Tag Archives: Виктор Бабарико

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (3)

Першыя дзве часткі, апублікаваныя 27 чэрвеня і 5 ліпеня г. г. (тут падзякую літаратару Змітру Дзядзенку, які pro bono пашыраў мае думкі, і газеце «Новы час», што 09.07.2020 перадрукавала ч. 2), справакавалі нямала падабаек і перапостаў; змястоўных водгукаў – значна меней. Спадзяваўся на больш актыўнае абмеркаванне таго, што хвалюе: можна было не згаджацца з маімі прапановамі – муралы да юбілею Караткевіча, «Каштанаўка»… – але хаця б узважыць іх. Як талкаваў у гэткіх выпадках дзед Талаш: «Гэта вам не воўк пярдзіць, а чалавек гаворыць!»

Уладзімір Караткевіч, з аднаго боку, «усіхні», з другога – ледзь не ў кожнага(-ай) ён «свой». З’ява натуральная, але, бадай, замінае дамовіцца пра канкрэтныя крокі, каб увекавечыць яго памяць у Цэнтральным раёне г. Мінска. Да таго ж не ўсе чытачы захавалі да твораў класіка ХХ ст. цёплыя пачуцці. Во былы актывіст «беларускай-беларускай» перабудовачнай суполкі «Талака» Уладзімір Бараніч адказваў мне ў сваім блогу: «Караткевіч быў абавязковым чытвом у Талацэ. Натуральна паўплываў [на мяне]… ледзь не ўсяго перачытаў. Што вабіла? Ня памятаю. Я тады быў нэафіт беларускай рэлігіі, а Караткевіч — прарок яе. У рэлігійных тэкстах для нэафітаў усё важна. Пэўна, мова, найперш. Я ж тады мове вучыўся. Ну і рамантызм квазігісторыі ў дачыненьні да нацыяналізму… Але пазьней я ў ім разабраўся і лічу яго вельмі шкодным міфастваральнікам штучна накінутай літвінам беларускай ідэі». Мяркую, не будзе вялікай абмылай параўнаць Караткевіча з Аляксандрам Грынам – у тым сэнсе, што яго проза часам вяла да «павярхоўнага энтузіязму» (пра Грына так пісаў В. Коўскі).

Памерлы 36 год таму Караткевіч не мае патрэбы ў маёй абароне, а ўсё ж падкрэслю: яго творы – не фастфуд, і найчасцей энтузіязм чытачоў быў не павярхоўны. Меркаванне Васіля Быкава я спісаў з інтэрнэт-старонкі адной магілёўскай школы: «Творы Уладзіміра Караткевіча з захапленнем чытаюць розныя людзі, рознага веку і густаў, але, мне думаецца, большасць ягоных кніг знойдзе свой удзячны водгук у маладых сэрцах. Ён сам быў да скону сваіх дзён надта малады па натуры і ведаў, чым крануць маладыя душы». Прыкладна пра тое ж – урыўкі з кнігі «Нацыянальная ідэя» (2005) палітыка, пісьменніка, палітзняволенага Паўла Севярынца:

Уладзімір Караткевіч быў, ёсць і будзе галоўным рамантыкам беларускай нацыянальнай ідэі… Гістарычны эпас, вершы, п’есы й кінасцэнары аднаўлялі ў масавай сьвядомасьці ўсю аграмаду Беларусі часоў ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Уладзімір Караткевіч стаў нашым Вальтэрам Скотам, Аляксандрам Дзюма і Шарлем дэ Кастэрам у адной асобе.

Караткевіч пісаў ужо для мільёнаў пакаленьня ўрбанізацыі, што ў 60-х – 80-х зрабілі Беларусь гарадзкой – і расказваў менавіта пра гарадзкую Беларусь Сярэдневечча. Беларускія палацы, замкі, храмы! – для сырое вясковае нацыі, якая перабіралася ў панэльныя шматпавярхоўкі, гэткае адкрыццё было грымотамі сярод яснага неба…

Караткевіч стварыў масавую нацыянальную сьвядомасьць, масавы попыт на беларускую літаратуру, першы фэномэн нацыянальнае масавае культуры – і гэта пры тым, што ягоная клясыка была ў прынцыпе элітарнай. Дзясяткі тысячаў сьвядомых беларусаў дагэтуль зачытваюцца менавіта Караткевічам.

Ён не памёр – як і большасьць ягоных герояў, ён загінуў. Згарэў дарэшты, выканаўшы сваю місію. І пакінуў гэты сьвет рыхтык напярэдадні перабудовы й Адраджэньня – у 1984-м.

Але дагэтуль бачыцца: у белай, адпрасаванай кашулі, як ён пісаў заўжды, сьпяшаючыся й баючыся не пасьпець – адрывіста, востра, аўтаручкай, быццам пяром, Караткевіч расстаўляе кропкі над «і» й зьнічкі «у» кароткага.

Зараз слова cаўсім іншаму пісьменніку – менчуку Альгерду Бахарэвічу. Фрагменты з яго эсэ 2012 г.:

У розных апытаньнях кшталту «Як я стаў тым, кім я стаў» Караткевіч мусіць ісьці на першым месцы сярод названых крыніц уплыву, і зь вялікім адрывам. Менавіта ён шмат каго зрабіў беларусам. Дапамог выдумаць сябе. У кожнага зь яго чытачоў атрымлівалася па-свойму. У меру ўласных таленту, фантазіі і густу. Вядома, што мы жывем настолькі шчасьліва, наколькі здольныя сябе выдумаць. Але кожнага Караткевіч у свой час чапляў — варта было разгарнуць кнігу, любы з раманаў.

Караткевіч — чалавек з ключом, яго мэта — адкрыць, завабіць, паказаць дарогу. У прадмове ягонай кнігі для школьнікаў «Зямля пад белымі крыламі» ён сам кажа пра тое, што дае чытачам «ключ ад краіны»: а далей вы ўжо самі…

Захапленьне сышло, а дакладней, яго перадаеш іншым, тым, хто мае патрэбу, гэта такая адмысловая беларуская эстафэта. Павага засталася.

Цікавіць спадчына Караткевіча таксама бардаў Галіну і Барыса Вайханскіх, каторыя колькі год таму перабраліся ў Ізраіль. Яны выконваюць песню на верш У. К. «Мокрыя травы».

Ды што казаць – нават Віктар Бабарыка ў СІЗА КДБ чытаў Караткевіча!

Паважліва ставяцца да Ўладзіміра Сямёнавіча таксама (некаторыя) чыноўнікі. У снежні 2019 г. яны выбіралі «кнігу года», і… «Мы ўзялі аналітыку з OZ.by, “Белкнігі”, “Саюздруку”, тавараправодных сетак пра тое, колькі кніг было куплена, якога аўтара, якая кніга была найбольш запатрабавана ў 2019 годзе, – сказаў намеснік міністра інфармацыі Ігар Бузоўскі. – У выніку перамагла кніга Уладзіміра Караткевіча „Каласы пад сярпом тваім”, перавыдадзеная выдавецтвам „Папуры”. Што вельмі сімвалічна напярэдадні 90-годдзя класіка, якое мы будзем адзначаць у наступным годзе». Праўда, у першым квартале таго года кнігі Караткевіча ў рэйтынгу «Белкнігі» знаходзіліся толькі на 32-м («Каласы…») і 34-м месцах («Чорны замак Альшанскі»).

Караткевіч – аршанскі малец, і, мабыць, у справе ўшанавання варта ісці плысці ад вытокаў. Адно афіцыёзнае выданне паведаміла ў лістападзе 2019 г.:

У Оршы ёсць дом Уладзіміра Сямёнавіча, дзе ён пісаў славутае «Паляванне…», куды прыязджалі яго сябры Рыгор Барадулін і Генадзь Бураўкін. Пасля вайны Караткевічы купілі ў вёсцы зруб і перавезлі яго ў Оршу. З таго часу будыніна належыць іх сям’і. Летась яе выкупіў бізнесмен Андрэй Балабін, каб рэстаўраваць, да 90-годдзя з дня нараджэння пісьменніка стварыць тут музей і перадаць яго мясцовай уладзе.

Штосьці больш крэатыўнае сёлета прапаноўвала Паліна Сцепаненка, літаратуразнаўца і праваабаронца. У нататцы «Крыніца Караткевіча» (racyja.com, чэрвень 2020):

Думаю пра крыніцу, якая была ў Воршы напрыканцы вуліцы Караткевіча, а тады Касманаўтаў. Я памятаю яе з 70-ых гадоў, а з’явілася яна, напэўна, раней. Крыніца на самым беразе Дняпра. Там было такое месца, дзе стаялі лодкі-пласкадонкі. У бераг быў укапаны вялікі ланцуг, а да яго малымі ланцугамі прымацоўвалі лодкі… Пасля ўсё знікла – лодкі, вялікі ланцуг, крыніца. Але думаю, што не зусім зніклі, а проста пад зямлёй цяпер. Там шмат рознага жалеззя валялася пасля ў 80-ыя гады – рэшткі парэзанай на кавалкі баржы, на якой я асэнсоўвала смерць Караткевіча ў 1984 годзе. Цяпер там проста трава, лодак даўно няма. Мне здаецца, што крыніцу можна аднавіць. Адкапаць. Гэта не плач па крыніцы, якую ніхто не нішчыў адмыслова, а ідэя аднаўлення. Крыніца не знікла, яна ёсць – толькі трэба падумаць, як яе аднавіць, можа нават у межах адзначэння 90-ых угодкаў Караткевіча. І факт, што тую крыніцу Уладзімір Караткевіч бачыў і піў з яе – міма яе не пройдзеш, калі спускацца да ракі па вуліцы Караткевіча (Касманаўтаў). Памятаеце, як у вершы: «Вуліца Касманаўтаў збягае ў лагчыну з гары. Вытокі яе – у горадзе, вусце яе – у Дняпры».

Першая кніга рамана «Каласы пад сярпом тваім» завецца «Выйсце крыніц». Мажліва, невыпадкова тое, што ў 1967 г. Караткевіч пасяліўся ў Мінску менавіта ля Вадаправоднага завулка 😉

Тыя кварталы ў Цэнтральным раёне сталіцы, якія хацелася б ідэнтыфікаваць як мікрараён «Каштанаўка» і ўключыць у турыстычныя маршруты, вядомыя не толькі імёнамі Уладзіміра Караткевіча і Адама Мальдзіса. Гісторык літаратуры Анатоль Сідарэвіч нагадаў, што ў 1976–1991 гг. на вул. Веры Харужай, д. 46/1, кв. 24 (г. зн. зусім побач з «домам Караткевіча») жыў паэт Алесь Разанаў. А ў доме № 48 нейкі час – паэт Анатоль Вярцінскі.

Утульны дворык для паэта(ў)

Якасныя графіці на сценах дамоў – гэта няхутка і нятанна. Быў бы рады ўчуць «дзелавых людзей»: як да лістапада 2020 г. на вул. В. Харужай зрабіць аналаг(і) таго, што з’явілася на вул. Кузьмы Чорнага ў Мінску і на вул. Дзяржынскага ў Мёрах Віцебскай вобласці?

Мінскі і мёрскі муралы (2020)

І вось яшчэ думка… Быў бы я гешэфтмахерам – гандляваў бы правам пасядзець на лавачцы насупроць пад’езда, дзе ў 1967–73 гг. жыў Уладзімір Караткевіч 😉

Пад «караткевіцкім каштанам». Справа ад пад’езда відаць і «акно Караткевіча» (на 2-м паверсе)

Ну, як А. Бендэр з «12 крэслаў» браў грошы за ўваход у пяцігорскі Правал. На жаль ці на шчасце, я – не Астап Ібрагімавіч, і ад параўнальна сумленных заробкаў трымаюся наводдаль. Аднак лавачку маглі б узяць «на аловак» дзеячы турыстычнай індустрыі.

А вось аўтобусна-тралейбусныя прыпынкі на бульвары Шаўчэнкі. Цяпер яны cумнаватыя:

Можна ж вырабіць водаўстойлівыя абоі з выявамі спачылага Караткевіча, жывых Вярцінскага, Мальдзіса, Разанава – і аздобіць імі шкляныя паверхні! Мяркую, нават ганаровы грамадзянін Мінска Мікола Чаргінец, які жыве побач, на вул. Гая, 4/2, маральна падтрымае такую ідэю. Усё-такі ён пісьменнік, аўтар дэтэктываў, якія пахвальваў той самы Быкаў. І добра знаёмы з Адамам Глобусам, cуседам Караткевіча па лесвічнай пляцоўцы…

Прыпынак на бульвары побач з 68-м паштовым аддзяленнем – нядаўна быў абклеены сацыяльнай рэкламай ад міністэрства па надзвычайных сітуацыях, і свет не перакуліўся (на сучаснай птушынай мове гэта завецца «брэндаваны прыпынак»)

Заўжды скептычна ставіўся да «Нью-Васюкоў» кшталту шагалаўскага квартала на 50 га ў Віцебску, таму не прапаную нічога экстраардынарнага. Паўстаў жа ў 2017 г. сціплы «парк пісьменнікаў» каля Нацыянальнай бібліятэкі – практычна на голым месцы. Раён жа бульвара Шаўчэнкі – месца «намоленае», з гісторыяй, легендамі. Мовазнавец Зміцер Саўка (1965–2016) мог бы яшчэ многа распавесці… Дадам, што ніколі ў нашых гутарках ён не прылічваў бульвар да «Старажоўкі».

Рог бульвара і вул. Асіпенка. Недзе тут у пачатку 1980-х стаяў аўтамат з газіроўкай, з сіропам (3 кап.) і без (1 кап.), пастаянна таўкліся людзі. Затое цяпер усё пакрыта плітачкай!

Пакуль суд ды справа, маладое пакаленне Каштанаўкі-Мінскай самасцвярджаецца, наносячы на сцежкі ды муры квартала малюнкі з мядзведжай пысай.

Каля вул. В. Харужай, 44; вул. П. Асіпенка, паміж дамамі 19 і 21; бул. Шаўчэнкі, 5

Што б гэта значыла? Больш нідзе такіх малюнкаў не сустракаў… Хіба дзеткі-кветкі пранюхалі, што менавіта на В. Харужай, 48 У. Караткевіч напісаў «школьнае» апавяданне «Былі ў мяне мядзведзі» (1970), і цяпер ілюструюць яго? Ці ёсць іншыя версіі?

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

12.07.2020

Апублiкавана 12.07.2020  17:52

Анатоль Сідарэвіч. Без аптымізму (бел./рус.)

БЕЗ АПТЫМІЗМУ

(пераклад на рускую – ніжэй / перевод на русский см. ниже)

Аўтар у час лекцыі, прысвечанай БНР, якую ён чытаў у Слоніме (май 2018 г.). Фота адсюль / Автор во время лекции, посвящённой БНР, которую он прочитал в Слониме

Наіўныя нашы абываталі, дзе яны жылі ўсё сваё жыццё ці, прынамсі, апошнія 25 гадоў?

Я пра Святлану Ціханоўскую, якая вырашыла прыпыніць збор подпісаў грамадзян у вялікіх гарадах. Я пра сяброў яе ініцыятыўнай групы, якія не чакалі такога ціску і такіх дзеянняў з боку ўлады, у прыватнасці тае самае правакацыі ў Горадне. Няўжо яны ніколі не чулі пра лютыя расправы з дэманстрантамі, пікетчыкамі, удзельнікамі шэсцяў і мітынгаў і з тымі хто выпадкова апынуўся побач з дэманстрантамі, пікетчыкамі і ўдзельнікамі мітынгаў? Няўжо яны, як мантру паўтараючы “я не апазіцыя, я не апазіцыя”, думалі, што дзейная ўлада паставіцца да іх як да сваіх партнёраў і чэсна будзе гуляць з імі ў гульню пад назвай “выбарчы працэс”? Няўжо яны не чулі словы, якія ішлі ад усяго сэрца і ад усяго розуму: “я свой народ за цывілізаваным светам не павяду”, “уладу, грошы і маёмасць не аддаюць”? Няўжо яны не змаглі пераканацца, што гэны не спыніцца ні перад чым, абы ўтрымаць у сваіх руках уладу, распараджэнне дзяржаўнымі (і недзяржаўнымі таксама) фінансамі і дзяржаўнай (і недзяржаўнай) маёмасцю?

Яшчэ адна “міжкласавая іголка” (“я не ўлада і не апазіцыя”) Віктар Бабарыка глядзіць на рэчы нібыта цверазей.

Са смуткам гледзячы на бездапаможнасць і трусліваcць прэтэндэнтаў на пасаду кіраўніка дзяржавы, якія нават не здольныя (ці пакуль што не здольныя?) выступіць з апеляцыяй да сусветнай грамадскасці аб парушэнні іх уладным апанентам усіх цывілізаваных нормаў вядзення перадвыбарчай барацьбы, я лішні раз пераконваюся, што меў рацыю, калі казаў таварышам па партыі, што сёлета мне няма за каго ўчыніць свой подпіс.

Не падпісвацца ж мне, беларускаму сацыял-дэмакрату, за Віктара Бабарыку, які на старонках “Народнай Волі” выказваўся за павышэнне пенсійнага ўзросту і – без усякіх агаворак – за роўны пенсійны ўзрост жанчын і мужчын.

Не ставіць жа мне, сацыял-дэмакрату, подпіс за Валерыя Цапкалу, чыім ідэалам, як я зразумеў, з’яўляецца Лі Куан Ю і якога адмоўна ацэньвае мой таварыш па партыі Мечаслаў Грыб. Мы і так задыхаемся ад аўтарытарызму без аўтарытэту.

