве развешаны гіганцкія плакаты з выявай Машэ Кахлона, міністра фінансаў, які яўна рыхтуецца да выбараў. Напэўна, гэта не найгоршы экземпляр палітыка, але хто гарантаваў бы, што, трапіўшы на самы верх, ён не пойдзе за сваім цёзкам Кацавам або Эхудам Ольмертам, нядаўна выпушчаным з турмы? Асабіста я не схільны давяраць тым, хто шукае папулярнасці праз каляровыя карцінкі.

Якраз у час нашага прыезду ўсчаўся чарговы скандальчык – урад Ізраіля пастанавіў прыпыніць пагадненне ад 31.01.2016, згодна з якім прадстаўнікі кансерватыўнага і прагрэсіўнага іудаізму атрымлівалі некаторыя правы ля Муру Лямантаў (Сцяны Плачу). Большасць аналітыкаў ацаніла крок прэм’ер-міністра як саступку ультраартадоксам, прысутным і ва ўрадзе. Ёсць думка (вычытаў у газеце «Наguesher»), што пагадненне было заключана ў эпоху Абамы, каб залучыць на свой бок лідэраў амерыканскіх яўрэяў, а калі прыйшоў Трамп, то з ім у Нетаньягу ўсталявалася непасрэдная сувязь, і ў падтрымцы тых лідэраў – сярод якіх нямала ўплывовых людзей – ужо няма патрэбы… Ізраільцам ніхто не забараняе сварыцца з багатырамі: іншае пытанне, дзеля чаго? Што на даляглядзе? Парады «меншасцей» з вясёлкавымі сцягамі?

Тэль-Авіў. Такіх сцягоў у горадзе хапае.

Як бы ні ставіцца да першага галавы ізраільскага ўрада Давіда Бен-Гурыёна, ён з’яўляўся дапраўды галавой (палец у рот не кладзі). І быў здольны на нетрывіяльныя крокі – чаго варты пераезд у паўднёвы кібуц Сдэ-Бокер, што ў пустыні Негеў… У 1950-х ён клікаў суайчыннікаў за сабой, асвойваць пустыню, бо яе засяленне, паводле Бен-Гурыёна, з’яўлялася «нацыянальнай задачай вышэйшага парадку». І праўда – яна ж займае 60% тэрыторыі краіны.

Мы з Б.-Г. 🙂

У 2015 г. Нетаньягу заяўляў ганарліва, што «мара Бен-Гурыёна пра заселены і квітнеючы Негеў ператвараецца ў жыццё на нашых вачах». Нешта я не заўважыў. Па дарозе з Тэль-Авіва ў Эйлат, пачынаючы з наваколляў Беэр-Шэвы, жылых паселішчаў мала (асабліва злавеснае ўражанне пакідае раён Цын з яго «іншапланетнымі» кратэрамі; бліжэй да Іярданіі аднастайны пейзаж прынамсі разбаўляецца шматлікімі пальмавымі аазісамі). Карацей, нягледзячы на дэкларацыі ды подзвігі энтузіястаў, на рукатворны лес Ятыр, Ізраіль развіваецца перадусім у досыць вузкай прыбярэжнай паласе, дзе і круцяцца асноўныя капіталы. Нават Галілея з яе спрыяльным кліматам заселена не вельмі шчыльна: калі мы ехалі ўвечары, то адзначалі толькі рэдкія агеньчыкі. Бадай палова з іх, напэўна, адносілася да арабскіх паселішчаў.

Стаўка на «вялікі Тэль-Авіў» і «вялікі Іерусалім» крыху нагадвае канцэнтрацыю расійскіх рэсурсаў у Піцеры і Маскве. Эйлат параўнаў бы тады з горадам Сочы, прынамсі па капіталаўкладаннях ды іміджавай значнасці для дзяржавы. (А Хайфа як Навасібірск :)) Слушна? Няслушна? Такое маё суб’ектыўнае адчуванне. Як і тое, што Ізраіль пасля хваль масавай іміграцыі крочыць ужо «сярэднім шляхам», без амбіцый сусветнага – і нават кантынентальнага – маштабу. Бацькі-заснавальнікі, якія мелі падобныя амбіцыі, памерлі, змагар за «Новы Блізкі Усход» – таксама…

Некалі прачытаў выраз Марціна Бубера: «Кібуц – гэта ўзорны не-правал. Гэта не поспех, але ўзорнае не-паражэнне» (прыведзена, напрыклад, тут). Мяркую, калі замяніць слова «кібуц» на «Ізраіль-2017», вялікай памылкі не будзе.

* * *

Бонус аматарам штучных моў. Паказаная вулачка ў Петах-Тыкве, што носіць імя д-ра Заменгофа, ураджэнца Беластока, які жыў і ў Гародні. Дзе таксама ёсць вуліца, названая ў гонар «доктара Эсперанта».

Вольф Рубінчык, г. Мінск,

18.07.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 19.07.2017  00:07

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (60)

(Перевод на русский ниже)

Бязлітасны шалом! Пакуль рыхтаваў да друку сваю сёмую кнігу (называецца «Выйшла кніга»), асобныя актывісты ў Беларусі, аказваецца, звярнулі ўвагу на 25-годдзе дыпламатычных адносін з Ізраілем. Не тое каб я пра гэты юбілейчык забыў – у лютым ізраільскі стэнд на Мінскай кніжнай выставе быў упрыгожаны дзвюма крываватымі лічбамі – але моцных уражанняў ад таго, што 26 мая 1992 г. два ўрады паразумеліся і падпісалі пратакол, не адчуваў, дый не адчуваю. І ўсё ж дата – нагода для разваг пра беларуска-ізраільскія стасункі.

Прыхільнік беларуска-ізраільскіх сувязяў Павел Севярынец атрымаў у падарунак кнігі Вашага пакорлівага слугі і Давіда Шульмана (а сам напісаў раман «Беларусалім»). Мінск, чэрвень 2017 г.

На самым версе, па завядзёнцы, аптымізму аж з каптуром. Так, А. Лукашэнка з Р. Рыўліным абмяняліся дэпешамі-віншаванкамі. Першы заявіў, што «За чвэрць стагоддзя мы наладзілі ўстойлівыя партнёрскія сувязі па розных напрамках – ад гандлёвага супрацоўніцтва да кааперацыі ў сферы інфармацыйных тэхналогій… Адносіны паміж нашымі народамі, якія заўсёды адрознівалася ўзаемнай павагай, пачаліся задоўга да афіцыйнага стварэння сучасных дзяржаў». Другі, кажуць, адпавёў, што паміж дзвюма краінамі ўстанавіліся цёплыя сяброўскія адносіны, якія развіліся ва ўсіх сферах.

Чым далей ад прэзідэнтаў, тым больш скепсісу можна сабе дазволіць. Ужо ў рэдакцыі афіцыёзнай «Советской Б.» мяркуюць, што ізраільцянам сяброўства не дужа патрэбнае – ім патрэбна перадусім тое, каб Беларусь не прадавала небяспечную зброю ворагам Ізраіля. Зважаючы на выкрунтасы некаторых паслоў у Мінску, пачынаеш думаць, што доля ісціны тут ёсць. Ізраільцам ніколі не была чужая «рэалпалітык»; успомнім заляцанні блізкаўсходняй дзяржавы да Румыніі, Паўднёва-Афрыканскай рэспублікі ў 1970–80-х…

Спробу прааналізаваць беларуска-ізраільскія стасункі 1990–2010-х гадоў зрабіў доктар гістарычных навук Міхаіл Стралец. Спярша ён апублікаваў свой агляд у студзені 2016 г.; на думку брэсцкага прафесара, «у апошні час можна было канстатаваць напаўненне арганізацыйна-прававой складовай эканамічнага аспекта двухбаковых адносін» (прасцей кажучы, падпісваліся шматлікія дамовы і пратаколы). Тады прафесар упікнуў ізраільскі ўрад за намер закрыць пасольства ў Мінску: «рашэнне Тэль-Авіва нанясе прыкметную шкоду двухбаковым адносінам дзвюх краін». З другога боку, нават ён падкрэсліў: «Рэальны стан эканамічнага супрацоўніцтва ўяўляе з сябе неадназначную карціну… І ў нейкім сэнсе мае рацыю Нетат’яху (не ведаю, хто гэта – мабыць, меўся на ўвазе прэм’ер-міністр Ізраіля Нетаньягу – В. Р.): можа быць, і варта было перагледзець адносіны з партнёрам, з якім гандаль ідзе ў зусім нязначных аб’ёмах».

У маі 2017 г. прафесар, перапісваючы свой артыкул для «Брестского курьера», вырашыў зазірнуць у будучыню з большым аптымізмам, балазе пасольства засталося на месцы. Так, сказ пра «Нетат’яху» быў выкінуты, затое з’явіўся наступны замалот: «Ізраільскі бок уносіць уклад і ў забеспячэнне дэмаграфічнай бяспекі Рэспублікі Беларусь. Людзі, якія пакутуюць ад жаночай і мужчынскай бясплоднасці, усё часцей кіруюцца ў беларуска-ізраільскі цэнтр сямейнага здароўя ХХХ (назву выкрэсліў аддзел belisrael.info па барацьбе з таемнай рэкламай. – В. Р.) у культурнай сталіцы нашай Айчыны». Для тых, хто не ўрубіўся: «культурная сталіца» – гэта Віцебск, а бескультурная, выходзіць, Мінск…

Прасочваецца нейкае рацыянальнае зерне ў развагах тыпу «У апошнія гады выразна выявілася пазітыўная дынаміка ў частцы ізраільскіх інвестыцый на беларускім напрамку», «Ёсць падставы канстатаваць наяўнасць станоўчых тэндэнцый у сферы турызму». Адсутнасць віз для турыстаў – справа добрая, і сапраўды, тавараабарот у параўнанні з пачаткам 1990-х вырас, як на дражджах… Можна ўспомніць, як улетку 1992 г. Часовы Павераны Беларусі ў Ізраілі Міхаіл Фарфель у інтэрв’ю з Аляксандрам Ступнікавым казаў: «Гандаль пакуль невялікі, у мінулым годзе тавараабарот складаў толькі 25 тысяч долараў, хаця тут не ўлічваецца рээкспарт з боку Беларусі… Як партнёр, Ізраіль пакуль для нас даволі складаная краіна, з высокімі цэнамі і насычаным рынкам». Падобна, беларускія і ізраільскія прадпрымальнікі збольшага «прыцерліся» адно да аднаго незалежна ад палітычных сістэм.

Меў рацыю брэсцкі прафесар і тады, калі казаў: «у той жа час не могуць не здзіўляць арытмія, адсутнасць паступальнага росту. Немагчыма знайсці які-небудзь трохгадовы адрэзак, дзе прасочваўся б паступальны рост (тавараабароту – В. Р.)». Але ў чым прычыны? Адказу ў артыкуле я не пабачыў. Хацеў бы прапанаваць сваю версію.

Міжнародныя адносіны заўсёды складаюцца з «параднай» часткі, якую не сорамна паказаць, і «ценявой». Праблема ў тым, што: а) у Беларусі зашмат увагі надаюць ідэалогіі, што не можа не шкодзіць рэальным справам; б) «ценявая» частка ў эканамічным супрацоўніцтве досыць істотная – магчыма, яна важыць нават больш, чым «белая». Ізраільскі журналіст Барух Кра ў рэпартажы 2013 г. прайшоўся адно па паверхні…

Стасункі афіцыйнай Беларусі з Ізраілем прайшлі некалькі этапаў. Калі для першага (умоўна кажучы, да 1996 г.) была характэрная доля эйфарыі, на другім, пераходным, дамінала абыякавасць, то на трэцім, які стартаваў у 1999-2000 гг., лукашэнкаўцы актыўна імкнулася выкарыстаць ізраільцаў, у прыватнасці, Лібермана і яго каманду. Пачалося з таго, што ў кастрычніку 2000 г. на «парламенцкія выбары» прыехала «спецыялістка» па выбарчым праве і беларускай апазіцыі, віцэ-мэр Карміэля Рына Грынберг…

«Авив», кастрычнік 2000 г.

Потым з Ізраіля на розныя выбары прыязджалі яшчэ лаяльныя назіральнікі – «альтэрнатыва» грубым і злым еўрапейцам. Агулам жа цікавасць да «апрацоўкі» ізраільцаў рэзка падвысілася, як выглядае, напярэдадні візіту А. Лукашэнкі ў Ізраіль (студзень 2000 г.). Праўда, тады пасольства Беларусі ў Тэль-Авіве і яго куратары ў Мінску яшчэ не заўсёды знаходзілі паразуменне з беларускім зямляцтвам, пра што сведчыць наступная заметка:

«Берега», люты 2000 г.

Нічога, пасля наказу «правадыра» («Трэба прызнаць, слабавата мы яшчэ выкарыстоўваем нашу беларускую дыяспару ў Ізраілі» – інтэрв’ю газеце «Вести», снежань 1999 г.), і асабліва з 2004 г., калі старшынёй аб’яднання стаў Міхаіл Альшанскі, усё ў «дыпламатаў пасольства» наладзілася. І вось ужо ў маі 2017 г. пасол Скварцоў уручыў Альшанскаму ганаровую грамату міністэрства замежных спраў Беларусі за «актыўнае садзеянне ў рэалізацыі знешняй палітыкі Беларусі, важкі ўклад у развіццё беларуска-ізраільскіх дачыненняў, дзейнасць па абароне правоў і інтарэсаў беларускай дыяспары ў Ізраілі».

