Што перашкаджае аднаўленню сінагогі ў Слоніме?
(перевод на русский ниже)
Міхаіл Карневіч, nv-online.info, 05.11.2021
Слонімская харальная сінагога, якую амаль год таму набыла на аўкцыёне мінская пісьменніца Ілона Караваева (у літаратурных колах вядомая пад псеўданімам Іаанна Рыўз), пакуль так і застаецца ў аварыйным стане. «Народная Воля» пацікавілася ва ўласніцы, як прасоўваюцца справы з аднаўленнем будынка адной са старэйшых сінагог Беларусі.
І. Караваева ў будынку слонімскай сінагогі
Даніна памяці
Будынак слонімскай харальнай сінагогі 1642 года пабудовы прадалі на аўкцыёне з чацвёртага разу прыкладна за 11 тысяч долараў па курсе снежня 2020 года. Цана ніжэйшая, чым за кватэру ў сучасным Слоніме.
Паводле ўмоў аўкцыёну, пакупнік павінен распрацаваць праектную дакументацыю на правядзенне рэканструкцыі аб’екта на працягу двух гадоў, а ўвесці яго ў эксплуатацыю — не пазней як праз пяць гадоў.
Будынак былой сінагогі Ілона Караваева ўбачыла на паштоўцы. А набыць яго вырашыла, каб аддаць даніну памяці сваёй сям’і. Мама мінскай пісьменніцы пасля вайны жыла з бацькамі ў Слоніме, тут пайшла ў школу, тут нарадзілася яе малодшая сястра. Спадарыня Ілона вырашыла захаваць будынак, вярнуць яго да жыцця, каб новыя пакаленні не забыліся пра гісторыю горада і тых людзей, якія жылі ў ім. Дзеля гэтага прадала кватэру. Хаця, як прызнаецца сама, выдатна разумела, што аднаўленне помніка архітэктуры можа каштаваць мільёны долараў. Але ў яе былі свае разлікі…
Пачатак ёсць…
Спадарыня Ілона распавядае, што пасля набыцця будынка сінагогі ёй даводзіцца працаваць падчас па 12 гадзін у суткі.
Найперш яна стала наладжваць кантакты з усімі, хто зацікаўлены ў адраджэнні помніка архітэктуры. Быў зарэгістраваны фонд «Ратуючы спадчыну», дзе пачалі акумулявацца сродкі на рэстаўрацыю сінагогі, створаны сайт, на якім распавядаецца пра гісторыю і планы аднаўлення будынка, разгорнута культурніцкая дзейнасць, звязаная непасрэдна з праектам. Караваева напісала некалькі заявак на гранты ў розныя сусветныя фонды, якія зацікаўлены ў аднаўленні яўрэйскай спадчыны.
Работа па распрацоўцы праектнай дакументацыі вядзецца, праўда, за гэты час усплыло шмат нюансаў. Будынак сінагогі знаходзіцца ў аварыйным стане, і, паводле ўмоў правядзення аўкцыёнаў, яго нельга было прадаваць. Але ў дакументацыі, прадстаўленай [былым] уласнікам, гэты момант наогул не быў адзначаны.
Пакуль не зусім зразумела, як праводзіць саму рэканструкцыю. Адна сцяна будынка мяжуе з гарадскім рынкам, з другога боку — стаянка для машын. Паўстае пытанне: як узвесці рыштаванні для правядзення будаўнічых работ? Як тэхніцы праехаць на тэрыторыю сінагогі праз гандлёвыя рады рынку? Пытанні важныя, можна сказаць, першачарговыя, але адказаў на іх пакуль няма.
Летась вялася размова пра рэстаўрацыю старой часткі Слоніма, дзе знаходзіцца і сінагога, паводле новага Генеральнага плана горада. Але сёлета мясцовыя ўлады вымушаны ад гэтага адмовіцца: няма сродкаў.
