Tag Archives: Владимир Лабкович

Наша жыццё – гэта?.. (В. Р.)

Шалом! Багаты быў на падзеі мінулы тыдзень, і пачатак месяца наагул. Пачну, як ні дзіўна, з ведамкі ад Зянона Станіслававіча Пазняка (09.10.2022):

2-га кастрычніка з ініцыятывы Беларускага Нацыянальнага Сакратарыяту адбыўся Вальны Сойм беларускіх суполак Нацыянальна-Вызвольнага Руху «Вольная Беларусь», які аб’ядноўвае беларусаў некалькіх краін і працягвае разьвівацца.

Створаныя неабходныя ворганы Руху, аформленая структура, прыняты Статут і Палітычныя Прынцыпы. Працягваецца рэальная справа па дапамозе беларускім ваярам, што ваююць разам з украінцамі супраць расейскіх агрэсараў.

У аснове Руху вядомыя беларускія палітыкі і нацыянальна-дэмакратычныя дзеячы, што эмігравалі за мяжу з-пад рэпрэсіяў акупацыйнага рэжыму.

Існуе масава абмеркаваная, публічна апробаваная Праграма разьвіцьця будучай Вольнай Беларусі. Прыняты шэраг практычных дакумантаў. Шмат што выкладзена ў інфармацыйную прастору Інтэрнэта. Усё робіцца. Ёсьць рухаўскія старонкі і відэа. Беларусы далучаюцца…

Ды не быў бы то Зянон, калі б не вынес на публіку сваю крыўду: «ні адзін “ворганчык” так званых “беларускіх” так званых “дэмсмі” не абмовіўся нідзе ні адным словам аб гэтай істотнай падзеі ў беларускай палітыцы (хоць гэтая падзея сядзела ў іх проста на носе)».

Сталыя чытачы ведаюць: крытычна стаўлюся да Пазняка-палітыка. Але, па-першае, мне падабаецца назва «Вальны Сойм», прыгожа яна гучыць. Па-другое… цікавіць усё, што рухаецца, няхай і за мяжой (і не варта казаць, што мы тут у Мінску заўсёды cкоса пазіраем на эмігрантаў).

Той жа аўтар яўна быў нездаволены, што ў 1999 г. Алесь Бяляцкі не пайшоў за ім, калі БНФ падзяліўся на дзве часткі (А. Б. стаў намеснікам старшыні ў «вячоркаўскім» БНФ і заставаўся ім да 2001 г.). Тым не менш З. Пазняк ад імя свайго руху і ад кіраўніцтва сваёй партыі ў дзень абвяшчэння Нобелеўскай прэміі па літаратуры напісаў наступнае:

Прэмія міру ў час акупацыі для беларуса, што ўвязьнены ў лукашысцкай турме ў гэты жахлівы пякельны час, калі нішчаць і зьневажаюць наш добры вялікі Беларускі народ, гэта ёсьць разумны і прыхільны крок з боку Нарвэжскага Нобэлеўскага Камітэту ў Осла.

Віншуем Алеся Бяляцкага з Нобэлеўскай прэміяй і прызнаньнем Беларусі. Верым у сьветлую будучыню Беларускай нацыі.

Перад гэтым верны збраяносец лідара КХП-БНФ Юрка Цехановіч пашкадаваў у фэйсбуку, што прэмію даюць Алесю Бяляцкаму, а не Міколу Аўтуховічу з яго змагарнасцю і непахіснасцю. Сп. Цехановіч выказваў прэтэнзіі да Алесева дзецішча, праваабарончага цэнтра «Вясна» – заснаванага ў 1996 г., фармальна ліквідаванага ўладамі РБ у 2003 г., але дзейнага і пазней. Дадаў: «вельмі ўжо скампраментаваная гэта прэмія міру…» – тым не меней, зірнуўшы на свайго боса, далучыўся да віншаванняў. «Лепей позна» 😉

Дальбог, мне прыемна, што адна з найвядомейшых сусветных прэмій дасталася Бяляцкаму. Сем год таму, калі Нобелеўскі камітэт адзначыў Святлану Алексіевіч, пачуцці былі куды менш выразныя

