Tag Archives: журнал «ПрайдзіСвет»

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (127)

Добры дзень!

У апошні месяц міжволі быў уцягнуты ў гісторыю (гістэрыю?) з барысаўскім гуртом «Жыдовачка» і ўсялякімі overreactions. Што казаць, вірус істэрычных празмерных рэакцый (ВІПР), вылучаны спецыялістамі з Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта ды агульнакарысных курсаў «Мінскай пошты» яшчэ ў 2017 г., ён такі… жывучы ў Беларусі. Але, здаецца, супольнымі высілкамі яго пашырэнне ўдалося лакалізаваць – ва ўсякім разе, справаздача аб ганебным пасяджэнні «вялікіх людзей» з Саюза бел. яўр. абшчын у гатэлі «Планета» была 02.10.2019 (праз колькі дзён пасля публікацыі) выдалена з сайта «самай чэснай яўрэйскай газеты». Калі Уладзімір Чарніцкі & Co. саромеюцца сваіх завочных «наездаў» на музыкантак-аматарак, то не ўсё яшчэ страчана.

Юрый Зісер змясціў адзін з маіх фельетонаў на сваёй сеціўнай старонцы, нават пракаментаваў у тым сэнсе, што актывісты, пра якіх я пісаў, вырашылі заняцца «доносительством». Змясціў дык змясціў – ні я, ні рэдакцыя belisrael.info яго не прасілі, асабіста мне Ю. З. увогуле маласімпатычны (у красавіку 2015 г., калі было вось такое, ставіўся больш спагадліва).

Запісы Ю. З. ад 02.10.2019 і 04.10.2019. З гэткімі «зашчытнікамі» і нападаюшчых не трэба…

Дарэчы, «малодшы партнёр» пана Зісера ў аргкамітэце «літвацкага клезмерфэста» надоечы пісаў, што яму, Сяргею Д., гурт «Жыдовачка» падабаецца, але, на жаль, ён не адзін прымае рашэнні. Усё як звычайна, як у даўнім вершыку Веры Бурлак: «Прывязалі мне руку да нагі, / Але вельмі добрыя людзі, / Не каб нехта благі! / А ад добрых – няхай ужо будзе!»

Справа густу, а мне цікавей было паназіраць за паводзінамі прадстаўнікоў новага пакалення «беларускіх яўрэйскіх лідараў» (тут не спалучэнне, а кожнае слова можна браць у двукоссе): кінуліся распавядаць заснавальніку тутбая, што ў мяне кепскі стыль, дый сам аўтар так сабе, і лепей дзяржацца ад яго далей. Ніводзін/ніводная не спрачаліся з напісаным па сутнасці – і, што характэрна, ніхто з тых прыгажуноў не наважыўся даслаць свае прэтэнзіі на мой e-mail або рэдактару belisrael Арону Шусціну. Аналагічныя паводзіны гілелеўскі «аўтарытэт» дэманстраваў 4 гады таму (перачытайце ч. 1 «Катлет & мух»-1). Запушчаны выпадак… 🙁

Самае лёгкае – зрабіць абагульненне («інтрыганы, дурні, баязліўцы») & спісаць «племя младое, незнакомое» ў архіў, як некалі спісаў іх старэйшых натхняльнікаў. Але ж трактую свае тэксты як тэрапеўтычныя – часам яны такімі й бываюць… Вунь Аркадзь Л. Шульман з Віцебска, атрымаўшы «чароўны пендаль», назаўтра выправіў у артыкуле Ганны Севярынец напісанне словаў Мойшэ Кульбака на ідышы. Малайчына, Львовіч, хазак вээмац! Як выправіш усе абсурдныя «љ» на «š» (або на «sh») у артыкуле Алеся Астравуха, будзеш двойчы малайчына. Тады многія (можа, нават і я) павераць, што ты быў ды застаешся «очень высокого мнения обо всем, что делает Александр», а не проста піярышся/зарабляеш грошы за кошт майго старога таварыша.

А во яшчэ: пакпіў я ў ліпені з «Цэнтра беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны» (у чэрвені яны прывезлі былі ў Сінявокую выставу, прысвечаную Эмі Уайнхаус), параіў ім звяртаць увагу на асоб, якія шчыльней звязаныя з Беларуссю, дык у верасні адкрылі нешта больш адэкватнае, выставу знакамітага фатографа-ураджэнца Мінска («Майсей Напельбаум. Партрэт эпохі»). У Нацыянальным гістарычным музеі, прадоўжыцца да 23 кастрычніка г. г.

Дзеля-мадзеля прывяду адзін пост, які 03.10.2019 выдала на fb-старонцы Зісера Крысціна Бяздзежская. Зважаючы на прозвішча і ўзрост, дачка або пляменніца той самай гора-сакратаркі «галоўнага яўрэйскага саюза», што спрабавала змагацца з незалежным яўрэйскім бюлетэнем «Мы яшчэ тут!» пры дапамозе сілавікоў. Было гэта на ўскрайку «Ямы» ў далёкім сакавіку 2006 г. (на той час адміністратар сайта беларускага зямляцтва ў Ізраілі Гена Пекер яшчэ не «забранзавеў», адгукаўся на лісты і часам публікаваў мае іранічныя допісы).

Выявілася, Бяздзежская-малодшая не так даўно размяркоўвала фінансавыя плыні ручаі «Джойнта», а цяпер начальствуе ў «культурнай суполцы “Эмуна”», што пры «Мінскім яўрэйскім абшчынным доме» (у «Эмуну» я не заходзіў год 10, у прадстаўніцтва «Джойнта» – усе 18). Мабыць, гэта лічыцца очань культурна – пісаць пра незнаёмага, або знаёмага з чужых слоў чалавека, што ён «ужо шмат гадоў толькі атрутай пырскае». От жа ж неспадзяванка – Беларускі фонд культуры, часопісы «Роднае слова», «Дзеяслоў», «ПрайдзіСвет», рэдакцыя «Шахматной еврейской энциклопедии», арганізатары лекцый пра яўрэйскіх пісьменнікаў, удзельнікі навуковых канферэнцый ацэньвалі маю сціплую дзейнасць апошняга часу крыху іначай 🙂

Забаўна, што ў другой палове 2010-х нават «Авив» і «Мишпоха» публікавалі пра вашага пакорлівага слугу цалкам прыстойныя радкі – пэўна, выпадкова. Альбо нейкая дыверсія 🙂 🙂

Поспехаў табе на новым цёплым месцы, Крыся, у «захаванні традыцый і культуры сярод людзей»! Няхай здзейсніцца тваё пажаданне – дапраўды, чаму б Ю. А. Зісеру ды ўсім іншым рэальным/патэнцыйным спонсарам не разабрацца ў тым, што робіць ваша з Ленай Кулеўніч і Максам Юдзіным «абшчына», як яна «думае пра жывых»? 🙂

А калі больш сур’ёзна – дажыліся вы, хлопцы-дзеўкі з пасадамі, да таго, што такім, як вы, Еўра-Азіяцкі яўрэйскі кангрэс не даверыў нават апытаць нас, шараговых беларускіх яўрэяў, у рамках міжнароднага даследавання (відаць, у ЕАЯК такі здагадваюцца, чаго вартыя «Лімуд» i джойнтаўскія семінары як крыніца ведаў). У пачатку 2019 г. апытаннем кіравала… адукатарка з Мінскага палаца дзяцей і моладзі. Баюся, што «дзень яўрэйскай культуры» ў Мінску, дзе можна было паглядзець на пяюху Зену, якая ў маі глядзела на Тэль-Авіў, – гэта iнтэлектуальная столь для вашых суполак. I нават асобы з вашага блізкага кола пішуць: «Мы, вядома, вельмі рады за свята яўрэйскай культуры… але ці не пара ўжо мяняць фармат мерапрыемства?!» (Алекс Фурс, 23.09.2019).

Ну, спадзяюся, скандал са спробамі выкручвання рук «Жыдовачцы» праз Барысаўскі райвыканкам (гутарка з прадстаўніцай капелы адбылася ў ім 11.09.2019 пасля кляўзы «Саюза») і адміністрацыю Лукашэнкі падштурхне сяго-таго з «актывістаў» да роздумаў – людзі ж не без мазгоў. Як там казаў Георг наш Зімель? «Канфлікт ачышчае паветра»? Вучыцеся, і будзе вам шчасце.

Зараз у Беларусі перапіс насельніцтва (4-30 кастрычніка). Хочацца, каб больш яўрэяў называла сваёй роднай мовай ідыш – хаця б дзеля павагі да продкаў. А пакуль да вас яшчэ не прыйшоў чалавек з планшэтам, для падняцця духу паслухайце новую песеньку Змітра Дзядзенкі. Раптам пасля ўсебеларускага перапісу якраз і з’явіцца «нацыянальная ідэя – для беларуса, рускага, габрэя»?