Не ўчыняць жа мне свой подпіс за Святлану Ціханоўскую, якая стала прэтэндэнткай таму, што арыштавалі яе мужа, і якая ўжо на старце паказвае сваю непадрыхтаванасць да жорсткай барацьбы.

Не падтрымліваць жа мне сваім подпісам рускамоўных Бабарыку, Цапкалу і Ціханоўскую, якія сваёй рускамоўнасцю спрабуюць давесці, што яны не апазіцыя дзейнай уладзе. Дык хто яны ў сапраўднасці?

Не ставіць жа мне свой подпіс за Ганну Канапацкую, якую дзейная ўлада прызначыла была дэпутаткай у 2016 г. і якая згадзілася быць дэпутаткай, хоць добра ведала, што вынікі выбараў у яе акрузе сфальшаваныя; за Ганну Канапацкую, якая, не міргнуўшы вокам, ужо заявіла, што сабрала 100 тысяч подпісаў грамадзян.

Не распісвацца ж мне на лістку на карысць Юрыя Губарэвіча, які са сваімі заахвочанымі і падбухторанымі сябрамі ўчыніў раскол у Партыі БНФ.

А іншых прэтэндэнтаў я і не памятаю. Ага, ёсць нейкі [Уладзімір] Няпомняшчых, якога нібыта падтрымлівае Мікола Статкевіч. Не выключаю, што якраз яго ўлада можа зарэгістраваць у якасці кандыдата, як у 2010-м зарэгістравала самога Статкевіча ды яшчэ кучу асоб, чые прэтэнзіі і блізка не падтрымлівалі 100 тысяч грамадзян.

Камусьці з маіх карэспандэнтаў (ці не Вольфу Рубінчыку?) я пісаў: чым больш мне гадоў, тым больш я падзяляю скепсіс Васіля Уладзіміравіча Быкава наконт будучыні Беларусі. Хто б ні прыйшоў да ўлады, нічога добрага маю краіну не чакае. Наш народ не лепшы за расійскі. Ці за ўкраінскі, які на месца разумнага, але слабавольнага Віктара Юшчанкі абраў крымінальніка Віктара Януковіча, на месца дасведчанага дыпламата і шчырага патрыёта – аточанага карупцыянерамі і непрафесіяналамі блазна, які спрабуе пераймаць калегу-ўладатрымальніка з Беларусі.

Становячыся ўсё большым скептыкам, я памятаю пра гутарку Васіля Уладзіміравіча з Юрасём Залоскам (цяпер святар Маскоўскай царквы а. Георгій Залоска). Размаўляючы з Юрасём, Быкаў пра Лукашэнку сказаў: ён кепска скончыць. І нават калі прароцтва пісьменніка споўніцца, усё роўна я нічога добрага для Беларусі не чакаю. Не бачу сярод прэтэндэнтаў тых, хто сапраўды хоча і можа будаваць дэмакратычную і сацыяльную Бе-ла-русь.

Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск

12 чэрвеня 2020 г.

Ад рэд. belisrael. Нагадваем, што рэдакцыя не заўсёды і не ва ўсім падзяляе погляды аўтараў.

* * *

БЕЗ ОПТИМИЗМА

Наивные наши обыватели, где они жили всю свою жизнь, или, по крайней мере, 25 лет?

Я о Светлане Тихановской, которая решила приостановить сбор подписей граждан в больших городах. Я о членах её инициативной группы, которые не ждали такого давления и таких действий со стороны власти, в частности, той самой провокации в Гродно. Неужели они никогда не слышали о лютых расправах с демонстрантами, пикетчиками, участниками шествий и митингов, да и с теми, кто случайно оказывался рядом с демонстрантами, пикетчиками и участниками митингов? Неужели они, как мантру повторяя «я не оппозиция, я не оппозиция», думали, что действующая власть отнесётся к ним как к своим партнёрам и честно будет играть с ними в игру под названием «избирательный процесс»? Неужели они не слышали слова, которые шли от всего сердца и всего разума: «я свой народ за цивилизованным миром не поведу», «власть, деньги и имущество не отдают»? Неужели они не смогли убедиться, что этот не остановится ни перед чем, лишь бы удержать в своих руках власть, распоряжение государственными (и негосударственными тоже) финансами и государственным (как и негосударственным) имуществом?

Ещё одна «межклассовая иголка» («я не власть и не оппозиция») Виктор Бабарико смотрит на вещи вроде бы более трезво.

С печалью глядя на беспомощность и трусливость претендентов на должность руководителя государства, которые даже не способны (или пока ещё не способны?) выступить с апелляцией к международной общественности о нарушении их властным оппонентом всех цивилизованных норм ведения предвыборной борьбы, я лишний раз убеждаюсь, что был прав, когда говорил товарищам по партии: в этом году мне не за кого поставить свою подпись.

Не подписываться же мне, белорусскому социал-демократу, за Виктора Бабарико, который на страницах газеты «Народная воля» высказывался за повышение пенсионного возраста и – без всяких оговорок – за равный пенсионный возраст женщин и мужчин.

Не ставить же мне, социал-демократу, подпись за Валерия Цепкало, чьим идеалом, как я понял, является Ли Куан Ю, и которого отрицательно оценивает мой товарищ по партии Мечеслав Гриб. Мы и так задыхаемся от авторитаризма без авторитета.

Не учинять же мне свою подпись за Светлану Тихановскую, которая стала претенденткой потому, что арестовали её мужа, и которая уже на старте показывает свою неподготовленность к жёсткой борьбе.

Не поддерживать же мне своей подписью русскоязычных Бабарико, Цепкало и Тихановскую, которые своим русскоязычием пытаются доказать, что они не оппозиция действующей власти. Так кто же они на самом деле?

Не ставить же мне свою подпись за Анну Канопацкую, которую действующая власть назначила было депутаткой в 2016 г. и которая согласилась быть депутаткой, хотя хорошо знала, что результаты выборов в её округе сфальсифицированы; за Анну Канопацкую, которая «на голубом глазу» уже заявила, что собрала 100 тысяч подписей граждан.

Не расписываться же мне на листке в пользу Юрия Губаревича, который со своими приохоченными и подзуженными друзьями устроил раскол в партии БНФ.

А других претендентов я и не помню. Ага, есть какой-то [Владимир] Непомнящих, которого вроде бы поддерживает Николай Статкевич. Не исключаю, что как раз его власть может зарегистрировать в качестве кандидата, как в 2010 г. зарегистрировала самого Статкевича и ещё кучу лиц, чье претензии 100 тысяч граждан и близко не поддерживали.

Кому-то из моих корреспондентов (не Вольфу ли Рубинчику?) я писал: чем больше мне лет, тем больше я разделяю скепсис Василя Владимировича Быкова насчёт будущего Беларуси. Кто бы ни пришёл к власти, ничего хорошего мою страну не ждёт. Наш народ не лучше российского. Или украинского, который на место умного, но слабовольного Виктора Ющенко выбрал уголовника Виктора Януковича, на место опытного дипломата и искреннего патриота – окружённого коррупционерами и непрофессионалами шута, который пытается подражать коллеге-властедержателю из Беларуси.

Становясь всё большим скептиком, я помню о беседе Василя Владимировича с Юрасём Залоской (ныне священник Московской церкви о. Георгий Залоска). Разговаривая с Юрасём, Быков о Лукашенко сказал: он плохо кончит. И даже если пророчество писателя исполнится, всё равно я ничего хорошего для Беларуси не жду. Не вижу среди претендентов тех, кто действительно хочет и может строить демократическую и социальную Бе-ла-русь.

Анатоль Сидоревич, г. Минск

12 июня 2020 г.

От ред. belisrael. Напоминаем, что редакция не всегда и не во всём разделяет взгляды авторов.

Опубликовано 12.06.2020  15:51

Белорусско-еврейское то да сё

COVID-19; «предвыборная гонка»; синагога в Слониме

Год странно начался, и странен он в июне. Чувствую себя участником эксперимента – если не в мировом, то в национальном масштабе. А крупнейшим семейным достижением за первые месяцы 2020 г. считаю то, что весной никто из нас не попал в больницу…

Число выявленных носителей коронавируса на 9 июня, когда жители Беларуси уже должны были «забыть» о нём, превысило очередной символический порог – 50 тысяч. Из них половина ещё не выздоровела. По официальным данным, 282 человека умерли – это заметно больше, чем в Латвии (25), Литве (71) и Эстонии (69), вместе взятых. Так что большой вопрос, для многих ли опыт Беларуси в борьбе с вирусами «может служить примером» (belta.by, 02.04.2020). И стоило ли «первому лицу» хамить литовскому президенту («Своим вирусом займись…»).

15 мая на одном из крупнейших предприятий (ОАО «Гродно Азот») было выявлено 25 случаев, 18 мая – 29, 19 мая – 34, а по состоянию на 8 июня коронавирус диагностирован у 75 сотрудников, и 28 из них ещё болели. В общем, рановато бить в литавры… Чуть обидно, что неглупые вроде бы люди – глава торгово-промышленной палаты Владимир Улахович, министр экономики Александр Червяков – в ситуации, когда ежедневный прирост по стране по-прежнему измеряется сотнями, вещают о верности «линии партии»: «Отказ Беларуси от ограничительных мер из-за пандемии COVID-19 полностью себя оправдывает» (29.05.2020). «То, что мы не закрылись, спасло нашу экономику. Это не кран с водой, который закрыл-открыл, и она точно так же будет течь. Если экономику закрыть, то восстанавливаться придется не один год» (07.06.2020). Что «не один год» – смело сказано. Да и теперешнее состояние белорусской экономики, «спасённой» отсутствием ограничительных мер, не очень греет: «Всемирный банк отмечает, что… экономику России, по прогнозам, в этом году ждет спад на 6%, Беларусь уйдет в минус на 4%, Украина – на 3,5%, Польша – на 4,2%. Украина… уже в следующем году практически полностью отобьет потерянные от пандемии позиции, показав рост ВВП на уровне 3%. Казахстан из потерянных в 2020 году 3% в 2021-м вернет 2,5%… Печальные перспективы у Беларуси… [она] в 2021 году сможет показать рост не более 1%» (ej.by, 09.06.2020).

Агентство БелТА, поставляющее правительству самых «отмороженных» чиновников вроде Луцкого – знатная клоака, и недавно там исказили выступление директора академического института социологии Геннадия Коршунова… Но увы, не думаю, что заявления Улаховича и Червякова не принадлежат этим образованным и упитанным людям, подхваченным мутным потоком социал-дарвинизма. Дай Б-г им и их близким избежать аппарата искусственной вентиляции лёгких… Как и внештатной корреспондентке «СБ» Юлии Андреевой, которая уже чуть ли не молится на «первое лицо государства»: «Спасибо Великому Человеку, который не запер меня в карантин, а наоборот, распахнул дверь в огромный мир…» (07.06.2020). Вспомнилось из оруэлловского «Скотного двора»: «Спасибо товарищу Наполеону за то, что под его руководством вода стала такой вкусной!»

В. Улахович, А. Червяков, Ю. Андреева. С двумя из трёх был когда-то я знаком 🙁 

Похоже, что серьёзность ситуации начинает доходить до «главного медиаисточника РБ», который долгое время обесценивал опасность коронавируса, да и сейчас забивает людям мозги всяким мусором (материал «Являются ли джентльменские манеры оскорбительными с точки зрения идеи равенства полов?» на sb.by 05.06.2020 – ну чисто газета «Большевистские темпы», отвлекавшая население в 1941 г., из романа Войновича о Чонкине!) Но вчера у Ольги Косяковой проскочило нечто разумное:

Не первую неделю медики призывают нас задуматься об отношении друг к другу и к самим себе, носить маски в общественном транспорте и местах большого скопления людей: в магазинах, банках, аптеках. Увы, но маску, по моим наблюдениям, надевают 5 из 25 пассажиров. Некоторые принципиально не носят средства противовирусной защиты…

Конечно, ни одно средство не защищает от вируса на сто процентов, но вирусную нагрузку снижает. Об этом говорят наши врачи. Может, все же стоит прислушаться к мнению профессионалов? Ведь если бы, даже исходя из этой позиции, каждый человек в транспорте добровольно носил маску, все мы гораздо быстрее вдохнули бы полной грудью чистый воздух.

Пару месяцев назад бы такую публикацию… Но и сейчас её не поздно распечатать-отправить «главному читателю», который, похоже, принципиально не носит маску на публике (и школьников от ношения отвращал).

Ирина Глинская из центра гигиены и эпидемиологии полагает, что летняя жара не сильно замедлит распространение коронавируса: «Медик призвала соблюдать масочный режим в общественном транспорте, в магазинах и других местах массового скопления людей, а также носить очки» (tut.by, 08.06.2020). Вот такая «инфодемия» 🙁

Пишет «Наша Ніва»: «Продолжаются спортивные мероприятия. На матче «Динамо» (Брест) — БАТЭ 20 мая присутствовали рекордные 4320 зрителей. После него в Бресте произошёл резкий рост числа пневмоний». Фото: Vera Eremova, Shutterstock.com.

Пока суд да дело, Беларусь вышла на 3-е место в Европе по числу заражённых коронавирусом на миллион человек (среди стран с населением свыше 100 тыс. чел.). Вирус «ослаб»? Ну, будем надеяться. Но что-то заставляет думать: идеолухи если ещё не рассказывают по своим каналам о связи между пикетами альтернативных кандидатов и распространением COVID-19 в Беларуси, то близки к этому. Как пить дать, перекинут ответственность с больной головы на здоровую… При том, что людей в защитных масках у Комаровки 31 мая и 7 июня в процентном отношении было куда больше, чем на заседаниях «парламента» и правительства. Сборщики подписей, как я видел, работали и в масках, и в перчатках.

После воскресного митинга 7 июня Павла Северинца – предоставлявшего желающим высказаться микрофон, а не мегафон – «оформили» на 15 суток. На «сутки» ранее посадили Николая Статкевича. Против сторонников Сергея Тихановского и самого Сергея заведено уголовное дело; «отбить» их пока не удаётся, несмотря на шитость обвинений белыми нитками.

  

П. Северинец, Н. Статкевич, С. Тихановский. Фото из открытых источников

Вообще, протесты в последние недели не шли по нарастающей; власти удаётся локализовать и гасить отдельные вспышки недовольства. Посмотрим, как оно повернётся, но пока шансы на то, что два месяца спустя мы проснёмся в новой стране с новым главой государства, я оцениваю не более чем в 20%. Гипотетически, поставил бы рубль против десяти (или даже семи) за то, что будет иначе – но не один к одному. Андрей Климов излучает больше уверенности: «Участь Лукашенко предрешена: либо он уйдёт по-хорошему, либо он уйдёт по-плохому, по-хорошему у него есть два месяца перевести семью и активы в одну из арабских стран, по-плохому — он не сможет физически присутствовать в избирательных бюллетенях 9 августа 2020 г.» Быть оптимистом – право бывшего политзэка.

Мне представляется, что кандидатуру Виктора Бабарико (ещё несколько месяцев не хотевшего идти в политику) поддержали – а может, и «слепили» – бодрые «ребята-комсомолята», выросшие в лукашенковской системе, но испытавшие на себе её минусы. В этом году они используют финансиста как «пробный шар», а уж в следующем цикле, учтя полученный опыт, во весь голос о себе заявят. Это не противоречит прогнозу 2019 г. об относительно мирной передаче власти, как случилось в России 1999 г.:

Вероятными кандидатами на роль «местного Путина» мне видятся экс-помощники Лукашенко Кирилл Рудый (в 2013–2016 гг.) и Максим Рыженков (2012–2016 гг.). Оба – не новички в политике, люди относительно молодые, работоспособные, способные на всякие хитрости. Например, К. Рудый со своими книгами в некоторых (квази)интеллектуальных кругах считается либералом, ибо верно диагностирует отдельные болячки белорусского общества.

Указанные круги подхватили слухи о «ссылке» экс-помощника по экономическим вопросам послом в Китай, хотя на самом деле эта должность отлично подходит для дальнейшей карьеры. М. Рыженков имеет репутацию «не-хапуги», открытого для контактов с любителями спорта (в начале 2010-х через «Прессбол» предлагал с проблемами обращаться на личный мэйл; защищал делал вид, что защищал от закрытия шахматные секции в регионах).

Лично не знаком ни с Рудым, ни с Рыженковым, но шансы второго считаю более высокими, и вот почему. Во-первых, в белорусском обществе важно, из какой ты семьи, а Максим – сын известного человека, куратора белспорта во времена перестройки и ранней независимости (Владимир Рыженков умер в 1996 г.). Во-вторых, политический опыт у Рыженкова-младшего [который даже в посольстве РБ в Израиле успел поработать] более богатый, чем у Рудого, который в 2000-х больше занимался наукой… Нельзя, кстати, исключать прорыва на самый верх сцепки, где доктор экономических наук Рудый занял бы должность премьер-министра.

