Tag Archives: Юлия Чернявская

«От буквы “П” мы начали движенье…»

Привет! Нудным быть не хочется, да и страх в Беларуси, что бы там ни говорили, захватил далеко не всех. В то же время «Комеди-клаб» я здесь устраивать отказываюсь. «Нужно что-то среднее, да где ж его взять?..» (С) Поищем. «Анахну бадэрэх», как назывался бюллетень Израильского центра в Минске лет 20 назад. Сиречь «Мы в пути».

Автор С. Маршак, но это не точно

Ну вот, 4-5 сентября отгремели (отшелестели?) «Дни белорусской письменности» в Копыле, открылись аллея писателей, памятник Тишке Гартному работы скульптора Павла Войницкого.

Теперь в городе два Тишки: один пожилой, 2000 г. выпуска, другой моложавый

Даже Менделе Мойхер-Сфорима организаторы вспомнили, судя по этой статейке (а будем себя хорошо вести, так в следующий раз и Абрама Паперну припомнят во всю мощь!). Но заголовок в «СБ» угарный, конечно: «Писатели и книги в порядке». Ни фига себе в порядке: уже рассказывал, сколько умерло членов Союза белорусских писателей только за июль-август 2021 г. (не менее шести из менее чем пятиста). Сейчас кратко поведаю о потерях «литературного цеха» Беларуси с начала года, называя покинувших нас членов двух союзов, СБП и СПБ:

В. Ф. Гируть-Русакевич, В. Н. Киселёв, Ф. В. Шкирманков – январь;

Л. Г. Матюхин, Р. И. Реутович, А. К. Сульянов – февраль;

И. А. Муравейко – март;

М. А. Карпеченко, А. К. Клышко, И. В. Малец, В. А. Попкович – апрель;

И. К. Стадольник – май;

Л. К. Леванович (Леонов) – июнь;

Г. Б. Богданова, В. Л. Лясковский, В. Н. Сивчиков – июль;

А. С. Василевич, А. С. Рязанов, С. Ф. Цыплюк – август.

Многим было за 70 или за 80, но это не значит, что их творческий потенциал иссяк. А, к примеру, прозаику и издателю Владимиру Сивчикову исполнилось всего 63, поэтессе Галине Богдановой – 60…

В августе из-за претензий госорганов ликвидированы были Белорусский ПЕН-центр и Белорусская ассоциация журналистов, служившие какими-никакими опорами для пишущих людей. Из-под удара по-прежнему не выведены Союз белорусских писателей и Общество белорусского языка (ТБМ). Как минимум трое литераторов сейчас находятся за решёткой со статусом политзаключённых: я об Алесе Беляцком, Павле Северинце и Александре Федуте. В июне 2021 г. поэт-пчеловод, организатор «Медовой премии» 59-летний Микола Папеко был осуждён на два года «химии» по надуманному (чтобы другим неповадно?) «хороводному делу». Несколько месяцев под домашним арестом сидит драматург Юлия Чернявская… И т. д.

Короче говоря, празднества в Копыле, даже абстрагируясь от неподавленной эпидемии COVID-19, видятся ежели не «пиром во время чумы», то чем-то к нему близким. Вполне логично, что «Национальную литературную премию»-2021 в одной из номинаций получила самодовольная посредственность – отставной крупный чиновник, отметившийся на своих должностях разве что ревностным насаждением «госидеологии», гонениями на всяческое свободомыслие.

Невесел этот год и для историков Беларуси. Начался он со смерти видного геральдиста Анатолия Титова (27.11.1947 – 05.01.2021; тоже, кстати, состоял в СБП), затем ушли доктора исторических наук Аркадий Русецкий (01.11.1942 – 10.01.2021; был членом СПБ), Леонид Лыч (08.02.1929 – 17.01.2021), Мария Беспалая (25.11.1948– 15.02.2021)… В мае, как упоминал уже, не стало Евгения Анищенко и Сергея ЖумаряЛетом скончались кандидаты исторических наук Олег Иов (19572021), Варвара Кухаренко (1981–2021) и Владимир Гуленко (1954–2021), человек, интересовавшийся моими публикациями в журнале «ARCHE». И вот на днях – печальная весть о безвременном уходе ещё одного моего читателя, Владимира Ляховского (05.02.1964 – 07.09.2021). В 2015 г. мы полемизировали по переписке; обзор его opus magnum, книги «Ад гоманаўцаў да гайсакоў. Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у 2-й палове ХІХ ст. – 1-й палове ХХ ст. (да 1939 г.)», был помещён на belisrael.info здесь.

В. Кухаренко, В. Гуленко, В. Ляховский

Пожалуй, Владимир Викторович Ляховский заслуживает отдельной публикации. Пока же приведу отрывки из его посмертно опубликованной беседы с корреспондентом «Радыё Свабода», в переводе с белорусского:

Депутат и историк Игорь Марзалюк, который постоянно высказывается против бело-красно-белого флага, не специалист в этом деле. Ни в вопросе символики, ни в истории коллаборационизма в годы ІІ мировой войны. Его сфера интересов как историка — период Средневековья. Поэтому здесь он выступает как пропагандист общества «Знание»… Когда он как медиевист высказывается по этой теме, то лишь показывает свою профнепригодность и политическую ангажированность.

Или возьмём [Вячеслава] Даниловича (бывший директор Института истории Академии наук, ректор Академии управления при президенте. — «РС»). Он защищал диссертацию по теме Западной Беларуси, и она была неплохая. Но то, что он говорит на нынешней должности, его уровень аргументации, — это вызывает у меня чувство стыда за нашу науку.

У нас существуют клише и стереотипы по истории белорусского коллаборационизма периода ІІ мировой войны. Они сформиировались в советское время. А вопросы символики вообще не исследовались в советские и постсоветские времена.

Это попытался сделать Алексей Литвин в своей монографии. И знаете, что получилось? Почти два года ему не утверждали докторскую диссертацию. Для других историков это был урок, что тему лучше не трогать, ибо она не диссертабельная…

В 1989 году в газете «Звязда» состоялся «круглый стол» насчёт национальной символики, который вёл Валентин Жданко. Там самым знающим человеком в этом вопросе был геральдист Анатолий Титов, который не так давно покинул нас. О 1920-х и более поздних годах, об использовании национальной символики он знал больше, чем и Литвин, и [Николай] Сташкевич, и иные более маститые по своим званиям историки.

Ведь только теперь начинается серьёзное изучение темы войны. Только теперь что-то делается по этой проблематике независимыми и неангажированными историками. А тот «круглый стол» доказывал, что даже наша профессура не владела этой темой. А те, кто владел, как Литвин, включали внутреннего цензора.

В 2000-х годах в Институте истории [Академии наук] пытался восстановиться Станислав Рудович. Это один из авторитетных исследователей нашей государственности и БНР. Тот же Данилович отказал ему, сказав, что его тема неактуальна для Института.

Недавно в Институте истории ликвидировали геральдический сектор и уволили одного из авторитетнейших геральдистов Алексея Шаланду. А ныне пропагандисты призывают опираться на факты…

Многие суждения покойного вполне резонны. Как известно тем, кто следит за моими публикациями, я — за вдумчивую экспертизу при максимально возможном дистанцировании науки от идеологических влияний. И, соответственно, за академическую автономию историков (как, впрочем, и иных исследователей). Возможна ли такая автономия в ближайшем будущем на наших просторах — другой, весьма непростой вопрос.

Разумеется, упомянутое в интервью общество «Знание» не поможет эмансипации учёных, уже по той причине, что оно — химерное, «государственно-общественное». Деятелями из администрации оно видится как «один из главных инструментов донесения актуальной общественно-политической, историко-культурной, научно-популярной информации до граждан нашей страны и даже шире за пределы Беларуси». Пардон, a чем же занималась армия платных идеолухов последние лет 15 — на всяких «днях информирования» и проч.? Может, взыскать с них деньги в бюджет за ИБД неэффективную работу? 😉

Будь нынешняя система поистине рациональна, она (ради экономии ресурсов, а то даже ради выживания…) оставила бы что-то одно: или главное управление идеологии в администрации президента + его «щупальца» на местах, или общ-во «Знание» с несколько увеличенными полномочиями. Но подобные системы не умеют сокращаться, что доказал ещё тов. Сирил Паркинсон в своих незабвенных «Законах». Машину, которой отказывают тормоза, останавливает обычно стена…

Ещё одна утрата – в апреле 2021 г. на 42-м году в украинской Виннице умер историк-идишист Анатолий (Нафтоле) Кержнер, о чём я узнал с запозданием. Жаль, очень жаль. С А. Кержнером участвовали мы в киевском семинаре 2014 г. (он – в более «продвинутой» группе), Анатолий ездил с Алесем Астраухом в большую экспедицию по еврейским местам Украины, Беларуси, Польши… Кроме того, украинско-еврейский историк выступил научным редактором книги о евреях старой Случчины, что вот-вот увидит свет в переводах с идиша, иврита и английского.

Видеоролик о том самом семинаре

А. Кержнер (19792021)

***

Пятого сентября посмотрел я новый западный боевик с примесью фэнтэзи «Шан-Чи и легенда десяти колец». На любителя (драки «по-восточному» приелись ещё три десятилетия назад), но вот что интересно – и, пожалуй, характерно для «их нравов». Публике не только демонстрируются «весёлые картинки», но и внушаются нехитрые – зато действенные – нормы поведения. Например, «провинился – признай это и больше не наступай на те же грабли», «против более опасного врага можно объединиться с менее опасным – во всяком случае, следует заключить перемирие»; «бесполезных людей нет – даже непрофессионал(-ка), оказавшись в нужное время в нужном месте, способен(-на) на многое» и т. п. Утешительное, в общем, кино.

Удастся ли здешним киношникам в ближайшее время снять нечто моральное, но без морализаторства? Ответьте, коли знаете…

А 9 cентября побывал на открытии выставки «Меер Аксельрод. В лёгких красках оживает время», устроенной музеем Янки Купалы по инициативе Михаила Яхилевича (внук художника, живёт в Израиле) и при содействии Евро-Азиатского еврейского конгресса. С интересными речами выступали Лариса Финкельштейн, Александр Радаев, ещё кто-то. Андрей Дубинин прочёл стихотворение Зелика Аксельрода (брата Меера) на идише, прокомментировал отдельные строки.

Л. Финкельштейн, А. Дубинин

Что касается самих работ – их лучше раз увидать…

Много времени это не займёт, зал небольшой, экспонатов всего две дюжины. Но коллекционер и знаток искусства Радаев заметил, что в таком объёме Меер Аксельрод (1902–1970) выставлялся в Минске ровно 100 лет назад, в сентябре 1921 г.

Произведения М. А. всегда изящны и содержательны – спасибо организаторам за доставленную радость. Единственное, что слегка зацепило: М. Яхилевич обмолвился, что поэт Зелик Аксельрод в современной Беларуси забыт. Не совсем так – поэт фигурирует в справочниках, Гирш Релес о нём немало вспоминал, в научно-популярных книгах писал о судьбе З. А. и я… В 2014 г. под эгидой «Шах-плюс» вышла почтовая карточка с изображением З. Аксельрода, а в 2021 г. музейщица Юлия Миколуцкая выпустила в Минске целый набор карточек «Еврейские писатели», в т. ч. с Аксельродом. Полагаю, любителям литературы имя друга и переводчика Янки Купалы достаточно известно; другое дело, что литература & её любители всё чаще загоняются под плинтус (см. выше).

Вольф Рубинчик, г. Минск

10.09.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 10.09.2021  21:33

Ю. Зиссер / TUT.BY. Инновационная Беларусь: мысли вслух

От belisrael. 17 мая 2021 г. исполнился год, как не стало автора статьи, предлагаемой вашему вниманию. На следующий день, 18.05.2021, произошла небезызвестная расправа силовиков и мининформации РБ с детищем Ю. А. Зиссера — порталом tut.by, в результате чего он перестал открываться. Доступ к статье об инновационной Беларуси был существенно затруднён, а между тем этот своеобразный «манифест» интересен и ныне, спустя 4,5 года после публикации.

К материалу прилагается реакция одного из наших авторов, появившаяся на belisrael (см. оригинал по-белорусски) в том же ноябре 2016 г. Предполагаем, читатели сами решат, чьи аргументы оказались более основательными. Итак…

Инновационная Беларусь: мысли вслух

Юрий Зиссер, tut.by, 10.11.2016

Много лет ведется открытая дискуссия о будущем экономики Беларуси. С точки зрения правительства наше будущее — государственная экономика с ведущей ролью крупных государственных промышленных предприятий, а усилия государства должны быть направлены на сохранение любой ценой наследия, доставшегося нам от СССР. Для либеральных экономистов и бизнеса будущее — это свободная частная экономика, ориентированная на экспорт инновационных конкурентоспособных товаров и услуг.

