Tag Archives: Верховный Совет Беларуси

25 лет назад… Записи М. И. Зверева

15 мая 2019 г. Михаилу Исааковичу Звереву (1929–2017) исполнилось бы 90 лет, и это повод, чтобы ещё раз опубликовать выдержки из его дневника. Напомним, в позапрошлом году мы давали подборку записей Михаила (Иехиэля) Зверева разных лет: о детстве в Паричах, о военном времени и некоторых других.

09.02.1994. Жить становится очень трудно. Всё дорожает. Денег еле хватает на пищу. Шушкевича – председателя Верховного Совета – сняли. Стал Гриб – милиционер. Ничего хорошего ждать не приходится.

13.02.1994. Вот уже год не работаю. Алик Брегман устроился дежурить – 60 тыс. руб. Я хочу работать по своей [профессии] – инженером-конструктором.

Документ полувековой давности

Завтра стачка в Беларуси. Отставка правительства и Верховного Совета. Я буду участвовать. Кебич – это бездарный руководитель. Коммунист, безответственный человек. Это показало его выступление перед телезрителями. Так беспардонно говорить о том, что Россия выдаст рубли на зайчики 1:1, что секретарь Машеров был «Президентом» в БССР. Да, «Президентом»-секретарём, что хотел, то и делал. Сажали, власть [была] коммунистов, но не народа.

15.02.1994. Являюсь членом правления еврейского культурного объединения им. Изика [sic] Харика, г. Минска. Остались 5 членов правления, было 9. 4 уехали в Израиль, США. Я организовал клуб шашистов, шахматистов. Ходит мало любителей.

М. Зверев (сидит 3-й справа) с членами клуба «Белые и чёрные», 1998 г.

Сегодня, 15 февраля, в Белоруссии была стачка. Много народа было на пл. Независимости, а потом народ по проспекту пошёл к Верх. Совету БССР [sic]. Там был митинг. Народу было 15-20 тыс. чел. Народ требовал отставку правительства Кебича и Верховного Совета БССР. Стачка еще будет через неделю при открытии сессии Верховного Совета.

21.02.1994. Завтра иду на площадь Независимости. Начинается сессия. Народ будет требовать отставки правительства и Верховного Совета. Кебича вон, вон.

[Начало марта]. Всё страшно дорожает, как будем жить. Кебич доведёт страну Беларусь до полного краха. Ох, эта партократия. Рынка нет.

Был праздник Пурим. Были вечера в Русском театре, Доме офицеров. 23.02 был праздник День защитников – концерт, потом танцы. Мне очень понравилось. Потанцевал хорошо с дамой. Проводил её. Она была с подругой, холостячкой. Была метель, шёл снег. Вспомнил молодые годы, студенчество, Паричи; когда мы, студенты, приезжали на каникулы в Паричи.

10.03.1994. 2 марта ходил на Яму. Это день, когда стали уничтожать минское гетто. Было уничтожено 5 тыс. евреев. Траурный митинг открыл Феликс Липский. Выступил посол Израиля, Пеккер – узник гетто, который спасся.

04.05.1994. Покаяния в народе нет. Равнодушие и сопротивление новому. Мы вжимаемся в плохое, хорошее не видим.

10.05.1994. Первое мая прошло спокойно. В городе было тихо. Погода стоит прохладная, ветреная, солнечная. На 9 мая я уехал в Бобруйск, а затем в Паричи.

21.06.1994. Выборы, выборы первого президента. Вот уже на протяжении нескольких недель идёт агитация за кандидатов в президенты Белоруссии. Если говорить откровенно, никто из претендентов не может претендовать, нет соответствующих данных. Но Шушкевич в какой-то мере соответствует этому титулу, а претендуют Кебич, Новиков, Лукашенко, Дубко. Это партократы.

22.06.1994. В последние дни агитация за Шушкевича увеличилась. Больше стали распространять проспекты Шушкевича. Много молодых людей стали распространять данные положительные о Шушкевиче. В газетах «Вечерний Минск», «Народная» печатают обо всех кандидатах, но очень много о Шушкевиче.

Был интересный факт 22.06 в 14.00. Очень много школьников предлагают информацию – листки о Шушкевиче в центре. Распространяли и мужчины. Смотрю, где строят метро, трое мальчишек что-то прячут в трубу. Я увидел и сказал им, что так делать нельзя. Возьмите листки и распространяйте, ведь вам платят, они послушались. Но об этом я сообщил старшему. Он сердито заявил, что сейчас дам им. Один школьник заявил, что уже 7 дней распространяет листки. Я взял 10 листков и разбросал у нас в доме в ящики.

Я за Шушкевича, вся интеллигенция, студенты и многие рабочие. Но Кебич всё насаждает силой и у него положение и средства. Кто, кто будет президентом? Я, где мог, агитировал за Шушкевича. Завтра голосование.

Был в облисполкоме по вопросу приватизации земли в Копыле, родительском доме Бэлы (жены). Ничего не выяснил.