Пасол сказаў, а «БелТА» паўтарыла, што ў «зямляцтва» (усеізраільскае аб’яднанне выхадцаў з Беларусі) уваходзяць звыш 6 тыс. чалавек. У свой час вывучаў я пытанне колькаснага складу – праўда, гэта было гадоў 15 таму… Тады кіраўніцтва хвалілася, што мае 12 тыс. актывістаў – на рубяжы 1990-х – 2000-х колькасны склад аб’яднання насамрэч істотна вырас (напрыклад, у Ашдодзе з 67 у 1996 г. да 700 у 2001 г.). Падобна, зараз зямляцтва перажывае не найлепшыя часіны; калі на яго сайце, напрыклад, значыцца аддзяленне ў Эйлаце з Давідам Шульманам на чале, то сам Д. Шульман год таму праказаў мне, што суполка распалася. Сайт Аб’яднання, які ў маі 2000 г. запачаткаваў Гена Пекер (не без маёй падказкі :)), абнаўляецца рэдка, на форум яго – у адрозненне ад пачатку 2000-х – заходзяць адзінкі… Карацей, было за што даваць грамату.

«Сонцападобны» так натхніўся адзіным сваім кароткачасовым візітам у Ізраіль, што не раз вяшчаў пра яго недасведчанай, як яму здавалася, публіцы: «І вось сабраліся яўрэі ў Ізраілі, усе чакаюць майго выступлення. Я доўга там выступаў па іх просьбе, узнагародзіў удзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны і кажу: “Вось з чым я не згодзен, выбачайце за прамату, што вы з яўрэяў у гады Вялікай Айчыннай вайны робіце нейкі пакорлівы статак… Але ці ведаеце вы, што ёсць адзіная краіна ў свеце, дзе яўрэі разам з яе народам ваявалі і супраціўляліся? Гэта Беларусь. І чаму яны супраціўляліся, чаму ваявалі разам з намі? Таму што там была такая магчымасць – ваяваць і супраціўляцца. Чаму ж вы не бачыце ў сваёй гісторыі гэтых старонак?” Назаўтра я сябрам стаў у Ізраілі!» Характэрна, што стэнаграма тут зафіксавала не апладысменты, а толькі «ажыўленне ў залі» – відаць, дзеячы культуры і ў 2001 г. не надта паверылі гэтай «хлестакоўшчыне».

Гісторыю пра адметнасць беларускіх яўрэяў у Ізраілі А. Л. паспрабаваў «прадаць» яшчэ раз – у час нарады з кіраўнікамі загранустаноў 01.08.2006. Тады ён мовіў: «так, як паводзяць сябе яўрэі з Беларусі ў Ізраілі – ніхто сябе не паводзіць. У іх настальгія. Я гэта бачыў, калі ездзіў у Ізраіль. Мяне “антысемітам” туды наша апазіцыя накіроўвала, папярэджваючы, што прыедзе “найгоршы вораг Ізраіля”. А прыкладна 30 тысяч нашых былых грамадзян сабраліся і хацелі “сустрэць свайго Прэзідэнта”. Беларускія яўрэі, якія эмігрыравалі, кажуць, што з радасцю, калі б ужо там не закапаліся ў гэтую зямлю, вярнуліся б дадому». Калі Макабі, Зусмановіч і Альшанскі пісалі пра тысячу ахвотных пабачыцца з Лукашэнкам у 2000 г. (гл. вышэй), гэта з нацяжкай яшчэ можна прыняць, але 30 тысяч?.. Добра, што хоць не кур’ераў, як у Гогаля.

Трэці вядомы мне казус з успамінамі пра паездку ў Ізраіль датуецца кастрычнікам 2007 г., і ён найбольш адыёзны. Фактычна паставіўшы знак роўнасці паміж «яўрэйскім Бабруйскам» і «свінушнікам», Лукашэнка згадаў і пра непадстрыжаную траву: «Паглядзіце ў Ізраілі, я вось быў…» У выніку іерусалімскае МЗС выклікала для тлумачэнняў прадстаўніка Беларусі Ігара Ляшчэню. Планавалася адклікаць з Мінска тагачаснага пасла Ізраіля Зэева Бен-Ар’е – праўда, постфактум Зэеў рабіў добрую міну пры кепскай гульні і сцвярджаў, што проста паехаў у чарговы адпачынак (ага, так супала, што яны ціха-мірна паляцелі ў Ізраіль разам з першым сакратаром пасольства Ігалем Койфманам).

Па-мойму, вышэйсказанага дастаткова, каб адбіць здзіўленне ў тых, каго ўсё яшчэ дзівіць «арытмія, адсутнасць паступальнага росту» ў ізраільска-беларускіх эканамічных дачыненнях. Я ж не закранаў яшчэ казусаў апошняга года – паліцэйскага пераследу ганаровага консула Беларусі ў Ізраілі Габі Магнезі, арышту ў Мінску і выдачы Азербайджану ізраільскага грамадзяніна Аляксандра Лапшына (падпсаваў ён здароўе за сем тыдняў адседкі на «Валадарцы», і цяпер у яго, пішуць, рэальная арытмія). Справа нат не ў асобе гэтага авантурнага грамадзяніна, а ў тым, як беларускія «праваахоўнікі» абыходзіліся з ізраільскімі службоўцамі ў канцы 2016 г. – пачатку 2017 г.: доўга не давалі Лапшыну дазвол на сустрэчу з консулам, потым у Мінгарсудзе не пускалі Юлію Рачынскі-Співакоў на пасяджэнне (праўда, і яе расійскага калегу таксама), прымусіўшы чакаць у калідоры…

З ізраілезнаўствам у Беларусі па-ранейшаму – амаль гэтак сама, як з беларусістыкай у Ізраілі, sapienti sat. Але «крытычная маса» назапашваецца ў абедзвюх краінах – штосьці дзеля гэтага робіцца і на belisrael.info ;-). Глядзіш, гадоў праз 5 узаемны недавер у тых, хто прымае рашэнні, выпарыцца, і ў Беларусі-2022 Ізраіль стане гэткім жа прывілеяваным партнёрам, якім быў Катар у Беларусі-2012 🙂

Вольф Рубінчык, г. Мінск

20.06.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 20.06.2017  05:41

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый:

№ 59 (15.06.2017). Сумнеў наконт жыццяздольнасці праграмы «Вольная Беларусь» і неабходнасці падаваць у суд на С. Алексіевіч у сувязі з “абразай каталікоў”. Ацэнка дзейнасці дэпутаткі Г. Канапацкай. Рабатызацыя паліцыі ў Аб’яднаных Арабскіх Эміратах, парада закупіць робатаў-паліцэйскіх, прадказаных Г. Гарысанам, у Беларусь. Скандальчык з удзелам “Белсаюздруку” і “Белгазеты”. Супраціў перайменаванню праспекта ў гонар Шухевіча ў Кіеве. Параўнанне Шухевіча са Штэрнам (Яірам). Гераізацыя калабарантаў у Беларусі. Новая скульптура бабра ў Бабруйску. Выстава І. Капеляна. “Міні-культ” М. Данцыга, успаміны пра яго дзейнасць у Мінскім аб’яднанні яўрэйскай культуры.

№ 58 (12.06.2017). Выбары ў Нацыянальным алімпійскім камітэце РБ, ігнараванне статутных норм. Намаганні Беларускай федэрацыі шахмат вярнуцца ў прававое рэчышча. Ацэнка дзейнасці прэзідэнта НАК “па сутнасці”. Дапушчэнне, што спартсмены – адна з найбольш адсталых частак грамадства. Развагі пра чэмпіянат Еўропы па шахматах у Мінску, пра ўвядзенне бязвізавага рэжыму паміж Украінай і ЕС. Паводзіны П. Парашэнкі. Перайменаванне кіеўскага праспекта Ватуціна ў гонар калабаранта Шухевіча. Беларуска-катарскія адносіны. Новыя перлы ад нобелеўскай лаўрэаткі і рэдактара “галоўнай газеты”, крытыка.

№ 57 (28.05.2017). “Справаздача” пра масавы забег ля “Мінск-Арэны” 27 мая. Навязлівая рэклама. Параўнанне гуртоў “Uzari” i “Sweet Brains” на карысць апошняга. «Лятучка» сайта citydog.by у прэс-клубе, плюсы і мінусы сайта. Дэградацыя сацыяльнай сферы ва Украіне і фактычны дазвол сімволікі дывізіі “СС-Галічына”. Меркаванне пра музей Вялікай Айчыннай вайны ў Мінску, яго моцныя бакі. 70 гадоў шахматнаму кампазітару М. Бельчыкаву.

№ 56 (21.05.2017). 60 гадоў спеваку Ю. Шаўчуку. Сувязі Шаўчука з Беларуссю. Тлумачэнне, чаму змянілася кіраўніцтва ў Беларускай федэрацыі шахмат. Моцныя і слабыя бакі новай старшынькі. Хваля перавыбараў у спартыўных федэрацыях, пажаданне, каб прэзідэнт НАК РБ таксама пакінуў сваю пасаду. Думкі пра Беларусь як пляцоўку для чужых гульняў. Анонс лекцыі А. Астравуха пра яўрэйскую паэзію. Чыім імем варта назваць аэрапорт “Мінск-2”. Памылка на фасадзе Нацыянальнай бібліятэкі. Блакіроўка расійскіх сайтаў ва Украіне. Спрэчнае інтэрв’ю дэпутата І. Марзалюка, які адмаўляе наяўнасць антысемітызму ў Беларусі, газеце “Звязда”.

№ 55 (14.05.2017). Традыцыйная цырымонія на “Яме” 9 мая. Смерць М. Трэйстэра і ўзоры яго творчасці. Запрашэнне на семінар па ідышы ў газеце “Берега”, тэзісы Р. Хайтовіча наконт яўрэйскай кансалідацыі. Артыкул І. Герасімавай пра калінкавіцкіх яўрэяў і неапраўданая “забарона” на яго цытаванне. Кніга І. Герасімавай пра подзвіг М. Кісялёва. Пра тое, што першым у Беларусі пра Кісялёва пісаў усё ж А. Лейзераў. Канцэрт у Беларускай акадэміі музыкі. Стаўленне аўтара да “апазіцыі” – “музычныя” рознагалоссі. Анонс бязвізавага рэжыму ва Украіне і чэмпіянату Еўропы па шахматах у Мінску, а таксама фільма пра расстраляных у 1937 г. паэтаў. Думка пра “Еўравізію”-2017.

№ 54 (03.05.2017). Рэпрэсіі супраць П. Севярынца, М. Вінярскага, В. Палякова. Дзіўнае становішча М. Статкевіча. Затрыманні за выхад на вуліцу з чыстымі аркушамі паперы. Пра “крыкі ў пустэчу”. Артыкул Ю. Чарняўскай і яго крытыка. Меркаванні пра сучасную вышэйшую адукацыю ў Беларусі. Парады расійца Д. Быкава наконт чытання і жыцця. Пару слоў пра памерлага А. Алексіна. Новы акаўнт, прысвечаны яўрэям Мінска, – “Горад ценяў”.

№ 53 (30.04.2017). “Яўрэйскі” зефір з Бабруйска. Смешная назва аўтаадмывальні ў Мінску. Палеміка з П. Усавым, адным з аўтараў праграмы “Вольная Беларусь”. Меркаванне пра слабыя месцы праграмы ад хрысціянскага журналіста. Дэкларатыўнасць і супярэчлівасць яе зместу. Як Беларуская чыгунка аператыўна выправіла памылкі на мінскім вакзале. Памылкі на стэндах і афіцыйных бланках у Шчучыне. Развагі пра “моўную інспекцыю”, патрэба ў якой невідавочная ў Беларусі. Цікавыя выказванні І. Хакамады, адмова мінскага суда жорстка караць В. Касінерава за “здзек” са скульптуры гарадавога.

№ 52 (23.04.2017). Адмова падрабязна аналізаваць пасланне “Вялікага беларускага шчасця”. Разбор “народнай праграмы” “Вольная Беларусь”. Пераход З. Пазняка ў стан экспертаў, яго імкненне да канцэптуальнай улады. Спробы правесці паралелі паміж станам Ізраіля і Беларусі, крытыка гэтых спробаў. Аўтапартрэт палітолага-“блазна”. Экскурсіі па яўрэйскіх мясцінах Беларусі. Як нямецкі палітык стаў комікам.

№ 51 (21.04.2017). Перанасычанасць сучаснага свету інфармацыяй. Парадоксы “ачышчэння”. Найбольш кідкія фразы з ранейшых 50 серый “Катлет і мух”. Ацэнка гутаркі з канадскім беларусістам Д. Марплзам, завочная палеміка з прафесарам. Добрыя навіны з Беларусі (канспектыўна).

№ 50 (12.04.2017). Палітзняволены, які ў Мінску нібыта апаганіў “святое месца” міліцыянтаў. Будоўля ў Мазыры на месцы былых могілак. “Чорныя капальнікі” пад Ракавам, якія шукаюць “жыдоўскае золата”. Пратэсты супраць будоўлі тэнісных кортаў у Мінску (вул. Жудро). З’езд “яўрэйскага саюза” ў Беларусі, сеанс адначасовай гульні ў Саюзе беларускіх пісьменнікаў, які даў Д. Лыбін (9 красавіка). “Справа баевікоў” і “кадэбэшная” журналістыка ў Беларусі. Спрэчка з П. Якубовічам, які выступіў супраць “грамадскіх абаронцаў”. Як прыхільнікі З. Пазняка аблілі брудам Б. Хамайду. Забаўны надпіс на каробцы з мацой. Ідэя Злучаных штатаў Беларусі, Літвы, Украіны, якая не выклікала бурнай рэакцыі. Узгадка пра аналагічную прапанову А. Мальдзіса ў 1990-х. Спрэчнае выказванне дэпутата І. Марзалюка. Дзень касманаўтыкі і песня Ф. Жывалеўскага “Космас”.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 50, 40, 30, 20, 10 🙂

***

КОТЛЕТЫ & МУХИ (60)

Безжалостный минский шалом! Пока готовил к печати свою седьмую книгу (называется «Выйшла кнiга»), отдельные активисты в Беларуси, оказывается, обратили внимание на 25-летие дипломатических отношений с Израилем. Не то чтобы я об этом юбилейчике забыл – в феврале израильский стенд на Минской книжной выставке был украшен двумя кривоватыми цифрами – но сильных впечатлений от того, что 26 мая 1992 года два правительства договорились и подписали протокол, не испытывал, да и не чувствую. И все же дата – повод для рассуждений о белорусско-израильских отношениях.