Роль государства

В нашей стране люди традиционно живут в ожидании приказа. Что сегодня власть может сделать для ускорения внедрения инноваций? В первую очередь, на словах благословить людей на предпринимательство, самозанятость и смену профессии. Впрочем, она не сможет это сделать по ценностным убеждениям. Я очень удивлюсь, если вдруг в наших школах начнут преподавать если не предпринимательство, то хотя бы элементарную финансовую грамотность.

Что касается конкретных дел, то необходимо реформировать образование, сделав его более отвечающим реалиям сегодняшнего дня, международному опыту и требованиям инновационной экономики. Наши учащиеся должны не получать формальную сумму моментально устаревающих знаний, а развивать свои таланты и научиться самостоятельно развиваться всю жизнь в соответствии с изменяющимися требованиями рынка труда.

В качестве важнейшей инновации государство должно провести крайне необходимую реформу законодательства (особенно по хозяйственной деятельности) с целью декриминализации, либерализации и приведения к реалиям XXI века. Потому что мы занимаем одно из лидирующих мест в Европе по числу заключенных на душу населения, а подростки получают реальные тюремные сроки за размещение одного-единственного порноролика в соцсети.

В хозяйственной практике пора положить конец односторонним преимуществам отраслевых государственных предприятий во многих сферах деятельности, ведущих к монополизму, устранению конкуренции, отсутствию иностранных инвестиций, высоким ценам либо, наоборот, демпингу и отсутствию выбора у потребителя. Вот недавний пример демпинга и не вполне чистых приемов борьбы с конкурентами со стороны некоторых сотрудников государственного «Белтелекома». А сложившаяся практика решения судебных споров между частными и государственными организациями в пользу государственных — нонсенс для правового государства.

За неуплату налогов наказывают во всем мире. Однако когда 98% наших предприятий по итогам проверок штрафуют, ясно, что пора в «консерватории» что-то менять. По сложности исчисления и уплаты налогов мы стабильно находимся в хвосте мирового рейтинга Doing Business. Пора упростить налоговое администрирование и документооборот. В частности, разрешить заключать договоры на оказание услуг по электронной почте и инвойсу. «Если речь идет об экспорте услуг — нельзя проконтролировать пересечение границы услугой, а существующий сейчас механизм контроля является профанацией, мы хотим ее устранить», — заявляют инициаторы закона.

Чудовищными санкциями у нас караются ошибки при оформлении документов. Так, недавно пинской предпринимательнице насчитали долг государству в 530 тысяч долларов (!) из-за того, что та по требованию налоговой проверки не смогла сразу отыскать в документах старый договор от 2008 года (впоследствии он нашелся) и вместо него задним числом составила новый, допустив ошибку при его оформлении. И это при том, что никакого ущерба государству не было.

А за ложные сведения в учредительных документах хотя бы от одного учредителя или ненахождение предприятия по юридическому адресу государственная регистрация может быть аннулирована с взысканием всей выручки за весь период существования предприятия! Предприятие закрывается, страдают все учредители (а не только нарушитель), а также все работники, поставщики и потребители.

К сожалению, такая обычная для Беларуси санкция, как конфискация товара за ошибки в оформлении документов, недавно оказалась смертоносной в самом буквальном смысле. Из-за пропущенной даты в накладной товар подлежал конфискации, и продавец — 55-летняя гомельчанка — выбросилась с балкона восьмого этажа.

В срочной отмене (или ограничении до понятия «деятельность без лицензии») нуждается статья о так называемой незаконной предпринимательской деятельности, с которой наши правоохранительные органы упорно не желают расстаться. Не так давно о том же говорил директор Парка высоких технологий Валерий Цепкало. Предпринимательская деятельность в принципе не может быть незаконной: это неотъемлемое право любого человека, который платит налоги. Но у нас даже за индивидуальное предпринимательство без регистрации люди попадают в тюрьму, причем срок им иногда дают больший, чем за иное убийство!

Регистрация бизнеса и уплата налогов на Западе не пересекаются, обычно это разные системы. Заработал — отчитайся перед налоговиками, и все. Если обнаружилось, что не уплатил налоги (будучи зарегистрированным или нет — какая разница?), придется заплатить их вместе со штрафами и пенями. Для торговцев наркотиками, спайсами, лекарствами, спиртным, оружием без лицензии у нас предусмотрены отдельные наказания, потому что налицо угроза жизни и здоровью граждан. Контрабанда — это уклонение от уплаты таможенных платежей и сборов. То есть для каждого случая того, что сейчас часто классифицируется как «незаконная предпринимательская деятельность», у нас существуют другие статьи законодательства, позволяющие наказать нарушителя. Поэтому указанная статья в Уголовном кодексе лишняя.

К сожалению, инвестиционный имидж страны страдает от громких арестов известных бизнесменов с последующим выкупом собственной свободы за астрономические суммы с целью избежать разорительного для их бизнеса многолетнего судебного разбирательства. Уверен, что условного бизнесмена с активами в 200 млн долларов государству не имеет никакого смысла отправлять за решетку из-за санкций на 10 млн долларов, потому что он не сбежит за границу от своих 200 миллионов. Однако я сейчас намеренно не обсуждаю правомерность арестов: речь — об их долгосрочном влиянии на экономику. После каждого ареста несколько белорусских предпринимателей и их бизнесов эмигрируют, а международные аудиторские компании пополняют свои картотеки очередным кейсом из серии «почему нельзя инвестировать в Беларусь». Так что наше государство абсолютно напрасно тратится на проведение инвестиционных форумов и верстку заведомо невыполнимых маниловских планов по иностранным инвестициям.

Да что иностранцы! Даже успешно работающие в Беларуси компании избегают инвестировать в Беларусь прибыль, полученную от деятельности своих зарубежных подразделений. Что же касается редких инвесторов в наш государственный сектор, знакомый бизнесмен в афористичной форме с мрачной иронией резюмировал отношение государства к ним: «Получится успешный бизнес — отберут, не получится — посадят».

Хуже всего для страны, что каждый арест бизнесмена деморализует миллионы рядовых белорусов, традиционно сопровождаясь дефицитом информации от правоохранительных органов (которым нужно играть на опережение моментально возникающих домыслов, однако часто происходит наоборот). Тем самым каждые несколько недель на протяжении многих лет государство публично дает понять своим гражданам: не смейте даже мечтать о предпринимательстве, вас ждет такая же незавидная участь!

Я бы мог сейчас долго перечислять, что еще нужно, и неоднократно писал об этом в своих статьях и интервью. Да и многие эксперты писали. Просто понимаю, что наше живущее отдельной жизнью государство окончательно застряло в прошлом веке. Его абсолютно не интересует, что о нем думают. Оно отгородилось памятниками Ленину, крепкими стенами и красными ковровыми дорожками от реалий изменяющейся экономической ситуации и общественных настроений. Оно не готово что-то менять и лишь изредка с многолетним опозданием принимает отдельные половинчатые решения. Поэтому если власть не будет мешать развиваться бизнесу — уже хорошо.

Возможности

При этом наше государство создало неплохие стартовые условия для бизнеса. Сегодня можно свободно открывать новые предприятия, создавать рабочие места, нанимать нужных специалистов, находить рынки сбыта, продавать товары и услуги. Регистрация предприятий максимально упрощена, а сегодняшние налоги по европейским меркам низкие. Перспективы развития отечественного предпринимательства не ограничены.

Наши СМИ скромничают, недостаточно упоминая о достижениях частного сектора. Существуют сотни успешных белорусских инновационных предприятий-экспортеров, приносящих стране миллиарды долларов. Прежде всего, они сосредоточены в ИТ-секторе, который растет на десятки процентов каждый год, несмотря ни на какие кризисы.

Беларусь является мировым лидером по объему экспорта услуг в сфере информационных технологий на душу населения — 74 доллара в год (для сравнения: Россия — 19, Индия — 41, США — 43). В нашем Парке высоких технологий зарегистрированы более 160 действующих ИТ-компаний, которые создали свыше 24 тысяч рабочих мест, а их совокупная выручка в текущем году превысит один миллиард долларов. Причем этот миллиард почти целиком состоит из добавленной стоимости, потому что материальных затрат при разработке программного обеспечения практически нет.

В Парке высоких технологий работают и сравнительно небольшие компании, и такие крупные, как единственная котирующаяся на Нью-Йоркской фондовой бирже белорусская компания — EPAM Systems, штат которой превысил 18 тысяч только лишь одних ИТ-специалистов в 25 странах мира. Кстати, не весь ИТ-сектор частный: государственные НИИ АГАТ, НИИСА, КБТЭМ экспортируют автоматизированные системы управления во многие страны.

Белорусский инновационный экспорт представлен не только ИТ-сектором. У нас немало достойных чисто производственных частных приборостроительных инновационных предприятий: АДАНИ, «Регула», «Полимастер», «Изовак», экспортирующих свою продукцию в 60−90 стран мира. Их конкуренты — крупнейшие мировые компании: Siemens, Philips, 3M, HP и др., а среди покупателей — правительства многих стран мира. Эти компании даже размещают свои мощности в Великобритании и США, чтобы получить сертификаты местного производства (Made in…) и на равных состязаться с национальными производителями в правительственных тендерах. Они непрерывно заняты инновациями и быстро меняют ассортимент, порой отказываясь от новых только что выпущенных товаров.

Появление инноваций на рынке с каждым годом ускоряется, многие виды высокотехнологичной промышленной продукции сохраняют свою конкурентоспособность меньше года. Именно об этом нужно думать при реформировании наших государственных предприятий. А для этого необходима на порядок более высокая скорость принятия решений, чем сейчас, а значит, право каждого работника предприятия — от рабочего до руководителя — безбоязненно ошибаться и принимать на себя риски. К сожалению, в условиях государственной собственности и сложившейся практики наказаний за любые отступления от тысяч инструкций и нарушение субординации такое вряд ли возможно.

Стартап-движение

В 2009 году состоялся Первый Minsk-StartupWeekend, где впервые в одной аудитории собрались авторы бизнес-идей и желающие их профинансировать. С тех пор количество таких мероприятий в Беларуси росло в геометрической прогрессии, и сегодня даже завсегдатаи больше не успевают разрываться между ивентами в белорусской столице: помимо StartupWeekend проводятся InvestWeekend, Venture Day, StartupBattle, StartupSauna, TechMinsk, Investors’ Night, Startup Camp, «Стартап года», «Есть идея» и другие. Между тем в соседних странах происходит то же самое, и наши соотечественники туда тоже ездят.

Мало того: на минские стартап-мероприятия и в наши стартап-хабы зачастили иностранцы, а победители конкурсов часто получают бесплатные или частично оплачиваемые путевки на аналогичные мероприятия в других странах. Таким образом, Беларусь и белорусы включились в мировое стартап-движение и взаимный обмен бизнес-идеями. На текущий год запланированы 174 стартап-мероприятия.

Понятно, что финансовую поддержку инвесторов получит одна идея из ста. Однако для страны важна массовость брожения умов. Экономический менталитет молодых белорусов постепенно меняется от идеала «гарантированная госслужба до пенсии» до «готов рискнуть и узнать, чего стою». Многие стали совмещать работу по найму с попытками заведения собственного дела. Смещение приоритетов стимулируют успешные примеры белорусских ИТ-компаний и стартапов, получивших признание миллионов пользователей по всему миру: Wargaming (World of Tanks, всемирно известные «танчики»), MAPS.ME (карта мира офлайн), «Маскарад» (MSQRD, гримировка фотографий под известных персонажей). Эти приложения, как и всемирно известный мессенджер Viber, были созданы белорусскими программистами без государственной поддержки и «подвязок».

Важно продолжить создание отличных условий для наших стартапов, чтобы создать экосреду, стимулировать экспорт и предотвратить утечку мозгов. В Беларуси набирают популярность бизнес-инкубаторы, где начинающие предприниматели любой сферы деятельности могут получить приют, финансовую и консультационную поддержку. Такова, например, одна из старейших белорусских организаций этого профиля — размещающееся в поселке Колодищи ЗАО «МАП», с 1989 года и по сей день давшее путевку в жизнь сотням бизнесов. А всего по состоянию на сентябрь 2016 года в Министерстве экономики РБ было зарегистрировано 19 технопарков малого предпринимательства.

Самый популярный сегодня пример из ИТ-сферы — бизнес-инкубатор Парка высоких технологий, приютивший на конкурсной основе десятки ИТ-стартапов. Не менее известен стартап-хаб IMAGURU, под крышей которого находятся популярный бизнес-клуб, коворкинг, учебный центр, бизнес-гостиная и даже осуществляется специальная бизнес-программа для школьников. Там проводится множество мероприятий разного масштаба — от хакатонов и тренингов до Всемирной недели предпринимательства. (Для справки: хакатон — конкурс программистов, собирающихся по выходным для создания опытных образцов интернет-сервисов, коворкинг — коллективный офис, единое пространство рабочих мест для занятых собственными проектами работников-одиночек или малых групп, а стартап — начинающая компания, чаще из сферы высоких технологий, быстро развивающаяся в условиях высокой неопределенности).