Пачаць з таго, што Алеся, якому нядаўна споўнілася 60, ведаю асабіста звыш 20 гадоў. Увосень 2001 г. кіраваная ім арганізацыя дапамагала мне ў судзе Маскоўскага раёна г. Мінска (юрыст Валянцін Стэфановіч з «Вясны» з’яўляўся ў працэсе грамадскім абаронцам – або «прадстаўніком грамадскасці», не помню дакладна; пасля яго ўдумлівай прамовы суддзя вынес гр-ну Рубінчыку адно вусную заўвагу за пікет ля Мінгарвыканкама). Праз два гады прыходзіў я ў памяшканне Вярхоўнага суда, калі там разглядалася справа аб закрыцці «Вясны» – і быў уражаны нікчэмнасцю прэтэнзій, агучаных коснаязыкай пракуроркай. Заканчэння працэсу не дачакаўся, але не сумняюся, што ліквідацыя цэнтра як юрыдычнай асобы адбылася з парушэннямі заканадаўства – тое ў 2007 г. пацвердзіў і Камітэт па правах чалавека ААН.

У 2000-х я чытаў кароткія, але змястоўныя нататкі А. Бяляцкага ў «Нашай Ніве», а іх аўтар у пачатку 2011 г., пазнаёміўшыся з маім навукова-папулярным зборнікам «На яўрэйскія тэмы», штось напісаў у сеціве… Прыпамінаю, зацікавіла яго тэма ксенафобіі ў Беларусі (зараз наўрад ці знайду той водгук).

Калі А. Бяляцкага пасля арышту ў жніўні 2011 г. перавялі ў бабруйскую «папраўчую» калонію, нейкі час ліставаўся з ім. Не дзеля ўласнага снабізму, а для ўзбагачэння ведаў пра лаўрэата перадрукую зараз рэакцыю вязня-філолага на дасланы ў Бабруйск экзэмпляр кнігі-білінгвы Гірша Рэлеса «Іцтэр азэй…»/«Цяпер так…»:

04 чэрвеня 2013

Добры дзень, шаноўны Вольф!

Дзякуй вялікі за вершы Г. Рэлеса. Я з задавальненнем прачытаў іх, хаця ж, вядома, пераклады – гэта ўжо нешта іншае. І тым ня меньш – гэта добра, што яны ёсьць. Асабліва высокамастацкія пераклады Р. Барадуліна… Мне вельмі шкада, што ідыш адыходзіць. Урэшце і з бел. моваю сітуацыя не на шмат лепшая, хаця я вельмі спадзяюся, што прыйдзе той час, калі беларусы возьмуцца за галаву, ці за розум 🙂

У мяне ўсё збольшага нармальна.

Да сустрэчы, Алесь Бяляцкі.

Пасля 2014 г. бачыў праваабаронцу хіба аднойчы – гадоў пяць таму каля «Акадэмкнігі» на вул. Сурганава. Настроены ён быў усё гэтак жа аптымістычна, «са смайлікам». Нехта чакаў Калядаў – мы абодва чакалі вясны… У ліпені 2021 г. Алеся, аднак, ізноў надоўга адправілі за краты – разам з яго паплечнікамі Валянцінам Стэфановічам і Уладзем Лабковічам.

Мажліва, прэмію міру слушна было б прысудзіць не аднаму кіраўніку «Вясны», а ўсёй арганізацыі, як тым жа расійскаму «Мемарыялу» і ўкраінскаму «Цэнтру грамадзянскіх свабод». Упэўнены, што такі варыянт разглядаўся… чаму ён быў адкінуты, не ведаю. Зразумела, што падкрэсліванне персанальных заслуг А. В. Бяляцкага – таксама годны ход. Хіба разлік быў на тое, што персаніфікацыя прэміі дапаможа хутчэйшаму вызваленню праваабаронцы, а яно, у сваю чаргу, палегчыць становішча ягоных паплечнікаў ды ўсіх астатніх вязняў? Добра, будзем спадзявацца.