О том, что перемены близки, говорит, в частности, тот факт, что лидскому фельдшеру Павлу Палейчику, разговорившемуся перед видеоблогером Сергеем Тихановским в мае с. г. и уволенному из райбольницы, люди скоренько собрали в качестве денежной помощи 20 тыс. рублей, в 10 раз больше, чем планировалось (было 1440 платежей!). В 2003 г. редактор журнала «Шахматы», изгнанный из госиздательства «за политику», не мог и мечтать о подобном, хотя человек 15 тоже протестовали против несправедливости… Остаётся подождать момента, когда потенциальная энергия перерастёт в кинетическую. Другое дело, что распределять эту энергию будут «проверенные кадры», и нескоро станет Беларусь «восточноевропейской Швейцарией», если вообще…

В начале июня сообщили, что отдел культуры Слонимского райисполкома выставил на продажу здание синагоги XVII в., находящееся в центре Слонима. Цена эквивалентна 50 тыс. евро, но реставрация потребует, по одним данным, 500 тыс., по другим – 5 миллионов «этих самых». Здание включено в Государственный список историко-культурных ценностей Республики Беларусь и прославлено за рубежом. Что не спасает его от постепенного разрушения, хотя в 2018-2019 гг. кое-какие восстановительные работы велись.

Не все знают, что в 2000 г. здание синагоги было передано на баланс Иудейского религиозного объединения в РБ. Тогдашний исполнительный директор ИРО Давид Абрамов писал в газете «Берега»: «У нашей общины праздник!» Увы, объединение не осилило реставрацию, и несколько лет спустя здание забрали местные власти. И вот сейчас готовы продать…

Вид слонимской синагоги отсюда (2018 г.)

В чём-то райисполком, которому надоело возиться с «чемоданом без ручки», понять можно (оправдана ли их позиция морально, другой вопрос). Допускаю, что в итоге здание приобретёт для самопиара какой-нибудь юркий привластный предприниматель – вроде Мусиенко, в 2008 г. купившего «дом Хаима Вейцмана». 137 тысяч бел. рублей – не так и много, это цена двухкомнатной квартиры в Минске… А реставрация и открытие музея будут отложены «до греческих календ», как это, собственно, и произошло в Мотоле.

Сомневаюсь, что наши евреи (и те, кто рядом с ними) «поднимут» затраты, составляющие несколько сот тысяч долларов, тем более миллионы. Хотел бы ошибиться, но… есть ещё, к примеру, и Воложин, и Радунь, которые тоже требуют внимания и денег. Слоним в смысле туризма и паломничества менее перспективен, поскольку находится дальше от Минска и от границы с ЕС. Не каждая иностранная делегация доберётся в этот райцентр.

В конце 1990-х – начале 2000-х я разделял иллюзии о том, что существует некое всемирное сообщество «белорусских евреев». Что в нашей стране дела так себе (у активистов нет «золотого запаса», они не умеют договариваться, каждый гребёт под себя…), но солидарность с евреями-выходцами из Беларуси в Израиле, США и пр. поможет вытащить местные организации из трясины и создать полноценную общину. Со временем выяснилось, что 95%, если не 99% «выходцев» или безразличны к происходящему в Беларуси, или поддерживают не тех, кого следовало бы, лишь усугубляя проблемы. И да, теперь всё чаще склоняюсь к солидарности по политическим взглядам либо профессиональным интересам, а не по этническому признаку.

Вольф Рубинчик, г. Минск

wrubinchyk[at]gmail.com

10.06.2020

Опубликовано 10.06.2020  13:38

ОТКЛИКИ (в пер. с бел.):

Пётр Резванов из Минска: «О продаже Слонимской синагоги. Когда-то я возмущался попытками продать музей-усадьбу И. БуйницкогоНо если у государства денег не хватает, может, действительно, лучше отдать тем, кто будет заинтересован в опеке над постройками?.. Другое дело, если продали не тому…:( »

Д-р Юрась Гарбинский из Польши: «Ещё один Холокост. Только на этот раз – Холокост памяти в сегодняшней Беларуси. Тут дело не только в “иллюзиях”. Ушло поколение белорусских евреевкоторые  как Меир Свирский из Хайфы, выходец из местечка Нарочь (когда-то Кобыльник) – ангажировались в конкретные дела. Он своим самоотверженным трудом не просто привёл кладбище в порядок, а сохранил его, тем самым сохранив присутствие памяти о евреях в Кобыльнике. А что сделала местная и “неместная” белорусская интеллигенция?!»

Опубликовано 14.06.2020  21:44

В. Рубинчик. Продолжаю наблюдать

После похода на Комаровку 31 мая (естественно, с защищённым лицом) «больших вылазок» в город я не делал. Как умею, забочусь о здоровье своих близких, и по-прежнему считаю, что этой весной «власть» была скупа, нерешительна, непоследовательна, а местами и цинична в отношении коронавируса. На сегодня от COVID-19 в Беларуси умерло свыше 250 человек. Никому ничего не докажешь, но, глядя на ряд других стран, допустимо предположить: своевременный разумный карантин и раздача гражданам масок для обязательного ношения в общественных местах сохранили бы десятки жизней (а может, и сотни).

Рекомендации ВОЗ и других экспертов у нас выполнялись, как и было предсказано, весьма избирательно. После холодных недель на улице потеплело, но распространение COVID-19 в Беларуси продолжается, и последствия его непредсказуемы… Несмотря на заявления «специалиста по всем вопросам» вроде «Хорошо, что мы так вывернулись, выкрутились в этой ситуации с пандемией, не остановили производство. Если бы остановились, мы бы никогда не запустили это производство» (03.06.2020). Так уж и «никогда»? За месяц «простоя» все работники разбежались бы, а станки продали бы на металлолом?

Со вчерашнего дня число жителей Беларуси, заражённых коронавирусом, медленно снижается – по официальным данным. Впрочем, похоже, что дело в новой методике подсчёта – часть «пассивных» носителей вируса отныне не считается инфицированными… Как бы то ни было, последних – почти 25 тысяч. Что ждёт тысячи тяжело болевших, не станут ли они инвалидами, насколько сократится их жизненный путь? Похоже, это меньше волнует и. о. царя, чем «производство» (здесь и сейчас это псевдоним денежных поступлений, в том числе в «президентский фонд»).

В Беларуси, во время политической кампании, несколько напоминающей избирательную, «верховная власть» свои ошибки, ясное дело, не признаёт и не признает. В крайнем случае, как водится, переложит их на «нерадивых исполнителей». Для того я и вышел в воскресенье к пикетам за незнакомую мне Светлану Тихановскую и малознакомого Валерия Цепкало, чтобы «власть» научилась брать на себя ответственность (среди прочего, признавать собственные ошибки, попутно корректируя общественно-значимое поведение).

Критиков режима – уйма, но они до сих пор разрозненны, а главное, не очень стремятся к самообучению c дальнейшим совместным участием в серьёзных политических проектах. В итоге неформальных лидеров, как и прежде, давят поодиночке. Легко высмеивать «перлы» от малограмотных обозревателей официозных СМИ (что я по мере сил и делаю), но что противопоставить агрессии силовиков? Легальные средства борьбы слабо помогают – «против лома нет приёма» – а уход в подполье тоже так себе выход.

Сбор подписей в разных местах столицы несколько дней назад, в течение которого несколько тысяч человек посмотрели друг на друга, пообщались – неплохой зачин, однако в первые дни июня что-то не приметил я закрепления успеха. От претендентов, за которых собирались подписи, можно было ждать каких-то ярких, решительных действий, а они даже ничего особенного не промолвили. Пардон, если что-то пропустил, но, к примеру, на сайте В. Цепкало последний текст по состоянию на полудень 4 июня – «Столыпинская аграрная реформа», от 28.05.2020. Сайт В. Бабарико менее ригиден, но… «Декларация о честных выборах», обращение в ермошинскую Центральную избирательную комиссию с просьбой отказать А. Г. Лукашенко в регистрации кандидатом в президенты, либо вынести ему предупреждение – всё это выглядит в лучшем случае наивно. Cегодня ЦИК отклонила все жалобы Бабарико (кто бы сомневался). Или вот читаю: «В понедельник, 1 июня 2020 года, мы подаем заявления об известных фактах нарушения законодательства в сфере участия администрации в сборе подписей, подкупа, понуждения избирателей. Просим сообщать о всех таких фактах! Как только мы получим информацию, мы дополним свое обращение. Правду говорить легко и приятно – чем больше граждан расскажут о фактах нарушения законодательства, тем чище будут выборы». Что-то похожее на призывы «Говори правду» в 2010 г. Основная же проблема, наверное, не в том, что работников прессуют «на местах», а в отсутствии независимых судов и в наличии подконтрольных избиркомов. Где просто смеются над усилиями активистов, сообщающих о «добровольно-принудительном» сборе подписей и т. п., и годами отфутболивают их жалобы.

Кстати, и огласка фактов «независимыми СМИ» сама по себе мало кого из чиновников пугает. В августе 2004 г., когда в госучреждении на меня «наехали», чтобы собирал подписи за выдвижение кандидатом в депутаты Ирины Алексановой, крупной горисполкомовской чиновницы, я написал об этом в «Народную волю» и агентство «БелаПАН». Последнее связалось с и. о. директора учреждения, а та ответила, что сбор подписей имел место, но в рамках закона (LOL). В итоге «и. о.» не утвердили на должность директора, но Алексанову в октябре 2004 г. всё равно «выбрали». И, что самое обидное, «новое поколение» в ТЦСОНе Фрунзенского района мой демарш не поддержало – бывший молодофронтовец, 18-летний Алексей Т., готовился к поступлению в БГУ, а дивчина лет двадцати семи, чьё имя я давно выкинул из памяти, подвела «идейную» базу под использование админресурса: «Все всегда так делают».

Нас тут попугивают 1994-м годом: тогда, мол, вскоре выяснилось, что победитель Кебича – совсем не такой котик, которым казался (правда, Лукашенко никогда и не казался «котиком»). И советуют читать Евгения Шварца: «Дракона побеждает только Дракон» (ничего подобного в знаменитой сказке Шварца нет; Ланцелот – антипод Дракона и презирает его прислужников). Хорошо, что аудитория «Салідарнасці» распознала фальшь в рассуждениях известного белорусского литератора: средний балл материала Виктора М. после 50 с лишним оценок не дотягивает и до 3/5.

В общем, хоть и не полностью разделяю взгляды альтернативных кандидатов, я не опасаюсь никого из них (после отсидки на Окрестина и пары увольнений по политическим мотивам как-то странно бояться, что «кепска будзе»). Я практически уверен, что даже неопытная в административном плане Светлана Тихановская справилась бы с управлением страной – она обладательница высшего образования, по специальности переводчица, значит, владеет минимум двумя языками и взаимопонимание с людьми найдёт 🙂 Вместе с тем, в реальной «борьбе за это» себя пока не вижу. Осознавая, конечно, что позиция наблюдателя и комментатора – не самая выигрышная…

С. Тихановская и А. Климов. Фото из открытых источников

Андрей Климов в fb пытается быть оптимистом: «Два месяца осталось до падения диктатуры в нашей стране». И тут же опускает своих читателей с небес на землю: «Даже отсутствие фамилии Лукашенко в избирательных бюллетенях 9 августа 2020 г. не спасет нашу экономику от краха, общество — от морального разложения за годы диктатуры, всеобщего отупения и деградации как цивилизованного общества». Андрей, кстати, в своё время уже намечал революцию… на весну 2005 года.

По мне, так в этом году не будет ни падения диктатуры (шансы на то, что Лукашенко уйдёт, выше статистической погрешности, но не дотягивают до 50… и даже до 40 процентов), ни краха экономики. Владимир Сорокин со своим «Днём опричника» и полешуки из поэмы Янки Купалы «Над ракой Арэсай» сказали бы, что «будет ничего»/«нічога не будзе» 🙂

В чём-то неплохо понимаю ироничного минчанина Александра Бурьяка, написавшего:

Нам, мизантропам (тут следует зевок), исход этих выборов почти до фонаря: при любом исходе у общества останутся те же или почти те же усугубляющиеся проблемы. Раз нас, мизантропов, не приглашают, не ждут, значит, люди ещё не дозрели до надлежащих перемен. Пусть мучаются, надеются и дозревают дальше. Мы ни за кем таскаться со своими советами не будем.

Правда, сам иногда всё-таки не удерживаюсь от выдачи непрошенных советов. Ну, извините, дорогие реципиенты.

Вот с чем никак не могу согласиться у А. Бурьяка, так это с оценкой действий администрации РБ, ограничившей «предвыборные» интернет-опросы на здешних сайтах после того, как первый президент где-то там набрал считанные проценты: «Запрет на онлайн-опросы действие на самом деле очень правильное, морально вполне оправданное. Всякие такие опросы манипулянтское надувательство». Никто ведь не заставляет верить, что «срез» на onliner.by, tut.by или nn.by, согласно которому «всенародно избранный» получает 3-5%, а его конкуренты – по 30-40%, отражает общественное мнение всей страны. Не нравится – сделайте лучше! Кто же виноват, что опросам, проводимым академическим институтом социологии и университетской «лабораторией Давида Ротмана», в стране не очень доверяют… Видимо, не без оснований (см. здесь).

Мне очень понравилось, как энтузиасты обходят репрессивную статью 9.28 Кодекса об административных правонарушениях РБ («Проведение исследований и опубликование результатов опросов общественного мнения, относящихся к общественно-политической ситуации в стране, республиканским референдумам, выборам Президента Республики Беларусь, депутатов Палаты представителей, членов Совета Республики Национального собрания Республики Беларусь, без получения соответствующей аккредитации – влекут наложение штрафа в размере до двадцати базовых величин, а на юридическое лицо – до ста базовых величин»).

Я бы пошутил ещё злее: вместо «трактор» подставил бы «таракан». Что поделаешь, не очень я добрый автор… Зато, ещё не будучи студентом, понимал, к чему всё клонится. Летом 1994 г., посмотрев теледебаты кандидатов в президенты, накропал сатирический стишок, где были такие строки: «Старый филин с тараканом / Глупости городят / И послушать можно, правда / Скулы скукой сводит».

Как уже сообщалось, в конце мая видеоблогера Сергея Тихановского (мужа упомянутой Светланы) вследствие милицейской провокации отправили за решётку. Теперь вот в его доме обнаружены «большие тыщи», якобы полученные из России на организацию «майдана» в наших широтах. Эх, политтехнологи в погонах… Были бы вы поизобретательнее, просто посоветовали бы вашему боссу сбрить усы, а то и настояли бы на этом. Тогда вся кампания Тихановских под лозунгом «Стоп таракан, но пасаран!» пошла бы насмарку (какой же таракан без усов? :))

Блогер со своим «антитараканьим» тапком на встрече в Барановичах. Фото отсюда

Интересно знать – сегодня правительство РБ возглавил профессиональный чиновник, после окончания московского МГИМО (1996 г.) работавший в здешнем «Совете безопасности», прокуратуре, МИДе, государственном военно-промышленном комитете. Похоже на «ответочку» Валерию Цепкало, тоже окончившему МГИМО, но на несколько лет раньше. Надо сказать, фантазия у «первого лица» выдыхается: в 2004 г. говорил об Александре Козулине, что тот «хрюкал у кормушки», намедни сравнил с хряком Цепкало… «Служы пану верне, то ён табе перне».

Из отставленных министров сочувствую разве что Максиму Ермоловичу, и то лишь потому, что он родился со мной в один день, 26.06.1977 🙂 Впрочем, его отправляют послом в «одну из европейских стран» – тоже неплохо, там даже спокойнее… Очень жаль, что на пост министра здравоохранения не назначили Игоря Марзалюка или Андрея Муковозчика – от их демагогии передохли бы все вирусы (но, может, ещё не поздно?)

Для разрядки – анекдотец о средствах индивидуальной защиты: «Маски реально помогают от коронавируса! Особенно, если это Илоны Маски…»

Вольф Рубинчик, «городишко Минск»

wrubinchyk[at]gmail.com

04.06.2020

Опубликовано 04.06.2020  23:03

МЕРКАВАННІ / МНЕНИЯ

* * *

«Нягледзячы на заявы “спецыяліста па ўсіх пытаннях” кшталту “Добра, што мы так выкруціліся ў гэтай сітуацыі з пандэміяй, не спынілі вытворчасць. Калі б спыніліся, мы ніколі не запусцілі б гэту вытворчасць” (03.06.2020). Так ужо і ніколі? За месяц “прастою” ўсе работнікі разбегліся б, а станкі прадалі б на металалом?»

Ну, навошта так перакручваць? Няўжо ў Рыгорыча няма іншых сцверджанняў (напрыклад, няўключанае ў самае афіцыйнае паведамленне ягонае параўнанне сябе са шчупаком? У дэмакратычным ідэале такі шчупак — народ!), за якія яго можна крытыкаваць?..

Вытворчасць, можа, і запусцілі б, але… Рыгорыч ужо калі гэта патлумачыў: «Таму што спыніць проста, нават можна потым і запусціць хутка, толькі потым не будзе куды ісці са сваёй прадукцыяй. Рынкі зоймуць іншыя — больш багатыя і тыя, хто хутчэй раскруціцца». З ім можна спрачацца (цытую «сябе любімага»: «на каранціне і большасць рынкаў, а на наша месца іншыя прыйдуць усё роўна, калі ў іх будуць лепшыя тэхналогіі»… Але нельга забываць і тое, што перад выбарамі спыняць вытворчасць, якая потым не ўстане, яму зусім не цікава: «Новыя пратэсты перад выбарамі яму непатрэбныя, хопіць брэсцкіх пратэстаў супраць акамулятарнага, і агульнабеларускіх — супраць АЭС». Хай лепш (як на БелАЗе) склады будуць завалены прадукцыяй, а спыненне вытворчасці будзе асацыявацца з кім іншым!