Радует, что молодежь всё активнее учится. Популярны бизнес-курсы и тренинги, растут продажи книг по бизнесу. Открывается всё больше программ для обмена студентами. В ходу различные гранты и программы поддержки студентов и молодых ученых. Тысячи белорусов учатся в европейских вузах на различных курсах — от обычного университетского образования и стажировок до МВА. Многие возвращаются для того, чтобы воплотить свои знания в жизнь.

С годами людей с инновационным мышлением будет становиться всё больше, они станут оказывать всё большее влияние на нашу экономику. И это хорошо.

Будущее

Не нужно быть пророком, чтобы утверждать, что у Беларуси есть экономическое будущее. Наступит оно в силу развития частного сектора, прежде всего инновационных экспортно ориентированных производств. Впереди сегодня оказались информационные технологии, потому что они не требуют больших капиталовложений, пользуются льготами и мало зависят от экономических перипетий. Однако за ними обязательно подтянутся и конкурентоспособные инновационные инжиниринговые компании, в том числе в сфере сельского хозяйства. Это будущее — дело не одного года, и даже не пяти, а скорее 15−20, но оно обязательно наступит.

Вы спросите: что же будет с работниками государственных предприятий? С ними все будет хорошо: для них открываются все новые возможности в сфере услуг, которая ежегодно прирастает и продолжит рост в дальнейшем. Потому что те же программисты строят себе жилье в Беларуси и платят за образование своих детей. Их семьи пользуются услугами белорусских салонов красоты, вместе они всей семьей с удовольствием ходят в кафе и рестораны, ездят на природу и останавливаются в белорусских усадьбах, а также ежедневно потребляют отечественные продукты питания. Кто-то в Беларуси должен их всем этим обеспечивать.

Будущее людей, не имеющих талантов в сфере программирования, инженерной или коммерческой деятельности, — сферы строительства, производства продуктов питания (в том числе экологически чистых) и самых разнообразных услуг. Впрочем, это не белорусская особенность: аналогичные процессы происходят во всем мире, потому что экономика XXI века требует все более квалифицированного интеллектуального труда. Это явление предсказывали футурологи десятки лет назад, и оно необратимо.

Скажете, услуги — это менее почетно или хуже оплачивается, чем работа токаря или слесаря? Едва ли. Посмотрите, например, насколько сегодня дороги услуги уборки квартир и как сложно найти хорошую помощницу по дому или няню по уходу за ребенком или пожилым человеком. Эти услуги пока редки и дороги. Должно пройти какое-то время, прежде чем рабочие наших заводов и фабрик решатся уволиться и пойти в сферу услуг, чтобы зарабатывать в разы больше.

В США доля услуг в экономике составляет около 80%, в других западных странах она немногим меньше. Даже в Китае, где сегодня сосредоточилась львиная доля мировых промышленных мощностей, доля услуг в ВВП составляет 45%. У нас в 2015 году эта доля составляла 47%, а это значит, что потенциал роста большой: чтобы даже при сохранении нынешнего объема производства вырасти до западных 80%, наша сфера услуг должна многократно вырасти.

Конечно, рост нашей инновационной экономики займет десятилетия. Но разве тектонические инновационные сдвиги возможно осуществить быстрее? Волшебной палочки нет.

Надо сказать, что государство фактически не мешает и даже создает хорошие условия для развития бизнеса: упрощенная система налогообложения, низкие налоги, простота регистрации и многое другое, что позволяет сегодня честно работающему частнику, дотошно соблюдающему правила оформления документов, достичь успеха.

Бизнес не появляется и не развивается по приказу сверху. Он растет только благодаря частной инициативе граждан. Поэтому каждому белорусу пора действовать самостоятельно, чтобы преследуя свои личные цели и решая свои бизнес-задачи, способствовать экономическому процветанию страны. Это и будет инновационная Беларусь.

Вдова Ю. Зиссера Юлия Виссарионовна Чернявская, о местонахождении которой было неизвестно с полудня 18.05.2021. Правозащитники 20 мая потребовали ясности… Оказалось, Ю.Чернявская находится в «финансовой милиции», с ней проводятся следственные действия

* * *

Из «Котлет & мух» (11.11.2016):

C одной стороны, Ю. Зиссер недооценивает, примитивизирует «власть»: «Что сегодня власть может сделать для ускорения внедрения инноваций? В первую очередь, на словах благословить людей на предпринимательство, самозанятость и смену профессии. Впрочем, она не сможет это сделать по ценностным убеждениям. Я очень удивлюсь, если вдруг в наших школах начнут преподавать если не предпринимательство, то хотя бы элементарную финансовую грамотность».

Ю. З. словно не в курсе, что «власть» за 20+ лет научилась ловко мимикрировать, и «на словах» способна сделать что угодно. Благословить на предпринимательство, смену профессии? Легко! Говорила же одна чиновница, что «надо крутиться», а другой чиновник, что «надо шевелиться», не надеясь на правительство… Райисполкомы обещают деньги безработным на «поддержку малого бизнеса и предпринимательства», а министерство по налогам и сборам считает, что уроки «финансовой грамотности» нужны. А ещё я помню, сколько трескотни было вокруг «директивы № 4 о развитии предпринимательской инициативы» от 31.12.2010. Кто-то в начале 2011 г. даже рекламировал Беларусь как новый Сингапур… Короче, автор статьи ломится в открытые двери: с самого «верха» многократно звучали слова о либерализации, раскрепощении граждан, еtc. Горы неизменно порождали мышей; нет причин полагать, что ситуация изменится в ближайшее время.

«Пора упростить налоговое администрирование и документооборот»… C точки зрения представителей бизнес-сектора – безусловно, пора; с точки зрения исследователя – борьба с «бюрократизмом» без сильного и заинтересованного гражданского общества неизбежно даст обратный эффект, т.к. для решения проблем создаются новые комиссии, которые пишут свои протоколы и постановления…

Отмена ряда статей уголовного кодекса, скорее всего, наспела. Однако проблема глубже, чем в регулярных наездах некоторых «силовиков» на «бизнес», о которых печалится г-н Зиссер: «каждый арест бизнесмена деморализует миллионы рядовых белорусов» Она – в (не)доверии граждан к власти и «оппозиции», в атомизации общества.

Между прочим, более качественный анализ ситуации в РБ был помещён в книге Игоря Олиневича «Еду в Магадан», особенно в разделе «Корпорация». Во всяком случае, Олиневич куда последовательнее, чем Зиссер, который в одном абзаце утверждает: «наше живущее отдельной жизнью государство окончательно застряло в прошлом веке. Его абсолютно не интересует, что о нем думают. Оно отгородилось памятниками Ленину» А в другом «подпускает лести»: «При этом наше государство создало неплохие стартовые условия для бизнеса. Сегодня можно свободно открывать новые предприятия, создавать рабочие места, нанимать нужных специалистов, находить рынки сбыта, продавать товары и услуги… Перспективы развития отечественного предпринимательства не ограничены». Впечатление, как от книги Смиловицкого: как будто два разных человека писали…

Опубликовано 20.05.2021  16:55

***
Читайте также:

В. Рубинчик. Чем дальше в лес…

Кончается год. «Старуха с косой» забрала многих достойных… а может, и не только достойных, но тех, кто мог бы ещё исправиться.

Обратите внимание на изображеньице в самом низу круга. Это часть фрески болгарского художника Захарии Зографа, прожившего не 70, а всего 42 года (1810–1853)

В последнее время рубрика «Кругозор» тутбая, висящего на волоске после «наездов» мининформации, выглядит своеобразно. Даже чуток готишно:

И ведь тут далеко не все, кого не стало в конце 2020 г. Жалею, например, что не успел познакомиться с гомельчанином, кандидатом технических наук Юрием Ивановичем Воронежцевым (23.12.1955 – 20.10.2020), которого в 1989 г. земляки выбирали народным депутатом СССР. Возможно, он рассказал бы много интересного о политтехнологиях на постсоветском пространстве.

Недавно скончались двое деятелей, так или иначе повлиявших на жизнь евреев Беларуси: Семён Львович Лиокумович (1932–2020) и Вячеслав Францевич Кебич (1936–2020). Немудрёные статьи и книги первого, в основном о спортсменах-евреях, я иногда читал… Одно время их автор активничал в Минском объединении еврейской культуры им. Изи Харика, входил даже в правление МОЕКа.

Ю. Воронежцев, С. Лиокумович, В. Кебич

В. Кебич в начале 1990-х совершил кое-что полезное в Воложине, в частности, для обустройства еврейского кладбища, за что его уважал ушедший в июле с. г. Яков Гутман. Правда, бывший политзэк Нехемия Маккаби (1914–2007) воспринимал высокого чиновника иначе… Но надо отдать должное: именно при Кебиче Беларусь установила дипломатические отношения с Израилем (1992). Более подробно об этом человеке пусть расскажут те, кто знал его лично и/или сталкивался с его распоряжениями… Ясно одно: при Кебиче, каким бы «советским» он ни был, в 1991–1994 гг. закладывались основы государственности Республики Беларусь.

О перезахоронении в Минске Змитрока Бядули, иначе говоря, Самуила Ефимовича Плавника (23.04.1886 – 03.11.1941) в начале ноября с. г. не высказался, наверное, только ленивый – ну, или ленивая, если уж блюсти «гендерную корректность» во всём. Церемония на Восточном кладбище г. Минска спровоцировала разные мнения… Историк Александр Белый написал ещё накануне, 02.11.2020 (пер. с бел.):

1 ноября в Свято-Ильинской церкви в Бобруйске прошло отпевание Змитрока Бядули, но почему!!!??? Он же, кажется, не был православным! Учился в хедере и даже в иешиве, откуда его исключили за «эпикурейство». А затем он подался в революцию. И что, потом тайно крестился в православие? Ну, неправда же. Так что это за фальшивый ритуал такой… Выглядит чрезвычайно некрасиво, с элементами посмертного военного кантонизма.

Над могилой водрузили (временно?) православный крест, и тогда уж заговорили культурологи:

Инесса Ганкина: Да, это полное безразличие к духу творчества, к ценностям покойного! Я тоже в шоке.

Юлия Чернявская: Еврея-атеиста – под крестом.

Но ехиднее всех высказался, пожалуй, израильский журналист Шимон Бриман:

Вот жил себе Шмуэль-Нохим, сын Хаима Плавника, в местечке нынешней Минской области, учился в хейдере и в двух йешивах, переводил Шолом-Алейхема с идиша на белорусский, написал поэму «Жыды» (1915) – о погроме местечка русскими казаками, печатал на белорусском языке стихи и сказки для детей, и умер в ноябре 1941-го в эвакуации. И он даже в страшном сне не мог представить, что его кости вытащит из земли Казахстана католический фонд Марии Магдалены Радзивилл, передаст останки в православную церковь в Бобруйске, где гроб этого еврея будут отпевать с иконами и священниками, и в финале над могилой «великого поэта Беларуси Змитрока Бядули» водрузят православный крест. И что всё это осквернение традиций иудаизма будет пышно названо «особой беларуской толерантностью и дружбой народов». И что ни один раввин Беларуси не скажет слов протеста – ибо не приучены раввины в РБ говорить такие смелые слова. И крупнейшее информагентство БЕЛТА опубликует огромный материал о перезахоронении Шмуэля Хаимовича Плавника – не упомянув НИ СЛОВА о его настоящем имени и о его еврействе. А священник, отпевавший некрещёного, ваапще должен положить партбилет крест на стол! Стыд, кошмар, печаль и надругательство над душой и памятью еврея, который не менял веры и не изменял своему народу. Но таковы реалии Беларуси сегодня.

Критика вышла и за пределы «мордокниги»: см. мнение Бримана здесь и здесь.

«Самый прогрессивный иудей Синеокой» попытался смягчить удар: «Никого из лидеров еврейской общины не опросили и ни с кем ничего не обсуждалось… Католический фонд передаёт останки православному приходу. Сын в здравом уме принимает решение о перезахоронении по православному обычаю. Если сын хочет похоронить отца по православному обычаю, то никакие раввины и лидеры в этом не остановят. Об этом мы уже лет 15 говорим. Деревянный крест – временно… На сегодняшний день будет конкурс на памятник и стоит учесть тот факт, что Плавник был евреем… За протесты у нас наказывают».

Видимо, не в ту сторону прогрессирует иудаизм Беларуси, если лет 15 «главный раввин» Гриша А. что-то говорит, а его не слушают… Анекдотическое «вы все правы, друзья» действительно не катит. Что помогает? Полагаю, то, за что «наказывают». Помогает не всегда и не сразу, но история Хануки & Маккавеев как бы намекает 🙂

Насчёт гипотетического «тайного крещения» Бядули процитирую, опять же в переводе с белорусского, фрагменты из статьи д-ра Миколы Иванова (сб. «Беларусіка», вып. 4, Минск, 1995):

Змитрок Бядуля, который находился в первых рядах белорусского национального возрождения, никогда, однако, не забывал о своём семитском происхождении, не отмежёвывался от еврейства. Есть свидетельства, что некоторые «нашанивцы» стремились крестить Бядулю. Это, по их мнению, должно было облегчить писателю его творческий путь в белорусской литературе, сделать его «совершенно своим»… Бядуля, однако, отбросил подобное предложение. Он твёрдо стоял на позициях своеобразного представителя еврейства в белорусском движении.