Калі паступіла навіна ад нобелеўскага камітэта, я занурыўся ў даволі тоўстую кнігу А. Бяляцкага «Асьвечаныя беларушчынай» (Вільня, 2012), выдадзеную да яго 50-годдзя: там і мемуары, і навуковыя даклады, і газетныя допісы, і «проста» эсэістыка. Не ўсё ў кнізе на вагу золата, але прачытаць яе, безумоўна, мае сэнс і нікому не зашкодзіць. Жменька яўрэйскіх сюжэтаў у зборніку таксама прысутнічае – напрыклад, у артыкуле 1989 г.:

Цікавы верш «Жыды», напісаны Купалам у гэтым жа [1919] годзе, які выпаў са збору твораў Купалы, верагодна, з-за неадукаванага пурытанства рускамоўных складальнікаў. Амаль да сярэдзіны ХХ стагоддзя слова «жыд» было, дый зараз застаецца, нейтральным у беларускай мове. Неэкспрэсіўнае яно і ў польскай, літоўскай і многіх іншых мовах. Заўважу, што апусканьне гістарычнай назвы іншай нацыі не робіць гонару перш за ўсё нацыі сваёй. Тым не менш некалькі вершаў Францішка Багушэвіча і Янкі Купалы да гэтага часу «забытыя» менавіта па названай прычыне, нягледзячы на іхні зусім інтэрнацыянальны зьмест…

Верш «Жыды» Купалы важны для нас ужо ў тым сэнсе, што ён адхіляе абвінавачваньні паэта ў нацыяналізме. Гэты верш – своеасаблівая праграма ўзаемаадносінаў паміж беларускім народам і яўрэйскім народам, які адыграў даволі актыўную ролю ў гістарычным лёсе Беларусі.

Або ў нататцы 1996 г.:

Гладка чытаюцца польскія вершы Янкі Купалы… Сярод знаёмых вершаў ёсьць адзін і незнаёмы. Верш «Kobiecie» раней пры Саветах не друкаваўся. Чаму? Бо галоўны герой яго – беларускі яўрэй. А гэта ж у нас заўсёды была далікатная тэма.

Пара-пара-парадаваўся я ў першы тыдзень кастрычніка не толькі за Алеся Бяляцкага (1962 г. нар.), але і за Ўладзіслава Гарбацкага (1978 г. нар.) – палітолага, этнолага, перакладчыка, вандроўніка, фатографа… Рэч у тым, што Ўладзіслаў не так даўно пераклаў на беларускую мову раман францужанкі Ані Эрно (1940 г. нар.) «Падзея», напісаў да яго прадмову… Пераклад выйшаў асобнай кнігай у Вільні-2021 – а цяпер Эрно атрымала Нобелеўскую прэмію па літаратуры, няйначай з падачы аўтара belisrael 🙂

А. Эрно; д-р Гарбацкі (Іваноў)

Праўда, францужанку моцна крытыкуюць за ейнае стаўленне да Дзяржавы Ізраіль… Але дапусцім, што катлеты (якасную літаратурную творчасць) трэба тут разглядаць асобна, «мух» – асобна.

Тым часам у Сінявокай з нагоды шорт-ліста літаратурнай прэміі Гедройця (згадвалася ў ліпені) пачаў цыркуляваць хуліганскі вершык:

Сябры, мяне вы супакойце,

А то інфаркт усё бліжэй,

Як бачу Прэмію Гедройця,

Што ўжо з’@блася да мышэй.

Ну, літаратура і хуліганства – калі не сваякі, то бадай што блізнюкі… Вось жа, лепей чытаць пра мышэй, чым такое:

Пачотным членам сатырычнага «Чынчынчэнэла» не дарасці да гэткага суплёту – старшыня Саюза пісьменнікаў, асноўныя эканамічныя дасягненні & выпальванне травы! Нават калі далучыць да «чынчынаў» лепшую палову дуэта «Чырвоная Зелень»…

https://www.youtube.com/watch?v=WhXQLScpqI4

Яшчэ порназагаловак у «Звяздзе», падначаленай «вядучаму пісьменніку зямлі Беларускай»:

Мо хтось і расшыфроўвае «СД» як «Саюзную дзяржаву», у мяне ж першая і галоўная асацыяцыя – з гітлераўскай спецслужбай, што выкарыстоўвалася для барацьбы з палітычнымі праціўнікамі, для запалохвання насельніцтва. Думаю, не я адзін такі «захраслы ў мінулым».

Як тут не згадзіцца з Віктарам Жыбулем: «Наша жыццё – гэта порна»? Хаця ёсць іншая версія ад іншага паэта, дачасна памерлага Леаніда Кісялёва: «Усё на свеце – толькі песня на ўкраінскай мове».