Зноў да пытання аб тым, што робіцца пасля – або ў выніку – публікацый belisrael. Помніце майскія фоткі з жудкаватымі балконамі па вуліцы Бабруйскай, побач з мінскім чыгуначным вакзалам? Цяпер тыя балконы выглядаюць крыху лепей, прыкладна так:

Фота 17.09.2019

Калі раптам якое дабро і зваліцца на галаву (не дай Б-г, канешне), то мінакоў будзе цешыць той факт, што яно было пафарбавана да Другіх Еўрапейскіх Гульняў 🙂

Адылі ёсцека больш пазітыўныя сюжэты. Некаторыя беларусы ў верасні прапанавалі узнагародзіць казла з Дубровенскага раёна Віцебскай вобласці ордэнам «За ўмацаванне міру і дружбы» (абгрунтаванне тутака). Сяргей Пульша з газеты «Новы час» абсалютна слушна пракаментаваў: «Калі нядаўна ордэн атрымала Пугачова, а раней — ўсялякія Дробышы-Баскавы, дык чаму б не даць яго нашаму роднаму казлу?» Агулам, газета за апошнія месяцы ўзмацнілася, нярэдка ў ёй бывае, што пачытаць. Вось, напрыклад, артыкул Алены Ляшкевіч (27.09.2019) пра сінагогі ў Беларусі са шматлікімі каштоўнымі ілюстрацыямі.

Багата ілюстравана і кніга чатырох аўтараў, грошы на выданне каторай збіралі талакой (прэзентацыя выдання была ў снежні 2018 г.). Па-мойму, вельмі добры праект: тут і рэпрадукцыі, і казкі ў тэму, і кароткія звесткі пра мастакоў, і месца для палёту ўласнай фантазіі. Праўда, вершыкі дзе-нідзе, на мой густ, надта ўжо своеасаблівыя: «Ад Барселоны да Шанхая / Ўсе ў захапленні ад Шагала»? А «помніць» і «хлопец» – тожа такая рыфма? Гм…

Кніга служыць, сярод іншага, падказкай, што скора юбілеі: у студзені 2020 г. – Сэма Царфіна (120 год), у ліпені 2020 г. – Пінхуса Крэменя (130).

Наступнае фота – з вуліцы Валгаградскай, што ў Мінску… 17 верасня г. г.

Леанід Кулакоў з памочнікам, каторы з бел-чырвона-белым сцягам, пад’еўшы (гл. пакунак з шаўрмой у ягоных руках), збірае подпісы за сваё вылучэнне ў кандыдаты… Калі Вы не забыліся, у нас тут быццам бы перадвыбарная кампанія.

Мінут пяць я стаяў побач – не ішоў народ. Быў бы ў мяне пашпарт з сабою, дык падпісаўся б, а так – даруй, Леанідзе.

На жаль, ізраільскі палітыкум, за якім я некалі назіраў з цікавасцю, дэградаваў амаль у гэткай жа ступені, што і беларускі. Выбары, што адбыліся ў Ізраілі ў той жа дзень (17.09.2019), зноў не далі нікому істотнай перавагі, так што няможна выключаць “трэці тур” 🙂 Нешта падобнае назіралася ў Беларусі ў сярэдзіне 1990-х: людзі стамляліся і не хадзілі на ўчасткі, што замінала фармаванню парламента. І, вядома, ліла ваду на млын «вертыкалі»…

Звонку не зусім зразумела, чаму прэзідэнт Ізраіля зноў даручыў фармаванне ўрада чалавеку, які менш паўгода таму гэтую місію праваліў (а ў верасні 2019 г. яго партыя сабрала яшчэ менш галасоў, чым у красавіку, – тысяч на 30). Ва ўсякім разе, жадаю ўсім «вялікім палітыкам» хутчэй выйсці з тупіка ў гэтым 5780 годзе, які пачаўся 29 верасня. Не дурыць галаву ні сабе, ні людзям.

Каб хутчэй прачышчаліся мазгавыя клеткі, паслухайце песню на вершы Ізі Харыка, паэта, забітага савецкай уладай у 1937 г. (хоць і служыў гэтай уладзе верна):

Бліскучая Бенька ў час канцэрту ля Купалаўскага тэатра 21.09.2019 прамовіла пару слоў пра Харыка і праект «(Не)расстраляная паэзія» – «калі хто ведае». Таму ў запісе, быццам рэха, гучыць адказ: «Ведаю, ведаю».

Цытатнік

«Хто ведае сябе, таму не страшна тое, што пра яго гавораць» (прыпісваецца Мухамаду аш-Шафіі, 767–820 гг.)

«У любой незразумелай сітуацыі – танчы» (Наталля Голава, 12.07.2019)

«Калі выбіраць паміж сталінізмам і абыякавасцю ўлады, то лепей абыякавасць» (Дзмітрый Быкаў, 24.09.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

04.10.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.10.2019  20:32

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (114)

Усім і кожнаму – шалому! Мадам, якую мы абсмяялі ў той серыі, ужо, здаецца, сцеле сабе прафілактычную саломку. Прызнала, што парламенцкія выбары ў лістападзе будуць (калі будуць…) датэрміновымі, але яна «ні пры чым»: «Я б, можа быць, і апасалася рэакцыі, калі б гэта было рашэнне ЦВК. У дадзены момант мы з’яўляемся выканаўцам, тэхнічным органам». Тут напрошваецца пытанне, ці не замнога ў такім разе брала на сябе прадстаўніца тэхнічнага органа, калі разважала, напрыклад, пра «выхаванне выбаршчыкаў» праз адміністратыўны рэсурс? Але пры цяперашнім раскладзе яно будзе рытарычным. Зрэшты, сістэма крышыцца на вачах: нават Павел Ізотавіч ад яе адгроб, прынамсі ў курапацкім разрэзе… Мо і Лідзія-як-яе-там скора дасць інтэрв’ю, у якім раскрытыкуе «генштаб»?

Калі затрымліваюцца па падазрэнні ў хабарніцтве экс-начальнік службы аховы прэзідэнта, ён жа – нам. старшыні Савета бяспекі, і гендырэктар «Белтэлекама», гэта значыць, што ключавыя пасады праз 24 гады пасля «вялікай перамогі Лукашэнкі» (і праз 16 гадоў пасля «канцэптуальнага павароту» – дэкларацый пра існаванне дзяржаўнай ідэалогіі) займаюць, мякка кажучы, не зусім тыя… На іх накінуліся несправядліва? Лішні доказ таго, што цвіль яшчэ вышэй. Чакаць паляпшэнняў пасля пятых «перавыбараў» палітыка, якому к таму часу грукне 66? Пазбаўце.

Міжволі тут задумаешся, хто прыйдзе на змену. Чытачы серыяла ведаюць, які я пераборлівы: звяртаў увагу на заганы як сацыял-дэмакратаў, так і правацэнтрыстаў (АГП, рух «За свабоду»). Зараз – колькі слоў пра яшчэ адзін элемент «правацэнтрысцкага блоку», Беларускую хрысціянскую дэмакратыю; дакладней, пра яе лідараў.

Паводзіны сустаршыні БХД Вольгі Кавальковай у сувязі з «Чарнобыльскім шляхам» (месяц таму разам з іншымі актывістамі падрыхтавала ў Мінгарвыканкам заяўку на шэсце 26 красавіка ў Мінску; калі «раптоўна» высветлілася, што трэба плаціць за паслугі міліцыі, еtc., аргкамітэт 25.04.2019 адклікаў заяўку, а Вольга распавяла: «Цяперашні фармат “Чарнобыльскага шляху” зжыў сябе») дужа нагадваюць пра лісу і вінаград з вядомай байкі Крылова. Але, можа быць, нейкі патаемны сэнс ва ўсіх гэтых кроках быў? Як той казаў: «Вайна – фігня, галоўнае – манёўры».

З Вольгай К. асабіста не знаёмы, а вось прэтэнзіі Паўла Севярынца – яшчэ аднаго сустаршыні БХД, якога цаню як пісьменніка – да Беларускага ПЭН-цэнтра, зачапілі болей. Нагадаю: нервовы эмацыйны пост П. С. з’явіўся ў фэйсбуку 22.04.2019 і ўзняў хвалю каментароў – і спачувальных, і не.

Я ніколі не імкнуўся далучыцца да ПЭН-цэнтра (хапае Саюза беларускіх пісьменнікаў). Тым не менш сёе-тое карыснае ў дзейнасці ПЭНа не мог не прыкмеціць: хаця б арганізацыю конкурсу «Кніга году». Летась на раздачу прэмій мы з жонкай завіталі, заспеўшы там і Паўла.