Пётр Рэзванаў

Адказ В. Р. Не разумею, у чым прадмет для спрэчкі, а тым больш – у чым «перакручванне». Па-мойму, Пётр толькі пацвердзіў, што часовы прастой прамысловых «гігантаў», чые склады і так у значнай ступені «завалены», не нанёс бы істотнай шкоды беларускай эканоміцы. Па БТ з месяц таму давялося чуць ад нейкай тутэйшай спецыялістцы, што гэткі прастой значыў бы для работнікаў страту кваліфікацыі – во лухта! За месяц ніхто не губляе веды, набытыя цягам гадоў. Пасля каранцінных захадаў паступова аднавіліся б у Беларусі вытворчасць і экспарт прадукцыі, як гэта назіралася ў іншых краінах.

* * *

Вольф, чиновники решают, какую хрень можно впаривать плебсу, какую нельзя. Полная свобода тут до хорошего не доведёт. Зачастую они решают не в пользу нации, а в пользу некоторых засидевшихся, но это другая проблема. И часть моментов им просто не по интеллектам. Это ещё одна проблема. Когда вы придёте к власти, вы тоже будете кого-то выкидывать из интернета. Возможно, меня. Любая пришедшая к власти компашка защищается.

Александр Бурьяк

Ответ В. Р. Я беспартийный и карьеру по «политической линии» не строю. Да и с тем, что все пришедшие к власти группировки склонны к подавлению свободы слова/самовыражения, не согласен.

Опубликовано 05.06.2020  17:09

В. Рубінчык. Першачэрвеньскае

Шалому! Здаецца, лета ў Беларусі будзе гарачае ва ўсіх сэнсах. «Фортка магчымасцей» для альтэрнатыўных палітыкаў паступова пашыраецца, і цяпер у яе могуць пралезці нават кандыдаты пэўнай камплекцыі. Як у мульціку: «приятной наружности и вот такой окружности» (развіваць тэму не буду, каб не абвінавацілі ў фэтшэймінгу).

Збор подпісаў у Салігорску, май 2020 г.

Дальбог, многае ў гэтым сезоне грае супраць «сонцападобнага» – ён лепіць памылку за памылкай. «Наезды» на ахвотных заняць прэзідэнцкі фатэль у стылі дурнаватага рэкламнага персанажа ўзору 1991 г. («Прыйдзе дзень, і я скажу ўсё, што я думаю з гэтай нагоды»). Развагі пра тое, што жанчыны не прыдатныя для кіравання тутэйшай дзяржавай, што ў нас нібы гэтак пабудавана Канстытуцыя, значаць адштурхоўванне ўсіх маладых-амбітных прадстаўніц прыўкраснага полу (мо нават і Качанаву пакрыўдзіў…) Намёкі на нягегласць прэм’ер-міністра, уласнаручна прапхнутага на пасаду ў абыход той самай Канстытуцыі – усяго 21 месяц таму.

Дапусцім, што ў кожны з прэзідэнцкіх тэрмінаў мае ў парадку ратацыі з’яўляцца новы прэм’ер-міністр. Тады з 1996 г. (год, калі Лукашэнка атрымаў права прызначаць другую асобу ў дзяржаве фактычна без згоды заканадаўчага органа) у нас мусіла быць 5 прэм’ер-міністраў, якія служылі б да 2001, 2006, 2010, 2015 гг. і во цяпер – да «выбараў» 2020 г. Насамрэч жа іх налічваецца 7 – Лінг, Ярмошын, Навіцкі, Сідорскі, Мясніковіч, Кабякоў, Румас – а цяпер запланаваны восьмы. За гэты ж перыяд, 1996–2020 гг., набралося 9 кіраўнікоў адміністрацыі прэзідэнта… што сведчыць пра імкненне «цара» ўсцяж перакладваць адказнасць на «баяр» (што і назіралася ў крытычныя моманты – напрыклад, увесну 2017 г., калі разгараліся пратэсты супраць «дэкрэта № 3»). Які сур’ёзны чалавек з уласнай пазіцыяй пажадае будаваць кар’еру ў дзяржапараце пры такім раскладзе?

Мабыць, і вышэйшыя чыны спецслужбаў не ўсім здаволены: з 2005 г. змянілася 4 старшыні КДБ і 4 міністры ўнутраных спраў, але на пасадзе памочніка Аляксандра Лукашэнкі па нацыянальнай бяспецы 15 гадоў застаецца 1 чалавек, і па дзіўным супадзенні яго прозвішча таксама Лукашэнка. Калі Віктар-сын-першага-прэзідэнта ў 4 разы разумнейшы за сваіх паплечнікаў-урадоўцаў, гэта неабходна прапісаць у новай Канстытуцыі! 🙂

Хіба толькі верная Ліда, 1953 г. нар., крочыць у нагу з Лукашэнкам-старэйшым ад 1996 г., але і яна ўсё часцей скардзіцца, што пасада «галоўнай лічылкі» ёй надакучыла. А тыдзень таму прызналася, што пасля адстаўкі будзе… чакаць сыходу з жыцця, міжволі падклаўшы свайму шэфу тлустае свінчо. Цяпер маладыя юрысткі & юрысты зірнуць на Ярмошыну – і сто разоў падумаюць, перш чым наймацца на службу да Рыгорыча. Мала хто хацеў бы к 67 гадам быць высмактаным настолькі, каб весці паўрасліннае існаванне, хай сабе ў «элітным» квартале на вул. Ціхай. Уваход у той драздоўскі квартал – рубель, выхад – два 🙂

Памылка меншага маштабу – адклад «прэзідэнцкага паслання» нацыянальнаму сходу і беларускаму народу, з сярэдзіны красавіка да… грэцкіх календаў (29 мая стала вядома, што яно толькі рыхтуецца). Не, «так можна было», але спасылка на вонкавыя фактары не пераканала – незабыўная «міжнародная абстаноўка» яшчэ доўга будзе напружаная. 25 красавіка А. Л. вяшчаў: «Нам патрэбен дакладны прагноз. Яго сёння даць нельга». Як быццам на пачатку лета ўсё ў свеце «ўстаканіцца»…

Рэзюмэ? «Гэты чыноўнік зламаўся, прынясіце новага». Не думаў cёлета нікога падтрымліваць, але пасля чарговай пасадкі Сяргея Ціханоўскага, гэтым разам у выніку правакацыі (29.05.2020), і выступленняў «лепшых людзей горада» (прывет Яўгену Шварцу) з асуджэннем гродзенскай імпрэзы Сяргея, падпісаўся за вылучэнне жонкі блогера – Святланы Ціханоўскай. Праўда, пан Троцкі (! – Валянцін, каторы паплечнік Міколы Статкевіча) мяркуе, што збор подпісаў у нечым нават шкодны, бо адцягвае людзей ад рэальных пратэстаў.

І тым не меней… Мінск, 31.05.2020, каля 12:00

Трохі пацяплеў я да Валера Цэпкалы, якога «падсцёбваў» тут і тут. Агулам-то яго свежае інтэрв’ю Арцёму Шрайбману не ўразіла; В. Ц. даў зразумець, што ўдзел у палітычнай кумпаніі для яго – чарговы эксперымент (37:48–38:30). Але істотна, што Валер выказаўся супраць адкрыцця ў Беларусі АЭС (можна спытацца, дзе ён быў у сярэдзіне 2000-х гадоў, калі ў нетрах адміністрацыі рыхтавалася прынцыповае рашэнне аб пачатку будоўлі, ды лепей позна, чым ніколі), за абмежаванне прэзідэнцтва двума тэрмінамі… І, як той Віктар Бабарыка, амаль адразу выступіў у абарону Ціханоўскіх – гэткай салідарнасці «кандыдатаў у кандыдаты» бракавала ўлетку 2015 г. Сёння каля мінскай Камароўкі падпісаўся я і за Цэпкалу.

Чарга ахвотных пакінуць свой аўтограф «не за Лукашэнку» расцягнулася бадай на кіламетр… 31.05.2020, каля 12:30.

Мікола Казлоў і Анатоль Лябедзька (абодва – «у цэнтры ўвагі») за перамогу кандыдата ад АГП насамрэч не змагаюцца, а подпісы збіраюць для «зносін з народам»

Пікецік Андрэя Дзмітрыева быў не такі папулярны

На Камароўку прыйшоў і знаны «курапацкі» пратэстоўца Леанід Кулакоў

Над «ціханоўскай» палаткай развяваліся сцягі з еўрасаюзаўскімі зорачкамі і «Пагоняй»; гучала песня на матыў «We will, we will rock you» з пераробленымі словамі («Свер-гнем та-ра-кана!»)

Прадстаўнікі «Нямецкай хвалі» і Арцём, які працуе на тэлеканал «Белсат»

З Бабарыкам больш складана. Кандыдатурку фінансіста прасоўваюць Святлана А-ч з Мінска-Беларускага і Галіна А-т з Тверыі-Ізраільскай (зрэшты, Галіна – за таямнічага «Бабарэку» :)) Гэта дзве дамы, якіх варта паслухаць… і зрабіць наадварот. Тое, што лаўрэатка «наўзаем» падтрымае свайго фундатара, прадбачыць было няцяжка, ды ад гэтага не лягчэй. Трэці факцік – адзін колішні знаёмы, лукашыст і надаеда, «раптам» адкрыта запісаўся ў ініцыятыўную группу Бабарыкі. З аднаго боку, гэта сведчыць пра эрозію сістэмы, за якую шмат гадоў «тапіў» мой раўналетак, з другога – да тру-дэмакрата яго не пацягне…

Дарэчы, за тыдзень прадугадаўшы пазіцыю Святланы Аляксандраўны, я памыліўся ў іншым: у статусе Юрыя Глушакова. Ён-такі першы нам. старшыні ў партыі «Зялёныя» (ад пачатку 2020 г. – пасля колькігадовай паўзы), тут «Беларускі партызан» меў рацыю. А, напрыклад, у тым, што журналіст Віталь Цыганкоў з’яўляецца «вядомым палітолагам» – не.

Яшчэ раз пра бульбу, бо зноў чамусьці са мной пра яе спрачаюцца… Напэўна, ёсць сэнс развіваць вытворчасць некаторых яе гатункаў у Беларусі, але з галавы не выходзіць адзін эпізод. Увесь дзень у верасні 2004 г. на полі каля адной з вёсак Шчучынскага раёна капалі бульбу (я таксама капаў). Пад вечар прыехалі фуры са смуглымі людзьмі, перакупшчыкі хуценька пагрузілі мяхі з бульбай і павезлі «на Маскву», заплаціўшы вяскоўцам мізэрныя грошы.

Тутэйшыя бульбаводы былі – і, мяркую, застаюцца – прайстэйкерамі, а не прайсмэйкерамі. «Пужалкі» пра будучы голад у суседзяў трэба «дзяліць на шаснаццаць»; існуе праўдападобная версія, што пандэмія COVID-19 пайшла нават на карысць расійскай сельскай гаспадарцы, дый ва Ўкраіне не ўсё так кепска, як прадказвалі. Таму да парады галоўнага клюшкара «Трэба пасеяць паболей. Гэта будзе ўратаванне… Калі вы паводле тэхналогіі будзеце гэта абслугоўваць, атрымаеце хоць невялікую, але жывую капейку. Да вас прыедуць на поле і забяруць» (15.05.2020) стаўлюся даволі скептычна. Яна, між іншага, супярэчыла развагам таго ж «маркетолага»: «Галоўнае – прадаць па добрай цане, а не проста выпхнуць тавар за мяжу». Дый пазнавата ў сярэдзіне траўня было даваць парады наконт бульбы, не?

В. а. цара згадаў вытворчасць малака і мяса, але не настойваў, што ў іх «уратаванне». Пэўна, рэч у тым, што вырабы, якія прыносяць краіне ў разы больш валюты, так і не зрабіліся нацыянальнай «фішкай». Некаторым жа карцела пагуляцца з тутэйшай сімволікай і стэрэатыпамі (як пазалетась, калі мяхі бульбы былі дастаўлены Пуціну на Новы год), а да таго ж па прызначэнні даты «выбараў» паказаць уласную «блізіню да народу»… Ну, і зацыкленасць палітычнага пенсіянера на мінулым адыграла ролю. У кастрычніку 2019 г. в. а. даводзіў казахам (не перакладаю, каб захаваць cтылёвыя адметнасці):

Картофель — это же наш спаситель. Что такое картофель? Картофель в войну и прочее где-то вырастил, и ты вместо хлеба, вместо молока… На картошке на одной люди выживали. Когда мне говорят, какой бы памятник вы за войну поставили в Беларуси… Я бы мешок картошки на памятник воздвиг и корову.

На хвілінку, вайна скончылася 75 год таму. У XXI ст. нават на прасторах СНД вага бульбы ў спажывецкім кошыку зніжалася… Я не супраць бульбы, сам яе люблю на сняданак – але супраць таго, каб з гэтага клубняплода рабіўся нейкі фетыш. І хопіць пра «піянераў ідэал».

Іегуда Пэн. Аўтапартрэт 1932 г.

* * *

Першага чэрвеня 2009 г., г. зн. акурат 11 год таму, памёр Аляксандр Сяргеевіч Патупа – фізік, прадпрымальнік, пісьменнік, даследчык сацыяльна-палітычных працэсаў, якому сёлета ў сакавіку магло б споўніцца 75. Між іншага, у 1960-х гадах юны першаразраднік Патупа лічыўся ў БССР перспектыўным шахматыстам.

А. Патупа і адна з яго мастацкіх кніг, якая ёсць і ў маёй бібліятэцы

Зважаючы на млявую зваротную сувязь, не ўсім «зайшла» ідэя пра помнік дачасна памерлым беларускім медыяменеджарам. Усё-такі, прыпомніўшы мае сустрэчы з Аляксандрам Сяргеевічам у 2004 г., якія пакінулі добрае ўражанне, высоўваю яшчэ адну ідэю – помнік беларускім палітычным аналітыкам. Такі помнік мог бы стаяць на прыватнай тэрыторыі ды мець форму «абстрактна-канкрэтнай» скульптуры, прысвечанай наступным рана памерлым людзям:

Алег Багуцкі (1968–2017)

Ірына Бугрова (1954–2011)

Святлана Навумава (1956–2011)

Сяргей Панькоўскі (1956–2009)

Аляксандр Патупа (1945–2009)

Віталь Сіліцкі (1972–2011)

Віктар Чарноў (1957–2013)

Яднае гэтых людзей тое, што яны глынулі вольнага паветра канца 1980-х – пачатку 1990-х гадоў – а потым, цытуючы выраз аўтара belisrael.info пра медыяменеджараў, «не маглі ўжо вярнуцца ў ранейшыя цуглі». Унёсак пералічаных у развіццё палітаналітыкі на нашых землях быў розны, але галоўнае, што ён быў. І стаўся падмогай для новых пакаленняў…

Нехта запярэчыць, што палітычныя даследаванні для Беларусі не актуальныя, і лепей бы ўвекавечыць у метале працаўнікоў больш патрэбных прафесій. Дык не адзін год існуюць ужо ў нашых гарадах скульптуры паштальёнаў…

Мінск (ля кінатэатра «Кастрычнік»), Барысаў (ля вакзала)

Крыху шануюць у нас і дворнікаў – іх вобразы ўвасоблены як мінімум у Гомелі і Мінску. Зрэшты, калі меркаваць паводле мінскай скульптуры, дзе даўно бракуе кавалу мятлы, ні мастацтва, ні нават прыбіранне смецця ў вачах тутэйшага начальства не ёсць прыярытэтам 🙁 Іначай раённае або сталічнае чынавенства знайшло б невялікія грошы для рамонту.

Выгляд скульптуры на вул. Карастаянавай – у 2012 г. і ў 2020 г.

Ну, а завяршыць хочацца, натуральна, на мажорнай ноце. У вясну, сапсутую распаўсюдам COVID-19 (на 31.05.2020 у Беларусі, пішуць, памерла 235 чалавек, і 24 тысячы яшчэ не акрыялі) ды хабёльствам асобных гора-кіраўнікоў, выявіліся і лепшыя якасці чалавечага роду. Гл. дзве наступныя аб’яўкі, сфатаграфаваныя ў Цэнтральным раёне г. Мінска:

На бульвары Шаўчэнкі і вул. Веры Харужай (пад’езд аднаго з дамоў)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

01.06.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 01.06.2020  00:04

Предвыборные суждения (от В. Р.)

Дбрднь! Серия моих майских фельетончиков на белорусском языке – раз, два, три, четыре, пять – не вызвала особого энтузиазма аудитории (хотя кое-кому «очень интересно было почитать…»). Что же, к концу месяца снова перехожу на русский – и «honi soit qui mal y pense» 🙂

Иногда складывается впечатление, что «предвыборная кумпания» в Беларуси была задумана для того, чтобы отвлечь «народец» от мрачных мыслей по поводу COVID-19. Всё по Ноаму Хомскому… (надеюсь, аналитег из «Новага часу» опечатался, именуя видного американского лингвиста «Холмскі»). Но, скорее всего, «политическому животному» в очередной раз повезло. Или не повезло – цыплят по осени считают…

Прирост числа инфицированных коронавирусом несколько замедлился (приходится добавлять: «по официальным данным»), и люди расслабились. В минских магазинах и общественном транспорте закрывающих лицо cтало меньше, чем пару недель назад. Не мог не вспомнить зачин из своей заметки «Колькі вас, праведнікі?» («Анахну кан», № 8, 2002): «В Беларуси двадцатого века человеческая жизнь никогда не имела особой цены – помер Максим, ну и … с ним. Как оно будет в двадцать первом?» За два десятка лет ценность жизни в наших палестинах если и выросла, то ненамного. И, что показали события последних месяцев, как-то уж очень избирательно. Хоть ты новую версию поговорки придумывай, вроде «помер Игнат, ну и сам виноват».