Сторонник белорусско-израильских связей Павел Северинец получил в подарок книги Вашего покорного слуги и Давида Шульмана (а сам написал роман «Беларусалим»). Минск, июнь 2017 г.

На самом верху, по обыкновению, оптимизма аж через край. Так, А. Лукашенко с Р. Ривлиным обменялись депешами-поздравлениями. Первый заявил, что «За четверть века мы наладили устойчивые партнерские связи по различным направлениям – от торгового сотрудничества до кооперации в сфере информационных технологий… Отношения между нашими народами, которые всегда отличались взаимным уважением, начались задолго до официального создания современных государств». Второй, говорят, заметил, что между двумя странами установились теплые дружеские отношения, которые развились во всех сферах.

Чем дальше от президентов, тем более скепсиса можно себе позволить. Уже в редакции официозной «Советской Б.» полагают, что израильтянам дружба не очень нужна – им нужно прежде всего то, чтобы Беларусь не продавала опасное оружие врагам Израиля. Учитывая выверты некоторых послов в Минске, начинаешь думать, что доля истины здесь есть. Израильтянам никогда не была чужда «реалполитик»; вспомним заигрывания ближневосточного государства с Румынией, Южно-Африканской республикой в 1970-80-х …

Попытку проанализировать белорусско-израильские отношения 1990-2010-х годов сделал доктор исторических наук Михаил Стрелец. Сперва он опубликовал свой обзор в январе 2016 г.; по мнению брестского профессора, «в последнее время можно было констатировать наполнение организационно-правовой составляющей экономического аспекта двусторонних отношений» (проще говоря, подписывались многочисленные соглашения и протоколы). Тогда профессор упрекнул израильское правительство за намерение закрыть посольство в Минске: «решение Тель-Авива нанесет заметный ущерб двусторонним отношениям двух стран». С другой стороны, даже он подчеркнул: «Реальное же состояние экономического сотрудничества… представляет собой картину неоднозначную… И в каком-то смысле прав Нетатьяху (не знаю, кто это – видимо, имелся в виду премьер-министр Израиля Нетаньягу – В. Р.): может быть, и стоило пересмотреть отношения с партнером, с которым торговля идет в совсем незначительных объемах».

В мае 2017 г. профессор, переписывая свою статью для «Брестского курьера», решил заглянуть в будущее с куда большим оптимизмом, благо посольство осталось на месте. Так, предложение о «Нетатьяху» было выброшено, зато появился следующий пассаж: «Израильская сторона вносит вклад и в обеспечение демографической безопасности Республики Беларусь. Люди, которые страдают от женского и мужского бесплодия, все чаще направляются в белорусско-израильский центр семейного здоровья ХХХ (название вычеркнул отдел belisrael.info по борьбе со скрытой рекламой. – В. Р.) в культурной столице нашего Отечества». Для тех, кто не врубились: «культурная столица» – это Витебск, а бескультурная, выходит, Минск :)…

Прослеживается некое рациональное зерно в рассуждениях типа «В последние годы четко обозначилась позитивная динамика по части израильских инвестиций на белорусском направлении», «Есть основания констатировать наличие положительных тенденций в сфере туризма». Отсутствие виз для туристов – дело хорошее, и действительно, товарооборот по сравнению с началом 1990-х вырос, как на дрожжах… Можно вспомнить, как летом 1992 г. Временный Поверенный Беларуси в Израиле Михаил Фарфель в интервью с Александром Ступниковым говорил: «торговля пока небольшая, в прошлом году товарооборот составлял лишь 25 тысяч долларов, хотя здесь не учитывается реэкспорт со стороны Беларуси… Как партнер, Израиль пока для нас довольно сложная страна, с высокими ценами и насыщенным рынком». Похоже, белорусские и израильские предприниматели отчасти «притерлись» друг к другу независимо от политических систем.

Был прав брестский профессор и тогда, когда говорил: «в то же время не могут не удивлять аритмия, отсутствие поступательного роста. Невозможно найти какой-нибудь трехлетний отрезок, где прослеживался бы поступательный рост (товарооборота – В. Р.)». Но в чем причины? Ответа в статье я не увидел. Хотел бы предложить свою версию.

Международные отношения всегда состоят из «парадной» части, которую не стыдно показать, и «теневой». Проблема в том, что: а) в Беларуси слишком много внимания уделяют идеологии, что не может не вредить реальным делам; б) «теневая» часть в экономическом сотрудничестве достаточно существенная – возможно, она весит даже больше, чем «белая». Израильский журналист Барух Кра в репортаже 2013 г. прошелся лишь по поверхности…

Отношения официальной Беларуси с Израилем прошли несколько этапов. Если для первого (условно говоря, до 1996 г.) была характерна доля эйфории, на втором, переходном, доминировало безразличие, то на третьем, который стартовал в 1999-2000 гг., лукашенковцы активно стремились использовать израильтян, в частности, Либермана и его команду. Началось с того, что в октябре 2000 г. на «парламентские выборы» приехала «специалистка» по избирательному праву и белорусской оппозиции, вице-мэр Кармиэля Рина Гринберг…

“Авив”, октябрь 2000

Потом из Израиля на различные выборы приезжали еще лояльные наблюдатели – «альтернатива» грубым и злым европейцам. Вообще же интерес к «обработке» израильтян резко повысился, похоже, накануне визита А. Лукашенко в Израиль (январь 2000 г.). Правда, тогда посольство Беларуси в Тель-Авиве и его кураторы в Минске еще не всегда находили взаимопонимание с Белорусским землячеством, о чем свидетельствует следующая заметка:

«Берега», февраль 2000 г.

Ничего, после наказа «вождя» («Надо признать, слабовато мы еще используем нашу белорусскую диаспору в Израиле» – интервью газете «Вести», декабрь 1999 г.) и особенно с 2004 г., когда председателем объединения стал Михаил Альшанский, все у «дипломатов посольства» наладилось. И вот уже в мае 2017 г. посол Скворцов вручил Альшанскому почетную грамоту министерства иностранных дел Беларуси за «активное содействие в реализации внешней политики Беларуси, весомый вклад в развитие белорусско-израильских отношений, деятельность по защите прав и интересов белорусской диаспоры в Израиле».

Посол сказал, а «БелТА» повторила, что в «землячество» (Всеизраильского объединение выходцев из Беларуси) входят свыше 6 тыс. человек. В свое время изучал я вопрос количественного состава – правда, это было лет 15 назад … Тогда руководство хвалилось, что имеет 12 тыс. активистов – на рубеже 1990-х – 2000-х численность объединения в самом деле существенно выросла (например, в Ашдоде с 67 в 1996 г. до 700 в 2001 г.). Похоже, теперь землячество переживает не лучшие времена; если на его сайте, например, значится отделение в Эйлате с Давидом Шульманом во главе, то сам Д. Шульман год назад говорил мне, что отделение распалось. Сайт Объединения, который в мае 2000 г. основал Гена Пекер (не без моей подсказки :)), обновляется редко, на форум его – в отличие от начала 2000-х – заходят единицы… Короче, было за что давать грамоту.

«Солнцеподобный» так вдохновился единственным своим кратковременным визитом в Израиль, что не раз вещал о нем несведущей, как ему казалось, публике: «И вот собрались евреи в Израиле, все ждут моего выступления. Я долго там выступал по их просьбе, наградил участников Великой Отечественной войны и говорю: “Вот с чем я не согласен, извините за прямоту, что вы из евреев в годы Великой Отечественной войны делаете какое-то покорное стадо… Но знаете ли вы, что есть единственная страна в мире, где евреи вместе с ее народом воевали и сопротивлялись? Это Беларусь. И почему они сопротивлялись, почему воевали вместе с нами? Потому что там была такая возможность – воевать и сопротивляться. Почему же вы не видите в своей истории этих страниц?” Назавтра я другом стал в Израиле!» Примечательно, что стенограмма здесь зафиксировала не аплодисменты, а только «оживление в зале» – видимо, деятели культуры и в 2001 г. не слишком поверили этой «хлестаковщине».

Историю об особенности белорусских евреев в Израиле А. Л. попытался «продать» еще раз – во время совещания с руководителями загранучреждений 01.08.2006. Тогда он изрек: «так, как ведут себя евреи из Беларуси в Израиле – никто себя не ведет. У них ностальгия. Я это видел, когда ездил в Израиль. Меня “антисемитом” туда наша оппозиция отправляла, предупреждая, что приедет “злейший враг Израиля”. А примерно 30 тысяч наших бывших граждан собрались и хотели “встретить своего Президента”. Белорусские евреи, которые эмигрировали, говорят, что с радостью, если бы уже там не зарылись в эту землю, вернулись бы домой». Если Маккаби, Зусманович и Альшанский писали о тысяче желающих повидаться с Лукашенко в 2000 г. (гл. выше), то с натяжкой это еще можно принять, но 30 тысяч?.. Хорошо, что хоть не курьеров, как у Гоголя.

Третий известный мне случай с воспоминаниями о поездке в Израиль датируется октябрем 2007 года, и он самый одиозный. Фактически поставив знак равенства между «еврейским Бобруйском» и «свинушником», Лукашенко упомянул и про неподстриженную траву: «Посмотрите в Израиле, я вот был…» В результате иерусалимский МИД вызвал для объяснений представителя Беларуси Игоря Лещеню. Планировалось отозвать из Минска тогдашнего посла Израиля Зеева Бен-Арье – правда, постфактум Зеев делал хорошую мину при плохой игре и утверждал, что просто поехал в отпуск (ага, так совпало, что они тихо-мирно улетели в Израиль вместе с первым секретарем посольства Игалем Койфманом).

По-моему, вышесказанного достаточно, чтобы отбить удивление у тех, кого все еще удивляет «аритмия, отсутствие поступательного роста» в израильско-белорусских экономических отношениях. Я не затрагивал еще казусов последнего года – полицейское преследование почетного консула Беларуси в Израиле Габи Магнези, арест в Минске и выдачу Азербайджану израильского гражданина Александра Лапшина (подпортил он здоровье за ​​семь недель отсидки на «Володарке», и теперь у него, пишут, реальная аритмия). Дело даже не в особе этого авантюрного гражданина, а в том, как белорусские «правоохранители» обращались с израильскими чиновниками в конце 2016 г. – начале 2017 г.: долго не давали Лапшину разрешение на встречу с консулом, потом в Мингорсуде не пускали Юлию Рачинскую-Спиваков на заседание (правда, и ее российского коллегу тоже), заставив ждать в коридоре …

С израилезнанием в Беларуси по-прежнему – почти так же, как с белорусистикой в Израиле, sapienti sat. Но «критическая масса» накапливается в обеих странах – что-то для этого делается и на belisrael.info ;-). Так, смотришь, лет через 5 взаимное недоверие у тех, кто принимает решения, испарится, и в Беларуси-2022 Израиль станет таким же привилегированным партнером, каким был Катар в Беларуси-2012 🙂

Вольф Рубинчик, г. Минск

Перевод добавлен 21.06.2017  09:40

Д. Шульман. Пра пляж і не толькі

Акурат год таму гутарылі мы з ізраільска-беларускім літаратарам, які жыве ў Эйлаце. За гэты час Уважаемый Давид Ефимович (так яго звалі на заводзе, каб адрозніць ад іншага Давіда) напісаў дзве аповесці і некалькі апавяданняў. І выпусціў новую кнігу, якую можна набыць у Мінску…

  

– Аднойчы я вырашыў зрабіць «барысаўскую» кнігу, дзе ўсе героі барысаўцы, пра іх жыццё да і пасля вайны. – гаворыць Давід Шульман. – Я хацеў, каб той час не згубіўся – наколькі гэта ўдалося, не ведаю, але стараўся. Прысвяціў кнігу блаславенай памяці маіх бацькоў-барысаўцаў – Яфіма і Розы Шульман. Назву даў па аповесці «Жанчына валіць з ног, жанчына ставіць на ногі», ёсць такая прыказка на ідышы («A vajb varft fun dy fis un shtelt af dy fis»). У кнізе шмат таго, што я ўжо друкаваў, але ёсць і зусім новыя апавяданні (напрыклад, «Вучуся быць шчаслівым» – гісторыя сустрэчы капітана-яўрэя, які вярнуўся з вайны, дзяўчынкі-яўрэйкі і яе дзядулі; там і пра выратавальнікаў дзяўчынкі, простых людзей…)

Гэтай кніжкай я кажу: «Не забывай мяне, Барысаў». У бліжэйшы час плануюцца тры прэзентацыі: уласна ў Барысаве (магчыма, у музеі), у мінскай яўрэйскай суполцы на вул. В. Харужай і ў кнігарні Логвінава. На кніжным кірмашы ў канцэртнай зале «Мінск» (у Рамана Цымберава) мая кніга ўжо прадаецца. Тыраж невялікі, частка адправіцца ў Канаду.

Д. Шульман у санаторыі «Крыніца» пад Мінскам, чэрвень 2017 г.

Зараз працую над сямейнай хронікай, першая частка ўжо гатовая. Думаю, дзве часткі хронікі разам з новымі аповесцямі ўвойдуць у наступную кнігу. Праўда, мы разважаем, а той Хлопец, што наверсе, Ён вырашае. Апошнім часам я мінімум два-тры разы на тыдзень хадзіў на мора – яно дае натхненне. Адзін знаёмы пенсіянер, у яго бацька з Беларусі, але сам нарадзіўся ў Ізраілі, кажа: «Калі я ўваходжу ў мора, я адзін чалавек, калі ж я выходжу, то на дзесяць гадоў маладзею». Мы з ім сустракаемся, размаўляем – трошкі на ідышы, а больш на іўрыце, вядома.