В общем, странная история, а дальше – всё страньше… Я о выступлении знаменитого «Вольного хора» в «Яме». Выступление состоялось на позапрошлой неделе, а приурочили его к 9 декабря. Это признанная ООН дата с длинным названием: «Международный день памяти жертв преступления геноцида, чествования их достоинства и предупреждения этого преступления». Хористы не только пропели «Магутны Божа» (слова Н. Арсеньевой, музыка Н. Равенского), но и растянули плакат с надписью: «Уголовный Кодекс Республики Беларусь. Статья 127. Геноцид».

Вроде бы и цели вполне благородные – напомнить о недопущении геноцида в любых формах – но что-то меня смутило. Мнения белорусских евреев об уместности исполнения именно этой песни разделились, и реакция вроде «Оставьте Яму в покое» не была нетипичной. Не исключено, что дело даже не в личности автора (Наталья Арсеньева в годы войны активно сотрудничала с прогитлеровской и юдофобской «Беларускай газэтай»… но, может, уклонялась от особо одиозных заданий, глубоко не копал), а в том, что «Магутны Божа» воспринимается как религиозный (читай, христианский) гимн, своего рода «Отче Наш» по-белорусски.

Напомню, «Яма» в Минске – место смерти около пяти тысяч узников гетто. Можно с превеликой долей уверенности утверждать, что среди них не было христиан, да и большинство потомков, ежегодно собирающихся здесь, при всём уважении к христианству, эту религию не исповедуют… Конечно, приходят на угол Заславской-Мельникайте и люди, далёкие от иудаизма/еврейства, однако в первую очередь это место еврейской истории… На нём/для него можно было выбрать иную песню. Впрочем, я вообще против пафосных церемоний на местах массовых захоронений, и справедливо указал Пётр Резванов, что на «Яме» даже израильский гимн вряд ли уместен (хоть он иной раз и исполняется).

Немало жителей Беларуси ратуют за «абсолютную толерантность», т. е. за полное стирание межконфессиональных/межэтнических границ (ну, как там мечтал Джон Леннон или его лирический герой в «Imagine» полвека назад: «And no religion, too»). Возможно, мы ещё сподобимся узреть нечто подобное после прихода Машиаха, но пока границы существуют, не (всегда) следует нарушать их. Во всяком случае, миноритарные этнические группы – к которым в Беларуси относятся и евреи, будь нас 13 тысяч или три раза по 13 – без ethnic boundaries не сохранятся: не верите мне, почитайте Фредрика Барта… Тем, кто ценит живую, а не мумифицированную еврейскую культуру, следовало бы знать об этом. А лучше – чувствовать…

Кстати, если кому-то охота порассуждать на обозначенные темы, «у вас есть шанс убить медведя» (С). Организаторы «еврейской конференции», которую планировалось провести в Минске в июне 2020 г., напомнили о себе. Извиняются за долгое молчание и пишут:

Конференция пройдет 28-30 июня 2021 года в гибридном формате. Участники и слушатели смогут посетить конференцию лично или онлайн. Мы организуем площадку для участников в Минске (в случае возможности приезда), и онлайн-платформу… Учитывая разные часовые пояса, мы будем работать только с 13:00 до 20:00 по минскому времени.

Последние политические события в Беларуси повлияли на переосмысление белорусским обществом своей национальной идентичности и истории, в публичной сфере постоянными стали отсылки к событиям, связанным с историей евреев в Беларуси. В связи с этим к списку ранее предложенных панелей мы добавляем политические науки и приглашаем присылать заявки, касающиеся современности: положение и идентичность евреев в Беларуси, еврейское наследие, а также исследования еврейской идентичности как части современной белорусской идентичности. Мы принимаем новые предложения только по данной теме. Если вы хотите, чтобы вас рассматривали в этом разделе, сообщите нам об этом и отправьте нам предложение.

Лучшие доклады будут опубликованы в специальных выпусках тематических журналов.

Подтвердите, пожалуйста, свое намерение участвовать до 18 декабря 2020 года.

Все вопросы адресуйте оргкомитету: jewsbelarus2020@gmail.com Я же готов обсуждать предложения о презентации в Минске моего сборника «Іудзейнасць» (2020)… а также теорию и практику зубризма 🙂

Фото: wildlife.by

Тем временем в Беларуси не спадает вторая волна COVID-19. По официальным данным, и в декабре каждый день заражались почти 2000 человек… Видимо, (нестрогий) масочный режим, введённый в стране месяц назад, не дал желаемых результатов. Дурацкие шуточки «первого лица» о «намордниках» и «вирусе, которого не видно» давно прекратились, и вот уже министр здравоохранения говорит, что «волна» спадёт, вероятно, лишь к лету 2021 г. Нужно ли при таком раскладе «Всебелорусское народное собрание», намеченное на январь или февраль? Очень сомневаюсь! Да и, как пишет Олег Новиков, «пример Кыргызстана свидетельствует, что результатом конституционной реформы может быть не либерализация, а, скорее, закручивание гаек».

Вольф Рубинчик, г. Минск

14.12.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 14.12.2020  18:04

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (72)

Другая серыя новага сезона… Нагадаю, цытатак у ім будзе болей, а ўласных мудраванняў – наадварот. Але сёння трохі памудрую…

Колькі дзён таму актывіст Аб’яднанай грамадзянскай партыі Мікалай Уласевіч (на фота) распавёў журналістам пра сур’ёзны пажар на будоўлі Астравецкай АЭС у лютым 2018 г. Міністэрства па надзвычайных сітуацыях ды адміністрацыя будоўлі кінуліся абвяргаць заяву аб тым, што выгарэла ўся электрашчытавая: аказваецца, у дзень, названы актывістам (17.02.2018) адбылося «ўсяго» кароткае замыканне сілавога кабеля.

Здымак з westki.info (via spring96.org)

Калі ўспомніць, што адміністрацыя ўжо была заўважана ў замоўчванні трагедый на будоўлі, у тым ліку са смяротнымі вынікамі, то пазіцыю сп. Уласевіча (які вырашыў «бухнуць у званы», не праверыўшы ўсе акалічнасці – дый як іх праверыш без уладных паўнамоцтваў?) можна зразумець.

Афіцыйная Літва ўручыла ноту беларускаму паслу з патрабаваннем даць поўную справаздачу пра інцыдэнт. Літоўскі ўрад – які засядае за 50 км ад яшчэ не запушчанага рэактара – занепакоіўся правільна. Дарэчы, у свеце рэкамендуюць будаваць атамныя электрастанцыі (калі ўжо выпадае іх будаваць) не менш чым за 100 км ад cталічных гарадоў. Але для тутэйшых чыноўнікаў, якія лёгка ігнаруюць Канстытуцыю і рашэнні Камітэта па правах чалавека ААН, абмінуць рэкамендацыі – як два пальцы аб…

Супрацоўнікі ў беларускім міністэрстве замежных спраў бываюць ветлівыя, часам нават «блізкія да народу» (помню, як у 2012 г. мы з адным германістам латашылі закінутую яблыню недзе ў Вілейскім раёне :)) Аднак рэакцыю МЗС РБ на ноту Літвы іначай як «днішчам» не назавеш. Арыгінальная цытата: «…очевидно, что информация о неком „пожаре“ и сопровождающие ее домыслы были специально припасены к годовщине трагической катастрофы на ЧАЭС и используются в откровенно политических и пропагандистских целях». Так адрэагаваць мог толькі… не вельмі разумны чалавек.

Блізу такі самы «геніяльны» адказ я атрымаў у жніўні 2005 г. на форуме «беларускага зямляцтва ў Ізраілі», калі звярнуўся да прысутнага там супрацоўніка пасольства РБ. Прашу прабачэння за доўгае самацытатаванне, але тут яно патрэбна:

Экс-пасол Беларусі ў Ізраілі Г. Лавіцкі расказваў ізраільцянам, як ён ратаваў ад знішчэння домік Шагала ў Віцебску, а віцебскі краязнаўца А. Падліпскі потым даказаў, што планаў знішчыць гэты домік і не было. М. Бань, былы Часовы Павераны ў справах Беларусі ў Ізраілі, у 2004 г. апублікаваў у газеце «Новости недели» артыкул «Есть реакция», дзе многія факты, мякка кажучы, не адпавядалі рэчаіснасці. У 2005 г. М. Бань заявіў, што «з асаблівай нецярплівасцю 130 тысяч выхадцаў з Беларусі, якія жывуць у Ізраілі, чакаюць штомесяц выпуску рускамоўнага дадатку “Голасу Радзімы” – “Дыялога”, які дазваляе ім падтрымліваць непарыўную сувязь са сваёй Радзімай» («Голас Радзімы», № 13-14, 2005). Маё міні-апытанне паказала, што многія выхадцы з Беларусі і не чулі пра гэты “Дыялог”, не тое каб падтрымліваць праз яго “непарыўную сувязь са сваёй Радзімай”. Паўстаюць пытанні да работнікаў пасольства: па якіх якасцях вас туды падбіраюць? Чаму вашы калегі так часта хлусілі публічна? Хіба гэта ўваходзіла ў іх службовыя абавязкі?

Работнік пасольства адпавёў: «Што Ваша мэта, што мэта спадара Буша з парачкай-тройкай крыкуноў-палякаў, даўно вядомы нам, беларусам. І не дачакаецеся Вы аранжавых і іншых каляровых рэвалюцый» 🙂 Ну, ён хоць пасаромеўся адкрыць свой лычык сваё «лічыка», а ў 2018 г. Мірончык не сумеўся… Дадам, што высеры на тэму «наўкол ворагі» – заляжалы тавар, які прадаецца так сабе, а будзе прадавацца яшчэ горай…

Пад шумок некаторым карціць намоцна прывязаць тутэйшых яўрэяў да тутэйшага ўраду: маўляў, альтэрнатыва Лукашэнку ў Беларусі – толькі злыя нацыяналісты. Не паспеў гісторык Алесь Б. выступіць з памыснай ініцыятывай (вуліца Цыўі Любеткінай у Быцені), як ён жа распачаў малакарысную дыскусію – між іншага, у фэйсбучнай групе «Беларускія яўрэі». Нагодай стаў выступ Ніны Стужынскай у Гомелі, коратка пераказаны беларускай службай «Радыё С.» Стужынская нібыта (чаму «нібыта»? – бо летась гэтае радыё сказіла заяву Якава Гутмана, зробленую таксама ў Гомелі) мовіла так:

Удалося знайсьці дакумэнт пра габрэйскі пагром у Хойніках падчас паходу на Палесьсе Булак-Балаховіча. Балахоўцаў падчас пагрому было толькі васьмёра. Яны прыйшлі ў Хойнікі і пайшлі. Пагром і забойствы ўчынялі ў асноўным жыхары навакольных вёсак. Падавалі прыклад рабаўніцтва міліцыянты зь ліку былых чырвонаармейцаў ды розныя савецкія пасадоўцы. Нявінныя людзі цярпелі за тое, што ўлада ў Крамлі была, як казалі, габрэйская.

Яе апанент напісаў: «Нацыяналісты кажуць, што за Булак-Балаховіча быў усяго адзін пагром. Вашынгтонскі абкам прыкрывае гэтую хлусню сваім аўтарытэтам». І спаслаўся на кнігу «прафесара» Смілавіцкага «Евреи в Турове», дзе гаворыцца пра сотні забітых і сорак тысяч абрабаваных (аўтар кнігі, кандыдат навук, не мае тытулу прафесара).

Праблема з абяленнем Булак-Балаховіча ў інфармацыйнай прасторы Беларусі існуе – з 2000-х гадоў назіраю спробы прыменшыць яго лютасць у 1920–1921 гг., выдаць за «строгага, ды справядлівага» беларускага ваяра. Шматкроць пісаў пра гэта і спрачаўся з шанавальнікамі «бацькі». Разам з тым, прыпісваць прагу (ці апраўданне) пагромаў «уяўленай супольнасці» нацыяналістаў, ужываючы довады ў стылі «Белорусской военной газеты», я б не стаў.

Так, не ўсе тутэйшыя, у т. л. і яўрэі, бачаць за дрэвамі лес. Напрыклад, мінскі яўрэйскі актывіст Кірыл К., які прызнаўся, што кепска ставіцца да Булак-Балаховіча, рахмана заўважыў: «Камуністы столькі гадоў штурхалі ўперад Будзёнага, таму няхай нацдэмы каго-небудзь таксама паштурхаюць у аўдыторыі на 50-60 чалавек… лекцыі на 50-60 чалавек не маюць значэння». Але пераконваць у небяспечных тэндэнцыях трэба з фактамі ў руках, а не з камланнямі пра «вашынгтонскі абкам». Пакуль жа ў Алеся Б., які з канца 2000-х займаецца бізнэсам, заўважаю ахвоту папіярыцца і зарабіць… калі не грошы, дык лайкі-падабайкі. Мае права. Я ж лепей прывяду выказванні пра Булак-Балаховіча ягоных сучаснікаў, паводле «Пратаколу паседжаньняў Беларускай Нацыянальна-палітычнай нарады ў Празе, 26-30 верасьня 1921 г.» Можа, хоць гэты пратакол астудзіць «гарачыя голавы» маладафронтаўцаў, дый не толькі…

* * *

Старшыня адчыняе дыскусію па пытаньню аб адносінах да жыдоўскіх пагромаў, меўшых мейсца на Беларусі.