Cейчас в РБ – минимум 23 тысячи активных носителей коронавируса. Но, если абстрагироваться от угрозы заражения, то «политическая оттепель» последних недель – благодатное явление. Поход мириады инициативных групп на ЦИК (изначально их было свыше 50, до регистрации доползли 15), очереди из желающих подписаться за того или иного претендента, даже «белый шум» в СМИ и соцсетях – всё утешает человека с дипломом политолога. Наводит на мысли, что не просто так Беларусь была названа «демократическим государством» в ст. 1 Конституции…

Некоторые опустили руки и генерируют уныние: мол, хорошо, что «мы» не победили в 2001, 2006 и 2010 гг. (тогдашние оппоненты Лукашенко якобы сдали бы страну России, рептилоидам или кому-то ещё). Прямо как в басне у незабвенного дедушки Крылова, где лиса и виноград… Кто-то ограничивается тезисом о том, что «выборы в Беларуси – процедура по продолжению полномочий Лукашенко, и больше ничего» (Николай Дедок, 27.05.2020). Тезис во многом обоснованный, но слишком уж категоричный – даже пресловутый Фрэнсис Фукуяма в своё время писал о «конце истории» с вопросительным знаком (The End of History?, 1989).

Иные же с упорством, достойным лучшего применения, «мочат» нынешних конкурентов Главного Клюшкаря. Не то чтоб я был в восторге от Виктора Бабарико, Сергея Тихановского или Валерия Цепкало (и примкнувших к ним Андрея Дмитриева с Анной Канопацкой), но зачем стулья ломать?

Вот завсегдатай квазианалитического сайта «Наше мнение» Сергей Б. «даёт прикурить» минскому финансисту и гомельскому видеоблогеру, манипулятивно объединяя их в одно: «Бабарико-Тихановский» – прямо-таки «Линь Бяо и Конфуций» 🙂 : «Имеет место фактическая работа независимых от белорусского правительства СМИ и политического сообщества националистически-либерального типа (и первые, и последнее аффилированы с разными западными или квазизападными политическими структурами и спонсорами), с одной стороны, и политических проектов московского происхождения, с другой, в том, что касается Бабарико-Тихановского… Поддержка чужой игры Бабарико-Тихановского окончится поражением для белорусских активистов и интеллигенции, народа и страны как в случае поражения, так и в случае победы этих лиц» (27.05.2020, пер. с бел.). Сразу вспомнилась обложка одиозного журнала «Планета», где в конце 2010 г. в виде пешек на шахматной доске были показаны восемь или девять конкурентов Рыгорыча, а подпись гласила: «Они нам чужие». С ходу: как-то несолидно упрекать Бабарико, полмесяца назад уволившегося из «Белгазпромбанка», в том, что он ставленник «Газпрома»…

Не имею полномочий говорить ни за народ, ни за интеллигенцию, ни даже за «белорусских активистов». Лично меня достали «высочайшие» хамство и безответственность – последняя даже больше, одно хамство ещё можно было бы как-то стерпеть. Безответственность – это когда в предвыборной программе (ноябрь 2010 г.) действующий глава государства обещает введение в Беларуси суда присяжных, а в августе 2015 г. оказывается, что он не помнит своего обещания: «Но если даже я и говорил, то не говорил, что мы завтра решим эту проблему». Понятно, и в мае 2020 г. проблема не решена… Не учреждён и институт уполномоченного по правам человека, обещанный в мохнатом 2001-м году. Видимо, не три года следует ждать обещанного Рыгорычем, а тридцать три. Как после этого – и многого другого – верить в прогнозы наподобие: «Мы избрали свой путь… Если мы и дальше будем идти этим путём, мы обязательно через месяц забудем про коронавирус» (08.05.2020)? Тем более что 21 мая тот же персонаж добавил о ситуации с COVID-19: «Наверное, пока мы окончательно не уйдем от этого, месяц нам ещё придется барахтаться». «Злые языки» тотчас подхватили: «Месяц будем барахтаться, а потом утонем?»

Раздражает и то, что на троих Лукашенок в Беларуси – минимум пять руководящих постов: отец с 1997 г. – ещё и президент Национального олимпийского комитета (в 2017 г. при переизбрании обещал управлять заседаниями исполкома НОК раз в квартал, но всё как обычно…), старший сын – не только помощник по безопасности президента РБ (2005), но и первый вице-президент НОК (2019). И уж конечно, кому, как не Дмитрию Лукашенко, следовало доверить (2005) и передоверить (2020) объединение «Президентский спортивный клуб»? Ах, чуть не забыл: в центральный совет указанного государственно-общественного объединения входит и Виктор Лукашенко (значит, уже шесть должностей!). Оч-чень любопытно после этого читать рассуждения «Великого белорусского счастья» о том, что:

[Н]епотопляемость этих горе-руководителей основывается на таких негативных явлениях, как кумовство, протекционизм и круговая порука по принципу: ты – мне, я – тебе. В конечном итоге деятельность таких управленцев наносит огромный ущерб не только конкретному предприятию или организации, но и стране в целом.

В 2019 г. цитировал cии мудрые мысли здесь.

Бабарико, за три дня собравший 50 тыс. подписей избирателей (во всяком случае, он этим хвастает гордится), и Тихановский, к представителям которого выстраиваются длиннющие очереди из желающих подписаться (де-юре даже не за него, а за его жену!), мне пока в душу вроде не плевали, хотя настораживает «семейственность» первого претендента и его намерение вести кампанию исключительно на собственные деньги… Есть мысль, что «политик без нескольких лет в темеи без программы – это даже хуже, чем Рыгорыч!» А вышеупомянутый Николай Дедок шутит так (21.05.2020, пер. с бел.):

Если «эффективный менеджер» каким-то чудом победит на выборах, вместо лукашизма нас ждёт бабаризм:

  1. Налог на безработицу отменят, будет налог на отсутствие депозита в «Белгазпромбанке».
  2. В вузах отменят преподавание «Идеологии белорусского государства» – введут «Идеологию капитализма».
  3. Памятники Ленину снесут, вместо них поставят памятники Милтону Фридману и Адаму Смиту.
  4. Разгонять демонстрации будет сингапурский спецназ.

Конечно, менять шило на мыло не хочется, но! Банковская деятельность в Беларуси плотно регулируется государством – «шаг влево, шаг вправо». Есть основания предполагать, что экс-банкир, 20 с гаком лет работавший в трудных условиях, ценит нормы права, усилия юристов, да и вообще умственный труд, чуть больше, чем бывший директор совхоза, у которого в середине 1990-х «снесло крышу» от вольного обращения с Конституцией страны. Короче, понимаю интеллектуалов, вошедших в группу Бабарико, но сам к ней не принадлежу, и никого никуда вступать не призываю. «Думайте сами, решайте сами…»

Тут слегка посмеялись надо мной за то, что я посмеялся над недавним призывом сами-знаете-кого сажать в Беларуси больше, ещё больше картофеля. Минчанин Пётр Резванов пишет: «пока что неизвестно, что нам производить на экспорт, помимо “World of Tanks” и той же картошки». К чему прибедняться? Структура экспорта Беларуси за 2019 г.: две трети объёма составляли машины, оборудование и транспортные средства + продукция химической промышленности + минеральные продукты + металлы и изделия из них. «Продовольственные товары и сельскохозяйственное сырьё» занимали всего шестую часть в общем объёме, а роль картофеля в этой шестой части… ну, не главная. В прошлом году планировали заработать на его вывозе «порядка 50 млн. долларов» (допустим, получилось). Это около 1% от реализованного за границей продовольствия.

Сейчас «массовый» белорусский картофель по качеству ничем особенным не выделяется, и не удивительно, что в магазинах всё чаще продают импортный… Не далее как позавчера видел, к примеру, бульбу из Египта. Резкий рост производства в Беларуси повлечёт за собой снижение цен и выручки (слухи о голодающих иностранцах, алчущих драников и чипсов, несколько преувеличены, а «мне кажется, картофель будет в цене» – так себе экономическое обоснование). Но даже 100 миллионов USD, которые теоретически можно было бы заработать в 2020 г. на вывозе картошки, не решат проблем страны, ныне вынужденной платить миллиарды по внешним обязательствам… 🙁

Не только у этнических белорусов, но и у белорусских евреев картофель был когда-то – лет 100 назад – «хлебом насущным». Идишная песня «Bulbe» в исполнении борисовских культуртрегеров (2020)

Нынешние поиски «спасения» в известном клубнеплоде чуть напомнили кампании, что периодически устраивались в СССР: то соя должна была выручить страну, то кукуруза… Нет, я не против этих культур; я против того, чтобы трезвый расчёт подменялся идеологическими заклинаниями. Из той же популистской оперы – озвученное 25.05.2020 намерение сформировать в РБ новое правительство до «выборов» 09.08.2020. Видимо, Сергей Румас & Co. будут принесены в жертву коронакризису.

Картинка отсюда

Никто не утверждает, что бел. министры работали идеально, но ведь и двух лет не прошло с очередного «перетраха»… По моему скромному мнению, такие «наезды» на своих подчинённых, как поза-позавчерашний, лишь вредят репутации государства, в т. ч. за рубежом. Неужели и теперь чиновнички («овощи» из анекдота от Максима Галкина) не вспомнят о чувстве собственного достоинства? 🙂

Спасаться жителям Тутэйшии в ближайшее время придётся, похоже, всё-таки самим: хорошо, если «горе-руководители» (С) не будут путаться под ногами.

Вольф Рубинчик, г. Минск

28.05.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 28.05.2020  17:14

В. Рубінчык. Выбары-выбары…

Прадоўжу аглядаць «перадвыбарную кумпанію» у краіне Тутэйшыі са сваёй званіцы, нізэнькай-нізэнькай. Потым будзе жменя прабачэнняў, ідэй і кур’ёзаў.

Забаўная выйшла дыскусія паміж двума дыпламаванымі гісторыкамі: гомельскім Пятром Кузняцовым і мінскім Аляксандрам Кур’яновічам. Вялося пра палітычную вагу фінансіста Віктара Бабарыкі. Калі коратка: Пётр, паслухаўшы прэс-канферэнцыю В. Б., заяўляе, што прэтэндэнт «рызыкуе і свядома адсякае ад сябе пратэстны электарат, але, у той жа час, спрабуе гуляць на куды большым і шырокім электаральным полі… Аперуе не каштоўнаснымі і ідэйнымі рэчамі, а цалкам практычнымі і зразумелымі простаму абывацелю», г. зн. мае шансы ў жніўні 2020 г. Аляксандр – кандыдат навук, даследчык парламентарызму ў Беларусі – упарта пярэчыць: «Палітычныя лідары, здольныя захапіць уладу, не з’яўляюцца на палітычнай сцэне за два-тры месяцы да гэтага “захопу”. Бальшавікі і нацысты ішлі да ўлады пятнаццаць-дваццаць гадоў, лідары аксамітавых рэвалюцый Вацлаў Гавел і Лех Валенса з’явіліся не за адзін дзень. А што Бабарыка? Ён запомніўся хіба што некалькімі крытычнымі інтэрв’ю ды прыватнымі пастамі ў сацыяльных сеткахКалі дапусціць фантастычны варыянт, што дзясяткі тысячаў прыхільнікаў Віктара Бабарыкі выйдуць на пратэсты, каб абараніць свой выбар, то Бабарыку на чале іх уявіць проста немагчыма. Ён не вулічны палітык».

Папраўдзе, пакуль што гэткія дыскусіі нагадваюць дыялог гогалеўскіх персанажаў з «Мёртвых душ»: «Даедзе тое кола ў Маскву або не даедзе?» Працэдура выбараў у класічным іх разуменні даўно пахаваная ў/на нашых землях, і тыя маніпуляцыі для напаўнення «парламента» або перапрызначэння «прэзідэнта», што ладзяцца ў РБ два дзясяткі гадоў, выбарамі па сутнасці не з’яўляюцца. Тым не менш яны залежаць ад стану «эліт», і вось тут крыецца «фортка магчымасцей», пра якую даводзілася пісаць летась. Эліты ў Беларусі не гамагенныя, ужо даволі чотка вымалёўваюцца «партыя Мао» і «партыя Лінь Бяо» 🙂 Далёка не ўсе ключавыя чыноўнікі палюбляюць клан Лукашэнак. На фоне каранакрызісу – ролю якога сп. Кур’яновіч, падобна, недаацэньвае – галасы дзе-нідзе ў нас парой могуць падлічыць без фальсіфікацый, як тое было ў 1994 г… А каб тады не спрацаваў «эфект даміно»?

Так, на сёння Бабарыка – малавядомая ў грамадстве асоба, дарма што ў яго ініцыятыўную групу запісалася каля 10 тыс. чалавек (болей толькі ў Лукашэнкі). Але цяпер зусім не тая эпоха, калі папулярнасць набывалася цягам 10-15 гадоў. У «грамадстве спектаклю» умелы PR важыць болей за паступовае карасканне «угору па лесвіцы, што ідзе ўніз». Гісторыя ператварэння масажыста ў губернатара хораша паказана ў расійскім фільме «Дзень выбараў» (2007).

Сінема – фабрыка кроз, але хуткія ўзлёты магчымыя наяве, што не далей як у 2019 г. даказаў прыклад нашых паўднёвых суседзяў. Калі комік за тры месяцы здолеў раскруціцца да прэзідэнта, чаму шматвопытны банкір не здольны паўтарыць яго шлях? (Дадам, што з В. Бабарыкам я не знаёмы, дый не дужа цягне; разважаю абстрактна.) Да таго ж уклад чэла ў самараскрутку, як ужо адзначалася, не зводзіцца да «некалькіх крытычных інтэрв’ю ды прыватных пастоў у сацыяльных сетках». Падобна, што да выбараў В. Б. пачаў рыхтавацца загадзя, у тым ліку з дапамогай вядомай краўдфандынгавай платформы, дзе рэй вядзе яго сын Эдуард (ён жа – «правая рука» ў палітычнай кумпаніі). Не «вулічны палітык»? Але ці мог нехта дапусціць увосень 2003 г., што Аляксандр Казулін, які-ніякі доктар навук, рэктар універсітэта і без пяці хвіляў пасол Беларусі ў ААН, праз два з паловай гады паспрабуе сілай прабіцца на «Усебеларускі сход», а потым павядзе пратэстны марш на фалангі АМАПаўцаў?

Карацей, краіна ўступае ў перыяд палітычнай непрадвызначанасці; многае будзе залежаць ад паводзін вышэйшых дзяржчыноўнікаў у барацьбе з COVID-19 (колькасць ахвяр у РБ пераваліла за 200). І ад чынавенскай рэакцыі на сусветны эканамічны крызіс, выкліканы як самім вірусам, так і няўмелым з ім змаганнем… Пра «кавіданоміку» ў Беларусі можна пачытаць тут. Наказ ад самі-ведаеце-каго «давайце пасадзім больш бульбы, яна нас уратуе» у 2020 г. усё ж выглядае праставата, як і прапанова былога дырэктара Парка высокіх тэхналогій бясплатна раздаць усім грамадзянам Беларусі зямельныя надзелы (калі б у канцы 1980-х БНФ выступіў з такой праграмай, апанентаў «рэжыму» на руках бы насілі, а цяпер позна).

Валерый Вільямавіч спасылаецца на досвед Фінляндыі, дзе працаваў у 1991 г.; маўляў, дзякуючы валоданню надзеламі «фіны так адчайна змагаліся за сваю зямлю ў перыяд Зімовай вайны 1938–1939 года, супрацьстоячы агромністаму Савецкаму Саюзу». Чарговы раз дэманструючы, што мінуўшчына для яго – поле маніпуляцый; хто-хто, а спецыяліст па міжнародных адносінах з кандыдацкай ступенню мусіў бы ведаць, што вайну з СССР Фінляндыя вяла ў канцы 1939 – пачатку 1940 гг.

Людзям уласціва памыляцца. Во даў я маху з песняй «Шпілт а фрэйлэхс», якую выконвае Тамара Гвердцытэлі; следам за амерыканскім ідышыстам Юрыем Ведзяняпіным прыпісаў словы той песні Ізі Харыку, а музыку – Мотлу Палянскаму. Насамрэч гэта песня Самуіла Палонскага на верш паэта з Украіны Іцыка Фефера (прыяцеля Ізі Харыка).

Раней я падаваў прозвішча прэтэндэнта як «Цапкала»; цяпер аказваецца, што паводле пашпарту ён Цэпкала. Прыняў да ведама… каб яшчэ ўсяведная газета «Звязда» прыняла (у 2015–2017 гг. не менш за 10 разоў друкавала прозвішча дзяржаўнага дзеяча з трыма «а»).

Мог бы і пан Цэпкала прызнаць свoй ляпсус, але не прызнаў, і мой камент пра час Зімовай вайны чамусь не з’явіўся на яго старонцы. Якая, будзьма шчырымі, больш нагадвае аматарскі блог, чым сайт кандыдата ў прэзідэнты. Штопраўда… ці не паліттэхналагічны гэта ход з боку В. Ц. – спроба падлабуніцца да «звычайных блогераў», выглядаючы як адзін з іх?