23.06.1994. Утром встал в 8.00. Подготовился к пробегу. Сегодня 100-летие олимпийского движения. Будет пробег на 1 км, 3 км и 10 км. Я не подготовлен, но пойду.

Подготовился, в смысле одежду, настроился. С женой пошли в 9.45 проголосовали (народу было мало) и поехал в спортивный комплекс «Трудовые резервы». Народу было немало, пожилых бегунов – не очень. Организовано было плохо. Руководящих и направляющих «спортивных» деятелей было много, но чтобы что-то узнать, никто ничего не знает. Но, наконец, узнал: бегать на 1 км и 3 км будет молодёжь. Мы, ветераны – 10 км. Я пробежал 10 км. Было трудно. Сильный ветер, холодно, бежали все вместе. Это неудобно. После пробега почувствовал себя отлично. Вся рубашка была мокрая. Попил кока-колы бесплатно. Дали календарь. Пробежал за 1 ч 08 мин 45 сек. В 15.00 был дома.

28.06. Голосование [за] президента – выборы его произошли. 45,1% – Лукашенко, 17,0% – Кебич. Остальные не прошли [во второй тур]. Кто будет президентом, [вопрос] усложняется. Всё может быть.

Алик Брегман работает – дежурит по 12 час., 24 часа на хлебозаводе, заводе холодильников, в спортивном старом дворце. Я часто бываю у него. Он предлагает мне тоже устроиться дежурить.

12.07.1994. Футбол. Смотрю, болею, рад, что немцы проиграли. Это команда-машина, нет поэзии, романтики, спортивности, игры как таковой, а есть работа, отлаженный механизм, грубость отработанная, скрытая, немецкая педантичность. Рад, что они проиграли [болгарской] команде, которая играет эмоционально, напористо и красиво. Она играет не всегда так, но так и должно быть. Это люди. Они играют в футбол, а не работают. Мне нравится команда Бразилии и особенно Швеция, которая играет хорошо, технично, тактически грамотно и очень интересно.

Бразилия – команда футбольная очень наигранная, технически интересная, эмоциональная, фанатичная. Футбол – это их жизнь, как и всего бразильского народа. Итальянцы играют некрасиво, неинтересно. Испанцы красиво. Россия – просто преступно. Это не команда, а какой-то сброд, без интереса, без национального и человеческого самолюбия.

Команда США – настоящая загадка, сюрприз чемпионата. Очень организованная команда, физически сильная, научилась играть просто, красиво и чётко. Румыния – играла хорошо, но неровно. Камерунцы на этот раз сыграли слабо, команда очень возрастная. Норвегия, Колумбия, Саудовская Аравия – им не повезло. Спорт – это везение.

Футбол начался 17 июня, кончается 17 июля. Чемпионами будут шведы или бразильцы. Болгары или итальянцы – нет. Я болею за шведов.

3-го июля был день освобождения Минска, Белоруссии [sic; на самом деле территория современной Белоруссии была освобождена лишь к концу июля 1944 г. – belisrael]. Отличный был праздник. Я бегал 10 км. Был марафон – первый. Участвовало 230 человек. Все добежали. Я получил майку.

18.07.1994. В еврейском обществе был на встрече с актёром еврейского театра г. Минска 1940-х годов Роговым Давидом. Он был с женой. Еврейское общество приняло его хорошо. Он читал Шолем-Алейхема, еврейских поэтов. Я задал несколько вопросов, он ответил. Пили чай, [ели] пирожные. Он составил список всех присутствующих на вечере.

[Александр] Гальперин уехал в Голландию по еврейским вопросам – учёбы. Я разговаривал с его женой. Милая женщина. Гальперины из Одессы.

Исаак Хасдан с семьёй сегодня уехал в Израиль.

Звонил в Гомель Иосифу Хасдану. Он был на отдыхе. Звонил Яков Могилянский. Он хочет быть в Бобруйске у Вайсман[ов], которые купили 2-х комнатную квартиру в Бобруйске, продали в Минске за 13 тыс. [USD].

0.30 18 июля – смотрю чемпионат мира по футболу. Финал играют Бразилия – Италия. Они трижды чемпионы мира. Кто выиграет: Европа или Южная Америка? Я за Европу.

Парадоксы в жизни, как наш новый и первый президент – Лукашенко.

От футбола получил удовольствие, но не большую радость. Плохая игра России – это трагедия.

Алик Брегман работает уже почти год в ведомственной охране, дежурит недалеко от нас. Получает 230 тыс. – мало. Предложил мне устроиться. Я пока воздерживаюсь. Ночью не спать не люблю.

Победу в 15-м чемпионате мира по футболу завоевали (именно завоевали) бразильцы. Выиграли по пенальти.

Я считаю, что решение о чемпионе пенальти неправильно и не зрелищно. Болельщики многие остались недовольны. Так был решён только этот 15-й чемп. мира.