К[лаўдзій] Душэўскі, прадстаўнік Рады [Беларускай Народнай] Рэспублікі, кажа, што да самога пачатку вайны на Беларусі жылі мірна два народы беларускі i жыдоўскі, i ўся пагромная агітацыя, вёўшаяся i раней, была дарэмнай. Але бальшавіцкі пераварот пасунуў рожных авантурнікаў уступіць на шлях змаганьня з саветамі пад лёзунгам жыдоўскіх пагромаў. Створаныя гэтымі авантурнікамі, Савінкавым, Балаховічам i іншымі, банды, зложаныя з чужацкіх беларускаму народу элемэнтаў, прынясьлі з сабой на Беларусь жахі жыдоўскіх пагромаў i стараліся апаганіць беларускае імя, скінуўшы на яго абвінавачаньні ў гэтым. Але беларускія працоўныя масы, т.е. народ беларускі, векавое жыцьцё якога побач з народам жыдоўскім ніколі не ацемралася ніякімі эксцэсамі, у гэтых пагромах нявінны…

[Самуіл] Жытлоўскі. Я трэбую грамадзкага суду над Балаховічам, бо ён пагромшчык.

[Язэп] Мамонька. З Польшчай i балахоўшчынай нам не па дарозе.

* * *

Яшчэ прыклад таго, як «лес» раптам рассыпаецца на асобныя дрэвы: гэты выпадак нарабіў шуму на мінулым тыдні… Відэаролік 2013 г. аўтарства знанага фатографа і педагога Віктара Малышчыца «прысабечыла» Нацыянальнае агенцтва па турызму – і заняло з ім 2-е месца на кангрэсе «Індустрыя гасціннасці. Тэрытарыяльны маркетынг і брэндынг» у красавіку 2017 г. Пра ўзровень «кангрэса» сёе-тое кажа той факт, што на іхняй старонцы дасёння фігуруе «маркетиг» і няслушная атрыбуцыя роліка.

20.04.2018 фотамастак выплюхнуў у фэйсбук масу крыўдаў на агенцтва: выявілася, яго здымкі і раней выкарыстоўвалі без дазволу, на заўвагі рэагавалі неадэкватна… А «спачатку яны стварылі сайт belarus.travel за дзікія 28000 рублёў… Згодна з матэрыяламі тэндэра, павінен быў атрымацца партал на беларускай, рускай, англійскай, нямецкай і польскай мове. Можаце зайсці па гэтым адрасе і пераканацца, што гэта зусім невялікі сайцік на рускай і быццам бы англійскай мовах. Але большасць спасылак у англійскай версіі альбо бітыя, або вядуць не туды».

Ад сакавіка 2016-га да красавіка 2018-га дырэктаркай агенцтва працавала Вераніка Дарожка. Натуральна, сам В. Малышчыц і яго чытачы не ўтрымаліся ад крытыкі ў яе бок. На помач Вераніцы прыйшла «цяжкая артылерыя» ў асобе Юліі Чарняўскай: «Ведаю яе гадоў 15 – з яе студэнцтва, аспірантуры і г. д. Вельмі мяккі, карэктна-стрыманы чалавек… Адзінае, што магло быць – што Вераніцы проста падсунулі гэтыя здымкі… Упэўнена, што ў яе было шмат спраў і сайт – не яе епархія. Калі гэта начальнік займаецца сайтамі?»

Ці то гэтая «кругавая абарона», ці то стрыманае прызнанне віны цяперашнім кіраўніцтвам НАТ («ускоснай» – маўляў, проста недагледзелі, калі адпраўлялі файлы на конкурс) прывялі да таго, што ўжо 24.04.2018 сп. Малышчыц, які планаваў звяртацца ў суд, напісаў: «На гэты раз нам удалося нармальна паразмаўляць. І стала зразумела, што хоць парушэнняў было нават некалькі, усе яны адбыліся выпадкова, ненаўмысна. І самі яны вельмі шкадуюць, што так атрымалася. Дык мы ж не будзем лютаваць і патрабаваць кары за такое, праўда?»

У выпадковасць парушэнняў не дужа веру і заяву НАТ «Мы паважаем правы аўтараў» успрымаю з асцярогай. На В. Харужай, 28, дзе доўгі час шчыравала Вераніка, павага да аўтарскіх правоў была, скажам так, фрагментарная – што ў музеі, што ў левінскім саюзе, што ў газеце «Авив»… Дакладней, існавала селектыўная іх абарона; здабыткі «аўтсайдэраў» рэзідэнты Абшчыннага дома без залішніх згрызотаў сумлення падграбалі пад сябе. Адзін прыклад:

З кніг Гірша Рэлеса пра яўрэйскіх савецкіх пісьменнікаў – на ідышы (выдавецтва Логвінава, 2004) і рускай (выдавецтва Коласа, 2006). У першай прозвішча аўтара фота пазначана, у другой рэдактар – ён жа шматгадовы начальнік «Авива» – «забыўся».

Другі прыклад адносіцца да пачатку 2010-х, калі дзеяў сайт «галоўнай яўрэйскай арганізацыі» beljews.org. Адказвала за яго прэс-сакратарка Вераніка Дарожка (тады яшчэ Русакова). Быў на сайце хітра зроблены раздзел «Издания» з укладкамі «Газета “Авив”», «Газета “Карлин”», «Журнал Мишпоха”». Тое насамрэч выданні Саюза, а вось «Книги»… На гэтай старонцы аўтары сайта сабралі тое, да чаго іх арганізацыя часцяком (хіба ў палове выпадкаў) не мела датычнасці.

Выгляд старонкі beljews.org/articles352.html па стане на 2013 г.

Карацей, надзвычайнай далікатнасцю ў абыходжанні з чужым кантэнтам дама, якая два гады кіравала дзяржаўным агенцтвам, і раней не вылучалася. Нічога асабістага супраць Веранікі Леанідаўны – тут, хутчэй, сістэма («лес»)… Гл. па спасылцы перадапошні кейс.

Пад канец – пару абяцаных цытат. З «Рэха Масквы», у перакладзе з рускай. Пра Расію, але ці толькі пра яе?

«Людзі бываюць усялякія, у тым ліку зусім пазбаўленыя сумлення. Чаму ж так атрымалася, што іменна яны рэкрутуюцца ў нас ва ўладу і пішуць для нас законы?» (Леанід Гозман, 25.04.2018)

«Вулічныя акцыі будуць дарэчныя толькі тады, калі вялікая маса людзей адначасова востра адчуе сябе падманутай, абкрадзенай, абражанай, апляванай – адчуе сябе дыванком, аб які старанна выціраюць брудныя боты» (Антон Арэх, 27.04.2018).

Вольф Рубінчык, Мінск

29.04.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 29.04.2018  21:41

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (54)

Чарговы шалом.бай. Ізраільцы пасмуткавалі ў Дзень Катастрофы і Гераізму (23 красавіка) і Дзень Памяці (1 траўня), павесяліліся ў Дзень Незалежнасці (2 траўня)… Не каб браць прыклад з беларусаў! У нас жа апошнім часам кожная дата – нагода для дэманстрацый і затрыманняў. Вунь 1 мая схапілі, а 2-га аформілі на 15 сутак Паўла Севярынца і Максіма Вінярскага. З абодвума сядзеў на завулку Акрэсціна ў далёкім кастрычніку 2001 года – пасля разагнанага АМАПам шэсця ў гонар першых мінскіх падпольшчыкаў 1941 г. Мы крочылі па вул. Валадарскага са здымкамі падпольшчыкаў і плакацікам «Не фашызму ў Беларусі!» За гэты час, выглядае, у карнай сістэме наўрад ці што cутнасна змянілася, а калі і адбыліся змены, то да горшага. У той жа аўторак, 2 мая на два тыдні пасадзілі гомельскага актывіста Васіля Палякова, з якім некалі праходзіў перападрыхтоўку ў Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы БДУ. Дзіўна шчыльны гэты свет…

На фота з адкрытых крыніц: П. Севярынец, М. Вінярскі, В. Палякоў

Падпалкоўнік запасу Мікола Статкевіч – рэкардсмен па колькасці адседак (і, вядома, па працягласці зняволення) сярод экс-кандыдатаў у прэзідэнты Беларусі. Калі ў 2017 г. яго «закрылі» перад масавай акцыяй першы раз, у сакавіку, тое выглядала як выпадковасць або праява каварства спецслужб, калі другі раз – 28 красавіка на 5 сутак, сёння выпусцілі – гэта падобна ўжо да маркотнай заканамернасці. Ну, умелі ж некалі «нелегалы» хавацца, блытаць сляды – той жа Ленін 100 гадоў таму ў Разліве, які потым «касіў» пад рабочага Канстанціна Іванова, меў пропуск на Сестрарэцкі збройны (!) завод. Палітактывісту можна – і трэба – атачыць сябе сябрамі-аднадумцамі, якія папярэджвалі б пра небяспеку загадзя. Нават непалітыкі часам не грэбавалі… Сяргей Даўлатаў так упадабаў эпізод з «падманам» міліцыянтаў, што ўключыў яго ў два свае творы, «Запаведнік» і «Нашы» (дзея адбываецца ў СССР канца 1970-х):

Пачалося сапраўднае цкаванне. Я абвінавачваўся па трох артыкулах крымінальнага кодэкса… Усе тры абвінавачванні былі ліпавыя.

Міліцыя з’яўлялася ледзь не кожны дзень. Але я і тут прыняў абарончыя меры.

Жылі мы на пятым паверсе без ліфта. У акне насупраць пастаянна тарчаў Гена Сахно. Гэта быў спіты журналіст і, як многія апівохі, чалавек бліскучай высакароднасці…

Калі да нашага пад’езда ішла міліцыя, Гена здымаў слухаўку.

– Бл*дзі ідуць, – лаканічна паведамляў ён.

І я адразу замыкаў дзверы на клямку.

Міліцыя сыходзіла ні з чым. Гена Сахно атрымліваў сумленна зароблены рубель.

Нехта скажа – дык пасадзяць і сяброў… Аднак чамусьці мне здаецца, што на ўсіх пратэстоўцаў «малпоўнікаў» і лжэсведкаў можа і не хапіць. Ясная рэч, калі статкевіцкі «Беларускі нацыянальны кангрэс», заснаваны год таму, – моцная, згуртаваная суполка, а не чарговая паўвіртуальная бурбалка.

Апошнім часам людзі панадзіліся пратэставаць з чыстымі аркушамі паперы, як у тым анекдоце часоў СССР; y Баранавічах і Брэсце за гэта ўжо і затрымлівалі. Калі 8 год таму я раздаваў сімвалічны «пусты» нумар бюлетэня «Мы яшчэ тут!» з адным загалоўкам ды надпісам «I так усё ясна!», то абышлося. Хоць у сакавіку 2006 г. нязменная гендырэктарка «галоўнага яўрэйскага саюза» нацкоўвала на мяне міліцыю за распаўсюд «газетёнки», помнім-помнім 🙂 Людзі на «Яме» заступіліся, дый «сілавікам» хапіла глуздоў не лезці ў разборкі па бабскіх нагаворах.