Яшчэ адна інцярэсная навіна з тутэйшага сайта… Аказваецца, Кім Чэн Ын захапіў уладу ў Кітаі! Крочыць на Мінск 🙂

Існуе меркаванне, што партал tut.by, дзецішча нядаўна спачылага Юрыя Зісера, не такі, што ён – «сярод лідараў медыйнай прасторы Беларусі не толькі ў статыстычных паказчыках, але і ў якасці журналісцкага прадукту» («Радыё Свабода», 21.05.2020). Густы розняцца, і я не хацеў бы прыніжаць «партал № 1», вышукваючы ў яго «блохі» – пагатове ў 2008 г. і 2010 г. tut.by перадрукоўваў гутаркі са мною. Разам з тым не адмаўляюся ад таго, што пісаў пра гэты камерцыйны праект у «Катлетах & мухах» (2016–2019), і дадам яшчэ пару абзацаў.

Курс на самацэнзуру, узяты на партале пасля снежаньскіх падзей 2010 г., не быў мне блізкі. Асабліва прыкра было даведацца пра адзін эпізод: у кастрычніку 2011 г. рэдакцыя перапыніла трансляцыю сустрэчы з Лявонам Вольскім, калі той заспяваў сатырычную песню пра выбарчую кампанію… Лявон не пакрыўдзіўся, і праз нейкі час песня ўсё ж зрабілася даступная слухачам, але «асадачак астаўся». Тады ж выявілася, што Ю. З. такі мяшаўся ў бягучыя рэдакцыйныя справы: «У нас былі падставы прыпыніць трансляцыю, калі Лявон пачаў непрыхавана здзеквацца з дзяржаўных асоб». Заснавальнік дадаў: «Песня стане хітом, бо ўсім будзе цікава, што ж мы не прапусцілі ў эфір. Лявон павінен быць нам удзячны за паспяховую правакацыю…». Потым (у cакавіку 2018 г.) дзіўна было чытаць словы Зісера: «Многія ўвогуле не ведаюць, што я праграміст, а не журналіст, і ніколі не меў адносінаў да працы рэдакцыі».

Зміцер Дзядзенка ў гутарцы са мной падкрэсліў: «Зісер, безумоўна, значная фігура на нашым полі і за ім шмат заслуг». Але нагадаў, што партал tut.by дапамог міліцыянтам «вылічыць» карыстальніка ў 2013 г., г. зн. задоўга да таго, як дзяржава ўвяла ідэнтыфікацыю каментатараў (справа Андрэя Карэліна). Улічваючы эпізоды з Вольскім і Карэліным (падобных «прагінаў», на жаль, было больш), я скептычна стаўлюся да ідэі з «вуліцай Зісера» ў Мінску. І прэзентую urbi et orbi больш перспектыўную ідэю…

Як ужо выпадала пісаць, медыяменеджары – заснавальнікі і рэдактары СМІ – у Беларусі XXI ст. з’яўляюцца групай рызыкі. Нярэдка яны дачасна пакідалі гэты свет, «згарэўшы на працы». Пералічу некаторых (зразумела, спіс можа быць даўжэйшы):

Юрый Базан (заснавальнік і галоўны рэдактар «Аўтарадыё») – пражыў 53 гады.

Віктар Валадашчук (заснавальнік і галоўны рэдактар «Газеты Слонімскай») – 61.

Ігар Гермянчук (рэдактар газет «Свабода» і «Навіны», заснавальнік і рэдактар часопіса «Кур’ер») – 41.

Юрый Зісер (заснавальнік tut.by) – 59.

Аляксей Кароль (галоўны рэдактар газеты «Новы час») – 70.

Алесь Ліпай (сузаснавальнік і дырэктар інфармагенцтва БелАПАН) – 52.

Юрый Шырокі (намдырэктара агенцтва БелАПАН) – 36.

Кожны з іх зрабіў унёсак у развіццё неказённай сістэмы распаўсюду інфармацыі. Думаю, не варта высвятляць, хто з гэтых людзей большы герой, хто меншы: можна проста паставіць ім агульны помнік і назваць яго, да прыкладу, «Бой з ценем». Дэ-юрэ няхай бы гэта быў нават не «помнік» (каб абысці бюракратычныя працэдуры – узгадненні ва ўрадзе і пад.), а скульптура, якую варта было б усталяваць на прыватнай – але бачнай гараджанам – тэрыторыі. Такіх пляцовак цяпер нямала ў сталіцы Беларусі.

Файна зрабіла кіраўніцтва фірмы «Амкадор»: не чакаючы, пакуль дзяржава адшкадуе для мінчукоў помнік Уладзіміру Караткевічу, у 2017 г. паставіла перад цэнтрам «Спамаш» скульптуру…

Хтосьці лічыць, што гэта малады Караткевіч (балазе падабенства ёсць, дый радок з твора У. К. ля ног змешчаны), афіцыйна ж тут паказаны «збіральны вобраз маладога паэта». Скульптар Уладзімір Слабодчыкаў будзе казаць: «Калі людзі пазнаюць у ім Караткевіча – слава богу».

І новыя кур’ёзы. Няможна не бачыць прыкметаў таго, што жыццё імітуе краснае пісьменства… Пэўная частка інтэрнэт-аўдыторыі распалілася праз тое, што ў сеціва трапіў здымак медсястры ў паўпразрыстым ахоўным касцюме, пад якім… было няшмат адзення. Успомнілася кніга «Так, пане міністр!» з калекцыяй бюракратычных пісулек…

No comment.

Калі ж чытаеш «Ужо ў гэтым годзе гарадскія газоны ў Мінску плануюць апрацаваць хімікатам, які прыгнятае рост і развіццё дзьмухаўца», то мазгі апаноўвае апавяданне Паўла Касцюкевіча «Вайна з дзьмухаўцамі» (2011; увайшло ў зборнічак, уганараваны прэміяй Гедройца). Што характэрна, гарадскія ўлады апалчыліся на дзьмухаўцы менавіта сёлета, пасля таго як апавяданне было перакладзена на рускую і апублікавана на belisrael.info (!) Супадзенне? 🙂

I вось яшчэ ўскосны доказ папулярнасці ізраільскага сайта ў Мінску. Мой леташні артыкул змяшчаў шэраг фотак, дзе вулічныя назовы былі пададзены толькі па-руску… У верасні 2019 г. я заўважыў, што такое афармленне шыльдаў супярэчыць закону пра найменні геаграфічных аб’ектаў (2010). Выпадкова ці не, адна таблічка ўжо беларусізавалася (трымціце, рэгнумаўскія клікушы :))

Было ў жніўні 2019 г. і стала ў траўні 2020 г.

Шчасце прыходзіць гамеапатычнымі дозамі, але дзякуй і за тое.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

25.05.2020

Апублiкавана 25.05.2020  22:55

Водгук
Пасмяяўся, калі прачытаў, што таварыш Кім з Паўночнай Карэі кіруе Кітаем.
Дзьмухаўцы песцяць вока. Кепска толькі тое, што яны экспансіўныя і ў сваёй экспансіі не даюць жыцця іншым раслінам. Вось тут і патрэбны граматны чалавек-рэгулятар.
Важна, каб, змагаючыся з дзьмухаўцамі, мы не паўтарылі кітайскую вайну з вераб’ямі, што вялася ў канцы 1950-х гадоў. Але думаю, што дзьмухаўцам доля кітайскіх вераб’ёў не пагражае. (Анатоль Сідарэвіч, г. Мінск)
29.05.2020  12:26

Перадвыбарная кумпанія ў Тутэйшыі

Краіна Тутэйшыя – месца, дзе многім з нас не хапае месца… Між тым неяк адаптаваліся: жывем, існуем або трываем (непатрэбнае выкрэсліць).

Пераважная ўвага тут і цяпер – да кандыдатаў у прэтэндэнты на «галоўны фатэль» РБ. Іх цяпер 15, амаль як на якіх-небудзь паўночнаамерыканскіх выбарах, але вылучэнцаў, якія штосьці з сябе ўяўляюць, няшмат (адзначаў тутака).

Запомніўся адказ Cяргея Ціханоўскага, блогера-і-за-кратамі-сядзельца, на пытанне карэспандэнткі «Нямецкай хвалі»: «Калі праводзіць паралелі, кім вы сябе адчуваеце: беларускім Навальным? Або, можа, Зяленскім?» – «Я адчуваю сябе беларускім Ціханоўскім». Напэўна, так (сур’ёзна-дасціпна) і трэба выказвацца.

Яшчэ досціп ад Настачкі з твітэра: «Калі бачу ў адной навіне прозвішчы Бабарыка, Ціханоўскі, Цэпкала, адразу ў галаве карцінка ўзнікае, як першы ў аркестры дырыжыруе, другі з Паплаўскай “Малінаўку” спявае, а трэці з Лалітай скача». Празрыстая алюзія на дырыжора Віктара Бабарыкіна, спевака Аляксандра Ціхановіча і расійскага шоўмэна Сашу Цэкала 🙂

На гэтым вясёлым фоне асабліва ўбога выглядалі «жарцікі» ад Ліды Я. з цэнтравыбаркама… Нагадаю: жонка Міколы Статкевіча Марына прынесла ў ЦВК «недасканалыя паперы». Рэакцыя была такая: «Баюся, Марыну Адамовіч увечары чакае сямейная сцэна!» А пра іншую прэтэндэнтку, нібыта заражаную каранавірусам, чыноўніца абвясціла: «Напэўна, ёй хацелася плюнуць у маёй прыёмнай». Фэйспалм…

Сёння пачытаў, як цырк-шапіто, выгнаны з Брэста-Літоўскага ў сувязі з эпідэміяй COVID-19, мадзее ў сельскай мясцовасці, практычна ў лесе… Доўга думаў. Прыйшоў да высновы, што не тую ўстанову назвалі «цырк-шапіто» (і турнулі з горада).

«Мадам Ярмо» не толькі выпраменьвае паранаідальныя ідэі – следам за тым, хто зрабіў на яе стаўку ажно ў 1996 г. – але і страціла прафпрыдатнасць. Улетку 2019 г. «заслужаная юрыстка» прапаноўвала правесці выбары прэзідэнта 30.08.2020, «Радыё Liberty» ды іншыя дробныя СМІ стрымгалоў кінуліся каментаваць тую ярмошынскую заяву… Cёлета «раптоўна» выявілася, што, калі на «выбарах» спатрэбіцца працяг, то названая дата пярэчыць канстытуцыі: «У 30 жніўня ёсць недахоп: выбары могуць праходзіць у два туры»… Іншая пасля такога факапу сышла б на пенсію, але 67-гадовая ўладальніца катэджа ў Драздах ані сумелася. Працягвае лінію старухі Шапакляк на дробныя паскудствы, як лёгка ўбачыць. Зрэшты, для чаго яшчэ, па вялікім рахунку, юрысты патрабуюцца «вярхоўнаму»?

«Салідныя кандыдацкія бабры» як быццам пачулі маю бясплатную параду – не апранаць даспехі радыкалаў. Адстаўны казы барабаншчык памочнік Лукашэнкі ўчора заявіў: «Краіне патрэбна еднасць – без падзелу на ўладу і апазіцыю, ворагаў і сяброў». Карацей, усеагульны кампраміс (і такой бяды, што яго не бывае ў прынцыпе – хіба толькі на могілках).

Пан Цапкала, слушна пазначаючы некаторыя праблемы беларускага соцыуму ды палітыкуму, па-ранейшаму кур’ёзна рэагуе на вострыя пытанні. Рэпліку «Хто вінаваты?» ён парыруе развагамі пра тое, што трэба перагарнуць старонкі мінулага, не шукаць ворагаў… Ну не атрымаецца абнуліць чвэрць стагоддзя – нават пры дапамозе такіх «плюшак», як авіярэйсы лаўкостараў, энергаэфектыўная эканоміка і да т. п.

Здаецца, па-ранейшаму замоўчвае Валер Ц. свой унёсак у пабудову той сістэмы, якую ён цяпер лупцуе… Унёсак не толькі канца ХХ ст. (дапусцім, што на той час аматар хакею сапраўды адпавядаў запытам выбарцаў), а і ХХІ ст. Напрыклад, у амплуа «памочніка прэзідэнта», прадстаўніка Лукашэнкі ў «Нацыянальным сходзе» (2002–2005).

Тое, што вяшчае нядаўні банкір, які ўступіў у тутэйшую палітыку, часам увогуле чмур… Крым – грэчаскі? Цэнтрвыбаркам абараняе галасы грамадзян? Мо апошняе – і камплімент на адрас «мадам Ярмо» (або заляцанне да «наменклатуры»), але з маёй званіцы ўспрымаецца як чарговы няўдалы жарт.

Прамаўляе Віктар Б. і разумныя рэчы – напрыклад, што хацеў бы аднавіць абмежаванне тэрмінаў кіравання прэзідэнта двума тэрмінамі (=10 год) – ды неяк яны губляюцца сярод трэшу… І як тут паверыш чалавеку, які займаў пасаду старшыні праўлення банка не 10, а 20 (дваццаць) гадоў? Так, аб’ектыўна розніца паміж палітыкай і бізнэсам істотная, аднак Віктар яе акурат не хоча заўважаць… Прэзідэнт у яго трактоўцы – «чысты менеджар», і каб жа пан Бабарыка не перанёс на палітыку & дзяржкіраванне сваё разуменне кадравых працэсаў… Іначай кажучы, учэпіцца новаабраны ў фатэль пад прэтэкстам выканання KPI – не адбярэш і праз два дзесяцігоддзі. Вунь пан Зяленскі таксама абяцаў сысці пасля першага прэзідэнцкага тэрміна, а цяпер, 20.05.2020, кажа, што, «як будзе вялікая падтрымка ад народу», можа і перадумаць…

Натуральна, былі, ёсць і будуць есці аўтары кшталту Стася К., якія заклікаюць скарыстаць шанс (як тыя напарстачнікі на вакзальнай плошчы): «Давайце намалюем сабе таго бізнэсмена, які фарміраваўся ў апошнія 30 гадоў. Ён шмат чаго дабіўся. Ён любіць Беларусь так, як можа. Ну, вось так, як Бабарыка, напрыклад. Дабіўся, любіць, прапануе сябе. Чаму вам не падабаецца тое, як ён яе любіць, і тое, чаго дабіўся?» Засталося дадаць хіба: «Вы проста не любіце ўсіх Бабарык банкіраў!» Зміцер Дзядзенка няблага напісаў 20 мая: «Мяняць быка на індыка – беларускі нацыянальны спорт».

Вангую, што неўзабаве за В. Бабарыку «ўпішацца» С. Алексіевіч – яна палюбляе гэткага ўзроўню каляпалітычныя праекты (напрыклад, ухвальна выказвалася пра А. Мілінкевіча і Т. Караткевіч). І захапляецца, калі нехта з багатыроў ахвяруе на культурку 0,01…% ад сваіх капіталаў.

Год таму каля галоўнага офіса «Белгазпрамбанка» на вул. Прытыцкага ў Мінску паставілі скульптуру Осіпа Цадкіна «Дараносец». Гонар і хвала фундатарам!

Дарэчы, не тое каб я імкнуўся падлавіць лаўрэатку на супярэчнасцях – неяк само вылазіць… Летась спадарыня фактычна падтрымала эўтаназію; паводле С. А., яна магчымая, «калі чалавек хоча адысці раней, чым перастае быць чалавекам». А днямі тая ж «Свабода» піша, што лаўрэатка – за тое, каб жывёлы-інваліды, якім пагражае эўтаназія, працягвалі жыць (і матэрыяльна падтрымлівае групу «Добры леў»). Як яно спалучаецца? Дзеля-мадзеля патлумачу: хай жывуць хворыя жывёлы, я супраць эўтаназіі для хворых людзей. Асабліва небяспечнай была б яе легалізацыя ў нашых умовах, дзе шчыруе прававы нігілізм, а вольнае самавыяўленне грамадзян, лагодна кажучы, дзе-нідзе ставіцца пад сумнеў.

Яшчэ каліва звестак пра жывёлаў і людзей.

Заяц-шарак пасяліўся ўвесну 2020 г. каля Дома ўрада ў Мінску – няйначай гэта пачатак перадвыбарнай кампаніі старшыні Магілёўскага аблвыканкама, экс-міністра сельскай гаспадаркі Леаніда Зайца. Вушасты звярок распальвае цікавасць журналістаў, пра яго пішуць у сувязі з «сакральным» будынкам. Выходзіць, яго з’яўленне – хітры ход, каб павялічыць пазнавальнасць Леаніда Канстанцінавіча як будучага палітыка! 🙂

Зайцы (2 экз.). Злева – фота Тамары Хаміцэвіч, «Мінск-навіны». Правае фота ўзята адсюль

З тым, што «капіталізм караскаецца ўгору», згаджаецца гомельскі гісторык Юрый Глушакоў. Яго погляд можна пачытаць тут: «Сенсацыяй гэтай кампаніі стала з’яўленне на ёй «рэальнай» буржуазнай апазіцыі… Мэта цалкам зразумелая – адарваць ад усялякіх “кандыдатаў пратэсту” ІТ-шнікаў, “крэаклаў” і іншых “яйкагаловых”». Версія, што мае права на жыццё: вылучэнне кандыдатаў «з эліты» абумоўлена ходам гістарычных падзей, але ў канкрэтных умовах яны могуць быць пешкамі (ОК, фігурамі) у «гульні тронаў». Дыялектыка… (Чаму Глушакова на сайце «Белпартызан» мянуюць першым намеснікам старшыні партыі «Зялёныя», здольная адказаць толькі рэдактарка – Юрый перастаў ім быць у 2016 г.).

Не ведаю, за каго тут аддаць голас – мо і праўда за маэстра Віктара Бабарыкіна, галоўнага дырыжора прэзідэнцкага аркестра ў 2002–2019 гг.? (Засталося дачакацца яго вылучэння ў кандыдаты.) Затое дакладна ведаю, за каго НЕ галасну – вядома ж, за в. а. цара з яго «піярам у час чумы»: «Паказнік застанецца адзін – смяротнасць людзей. І тое, што мы ў гэтым плане лепшыя ў свеце, ніхто ўжо не аспрэчвае».