Сёння рашысцкія нягоднікі закідалі ракетамі культурны цэнтр Кіева, дзе знаходзіцца і Нацыянальная філармонія Украіны (здымак ад Prymasal). Раней абстрэльвалі філармонію ў Харкаве… баяцца, відаць, усяго на свеце.

Надышоў Сукот, на ідышы – Сукес, паважанае мною свята. Лехаім!

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.10.2022

w2rubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.10.2022  20:55

Рассказываем об Алесе Беляцком

Совесть нации. Рассказываем о белорусском правозащитнике Алесе Беляцком, получившем Нобелевскую премию мира

 


«Зеркало»

 

Правозащитник Алесь Беляцкий стал лауреатом Нобелевской премии мира. Этот человек десятилетиями ратовал за демократические перемены в Беларуси и отстаивал права политзаключенных. Прямо сейчас Беляцкий вновь в застенках, вновь в статусе политзека. «Зеркало» рассказывает о человеке, о котором сегодня узнал весь мир.

Из директора музея — в правозащитники

Адкрыццё літаратурнага музея Максіма Багдановіча. Выступаюць (злева направа): паэт Ніл Гілевіч, міністр культуры Яўген Вайтовіч, дырэктар музея, літаратуразнаўца Алесь Бяляцкі, прафесар Вячаслаў Рагойша і мастак Эдуард Агуновіч - аўтар мастацкай канцэпцыі
Открытие литературного музея Максима Богдановича. Третий слева — Алесь Беляцкий. Фото: архив TUT.BY
.

Алесь Беляцкий пришел в белорусское национальное движение в юности.

Родился он в 1962-м на территории современной Карелии. Но когда ему было три года, семья вернулась в Беларусь, откуда были родом его родители. Окончив историко-филологический факультет Гомельского университета, Беляцкий отслужил в армии и поступил в Минске в аспирантуру. Тогда он стал одним из учредителей и лидеров Товарищества молодых литераторов «Тутэйшыя» — организации, благодаря которой в отечественную литературу пришла целая плеяда творцов, позже ставших классиками: от поэта Анатолия Сыса до прозаика Андрея Федаренко.

Интерес Беляцкого к литературе на этом не исчерпывался. Окончив аспирантуру, он вскоре стал директором минского Литературного музея Максима Богдановича (1989−1998) — причем на эту должность его избрали сами сотрудники. Именно при нем это заведение, ставшее одним из лучших в стране, открыло двери для посетителей, начали работу филиалы музея как в Беларуси, так и в России (в Ярославле). Беляцкий проявил себя как прекрасный организатор, что сыграло свою роль в будущем.

В 1996-м часть его сотрудников начала помогать арестованным политическим активистам и их родственникам — в стране начались брутальные разгоны мирных акций протеста. Так появилась идея правозащитного центра, руководителем которого стал директор. С музеем скоро пришлось расстаться — и «Весна» (так назвали новую организацию) стала основным детищем Беляцкого.

В этом была своя логика. Культура все больше попадала под контроль государства, поэтому будущий нобелевский лауреат уже не мог работать так эффективно. В стране нарастали репрессии — требовалась помощь правозащитников. А еще у Беляцкого давно существовал интерес к политике. Уже в 1988-м его привлекали к административной ответственности за участие в митинге (в день поминовения предков на «Дзяды»), он был одним из основателей Белорусского народного фронта (входил в его оргкомитет).

А еще Алесь являлся депутатом Минского городского Совета (1991−1996), избранного на альтернативной основе. Беляцкий не побоялся публично выступить против попытки государственного переворота (путч ГКЧП). Именно он принес в зал заседаний национальный бело-красно-белый флаг, который затем вывесили над зданием Мингорсовета — даже раньше, чем парламент признал его государственным.

На рубеже девяностых и нулевых Беляцкий являлся заместителем председателя БНФ и одним из лидеров новой оппозиции, перехватившей эстафету у активистов из девяностых. Но затем он отошел от политики и сконцентрировался именно на правозащитной деятельности.

Власти оценили его работу по-своему. «Весна» активно участвовала в наблюдениях во время президентских выборов 2001 года, прошедших с многочисленными нарушениями. Два года спустя, в 2003-м, центр лишили государственной регистрации. В этом статусе команда Беляцкого работает уже почти 20 лет.