Як вынікае з вышэйзгаданага допісу П. Севярынца, з 2014 г. ён «прынцыпова» не плаціў узносы ў ПЭН-цэнтр «пасьля выставы камінг-аўтаў у офісе ПЭНу і мерапрыемстваў, зьвязаных з прапагандай гамасэксуальнага ладу жыцьця пад эгідай арганізацыі». Але ў Статуце ПЭНа (так, часам пачытваю статуты) чорным па белым сказана: «3.8. Кожны член РГА “Беларускі ПЭН-цэнтр” абавязаны: а) плаціць штогадовыя ўзносы ў памеры, які вызначаецца Радай, на фінансаванне дзейнасці РГА “Беларускі ПЭН-цэнтр”…»

Ёсць у Радзе ПЭН-цэнтра «гей-лобі» ці не (4 чалавекі з 7, паводле П. С.), а калі ёсць, то хто ў яго ўваходзіць – гэтыя пытанні ніколі мяне не займалі. Пры вялікім жаданні «прапаганду» ЛГБТ-каштоўнасцей можна закінуць і СБП. Бачыў на сайце арганізацыі: «11 снежня 2018 г. інтэрнэт-часопіс “ПрайдзіСвет“ і Саюз беларускіх пісьменнікаў зладзілі сумесны круглы стол, прысвечаны пытанню рэпрэзентацыі негетэранарматыўнай сексуальнасці…» Але – сэнс прыпадабняцца да персанажа барадатай показкі, які залазіў на шафу, каб убачыць голыя целы ў лазні насупраць і паскардзіцца на распусту? Я к таму, што на падобныя імпрэзы гвалтоўна не цягнуць: і ў СБП, і ў ПЭНе ёсць з чаго выбраць…

Не маралізую, але… Той, хто добраахвотна ўступіў у суполку, мусіць выконваць яе асноватворныя дакументы – pacta sunt servanda. Мне цяжка сабе ўявіць, што заставаўся б у суполцы, да якой дабраахвотна далучыўся (тым жа СБП), і цягам некалькіх гадоў не ўносіў бы грошы на яе дзейнасць. Агулам, каб у Беларусі існавала аўтаномія «трэцяга сектару», пажадана, каб асноўныя крыніцы фінансавання грамадскіх аб’яднанняў знаходзіліся ўнутры краіны, і членскія ўзносы маюць быць адной з найважнейшых крыніц. Не даспадобы мне залежнасць нізавых ініцыятыў ні ад дзяржавы, ні ад буйных карпарацый (фондаў).

Павел-палітык, на жаль, проста сячэ сук, на якім сядзіць, яшчэ да заваёвы ўлады пераймаючы несамавітую пазіцыю: «Усе роўныя, але некаторыя раўнейшыя». Наўрад ці з такім падыходам можна перамагчы «рэжым», дый нават скінуць кіраўніцтва ПЭН-цэнтра на чарговым Агульным сходзе ўвосень г. г. Лёгка спрагназаваць, што намер вызваліць «добрых людзей» (П. С.: «у ПЭНе ж большасць добрыя людзі. І гэта ня дзейнасьць ПЭНу, а дзейнасьць пэўнай групы, якая ўзяла на сябе права “караць і мілаваць”. Варта мяняць Раду. ПЭН не заслужыў такога кіраўніцтва») скончыцца пшыкам, бо: а) Павел ужо прысутнічаў на сходзе 2017 г., а змены Рады не дабіўся; б) мала шансаў, што пэнаўцы сёлета прыслухаюцца да бунтара, няхай аўтарытэтнага пісьменніка ды экс-палітвязня, які доўга і ўпарта ігнараваў статут.

За ўсімі мітрэнгамі апошніх тыдняў неяк у цень адышоў праект бізнэсоўца Пракапені & Co., а менавіта «міністэрства лічбавай эканомікі» (35-40 супрацоўнікаў, якія маюць курыраваць Акадэмію навук, дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналогіях, а нават і міністэрства транспарту). Паведамлялі, што «новае міністэрства прапануюць абараніць ад уздзеяння сілавых структур» – пэўна, ініцыятары ўлічваюць досвед ураджэнца Мінска Міхаіла Абызава, які даслужыўся ў Маскве да «міністра па каардынацыі дзейнасці “Адкрытага ўраду”» (2012-2018), але ў сакавіку 2019 г. быў арыштаваны па падазрэнні ў крадзяжы нейкіх дзікіх мільярдаў.

Гаворка пра новы ўрадавы орган – прычым фінансаваць яго плануюць за кошт ІТ-фірм, што адразу выклікае сумневы – вядзецца ўжо больш за год. У гэтым квартале рашэнне, відаць, будзе прынятае, і два супраць аднаго, што яно акажацца станоўчым… Але я не бачу патрэбы ў такім органе, з некалькіх прычын. Па-першае, дзяржаўны апарат і без яго перагружаны – 24 міністры, агулам чатыры дзясяткі членаў ураду (пяць намеснікаў прэм’ер-міністра, адзін з іх першы), а існуюць жа паралельна адміністрацыя прэзідэнта ды розныя саветы бяспекі, куды трапляюць яшчэ тыя прыгажуны (гл. вышэй). Па-другое, не формы зараз хвалююць найперш, а змест грамадска-палітычнага жыцця; між тым «электронны ўрад» – форма, якая прыхоўвае той факт, што рэальны ўрад падкантрольны вузкаму колу, блізкаму да сям’і «самі-ведаеце-каго». Па-трэцяе, як бы новае міністэрства не выявілася «траянскім канём», што надалей абмяжуе свабоды грамадзян.

Наіўна cпадзявацца, што ўсе рэзідэнты Парка высокіх тэхналогій маюць піетэт да правоў чалавека. Прынамсі частка з іх у спрыяльных для сябе ўмовах будзе паводзіцца так, як «Сфера» ў аднайменнай кнізе Дэйва Эгерса (рэкамендую). Уласна, той факт, што ў снежні 2018 г. фонд тав. Пракапені зрабіў «падарунак» школьнікам Аршанскага – планшэты з убудаванай праграмай, якая мнагавата фіксіруе вакол сябе (напрыклад, міміку карыстальнікаў), як бы намякае… Дзіва што некаторыя бацькі адмовіліся браць «данайскі дар».

Проста пакіну ўзор дакумента аб згодзе на апрацоўку асабовых звестак для цьмянай фірмы «Фэйсметрыкс» тут, бо такія паперкі, бывае, знікаюць з агульнага доступу:

Часам бачу, што «ў інтэрнэце хто-та няпраў»; і хацелася б прамаўчаць, але… Вось паважаны ізраільскі калумніст Пётр Межурыцкі на kasparov.ru праводзіць аналогіі паміж абраннем ва Украіне-2019 Уладзіміра Зяленскага і ў Ізраілі-1999 – Эгуда Барака: маўляў, абодва эпізоды – задавальненне народнага попыту на «добрага цара», але чароўная казка хутка развейваецца… Усё б нічога, ды П. М. занадта ўжо драматызуе: «Такога жаху, які неўзабаве пасля абрання Барака абрынуўся на Ізраіль, не чакаў ніхто. Літаральна дня не праходзіла, каб не адбылося тэракту са шматлікімі чалавечымі ахвярамі ў розных грамадскіх месцах: у кафэ, на дыскатэках, у крамах, у транспарце. Вуліцы ізраільскіх гарадоў апусцелі». Э. Барак быў прэм’ер-міністрам з сярэдзіны 1999 г. да пачатку 2001 г. Улетку 2000 г. я гасцяваў у Ізраілі 6 тыдняў (Іерусалім, Цфат, Нетанія…) – істотных адрозненняў у параўнанні з 1996 і 1998 гадамі не заўважыў, вуліцы не пусцелі. Табліца «Спіс тэрактаў супраць ізраільцаў і яўрэяў» таксама не пацвярджае, што пры новым кіраўніку ўрада яны адбываліся ў Ізраілі штодня і «са шматлікімі чалавечымі ахвярамі». Хвалі тэрактаў уздымаліся і да «летуценніка» Барака, і пасля яго 🙁

Калі каспараўцы хацелі кагосьці напужаць, параўнаўшы Зяленскага з ізраільскім «прэм’ер-міністрам для ўсі-і-іх», то не выйшла (рабяты, паспрабуйце яшчэ). Ну, а шоўмэну – «цёмнаму коніку» – можна толькі пазычыць поспеху на новым шляху, і каб яго 73% праз год не ператварыліся ў 7,3…

Кур’ёзнае супадзенне: варта было напісаць пра ІІ Еўрапейскія гульні (Мінск, чэрвень 2019), як мяне запрасілі на адкрыццё выставы «Спорт у жыцці пісьменніка» (29.04.2019) у музей гісторыі беларускай літаратуры. Сёе-тое распавёў прысутным – не пра ўвесь «спорт», дык пра шахматы ў жыццях Зэліка Аксельрода, Якуба Коласа, Кандрата Крапівы, Янкі Купалы і іншых. Выказаў спадзеў, што да традыцыйных турніраў, што ладзяцца ў СБП, далучацца і прадстаўнікі іншага пісьменніцкага саюза (СПБ). А прамова паэта Васіля Жуковіча будавалася вакол яго вершаў, прысвечаных спартсменам.