Звыш 15 гадоў спрабую ўплываць на «грамадскую думку» – адчуванні супярэчлівыя, калі-нікалі і ў пустэчу крычэў. З іншага боку, да болю кранальна выглядае, напрыклад, Лявон Баршчэўскі, які на «Радыё Свабода» ў каментах спрачаецца наконт праграмы «Вольная Беларусь» з нейкімі ананімамі: «Адказваю за кожнае слова, што я пісаў у Праграму. Гатовы абмяркоўваць гэта хоць перад мільённай аўдыторыяй! Беларускі гуманітарны ліцэй паказаў альтэрнатыву саўковай адукацыі… Я зьвяду вас з Паўлам Церашковічам, з Аляксандрам Казуліным, зь іншымі, раскажу пра свой 37-гадовы досьвед выкладаньня ў школах, ліцэях і ВНУ – далібог, усе пытаньні закрыем!» Ладна я, трыкстэр ад паліталогіі, а Леанід Пятровіч – кандыдат філалагічных навук, паліглот (няблага валодае ідышам), экс-дэпутат парламента… Двойчы, хоць і не падоўгу, кіраваў партыяй БНФ – у канцы 1990-х і на 10 гадоў пазней. Цяпер – быццам той айцец Макензі з бітлоўскай песні «Eleanor Rigby»…

Яшчэ адна прамова, звязаная з адукацыяй у Беларусі, падалася мне куды менш кранальнай. Прафесарка Юлія Чарняўская з дзяржаўнага ўніверсітэта культуры 30.04.2017 вырашыла паскардзіцца на студэнтаў, дый на сучаснасць. Шчыра папярэдзіла, што меркаванні апанентаў ёй не надта цікавыя: «Догадываюсь: на форуме развернется то, что некоторые по наивности считают «дискуссией» — и что на деле оборачивается злобными наскоками на автора статьи и друг на друга». Між тым апаненты, у прыватнасці, незнаёмая мне Donna_Kichot, выдалі серыю годных адказаў, хоць і не ўладаюць сацыяльным капіталам Ю. Ч. Падзівімся на фрагменты разам (пераклад з рускай):

Ю. Ч.: Не так даўно я высветліла, што ніводзін чалавек на курсе гуманітарнай ВНУ не чытаў [пушкінскага] «Меднага конніка». Калі я абурылася, мяне спыталі: «А хто аўтар?». Калі я напісала пра гэта ў Facebook, мне пярэчылі – звычайна двума спосабамі. Першы: «А вы ў такіята гульні гуляць умееце?». Другі: «Гэта не наша, не еўрапейскае, гэта іх, рускае. Навошта гэта беларусам». У гульні я гуляць не ўмею, што праўда, то праўда. Але тое, што паэзія і камп’ютэрная гульня ставяцца на адзін узровень, здалося дзікім… Што да «не нашага», то, папершае, «Медны коннік» – гэта даўно ўжо сусветны набытак, а падругое, самі пытанні паэмы: чалавек і ўлада, абывацель перад тварам катастрофы – што ж больш сучасна, што агульначалавечна? Можна падумаць, тыя, хто кажа «не наша», чытаюць Купалу, Жылку, Дубоўку, Стральцова, Сыса і мн. Інш. Як і Рыльке, і Одэна, і Эліата; як і Бадлера, Верлена, Рамбо; як і Галчынскага, Тувіма, Стафа, як Забужка і Жадана. Не кажучы пра гісторыю, філасофію і сур’ёзную псіхалогію.

D. К.: Не бачу ніякай праблемы ў сучаснай моладзі. У яе проста іншыя інтарэсы. І так, сучаснае жыццё дыктуе паскарэнне працэсаў, адпаведна, няма калі чалавеку быць ёмішчам велізарных сфер ведаў, якія, па сутнасці, неўжывальныя ў справе (ведаць усё пра ўсё – гэта, лічы, не ведаць нічога, павярхоўныя веды такімі і застануцца). Час вымагае вузкіх спецыялістаў… Рабяты, якія распрацоўваюць праграмы, аўтару артыкула пададуцца неадукаванымі, але мозг у такіх рабят варыць як мае быць, проста там кнігі і мэты адукацыі іншыя. Я сутыкаюся з тэхнічнай моладдзю, гэтыя будуюць мадэлі робатаў, пішуць самі праграмы, вочы гараць. Ім вашыя жарсці па паэзіі да лямпачкі, але і вам, паважаны аўтар, ніколі не агораць падручнік сапрамату.

Ю. Ч.: Я спрабавала вучыць вас, дарагія студэнты. Спрабую без малага 30 гадоў. Раней я спадзявалася на тое, што свае веды захоча паглыбіць палова. Потым – што чвэрць. Зараз – што 10−15 чалавек са ста. Буду спрабаваць, нават калі застанецца адзін. Пакуль нітачка «настаўнік – вучань» не парвецца канчаткова. Зразумела, можна дакараць педагогаў. Не захапіў, не зацікавіў, у працы не прыдалося… Але хто ведае, што прыдасца ў жыцці – на самых нечаканых яго паваротах, напрыклад, пры змене прафесіі. Аднак вы ж мне не паверыце? Не ведаць – сорамна. І нашы маладыя (якіх – адкрыю таямніцу – я ўсе адно люблю) гэта калінебудзь уцямяць. Не ўсе. Нехта.

D. К.: Студэнты не дурныя, яны выдатна адчуваюць, чаго чакаць ад выкладчыка, і ўжо за першыя 15 мінут першай лекцыі вызначаюць, ці варта прыслухоўвацца да чалавека ля дошкі, або атрымаць інфармацыю з іншых крыніц… І калі прафесар наракае, што не можа знайсці агульную мову з сучаснымі студэнтамі, і так з года ў год, то, можа, яму варта перагледзець свае падыходы да падачы матэрыялу? У рэшце рэшт, у вас ёсць гэтыя першыя 15-20 мінут першай лекцыі, калі ўся аўдыторыя слухае вас…

Праблема ў вышэйшай беларускай адукацыі ёсць. Асноўная – нізкія прахадныя балы і тое, што ва ўніверсітэт бяруць усіх, і жука, і жабу; у рэгіянальных ВНУ у гэтым плане проста дно. Да ВНУ і выкладчыкаў даводзяцца планы; галоўнае – лічбы і выкананне паказчыкаў. Якасць на апошнім месцы, якой матывацыі чакаеце ад студэнтаў? Чаму паважаны аўтар не пытаецца ў кіраўніцтва свайго ўніверсітэта, з якой прычыны да залічэння дапускаюцца яўныя былыя двоечнікі? Чаму заданні на курсавыя работы дазваляюцца адны і тыя ж з года ў год, што заахвочвае плагіят і спісванне? Чаму выкладчыкі ў ВНУ прымаюць да заліку курсавыя, якія відавочна былі выкананы пабочнай асобай, а не самім студэнтам? Чаму замест таго, каб адлічыць непрыхаванага гультая, вы ставіце 4 балы і прапускаеце такога студэнта на наступны курс? Дзе ваш голас, прафесура, па гэтым пытанні? Не чуваць.

З 2005 г. не працую ў ВНУ. Адмаўляць зніжэнне планкі ў белуніверах за апошнія 10-12 гадоў бессэнсоўна, сам заўважаў шматлікія сімптомы заняпаду. Але мне не даспадобы, калі пад маркай «любові-любові» і самаахвярнасці контрагентам прышчапляецца пачуццё – і нават комплекс – віны. Калі студэнтаў і іншы люд паспаліты рыхтуюць да таго, што ім так ці іначай трэба адказваць за «касякі» менеджменту. Шкада, што найбуйнейшы недзяржаўны інтэрнэт-партал tut.by усё часцей займаецца маралізатарствам а-ля «Советская Б.»… і сячэ сук, на якім сядзіць. У выпадку імавернага «наезду» з боку дзяржавы абараняць рэсурс будзе цяжэй…

Наконт чытання кніг і яго процістаўлення камп’ютэрным гульням – дальбог, шмат у якіх сітуацыях гэтая альтэрнатыва падманлівая. Добра сказаў паважаны Юліяй Ч. (і мною) расійскі літаратуразнавец Дзмітрый Быкаў: «Калі ў вас упадак духу, трэба знайсці прычыну ў сабе і з гэтай прычынай справіцца. Зусім не абавязкова для гэтага чытаць якую-небудзь кнігу… у 1970-х гг. СССР быў самай чытаючай краінай: усе чыталі і нічога не рабілі для таго, каб сітуацыю змяніць. А яе трэба мяняць». Далей Быкаў усё ж вылучае некалькі варыянтаў для чытва ў час крызісу, але рэзюмуе задзірліва: «больш актыўна жывіце і менш чытайце».

Мяркую, многія творы пісьменніка Анатоля Алексіна (1924–2017, у 1993–2011 гг. жыў у Ізраілі), памерлага 1 мая, захаваюць прызнанне чытачоў, пагатоў ён пісаў не толькі для савецкіх дзяцей, а і для постсавецкіх дарослых… Будзе нагода, перачытаю «земляка» (бацька А. А. – ураджэнец Мінска). Сёння ж цікава было памацаць акаўнт «Горад ценяў», адкрыты 4 месяцы таму: гэта «нататкі з чытаньня хронікі паралельнага сусьвету – кнігі памяці “Менск. Горад-Маці” (Minsk, ir va-em)». Я і не ведаў, што «Напачатку габрэйскі Менск жыў у ценю важных юдэйскіх рэлігійных цэнтраў навакольля – Ракава і Сьмілавічаў. Але ў сярэдзіне XVII стагодзьдзя ён іх дагнаў і перагнаў і набыў велічны арамэйскі тытул “Мінск Карсэ Дэшуфрэе”, Велікапышнае Места Менск». А таксама пра тое, што Мойшэ Кульбак «згалівудзіў» рэальную гісторыю разбойніка Бойтры.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

03.05.2017

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 04.05.2017  00:44

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (13)

За 9 месяцаў дапаўзлі мы паціху да 13-й серыі… Калі ж, як не на «чортавым тузіне», звярнуцца да брыдкіх непрыемных з’яў нашай рэчаіснасці?

Не ведаю, чым кіравалася знаная культуралагіня, рыхтуючы матэрыял пра антысемітызм у СССР для аднаго з буйнейшых парталаў Беларусі. Магчыма, шчыра жадала, каб прагучалі «галасы эпохі». Яны-та прагучалі, але неяк не надта пераканаўча – без выхаду ў цяпершчыну, адрозна ад галасоў ізраільцаў у нядаўнім цыкле той жа аўтаркі. Да таго ж карціна жыцця яўрэяў у Савецкім Саюзе выйшла… ну, скажам, непазбежна аднабаковая. Без гіпербалізацыі не абышлося, напрыклад, тут: «Яўрэйскі антыфашысцкі камітэт пакаралі смерцю цалкам (за выключэннем акадэміка Ліны Штэрн)». Вікіпедыя сведчыць, што «пасля вайны членамі Яўрэйскага антыфашысцкага камітэта былі 70 чалавек… Іх працу забяспечвалі 18 штатных супрацоўнікаў апарата». Тая ж крыніца кажа, што расстраляны былі 23 чалавекі і 6 памерлі ў час следства. Усё ж ацалела не адна Л. Штэрн…

Імаверна, публікацыя разглядалася і як зандаж грамадскай думкі – нармальных сацыялагічных доследаў, дзе задаваліся б «нязручныя» пытанні (такія, што могуць падарваць вобраз сінявокай краіны, мілай для ўсіх) у Беларусі амаль не ладзіцца. Калі ж яны і ладзяцца, то іх вынікі маладаступныя для шырокай публікі.

Колькасць «лайкаў» і «дыслайкаў» у каментах да артыкула Ю. Чарняўскай «Евреи, евреи, кругом одни евреи…» – па стане на вечар 08.05.2016 яго прачыталі больш за 10000 чалавек – ускосна гаворыць пра настроі «звычайных беларусаў». Так, пераважная большасць (+68-2) падтрымала рэпліку «А цяпер муслімы, муслімы, вакол адны муслімы». З чаго можна зрабіць папярэднюю выснову: у бліжэйшы час ісламафобія будзе ў Беларусі мацнейшай за юдафобію.

Атрымалі падтрымку, хоць і не такую істотную, тэзісы аб тым, што «яўрэі, дзе б яны ні працавалі, ПРАСОЎВАЮЦЬ і БЯРУЦЬ на РАБОТУ толькі сваіх – ЯЎРЭЯЎ… Сёння яны займаюць амаль усе кіроўныя пасады ў дзяржавы, а апараты адміністрацыі, саўміна амаль поўнасцю складаюцца з богамабранай нацыі. Амаль другі Ізраіль» (+11-5); «нікуды яны не з’ехалі, дагэтуль сядзяць тут на кіруючых пасадах» (+35-15). І ў побыце я не раз сутыкаўся з думкай, што ў беларускай «эліце» замнога яўрэяў. Падобна, гэтая думка аднекуль «зверху» і спускаецца, тым болей што прозвішчы Шапіра ды Якубовіч сапраўды на слыху. Раней важныя ролі ў адміністрацыі Лукашэнкі гралі Абрамовіч, Шэйман, і якая абывацелям розніца, што гэтыя людзі не маюць дачынення да нашага народу? Прозвішчы ж «падобныя». Напэўна, так «купіўся» і паэт Н., «светач беларускай дэмакратыі», які шчэ год таму аб’явіў польскаму тэлеканалу, што «нашым войскам кіруюць расейцы, а сілавымі структурамі – жыды». Заява засталася без наступстваў для Н. – канал перапісаў скандальную цытату на сваім сайце, а «незалежныя» СМІ вырашылі зрабіць выгляд, што нічога не здарылася.