Запісаў Вольф

Прапануем новае апавяданне з новай кнігі (выдавец – Зміцер Колас, Мінск, 2017).

Давід ШУЛЬМАН

Пра пляж і не толькі

Гэта быў час, калі мужчыны і жанчыны купаліся ў рэчцы паасобку. Мужчыны з правага боку ад моста, на «ямках» – там глыбіня метры пад тры і водная «пляма» метраў пад дваццаць у даўжыню. Жанчыны злева ад моста: той пляж быў утульнейшы дзякуючы кусцікам, што засланялі від з другога берага і моста – такі зручны для адпачынку, непраглядны, зялёны куток поплава.

На мужчынскім беразе была толькі трава, і за метраў трыццаць ад берага – купіны, за якія можна было нават схавацца. Зусім не хаваючыся, за тымі ж купінамі пасвіліся каровы пад кіраўніцтвам Пецькі Грабяшка. Каб трапіць на вадапой, яны міналі пляж, пакідаючы калі-нікалі свае ляпёхі, і спускаліся да вады бліжэй да моста, дзе бераг уваходзіў у рэчку. На «ямках» бераг быў вышынёй два метры, і там было зручна даваць з разбегу нырца.

Чаму яны, мужчыны і жанчыны, аддзяліліся? Дык таму, што купальных гарнітураў яшчэ не было. Жанчыны купаліся ў трусах і «цыцкатрымальніках», ва ўсіх адной непрывабнай мадэлі і аднаго колеру. Такая паўсядзённая бялізна: дома, у горад, на рэчку – адно і тое ж. Купацца ў гэтым побач з мужчынамі лічылася непрыстойным. Пра прыгожую жаночую бялізну большасці яшчэ было нічога не ведана, а тым болей не відана.

Мужчыны ў сябе купаліся хто ў чым: у звычайных сямейных чорнага колеру майтках да каленяў ці ў гаткес, кальсонах, белых з тасёмкамі знізу. Трошкі пазней з’явіліся плаўкі, з чорнага саціну з белымі тасёмкамі збоку, на сцягне. Надзяваліся яны на адну нагу, далей укладвалася «гаспадарка», потым абгортвалася другая нага і завязваліся тасёмкі. Ці былі яны зручныя? У параўнанні з кальсонамі – безумоўна, і выглядалі прыстойней, і пераапранацца было зручней: надзеў паверх майткі, развязаў тасёмкі і плаўкі пачыналі звальвацца. Трошкі пацягнуў, і яны ўжо ў руцэ.

* * *

Калі да Сташкевічаў прыехала семнаццацігадовая ўнучка з Таліна і запыталася ў бабулі, дзе ўсе купаюцца, тая адказала «за мостам», але не сказала, з якога боку. Бо гэта разумелася само сабой, што з левага. Разумелася для мясцовых.

У пляжны гарнітуры – кароткіх майтачках і станіку аднаго і таго ж колеру і з кветкамі на тканіне – Соня стала зоркай на мужчынскім пляжы. Кальсоны, чорныя майткі і плаўкі з тасёмкамі з аднаго боку, а з другога – голы жывот і доўгія ногі, якія ўтыкаліся ў пругкую попку. Соня давала нырца, плавала, выходзіла на бераг і скакала на адной назе, нахіліўшы галаву ў бок – выганяла ваду з вушэй. Трэсліся грудзі, цудоўныя маладыя ножкі танчылі пляжны танец. З вады тырчалі сівыя, лысыя і маладыя галовы. Пра эротыку яшчэ ніхто не ведаў, але назіралі нашы мужыкі за Соняй, высунуўшы языкі і страціўшы мову.

З таго лета нашы жанчыны пачалі «даставаць» па блаце гарнітуры і купацца з мужчынамі на «ямках». Тыя таксама набывалі плаўкі прыбалтыйскага вырабу. Яны былі розных колераў у выглядзе кароткіх шчыгульных майтак. Спачатку гэта было незвычайна, бо пасля вады плаўкі так абляплялі «гаспадарку», што рукі аўтаматычна сунуліся да яе, прыкрываючы так званы сорам.

Так з’явіўся ў нас агульны пляж.

* * *

Амаль у гэты самы час насупраць ужо былога жаночага пляжа адбылася сітуацыя з Андрусём Пашкоўскім. Юнак, трошкі за дваццаць, спартыўнага складу, любіў купацца голым. І паколькі жыў на беразе рэчкі, то проста выходзіў з брамкі, скідваў майткі і даваў нырца. Месца нялюднае, але, паплаваўшы, ён выходзіў з вады, на ўсякі выпадак прыкрываючыся цнатліва ўнізе далонямі.

І вось той раз, калі ён ужо сядзеў, абкруціўшыся ручніком, і паглядаў на ваду ды на другі бераг, там паказаліся трое дзяўчат. Яны былі шумлівыя, гучна размаўлялі і смяяліся. Няспешна распрануліся і кінуліся ў ваду. Голыя. Альбо не заўважылі Андруся – той быў ад іх метраў за дваццаць, – альбо, наадварот, добра бачылі і таму распраналіся павольна, тварам у яго бок. Андрусь адчуў нейкую нязручнасць. Прысеў на кукішкі, жадаючы заставацца непрыкметным.

Дзяўчаты – было ім гадоў па дзевятнаццаць – адна суседка, Алена Свірская, і дзве яе сяброўкі з Лядзішчаў-блядзішчаў. Лядзішчы – ваенны гарадок на мяжы горада, а ў народзе, калі пра яго заходзіць гаворка, наперадзе звыкла дабаўляюць літару «Б». Зусім не таму, што там з мараллю надзвычай дрэнна. Там, як і паўсюль, дзе афіцэры на вучэннях, а маладыя жонкі не працуюць. Але вернемся на наш бераг. Дзяўчаты, паплаваўшы, падурэўшы ў вадзе, выйшлі. Іх целы былі стромкія і пругкія, прыгожай формы попкі падкрэслівалі талію. Яны разам павярнуліся ў бок Андруся ўсім целам. І ён убачыў… Дзяўчаты былі ў тым узросце, калі закон сусветнага прыцягнення яшчэ не зрабіў адвіслымі іх грудзі і не абцяжарыў зады. Спецыялісты па ўцехах кажуць, што самыя каштоўныя грудзі тыя, якія можа абхапіць мужчынская далонь. Менавіта такія былі ў Алены і яе сябровак. І яшчэ чорныя трохкутнікі ўнізе, тыя, што разганяюць фантазіі.

Андрусь адчуў пад ручніком напружанне, якое хутка павялічвалася. Лёгкі жар прабег пад скурай. Думкі пагналі кроў уніз жывата.

А дзяўчаты разаслалі посцілку і, не выціраючыся, ляглі на жывот. Было дзевяць раніцы, месяц ліпень, ласкавае сонейка.

Увечары Андрусь убачыў іх у старым парку на танцах. Дзяўчаты дзёрзка глядзелі на яго, а ў вачах і на вуснах мільгала ўсмешка. Яны ж, вядома, бачылі Андруся раніцай. І як ён заходзіў, і як выходзіў з вады. Таму і самі паказаліся, пакрасаваліся, ведаючы, што сваёй прыгажосцю не пакінулі яго ў спакоі, ха-ха!

* * *

– Мотэль, куды ты ідзеш?

От, Наста, усё ёй трэба ведаць, каб пасля, як паштальён, разносіць па дварах.

– Іду пакупаць яйцы.

– У краму ці да Камарыхі?

– У рэчку Сху.

– Ой, Мотэль, усё жартуеш. Ну, бывай.

Мотэль апошні, хто купаецца яшчэ ў кальсонах. Яму шэсцьдзесят, ужо не працуе і калі-нікалі ходзіць на рэчку купацца. Вось і сёння, ён распрануўся і ўвайшоў у ваду. Плавае, метраў пяць наперад, потым столькі ж назад. Становіцца, адпачывае. Ён высокі, метр восемдзесят. Вада даходзіць яму трошкі вышэй ад пояса, і таму з берагу не бачна, што ён у кальсонах.

Мотэль выходзіць з вады, абціраецца ручніком, потым глядзіць па баках. Бачыць некалькі дзетак непадалёк. Ён здымае кальсоны, выкручвае іх і зноў надзявае. Раптам чуе з кустоў голас Насты: «Вельмі нават нядрэнна глядзіцца! Так, Марыя?» Наста забылася пра тое, што сядзіць у засадзе. Што робіць Мотэль? Ён паварочваецца ў бок кустоў, спускае кальсоны да каленяў і паціху хістаецца.

– Як табе не сорамна, Мотэль! – кажа выходзячы з хованкі Наста, і следам выходзіць яе сяброўка Марыя, абедзве саракагадовыя жанчыны.

Мотэль хутка нацягвае кальсоны, надзявае штаны і на голыя грудзі пінжак, падхоплівае астатнія рэчы і сандалі, пакідае бераг. Ён не з сарамлівых, але ж такога павароту не чакаў. Неяк усё адбылося нечакана і непрыстойна. А можа гэта і нядрэнна? Жыве ён адзін, а тут балбатуха Наста…

Ён вяртаецца дахаты, ідзе на грады па агурок, выпівае шклянку чырвонага віна. Мільганула думка пра тое, што ўсё ў гэтым свеце верціцца вакол двух самых прыцягальных месцаў, і месцы гэтыя паміж ног. Дык за тое, каб яго месца магло яшчэ сустракаць… Мотэль выпівае яшчэ і ўкладваецца на кушэтку.

Прачынаецца ад грукату ў шыбіну акна. Там надвячорак і… Марыя. Паказвае бутэльку віна і просіць, каб Мотэль адчыніў дзверы…

Часы простыя, большасць людзей жыве аднолькава бедна, але лічыць, што жыве добра. Чарга па хлеб, па абутак і адзенне, якія калі-нікалі ў канцы месяца «выкідваюць» у продаж.

Але гэта не тут. Тут простае лета, спякота, няхуткае жыццё. Плямы посцілак займаюць выган побач з «ямкамі». На іх жанчыны, дзяўчаты ў прывабных позах. Смяюцца з хлопцаў, што сноўдаюць сюды-туды, кідаючы ў іх бок галодныя погляды.

Жыццё!

Апублiкавана 19.06.2017  22:47

В. Рубинчик. КОТЛЕТЫ & МУХИ (18)

(Перевод на русский под оригиналом на белорусском)

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (18)

Бульварна-кулінарны серыял жахаў «Катлеты & мухі» працягвае сваю падрыўную дзейнасць! Амаль год мы грузім шырокае кола абмежаваных людзей (палітыкаў, чыноўнікаў, «маральных аўтарытэтаў»…) сваімі заўвагамі і кпінамі – у спадзеве, што камусьці гэта дапаможа разгарнуцца, а потым згарнуцца. Каэфіцыент карыснага дзеяння невысокі, але расце, расце… Нас з Толем Карпавым ужо цытуе цэлы Намеснік Галоўнай Рэдактаркі газеты «Новы час»! Праўда, без спасылкі на belisrael.info – можа, усё наперадзе?

У разгар лета, натуральна, няма ахвоты абмяркоўваць сур’ёзныя тэмы. То спёка, то брутальныя залевы з навальніцамі… Але як ад гэтых тэм адбіцца, калі наша любімая персанажка (персанажыха?) зноў адзначылася, цяпер у Брукліне:

«Карнікі, якія працавалі на тэрыторыі Беларусі, яны былі ўсе з Украіны… Не толькі ў Літве, Латвіі знішчылі яўрэяў яшчэ да таго, як паспелі прыйсці немцы, – і на Украіне… І вы ведаеце, што рабіла Польшча з яўрэямі… Ксяндзы прама пропаведзі чыталі “Забі яўрэя”».

От жа слова «працавалі» тут дарэчнае-дарэчнае, і што ўсе былі з Украіны – ідыёцтва а-ля Кісялёў-Лукашэнка-Эскін… Ды тое фігня параўнальна з далейшым трэшам пра Польшчу, які расчараваў шматлікіх прыхільнікаў Святланы Алексіевіч. Як і гэтае інтэрв’ю, дзе на пытанне «Ці не маглі б вы падаць канкрэтныя прыклады? Якія ксяндзы і дзе так казалі?» адказ быў такі: «[Ян Томаш] Грос даводзіць, што ксяндзы [у Польшчы 1940-х гг.] не стрымвалі крывавых нападаў [на яўрэяў]». Што, бадай, у большасці выпадкаў – праўда, але пасля пустой балбатні пра ксяндзоўскае «Забі яўрэя» не стане гэтая праўда ўспрымацца з вуснаў лаўрэаткі…

Пра Міхаіла Батвінніка (а потым пра Гары Каспарава, да якога яшчэ звярнуся ў гэтай серыі) казалі: «Ён чэмпіён свету па шахматах, а думае, што чэмпіён свету і па ўсяму астатняму!» Так, на жаль, і ў выпадку з С. Алексіевіч: «дзяжурная па літаратуры» ўпарта, несамавіта лезе ва «ўсё астатняе». І папярэджвалі ж яе добразычліва настроеныя таварышы летась: асцярожней трэба з прамовамі на тэмы палітыкі і гісторыі, аднак… «Чым далей у лес – тым болей партызан».