Шахматы-«матрошкі», якія належалі К. Крапіве; выступае ўнучка байкара Алена Атраховіч

*

Аліна Федарэнка пераслала прэс-рэліз. Што пішуць: «3 мая 2019 г. у 11.00 у Нацыянальным гістарычным музеі Рэспублікі Беларусь адбудзецца прэзентацыя выставы “Іцхак Шамір”, прысвечанай жыццю і дзейнасці сёмага прэм’ер-міністра Дзяржавы Ізраіль, ураджэнца Беларусі…» Выстава ладзіцца ў рамках «Міжнароднай канферэнцыі “Лімуд Беларусь 2019”, якая пройдзе ў Мінску з 3 па 5 мая 2019 года і збярэ звыш 500 удзельнікаў з 12 краін свету». І шо на гэта скажаш? «У полі трактар дыр-дыр-дыр, / Хай жыве Іцхак Шамір!» Але, бядак, памёр выхадзец з Ружан у чэрвені 2012 г. Усяго 23 гады і 3,5 месяцы не дажыў да 120.

*

Здаецца, я раскрыў таямніцу капелюша Кім Чэн Ына. Модны карэец проста нагледзеўся (а можа, абгледзеўся) нугманаўскага фільма «Ігла», і ў яго падсвядомасць увайшоў вобраз аднаго з негалоўных персанажаў.

Кадр з «Іглы» (1988); Кім у Расіі (2019)

«Вольфаў цытатнік»

«Можна сцвярджаць: пачатак 2000-х гадоў будзе адзначаны прыкметным паляпшэннем кліматычных умоў. Не выключана, што ўжо ў ХХІ стагоддзі Арктычны басейн упершыню з часоў вікінгаў вызваліцца з лядовага палону» (Леанід Булыгін, зб. «Фантастыка-77», 1977)

«Ромы жывуць у Беларусі. Але ў той жа час іх тут быццам бы няма. У нас афіцыйныя ўлады робяць выгляд, што няма такога народа» (Мікалай Калінін, газета «Згода», красавік 2005).

«Калі для кіруючага класа залежнае становішча краіны ў цэлым не з’яўляецца перашкодай у справе атрымання прыбытку, то шараговаму насельніцтву яно пагражае загранічна нізкім узроўнем жыцця і адсутнасцю перспектыў для развіцця» (Ціхан Закаменеў, 2019)

«Палітыка, якую зусім выгналі былі з рэальнасці, вяртаецца праз мастацтва… Цяпер зразумела, што галоўным пастаўшчыком новых палітычных фігур стане менавіта шоўбізнэс: не толькі таму, што людзям патрэбнае шоў, але найперш таму, што гэта справа адносна сумленная» (Дзмітрый Быкаў, 30.04.2019)

«Мясцовыя ідэнтычнасці надзвычай жывучыя. Яны могуць спаць доўга, і здаецца, што іх ужо зусім няма, але калі надыходзіць патрэбны палітычны момант, яны вельмі хутка і лёгка прачынаюцца і аб’ядноўваюць людзей» (Кацярына Шульман, 30.04.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

02.05.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 02.05.2019  14:21

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (85)

Навагодні шалом! Віншую ўсіх, каторыя ловяць кайф ад 5779 года паводле яўрэйскага календара.

Засмучае тое, што з кожным годам галасы розуму ў віртуальнай прасторы, дый у свеце, гучаць усё больш прыглушана. Мо справа ў тым, што розум на планеце – велічыня пастаянная, а насельніцтва павялічваецца (аксіёма Коўла)? Дык у Беларусі яно, наадварот, змяншаецца. Дзякуючы мудрай дэмаграфічнай, эканамічнай і палітычнай палітыцы за 2017 год жыхароў стала меней на 12,8 тыс., хаця ёсць дзіўнаватая статыстыка, згодна з якой, наадварот, нас стала болей «прыблізна на 760 чалавек». Як сказаў бы вялікі рэжысёр: «Не веру». Узяць афіцыйны даведнік Белстату – там пазначана змяншэнне з 9504,7 тыс. чалавек да 9491,8 тыс.

За І квартал 2018 г. выявілася падзенне яшчэ на 7,5 тыс., за ІІ квартал – на 6 з нечым тысяч. Карацей, к ліпеню паказчык апусціўся ніжэй за стан 2011 г. (тады было 9481,2 тыс.), і нават іміграцыя ў Сінявокую і Працвятаюшчую ўжо не дапамагае. Што характэрна, падае нават колькасць насельнікаў Мінска: у ліпені 2018 г. было 1981,7 тыс., а ў студзені – на 800 чалавек болей.

Дапускаю, у прызначэнні С. Румаса «прэм’ер-міністрам» (насамрэч ён атрымае права на гэтую пасаду толькі пасля згоды палаты прадстаўнікоў, гл. Канстытуцыю і папярэдні выпуск «К&М») не апошнюю ролю адыграў той факт, што ён – шматдзетны бацька. Хіба мае навучыць беларусаў размнажацца 🙂

Тым часам тутэйшыя, дарма што лічацца адным з самых неэмацыйных народаў, ахвотна «ядуць» адно аднаго. Гісторыя з упёртым процістаяннем ля Курапатаў «пратэстоўцы – уладальнікі рэстарана і прымкнуўшы да іх Ізраілевіч» нагадвае казку пра мядзведзікаў, якія дзялілі галоўку сыру… (хто ў гэтай гісторыі ліса-«памочніца», здагадайцеся самі).

Няўменне шукаць і знаходзіць кампрамісы, дальбог, вылазіць бокам. Успомнілася гісторыя 2015 года… У лістападзе ўрадавая газета «Звязда» абвясціла: «У Мінску хутка можа з’явіцца помнік Васілю Быкаву», прадэманстравала макет помніка аўтарства Аляксандра Батвінёнка і Армена Сардарава. Які ўсчаўся вэрхал! І зорка, на якую абапіраўся пісьменнік, не падабалася, і тое, што ініцыятарам праекта быў названы старшыня Саюза пісьменнікаў Беларусі Мікалай Чаргінец – маўляў, якое ён мае дачыненне да «нашага Быкава»? Між тым… якія б адыёзныя крокі ні рабіў Чаргінец у 1990–2000-х гадах, у 1980-х яны з В. Б. калі не сябравалі, то былі ў добрых адносінах.

Тыповы адмоўны водгук (ад Ліліі Кобзік) змясціла інтэрнэт-газета «Салідарнасць» 24.11.2015. Даю фрагменты без перакладу, пакідаючы напісанне прозвішча архітэктара з малой літары на сумленні аўтаркі і рэдакцыі: «…этот памятник не только тонкое изощренное издевательство над памятью Быкова, кроме прочего, он добавит Минску в карму еще одну каплю сумрачной безысходности… Хочется сказать сардаровым и всем остальным: не делайте этого…»

Мая рэпліка ў адказ, адпраўленая назаўтра, не зацікавіла выданне – такая во «Салідарнасць» 🙁 Што ж, апублікую хаця б тут і цяпер:

Я не заўважыў у праекце ні здзеку з памяці пісьменніка, ні «змрочнай безвыходнасці»: выраз твару і пастава адпавядаюць таму, што бачыў на прыжыццёвых здымках. На фота ў «Звяздзе» хутчэй відаць сум, а не змрочнасць. Наогул Васіль Быкаў не быў аптымістам, у многіх яго інтэрв’ю і творах, не толькі перад самай смерцю, праводзілася думка, што «нам тут шчасця не будзе». У Мінску нямала «вясёлых» помнікаў і скульптур (перад Камароўкай, у раёне плошчы Свабоды, у Міхайлаўскім скверы…), так што адзін сумны не сапсуе «карму».

Помнік народнаму пісьменніку патрэбен, зорка не замінае – хаця б таму, што В. Быкаў меў баявы ордэн Чырвонай Зоркі. Калі ў Беларусі робіцца нешта карыснае, няхай нават па ініцыятыве «рэжыму», то не варта гэтым грэбаваць.

…Помніка дзядзьку Васілю ў Мінску няма і праз тры гады. Адной з прычын гэтага, пэўна, сталася зацятая бескампраміснасць (або бескампрамісная зацятасць) часткі «быкаўцаў».

З улікам гэтай – дый не толькі гэтай – гісторыі я пайшоў на кампраміс у пытанні з дошкай у гонар часопіса «Штэрн» па вул. Рэвалюцыйнай, 2 у Мінску. У чэрвені Мінгарвыканкам вырашыў павесіць яе без прозвішчаў знакамітых пісьменнікаў, якія працавалі ў часопісе (а між тым можна было пералічыць Зэліка Аксельрода, Майсея Кульбака, Ізі Харыка).

Куртатая прапанова не тое каб усцешыла, аднак let it be – хто захоча, той знойдзе пра супрацоўнікаў «Штэрна» дадатковыя звесткі. Прынцыпова тое, каб на дошцы з’явіліся ідышныя літары. Зараз ідзе абмеркаванне праекта ў мастацкай радзе.

На маю думку, шансы годна ўвекавечыць памяць пра сусветна вядомы часопіс даволі вялікія. Так, у жніўні 2018 г. шыльды, прысвечаныя мірскай ешыве i Мендэле Мойхер-Сфорыму, з’явіліся, адпаведна, у Міры i Капылі.

Справа – стоп-кадр з ont.by. Надпісы на шыльдзе – на беларускай, іўрыце і англійскай

А ў ліпені пачалося ажыўленне ў Слоніме, канкрэтна, у старажытнай сінагозе:

Публікацыя з бюлетэня «Слонімскі край», № 7 (29), ліпень 2018

Чым горшы Мінск – незразумела. «Яўрэйскія» цікавосткі, без сумневу, прыцягнуць турыстаў; асабіста мяне вабіў у Кіеў, сярод іншага, і помнік Шолам-Алейхему.