…але няма падтрымкі
Ёсць і больш вострыя праблемы, якія зараз стаяць перад Караваевай. Толькі на распрацоўку праектнай дакументацыі неабходна каля 100 тысяч долараў. Прычым праект дзейсны толькі два гады: калі за гэты час будаўнічыя работы не будуць распачаты, давядзецца заказваць новы. Паводле прыкладных падлікаў адмыслоўцаў, сама рэстаўрацыя можа абысціся ў некалькі мільёнаў долараў, якіх у Караваевай, канечне, няма. Умовы, варта заўважыць, якія пад сілу выканаць хіба што арабскім шэйхам.
— Маё жаданне ўратаваць помнік архітэктуры нават пасля адкрыцця ўсіх гэтых акалічнасцяў нікуды не падзелася, — кажа спадарыня Ілона. — Але такія ініцыятывы павінны падтрымлівацца грамадствам, дзяржавай, сусветнымі арганізацыямі, якія зацікаўлены ў гэтым. Я ж хачу аднавіць помнік гісторыі і архітэктуры не для сябе, а для чалавецтва.
Менавіта дзеля гэтага яна адкрыла фонд, каб прыцягнуць інвестараў, напісала заяўкі на гранты, сустракаецца з адмыслоўцамі, якія маюць неабходную кваліфікацыю.
Самы вялікі спадзеў быў на дапамогу фондаў, што займаюцца аднаўленнем помнікаў яўрэйскай культуры па ўсім свеце. Але пасля палітычных падзей, якія адбыліся ў Беларусі летась, і з увядзеннем санкцый ніводзін з іх не адказаў на заяўкі на гранты. Маўчаць і беларускія яўрэйскія арганізацыі. А ў самім Слоніме нават няма яўрэйскай абшчыны.
Караваева лічыць, што ў будынку трэба зрабіць музей і культурны цэнтр. Дарэчы, на сайце фонду «Ратуючы спадчыну» сабрана шмат матэрыялаў, звязаных з гісторыяй яўрэяў на Слонімшчыне.
Цікава, што на адной вуліцы ў Слоніме месцяцца сінагога, праваслаўная царква і каталіцкі касцёл. Царква і касцёл дзейнічаюць, сюды прыходзяць вернікі і проста цікаўныя людзі. Ілона Караваева вельмі хоча, каб некалі свае дзверы для людзей адчыніла і сінагога. Так было ў ХVII стагоддзі, то няўжо немагчыма да гэтага вярнуцца ў ХХІ?
Слонімская сінагога дзейнічала да 1940 года. Пасля вайны ў ёй месціліся склады і гандлёвыя памяшканні. Але ўнутры дагэтуль захавалася біма (узвышэнне, з якога чыталі скруткі Торы), а каля сцяны, што глядзіць у бок Ізраіля, — арон а-кодэш (адмысловае месца, дзе захоўвалася Тора).
Cпадарыня Ілона прызнаецца, што сама пакуль не ўяўляе, як далей будуць разгортвацца падзеі. Але не перастае працаваць.
Гл. таксама матэрыялы «СБ» і Zerkalo.io
***
Что мешает восстановлению синагоги в Слониме?
Пишет Михаил Корневич, nv-online.info, 05.11.2021
Слонимская хоральная синагога, которую почти год назад приобрела на аукционе минская писательница Илона Караваева (в литературных кругах известная под псевдонимом Иоанна Ривз), пока так и остаётся в аварийном состоянии. «Народная Воля» поинтересовалась у собственницы, как продвигаются дела с восстановлением здания одной из старейших синагог Беларуси.
Дань памяти
Здание слонимской хоральнай синагоги, построенное в 1642 году, продали на аукционе с четвёртого раза примерно за 11 тысяч долларов по курсу декабря 2020 года. Цена ниже, чем за квартиру в современном Слониме.
По условиям аукциона, покупатель должен разработать проектную документацию на проведение реконструкции объекта на протяжении двух лет, а ввести его в эксплуатацию — не позже, чем через пять лет.