Гарачы пратэст медыяэксперта Ляксея Лявончыка зразумець можна, і шмат у чым з ім я згодзен: трэба перастаць ляпіць ярлыкі (гэта ўвогуле аксіёма…), не варта «фармаваць знешнепалітычную дактрыну на падставе падзей 70-гадовай даўніны» (праўда, Алексіевіч і не заклікае фармаваць), пажадана «адпусціць вайну»… Разам з тым аўтара кінула ў іншую крайнасць: адмаўляючы калектыўную віну асобных народаў, ён дагаварыўся да таго, што «ў той вайне ўсе забівалі ўсіх». Выходзіць, дурныя былі немцы другой паловы ХХ ст., што каяліся за генацыд… Калі ўсе – забойцы, ва ўсіх рукі ў крыві, то і вінаватыя ўсе, а значыць, не вінаваты ніхто. Гэткі іншапланетна-адстаронены падыход да Другой сусветнай вайны і генацыду практыкуецца даўно; напрыклад, у ЗША і Германіі. Ён пашыраецца, у прыватнасці, праз працы д-ра Тымаці Снайдэра. Некаторыя з яго кніг перакладаліся на беларускую, і сам д-р Снайдэр выступаў у Мінску шэсць год таму (я быў прамоўцам на «яўрэйскай секцыі» Міжнароднага кангрэса беларусістаў з яго ўдзелам). Годны адлуп яго канцэпцыі зрабіў Даніэль Лазар: ні дадаць, ні адняць. Хібы ж снайдэравай метадалогіі, перанятай у Ізраілі асобнымі гісторыкамі, паказаныя тутака. Зрэшты, яго метады збольшага вядомы з савецкай эпохі: «Калі факты не ўпісваюцца ў канцэпцыю – тым горш для фактаў»…

Усё ж за рэнамэ амерыканскага гісторыка не так крыўдна, як за рэпутацыю тутэйшай пісьменніцы, якую прэзідэнт Расійскага яўрэйскага кангрэса 13.07.2016 міла назваў «публіцыстам» (ну, ён-та «на сваёй хвалі», яму і пра культ ва Ўкраіне «Сямёна Бандэры» (!) дазволена паразважаць – такое во прафесійнае «Рэха Масквы»). У адпаведнасці з паводзінамі лаўрэаткі будуць трактаваць нелукашэнкаўскую Беларусь, дый ужо трактуюць. Дзіва што нават апалагеты з «БелГазеты» паціху адграбаюць ад Святланы Аляксандраўны…

Зараз хочацца расказаць пра нешта добрае і светлае. У летнія месяцы на мяне абрынуўся зоркапад: пяцёра аўтараў па ўласнай ініцыятыве падпісалі мне свае кнігі. Дзякуй ім, хаця помню словы Міхася Шавыркіна (1947-2016, вечная яму памяць), калі ўлетку 2007 г. мерыўся падарыць яму сваю першую кніжку: «Надыходзіць дзень, калі кнігі выціскаюць цябе з кватэры…».

М. Шуканаў жыве ў Жлобіне, Д. Шульман, як спадарства ведае, у Эйлаце, Зм. Дзядзенка – у Мінску, І. Бердзічэўскі і Г. Піліеў – у Маскве. Не сумняюся, што кожная з кніг заслугоўвае асобнага аналізу, аднак зараз не маю магчымасці яго зрабіць, таму абмяжуюся сціслым аглядам.

Shukanau

Зборнік журналіста і краязнаўцы М. Шуканава – «духоўна-асветнае выданне» (126 с., 100 экз.), выйшаў ён пад эгідай праваслаўнага сабора, таму не дзіўна, што ладная частка матэрыялу – нарысы пра святароў і іншых дзеячаў царквы. Іх жыццяпісы – карыснае чытво, але мяне больш зацікавілі нарысы пра літаратараў. З імі (С. Грахоўскі, Хв. Жычка, І. Ласкоў, В. Рагаўцоў) аўтар перапісваўся, а з некаторымі і сустракаўся. Адразу прачытаў я і артыкул пра самабытнага шахматыста Георгія Ішу – айсора, ураджэнца Ірана (!), які стаў чэмпіёнам Жлобіна ў 1947 г. і захоўваў тытул да смерці ў 1968 г.: «быў ад Бога таленавітым», «сапраўдны настаўнік не толькі ў шахматах, але і ў жыцці».

Shulman

Пра кнігу Д. Шульмана (292 с., 150 экз.) чытачы belisrael.info ведаюць ужо амаль месяц. Скажу шчыра: апавяданні не для ўсіх. Да мовы аўтара (часам недастаткова адшліфаванай) могуць быць прэтэнзіі, тым не менш чытаюцца яго гісторыі даволі лёгка, а сюжэты ён выбірае рэдкія для беларускай літаратуры. Чаго вартая аповесць з ідышнай назвай «Амол із гевэн а майсэ» («Была аднойчы гісторыя»), дзе ўсё круціцца вакол яўрэйскага бардэля… У «Вікулі» – падрабязнае апісанне дэфларацыі, не раз у кнізе мільгаюць сцэны аральнага сэксу. Няхітры рэпартаж пра ЗША і Канаду ў канцы кнігі («Амерыка – гэта не монстр. Гэта лад жыцця») крыху дысануе…

Dziadzienka

Cамае моцнае з усяго прачытанага – кніга «Гісторыі ў прыцемках» (148 с., 250 экз.) ад кандыдата ў члены Саюза беларускіх пісьменнікаў, былога супрацоўніка «Нашай Нівы»… Як былы аўтар гэтай газеты, магу засведчыць: пра яе «норавы» Зм. Дзядзенка піша з веданнем справы. Але не для гэтага, вядома, выпусціў ён зборнік містычна-гістарычных дэтэктываў («Яйкі птушкі Рух», «Голем з Малой Мар’ямпольскай», «Вуаерыст») – усё гэта «очень и очень», варта ўнікнуць. Зміцер працягвае лінію (свайго земляка-аршанца) Уладзіміра Караткевіча, а яшчэ адчувальныя ў яго ўплывы Умберта Эка і Хорхе Луіса Борхеса. Жудкаваты кактэйль.

Berdi1

«Играйте 1…Кс6!» (248 с., тыр. невядомы) – кніга пра ўніверсальны адказ за чорных… І. Бердзічэўскі аналізуе партыі кваліфікаваных шахматыстаў, у тым ліку гросмайстраў (ён і сам «грос»), даказвае, што ферзевага каня можна высоўваць на першым ходзе, што гэта поўнавартасная дэбютная сістэма… Не ўсе доказы падаліся мне пераканаўчымі, і я даўно аддаю перавагу «вольным шахматам», аднак з сімпатыяй стаўлюся да «нетрывіяльных» пачаткаў кшталту 1.b4 і 1.g4, таму далёка хаваць кнігу не стану.

Piliev

Ну і «Русский детектив» (656 с., 300 экз., у супервокладцы). Гэта праца даследчыка, даведкавае выданне, якое мае бясспрэчную каштоўнасць для бібліёграфаў і фанатаў жанру. Зрэшты, і такім прафанам, як я, ёсць за што зачапіцца вокам: аўтар-укладальнік мяркуе, што «ніякі жанравы сінтэз (пры спробе «скрыжаваць» дэтэктыў з фантастыкай) не магчымы, таму што ў сілу сваёй спецыфікі жанр фантастыкі «паглынае» любы іншы жанр».

Пачытаў я ў сеціве і нашумелы раман Уладзіміра Вайновіча «Малінавы пелікан» (2016). Калі коратка – займальна, ды не шэдэўр. Бывае ў пісьменнікаў спакуса ісці шляхам найменшага супраціву, і Вайновіч, якому за 80, ёй паддаўся. Фантасмагорыя пра ўладу ў Расіі, сталіцу гэтай няшчаснай краіны, жыхароў сталіцы і прысталічча не тое каб зусім не ўдалася, але замнога ў ёй прыёмаў з рамана 30-гадовай даўніны «Масква-2042» (які, у сваю чаргу, наследаваў аповесці 1924 г. «Ленінград» аўтарства «рускага Свіфта» – падзабытага цяпер Міхаіла Козырава). Мяркуйце самі: у «Маскве-2042» Ул. Вайновіч выводзіць крывадушніка-славянафіла Карнавалава, у «Пелікане» – Сямігудзілава. У рамане 1980-х гадоў высмейваюцца спецслужбоўцы, якія самі не ведаюць, каму служаць, расійскай уладзе ці ЦРУ, і ў рамане 2010-х гг. таксама. Нарэшце, у абодвух творах аўтар дэкларуе свае намеры паправіць жыццё сатырай; праўда, ў 1986 г. тое гучала куды больш пераканаўча… У новым опусе хапае «недаператраўленай» публіцыстыкі – ну хто б спрачаўся, пры пэўных умовах яна здатная мабілізаваць масы на подзвігі… Аднак студэнтка-філалагіня ў водгуку на раман пісьменніка-ветэрана слушна згадала выказванне Барыса Эйхенбаўма: «Надзённасць добрая тады, калі яе трэба вышукаць, прыдумаць, а не тады, калі яна з кожнай вадасцёкавай трубы струіць… Тады не трэба ніякага рамана чытаць – дастаткова прайсціся па Неўскім праспекце».

Бяда многіх расійскіх (i беларускіх…) дэмакратаў – ім фатальна не стае глыбіні, і яны, бы тыя «strangers in the night», блукаюць у прыцемках. Гары Каспараў не вынятак, на жаль. Калі 10 год таму ён стрымгалоў кінуўся ў расійскую палітыку, многія спадзяваліся, што з другой спробы (першая была ў 1990-х) у яго нешта-такі атрымаецца. Прэс-канферэнцыі, рухі і мітынгі з удзелам Г. К. у канцы 2000-х ішлі цугам, і… на гросмайстра імклівым дамкратам падалі паражэнне за паражэннем. Псіхалагічна гэта цяжка было перанесці. У 2013 г. ён з’ехаў за мяжу, расчараваўшы паплечнікаў і пакінуўшы ў паветры пытанне: як быць тым, хто не можа з’ехаць?

Не ўсе ведаюць (я да апошняга часу не ведаў), што Г. Каспараў, апрача ўсяго, яшчэ і прэзідэнт Фонда правоў чалавека. На сваім сайце 11.07.2016 ён патлумачыў, чаму гэты Фонд адклікаў прэмію імя Гавела, прысуджаную ў маі 2016 г. расійскаму мастаку-перформеру Пятру Паўленскаму за такія вясёлыя фокусы, як падпал дзвярэй ФСБ у Маскве etc. Аказваецца, пасля весткі аб прысуджэнні і ўручэння статуэткі мастак i яго прадстаўніца выказаліся ў падтрымку «прыморскіх партызан», а «партызаны» (асуджаныя судом РФ на доўгія тэрміны зняволення як бандыты) не грэбавалі насіллем. Таму, маўляў, камітэт быў вымушаны забраць прэмію ў Паўленскага: яна прысуджаецца толькі тым, хто выступае за негвалтоўныя перамены.

«Антыпаўленскае» рашэнне Фонда, апраўданае вялікім шахматыстам, парушае прынцып юрыспрудэнцыі («пастанова зваротнай сілы не мае»). Чымсьці яно нагадвае сёлетняе рашэнне журы прэміі «Дэбют» – па-мойму, ганебнае (гл. тут). Дый па сутнасці, як вынікае з артыкула, да якога прычапіўся Гары Кімавіч, П. Паўленскі сам не збіраўся паўтараць крокі далёкаўсходніх «Робін Гудаў» («іх учынак быў жэстам адчаю») і наўпроста не заклікаў іншых аднаўляць атакі на паліцыю, дарма што не асудзіў напады 2010 г. Яго падтрымка «інсургентаў» – хутчэй маральная, сітуацыйная (у тым жа ключы сам Г. К. у 2000-х падтрымліваў Эдуарда Лімонава)… Грошы ж мастак планаваў выдаткаваць не на куплю зброі дзеля штурму «зоны», а на юрыдычную падтрымку зняволеных. Нават ФСБ не палічыла яго выказванні экстрэмісцкімі – «праваабаронцы» выявіліся большымі каталікамі, чым Папа…

Ясна, зараз Г. К. Каспараву лепей было б не смяшыць народ і адмовіцца ад адказных пасад або ад грамадска-палітычнай дзейнасці ўвогуле, засяродзіцца на тым, што ён умее… Але ж многія асобы чапляюцца за заслугі 25-гадовай даўніны, не жадаючы заўважаць, што час перамяніўся. Выглядае, беларускім «змагарам з Лукашэнкам» названая поза ўласціва не меней за Г. К., калі не болей.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

17.07.2016

wrubinchyk@gmail.com

 

Апублiкавана 17 лiпеня 2016  19:39

***

Бульварно-кулинарный сериал ужасов «Котлеты & мухи» продолжает свою подрывную деятельность! Почти год мы грузим широкий круг ограниченных людей (политиков, чиновников, «моральных авторитетов»…) своими замечаниями и насмешками – в надежде, что кому-то это поможет развернуться, а потом свернуться. Коэффициент полезного действия невысок, но растёт, растёт… Нас с Толей Карповым уже цитирует целый Заместитель Главной Редакторки газеты «Новы Час»! Правда, без ссылки на belisrael.info –  может, всё впереди?

В разгар лета, естественно, нет желания обсуждать серьёзные темы. То жара, то брутальные ливни с грозами… Но как от этих тем отбиться, когда наша любимая персонажка (персонажиха?) снова отметилась, на сей раз в Бруклине:

«Каратели, которые работали на территории Беларуси, они были все из Украины… Не только в Литве, Латвии уничтожили евреев еще до того, как успели придти немцы, но это было и на Украине… И вы знаете, что делала Польша с евреями… Ксендзы прямо проповеди произносили “Убей еврея”».

Вот уж слово «работали» здесь уместно-уместно, и что все были из Украины – идиотство а-ля Киселёв-Лукашенко-Эскин… Да то ещё фигня в сравнении с дальнейшим трэшем про Польшу, который разочаровал многих поклонников Светланы Алексиевич. Как и это интервью, где на вопрос «Не могли бы вы предоставить конкретные примеры? Какие ксендзы и где так говорили?» Ответ был таков:«[Ян Томаш] Гросс доказывает, что священники [в Польше 1940-х гг.] не сдерживали кровавых атак [на евреев]». Что, пожалуй, в большинстве случаев – правда, но после пустой болтовни о ксендзовских «Убей еврея» не станет эта правда восприниматься из уст лауреатки…

О Михаиле Ботвиннике (а потом о Гарри Каспарове, к которому еще вернусь в этой серии) говорили: «Он чемпион мира по шахматам, а думает, что чемпион мира и по всему остальному!» Увы, таков и случай С. Алексиевич: «дежурная по литературе» упорно, неистово лезет во «всё остальное». И предупреждали же её доброжелательно настроенные товарищи в прошлом году: осторожнее надо с речами на темы политики и истории, однако… «Чем дальше в лес – тем больше партизан».