Ініцыятыву са «Штэрнам», як паведамлялася, падтрымаў Беларускі фонд культуры. А вось міністэрства інфармацыі і Нацыянальнае агенцтва па турызму ад справы «самаўхіліліся». Увогуле, Вераніка Д., начальніца агенцтва ў 2016–2018 гг., якая прэзентавала сябе як культуролаг і спецыяліст па яўрэйскай гісторыі, займалася больш самапіярам, чым рэальнымі справамі 🙁 Чамусьці я не здзівіўся, калі ўбачыў яе, «члена праўлення Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын», у складзе «Грамадскай палаты Саюзнай дзяржавы». Забаўна: саюзнай дзяржавы няма, а «палата № 6», невядома кім фундаваная, існуе 🙂 Насельнікі ейныя, таварышы альтэрнатыўна адоранага папа Чапліна (не кінаакцёра), cур’ёзна заяўляюць, што яна стала «дзейным інструментам падтрымкі расійска-беларускай інтэграцыі…»

Насамрэч, тут кроку не ступіш – плюхнешся ў абсурд. Як вам «пушкінскі» камень, на пачатку верасня адкрыты ў Фрунзенскім раёне горада Мінска?

Здымкі 13.09.2018

Калі гэта й кампраміс паміж пажаданым і магчымым, то не вельмі ўдалы. Слушна адзначылі чытачы tut.by – больш нагадвае надмагілле, ніж ілюстрацыю да казак Аляксандра Сяргеевіча. Карацей, хацелі як лепей…

Дарэчы, паспяшаўся ініцыятар манумента (бізнэсмен Сяргей Наско) казаць у жніўні, што «на праспекце Пушкіна няма нічога, звязанага з Пушкіным». Станцыя метро «Пушкінская» не лічыцца? Дый шмат гадоў на доме № 41 вісіць такі барэльеф:

Фота 13.09.2018

Хто-хто, а расійскі класік у сталіцы Беларусі ніколі не быў забыты, пакрыўджаны. Помнік з капелюшом у сэрцы Мінска, абласная бібліятэка імя Пушкіна на іншым лапіку «сэрца», і г. д.

А гэта – «даўгабуд», незавершаны гандлёва-сэрвісны цэнтр на рагу прасп. Пушкіна і вул. Прытыцкага, акурат пад шматпавярховым гатэлем «Арбіта»:

Здымкі 13.09.2018

Зараз яго спрабуюць давесці да ладу… хіба к Еўрапейскім гульням (чэрвень 2019 г.) і завершаць. Аднак нашто было абяцаць, што рамонт скончыцца ў верасні 2017 г., нават з дакладнай датай – 30.09.2017? Тэндэнцыя такая: чым менш у Беларусі людзей, тым болей марнаслоўя.

Паглядзеўшы на рухі новага першага намесніка прэм’ер-міністра РБ Аляксандра Т-на (раней кіраваў апаратам савета міністраў), няцяжка сцяміць, што «бег на месцы» прадоўжыцца. То чалавеку патрэбен «стратэгічны штаб па развіцці лічбавай эканомікі» і «электронная медыцына» (робаты замест участковых дактароў і вузкіх спецыялістаў, якіх фатальна не хапае ў паліклініках?), то ён на днях прыкляпаўся да паштальёнаў – яны быццам бы павінны стаць «“універсальнымі работнікамі”, якія могуць праз гаджэты і выхад у Сеціва дапамагчы грамадзянам, у тым ліку і з замовай-дастаўкай тавараў інтэрнэт-крам». Па-першае, занадта дробна для аднаго з вышэйшых чыноўнікаў краіны ставіць задачы работнікам у асобнай галіне – на тое ёсць адміністрацыя прадпрыемства «Белпошта», у крайнім выпадку, намеснік міністра сувязі. Па-другое… дзядзечка, адчапіцеся вы ад маіх былых калег. Дарэмна хтосьці думае, што паштары абмяжоўваюцца «дастаўкай пошты і пенсій»: ёсць яшчэ такая хітрая штука, як планы па продажы маркіраванай і немаркіраванай прадукцыі, распаўсюд кілаграмаў рэкламы, многае іншае… За плату, якая ледзь перасягае пражытковы мінімум. А цяпер, выглядае, на паштальёнаў (пераважна паштальёнак, многія – перадпенсійнага ўзросту) навесяць яшчэ абавязкі кансультантаў інтэрнэт-крамаў. Але ж тыя, хто ўмее гандляваць, на «Белпошце» не затрымліваліся, і наўрад ці затрымаюцца.

У прынцыпе, пасля падхалімскай заявы Т-на «вы ведаеце, што словы кіраўніка дзяржавы ніколі не разыходзяцца са справай» (ага, ведаем па казусах з омбудсменам, судом прысяжных, дый нават са «штоквартальнымі» пашыранымі сходамі выканкама НАК) з новым урадам усё ясна. Пачакаем, вядома, 100 дзён з моманту прызначэння верхавіны – да канца лістапада 2018 г. – тады можна будзе крытыкаваць больш «субстантыўна». І саміх міністраў, і таго, хто іх прызначыў, і тых, хто гэтага «лідара» усхваляе. Праўда, сістэма настолькі разбэсцілася, што яе прадстаўнікам ужо можна пляваць у вочы – яны скажуць, што дождж ідзе.

Даволі характэрны адказ «па-беларуску» здабылі сёлета грамадскія актывісткі ў час суда з упраўленнем юстыцыі Мінгарвыканкама – дзясяткі памылак (і суд прыняў!)… «М1гарвьнсанкама», «Рэспублт Беларусь» – шэдэўральна.

У 2001 г. і я дастаў падобны дакумент у судзе Маскоўскага раёна горада-героя Мінска… Праўда, суддзя «па выканаучым вырабам» («по исполнительным изделиям»?) Антаневіч выявіўся крыху больш пісьменным. Ну дык і 17 гадоў не прайшлі марна!

Але на сёння досыць пра сумнае. 11.09.2018 прыйшла адхлань – прэзентацыя «яўрэйскага» нумару часопіса «ПрайдзіСвет» (таго самага № 20, дзе на карцінцы-заманусе – дзяўчына з казіным тварыкам). Павел Касцюкевіч, параіўшыся на месцы, пастанавіў вынесці пасяджэнне на ганак кнігарні Логвінава, бо ўнутры было б занадта горача. Сказаў – зрабіў… Выступоўцы чыталі свае творы і пераклады з ганка. Побач гойсалі машыны, але асноўнае было чутно.

П. Касцюкевіч (без кепкі) і Я. Ліпковіч; аўтарка belisrael.info i «ПрайдзіСвета» І. Ганкіна з мужам Дзмітрыем

Вёў вечарыну Альгерд Бахарэвіч (на здымку з fb – злева), які шчэ год таму меркаваў, што са мною не варта мець справы. Перадумаў – і нічога, свет не перакуліўся 🙂

Г. Янкута чытала ў сваім перакладзе з ідыша верш Ганны Марголін; А. Хадановіч – Мойшэ Кульбака

Арганізатары падрыхтавалі для гасцей пачастункі, адэкватныя Рош а-Шонэ, – прынамсі яблыкі на стале я бачыў сам.

«Вольфаў цытатнік»

«Іронія спараджаецца толькі болем»; «Перамены толькі тады добрыя, калі ёсць рэчы, якім не здраджваеш і на якія сам можаш пакласціся»; «Тое, пра што хочаш сказаць – не заўсёды тое, што гаворыш. І дакладней – заўсёды не тое» (Рашыд Нугманаў, yahha.com).

«Калі чалавек выклікае любоў адных і нянавісць іншых – гэта сведчыць толькі пра яго значнасць. Калі ён выклікае ўсеагульную любоў – ён, хутчэй за ўсё, неяк таемна падлізваецца да чалавецтва і кажа нешта занадта бясспрэчнае. Усё значнае – спрэчна, палемічна» (Дзмітрый Быкаў, 31.08.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

13.09.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 14.09.2018  00:19

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (81)

Гіганцкі грыбны шалом! Ужо, бадай, дазволена «паглядам акінуць шлях» (С), зірнуць на вынікі месяца, а мо й не аднаго.

Канфлікт ля берага Курапатаў, дзе «найшла каса на камень», за два месяцы так і не завершаны – брава, айчынныя канфліктолагі ды ўсякія прочыя спін-дактары! Калі не памыляюся, то бакі ў апошнія тыдні адно радыкалізавалі свае пазіцыі, пачалі ўспрымаць процістаянне як «гульню з нулявой сумай». Зрэшты, ад пачатку года (гісторыя з падрыхтоўкай да святкавання Дня Волі) бачу, што рэпутацыі валяцца, бы тыя костачкі ў даміно.