Если команды не смогли показать превосходство одной над другой, то решить, кому присудить кубок, надо следующим образом:

Если команды не выиграли друг у друга, то решение вопроса возложить на вратарей. Вратарь бьёт 3-5 раз вратарю другой команды; кто больше забьёт, та и команда выиграла.
Вместо первых 11 игроков играют остальные 11 – 30 мин.
Игра тренеров с тренерами другой команды. Тренеры являются членами сборных команд, и они должны показать и практически, кто сильнее.
Или переигровка.

19.08.1994. Вчера и позавчера был на вечере – фестивале международной христианской еврейской музыки и танца. Он продлится 19-го и 20-го – дополнительный день. Посещение бесплатное. Народу было очень много во дворце спорта. Обслуживали его верующие христиане и евреи из Израиля и США и городов Белоруссии.

Выступали певцы: Виктор Клименко – бывший русский. Родился на Кубани в семье казака. Живёт в Финляндии. Еврей Джонатан Остгел из США. Хелен Шапиро… Выступал мессианский раввин – учитель мессианского еврейского центра в Санкт Петербурге. Джонатан Бернис. Они внедряют мессианский иудаизм – движение евреев, принявших Иешуа (Иисуса) в качестве мессии и обещанного спасителя Израиля и всего мира. Много в концерте религиозного – это понятно. Многие не выдерживали более 1,5 часа и уходили. Давали всем проспекты. Обслуживали культурно, со вниманием, благодарили за то, что пришли. Евреев было немало. Около дворца было много народу, которые не смогли попасть во дворец. Четыре прожектора освещали небо около дворца, играли своими лучами. Говорят, что посол израильский был недоволен и даже написал протест против этого мессианского фестиваля.

22.08.1994. Вот уже два дня деньги и цены снизились на «0», на нулик. А цены на молоко, кефир, хлеб, сметану и творог выросли на 3-10-12 раз. Как жить дальше?

Еврейское общество работает, но слабо. Евреям негде общаться. Все разобщились. Молодёжь в одном месте, женщины в другом, старикам негде. Всё здание Интернациональной, 6 занимает «Сохнут», курсы по изучению иврита.

Была поездка в Ивье. Там убито несколько тысяч евреев. С 29 [июля] по 8 августа независимый американский хореограф Тамар Рогофф разработала «Ивьевский проект», посвящённый памяти погибших евреев в годы Великой Отечественной войны под Ивьем.

Надо подумать насчёт проекта в Паричах, надо подключить Клейнера из Чикаго и Розу Штейнбук в Нью-Йорке.

Опубликовано 21.05.2019 15:23

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (113)

Шалом шаломіста-шаломны! Пра Курапаты 21.04.2019 даведалася ізраільская аўдыторыя – чытачы сайта «Дэталі». Гэта файна. Тое, што Марк Катлярскі – хіба першы ізраільскі журналіст, якому даў інтэрв’ю Лукашэнка (у 1999 г.) – і праз 20 гадоў цікавіцца нашымі праблемамі, таксама цешыць. З другога боку, у тэксце М. К. столькі агрэхаў… Пачынаючы з загалоўка: «Улады Беларусі апаганілі магілы ахвяр сталінскіх рэпрэсій». Няма пацверджанняў, што дзясяткі крыжоў вакол Курапацкага лесу, знесеных 4 і 13 красавіка, былі пастаўлены на магілах – напэўна, усё ж метраў за 50, а мо і 100 ад пахаванняў. «Спачатку гаварылі пра 7 тысяч пахаваных, але беларускі генпракурор Георгій Тарнаўскі ў 1988 годзе назваў ужо іншую колькасць – 30 тысяч». Наадварот, версія пра 7 тысяч загучала намнога пазней, у другой палове 1990-х… Ну і г. д.

Не спраўдзіўся прагноз «сонцападобнага» (маўляў, у другім туры Парашэнка адолее Зяленскага); 21 красавіка шоўмен з вялікім адрывам быў выбраны прэзікам у суседзяў. Радавацца? Сумаваць? Ускрыццё пакажа. Пакуль што магу сказаць, што любоў украінцаў да Лукашэнкі значна перабольшана; яны не прыслухаліся да яго злёгку замаскаванай парады, паўторанай двойчы: 1 сакавіка ў час «Вялікай размовы» і 8 красавіка на інтэрв’ю з турэцкім журналістам. Відаць, міністр замежных спраў РБ, які не «адраіў», зараз пападзе ў апалу… прынамсі пераемнікам Лу хітрамудры Ма дакладна ўжо не будзе прызначаны.