Горячий протест медиаэксперта Ляксея Лявончика понять можно, и во многом я с ним согласен: нужно перестать клеить ярлыки (это вообще аксиома…), не стоит «формировать внешнеполитическую доктрину на основании событий 70-летней давности» (правда, Алексиевич и не призывает формировать), желательно «отпустить войну»… Вместе с тем автора бросило в другую крайность: отрицая коллективную вину отдельных народов, он договорился до того, что «в той войне все убивали всех». Выходит, глупые были немцы второй половины ХХ в., что каялись за геноцид… Если все – убийцы, у всех руки в крови, то и виноваты все, а значит, не виноват никто. Такой инопланетно-отстранённый подход ко Второй мировой войне и геноциду практикуется давно; например, в США и Германии. Он распространяется, в частности, через работы д-ра Тимоти Снайдера. Некоторые из его книг переводились на белорусский, и сам д-р Снайдер выступал в Минске шесть лет назад (я был дискутантом на «еврейской секции» Международного конгресса белорусистов с его участием). Достойный отпор его концепции дал Даниэль Лазар: ни добавить, ни отнять. Упущения же снайдеровой методологии, перенятой в Израиле отдельными историками, показаны здесь. Впрочем, его методы отчасти известны из советской эпохи: «Если факты не вписываются в концепцию – тем хуже для фактов»…

Все же за реноме американского историка не так обидно, как за репутацию здешней писательницы, которую президент Российского еврейского конгресса 13.07.2016 мило назвал «публицистом» (ну, он-то «на своей волне», ему и о культе в Украине «Семёна Бандеры» (!) разрешено поразмышлять – такое вот профессиональное «Эхо Москвы»). В соответствии с поведением лауреатки будут трактовать нелукашенковскую Беларусь, да и уже трактуют. Неудивительно, что даже апологеты из «БелГазеты» потихоньку отгребают от Светланы Александровны…

Теперь хочется рассказать о чем-то хорошем и светлом. В летние месяцы на меня обрушился звездопад: пятеро авторов по собственной инициативе подписали свои книги. Спасибо им, хотя помню слова Михася Шавыркина (1947-2016, вечная ему память), когда летом 2007 г. намеревался подарить ему свою первую книжку: «Наступает день, когда книги выдавливают тебя из квартиры…».

Н. Шуканов живёт в Жлобине, Д. Шульман, как многим известно, в Эйлате, Зм. Дяденко – в Минске, И. Бердичевский и Г. Пилиев – в Москве. Не сомневаюсь, что каждая из книг заслуживает отдельного анализа, однако сейчас не имею возможности его сделать, поэтому ограничусь кратким обзором.

Shukanau

Сборник журналиста и краеведа Н. Шуканова – «духовно-просветительное издание» (126 с., 100 экз.), Вышел он под эгидой православного собора, поэтому не удивительно, что изрядная часть материала – очерки о священниках и других деятелях церкви. Их жизнеописания – полезное чтение, но меня больше заинтересовали очерки о литераторах. С ними (С. Граховский, Хв. Жичко, И. Ласков, В. Роговцов) автор переписывался, а с некоторыми и встречался. Сразу прочитал я и статью о самобытном шахматисте Георгие Ишу – айсоре, уроженце Ирана (!), который стал чемпионом Жлобина в 1947 году и сохранял титул до смерти в 1968 г.: «был от Бога талантливым», «настоящий учитель не только в шахматах, но и в жизни».

Shulman

О книге Д. Шульмана (292 с., 150 экз.) читатели belisrael.info знают уже почти месяц. Скажу откровенно: рассказы не для всех. К языку автора (иногда недостаточно отшлифованному) могут быть претензии, тем не менее читаются его истории довольно легко, а сюжеты он выбирает редкие для белорусской литературы. Чего стоит повесть с идишским названием «А мол из гевен а майсе» ( «Однажды была история»), где все вращается вокруг еврейского борделя… В «Викуле» – подробное описание дефлорации, не раз в книге мелькают сцены орального секса. Нехитрый репортаж о США и Канаде в конце книги ( «Америка – это не монстр. Это образ жизни») немного диссонирует…

Dziadzienka

Cамое сильное из всего прочитанного – книга «Истории в сумерках» (148 с., 250 экз.) от кандидата в члены Союза белорусских писателей, бывшего сотрудника «Нашай Нівы» … Как бывший автор этой газеты, могу засвидетельствовать: про ее «нравы» Зм. Дяденко пишет со знанием дела. Но не для этого, конечно, выпустил он сборник мистическо-исторических детективов ( «Яйца птицы Рух», «Голем с Малой Марьямпольской», «Вуайерист») – все это «очень и очень», следует вникнуть. Дмитрий продолжает линию (своего земляка-оршанца) Владимира Короткевича, а еще ощутимы влияния Умберто Эко и Хорхе Луиса Борхеса. Жутковатый коктейль.

Berdi1

«Играйте 1 … Кс6!» (248 с., тир. неизвестен) – книга об универсальном ответе за чёрных… И. Бердичевский анализирует партии квалифицированных шахматистов, в том числе гроссмейстеров (он и сам «гросс»), доказывает, что ферзевого коня можно выдвигать на первом ходу, что это самодостаточная дебютная система… Не все доказательства показались мне убедительными, и я давно предпочитаю «вольные шахматы», однако с симпатией отношусь к «нетривиальным» началам вроде 1.b4 и 1.g4, поэтому далеко прятать книгу не стану.

Piliev

Ну и «Русский детектив» (656 с., 300 экз., в суперобложке). Это работа исследователя, справочное издание, которое имеет неоспоримое значение для библиографов и фанатов жанра. Впрочем, и таким профанам, как я, есть за что зацепиться глазом: автор-составитель полагает, что «никакой жанровый синтез (при попытке “скрестить” детектив с фантастикой) не возможен, поскольку в силу своей специфики жанр фантастики “поглощает” любой другой “прививаемый” ему жанр».

Почитал я в интернете и нашумевший роман Владимира Войновича «Малиновый пеликан» (2016). Если коротко – чтиво увлекательное, но не шедевр. Бывает у писателей соблазн идти путём наименьшего сопротивления, и Войнович, которому за 80, ему поддался. Фантасмагория о власти в России, о столице этой несчастной страны, жителях столицы и Подмосковья не то чтобы совсем не удалась, но слишком уж много в ней приемов из романа 30-летней давности «Москва-2042» (который, в свою очередь, наследовал повести 1924 г. «Ленинград» авторства «русского Свифта» – подзабытого ныне Михаила Козырева). Судите сами: в «Москве-2042» В. Войнович выводит лицемера-славянофила Карнавалова, в «Пеликане» – Семигудилова. В романе 1980-х годов высмеиваются спецслужбы, которые сами не знают, кому служат, российской власти или ЦРУ, и в романе 2010-х гг. тоже. Наконец, в обоих произведениях автор декларирует свои намерения исправить жизнь сатирой; правда, в 1986 г. это звучало куда убедительнее… В новом опусе хватает «недопереваренной» публицистики – ну кто бы спорил, при определенных условиях она способна мобилизовать массы на подвиги… Однако студентка-филологиня в отзыве на роман писателя-ветерана резонно упомянула высказывание Бориса Эйхенбаума: «Злободневность хороша тогда, когда ее нужно выискать, придумать, а не тогда, когда она из каждой водосточной трубы целым потоком льётся. Тогда не надо никакого романа читать – достаточно пройтись по Невскому проспекту».

Беда многих российских (и белорусских…) демократов – им фатально не хватает глубины, и они, как те «strangers in the night», блуждают в потемках. Гарри Каспаров не исключение, к сожалению. Когда 10 лет назад он стремглав бросился в российскую политику, многие надеялись, что со второй попытки (первая была в 1990-х) у него что-то таки получится. Пресс-конференции, движения и митинги с участием Г. К. в конце 2000-х шли чередой, и… на гроссмейстера стремительным домкратом обрушивались поражение за поражением. Психологически это трудно было перенести. В 2013 году он уехал за границу, разочаровав соратников и оставив в воздухе вопрос: как быть тем, кто не может уехать?

Не все знают (я до последнего времени не знал), что Г. Каспаров, кроме всего прочего, ещё и президент Фонда прав человека. На своём сайте 11.07.2016 он объяснил, почему этот Фонд отозвал премию имени Гавела, присужденную в мае 2016 г. российскому художнику-перформеру Петру Павленскому за такие весёлые фокусы, как поджог дверей ФСБ в Москве etc. Оказывается, после известия о присуждении, после вручения статуэтки, художник и его представитель высказались в поддержку «приморских партизан», а «партизаны» (осужденные судом РФ на длительные сроки заключения как бандиты) не брезговали насилием. Поэтому, мол, комитет был вынужден забрать премию у Павленского: она присуждается только тем, кто выступает за ненасильственные перемены.

«Антипавленское» решение Фонда, оправданное великим шахматистом, нарушает принцип юриспруденции («постановление обратной силы не имеет»). Чем-то оно напоминает решение жюри премии «Дебют» в этом году – по-моему, позорное (см. здесь). Да и по сути, как следует из статьи, к которой привязался Гарри Кимович, П. Павленский сам не собирался повторять шаги дальневосточных «Робин Гудов» («их поступок был жестом отчаяния») и непосредственно не призывал других возобновлять атаки на полицию, хотя и не осудил нападения 2010 г. Его поддержка «инсургентов» – скорее моральная, ситуационная (в том же ключе сам Г. К. в 2000-х поддерживал Эдуарда Лимонова)… Деньги же художник планировал потратить не на закупку оружия для штурма «зоны», а на юридическую поддержку заключённых. Даже ФСБ не сочла его высказывания экстремистскими – «правозащитники» оказались большими католиками, чем Папа…

Ясно, сейчас Г. К. Каспарову лучше было бы не смешить народ и отказаться от ответственных должностей или от общественно-политической деятельности вообще, сосредоточиться на том, что он умеет… Но многие личности цепляются за заслуги 25-летней давности, не желая замечать, что эпоха сменилась. Похоже, белорусским «борцам с Лукашенко» указанная поза свойственна не меньше, чем Г. К., а то и больше.

Вольф Рубинчик, г. Минск

17.07.2016

wrubinchyk@gmail.com

Опубликовано 17 июля 19:39

Беседа с писателем Давидом Шульманом – ч. 2-я (на белорусском)

ГУТАРКА З ДАВІДАМ ШУЛЬМАНАМ

(заканчэнне, пачатак тут).

  1. Барысаў, ідыш, продкі, кампартыя…

– У Вас многія творы пра Барысаў, Ваша юнацтва…

– Натуральна – кожны літаратар піша пра сябе і тое, што перажыў.

– Калі прыязджаеце ў Беларусь, то Барысаў штораз наведваеце?

– Вядома, там жа пахаваны бацька, дзед з бабуляй, цётка… Учора я там быў, прывёў магілы ў парадак. Гэта галоўнае, дзеля чаго я прыязджаю сюды: наведаць бацьку, «адчытацца» перад ім. Маці ж пахавана ў Эйлаце. Сем гадоў таму…

– У Барысаве засталіся яшчэ родзічы?

– Нікога. Некалькі чалавек ёсць знаёмых… Летась была прэзентацыя ў барысаўскім доме-музеі Каладзеева маёй кніжкі «З вялікай літары Б.», дарэчы, там пра маю былую суседку. Вялікая літара «Б» – гэта Беларусь, Барысаў, Берагавая… і Бенянсон Блюма Беркаўна.

– Дзе зараз сябе лепей адчуваеце – у Барысаве ці ў Эйлаце?

– У Эйлаце. Мне і Мінск цяпер бліжэй, чым Барысаў. А Барысава мне малавата: пасля Эйлата – такая правінцыя з нізкім небам… Хаця горад і вялікі, ехалі ўчора доўга на машыне па вуліцы Гагарына, мясціны знаёмыя. Але гэта ўжо не маё. Маё – мінулае, а пра сённяшні Барысаў я не змог бы напісаць. Штораз, калі наведваю яго, дзіўлюся, як я тут жыў… Гэта ўжо не той горад.

– За беларускімі навінамі сочыце?

– Кожны раз, як вяртаюся з работы, гляджу ў аўтобусе. Маю доступ у інтэрнэт праз тэлефон. Праглядаю некалькі недзяржаўных сайтаў, яны больш цікавыя, разняволеныя… Мяне не цікавіць афіцыёз – ні беларускі, ні расейскі. Я не гляджу расейскае тэлебачанне, усе гэтыя шоў пра лідэраў, байкі пра палітыку… Мне цікавейшае жыццё звычайнага чалавека.

– Ізраільскай палітыкай, пэўна, таксама ніколі не цікавіліся?

– Чаму, нейкі час нават сам займаўся палітыкай у Ізраілі. Гэта было ў першыя гады, калі мы прыехалі: стваралася партыя на чале са Шчаранскім («Ісраэль ба-алія»), дык я быў у горадзе лідэрам… Гады два. Мяне ў той час віншавалі з днём народзінаў вядомыя палітыкі, зараз адзін з іх – старшыня Кнэсету (Юлій Эдэльштэйн). Маю шмат фотак, дзе зняты з ім, са Шчаранскім, з іншымі… Я ўдзельнічаў у з’ездах, ездзіў на іх з Эйлата. Але зразумеў: палітыкай павінны займацца людзі, для якіх гэта сэнс жыцця. У мяне ж было проста жаданне дапамагчы расейскамоўнай абшчыне ўзняцца, пісаў у мясцовыя выданні пра гэта. А потым шкада стала часу… Мне лягчэй сесці, напісаць кнігу.