Падлівае масла ў агонь недалёкі «сусветны яўрэйскі партал», дзе ўсім прапануецца шукаць адпаведныя карані: «Таксама яўрэйскімі будуць прозвішчы з назвамі жывёлаў і прафесій: Дрозд, Скляраў. Калі Вашага дзеда звалі Якаў, Барыс, Ісак, Іосіф, Сямён, то, хутчэй за ўсё, ён таксама быў яўрэй». Ісак Ньютан і Іосіф Джугашвілі нервова кураць бамбук на тым свеце. І сее ж гэткую бздуру не прыватная асоба, а прадстаўнік «прагрэсіўнага іўдаізму»…

Ідэя «засілля яўрэяў» у сённяшняй Беларусі, зважаючы на каменты, усё ж не такая папулярная (нават дурні разумеюць, што нас тут ужо вельмі мала), як меркаванне аб тым, што рэвалюцыю 1917 г. зрабілі яўрэі для саміх сябе. «Абедзве рэвалюцыі ў Расіі былі справай рук пераважна яўрэяў», каментуе нехта (+28-8). «У першым савецкім палітбюро з 12 чалавек толькі адзін не быў яўрэем па пашпарце – як ні дзіўна, Луначарскі», піша нейкі Уладзімір Кандраценка і збірае масавыя «апладысменты» (+42-3). Такой бяды, што наркам асветы Луначарскі ў Палітбюро (дзе рэй вялі Ленін і Сталін) і не ўваходзіў ніколі…

Cпекуляцыі наконт ролі яўрэяў у пачатку ХХ ст. пачаліся не сёння: cпробы вытлумачыць паслярэвалюцыйныя беды змовай масонаў, сіяністаў і г. д. рабіліся ў познім СССР. Ю. Чарняўская чамусьці вырашыла зрабіць «тварам» плыні, з якой вырасла таварыства «Памяць», мастака Глазунова, хоць хапала ў 1980-х больш злосных блытанікаў. Цяпер у РБ выходзяць вучэбныя выданні, дзе названыя спекуляцыі так ці іначай маюць месца, і гэта, бадай, значна горш ад маечкі з парадыйным надпісам «Holocoste», на якую tut.by абрынуўся ў лютым.

Раскажу пра адзін «вучэбны дапаможнік» «Гісторыя Беларусі. Ад старажытных часоў – па 2008 год». Ён выйшаў у 2009 г. і адразу мне ў рукі не трапіў, бо ў 2009-2011 гг. я быў заняты «пранікненнем ва ўладу» цягаў жыхарам г. Мінска газеты і пісьмы. Ну, сёлета пазнаёміўся-такі з творам Я. Новіка, І. Качалава, Н. Новік. Асноўны аўтар – першы, ён жа і рэдактар (доктар навук, ВАКавец і г. д.). У савецкую эпоху – пясняр Ленінскага камсамола, у лукашэнскую «праславіўся» тым, што выгнаў з працы выкладчыка па палітычных матывах. У кнізе пра гісторыю Беларусі не адну старонку (с. 291-293) аддаў на канцэпцыю сіянісцка-масонскай змовы як рухавіка рэвалюцый 1917 г…

Хоць у дапаможніку ад выдавецтва «Вышэйшая школа» гэтая канцэпцыя і аспрэчваецца (словамі нябожчыка Вадзіма Кожынава), аўтары настойліва прасоўваюць думку пра адказнасць яўрэяў за свае і чужыя беды: «менавіта непрапарцыйны ўдзел яўрэяў у органах улады і кіравання нараджаў у краіне антысеміцкія настроі, аб чым з горыччу і не аднойчы гаварыў Л. Д. Троцкі». Падкрэсліваецца, што сярод кіраўнікоў НКУС у 1935 г. «больш за палову складалі яўрэі», а ў 1937-м «на пасаду начальніка палітупра замест яўрэя Я. Гамарніка быў прызначаны член яўрэйскай нацыянальнай партыі “Рабочыя Сіона” Л. З. Мехліс». Так і бачацца сіяністы, што падабраліся да «чырвонай кнопкі»… Насамрэч Леў Мехліс належаў да «Паалей-Цыёна» толькі ў ранняй маладосці (1907-1910 гг.), а пасля 1918 г. быў фанатычным бальшавіком, які мала дбаў пра сваё яўрэйства.

Пасля Другой сусветнай барацьба з «касмапалітызмам, ці нізкапаклонствам перад Захадам», калі верыць Новіку і кумпаніі, не мела ў БССР антыяўрэйскага аспекту. Сярод пацярпелых ад рэпрэсій названы толькі акадэмік Жэбрак, наркам асветы Саевіч, пісьменнікі Дубоўка, Грахоўскі, Александровіч.

У прынцыпе, пазіцыя аўтарскага калектыва ясная: Беларусь развівалася-развівалася і пры Лукашэнку нарэшце стала «грамадствам сацыяльнай справядлівасці». Напэўна, дзеля гэтай самай справядлівасці нам-такі кінулі падачку, напісаўшы ў раздзеле пра «нацменаў» (с. 485): «Значнай падзеяй у жыцці беларускіх яўрэяў стала стварэнне ў 1998 г. Цэнтра яўрэйскай культуры, які ўспрымаецца як цэнтр адраджэння нацыянальнай культуры з адпаведнымі атрыбутамі (рэстаран нацыянальнай кухні, магазін кашэрных прадуктаў і прадметаў рэлігійнага культу, курсы па вывучэнні іўрыта, гісторыі і традыцый яўрэйскага народа». Вось толькі не адкрывалася ў тым годзе на Беларусі ніякага Цэнтра з рэстаранам і крамай – яго і ў 2016-м няма 🙁

Ёсць затое меркаванне, што ў беларускай сталіцы яўрэем цяпер быць модна. Некалі мінскі, а цяпер нью-ёркскі ідыш-клезмер Зміцер Сляповіч засумняваўся ва ўнікальнасці яўрэяў: «Так, яўрэйскі кампанент даўно і трывала ўвайшоў у беларускую культуру, але ў жывым і натуральным выглядзе ні той, ні другой ужо няма. Гэтак сама і беларусам быць модна. Небяспечна, але модна. Акурат як яўрэем. Проста ёсць асобныя людзі – іх дужа мала – якім сумна і крыўдна, калі нічога не адбываецца». І я схільны з ім пагадзіцца.

Зразумела, што сутыкаўся сп. Сляповіч у «каляпатрыятычных колах» з ідэямі кшталту «Беларусь – для [этнічных] беларусаў». «Гэта фашызм! Гэта гульні ў салдацікаў людзей, якія не сфармаваліся, як асобы, якія не адказныя ані за сваю сям’ю, ані за сваю зямлю, ані за свой народ! Калі я ўпершыню такое пачуў, то падумаў: “Ды нашто мне гэта ўсё трэба?!”» –выгукнуў ён у інтэрв’ю. Можа, таму цяпер і прапагандуе беларушчыну пераважна ў ЗША…

Не здзівілі мяне расповеды пра тое, што выдатнаму беларускаму мовазнаўцу Змітру Саўку (1965-2016, меў «семіцкую» знешнасць) яшчэ ў 1980-х «на нацыянальных тусоўках нехта старэйшы ў вышыванцы запраста казаў, бліскаючы дзіўным радасным шалам уваччу: ой, а ты што тут робіш, ідзі ты, братка, адсюль… Чаму і ён размаўляе па-беларуску? Ён дыскрэдытуе наш рух!..» І пазней у гэтых «тусоўках» трапляліся розныя… Алесь А., таксама доктар навук, быў адным з лідараў БНФ да пачатку 2000-х і пазней аставаўся «аўтарытэтам» нацыянальнага руху, асабліва на Гарадзеншчыне. У канцы красавіка 2016 г. на сваім сайце дапісаўся да таго, што «габрэі, якія 600 гадоў карысталіся гасьціннасьцю беларускага народу – мірным жыцьцём на нашай зямлі (перад гэтым зьведаўшы шмат разоў пагромы ды татальныя выгнаньні з боку іншых еўрапейскіх народаў), дасёньня так і не наважыліся паўдзячыць нам — дапамагчы беларусам пазбавіцца ад этнацыднай прамаскоўскай дыктатуры. Хаця маглі б… (дарэчы, калі ацаніць гасьцяваньне габрэяў на нашай зямлі па самым мізэрным кошце (усяго толькі ў 100 мільёнаў даляраў за год) і выразіць гэты кошт у золаце па яго сёньняшнім курсе (40 $ за 1 гр. – 40.000.000 $ за 1 тону), атрымаецца, што габрэйскі народ вінны беларускаму народу 600х100.000.000 / 40х1000.000 = 1500 тон золата!)» No comments. Хіба што прывяду цытату з Лявона Баршчэўскага (svaboda.org, 2014 г.): «Алесь… – адна з самых сьветлых галоў у сёньняшняй Горадні». Праўда, гэта было сказана быццам бы ў суцяшэнне, пасля таго, як А. зволілі з універсітэта (дапускаю, што несправядліва).

У свой час прафесійныя «змагары з антысемітызмам» любілі разважаць пра тое, што ён сілкуецца перадусім «з Масквы». Жыццё паказвае, што ёсць уплывы і з Польшчы, і з Украіны, дый ці мала дамарослых юдафобаў? Баюся, што рэцэпты, якія я выпісваў 13 год таму ў «Мы яшчэ тут!» («Осторожно, “Неман”!»), ужо наўрад ці дзейсныя, і нічога маштабнага раіць не стану. Спадзяюся, усё яшчэ актуальныя думкі Уладзіміра Караткевіча («Галоўнае ў нашым характары — гасціннасць добрага да добрых») і Паўла Севярынца («Беларусы ўнікаюць любое рэзкасьці, катэгарычнасьці, радыкалізму»). Усё ж і ў каментах да артыкула Ю. Чарняўскай на tut.by меркаванне «Юдафобія… Гэта сумотна, як і любая іншая нацысцкая праява. Нельга ненавідзець людзей толькі за тое, што яны такімі нарадзіліся» сабрало куды больш «плюсоў», ніж «мінусаў» (+48-24). Неанацызм не пройдзе! (?)

«Пройдзе», хутчэй за ўсё, Астравецкая АЭС, менеджары якой не знайшлі нічога лепшага, як перакласці дакументы для літоўскіх партнёраў праз «гугл-транслэйт» натуральна, з процьмай памылак. Што нямала гаворыць пра якасць будоўлі і будучую бяспеку ўсяго рэгіёна… Зрэшты, у РБ з этыкай працы почасту праблемы. Не кажу, што сам ідэал, але нядаўна натрапіў на «пераклад» вядомага нарыса Змітрака Бядулі на рускую. За пераклад узяла на сябе адказнасць «цэлая дацэнтка» акадэміі кіравання пры прэзідэнце РБ, вядучая навуковая супрацоўніца, вучоная сакратарка і г. д. – а ўражанне, што тупы комп рабіў… Поўны абзац: «Взять еврейских писателей из Беларуси – то в их произведениях всегда чувствуется белорусская природа – «родные образы». Больше всех это выражается в произведениях еврейского классика Абрамовича (МэндэлеМойхэрСфорым) из Копыля». Асабліва «пашанцавала» яўрэйскаму класіку, прадстаўленаму ў рускамоўных даведніках як Менделе Мойхер-Сфорим… (часам Мохер Сфарим).

* * *

І ўсё ж завяршу гэтую серыю на «аптымістычнай спартыўнай ноце». У мінскіх крамах зноў паказаўся «Шалом»… не, не раман Артура Клінава, а алей з Бабруйска (сертыфікат кашэрнасці № 1404).

13-1  13-2  Klinov_Shalom

Зусім скора ў горадзе з’явіцца і «Арава»… не, не антырэўматычны прэпарат, а гурт ізраільскіх музыкаў, якія 11 траўня дадуць канцэрт у аднэй з гімназій ды застануцца ў Беларусі на Ём-Ацмаут. Тым часам 6 траўня ў Рышане прайшоў Сабантуй, прысвечаны 10-годдзю Татарскага культурнага цэнтра ў Ізраілі. Татары, ша… лом-алэйхем! Башкіры, ша… лом-алэйхем!

Вольф Рубінчык

г. Мінск, 10.05.2016

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10 мая 2016

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (11)

Як спяваў Юра-музыкант у канцы мінулага стагоддзя, «Актрыса Вясна пасля доўгай хваробы зноўку на сцэне». Пападумаўшы, папараіўшыся з таварышамі, папачынаю другі сезон «Катлет & мух»…

Паддаў пары ў сакавіку Бібі-прэм’ер-міністр, які адмяніў сваё ж студзеньскае рашэнне аб закрыцці ў Мінску пасольства Ізраіля. У прынцыпе, я здагадваўся, што гэтым скончыцца: надта ўжо нясмелы быў той крок ізраільскага хедлайнэра. Я – жыхар і грамадзянін Беларусі, таму не стану вешаць ярлыкі на чалавека 1949 г. нар., які сёлета дасягае пенсійнага веку (так-так, у Ізраілі мужчыны ідуць на пенсію ў 67 – Беларусі ёсць яшчэ куды падаць да чаго імкнуцца, укрывай Б-г, канешне).

Трохі смешна было чытаць развагі тутэйшага «эксперта» – Рамана Я., які нібыта cышоў са старонак Ільфа-Пятрова і шчэ ўчора прапаноўваў аб’явіць Чарнаморск вольным горадам… Чалавек, які называе сябе міжнародным аглядальнікам, зрабіў вывад: «ізраільскі ўрад адмовіўся ад сваіх намераў пад ціскам грамадскіх аб’яднанняў выхадцаў з Беларусі». Анягож, старшыня Альшанскі мае неймаверны ўплыў! Ён бачыў самога Лукашэнку, і за ім – аж 150 тыс. (?!) багатыроў, што набіраліся моцы на берагах Віллі і Свіслачы… Яшчэ забаўная развага ад Рамана Я.: «Адносна лёсу пасольства Ізраіля практычна не было рознагалоссяў паміж беларускай уладай і апазіцыяй. Усе выступалі за яго захаванне». Нешта не прыгадаю, каб «усе» выступалі. Выказаўся летась хіба сустаршыня БХД Павел Севярынец, і тое не на сваім афіцыйным сайце, а на гэтым.