Калі браць яўрэйскі аспект, тутэйшыя «юдафілы» спрэс намякаюць, што могуць і адключыць сваю талерантнасць да жыдоў яўрэяў… Гэткія сігналы пасылалі «палітыкіня» Таццяна С., якая ўгледзела ў сваёй ідэалагічнай апаненткі «зямліабетаваную знешнасць», «праваабаронца» Ганна Ш., якая, здаецца, не заўважыла кепскага ў наступнай рэпліцы свайго фрэнда пра М. Лісатовіч:

Яшчэ адзін выбітны (?) праваабаронца, экс-дэпутат ад БНФ Мікола А. прама напісаў, што антысемітызму ў вышэйпададзенай рэпліцы няма. Ну, калі сам А. так лічыць…

У прынцыпе, і публікацыя ў «першай беларускай газеце» інтэрв’ю з Рыгорам Абрамовічам належыць да гэтай катэгорыі. Матэрыял, па-першае, не высокапрафесійны, бо другасны адносна 79-й серыі «К&М». I калі ўжо «НН» зацікавілася меркаваннем «Грышы», то слушна было б апытаць таксама іншых, больш уплывовых людзей «зямліабетаванай знешнасці». Не адзін рабін у Мінску.

Па-другое, на nn.by была ўзнятая хваля, мякка кажучы, нелюбові да яўрэяў, асабліва ў каментах. Упэўнены, у рэдакцыі заранёў ведалі, куды ўсё паверне, але грошы/хайп руляць. Да канспіралогіі (версія пра загад «таварыша маёра») скочвацца не буду.

І яшчэ, як бы я ні ставіўся да плыні «прагрэсіўнага іудаізму» (а стаўлюся без энтузіязму), я ніколі не пайду шляхам ізраільца Барыса Д. Б., які на пацеху недасведчанай публіцы пасля публікацыі «НН» агулам абзываў прадстаўнікоў гэтай плыні «брахунамі, казламі, мярзотнікамі» і г. д. З такімі пяшчотнымі выразамі можна заваяваць хіба віртуальны, фэйсбучны аўтарытэт; мяне ж цікавіць рэальнасць, што не зводзіцца да балбатні ў піўнусе.

…Крыху шкада, што зусім адарваўся ад рэальнасці кандыдат на прэзідэнцкую пасаду 1994 г. Ён і раней часцяком лунаў у сваіх эмпірэях, але допіс ад 23.07.2018 – поўны фініш (маўляў, рэстаран служыць і расійскім дыверсантам, і сатаністам, і…). Дый як жа без рытарычных пытанняў ад эмігранта з 22-гадовым стажам: «Чаму Зайдэс [фронтмен рэстарана «Поедем поедим», грамадзянін РБ – В. Р.], прыехаўшы здалёк, не паважае нас? Чаму ён не назваў свой шынок скажам “Пэйсаты-хол”?»

Магу дапусціць, што спадар П. прэтэндуе на Шнобелеўскую прэмію, але – крыўдна, што ў тутэйшым палітыкуме доўжыцца гэткая гульня на паніжэнне. Нагадаю, летась з’явілася праграма пераўладкавання краіны «Вольная Беларусь». Пры ўсіх яго слабасцях, адзначаных і ў нашым серыяле, дакумент, у прынцыпе, мог бы стаць «пуцяводнай зоркай» для 5-10% грамадзян, пры дапамозе якіх пачаліся б рэальныя перамены. Але ўсё адбылося, як заўсёды: пасля колькіх прэзентацый праграму адкінулі ў архіў, дый народнага Руху «Вольная Беларусь», пра які ў сакавіку 2017 г. гучна заяўлялі не толькі Зянон Пазьняк, а і Юрась Беленькі з Сержам Папковым, не відно і не чутно. «Дэгрэсіямі аб таемнай дактрыне» З. П. і папулярнасць сваёй партыі заганяе ў межы статыстычнай хібнасці, і іншых апазіцыянераў апанентаў рэжыму цягне за сабою.

Маркотна стала і ад артыкула Таццяны Процькі на адну з маіх улюбёных тэм (тапаніміка Мінска) – гэткай ксенафобіяй ад яго тхне… Не падабаецца аўтарцы, што ў Мінску «Ёсць вуліцы Талстога (мяркую, што Льва, але не выключана таксама, што і ў гонар Аляксея), Тургенева, Дастаеўскага, Пушкіна, Лермантава, Някрасава, Чарнышэўскага, Ясеніна, Маякоўскага, а таксама Бялінскага, Грыбаедава, Кальцова, Караленкі, Нікіціна, Агарова, Адоеўскага, Серафімавіча, Майкова і іншых». Пра кароткую прывакзальную вуліцу Талстога, названую так у 1919 г. (вядома, у гонар Льва), інфа знаходзіцца ў сеціве за пару хвіляў – трэ’ было даўмецца прыпісаць яе існаванне злавеснаму «рускаму міру»!

Замінаюць спадарыні і вуліцы жывапісцаў «Айвазоўскага, Верашчагіна, Крамскога, Сурыкава, Фядотава, Шышкіна, Рэпіна». З яе артыкула вынікае, што зноўку «нашых крыўдзяць», бо ў Мінску нібыта няма вуліц імя тутэйшых мастакоў. Насамрэч не адзін год існуюць вуліцы Ваньковіча, Драздовіча, Орды, Рушчыца… Дый той жа Ілля Рэпін аб’ектыўна вельмі шмат зрабіў для беларускай культуры – напрыклад, у сваім Здраўнёве пад Віцебскам.

«Затое» Т. Процька заўважыла, што ў Мінску з’явілася «адмоўная» вуліца Гагарына («брудная, у прыватным сектары») – на Таццянін одум, так беларусы супраціўляюцца «рускаму свету» («Які свет, такое і ўшанаванне, такая і памяць»).

Замест дзелавой размовы – у Мінску сапраўды недастаткова ўшанаваныя некаторыя заслужаныя людзі, а многія тапонімы састарэлі – феерыя зласлівасці й дурноты… Нават не верыцца, што аўтарка мае званне кандыдата філасофскіх навук і шмат гадоў узначальвала беларускі Хельсінкскі камітэт. Хаця – у нашай пясочніцы ўсё магчыма.

Ілюстрацыя да матэрыяла Т. Процькі – амаль адзінае, што ў ім памыснага… На фота – шыльда ў Клецку.

Не дужа арыентуюцца ў тапаніміцы і «адказныя» супрацоўнікі гарадскіх службаў. Падзівіцеся хаця б на даведкі тутака, дзе «Их именам названы улицы» [sic]. Здаецца, у адміністрацыі Фрунзенскага раёна шчыра вераць, што вуліца Дамброўская на захадзе сталіцы названая ў гонар расійскага пісьменніка Юрыя Дамброўскага:

Пісьменнік-то выдатны, але тут ён ні пры чым… Вуліца атрымала імя ў гонар фальварка Дамброўка, тэрыторыя якога не так даўно ўвайшла ў межы Мінска. Гэтак жа называецца прылеглы жылы раён.

Адхланню для мяне ў гэтым мітуслівым месяцы (закон аб нацыянальным характары дзяржавы, прыняты ў Ізраілі 19.07.2018, падобна, толькі паглыбіў раскол у грамадстве, што б там ні вяшчаў Бібі) сталі гуманістычныя ідэі мастака Андрэя Дубініна наконт таго, як згадаць пра ахвяраў у Курапатах:

Калісьці мяне ўразілі сшыткі Сямёна Кірсанава, паэта, які як бы «дапісаў» паэтычныя зборы за сваіх (загінулых на вайне) сябраў, абапіраючыся на іх чарнавікі, тэмы і вобразы. Кожны «сшытак» так і азаглаўлены – прозвішчам забітага. Калі і прыдумана што зараз, то не мае значэння. Канцэпцыя для мяне была б такой – калі дажывем да архіваў НКУС, то там можна было б зрабіць кампазіцыйна – накшталт крамы ІКЭА, ты ідзеш праз макеты пакояў, дзе сапраўдныя, жывыя рэчы забітых, і калі там паэт – можаш хоць радком дапісаць яго магчымы верш, калі будаўнік – пагартаць яго кнігі і г.д. – каб супольна дажыць аднятае жыццё (мой дзед быў чыгуначнік, і я прыдумаў, што ў яго павінен быў быць гадзіннік – кішэнны, цыбуліна, каб ведаць дакладны час, і, здаецца, у архіве НКУС ён ляжыць). Узгадваецца яўрэйскі звычай – да хворага павінна (па чарзе і па магчымасці) прыйсці 120 чалавек, бо лічыцца, што адзін чалавек уносіць 1/120 частку хваробы.

Гэтыя адсечаныя памяць і жыццё ўвесь час шукаюць свайго ўвасаблення, гэта рэактар пагубленага часу…

Выдатны праект у бліжэйшыя месяцы не будзе рэалізаваны, і справа не толькі ў закрытасці архіваў 🙁 Летась «галоўны» сказаў паставіць сціплую каплічку, нешта такое і злепяць. Паведамлялася, што адзін варыянт з трох будзе выбраны 1 жніўня.