– Вы ж былі і старшынёй аб’яднання выхадцаў з Беларусі ў Эйлаце?

– Быў гадоў 8-10, а цяпер суполка распалася… Прымаў дэлегацыі з Беларусі. З Мінска прыязджалі – два чалавекі, чатыры, шэсць… Я іх сустракаў, паказваў горад. Звычайна гэта былі чыноўнікі, якія займалі добрыя пасады. Дарэчы, мы пасябравалі, сябруем дагэтуль з некаторымі. Мяне і сям’ю сястры не цікавяць пасады – яны былі ў нас, прыязджалі як чыноўнікі, але сустракаліся як звычайныя людзі. Мяне цікавіць, які ён побач са мной, а не на працы.

У суполку ўваходзіла чалавек 80. Мы ўздымалі чарку… Адзначалі яўрэйскія святы з беларускім прысмакам… Размаўлялі пра Беларусь, хто адкуль, хто чым займаецца. Збіраліся звычайна ў якой-небудзь рэстарацыі… Мелі патрэбу ў «абшчэнні».

– Як жа суполка распалася?

– Сама сабой. Людзі сталі жыць лепей, але шмат часу працаваць, іх ужо цягнула дахаты, больш часу пабыць са сваёй сям’ёй…

– Калі цяпер захоча прыехаць госць з Беларусі, які пра Вас не ведае, як яму знайсці «ізраільскіх беларусаў» у Эйлаце?

– Трэба зайсці ў сеціва, там ёсць адрасы кіраўніцтва… Калі трэба, мы прымем. Займаюся гэтым ужо не як лідэр, а як ватык, чалавек, які даўно жыве ў Ізраілі. 25 год прамільгнулі хутка, як, зрэшты, хутка праходзіць усё жыццё.

– Вы адчуваеце сябе часткай Ізраіля?

– Канешне.

– І прэзентацыі Вашых кніг у Ізраілі адбываліся?

– Былі. Але не на Іерусалімскім кніжным кірмашы – гэта далёка. Эйлат ад Іерусаліма – мінімум 4 гадзіны язды. У мясцовых установах, у кнігарні былі сустрэчы…

– Каго чытаеце з ізраільскіх пісьменнікаў?

– Меіра Шалева – у цудоўных перакладах.

– У перакладах нешта губляецца… Вы маглі б і на іўрыце?

– Можа, і губляецца, але Шалева перакладаюць шмат гадоў, вядомыя перакладчыкі… У арыгінале я магу не зразумець усіх нюансаў. Цяжкавата ўсё ж – на іўрыце я магу невялікае апавяданне прачытаць, ну а раманы… Не ў мае гады!

– А што б вы параілі ў Шалева?

– Усё, што тут даступна.

– Падазраю, што Этгара Керэта на беларускую больш перакладалі…

– Так, бо ў яго пераважна кароткія апавяданні. Ён – іншы пісьменнік, не зусім мой, а вось Шалеў – мой пісьменнік. І ў яго шмат раманаў, амаль усе звязаны з Расіяй, Беларуссю, Украінай…

– Апошнім часам культурныя сувязі, выглядае, мацнеюць: прыязджалі Ёнатан Барг, той жа Керэт… Відавочна, з дапамогай пасольства Ізраіля. Вас запрашалі?

– Не.

– А хацелі б, каб Вас пасольства запрасіла?

– Звычайна на маіх прэзентацыях прысутнічаюць людзі з пасольства. Мінулым разам, дый раней, былі адказныя за культуру, я дарыў ім кніжкі свае… Але пакуль, напэўна, я не такі вядомы. Можа, справа і ў тым, што яны зацікаўлены прадстаўляць тут карэнных ізраільцян.

– Дык і Вы ўжо, бадай, «карэнны» – 25 год у Ізраілі. Што прапанавалі б для публікацыі ў інтэрнэце з новай кнігі «Особое женское состояние»? Можа, кароткія дыялогі?

– Там ёсць і эратычныя…

259 260

– Мы ж не цэнзурны орган! А ці прадаюцца зараз вашы кнігі ў Беларусі?

– Патрошкі, «а бісэлэ».

– Мая настаўніца Пніна Мелер любіць паўтараць: «а бісэлэ, а бісэлэ – вэрт а фулэ шысэлэ!» У кнігах Вашых многа слоў і выразаў на ідышы – як з гэтай мовай у аўтара?

– Разумею амаль усё. Ужываю мову на працы – ёсць там некалькі чалавек, з якімі я размаўляю на ідышы. Гэта не выхадцы з нашых краёў – з Румыніі…

– То бок ідыш яшчэ даволі папулярны ў Ізраілі… Ці не «яшчэ», а «ўжо»?

– Так, «ужо»… З кожным годам становіцца больш папулярным. Пасля шматгадовага занядбання многія зноў пачалі размаўляць на ім, ладзяцца курсы…

– А ў Вас ідыш ад маці? «Мамэ-лошн»?

– Ад бацькоў. У нас гаварылі дома, так што і я, і сястра вывучылі мову. Размаўляем мы зараз няшмат, але калі трэба, каб ніхто не «паняў», то мы з сястрой гутарым на ідышы! Ні дзеці, ні яе муж нічога не разумеюць… Або калі па тэлефоне трэба нешта сказаць, каб не падслухалі…

– У Барысаве Вашага юнацтва былі месцы, дзе размаўлялі на ідышы?

– Паўсюдна! Усе размаўлялі, не баяліся. На вуліцах ішлі, у парках сядзелі, размаўлялі. Праўда, у аўтобусах – не. Тыя, з кім я жыў побач, прыходзілі да нас, да бацькоў, размаўлялі… Гэта былі людзі, якія нарадзіліся яшчэ ў 20-я, 30-я гады, у якіх ідыш быў карэнны, мова, з якой яны нарадзіліся. А вось большая частка пасляваеннага пакалення – ужо не гаварыла.

– У Вас ідыш такі застаўся…

– Правільна, таму што побач былі дзед з бабуляй, суседзі… Мы круціліся ў гэтай атмасферы ідышскай. Бацькі выпісвалі часопіс «Савеціш Геймланд», чыталі. Я нават прывёз тры нумары ў Ізраіль, яны ляжаць у маёй кладоўцы.

– Дзед з бабуляй – яны з Барысава?

– Не, дзядуля са Свіслачы, гэта Магілёўская вобласць, Асіповіцкі раён, пад Бабруйскам. Бабуля – з Лапіч.

– Якое жыццё яны пражылі?

– Вельмі кахалі адно аднаго. Дзядуля быў сплаўшчыкам – такая габрэйская спецыяльнасць. А бабуля дома, займалася дзецьмі. Раней-та жанчыны не працавалі.

А бацька мой – з Бабра, маці – са Свіслачы. Бацька ваяваў у фінскую, вызваляў Заходнюю Беларусь у 39-м годзе. Усё на зборы яго цягалі. Казаў: «Толькі валасы адрастуць – зноў на зборы!» Так ён папаў на фінскую, а потым – на Вялікую айчынную. Медалі яго ў мяне, я цішком вывез, тады цяжка было вывозіць узнагароды…

Сам я не служыў у арміі, але быў на зборах – 4 месяцы. Але я іх добра адбыў – сакратаром партыйнай арганізацыі гэтай часці. Партыйны чалавек… Уступіў у КПСС у 1970 г. – да 100-годдзя нараджэння Леніна.

– Верылі ў ідэі ці кар’еру хацелі зрабіць?

– Не тое што кар’еру, а быў заідэалагізаваны, як усё грамадства.

– То бок усё-такі верылі?

– Мне здавалася, што з партыяй можна лепей зрабіць… Вядома, расчараваўся. Хутка? Не, не вельмі. Жыў звычайным жыццём… Калі ад’язджалі мы, выходзіў з партыі, дык парторг сказаў: «ты не хадзі на сход, каб табе не было непрыемна, давай сюды білет».

– У 1991-м было яшчэ так строга? Ужо ж нібы развальвалася ўсё…

– Я ж выязджаў з Савецкага Саюза. Развальвалася, але была партыйная арганізацыя, яшчэ людзі карміліся з КПСС. Здаў я білет, інакш мяне не выпусцілі б…

– Вы ж і бізнэсам у СССР займаліся?

– Так, меў кааператыў, ён называўся «Время», гэта быў шоў-бізнэс у Барысаве… Тое, што апісаў у кнігах, – усё праўда.

Ад’ехаў – усё скончылася. Нейкі час я хацеў у Ізраілі бізнэс прадоўжыць, але потым падумаў, што мне будзе цяжка, іўрыта яшчэ не было…

– Што б Вы пажадалі нашым чытачам?

– Каб прыйшлі на прэзентацыю 27 чэрвеня ў Мінску!

– Добра, а як наконт больш глабальных зычэнняў?

– Я чалавек не глабальны, хутчэй «лакальны». Што называецца, «не чапайце мяне – і я вас чапаць не буду».

– Усё ж нямала ведаеце, бачылі… Што можна зрабіць, каб наш свет стаў лепшым?

– Кожны хай займаецца сваёй справай, добра робіць гэтую справу, думае пра сваіх, дбае ў першую чаргу пра сваю сям’ю. Больш увагі сваім родным, таму што ўсё мінае, яны зыходзяць, і тады адчуваеш сябе вельмі кепска.

– А менавіта ў Беларусі – што можна змяніць?

– Я зацікаўлены, каб людзі жылі добра, каб у іх усё было…

– І «мірнага неба над галавой»?

– Якраз мне здаецца, што не трэба грамадзян палохаць канфліктамі, што вакол ворагі: маўляў, яны вінаваты, што чагосьці не хапае… Ворагі наўкол толькі ў Ізраілі, і гэта дужа непрыемна, але тым не менш мы жывем, працуем…

– Вы прыязджаеце ў Беларусь з 1994 г. – нешта змянілася да лепшага?

– Ну, вядома, новыя будынкі з’явіліся прыгожыя. Потым, мне здаецца, людзі сталі больш упэўненыя ў сабе.

– Але вы не хацелі б тут жыць…

– Не, я ўжо проста не змагу. Я чалавек вольны, незалежны.

– У Беларусі не зусім вольна?

– Не хацеў бы ўлазіць у гэтыя праблемы. Але Алексіевіч мудра выказалася наконт дыктатуры… У яе быў добры настаўнік – Алесь Адамовіч. Не заўсёды я з ёй згодзен, але кожны мае права на памылкі, на іншы пункт гледжання.

– Пасля таго, як Святлане Аляксандраўне прысудзілі Нобеля, у Ізраілі сталі лепей ведаць пра Беларусь?

– Так, лепей. Я прыйшоў на работу, а мне кажуць: «Твая ўзяла прэмію». Да таго ж яна прыязджала ў Ізраіль пасля гэтага, я чытаў інтэрв’ю з Алексіевіч у нашай газеце.

* * *

У Лявона Баршчэўскага, які год таму ўзяў слова падчас прэзентацыі кнігі Давіда Шульмана, творчасць Давіда выклікала асацыяцыі са Змітраком Бядулем ды Ісакам Бабелем. На мой густ, Д. Шульман усё ж бліжэй да Бядулі: сентыментальнасцю, самавызначэннем «габрэйскі беларус», практычнасцю ў асабістых справах ды некаторай наіўнасцю ў грамадскіх… У нечым яго няхітрыя гісторыі нагадваюць творы Эфраіма Севелы. Шкада, што ў літаратуры Ізраіля мой суразмоўца, носьбіт беларускай мовы і культуры, застаецца адзінцом. Пакуль?

Падрыхтаваў Вольф Рубінчык для belisrael.info

Мінск, 22.06.2016.

Апублiкавана 23 чэрвеня 2016  11:17

Водгук ад нашага пастаяннага мінскага чытача Алеся Рэзнікава (24.06.2016):

Упершыню пазнаёміўся з Давідам Шульманам на прэзeнтацыі 11 чэрвеня 2013 г. у Кнігарні логвінаЎ. Ён прэзентаваў кнігі прозы “Баскетболистка з улицы Жданова” і “Дзе ўзяць крыху шчасця”. Прыйшоў крыху раней, нават трошку паразмаўлялі, як быццам бы даўно былі знаёмыя. На прэзентацыі былі пісьменнікі Уладзімір Арлоў і Уладзімір Някляеў. Атмасфера была вельмі цёплая і хатняя. Кніжкі я набыў і даваў пачытаць розным людзям. Расказы філасофска-іранічныя з элементамі лёгкага эратызму. Разам з тым ёсць грамадзянская пазіцыя і любоў як да Беларусі, Барысава, так і да Ізраіля і Эйлата… Другі раз быў на прэзентацыі 17 чэрвеня 2015 г., Давід Шульман мяне адразу пазнаў. Я падзяліўся уражаннямі з маёй паездкі ў Ізраіль (быў у каталіцкай пілігрымцы ў верасні 2013 г., нават 2 дні былі ў Эйлаце – праўда, не ведаў, што пісьменнік таксама там жыве). Набыў кніжку “З вялікай літары Б”, прачытаў, потым падарыў Адзе Эльеўне Райчонак. Дзякуй за ўвагу. Алесь.

Беседа с писателем Давидом Шульманом – ч. 1-я (на белорусском)

ГУТАРКА З ДАВІДАМ ШУЛЬМАНАМ

  1. «Не люблю пахмурнай літаратуры»

З літаратарам Давідам Шульманам, калі ён раней прыязджаў у Мінск, бачыўся я разоў трох. Нямала гаварыў з ім па тэлефоне – на пачатку 2010-х ён званіў з Ізраіля даволі часта, потым неяк «прапаў». Друкавалі яго нататкі ў бюлетэні «Мы яшчэ тут!», маю рад яго кніг… І ўсё ж, ідучы на чарговую сустрэчу ля чыгуначнай станцыі «Масюкоўшчына», не мог пахваліцца, што добра ведаю гэтага чалавека. Пастанавіў даведацца пра свайго старэйшага таварыша па Саюзе беларускіх пісьменнікаў больш, узяўшы ў яго інтэрв’ю. Нагодай стаўся выхад новай кнігі Д. Шульмана – «Особое женское состояние» (Смаленск: Край, 2016, 292 с., 150 экз.).