Здание бывшей синагоги Илона Караваева увидела на почтовой карточке. А приобрести его решила, чтобы отдать дань памяти своей семье. Мама минской писательницы после войны жила с родителями в Слониме, здесь пошла в школу, здесь родилась её младшая сестра. Илона Караваева решила сохранить здание, вернуть его к жизни, чтобы новые поколения не забыли историю города и тех людей, которые жили в нём. Ради этого продала квартиру. Хотя, как признаётся сама, отлично понимала, что восстановление памятника архитектуры может стоить миллионы долларов. Но у неё были свои расчёты…
Начало есть…
Госпожа Караваева рассказывает, что после приобретения здания синагоги ей приходится работать иногда по 12 часов в сутки.
Прежде всего она стала налаживать контакты со всеми, кто заинтересован в возрождении памятника архитектуры. Был зарегистрирован фонд «Спасая наследие», где начали аккумулироваться средства на реставрацию синагоги, создан сайт, на котором рассказывается об истории здания и планах его восстановления, развёрнута культурная деятельность, связанная непосредственно с проектам. Караваева написала несколько заявок на гранты в разные всемирные фонды, которые заинтересованы в восстановлении еврейского наследия.
Работа по разработке проектной документации ведётся, правда, за это время всплыло много нюансов. Здание синагоги находится в аварийном состоянии, и, по условиям проведения аукционов, его нельзя было продавать. Но в документации, представленной [бывшим] собственником, этот момент вообще не был отмечен.
Пока не совсем понятно, как проводить саму реконструкцию. Одна стена здания граничит с городским рынком, с другой стороны — стоянка для машин. Возникает вопрос: как возвести леса для проведения строительных работ? Как технике проехать на территорию синагоги через торговые ряды рынка? Вопросы важные, можно сказать, первоочередные, но ответов на них пока нет.
В прошлом году шёл разговор о реставрации старой части Слонима, где находится и синагога, по новому Генеральному плану города. Но в этом году местные власти вынуждены от этого отказаться: нет средств.
…но нет поддержки
Есть и более острые проблемы, которые сейчас стоят перед Караваевой. Только на разработку проектной документации необходимо около 100 тысяч долларов. Причём проект действителен лишь два года: если за это время строительные работы не будут начаты, придётся заказывать новый. По приблизительным подсчётам специалистов, сама реставрация может обойтись в несколько миллионов долларов, которых у Караваевой, конечно, нет. Условия, следует заметить, под силу выполнить разве что арабским шейхам.
— Моё желание спасти памятник архитектуры даже после открытия всех этих обстоятельств никуда не делось, — говорит г-жа Караваева. — Но такие инициативы должны поддерживаться обществом, государством, всемирными организациями, которые заинтересованы в этом. Я же хочу восстановить памятник истории и архитектуры не для себя, а для человечества.
Именно ради этого она открыла фонд, чтобы привлечь инвесторов, написала заявки на гранты, встречается со специалистами, которые имеют необходимую квалификацию.
Самая большая надежда была на помощь фондов, занимающихся восстановлением памятников еврейской культуры по всему миру. Но после политических событий, случившихся в Беларуси в прошлом году, и с введением санкций ни один из них не ответил на заявки на гранты. Молчат и белорусские еврейские организации. А в самом Слониме даже нет еврейской общины.
Караваева считает, что в здании надо сделать музей и культурный центр. Кстати, на сайте фонда «Спасая наследие» собрано много материалов, связанных с историей евреев на Слонимщине.
Интересно, что на одной улице в Слониме находятся синагога, правoславная церковь и католический костёл. Церковь и костёл действуют, сюда приходят верующие и просто любопытные люди. Илона Караваева очень хочет, чтобы когда-нибудь свои двери для людей открыла и синагога. Так было в ХVII веке, и неужели невозможно к этому вернуться в ХХІ-м?
Слонимская синагога действовала до 1940 года. После войны в ней размещались склады и торговые помещения. Но внутри до сих пор сохранилась бима (возвышение, с которого читали свитки Торы), а возле стены, что смотрит в сторону Израиля, — арон а-кодеш (специальное место, где хранилась Тора).
Г-жа Караваева признаётся, что сама пока не представляет, как дальше будут разворачиваться события. Но не перестаёт работать.
Перевод с белорусского: belisrael
См. также материалы «СБ» и Zerkalo.io
Опубликовано 07.11.2021 13:35