У ліпені пайшлі ў іншасвет дзве дамы, якія шмат гадоў уплывалі на яўрэйскае жыццё Мінска: канцэртмейстарка Лізавета Хаскіна, супрацоўніца «Хэсэда», былая вязніца гета Мая Крапіна… Барух даян а-эмет.

* * *

Канспектыўна пра пазітыўнае. К сярэдзіне ліпеня ў сеціве паказаўся доўгачаканы «габрэйскі» выпуск № 20 беларускага часопіса перакладной літаратуры «ПрайдзіСвет». З тэкстаў можна дазнацца нямала новага і пра яўрэйскае жыццё, і пра аўтараў, і пра перакладчыкаў, хоць сёе-тое публікавалася раней (у тым ліку на belisrael.info). Асобна хацеў бы парэкамендаваць жывыя яўрэйскія народныя апавяданні і жарты са збору Вульфа Сосенскага.

Спрэчным у выпуску выглядае хіба пераклад «Запаленых свечак» Бэлы Шагал, зроблены не з ідыша, а з нямецкай («копія з копіі»). Да таго ж, калі рэдакцыя піша: «мы хочам, каб у беларускай літаратуры зноў з’явіўся няхай і не надта моцны, але ўсё ж адчувальны габрэйскі акцэнт», то, па-мойму, грукае ў адчыненыя дзверы… «Не надта моцны» акцэнт ніколі не знікаў, нат пасля масавага выезду яўрэяў з Беларусі ў 1990-х гадах. Між іншага, на гэтую тэмку (яўрэі ў белліце) у ліпені выйшла і кніга канадскай прафесаркі Зіны Гімпелевіч «Тhe Portrayal of Jews in Modern Bielarusian Literature». Аж на 500 старонак.

Праз тыдзень у Капылі намячаецца ўсталяванне мемарыяльнай дошкі ў гонар «дзядулі яўрэйскай літаратуры» Мендэле Мойхер-Сфорыма. Варта дадаць, што вуліца Мендэле (дакладней, Абрамовіча – гэта сапраўднае прозвішча класіка) існуе ў Капылі з савецкіх часоў.

Новая, і даволі цікавая кніга пра Максіма Гарэцкага выйшла на пачатку года ў жыхара Ізраіля Уладзіміра Ліўшыца (дапамагла Горацкая сельгасакадэмія, дзе сп. Ліўшыц шмат гадоў працаваў). Скапіяваў фрагменцік пра Ізраіля Гарфінкеля:

Знакамітаму паэту і гісторыку літаратуры (да таго ж аўтару belisrael.info :)) прысвечана іншая манаграфія, падрыхтаваная доктаркай філалагічных навук, прафесаркай Ірынай Скарапанавай:

Скора Віктару 40. А гісторыку Льву Казлову, які пазалетась прыходзіў на імпрэзу В. Жыбуля, – ужо 80! Яшчэ з дзяцінства цаню казлоўскі гумар, яго кніжныя «музеи остроумия». Нядаўна адкрыў для сябе, што Леў Раманавіч не толькі спецыяліст па геаграфічных картах і выдавец, а яшчэ і любіцель рыфмаў.

З (адносна) свежай кнігі Л. Казлова, ён жа Плат. Гудовіч

У адзін з даждлівых мінскіх дзён прыйшла ў галаву думка: во каб Уладзіміру Караткевічу стварыць помнік на беразе Свіслачы, дзе пісьменнік cядзеў бы за лоўляй рыбкі… Ён жа гэты занятак любіў – і жывыя рыбакі да яго б прымошчваліся, і турысты. Падзяліўся думкай у фондзе культуры – пасмяяліся. Аднак во дзе ісцінная праўда ад Герцля: «калі захочаце, гэта не будзе казкай». І аршанскі дом, у якім Караткевіч жыў у першыя пасляваенныя гады (а працаваў і пазней), выкупіць-уратаваць ад зносу пакуль што магчыма.

Між іншага, Караткевіч разумеў ідыш. Яго старэйшая сястра Наталля Кучкоўская ўспамінала пра даваенную Оршу: «Зрэдку ў наш горад прыязджаў яўрэйскі тэатр. Паколькі яўрэйская мова гучала на аршанскіх вуліцах штодня, мы без перакладчыка спакойна глядзелі ўвесь рэпертуар, які складаўся паводле вядомых твораў Шолам-Алейхема: “Блукаючыя зоркі”, “Тэўе-малочнік”, “Хлопчык Мотл”, – і атрымоўвалі вялікую асалоду». Калі пакорпацца ў газетах канца 1930-х – пачатку 1940-х, то высветляцца, пэўна, і даты гастроляў, і тое, які там быў яўрэйскі тэатр (мінскі, маскоўскі, а можа, кіеўскі?).

 «Вольфаў цытатнік»

«Мне даспадобы займець свабоду / Пакуль свабода мяне не паймела» (Фёдар Жывалеўскі)

«Калі не кормяць сваіх паэтаў, / Кормяць паэтаў чужых» (Платон Гудовіч)

«Я люблю сваю краіну, але не жадаю разумець тое, што адбываецца ў сістэме кіравання дзяржавай. Сістэма настолькі прагніла знутры, што першая неабходнасць для яе – рабы, людзі, якія маюць вузкія навыкі і не імкнуцца да развіцця, адукацыі, самавызначэння» (Дзмітрый Заплешнікаў, «Мая псіхушка», 2016)

«У 1920-30-я гады дзяржава паводзіла сябе па-злачыннаму ў адносінах да людзей. Хеўра злачынцаў мучыла народ. Карыстаючыся тым, што яна можа называць сябе дзяржавай. І вядома, мала што з таго часу ментальна ў галовах людзей змянілася, таму што ў нас жа ніякага суда над гэтай хеўрай не было. У нас жа Нюрнберга не было» (Мікалай Сванідзэ, 27.07.2018)

«Мы знаходзімся пад уладай глабальных працэсаў, і ўсе гэтыя працэсы – па-за нашым кантролем. Калісьці свет рухаўся праз ідэалогіі і рэлігіі – у гэтым было яшчэ нешта чалавечае. Сёння ён падпарадкоўваецца грошам і тэхналогіям – у гэтым ужо значна менш чалавечага» (Павел Гельман, 25.07.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

29.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 29.07.2018  23:59

***

Нагадваю, што ў сваёй аўтарскай серыі В. Рубінчык выказвае сваё асабістае меркаванне, якое не абавязкова ва ўсім супадае з рэдактарскiм.

***

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 80 (11.07.2018). Разгільдзяйства па-ізраільску. Праблемы з допускам турыстаў у Ізраіль, рэакцыя беларускіх чыноўнікаў і чытачоў tut.by. Няўзгодненасць дзеянняў ізраільскіх службаў як адна з прычын трагедый у Нахаль-Цафіт. Доўгажыхарства Нетаньягу ва ўладзе, думка пра тое, што ён “заседзеўся”. Яшчэ адзін “доўгажыхар” у Беларусі, 25 гадоў барацьбы супраць карупцыі з сумнеўнымі вынікамі. “Антыкарупцыйныя” курсы 2005 г. і адмоўны адбор у дзяржсістэме. Хітрыкі антыдармаедскіх дэкрэтаў. Пазітывы ў Кітаі, Віцебску, Барысаве, Бабруйску. Планы павесіць дошку памяці Ізраіля Басава ў Мсціславе. Новыя пераклады вершаў і прозы Майсея Кульбака. Прэзентацыя кнігі Клер Ле Фоль у Мінску, крытыка некаторых выказванняў даследчыцы. Пра тое, што ідэю дружбы яўрэяў і беларусаў стварыў не Бядуля. Калі быў пік яўрэйска-беларускіх палітычных дачыненняў? Роля Арона Вайнштэйна ў чатырохмоўі БССР.

№ 79 (02.07.2018). “Курапацкі вузел”, зацятасць абодвух бакоў. Кампрамісныя прапановы Міколы Арцюхова. Эвалюцыя Змітра Дашкевіча. Млявасць “яўрэйскай абшчыны”, факты 2000-х гадоў. Спрэчныя заявы Р. Абрамовіча і яго жонкі. Нязгода з тым, што беларускія яўрэі заслужылі гнілаватую “абшчыну”. Пра тое, што часам варта выносіць смецце з хаты. Як пашырыць “яўрэйскую прысутнасць” у тапонімах. Яўрэі ў назвах віцебскіх вуліц. Пра японскае і яўрэйскае кінцугі. Адстаўка С. Шапіры з пасады старшыні федэрацыі хакея; пажаданне вышэйшым чыноўнікам пайсці Шапіравым шляхам. Чалавек без маральных тармазоў на дзяржслужбе (факт плагіяту). Выстаўка “Беларускія яўрэі” ў Іўі.