У яго шыкоўная візітная картка – «Пагоня» на адным баку, герб Ізраіля на другім. Чаму «Пагоня»? «Не люблю афіцыёзу», – тлумачыць Давід і пасміхаецца. А яшчэ ён не любіць кінабаевікі і занадта сур’ёзныя літаратурныя творы: «Дастаеўскага цярпець не магу, “Час сэканд-хэнд” Святланы Алексіевіч – таксама не маё». Тым не менш Алексіевіч ён паважае за… Але пра ўсё па парадку. Гутарка наша адбылася 20 чэрвеня ў звычайным мінскім дворыку, пад раскрытымі парасонамі, у суправаджэнні дажджу і птушыных спеваў. Вялася яна на мове, якой старажыл Ізраіля Шульман валодае выдатна (хіба што зрэдчас я падказваў яму cякое-такое беларускае слоўца). Гадзінку парэйдалі…

Vizitka1 Vizitka2

Д. Шульману – 68 гадоў, у Ізраілі ён чвэрць стагоддзя (з 1 траўня 1991 г.). Адразу пасяліўся ў Эйлаце, вядомым курорце на самым поўдні, дзе ёсць, аднак, і «спальны» раён, і невялікая прамзона. Чаму ў Эйлаце? Скора даведаемся.

– Для пачатку не пра галоўнае. Вы часта наведваеце Беларусь і амаль кожны раз спыняецеся ў ждановіцкім санаторыі «Крыніца»… Няўжо там настолькі добрыя ўмовы?

– Умовы мінулага стагоддзя… Але мне там зручна – Мінск побач. Гэтым разам прыехаў на 26 дзён. А звычайна на тры тыдні прыязджаю. У мяне водпуск – два-два з паловай тыдні, і некалькі дзён бяру за свой кошт.

Апошнія восем год працую на адным месцы, у кібуцы пад Эйлатам ёсць заводзік невялікі, робім сардэчнікі для трансфарматараў. Усё гэта ідзе на экспарт, вядомыя фірмы купляюць… Сяджу на канвееры, дэталькі збіраю…

– Не зусім творчая праца?

– Ясная рэч. Я ж ужо і пенсіянер, па ізраільскіх мерках таксама…

– Цяжка Вам на заводзе?

– Не, няцяжка. Я хлопец звыклы, з задавальненнем працую.

– Выходзіць, літаратура для вас – усё-ткі пабочны занятак?

– Апошнія гады – не пабочны; я жыву гэтым. Ну, калі пішацца – я пішу, калі не пішацца – не пішу. Не зарабляю літаратурай, яна для мяне – покліч душы і гэтак далей. Магчымасць выказацца і расказаць усё, што хочацца расказаць – пра маю сям’ю, пра іншае…

– Аднак тыражы Вашых кніжак невялікія?

– Невялікія. Своеасаблівая літаратура ў мяне, не карыстаецца дужа вялікім попытам. Я лічу, што раблю класічную літаратурную працу – без заклікаў, ціхую… Але мне здаецца, што нешта мне ўдаецца, атрымлваецца цікава… Калі я размаўляю з чытачамі, то некаторыя нават у захапленні: «Як вы тонка ўсё падмецілі!»

– Вы ж пачалі пісаць яшчэ ў Саюзе?

– Так, у 14 год. І першае маё апавяданне было на беларускай мове. Я жыў у Маладзечне, займаўся ў палітэхнічным тэхнікуме, нам задалі сачыненне на звычайную тэму: «Як я правёў лета». Я напісаў, і калі выкладчыца атрымала яго, яна спыталася: «Адкуль спісаў?». Кажу: «Сам напісаў, вось ёсць сведкі». Яна: «Зараз на маіх занятках можаш сядзець ціха і рабіць усё, што хочаш»… Праз 40 з нечым гадоў мы наладзілі сувязь. Зараз яна жыве ў Лебедзеве Маладзечанскага раёна, тэлефаную ёй. Зваць яе Марыя Рыгораўна. Апавяданне ж называлася «Чардаш Монці». Гэта была выдумка мая – пра партызанскі атрад, пра скрыпача… Калі два гады таму была сустрэча ў Мінску, мой аднакашнік і сябар Валодзя Стульскі прачытаў на памяць урыўкі з апавядання. Я ўжо забыўся быў нават назву (сябар з Аўстраліі, Лёва Глікман, мне нагадаў), а ён помніў… Стульскі памёр ужо, на жаль. Ён быў дацэнтам у Магілёве, кандыдатам філасофскіх навук.

Потым я скончыў мінскі палітэхнічны інстытут, працаваў на вытворчасці, апошнім часам быў намеснікам галоўнага энергетыка на хрустальным заводзе ў Барысаве. Паралельна супрацоўнічаў з мясцовай газетай. Зараз яна «Адзінства» называецца, раней – «За камунізм»… Потым друкаваў я нарысы ў «Маладосці», у «Полымі»…

– Пра што? Ці – пра каго?

– У падшэфнай школе нашага прадпрыемства ў 1980-х гадах быў настаўнік, ён праводзіў урокі працы па-свойму, дзеці пачалі ў сёмых-восьмых класах зарабляць грошы, выконваць замовы хрустальнага завода… Такарныя працы, металаапрацоўка… Яны былі вельмі задаволены, і бацькі цешыліся, што дзеці не бегаюць па вуліцах. І вось я пра гэта напісаў нарыс. Браў інтэрв’ю, з дзецьмі гутарыў, з бацькамі… Гэта было ў «Маладосці», а ў «Полымі» я напісаў пра Ізраіль.

– Калі асталяваліся там… А чаму ўсё ж Вы, чалавек вытворчасці, выбралі курортны Эйлат?

– У нас быў сябар. Ён к таму часу ўжо год жыў у Эйлаце і казаў, што трэба ехаць толькі ў гэты горад. «Чаму?» – пыталіся мы. «Бамбіць не будуць Эйлат. Побач Іярданія, Егіпет, Саўдаўская Аравія. Могуць прамазаць, трапіць у іншую краіну». Ну, жартавалі так… Але ён там жыў, працаваў і мы ведалі, калі з’язджалі, дзе мы будзем працаваць, з кім… Вядома, ужо не галавой, не інжынерамі, а «ручкамі», як кажуць. Ну і нічога страшнага.

– З’ехалі праз эканамічны крызіс ці па іншых матывах?

– Не, з’ехалі таму, што аднойчы маці пайшла на рынак, а потым кажа: «Няма ўжо з кім пагаварыць!» Звычайна ж у нядзелю збіраліся габрэі на рынку, размаўлялі… Гэта не галоўнае, але ў сястры – дзеці, і мы хацелі, каб яны раслі і жылі там. Мы выехалі разам, купілі кватэры побач, у мяне № 4, у яе № 6… У цэнтры Эйлата пераважна старое жыллё, а мы хацелі новае… Побач з морам – шмат гатэляў, вышэй – «спальныя раёны», вось там і купілі.

– Не шкадуеце?

– Пакуль не. Спадзяюся, і далей не буду. Вольна сябе адчуваю, я гаспадар свайго часу, сваёй справы…

– Вольнага часу многа застаецца?

– Даволі многа. Працую да чатырох, у пяць ужо дома. Але пішацца не заўсёды, таму што спёка… Зараз у нас 44-45 градусаў. У хаце, вядома, ёсць кандыцыянеры (жыллё будуецца адразу з імі), але мазгі адчуваюць тэмпературу, нават калі ў хаце холадна…

– Вы адразу вярнуліся да творчасці, калі пераехалі?

– Спачатку не да таго было. Я працаваў па 20 гадзін у суткі: спачатку на адной працы, потым вяртаўся да хаты і ішоў на другую (у рэстарацыю, мыць посуд). Праз год набылі мы сваю кватэру: бралі крэдыты, вядома. Цяпер гэта ўжо наша кватэра, выплацілі ўсё… Магу забіць цвік, куды захачу.

Прайшло гадоў 8, і я вярнуўся да сваёй справы… Паціху друкаваўся ў мясцовых газетах («Время», «Новости недели»). Гэта былі апавяданні, якія ўвайшлі ў першую кніжку (2004). А цяпер – ужо шостая. Будзе прэзентацыя – 27 чэрвеня а 19.00 у кнігарні «Ў».

Kniga6-1 Kniga6-2

– Чым адметная Ваша новая кніжка?

– Па-мойму, яна прыгожа напісана. У ёй шмат эротыкі.

– Эротыкі хапала і ў ранейшых…

– Так, таму што жыццё без эротыкі немагчыма сабе ўявіць. Прывяду фразу, якую падрыхтаваў для прэзентацыі: «В этой книге я cнял застенчивые занавески с социалистического реализма».

– Калі ўжо пра «ізмы» казаць, то да якога «ізму» Вы б сябе аднеслі?

– Нават не ведаю. Я неяк без «ізмаў» абыходжуся…

– Ну, а хто вам у літаратуры бліжэй?

– У беларускай літаратуры – Уладзімір Арлоў, а так – Віктар Канецкі, Юрый Казакоў… Іван Бунін, Аляксандр Купрын.

Яшчэ во занатаваў для прэзентацыі: «Предназначение художника, как и женщины, вовсе не в том, чтобы блюсти невинность». Не люблю пахмурнай літаратуры…

– Няблага сказана! Хто яшчэ з беларускіх аўтараў блізкі, апрача Арлова?

– Рыгор Барадулін. Гэта такі пісьменнік, такі мудрэц… Ведаю ў гэтую эпоху толькі двух мудрацоў: Барадулін і Жванецкі. Трэба ўслухоўвацца ў іх.

– З Барадуліным мо і асабіста былі знаёмы?

– Быў. У мяне ёсць шмат кніг, шмат аўтографаў яго… Ну як знаёмы – хто я і хто Барадулін?! Бачыліся… А творчасцю яго захапіўся ў савецкі час. Рыхтую зараз тэкст, як я пазнаёміўся, як у нас з ім былі аднолькавыя пулаверы (мне цётка па блату дастала і падаравала). Гэта я ўбачыў пулавер на Барадуліну – ён яшчэ малады быў, цікавы… Вырашыў, што і мне такі патрэбен. І вось з таго часу – магчыма, гадоў 40 ці больш – я ім захапляюся. Вялікі мудрэц, зараз такіх няма.

– Апрача іншага, напісаў «Як беларусы сэксам займаюцца»!

– Усё цікава ў яго творчасці – прыемна, інтымна… Гэта маё. Яшчэ ў мяне ёсць шмат кніг Някляева, у тым ліку яго раман «Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без». На жаль, не вельмі добра ведаю сучасную беларускую літаратуру, хаця калі-некалі чытаю часопіс «Дзеяслоў» (мне перасылаюць). Ведаю, якія ёсць пісьменнікі, якія на слыху, у інтэрнэце, але падрабязна гаварыць пра іх творчасць не магу. Адно-два апавяданні ці тры-чатыры вершы – гэтага яшчэ не дастаткова, каб склалася ўражанне…

– Можа, і Паўла Касцюкевіча чыталі? Як перакладчык, літаратар, ён сфармаваўся ў Ізраілі, дабіўся поспеху тут…

– Так, чытаў. Успамінаецца анекдот. Да адной жанчыны падышла другая, паглядзела і кажа: «Нешта ў вас ёсць габрэйскае!» Тая адказвае: «Так, яно было гэтай ноччу». У Паўла «ёсць нешта габрэйскае». Мы не тое што сябруем, але часам тэлефаную яму, кантактуем… На сустрэчах ён мяне прадстаўляе спачатку на іўрыце (публіка шырока раскрывае вочы), а потым тлумачыць усё па-беларуску.

Рэкамендацыі ў Саюз пісьменнікаў мне далі Уладзімір Арлоў, Юрый Станкевіч і мой першы выдавец у Беларусі, Уладзімір Сіўчыкаў. А Валянцін Тарас напісаў добрую прадмову да кнігі «Дзе ўзяць крыху шчасця» (2005).

Між іншага, у «Полымі» я надрукаваўся дзякуючы Васілю Гігевічу, ён працаваў у гэтым часопісе. Мы з ім сустрэліся ў адзін з маіх наездаў, паразмаўлялі за кілішкам… Ён кажа: «Дык ты напішы, як табе жывецца». Яшчэ ў Беларусі я напісаў, аддаў яму і потым тэлефаную: «Пойдзе, не пойдзе?» – «Ужо ў наборы». І мы ж працавалі з Гігевічам побач на адным прадпрыемстве, я бачыў яго станаўленне як пісьменніка, гэта праходзіла і праз мой кабінет… Ён званіў у Мінск, тады яшчэ не ва ўсіх быў тэлефон-аўтамат, а ў нашым кабінеце, у энергетыкаў, быў. Дзякуючы Гігевічу я пачаў больш актыўна пісаць на беларускай, і з літаратурным жыццём пазнаёміўся, выпадкова слухаючы, як ён размаўляў. Я Васілю вельмі ўдзячны…

Падрыхтаваў Вольф Рубінчык для belisrael.info

Мінск, 21.06.2016.

(заканчэнне будзе)

Апублiкавана 21 чэрвеня 2016  21:50

Водгук:

Уладзь Рымша, Мiнск 22.06 22:53: Надзвычай глыбокая і сьціплая асоба – пан Давід Шульман. З захапленьнем прачытаў тое інтэрвію. Сьціплае, але досыць ёмкае – стварае багата прасторы для думак. Супэрова. Дзякуй