Первый срок

Фото: TUT.BY
Алесь Беляцкий. Фото: TUT.BY
.

В августе 2011-го Беляцкого задержали. Литовские и польские власти — в рамках двусторонних соглашений о правовой помощи — передали официальному Минску информации о его зарубежных банковских счетах. На основании этого правозащитника обвинили в уклонении от уплаты налогов. Беляцкого приговорили к четырем с половиной годам лишения свободы в колонии усиленного режима с конфискацией имущества. Также обвиняемый должен был выплатить государству в качестве компенсации ущерба около 90 тысяч долларов. Сумму собрали за счет пожертвований граждан.

Своей вины Беляцкий не признал. Он объяснил, что средства на счетах использовались для помощи белорусам, чьи права были нарушены. Ему пришлось открывать счета за границей, поскольку «Весну» отказывались регистрировать.

За решеткой будущий нобелевский лауреат находился в тяжелых условиях. Как рассказывал БелаПАН правозащитник Валентин Стефанович, теперь сам находящийся в изоляторе, за семь месяцев пребывания в бобруйской колонии № 2 его коллега получил семь взысканий. Например, одно из них было вынесено за то, что Беляцкий якобы спал в неположенное время. На самом деле он медитировал.

В колонии правозащитник работал упаковщиком. Зарабатывал 11 тысяч рублей в месяц, на тот момент — чуть больше 1 доллара США. Отвечая на вопрос TUT.BY по поводу условий содержания, он заметил, что какие-то брутальные провокации к нему не применялись, но психологическое давление ощущалось.

— Ты находишься в отряде, где живет больше ста человек. Ты живешь в секции, где 15 человек. Но с тобой никто не имеет контактов. Тебя обходят за три метра, потому что если человек поздоровается или поговорит о погоде и футболе, завтра его в отряде уже не будет. Мое появление в бобруйской зоне началось с того, что отряд очистили от тех, кто подписан на [газету] «Народная воля». Таким образом четырех человек сразу перевели в другой отряд. Эта ситуация вакуума продолжалась до самой последней минуты. За это время несколько десятков человек перевели в другие отряды. Люди попадали и в ШИЗО. Психологически это давит. Ты чувствуешь себя с другими, но другие тебя шугаются, — говорил правозащитник.

Беляцкому даже не позволили присутствовать на прощании с умершим отцом. Суд Первомайского района трижды давал такое разрешение — и трижды Департамент исполнения наказаний МВД игнорировал его. Алесь смог увидеть покойного лишь в морге.

Правозащитника и ранее номинировали на Нобелевскую премию мира — в 2006, 2007, 2012, 2013 и 2014 годах. В 2012-м авторитетные политики и общественные деятели до последнего были уверены, что премия уедет в Беларусь. Возможно, это помогло бы Беляцкому раньше выйти на свободу. Увы, этого не случилось — как и скорого освобождения — хотя за один только август 2011-го за его освобождение было подано около 600 ходатайств белорусских граждан и зарубежных деятелей.

На свободу Беляцкий вышел в июне 2014 года по амнистии. За 1052 дня, проведенных в бобруйской колонии № 2, Беляцкий написал две книги. Одной из них стал сборник литературоведческих статей и эссе «Асьвечаныя беларушчынай», в которой он ввел термин «тюремная литература». В том же 2014-м ее запретили провозить через белорусскую границу: в сборнике нашли вред государственным интересам Беларуси.

Второй раз за решеткой и новые обвинения

Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ "Весна"
Алесь Беляцкий, Валентин Стефанович, Владимир Лабкович. Коллаж: ПЦ «Весна»
.

«Чувство, что три года просидел в грязи, вылез и нужно отмыться», — рассказал Беляцкий на первой пресс-конференции после освобождения (цитата по материалу TUT.BY). Но при этом уверенно сказал, что не планирует уезжать из страны.

— Уезжать я не собираюсь, мне здесь очень комфортно. Я даже на зоне чувствовал себя достаточно комфортно, потому что вокруг меня были свои люди. Для меня это важно. Может быть, я уже немного старый, но для меня важна атмосфера белорусского общества. Такого, какое оно есть. Когда выезжаешь на Запад, ты там не в своей тарелке.