№ 78 (19.06.2018). Як канфлікт вакол Курапатаў набыў этнічнае адценне. Атамізаванасць “яўрэйскай абшчыны” ў Беларусі, яе няздольнасць адказваць за ўчынкі асобных яўрэяў або ціснуць на “сусветную дыяспару”. Збор подпісаў у Ізраілі супраць “шынка на костках”. Дээтнізацыя канфлікту як выйсце. Патрэба ў парламенцкім расследаванні абрэзкі ахоўнай зоны ля Курапатаў. Віна чыноўнікаў. Кампанія “прамога дзеяння” супраць наведвальнікаў рэстарацыі і яе выдаткі. Заява аднаго з пратэстоўцаў пра “жыдакамунізм”. Слабаватыя праекты мемарыяла ў Курапацкім лесе, альтэрнатыва ад Алеся Разанава. Заклік да інтэграцыі гістарычнай памяці, злучэння ў ёй і Курапатаў, і Трасцянца, і БНР, і БССР. Стаўленне яўрэяў да БНР паводле С. Рудовіча. І. Рэйнгольд і М. Калмановіч ля вытокаў БССР. Іх сумныя лёсы за Сталіным. Памяць пра Рэйнгольда на яго малой радзіме, у Грозаве.

№ 77 (15.06.2018). Як прадпрымальнік А. Машэнскі выклаў за шакаладку з аўтографам 10 тыс. долараў. Попыт на партыйную сістэму ў Беларусі. Аптымальнасць двухпартыйнай сістэмы з даволі высокім прахадным бар’ерам на выбарах у парламент. Стратэгічная задача – пераключыць “знешні локус кантролю” на ўнутраны. Заклік стварыць дзве суперпартыі да выбараў 2020 г. Пра тое, што асобныя ідэі з серыяла ажыццяўляюцца. Колькасць курцоў, п’янтосаў і суіцыднікаў у Беларусі і Ізраілі. Беларуская анамія. Планы З. Пазняка і пратэстоўцаў ля рэстарана адносна Курапатаў. Перадача пра адносіны яўрэяў і беларусаў на “Белсаце”. Павярхоўшчына ў інтэрв’ю “доктара гісторыі” з гэтай перадачы, яго парады разбіць мур ілбом і ўзламаць адчыненыя дзверы. Інтэракцыі паміж яўрэямі і беларусамі на розных узроўнях. Замоўчванне рэальных праблем. Як беларусістыка мадзее ў Ізраілі. Поспехі кітайцаў у РБ.

№ 76 (10.06.2018). Віншаванне з “Днём Волі” ад СБП. Падзеленасць беларускага грамадства. Патрэба ў шанаванні ўсіх дат, звязаных з “бацькамі-заснавальнікамі”, у паўнаце палітычнага спектру. Трыццаць год адкрыццю Курапат. Адыёзная версія ад адстаўнога афіцэра КДБ, яго інсінуацыі наконт яўрэяў. Недаацэнка ўплывовасці У. Бегуна і Э. Скобелева. Як у суполцы “Талака” 1980-х гг. ставіліся да яўрэйства. Небяспека этнізацыі канфліктаў. Развагі пра магчымы кампраміс. Ліст-ушчуванне ад М. Гаравога. Прапановы Я. Гутмана. Летуценні пра курапацкі “конкурс”. Выстаўка, прысвечаная Трасцянцу, у Нацыянальнай бібліятэцы. Вуліцы Дудара і Смоліча ў Мінску, Левіна ў Жлобіне. Няўменне яўрэйскіх суполак і гісторыка Б. наладзіць дыялог. 70 гадоў С. Алексіевіч. Фаліянт Л. Доўнар пра кніжную справу ў Мінску. Анатацыя кнігі на ідышы.

№ 75 (28.05.2018). Рэгістрацыя ўніверсітэта імя Гілевіча. Жарцікі пра тое, чаму яму варта атабарыцца ў Лідзе або Ельску. У. Бараніч і яго амаль сенсацыйны допіс пра маладога В. Івашкевіча і яго “жыдабойства”. Сведчанне ад С. Дубаўца пра З. Саўку. Успамін В. Вячоркі пра 1989 г., дзе замоўчваецца тагачасная юдафобія А. Пушкіна. Згадка Я. Гутмана пра першы з’езд БНФ і сыход з яго групы яўрэяў. Антыкамунізм і антылукашызм – яшчэ не прычына, каб падтрымліваць “жыдабойцаў”. Меркаванне З. Жабацінскага. Як у Кіеве гарсавет танчыць пад дудку партыі “Свабода”. Небяспека этнанацыяналізму. Немагчымасць вярнуцца ў мінулае, у т. л. і ў “штэтл”. Шматхадовачка беларускіх ідэолагаў з нагоды вывешвання вясёлкавага сцяга над пасольствам Вялікабрытаніі. Сумневы ў тым, што Макей – “трагічная постаць”.

№ 74 (22.05.2018). Перамога Ізраіля на “Еўрабачанні” і адсталасць у жаночых шахматах. Рост ВУП у Кітаі і Ізраілі. Як Кітай стаў больш перспектыўным партнёрам для Беларусі, хаця ў 1990-х было наадварот. Колькасць кітайцаў і яўрэяў у РБ. Занадта аптымістычнае выказванне Ю. Зісера і “халодны душ” ад У. Бараніча. Адток людзей з Беларусі ў Ізраіль. Пашырэнне неапаганства праз кітайшчыну. Супраца КНР і Ізраіля. Патрэба ў кансалідацыі ізраільцаў і беларусаў. Пра тое, чаму ні КНР, ні РБ не перанясуць свае пасольствы ў Іерусалім. Гастролі ізраільскага армейскага ансамблю ў Мінску-1998. Водгук на канцэрт з “Вечернего Минска”. Меркаванне П. Рэзванава пра музычны альбом “Толькі б яўрэі былі…” Запрашэнне да дыскусіі на тэму “перспектывы развіцця (каля)яўрэйскай культуры ў Беларусі”. Некалькі тэзісаў.

№ 73 (11.05.2018). Юбілей К. Маркса, розныя думкі пра яго, каштоўнасць некаторых яго ідэй. Актывізацыя правых радыкалаў у Беларусі. Патрэба ў беларускай левіцы, цікавасць да ідышу ў асобных левых. Віншаванне з Першамаем з газеты “Акцябер”, 1927 г. С. Спарыш і “наезды” на яго. Каментарый ад М. Статкевіча на затрыманне Спарыша. Жарты апошняга, расповед пра кантакты з пралетарыятам. Юбілей Ізраіля; параўнанне 1998 і 2018 гг. Актыўнасць і прагматычнасць Ізраіля на міжнароднай арэне. Поспехі ў гаспадарчых справах на тэрыторыі РБ. Жарцік ад “Бэсэдэра?” Альбом “Толькі б яўрэі былі…” ад А. Віслаўскага. Карта “Яўрэйская Гародня” ад А. Аснарэўскага. Цікавосткі, звязаныя з героем І. Эрэнбурга Лазікам Ройтшванцам, у Гомелі. Успаміны Л. Лыча пра дзяцінства ў мястэчку Магільным. Пра адзначэнне 9 мая на “Яме” ў Мінску, пра сустрэчу з Ш. Грынгаўзам у Красным.

№ 72 (29.04.2018). Расповед М. Уласевіча пра аварыю на Астравецкай АЭС і “абвяржэнне” ад адміністрацыі. Рэакцыя Літвы і адказ беларускага МЗС. Успамін пра адказ ад супрацоўніка пасольства РБ у Ізраілі (2005). Як некаторым карціць прывязаць яўрэяў да ўраду. Праблема з абяленнем С. Булак-Балаховіча і нежаданне прыпісваць прагу абялення ўсім нацыяналістам. Ахвота гісторыка Б. папіярыцца на тэме. Урывак з пратаколу 1921 г., дзе гаворыцца пра пагромы, учыненыя балахоўцамі. Казус В. Малышчыца, яго крыўда на Нацыянальнае агенцтва па турызме і “задні ход” праз некалькі дзён (парушэнні агенцтвам аўтарскіх правоў былі “выпадковыя”). Нявер’е ў выпадковасць парушэнняў праз тое, што і былая дырэктарка НАТ і ў пачатку 2010-х не адрознівалася павагай да аўтарскіх правоў, як і арганізацыі, дзе яна працавала. Цытаты з Л. Гозмана і А. Арэха.

№ 71 (20.04.2018). Перафарматаванне серыяла. Плён ад звароту ў адміністрацыю Фрунзенскага раёна. Прагулка па вул. Прытыцкага ў Мінску. Ідэя з перайменаваннем вуліцы “1-я Раённая магістраль”. Дэмагагічны, а мо правакацыйны артыкул У. Бейдэра. “Наезд” Бейдэра на І. Зісельса, развагі пра пазіцыю апошняга. Самасуд ад Шварцбарда мог выклікаць прагу помсты. Думка А. Розенблюма пра суд над Шварцбардам. Няўменне або нежаданне раскрыць забойствы А. Бузіны, П. Шарамета. Згода з М. Салоніным наконт некаторых асаблівасцей украінскай сітуацыі. Эпідэмія адру ва Украіне. Здаровы глузд у падачы Мінскам заяўкі на правядзенне Сусветнай шахматнай алімпіяды. Як ФІДЭ сябе дыскрэдытавала. Цытаты, інфармацыя пра ўдзел А. Дубініна ў выставе ў гонар БНР.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 71, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10.