Лукашэнка палохае, што наступныя выбары парламента пройдуць ужо ў лістападзе 2019 г., а не ў жніўні-верасні 2020 г., як па Канстытуцыі (арт. 93). Мадам Ярмо адразу «патлумачыла»: «Што паробіш, так склалася». Маўляў, трэба для нацыянальнай бяспекі, бо як жа можна ў адзін год ладзіць і парламенцкія, і прэзідэнцкія? (Во знайшла праблему: украінцы праводзілі ў 2014 г., палякі ў 2015 г., і нічога…). Міленькая апраўданка: калі прызначыць выбары на 17.11.2019, то «парламент не дапрацуе ўсяго адну сесію». А няхай бы ўсяго адна безгаловая чыноўніца адсекла сабе ўсяго адзін пальчык на руцэ? Чаго страшнага, дзевяць-то застануцца… :@)

Нехта слабавата вучыў гісторыю. «Наезды» на дэпутатаў і спробы датэрміновага спынення іх паўнамоцтваў па надуманых прычынах, як правіла, ні да чога добрага не вялі, пачынаючы з XVII ст. Ну, распусціў Олівер наш Кромвель Доўгі парламент, а яго «пазадкі» потым далі дыхту… У чэрвені 1789 г. дэпутатаў Генеральных штатаў ад «трэцяга саслоўя» агенты караля не пускалі ў памяшканне, дык яны сабраліся ў залі для гульні ў хакей мяч і неўзабаве аб’явілі сябе ўстаноўчым сходам. Дый досвед расійскай Дзярждумы пачатку ХХ ст. мог бы чагосьці падказаць.

Тут запярэчаць, што ў 1996 г. Лукашэнка без жудкіх для сябе наступстваў разагнаў Вярхоўны Савет, які не адпрацаваў і года. Аднак, па-першае, тады ўсё ж мелася прыкрыццё – рэферэндум. Па-другое, многім дэпутатам пасля роспуску ВС было прапанавана перайсці ў палату прадстаўнікоў, і яны спакойна праціралі фатэлі служылі там да 2000 г. Па-трэцяе, рэйтынг «разганяльшчыка» быў зусім іншы, дый дэ-юрэ ў 1996 г. ён яшчэ не страціў сваіх прэзідэнцкіх паўнамоцтваў. Лёгка было прадставіць сітуацыю так, што «ўсенароднаабраны» бараніўся ад упёртых дэпутацікаў, якія ўсцяж замахваліся на яго ўладу. Шмат хто ў Беларусі і наваколлі купіўся на такую версію, гэтаксама як у 1993 г. – на «праельцынскую» прапаганду. Варта дадаць: каб не было б указу Ельцына № 1400 і паражэння Вярхоўнага Савета Расіі ў кастрычніку 1993 г., то, хутчэй за ўсё, у Беларусі не наважыліся б ні на «вынас» групы беларускіх дэпутатаў-галадоўшчыкаў у красавіку 1995 г., ні на роспуск Вярхоўнага Савета ў лістападзе 1996 г. «Паліттэхнолагі ў цывільным» пільна адсочвалі тэндэнцыі і рэакцыі на постсавецкай прасторы, прасоўвалі найбольш эфектыўныя, з іхняга гледзішча, сцэнарыі. А іх «канкурэнты», ангажаваныя «апазіцыяй», складалі-збіралі показкі пра «Бацьку» і фундавалі «жахалкі» тыпу «Звычайны прэзідэнт»… ¯\_(ツ)_/¯

На першы погляд, адміністрацыя цяпер настолькі расперазаная, што можа прызначыць выбары і назаўтра, не тое што на восень. Але хуцпа не заўсёды роўная моцы, і нематываваныя восеньскія выбары 2019 г. стануць пачаткам канца – з улікам таго, што «першая асоба» яўна губляе хватку… Пра «аблом» са стаўкай не на таго ўкраінскага коніка гл. вышэй, а во яшчэ: на працягу пары дзён (!) дэпутатка Алена Анісім была названа «Таццянай», а пастыр беларускіх каталікоў Кандрусевіч паблытаны з даўно памерлым Свёнткам. Дальбог, роспуск палаты прадстаўнікоў будзе дужа рызыкоўнай працэдурай на мяжы дзяржаўнага перавароту, нягледзячы на тое, што «апазіцыянерка» Анісім ужо гатовая праглынуць скарачэнне сваёй дэпутацкай кадэнцыі, як і некаторыя іншыя «члены парламента». Меркаванне кіраўніка руху з падманліва-прыгожай назвай «За свабоду» ў гэтым плане таксама досыць паказальнае: «любую выбарчую кампанію неабходна выкарыстоўваць».

Пра сацыял-дэмакратаў я пісаў месяц таму, дык, бадай, рух і яго кіраўнік (з кастрычніка 2016 г.) Юрась Г-ч заслугоўваюць колькіх радкоў. Cтвораны ў 2006 г. з удзелам Аляксандра Мілінкевіча, «За свабоду» задумляўся як надпартыйная структура для апанентаў Лукашэнкі з рознымі поглядамі. За А. М., паводле афіцыйных звестак, галасавалі блізу 400 тыс. чалавек; калі б хоць кожны дзясяты з іх уступіў у новую суполку, гэта было б… было б… «сумасшедшие деньги!»

Два з паловай гады таму я выдаў «крэдыт даверу» Юрасю, раўналетку Зяленскага, убачыўшы ў ім, з аднаго боку, дасведчанага актывіста (экс-дэпутат Белаазёрскага гарсавета), з другога, «свежую кроў», бо тав. Мілінкевіч праз 10 год свайго кіраўніцтва зусім не цягнуў, і правал яго міньёнаў на парламенцкіх выбарах у верасні 2016 г. быў заканамерны… Якімі ж былі поспехі руху ў 2016-2019 гг.?