Этим принципам Беляцкий остался верен до сих пор. В десятые годы он стал лауреатом десятка престижных наград. Среди них премии Леха ВаленсыВацлава Гавела, госдепартамента США. Он мог с комфортом жить за границей, но не уехал из Беларуси. Ни в относительно спокойную вторую половину десятых годов, ни после 2020-го.

Во время массовых мирных акций протеста Беляцкий стал членом Координационного совета. 14 июля 2021-го его, а также десяток правозащитников, задержали.

«Если посадят одних, появятся другие». Как правозащитники работают после облавы

Год его продержали в изоляторе, якобы за неуплату налогов. Судя по всему, дело полностью рассыпалось, поскольку в сентябре 2022-го прозвучало новое обвинение. Теперь сотрудников «Весны» обвиняют в контрабанде крупной суммы денег, организованной группой лиц и финансировании групповых действий, грубо нарушающих общественный порядок. Несмотря на новые вводные, претензии государства остаются на ту же сумму, что фигурировала в первом деле. Санкция самой суровой статьи обвинения предусматривает до 12 лет лишения свободы.

«Гэта ўзнагарода за цяжкую і небяспечную працу». Жена Алеся Беляцкого о Нобелевской премии мужа

Источник

Опубликовано 08.10.2022  11:25

 

Хто ён, праваабаронца Стэфановіч?/ Кто он, правозащитник Стефанович?

* * *

(перевод на русский внизу)

Параўноўваў рэпрэсіі са сталінскімі, але пра свой выбар не шкадаваў. Хто такі праваабаронца Стэфановіч, якога кінулі за краты за дапамогу людзям?

16.07.2021, «Наша Ніва»

14 ліпеня «сілавікі» затрымалі праваабаронца «Вясны» Валянціна Стэфановіча, які больш за 20 год адстойвае правы чалавека ў Беларусі. Валянцін ведаў, што за ім могуць прыйсці, але да апошняга падтрымліваў тых, хто на свабодзе і ў няволі, не з’ехаў з Беларусі. Ён пачынаў юрыстам на заводзе, а стаў адным з самых уплывовых праваабаронцаў на постсавецкай прасторы.

Валянціну 48 гадоў, ён мінчук. Цікава, што назвалі хлопчыка ў гонар бабулі па матчынай лініі Валянціны Сухаржэўскай. Мама Стэфановіча Антаніна таксама нарадзілася ў Мінску, але паходзіць з Сібіры. У яе яркая азіяцкая знешнасць, праз якую з яе неаднаразова насміхаліся: «Едзь у Кітай да свайго бацькі Мао Цзэдуна». Мабыць, таму Валянцін з дзяцінства ўжо не цярпеў ніякіх праяваў расізму. Пэўная «азіяцкасць» у знешнасці перадалася і яму.

Бацька Кастусь родам з гарадка Глуск на Магілёўшчыне. Пара пабралася, калі яму было 19 гадоў, ёй — 18. Літаральна праз год ужо нарадзіўся Валік. Бацькі вучыліся ў Мінскім архітэктурным тэхнікуме. Пасля бацька стаў будаўніком-практыкам, аб’ездзіў амаль увесь СССР, а мама працавала інжынерам у «Белпромпраекце».

Спачатку сям’я жыла на Партызанскім праспекце, а потым на вуліцы Асаналіева. У дзяцінстве хлопчык марыў стаць ляснічым, мараком, а таксама машыністам цягніка. Валянцін гаварыў, што канец 1980-х найбольш паўплываў на ягоную свядомасць.

«Перабудова, разбурэнне камуністычнай ідэалагічнай сістэмы. Мы, тагачасныя падлеткі, досыць цынічна ставіліся да таго, што тычылася ўсяго савецкага, бо не верылі больш у камуністычныя догмы і адкрыта здзекаваліся з савецкіх “святынь”», — казаў ён.

Хлопец слухаў «Кіно», «ДДТ», «Алісу». Свядома адмовіўся ўступаць у камсамол. Цяжка паверыць, але ў той час Стэфановіч хадзіў з доўгімі валасамі.