Статыстыцы афіцыйнай няма вялікага даверу, дык жа ж нават паводле яе – далёка не лепшыя. Асцярожная «Наша Ніва», прывёўшы лічбы, якія абвяргаюць выказванне правадыра, заўважыла: «Магчыма, маецца на ўвазе колькасць смерцяў на агульную колькасць захварэлых» (21.05.2020). Замест мяне даў дыхту Лукашэнку і яго мудрым тлумачальнікам аўтар «БелГазеты» Дзмітрый Растаеў, прычым заранёў (19.05.2020): «Нават калі прывязаць нашы лічбы да аб’ёму тых, каго выяўляюць, пераможная карцінка ўсё адно не складваецца. У Сінгапуры, напрыклад, пры 27356 выяўленых усяго 22 памерлых, у Катары пры 30972 выяўленых усяго 15 ахвяр. Тэзіс пра самую нізкую смяротнасць і тут міма касы».

Cпраўдзіўся мой пятамайскі прагноз адносна Беларусі і Ізраіля: «памерлых у Беларусі покуль меней (107 супраць 237), але разрыў скараціўся… і, на жаль, будзе скарачацца далей». На сёння ў Беларусі – 190 памерлых з COVID-19, у Ізраілі – 279 (паводле звестак адпаведных міністэрстваў аховы здароўя). «Плато», пры якім штодня ў краіне прыбаўляюцца сотні носьбітаў каранавіруса – так сабе плато. Гэтых носьбітаў ужо два райцэнтры (34303 інфікаваных мінус 12833 вылекаваных = 21470 чалавек). І значная частка хворых – у цяжкім стане; відаць, «жыватворны парад» не ўсім пайшоў на карысць…

Хочацца верыць Ірыне Глінскай з галоўнага ў РБ цэнтра гігіены і эпідэміялогіі, якая 22.05.2020 прадказала зніжэнне захваральнасці на рубяжы мая – чэрвеня. Ну, хаця б таму, што спецыялістка шчыра прызнае: «Піку не было, зніжэнне будзе павольнае… Сёння няма падстаў меркаваць, што вірус сыдзе і мы ўсе пра яго забудзем». Праўда, шэф Глінскай, міністр Каранік, «думаў» 09.04.2020, што пік такі будзе, і на месяц раней, г. зн. у канцы красавіка – пачатку мая… Дык то ж міністр, чалавек, які па вызначэнні (by default) усёй праўды не ведае і не скажа. Ладна, як усё скончыцца, «разбор палётаў» акажацца больш дарэчны. Што ўзяць з асобнага чыноўніка, калі тут «усю сістэму трэба мяняць». Ідзецца не пра рэвалюцыйную прапаганду – пра сумную рэчаіснасць.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

22.05.2020

Апублiкавана 22.05.2020  21:29

КАПІТАЛІЗМ КАРАСКАЕЦЦА ЎГОРУ

Як усе ўжо начутыя, за дзень да «параду смерці» 9 мая (пасля якога ў Мінску быццам бы адбылося «значнае зніжэнне пнеўманій»; хай бы гэта не палітык заявіў, а тру-эпідэміёлаг) было абвешчана пра «выбары» 9 жніўня г. г. У гэтым месяцы прадугледжана рэгістрацыя ініцыятыўных груп.

Намячаецца рэкорд – чатыры вядомыя асобы з бізнэсу імкнуцца заняць прэзідэнцкі фатэль, і ўсе чатыры дыстанцыруюцца (прынамсі на словах) ад лукашэнкаўшчыны. Маю на ўвазе Віктара Бабарыку, Ганну Канапацкую, Валерыя Цапкалу, Сяргея Чэрачня. Крыху інакш убачыў «бізнэс-групоўку» нядаўні вязень Сяргей Сацук – яго права.

Такая во чацвёрка…

Не тое каб раней прадпрымальнікі не прэтэндавалі на «царскую» пасаду, але цягам ранейшых кампаній (патэнцыйныя) прэтэндэнты з ліку бізнэсоўцаў выглядалі непадрыхтаванымі. І часцяком адсейваліся ўжо на старце, хоць на «рэжым» асабліва і не наязджалі. Юрый Данькоў, калі быў дэпутатам Мінгарсавета, пасля «гарачай восені 1999 года» увогуле публічна шкадаваў, што ўлады занадта мякка абышліся з пратэстоўцамі (не нацкоўвалі на іх сабак, etc). Праз колькі год узнагарода знайшла героя

Ад Данькова (2001), яго цезкі Радзькова (2015) ды іншых чэмпіёнаў РБ па негалоўных відах спорту гэтак густа патыхала самапіярам, што яны не мелі б аніякіх шансаў, нават калі б сабралі подпісы за сваё вылучэнне. Крыху больш сур’ёзнай выглядала хіба кандыдатура Віктара Цярэшчанкі, зарэгістраваная ў 2010 г. (пан Цярэшчанка спрабаваў заявіць пра сябе яшчэ ў 1994 ды 2001 гг.). Але гэты чалавек з дыпломам эканаміста спецыялізаваўся хутчэй на прадстаўніцтве інтарэсаў прадпрымальнікаў, чым на прадпрымальніцтве як такім.

У 2020 г. «масоўка» таксама прысутнічае; во 12 мая прачытаў, што дакументы здалі індывідуальныя прадпрымальнікі Вераніка Мішчанка і Анатоль Грачышнікаў. Гэта «кандыдаты пратэсту» з атачэння Міколы Статкевіча, які жыве на вайсковую пенсію. Цікавае прозвішча ў кіраўніка ініцыятыўнай групы В. Мішчанка – Троцкі 🙂 Пры ўсёй павазе да гэтых людзей, да фермера Юрыя Ганцэвіча з Гомельскага раёна (які летась звярнуў на сябе ўвагу «жывёльным» перформансам) зразумела, што іхняе вылучэнне – або палітычны рамантызм, або гэст адчаю. (Ведаю і пра яшчэ аднаго ІП, які ўзважваў сваё вылучэнне, – былога сустаршыню «Беларускай хрысціянскай дэмакратыі» Міколу Арцюхова; ключавое слова тут «былога».) Таму – коратка пра «цяжкавагавікоў».

Кожны з вышэйзгаданай чацвёркі аб’ектыўна – г. зн. незалежна ад майго асабістага да іх стаўлення – мае свае моцныя і слабыя бакі. Віктар: дасведчаны банкір, фундатар шматлікіх культурніцкіх праектаў у Беларусі, «раскручаны» ў недзяржаўных СМІ (у апошнія месяцы гутаркі з ім трансляваліся ледзь не з кожнага праса). Ганна: «галоўная апазіцыянерка» палаты прадстаўнікоў у 2016-2019 гг., сувязі ў Заходняй Еўропе, гнуткасць. Валер: унікальны, як для супернікаў Лукашэнкі, досвед працы на высокіх пасадах у выканаўчай уладзе, схільнасць да філасофскіх пабудоў. Сяргей: за ім партыя (хоць і кволая, як усе палітычныя групоўкі РБ…), маладосць, адсутнасць грузу паражэнняў.

Слабасці кожнага таксама цяжка не заўважыць. У першым выпадку прэтэндэнт – навічок у рэальнай палітыцы, які не згуртаваў вакол сябе правераную каманду аднадумцаў; гэта выяўляецца нават у тым, што яго ініцыятыўную групу ўзначаліў сын. Два дзесяцігоддзі кіраўнічай працы ў банку з расійскім капіталам лёгка ператвараюцца ў «ахілесаву пяту», дый філантропія Бабарыкі выглядала часам навязліва (збор твораў С. Алексіевіч у перакладзе на беларускую, які раздаваўся правінцыйным бібліятэкам з не абы-якой медыятызацыяй працэсу…) Пані Ганна ў «парламенце» мала чаго дасягнула, дый, па-мойму, не надта прагнула… Цяперашнія яе заявы пра неканстытуцыйнасць новага склікання палаты прадстаўнікоў – маханне кулакамі пасля бойкі; яны б гучалі куды больш раскаціста год таму, калі Г. Канапацкая яшчэ засядала ў «палатцы» і мела пэўныя магчымасці, каб яе раскатурхаць… Не дадалі балаў імпэтнай кабеце скандалы ва ўласнай партыі (АГП) і ў асяродку ўдзельнікаў «праймерыз».

Хіба найбольшыя надзеі ў гэтым сезоне звязваюць з В. Цапкалам. Яго недахопы – бадай, працяг яго дадатных якасцей. Цапкалаву «філасофію» відаць з яго артыкулаў – на мой густ, яна залішне сінкрэтычная, быццам ідэалогія кітайскіх камуністаў (дарэчы, В. Ц. не аднойчы спасылаўся на апошніх). Залішняя самаўпэўненасць, каб не сказаць фанабэрыя, і шматгадовы погляд на краіну з Эйфелевай вежы фешэнебельнага квартала за Нацыянальнай бібліятэкай – тое, што выдатна спрацавала б у шоў-бізнэсе (на розум прыходзіць Ксенія Сабчак), але з цяжкасцю кладзецца на грэшную зямлю «ад Асвеі да Лунінца». Своеасаблівы стыль зносін з журналісцкім цэхам – у гэты ж кошык…

Пра «любоў у адказ». Шмат каго з «рэальнага сектару», асабліва на перыферыі з яе заробкамі ніжэй за сярэдні, апошнія пару гадоў раздражняў трындзёж пра «лічбавы ўрад», блокчэйн, біткойны, перспектыўнасць працы «кампутарных геніяў» з іх падатковымі прывілеямі, etc. Трэба дадаць, што і ў ІТ-сферы далёка не ўсе так удзячныя першаму шэфу Парка высокіх тэхналогій, як яму хацелася б, і не палезуць дзеля яго «у палітыку»; напрыклад, той жа Пракапеня, аматар падчышчаць мінулае, пасля адседкі ў турме яўна схіляецца да захавання status quo. Сам ён агучваў надоечы сервільны тэкст або яму «дапамаглі» (думаю, што «дапамаглі», як Раманчуку 20 снежня 2010 г.), не так істотна; тэкст апублікаваны, ПВТ-шная «супольнасць» моцна не пратэставала… Напрошваецца выснова, што ў ёй многія ў маральным плане на ўзроўні П.; менавіта пра такіх гора-інтэлектуалаў я і шрайбануў мінулым разам.

Хто там яшчэ? Чэрачань? Яго мінулае да 2017 г., у лаяльнай рэжыму кампартыі, – тлусты, але не вырашальны мінус. У прынцыпе, я быў бы рады, калі б у выбарчым бюлетэні фігураваў чалавек новага пакалення (Сяргею – 35), але пра палітычныя крокі гэтага актывіста проста мала вядома. Сяргеевы паўтара года на чале партыі БСДГ не прывялі ні да яе развалу, ні да выразнага абнаўлення. Выпадала прабягаць вачыма рад інтэрв’ю з Чэрачнем, што змяшчалі нейкія абяцанкі… Папраўдзе, нават лянота правяраць, выкананы яны альбо не – дэлегую гэтае пачэснае права сайту promise.by 🙂

Летась я звяртаўся са сваімі ідэямі наконт абароны канстытуцыйнасці да розных палітычных сіл. Рэакцыі ад Канапацкай і Чэрачня не паступіла; вось жа, Алена Анісім выявілася больш ветлай і адказала (ці задаволіў мяне той адказ, іншае пытанне).

Згаджуся з Арцёмам Шрайбманам, што заявы ад Цапкалы і Бабарыкі – сімптом неспакою «наверсе». Аднак, ці хочуць гэтыя двое працаваць на «раскол у элітах», могуць адказаць толькі яны самі – журналісцкія дадумкі тут бессэнсоўныя… Я б на месцы Б. і Ц. працаваў не на «раскол», а на яднанне «ўсіх-усіх-усіх» вакол сябе, пагатоў да радыкалаў ні Віктар, ні, асабліва, Валер не падобныя. Даспехі Аляксандра Казуліна або Міколы Статкевіча ім не пасуюць – няма чаго і прымяраць.

Развагі пра шансы кандыдатаў тут і цяпер у мяне збольшага абстрактныя. Хто ўважліва сачыў за тутэйшым соцыумам і палітыкумам, той даўно ўцяміў: «не так важна, як галасуюць, важна, як падлічаць галасы» (Бабарыка ўжо і вымаўляў знакамітую напалеонаўска-сталінскую формулу). Дый колькасць хворых на COVID-19 расце ў Сінявокай не па днях, а па гадзінах, што ставіць пад сумнеў нармальнае правядзенне якой бы ні было палітычнай кампаніі. Тым не менш марыць можна (і варта). Што, калі заўтра Ліда-«птушка паднявольная» зляціць у вырай адстаўку, а паслязаўтра ў свеце знойдуць эфектыўны сродак для прафілактыкі і/або лячэння каранавіруснай хваробы? Тады, напэўна, і «чэсных выбараў» зможам дачакацца…

Як для каго, а для мяне інтэлектуальная перазагрузка Сінявокай з’яўляецца важнейшай нават за выкананне духу і літары дэмакратычных працэдур – дакладней, першая абумоўлівае другое. А то чытаеш «разумнікаў», якія ўсцяж прымітывізуюць Лукашэнку, мяркуючы, што яго ідэал – СССР-1984 («улада збірае нацыю паводле старых лекалаў»…), а потым займаюцца самаедствам («сёння нашай калгаснай неда-рэтра-нацыі касіць пад чырвоную імперыю – як Урупінску здуру назначыцца Венецыяй»), мімаходзь cтавячы «гібрыднаму» рэжыму на нашых землях дыягназ «таталітарызм», і думаеш: калі гэта лепшыя кадры, то якія ж горшыя?

Слоўца «неда-рэтра-нацыя» з той жа оперы, што «краіна паліцаяў» у вуснах заснавальніцы «інтэлектуальнага клуба» і «недачалавек» (на адрас расійскага журналіста Аляксея Кручыніна) у «галоўнай прэзідэнцкай газеце». Дарэчы, пра гісторыю з журналістамі «Першага канала», высланымі з Беларусі, якіх борзда падтрымала Г. Канапацкая ў імя свабоды слова; іх рэпартажык на 4 мінуты (выйшаў 6 мая) не ідэальны, і ўсёй праўды там не сказана, аднак высылаць за яго значыла распісацца ва ўласнай нягегласці. Калі чыноўнікі жадалі адцягнуць увагу ад сітуацыі з COVID-19 на «даручанай ім тэрыторыі», у тым ліку ў Стоўбцах, то ім гэта не ўдалося, дый «эфект Стрэйзанд» ніхто не адмяняў.

Тутэйшы «галоўны тэлеканал», вотчына Івана Эйсманта & Co., прысвяціў расійскім вісусам 18 мінут дарагога эфірнага часу, налічыўшы ў іх сюжэце ажно сем фэйкаў (большасць з якіх зусім не фэйкі; напрыклад, «геаметрычная прагрэсія» не абавязкова значыць падваенне колькасці хворых кожны дзень). Карацей, зноўку спрацаваў вірус… не той, што з каронай, а ВІПР – вірус істэрычных празмерных рэакцый, надта пашыраны ў межах РБ.

Калі караць за паўпраўду, то прыйшлося б выганяць з краіны, або прынамсі з прафесіі, большую частку адказных (насамрэч безадказных) супрацоўнікаў «СБ. Беларусь сегодня» і БТ. З нядаўніх казусаў – развагі Мукавозчыка пра Расію (06.05.2020): «ужо трэці дзень запар выяўляюць звыш 10 тыс. захварэлых у суткі; за ўчора зарэгістравана 10.102 новых выпадкі. На ўчорашні дзень у Расіі ўсяго зарэгістравана 155.370 захварэлых на каранавірус (у арыгінале «заболевших короновирусом»; вірус не роўны хваробе, а правакуе яе, але дапусцім. – В. Р.), і гэта нягледзячы на каранцін…» Развагі – нічым не лепшыя за «пужалкі» расійскага тэлеканала, бо аўтар «забыўся», што насельніцтва Расіі ў 15 разоў больш за нашае… Тое, што на 5 мая ў РФ налічвалася ўсяго ў 8,5 разоў больш заражаных COVID-19, чым у Беларусі, можа сведчыць якраз пра пэўную эфектыўнасць захадаў каранціннага характару. Нават з раздзяўбайствам, звыклым «за парэбрыкам», у красавіку расіянам, выглядае, удалося крыху запаволіць распаўсюд інфекцыі. Больш разумна абмежавальныя меры прымяняліся, напрыклад, у Аўстрыі, Грузіі, Чэхіі; з нашых непасрэдных постсавецкіх суседзяў – у Латвіі і (з агаворкамі) у Літве. Не згадаў яшчэ В’етнам з Тайландам, дзе своечасова і жорстка адрэагавалі на эпідэмію; ды там усё ж дамінуе «не наша», «нееўрапейская» палітычная культура.

І вось гэты… аўтарок эсбэшны, які абзывае сваіх апанентаў «гнідамі», падбіраючы псеўдацытаты, а COVID-19 нават у канцы красавіка 2020 г. трактуючы як грып, другі год запар перамагае ў конкурсе міністэрства інфармацыі «Залатая літара»; то ён найлепшы аглядальнік, то выдатны аналітык… Не, да М-ка ў мяне пытанняў няма; ёсць да пазначанага міністэрства і да яго кіраўніка, А. Карлюкевіча, якога гадоў …ццаць таму я ўважаў за прыстойнага чэла.