Летась налічвалася ажно 700 «аматараў свабоды», а між тым не сказаць, што РЗС «прэсавалі» больш актыўна, чым іншыя нефармальныя суполкі… У лютым 2018 г. названыя аматары заваявалі 0 (нуль) мандатаў на выбарах у мясцовыя саветы. Дапусцім, справа была ў тым, што Ю. Г. «яшчэ вучыўся», прызвычайваўся да ролі кіраўніка. Перавыбралі яго ў снежні 2018 г., мінула сто дзён, і?.. Так сабе выйшла адзначэнне «Дня волі» ў Кіеўскім скверы 24.03.2019 – арганізатары планавалі, што будзе 10000 удзельнікаў, у час імпрэзы гаварылася пра 5000, рэальна прыйшло не больш за 2000. Уразіла адмова адміністрацыі сайта РЗС прызнаваць відавочнае: «ніхто не кажа пра адначасную прысутнасць 5000 чалавек у Кіеўскім скверы, размова, колькі былі на Дні Волі ўсяго» (12.04.2019)… Адсутнасць уцямнай рэакцыі на пратэсты мінскіх вадзіцеляў, на ўціск членаў незалежнага прафсаюза ў Салігорску, нежаданне нават абмяркоўваць планы па змене канстытуцыі – усё гаворыць за сябе. Затое 09.04.2019 сайт РЗС радасна паведаміў пра ваяж «правай рукі атамана Маруські» А. Міхалевіча ў Брусэль, дзе той на палітычнай асамблеі Еўрапейскай народнай партыі «прадставіў правацэнтрысцкую кааліцыю і Рух “За Свабоду”…». Як быццам ілюструючы тое, што гаварылася ў «Катлетах & мухах» у лютым 2018 г.: «Многім актывістам ямчэй паказваць дулю якой-небудзь Ярмошынай (не кажучы пра знакамітыя турнэ па Брусэлях і прочых Страсбургах), чым бараніць правы работнікаў у сябе пад носам».

Тутэйшы інтэлектуал Уладзімір Мацкевіч некалі вёрз нямала лухты (напрыклад, пра беларускамоўных яўрэяў, якіх «няма»). Папраўдзе, і цяпер яго пражэкты, звязаныя з «Устаноўчым сходам», здаюцца хісткімі, але ў асобных фрагментах свайго нядаўняга паслання ён меў рацыю. Напрыклад: «Калі 10-15 гадоў таму палітычныя партыі былі бяссільныя і бескарысныя ў тых грамадска-палітычных умовах (што не зашкодзіла аўтару ў 2005 г. увайсці ў аргкамітэт адной з іх. – В. Р.), то цяпер яны папросту шкодныя». Сярод партый Мацкевіч, не дужа памыляючыся, згадвае і рух «За свабоду» – так, хоць РЗС і зарэгістраваны як «праваабаронча-асветніцкае аб’яднанне», ён ставіць перад сабой палітычныя мэты. «З актыўных членаў партый, з грамадзянскіх актывістаў усіх ідэалагічных напрамкаў неабходна стварыць агульны рух за захаванне суверэнітэта, за дзяржаўнасць і рэформы. Адзіны рух супраціву, адзіны фронт», – ёсць пэўны сэнс у гэтай мацкевіцкай заяве.

Зараз для прыхільнікаў перамен у Беларусі адкрылася акно магчымасцей – ну, няхай не акно, а фортка 🙂 Пакуль украінскі «Зя» не нарабіў вялікіх факапаў, яго «ўсё магчыма» здольнае неяк спрацаваць у нашых палястынах, зрабіцца процівагай паныламу «Так склалася» (ярмошынскі варыянт папулярнай прыказкі «А можа, так і трэба»). Каб скарыстаць паўднёвыя павевы, трэба тэрмінова яднацца ў «дзвіжуху» пад умоўным назовам «За Канстытуцыю, за беларускі парламент». Іншая рэч, што мясцовыя альтэрнатыўныя сілы і еднасць – узаемавыключальныя параграфы. Не тое што адну, нават дзве буйныя групоўкі – умоўна, «левую» & «правую» – з тузіна дробных арганізацый у бліжэйшы час не зляпіць 🙁 Але буду рады памыліцца.

Не такі ўжо і жарт… А. Скараход – беларус, рэзідэнт «Соmedy Club»

Засмуціла таксічнасць Эда Лімонава – апошнія пару-тройку гадоў чытаў яго нататкі ў ЖЖ, з нечым згаджаўся, хоць і мнагавата ў яго было паўтораў, банальнасцей. Але, як паказала рэакцыя на раптоўную хваробу Дзмітрыя Быкава («У коме ляжыць – ну, хай ляжыць»), дашчэнту прагніў гэты лімон. А Быкаў малайчына – пры дапамозе дактароў выкараскаўся… Хочацца верыць, што грэлі яго ўспаміны пра Мінск – у Сінявокай Дзмітрый пабываў у снежні 2018 г. Адзін з яго ўлюбёных пісьменнікаў – Уладзімір Караткевіч; мо пачуем мы ад Быкава і паўнамятражную лекцыю пра Караткевіча (адказ 14.09.2018: «Пастараюся»).