Так Стэфановіч выглядаў у войску / Так Стефанович выглядел в армии

Валянцін адслужыў у войску: забіралі яго яшчэ ў СССР, а вяртаўся са службы ў Беларусі. Служыў у Лідзе. Бацькі хацелі, каб Валік стаў таксама інжынерам, але хлопец быў чыстым гуманітарыем, таму вырашыў паступаць на юрыста ў Інстытут міжнародных працоўных адносін. ВНУ Валянцін скончыў з чырвоным дыпломам. У Стэфановіча была мара стаць адвакатам, але рэалізаваць яе не атрымалася. У час вучобы ён праходзіў практыку ў органах пракуратуры, але канчатковае рашэнне не ісці на дзяржаўную службу прыняў пасля рэферэндума 1995 года.

Валянцін прайшоў праз школу «Маладога фронту», дзе сустрэў сваю жонку Аліну. Яна выпускніца Лінгвістычнага ўніверсітэта, працуе перакладчыцай, у пары трое дзяцей.

Разам з сям’ёй / Вместе с семьёй

За ўдзел у акцыях пратэсту ў 1997 годзе атрымаў першы адміністрацыйны арышт — 5 сутак. На той час Валянцін працаваў юрысконсультам на Мінскім падшыпнікавым заводзе, а потым па прапанове Алеся Бяляцкага далучыўся да «Вясны».

«Валік, ты юрыст, таму павінен дапамагаць людзям, а не праціраць штаны ў кабінеце на заводзе», — сказаў тады Бяляцкі. Вось ужо 23 гады з таго часу Стэфановіч — гэта неад’емная частка «Вясны».

Давялося папрацаваць у грамадскай прыёмнай «Вясны». «Прымалі людзей з рознымі праблемамі, дапамагалі пісаць скаргі, выступалі на працэсах як грамадскія абаронцы (тады гэта дазвалялася законам). Памятаю, выступалі абаронцамі нават у крымінальных працэсах. Напрыклад, дапамаглі апраўдаць Уладзіміра Плешчанку, якога абвінавачвалі ў тым, што ён у Віцебску скраў бюст Суворава», — казаў Валянцін.

У той жа час пачаў працаваць з людзьмі, якіх прысуджвалі да смяротнага пакарання, меў шмат лістоў ад асуджаных. У 90-я за год расстрэльвалі каля 40 чалавек, тэма была актуальнай надзвычай. Валянцін Стэфановіч — рашучы праціўнік смяротнага пакарання.

Фактычна Стэфановіч узяў на сябе кіраўніцтва «Вясной» у той момант, калі за кратамі ў 2011 годзе апынуўся Алесь Бяляцкі. У 2012 годзе Валянцін трапіў у «чорныя спісы» тых, каго не выпускалі за мяжу, нібыта праз праблемы з войскам, хаця там ён адслужыў 20 гадоў назад.

«Гэта толькі звонку здаецца, што мы заўсёды спакойныя і нармальна на ўсё рэагуем. Насамрэч гэта не так», — казаў пра псіхалагічны цяжар сваёй працы Стэфановіч.

Апошнімі месяцамі працы ў праваабаронцаў было вельмі шмат — гэта была работа нон-стопам. У сакавіку Валянцін параўнаў аб’ём рэпрэсій у сучаснай Беларусі з сталінскім часам. Тым не менш, у кожным інтэрв’ю ён казаў, што ніколі не шкадаваў пра свой выбар.

Зараз праваабаронца знаходзіцца ў ізалятары на Акрэсціна, за кратамі і іншыя вясноўцы: Уладзімір Лабковіч і яго жонка Ніна, Алесь Бяляцкі, Алена Лапцёнак, Андрэй Палуда, Яўгенія Бабаева.

Крыніца

* * *

Сравнивал репрессии со сталинскими, но о своём выборе не жалел. Кто такой правозащитник Стефанович, которого бросили за решётку за помощь людям?

16.07.2021, «Наша Ніва»

14 июля «силовики» задержали правозащитника из центра «Вясна» Валентина Стефановича, который более 20 лет отстаивает права человека в Беларуси. Валентин знал, что за ним могут придти, но до последнего поддерживал тех, кто на свободе и в неволе, он не уехал из Беларуси. Он начинал юристом на заводе, а стал одним из самых влиятельных правозащитников на постсоветском пространстве.