Бывае, што прыстойныя дэградуюць, а здараецца, што нягоднікі здзяйсняюць тшуву. Усё складана 😉 Даруйце, калі што не так, шалом вам усім і легітраот у шапку. Пажывем-пабачым, да чаго разаўецца капіталізм «паміж Польшчай і Расіяй».

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

13.05.2020

Апублiкавана 13.05.2020  20:25

PS (14.05.2020). Крыху памыліўся: як выявілася, пасля cпрэчнага рэпартажу турнулі з Беларусі не «журналістаў», а аднаго А. Кручыніна. Учора ён якраз пракаментаваў абвінавачанні з боку БТ і дадаў пра сваіх калег з «Першага канала»: «Я ў Маскве, рабяты пакуль у Мінску, буду забіраць скора». Яго адказ «па пунктах» у цэлым слушны, але настойваць, што «exponentionally» у вуснах прадстаўніцы СААЗ перакладаецца як «в геометрической прогрессии», не варта было… Зрэшты, і тутэйшыя ідэолухі перакладаюць не лепей: напрыклад, на sb.by упарта мянуюць свайго заакіянскага «брата па розуму» «профессор Рэдфордского университета Григорий Иоффе», дарма што «professor» у гэтым выпадку – выкладчык, «преподаватель».

Пра свае прэзідэнцкія амбіцыі заявіла ў фэйсбуку барысаўчанка Н. Голава (Anna Avota), яна ж аўтарка шэрагу матэрыялаў на belisrael.info . І шо тут сказаш? Ведай нашых!

В. Р.

Дадана 14.05.2020  11:01

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (125)

Кажуць, жаданне – крыніца пакут, але пры наяўнасці жадання – шалом! Кур’ёзнаватыя падзеі адбыліся з моманту выхаду 124-й серыі «Катлет…»: 20-гадовая студэнтка-феміністка Лізавета падала скаргу на дзеянні А. Лукашэнкі, які дачасна распускае парламент. Матывіроўка скаргі дасціпная: праз «выбары» ў лістападзе 2019 г. Ліза не зможа ажыццявіць сваё права кандыдаваць у парламентарыі (21 год ёй споўніцца толькі ў студзені 2020 г.).

Суд Ленінскага раёна г. Мінска прадказальна адмовіў нашай «Тэруань дэ Мірэкур»: маўляў, прэтэнзіі не па адрасе… Выглядае, што ўказы прэзідэнта «простым смяротным», насупор Канстытуцыі, Грамадзянскаму і Грамадзянска-працэсуальнаму кодэксам, аспрэчыць увогуле нерэальна: суддзі памятаюць, хто іх прызначае і звальняе.

Канстытуцыйны суд у Беларусі фармальна крыху менш залежны ад «галоўнага палітыка» (непасрэдных прэзідэнцкіх прызначэнцаў згодна з арт. 116 Канстытуцыі там толькі палова – праўда, старшыня суда ўваходзіць у іх лік), але да яго яшчэ паспрабуй дагрукайся… Грамадзянам не дадзена права ініцыяваць справу ў КС, а палата прадстаўнікоў, якую жэстачайшэ пазбаўляюць дзесяці месяцаў канстытуцыйных паўнамоцтваў, не шманае.

Меркаванні некаторых дэпутацікаў (даруйце, але дэпутатамі яны стануць толькі тады, калі пачнуць бараніць… калі не выбарцаў, дык хоць сваіх калег і сваё месца працы) ужо цытаваліся. Пасля той публікацыі зноў выступіла Алена Анісім, паразважаўшы: «у прынцыпе зрабіць гэта можна, даць запыт у Канстытуцыйны суд… Калі цалкам парламент, то яно не пройдзе. Можна паспрабаваць склікаць паседжанне палаты прадстаўнікоў, але гэта толькі гіпатэтычна». І спаслалася на ўласны досвед, як у пачатку 2017 г. хадзіла да старшыні ПП з прапановай склікаць адмысловае пасяджэнне, а ён адмовіў.

Мінула два з паловай гады, за гэты час нешта магло змяніцца ў галовах шараговых членаў ПП. Закон аб Нацыянальным сходзе Рэспублікі Беларусь (арт. 76) прадугледжвае шанс на скліканне пазачарговай сесіі па ініцыятыве дзвюх трацін поўнага складу палаты – г. зн. трэба 74 подпісы. Рэальна іх сабраць? З такім настроем, як у А. Анісім, вядома, наўрад ці. Не асуджаю спадарыню, ды нагадаю: прэцэдэнт збору 67% подпісаў такі здарыўся 17 год таму. Было гэта ў рамках грамадскай ініцыятывы «Няміга-1570», створанай у ліпені 2002 г., пра якую каліва пісаў тут.

У канцы лета 2002 г. каардынатар «Нямігі-1570» Якаў Гутман даволі хутка сабраў 10 або 15 подпісаў дэпутатаў ПП, але пасля нашых пасядзелак на Даўмана і Старажоўскай (бралі ўдзел Вольга Вечар, Уладзімір Дзянісаў, Алесь Марачкін, я) і прэс-канферэнцыі на сядзібе БНФ у верасні 2002 г. вырашыў не спыняцца на дасягнутым…

Справаздачы газет «Вечерний Минск», 30.09.2002, і «Народная газета», 20.11.2002

У выніку да лістапада 2002 г. Я. Гутман сустрэўся з 105 дэпутатамі ПП НС (са 109 магчымых) і дастаў 75 подпісаў пад зваротам да А. Лукашэнкі ў абарону гісторыка-культурнай спадчыны. Сёлета я спытаўся ў Гутмана, які зараз курсіруе паміж ЗША і Расіяй, як ён трапляў у Дом ураду. Атрымаў адказ: «Часам праходзіў з гордым відам міма паставога… Часам пропуск заказваў Уладзімір Парфяновіч, нябожчык Фралоў або яшчэ хтосьці. Пасля таго як трапляў у будынак, па кабінетах можна было хадзіць бясконца. Дапамагаў статус прэзідэнта Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў» (14.08.2019).

Як успамінае сп. Гутман, на гутарку з адным дэпутатам ён траціў ад 15 да 45 мінут. (З некаторымі гутарылі і іншыя людзі, намякаючы на тое, што дэпутатам яшчэ трэба будзе перавыбірацца.) Амаль усе суразмоўцы Гутмана гаварылі пра тое, што з варварскім знішчэннем спадчыны пара канчаць. Некаторыя распавядалі пра сітуацыю на «яўрэйскай вуліцы» ў сваіх акругах.

У снежні 2002 г. Лукашэнка «адфутболіў» калектыўны зварот на адрас Тозіка (тагачасны старшыня камітэта дзяржкантролю) і Шэймана (генпракурор), але яўрэйскі актывіст не шкадуе пра затрачаны час: «Па-першае, я зрабіў усё, што мог. Маё сумленне чыстае. Па-другое, кантактаваў з выдатнымі людзьмі. Асабістае знаёмства са 105 дэпутатамі парламента было б моцным фундаментам для далейшай працы, калі б гэта было ў іншай дзяржаве».

Адозва Н. Цыркун да калегаў; пікіроўка А. Тозіка з Ул. Парфяновічам

Дадам, што чын 2002 г. усё ж меў і рэальныя вынікі. Сінагогі на Дзімітрава, 3 і на Нямізе, 3 не аднавілі, але праверка з дзяржкантролю выявіла, што чыноўнікі Мінгарвыканкама мелі намер знесці будынак абласнога ваенкамата – помнік архітэктуры. Ён быў захаваны, і цяпер там філіял гарадскога музея – «мастацкая галерэя Савіцкага». Дзякуючы актывізацыі дэпутатаў удалося не дапусціць будоўлі жытла на месцы могілак часу Першай сусветнай вайны (вул. Чарвякова; цяпер там мемарыял).

Не ведаю, хто б зараз узяўся сабраць 74 подпісы, але і 54 сталі б файнай аплявухай для лукашэнскай адміністрацыі. Ды што 54 – нават 24… Як ёсць жаданне, то з’яўляюцца і магчымасці.

Цвяроза ацэньваючы стан дэпутацкага корпусу (у 2002 г. дзеяла ў ПП «напаўапазіцыйная» група «Рэспубліка», куды ўваходзілі вышэйзгаданыя Парфяновіч, Фралоў…), мяркую, што «выбары» 17.11.2019 усё ж адбудуцца. Дыбаць на ўчастак або не, пакуль што не вырашыў. З аднаго боку, няма ахвоты ўдзельнічаць у мерапрыемстве, якое глуміць Канстытуцыю, але, кіруючыся такой логікай, не варта браць удзел ні ў воднай дзяржаўнай імпрэзе пасля 24.11.1996… Гэта амаль немагчыма, і ёсць доля ісціны ў словах аўтара belisrael Анатоля Сідарэвіча: «Адсутны не мае рацыі». Хаця… я б не надта сумаваў, калі б кандыдаты «альтэрнатыўных сіл» дружна адмовіліся ад удзелу ў «выбарах», як тое прапаноўваў у мінулым месяцы і сам сп. Анатоль 🙂

*

Вычытаў у Івана Шамякіна ў дзённіках, якія харошыя аповесці ён пісаў у пачатку 1990-х. «Зямны рай» («Paradies auf Erden») я сяк-так асіліў, другую потым чытаць не захацелася. Вырашыў спытацца ў Андрэя Федарэнкі, ці сапраўды ён хваліў шамякінскія творы, і вось які быў адказ (13.08.2019):

Тое, што напісаў пра мяне Шамякін – гэта яго літаратурныя фантазіі. Вось вер пасля гэтага дзённікам. Я ўспомніў размову з ім, першы і апошні раз адзін на адзін, у рэдакцыйным кабінеце часопіса «Полымя». Ён друкаваў тады ці то гэты самы «Зямны рай», ці то быў у яго такі раман – «Злая зорка», пра Чарнобыль. Я тады на прозе не працаваў, але чуў, як наракалі людзі ў рэдакцыі на яго слабізну і на пазіцыю аўтара. Шамякін спытаў, як мне яго твор, я пачырванеў і сказаў, што чарнобыльскія рэаліі ён слаба ўяўляе, што ж да яго грамадзянскай пазіцыі, яна мне катэгарычна не падабаецца. Ён нічога не адказаў, але больш мы ніколі ў жыцці не сустрэліся і не перазваніліся.

Мо я пакінуў бы гэты ліст у сваім архіве, аднак… Запісы Шамякіна 1990-х гадоў увайшлі ў збор яго твораў, выдадзены ўжо ў нашым стагоддзі пад грыфам Нацыянальнай акадэміі навук. Выдаўцы і каментатары некрытычна ўспрынялі запіс народнага пісьменніка ад 19.04.1993, гэтаксама як многія іншыя, мякка кажучы, небясспрэчныя заявы Шамякіна (больш падрабязна гл. тут). От такая гістарыяграфія, гэткае літаратуразнаўства… Мо даспею да асобнага артыкула пра фэйкі ў акадэмічным выданні, падрыхтаваным з удзелам кандыдата філалагічных навук Алесі Іванаўны Шамякінай і доктара філалагічных навук Міхася Іосіфавіча Мушынскага (1931–2018, хай ён спіць спакойна).

Фрагменты з т. 22 і 23 збору твораў І. Шамякіна (Мінск: Мастацкая літаратура, 2014)

Але ж ёсць больш уцешныя моманты ў жыцці. Прыйшоў ліст ад небезвядомага актывіста «Народнай грамады» Сяргея Спарыша (у «Катлетах…» была зацемка пра піва «Спарыш» :)) Сяргей не застаўся абыякавым да ідэі «Шахматнага» напою. Чамусьці ён мяркуе, што шахматная дошка звычайна пахне хвояй, а таму прапануе зварыць хваёвае піва… Тым не менш, якой бы ні была матывіроўка, цікава азнаёміцца з разгорнутым пажаданнем ад сацыял-дэмакрата: «Піва на маладых парастках сасны або елкі, можна дадаць трохі ядлоўца. І які-небудзь адпаведны сорт хмелю – каб адчуваўся, нягледзячы на хваёвы пах, але пры гэтым гарманіраваў і дапаўняў. Можа быць, нешта з цытрусавым водарам?» Прыслухайся, о «Аліварыя»! 🙂

С. Спарыш з улюбёным напоем

Пастаянны чытач-глядач серыяла, Пётр Рэзванаў з Мінска, таксама не супраць таго, каб у Беларусі было піва «Шахматнае», але малюе яго іначай: «гэта мусіць быць кактэйль з цёмнага і светлага гатункаў».

У Нацыянальным мастацкім музеі даступныя для агляду карціны юбіляра 2019 г. Якава Кругера, а тутака можна пачытаць падрабязны нарыс пра мастака. Дэманструюць у музеі і работы Льва Дамінскага, Ісака Мільчына, Лейзера Рана.

Андрэй Дубінін наведаў выставу і сфоткаў палатно Л. Рана «Звесткі з Петраграда. 1917 год» (1957). Рэвалюцыя ў чалавечым вымярэнні…

Апрача таго, даўні аўтар belisrael.info распрацаваў лагатып для кніжнай серыі «Гебраістыка Беларусі», задуманай мінскім выдаўцом Раманам Цымберавым. Бусел у ярмолцы і талесе – адсылка да славутага рамана Майсея Кульбака пра зельманскі двор: «Дзядзькі тыя – чатыры стаўпы двара… як калгаснікі, не паснедаўшы, у разлёце белых талесаў, бы старыя буслы, беглі ўдому».

Эскізы А. Дубініна да лагатыпа серыі

Агулам платформа парталу tut.by не цешыць, але сярод інфармацыйнага фастфуду і злёгку прыхаванай прапаганды трапляюцца і годныя матэрыялы. Дзякуючы гэтаму рэсурсу я, напрыклад, даведаўся пра мастачку Яўгенію Магарыл з Віцебска (1902–1987), якая ў 1920-х гадах перабралася ў Петраград…

Вяртаючыся да размовы пра выкладанне літаратуры ў школе: ці ведалі вы, што ў Беларусі міністэрствам адукацыі яшчэ ў 2010 г. зацверджана цэлая вучэбная праграма па яўрэйскай літаратуры «для класаў з вывучэннем мовы нацыянальнай меншасці»? Аўтары – М. Журына, І. Грузман. Добра, што праграма ёсць, і да таго ж не пазбаўленая логікі, але… Штосьці заўсёды будзе лішняе, а чагосьці будзе не хапаць. Асабіста мне не хапае таго ж Кульбака, Эфраіма Севелы… І неяк дратуе сказ «Народный, разговорный язык произведений Сфорима» (гэта пра ўраджэнца беларускага Капыля Мендэле Мойхер-Сфорыма, aka Мендэле-кніганошу, aka проста Мендэле; асобнае слова «Сфорым» знача «кнігі» :)).

Загрузіць вордаўскі файл з праграмай можна тут. Я б не быў супраць атрымаць уражанні пра дакумент ад чытачоў, дасведчаных у літаратуры і педагогіцы. Раптам агульныя намаганні спародзяць нешта лепшае?

Цытатнік

«У Беларусі попыт на здаровых, паслухмяных выканаўцаў з комплексам вывучанай бездапаможнасці, у большай частцы свету на здаровых, разумных стваральнікаў з высокай гатоўнасцю да самарэалізацыі. Добра, што мы супадаем з сусветным запытам прынамсі ў адным пункце: здароўе» (Віктар Бабарыка, 2019)

«Тэорыі змоў не проста прывабныя… Іх распаўсюд падточвае дэмакратыю і ўмацоўвае таталітарныя рэжымы» (Хемі Шалеў, жнівень 2019)

«Ніводзін новы ідэалагічны прадукт, у тым ліку і той, што прыходзіць да нас з геаграфічнага Захаду, няможна ўспрымаць некрытычна: трэба разабрацца ў тым, што іменна, як і чаму прапаноўвае той ці іншы аўтар» (Андрэй Іларыёнаў, 06.08.2019)

«Мізантропія – добры інструмент для мастака, але яна не можа быць асновай яго светапогляду» (Дзмітрый Быкаў, 09.08.2019)

«Калі доўга весяліцца, гледзячы, як навокал нелянівыя людзі будуюць антыўтопію, то апынешся акурат унутры антыўтопіі» (Іван Давыдаў, 14.08.2019)

«Калі ў вас пастаянна крадуць фігуры з дошкі і мяняюць правілы гульні, то даволі дзіўна марнаваць час на “разумныя хады”, – больш лагічна змахнуць дошку са стала» (Аляксандр Хоц, 15.08.2019)

Вольф Рубінчык

Мінск, 16.08.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.08.2019  22:10

Водгукi

“Калі пафантазіраваць, то “Шахматнае” піва магло б быць у двух варыянтах — светлае і цёмнае. Наконт усялякіх дабавак у напой гаварыць не буду — як аматар нямецкіх законаў піўной чысціні стаўлюся да ўсялякіх дадаткаў падазрона )))” (Зміцер Дзядзенка, г. Мінск)  19.08.2019  01:17

“Успомніў свае першыя куплёныя шахматы, 3 р. 60 кап., пачуў непаўторны стук адна аб адну драўляных фігурак, успомніў, чым яны пахлі: лакам і… хвояй. Менавіта так  хвоя  называлі ў нас сасну. Так што Спарыш не памыліўся. Поспехаў Вам!” (Андрэй Федарэнка, г. Мінск) 21.08.2019  09:07