У Расіі – гаваркі Быкаў, у нас – гаваркі старшыня прэзідыума Нацыянальнай акадэміі навук Уладзімір Гусакоў. Настойвае сяння, што «яшчэ нядаўна нацыянальная ідэя засяроджвалася на ідэале жаданай будучыні, мэта якой – дзяржаўная самадастатковасць. Цяпер наша краіна ўяўляе з сябе менавіта такое ўтварэнне і з гэтага вынікае, што дзяржаўная самадастатковасць як нацыянальная ідэя сябе ўжо вычарпала і на гэты момант страціла актуальнасць». Дзіўная «самадастатковасць», калі насельніцтва краіны ўсё змяншаецца, а знешні доўг – не (выплаты чарговых траншаў адбываюцца пераважна за кошт новых запазычанняў), калі, паводле А. Казакевіча, «у 2017 г. выдаткі на R&D (доследы і распрацоўкі) беларускіх навукоўцаў склалі 319 млн. долараў, што на 30% менш, чым у 2008 годзе», калі невядома, як будзе сплачвацца шматмільярдны крэдыт на будоўлю дагэтуль не запушчанай Астравецкай АЭС. Нагадаю, цэлы Савет бяспекі пастанавіў быў увесці ў эксплуатацыю першы блок АЭС у 2016 г., другі – у 2018 г., але маем, што маем. Лепей бы ўвогуле без блокаў…

Ля сонечнай электрастанцыі ў Шчучыне, 31.10.2016

У кастрычніку – перапіс насельніцтва Беларусі. Вангую, зараз не выявіцца такога, што колькасць яўрэяў зменшылася за 10 год у 2,5 разы (як у 1999–2009 гг.). Усё ж нейтральна-станоўчы імідж яўрэйства пакрыёма ўтвараўся ў 2010-х, і многія не адмовяцца ад самаідэнтыфікацыі. А тут яшчэ перамога Зяленскага 🙂

«Вольфаў цытатнік»

«Вясёлку, якая трымаецца чвэрць гадзіны, перастаюць заўважаць» (Ёган Вольфганг Гётэ)

«Філасофія: дарога з многімі пабочнымі сцежкамі, якая вядзе з ніадкуль нікуды. Цытаванне: аблудны паўтор чужых слоў» (Амбраз Бірс)

«Страх – галоўная крыніца забабонаў, і адна з галоўных крыніц жорсткасці. Перамога над страхам – пачатак мудрасці… Людзям уласціва патрабаваць прадказальнасці, і ўсё ж такое патрабаванне – інтэлектуальная загана» (Бертран Расэл, 1901)

«Рана ці позна з прыходам алгарытмаў чалавецтва будзе вымушана адмовіцца ад маралі» (Рыгор Бакуноў, 26.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

23.04.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 23.04.2019 14:59

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (106)

Хочацца, не хочацца, а шалом! Вось і юбілей Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь падкраўся – Вярхоўны Савет яе зацвердзіў 25 год таму. Старшыня Грыб М. І. падпісаў амбівалентны тэкст, дзе адпачатку ўсё ж не было такіх перлаў, як «У вьшадку», «сазеты», «Вярхоўны Савег», «Рэспубліісі Беларусь», «Кантродьная палата», «Каыстытуцыйны Суд» («дзякуй» за іх парталу pravo.by). У сакавіку 1994 г. не абы-якія паўнамоцтвы гарантаваліся будучаму прэзідэнту (баялі, праз сваіх міньёнаў пашчыраваў тагачасны прэм’ер-міністр Кебіч, які мерыўся заняць прэзідэнцкі фатэль), але ж ладны кавалак улады дэпутаты пакінулі сабе. Праз гэтую дваістасць потым як заіскрыла!..

Версія Канстытуцыі 1996 г., падрыхтаваная ў нетрах лукашэнкаўскай адміністрацыі, раскалола Вярхоўны Савет у простым і пераносным сэнсах. Другі раз Канстытуцыя мянялася дзеля «стабільнасці» канкрэтнай асобы, і той асобе ўвосень 2004 г. быццам бы дазволілі балатавацца на трэці ды наступныя тэрміны прэзідэнцтва. Кажу «быццам бы», таму што з юрыдычнага пункту гледжання рэферэндум 17.10.2004 выявіўся, мякка кажучы, сумнеўным мерапрыемствам – нават вікіпедыя пацвярджае.