Ну ды ладна, будзем думаць, што без перапіскі «дарагіх сяброў» нічога б не было – ні «якасных паслуг», ні «дружбы паміж нашымі народамі», ні ўваходу на беларускі рынак ізраільскай авіякампаніі «Аркіа». Хай сабе цешацца. Праўда, ёсць і іншае меркаванне. Рэагуючы на вестку аб тым, што пасольства Ізраіля ў Мінску будзе працаваць у ранейшым рэжыме, Якаў Гутман напісаў у канцы сакавіка: «Калі ў ранейшым рэжыме значыць, што пасольства пальцам не паварушыць, каб супрацьдзейнічаць знішчэнню сінагог і яўрэйскіх могілак, то лепей бы яго закрылі. Не было б сорамна за дзяржаву Ізраіль…».

Папраўдзе, найперш хвалюе тое, што ад гуртка «ідыша і ідышкайта», які ўжо скора 10 гадоў працуе (?) пры Мінскім аб’яднанні яўрэйскай культуры, аддача невідавочная. Мо’ каб быў рэальны плён, то не знішчаліся б помнікі… Мы ж, «людзі паветра», далёкія ад пасольства, аб’яднання і «Джойнта», робім што можам. Вось нядаўна прэзентацыю зборніка вершаў Мойшэ Кульбака правялі, адзначылі 120-годдзе паэта ў самым цэнтры Мінска. На VK-старонцы «Галіяфаў» было сказана пра аншлаг – аншлаг не аншлаг, а вольных крэслаў 21 сакавіка ў пачатку 6-й гадзіны сапраўды не было.

Сярод іншых завітаў на прэзентацыю Паша Касцюкевіч, які ў 2000-х перакваліфікаваўся з ізраільскага шамэра-афіцыянта спачатку ў аўтара крыжаванак, потым у перакладчыка з іўрыта, лектара, а ў рэшце рэшт і ў пісьменніка (па вяртанні з Ізраіля ў Мінск рабіў таксама журналістам у мясцовай газетцы). У 2006 г. яму, аўтару некалькіх гумарэсак, «апавяданняў для мужчынаў» і «апавяданняў для жанчынаў», раілі: «Пішы раман». І шо б вы думалі? К 2014 г. раман «Комплекс Персея» быў практычна гатовы; нядаўна ён выйшаў друкам пад вясёлай назвай «План Бабарозы» (у кнізе, апрача Бабарозы, і Дзедвасілій ёсць…). Рэдактар кнігі Андрэй Хадановіч назваў Пашу галоўным эльфам беларускай прозы, «эманацыяй Уладзіміра Караткевіча»… А вось не, Караткевіча вабіла найперш (пера)адкрыццё мінуўшчыны, Касцюкевічу ж цікавыя лабавыя cутычкі цяпершчыны і будучыні… Мо’ таму ў свой час ён чэрпаў натхненне з рамана «Зельманцы» таго самага Кульбака, у творах якога, паводле Шмуэля Галкіна, «заўсёды адчуваецца дух часу». «Уважлівы чытач» знойдзе тоеснасць у падзагалоўках да «Плана Бабарозы» («сямейная сага») i англамоўнага выдання «Зельманцаў».

11-1       11-2

Відавочны таксама ўплыў на арт-дырэктара мінскай кнігарні ізраільцаў Этгара Керэта, Узі Вайля, Мэіра Шалева… Калі ж ужо шукаць папярэднікаў Пашы сярод белмоўных літаратараў ХХ ст., то бліжэй за ўсё, мабыць, акажуцца мэтр «магічнага рэалізму» Лукаш Калюга і сатырык Андрэй Мрый.

Апошнім часам Павал Касцюкевіч вярнуўся «на круги свои» і зноў чытае ў Мінску лекцыі пра іўрыцкую літаратуру – толькі ўжо не ў БДУ, а ў недзяржаўным «Беларускім калегіўме». Яшчэ ёсць шанс яго паслухаць. Хто не патрапіць у Калегіўм, можа пачытаць ранні твор пісьменніка, «Ізраільскі дзённік». Выпадкова ці не, аднак жонка «нармалізаванага» Зісера Юлія Чарняўская ў 2016 г. таксама назвала свае падарожныя нататкі без мудрагельства: «Израильский дневник». Больш спелы твор Паўла Касцюкевіча «да 500-годзьдзя беларускай Бібліі» чытайце тут.

Паўлу К., які часам паводзіць сябе смешна (асабліва за шахматнай дошкай, дзе палюбляе флангавыя атакі пешкамі ды турамі…) удаецца захаваць уласны голас у сучаснай РБ, чаго не скажаш пра іншага рээмігранта з Ізраіля, Іллю Л. Гэты доктар філасофскіх навук, «акадэмік Нью-Йоркскай акадэміі навук», на пачатку 90-х меў працу ў Яўрэйскім універсітэце Іерусаліма, а цяпер залічаны ў адзін з інстытутаў Беларусі… І раней паціскаў я плячыма, гартаючы яго творы – напрыклад, сумбурны расійскацэнтрычны дапаможнік для студэнтаў «Культурология». Днямі ж быў ледзь не шакаваны, калі пагартаў у краме кнігу 2014 г. «Беларусь: культурно-цивилизационный выбор», напісаную ў сааўтарстве з «галоўным беларускім філосафам» Анатолем Л.

«Уводзіны» пачынаюцца з эпіграфа – цытаты яшчэ больш значнага мысляра, прэзідэнта Нацыянальнага алімпійскага камітэта Аляксандра Л. (некалі падобныя опусы адкрываліся цытатамі з Леніна ды Брэжнева): «Мы выбіраем не Ўсход ці Захад, або Ўсход і Захад. МЫ ВЫБІРАЕМ БЕЛАРУСЬ, якая ў сілу гісторыі, у сілу геаграфіі, у сілу культуры і менталітэту будзе і на Ўсходзе, і на Захадзе».

11-3

У прынцыпе, гэтая цытата ўсё гаворыць і пра кнігу, выдадзеную, натуральна, за казённы кошт, і пра яе аўтараў. Аднак згадаю яшчэ пару анекдотаў. Адзін – даўні, савецкі. Прамоўца на лекцыі ў калгасе кажа: «Адной нагой мы стаім у сацыялізме, а другой ужо ступілі ў камунізм». Бабулька: «І ці доўга, даражэнькі, нам гэтак раскіракай стаяць?» Другі – з жыцця…

Увосень 2011 г. я пастанавіў для сябе пайсці ў адстаўку з пашанотнай пасады «Паштальён па дастаўцы пісьмовай карэспандэнцыі і СМІ другога класа» (як вядома, чым даўжэй назоў пасады, тым горш на ёй працуецца). Па запрашэнні таго самага Анатоля Л. завітаў у падначалены яму інстытут. Паказаў свае кнігі (на той момант – усяго 4), расказаў пра свае інтарэсы і планы. Меркаваў, што хоць на паўстаўкі, на заробак 80-100$ за месяц буду ўзяты. Аднак… пачуў скаргі на фінансавае становішча інстытута і прапанову, ад якой, ясная рэч, цяжкавата было адмовіцца: «На філасофіі многа не заробіш… Мы рыхтуем да друку кнігі – турыстычныя даведнікі, летапісы розных фірм. Вы на пошце працуеце – пашукалі б для нас спонсараў, пагаварылі б там у сябе, каб «Белпошта» заказала нам свой летапіс…»

Усё-ткі я адмовіўся і пакінуў офіс Л. з душэўным болем за лёс беларускай гуманістыкі. Дырэктар акадэмічнага інстытута просіць паштальёна знайсці для яго ўстановы грошыкі – да такога наўрад ці і Франц Кафка дадумаўся б.

О так-так, сістэма, ідэалогія, Махмуд Адалжыдзяньжат… Між тым ёсць і ў дзяржаўных установах людзі, якія прафесійна выконваюць сваю працу ды кажуць, што думаюць (асцярожна, але кажуць). Сам чуў даволі смелыя заявы ў Магілёве, на гэтай вось навуковай канферэнцыі 2014 г. Ад стрыжня ў чалавеку многае залежыць – калі не ўсё. Хочаце, шаноўныя чытачы – спрачайцеся.

* * *

Парадаваў у мінулым месяцы факт замежных гастроляў гурта «Серебряная свадьба», аднаго з найярчэйшых музычна-тэатральных калектываў Беларусі. Бенька і кампанія ўздымалі настрой маскоўскім яўрэям і іх дзецям на Пурым. Праграма «Музыка – усё!», наколькі помню з яе паказу ў верасні 2015 г., не змяшчае ў сабе непасрэдна яўрэйскіх матываў, аднак забаўнае выкарыстанне прадметаў побыту ў незвычайных мэтах, экзатычныя гукі, безумоўна, адпавядаюць духу свята. А яшчэ ў нейкі момант музыканты надзяваюць маскі птэрадактыляў…

11-4

Што не парадавала, дык гэта разборкі вакол недзяржаўнай літаратурнай прэміі «Дэбют». Калі называць рэчы сваімі імёнамі, то члены журы, адмовіўшыся прысуджаць І прыз у раздзеле «Паэзія» (і эквівалент 2000$), проста плюнулі ў твар сваім маладзейшым таварышам-літаратарам, якія дайшлі да фіналу, у тым ліку іспанскай беларускамоўнай паэтэсе. Адзін з трох намінантаў напісаў эмацыйны ліст да арганізатараў, тыя пачалі намякаць на слабасць прадстаўленых кніг… Журы абвясціла, што нібыта не было абавязана вызначаць 1-е месца, хаця ў Палажэнні аб конкурсе ясна сказана: «1.5. Узнагароды: у кожнай намінацыі вызначаецца пераможца (І месца) і даюцца два заахвочвальныя прызы».

Ні з водным намінантам «Дэбюту» я не знаёмы. Тым не менш, паглядзеўшы збоку на іхнія мітрэнгі, мушу канстатаваць: недзяржаўныя калялітаратурныя суполкі пакутуюць, бадай, на тую ж хваробу, што дзяржаўнае выдавецтва, у якім працаваў 13 гадоў таму. «Закон – што дышаль…» Калі ў 2014 г. мы з майстрам шахматнай кампазіцыі Міколам Бельчыкавым ладзілі для аматараў конкурс складання задач-двуххадовак памяці Якава Камянецкага, то, дальбог, не шукалі «шчылін», каб зэканоміць грошы на прызах. Праўда, і маладыя паэты харашы: заміж таго, каб настойваць на выкананні зацверджаных арганізатарамі правілаў, забралі «суцяшальныя прэміі» па 500$, а потым ужо сталі пратэставаць. Гэткая паслядоўнасць (насамрэч непаслядоўнасць) робіць іх пазіцыю даволі хісткай. Што не здымае адказнасці з гора-суддзяў.

Але ж не хочацца больш пра сумнае, пагатоў толькі адгрымелі Пурым ды 1-е красавіка… Вось што я прачытаў пра яўрэйскі гумар на сайце sinagoga.by, з якога таксама карціць па-добраму пасмяяцца (няясна, хто зрабіў гэты сайт і навошта; уражанне такое, што з 2013 г. яго ніхто не абнаўляе). Слова Уладзіміру Малінкіну, старшыні «Объедения [sic!] иудейских религиозных общин в Беларуси»: «Думаю, пачуццё гумару – гэта натуральная абарончая рэакцыя яўрэяў на цяжкія ўмовы, у якіх ім даводзілася выжываць. Плюс кампактнае пражыванне абшчыны ў некаторых гарадах і рэгіёнах спараджае непаўторную атмасферу і адметнасць гумару. Узяць, да прыкладу, каларытны адэскі гумар і Міхаіла Жванецкага».

Неблагі жарт выдала «Радыё Свабода» ў снежні 2015 г. са слоў Аляксандра Астравуха: «Алесь Астравух нават прапануе ўключыць ідыш у абавязковую праграму ў беларускіх школах, паколькі ідыш для беларусаў — не замежная мова. “Каб мы, беларусы, не былі такімі дурнымі, даўно ўвялі б ідыш у школу”». На «мамэ-лошн» пра гэткія летуценні кажуць: «ven di bobe volt zi geven a zejde» – гэта я цытую слоўнік, укладзены самім А. Астравухам:) Варыянты перакладу: «Каб на хмель не мароз, ён бы тын перарос», «каб не плеш, дык і лысы не быў бы».

Вольф Рубінчык, rubinczyk[at]yahoo.com

Мінск, 03.04.2016.

Апублiкавана 3 красавiка 2016