Валентину 48 лет, он минчанин. Интересно, что назвали мальчика в честь бабушки по материнской линии Валентины Сухаржевской. Мама Стефановича Антонина тоже рoдилась в Минск, но происхождением из Сибири. У неё яркая азиатская внешность, из-за которой над ней неоднократно насмехались: «Езжай в Китай к своему батьке Мао Цзедуну». Может быть, поэтому Валентин с детства уже не терпел никаких проявлений расизма. Некоторая «азиатскость» во внешности передалась и ему.

Отец Валентина Константин родом из городка Глуск на Могилёвщине. Пара поженилась, когда ему было 19 лет, ей — 18. Буквально год спустя уже родился Валик. Родители учились в Минском архитектурном техникуме. Позже отец стал строителем-практиком, объездил почти весь СССР, а мама работала инженером в «Белпромпроекте».

Сначала семья жила на Партизанском проспекте, а потом на улице Асаналиева. В детстве мальчик мечтал стать лесничим, моряком, а также машинистом поезда. Валентин говорил, что конец 1980-х больше всего повлиял на его сознание.

«Перестройка, разрушение коммунистической идеологической системы. Мы, подростки того времени, довольно цинично относились ко всему советскому, поскольку не верили больше в коммунистические догмы. Мы открыто издевались над советскими “святынями”», — говорил он.

Парень слушал «Кино», «ДДТ», «Алису». Сознательно отказался вступать в комсомол. Трудно поверить, но в то время Стефанович ходил с длинными волосами.

Валентин отслужил в армии: забирали его ещё в СССР, а возвращался со службы в Беларуси. Служил в Лиде. Родители хотели, чтобы Валик стал тоже инженером, но парень был чистым гуманитарием, поэтому решил поступать на юриста в Институт межжународных трудовых отношений. Вуз Валентин окончил с красным дипломом. У Стефановича была мечта стать адвокатам, но реализовать её не получилось. Во время учёбы он проходил практику в органах прокуратуры, но окончательное решение не идти на государственную службу принял после референдума 1995 года.

Валентин прошёл через школу «Молодого фронта», где встретил свою жену Алину. Она выпускница Лингвистического университета, работает переводчицей, у пары трое детей.

За участие в акциях протеста в 1997 году получил первый административный арест — 5 суток. В то время Валентин работал юрисконсультом на Минском подшипниковом заводе, а затем по предложению Алеся Беляцкого присоединился к «Вясне».

«Валик, ты юрист, поэтому должен помогать людям, а не протирать штаны в кабинете на заводе», — сказал тогда Беляцкий. Вот уже 23 года с того времени Стефанович — неотъемлемая часть «Вясны».

Пришлось поработать в общественной приёмной «Вясны». «Принимали людей с разными проблемами, помогали писать жалобы, выступали на процессах как общественные защитники (тогда это разрешалось законом). Помню, выступали защитниками даже в уголовных делах. Например, помогли оправдать Владимира Плещенко, которого обвиняли в том, что он в Витебске украл бюст Суворова», — рассказывал Валентин.

В то же время начал работать с людьми, которых приговаривали к смертной казни, получал много писем от осужденных. В 90-е за год расстреливали около 40 человек, тема была актуальной чрезвычайно. Валентин Стефанович — решительный противник смертной казни.

Фактически Стефанович взял на себя руководство «Вясной» в тот момент, когда за решёткой в 2011 году оказался Алесь Беляцкий. В 2012 году Валентин попал в «чёрные списки» тех, кого не выпускали за границу, якобы из-за проблем с армией, хотя там он отслужил двадцатью годами ранее.

«Это только внешне кажется, что мы всегда спокойные и нормально на всё реагируем. На самом деле это не так», — говорил о психологической тяжести своей работы Стефанович.

В последние месяцы работы у правозащитников было очень много — это была работа в режиме нон-стоп. В марте Валентин сравнил объём рeпрессий в современной Беларуси со сталинским временем. Тем не менее, в каждом интервью он говорил, что никогда не жалел о своём выборе.

Сейчас правозащитник находится в изоляторе на Окрестина, за решёткой и другие «вясновцы»: Владимир Лабкович и его жена Нина, Алесь Беляцкий, Алена Лаптёнок, Андрей Полуда, Евгения Бабаева.

Источник

Перевод с белорусского belisrael.info

Опубликовано 23.07.2021  18:07