Так ці іначай, народ не здолеў абараніць першую Канстытуцыю сваёй суверэннай дзяржавы ад ператварэння ў закладніцу абставінаў. Дзіва што: бальшыня жыхароў Беларусі за гэтыя 25 гадоў наўрад ці ўспамінала пра існаванне «асноўнага закона» часцей, як 25 разоў. Так, увосень 1996 г. ішлі бурныя дыскусіі вакол двух праектаў, вынесеных на рэферэндум, – ну і рытуальна СМІ кожны год нагадваюць, што 15 сакавіка – Дзень Канстытуцыі. Пазіцыю «люду паспалітага» даволі добра адлюстроўвае даўні казьма-пруткоўскі афарызм: «При виде исправной амуниции / Как презренны все конституции!» Багема ж магла працытаваць наступнае, блокаўскае: «Ты будешь доволен собой и женой, / Своей конституцией куцой, / А вот у поэта – всемирный запой, / И мало ему конституций!»

Зварот да паштовага начальства, прыпраўлены спасылкай на Канстытуцыю. Пасля гэтага ўлетку 2010 г. прыйшла нарміроўка, і аклады паштальёнаў 104-га аддзялення былі падвышаны ў сярэднім на 10%.

Двойчы Канстытуцыя перапісвалася па ініцыятыве А. Лукашэнкі. Цяпер ён загаманіў пра новую рэдакцыю, што мае быць прынята ў пачатку 2020-х гадоў… Нібыта Канстытуцыйны суд ужо над ёй працуе.

З улікам «модных» антыліберальных трэндаў (прэс-сакратарка Лукашэнкі лічыць, што дыктатура – «брэнд» Сінявокай, не баг, а фіча; акурат як у КНР, адкуль, відаць, вецер і дзьме) прагноз неспрыяльны… Мяркую, у новай версіі будзе знішчана ўсё прыстойнае, што яшчэ захавалася ў тэксце. Палітычным сілам, якія арыентуюцца на здаровыя глузды, варта быць напагатове. Але мала проста даць адлуп ініцыятыве з «Чырвонага дома».

Самі па сабе карэктывы тэксту дапраўды наспелі, не раз пісаў пра гэта. Важна перахапіць ініцыятыву – і «знізу» дабіцца ўдасканалення Канстытуцыі. Вядома, фундаментальныя артыкулы, асабліва тыя, дзе сказана пра паўнамоцтвы прэзідэнта, урада і парламента, дый пра няісны з 2013 г. Вышэйшы гаспадарчы суд, змяніць гэтак немажліва: значыць, трэба патрэніравацца на кошках на іншых раздзелах. Балазе трэці («Выбарчая сістэма. Рэферэндум»), пяты («Мясцовае кіраванне і самакіраванне»), шосты («Пракуратура. Камітэт дзяржаўнага кантролю»), сёмы («Фінансава-крэдытная сістэма Рэспублікі Беларусь»), тэарэтычна, паддаюцца ўдасканаленню і без рэферэндуму (гл. арт. 140).

Вось арт. 74, дзе гаворыцца пра рэспубліканскія рэферэндумы, гучыць так: «назначаюцца… па прапанове Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі, якая прымаецца на іх раздзельных пасяджэннях большасцю галасоў ад устаноўленага Канстытуцыяй складу (поўнага складу) кожнай з палат, або па прапанове не менш як 450 тысяч грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам, у тым ліку не менш як 30 тысяч грамадзян ад кожнай з абласцей і горада Мінска». А чаму б не зменшыць колькасць подпісаў, патрэбных для арганізацыі рэферэндуму ў РБ? Каб замест 450 тысяч было напісана «300 тысяч», замест 30 тыс. – 20 тысяч. Зараз 450 тыс. аўтографаў сабраць амаль не рэальна, а вось зніжэнне бар’еру ў паўтара разы магло б і падштурхнуць мясцовыя палітычныя сілы да «працы з насельніцтвам»… Знізіць бар’ер варта яшчэ і таму, што жыхароў у Беларусі за 1996–2019 гг. значна паменела – бадай на 700 тысяч.

Паводле арт. 121, да выключнай кампетэнцыі мясцовых Саветаў дэпутатаў належыць назначэнне мясцовых рэферэндумаў. Я б дадаў пасля «назначэнне» – «і арганізацыя». Выбарны орган, якім з’яўляецца савет дэпутатаў, не павінен у такой справе, як выяўленне народнай волі, залежаць у арганізацыйных пытаннях ад «вертыкалі» з прызначэнцамі на чале (выканкам або мясцовая адміністрацыя).

У арт. 126 пра генпракурора чаму б не дапісаць: «Генеральны пракурор назначаецца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную адукацыю». І, па аналогіі з членамі Канстытуцыйнага суда: «Гранічны ўзрост – 70 гадоў». І ў арт. 131: «Старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю назначаецца прэзідэнтам» дадаць: «…з ліку асоб, якія маюць вышэйшую юрыдычную або эканамічную адукацыю», зноў жа, пазначыўшы гранічны ўзрост (70). Сэнс правак – у тым, каб не прапускаць дылетантаў на ключавыя кантрольныя пасады, а таксама не рабіць з гэтых пасад сінекуры для пенсіянераў. Аналагічны даважак напрошваецца ў арт. 136, дзе гаворыцца пра Нацыянальны банк: «Члены праўлення Нацыянальнага банка прызначаюцца з ліку асоб, якія маюць вышэйшую эканамічную або фінансавую адукацыю і вопыт адпаведнай працы не меншы за 10 гадоў». Зразумела, так сабе абарона ад Чэ Гевараў і Пятроў Пятровічаў з інжынерна-будаўнічым бэкграўндам, аднак лепшая, чым нічога.

У арт. 135 ёсць куртатая норма: «Справаздачы аб выкананні рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў публікуюцца». Калі, дзе? Прапаную дапоўніць: «не пазней шасці месяцаў з дня заканчэння справаздачнага фінансавага года, у тым ліку на агульнадаступных электронных рэсурсах». Калі ўсе справаздачы будуць вывешвацца ў інтэрнэце – а не толькі друкавацца ў «раёнках» – гэта шмат каму дапаможа, напрыклад, даследчыкам, інвестарам. І мясцовыя ўлады, апрыёры, пачнуць абыходзіцца з бюджэтам больш адказна.

Такім чынам, можна было б удасканаліць 6 артыкулаў Канстытуцыі са 146. Усе прапановы ў плане прымальнасці адносяцца, падобна, да «шэрай зоны», г. зн. Лукашэнка і яго атачэнне (адміністрацыя, Нацыянальны цэнтр заканадаўства і прававых даследаванняў) па ўласнай ініцыятыве іх прасоўваць не будуць, але ж і блакіраваць важкіх падстаў няма. Таму нават праз такую «дрыгву», як цяперашні квазіпарламент (Нацыянальны сход), праўкі маглі б прайсці.

Што застаецца? Сабраць за іх 150 тыс. подпісаў грамадзян у адпаведнасці з арт. 138 Канстытуцыі. Наколькі гэта рэальна, пытанне складанае, але дапусцім, што ў Беларусі ёсць 10 дзеяздольных суполак «альтэрнатыўных сіл», і ў кожнай з іх – па 1000 «штыхоў»… Тады кожнаму актывісту досыць будзе сабраць 15 подпісаў – справа аднаго-двух дзён. Асабіста я, дарма што беспартыйны, гатовы размахнуцца на збор дваццаці, мо нават дваццаці пяці 🙂

«Дзвіжуху» я б назваў (умоўна) «За Канстытуцыю для народу». З аднаго боку, арганізатары паспрабавалі б хоць на каліва пашырыць народаўладдзе, з другога – спраўдзілі б уласныя сілы перад парламенцкімі і прэзідэнцкімі «выбарамі». Толькі рабіць усё трэба хутка, каб пралезці ў «акно магчымасцей» – паспець да восеньскай сесіі палаты прадстаўнікоў (змяненні і дапаўненні Канстытуцыі не праводзяцца ў апошнія шэсць месяцаў паўнамоцтваў палаты – арт. 138).

Ці здольныя ўмоўныя 10 суполак дамовіцца міжсобку, часова адкінуць рознагалоссі дзеля карыснай справы? Пажывем-пабачым, наступны месяц усё вырашыць – а што тут яшчэ скажаш…

Для разрадкі – навіна, якая звыш 24 гадзін красавалася на галоўнай старонцы папулярнага беларускага сайта:

Бедны Тэль-Авіў – і Зена, і «оправится»! Ды перажываў «белы горад» і не такое 😉

А цэнтр Мінска 8 сакавіка перажыў новы масавы жаночы набег забег «Beauty Run». Арганізатары & журналісты заяўлялі, што пабіты мінулагодні рэкорд (3-3,5 тыс. удзельніц; насамрэч у 2018 г. іх было пад 2000, фінішавалі 1519) – маўляў, імпрэза прыцягнула звыш 5 тыс. жанчын. Што на плошчы Незалежнасці бягух сабралося багата, няма cумневу; мо сёлета «планка» ў 3000 і была ўзятая… Тым не менш даруйце, федэрацыя лёгкай атлетыкі, tut.by ды іншыя; пяць тысяч удзельніц – гэта пакуль што wishful thinking. Нямала тых жанчын, якія папярэдне запісаліся ў масавы забег, фактычна не выйшлі на старт. Ну, у сяброўскім Кітаі прыпіскі робяцца на ўзроўні правінцый або нават краіны, ёсць каго імітаваць 🙂

Медаль (разам з ружай выдаваўся кожнай з фінішорак) быў традыцыйна харошы. Пацешыла таксама тое, што імпрэза натхніла Сяргея Варыводу на гумарны рэпартаж. Самаіронія – тое, чаго звычайна бракуе беларускім журналістам, а тэкст Варыводы ўсцяж на ёй трымаецца. Дарэчы, шкада яго тутбаеўскага калегу Арцёма Ш., вымушанага весці праект «Разжавана» з «тлумачэннямі» складаных тэм за 3 мінуты – сама назва праекта выклікае сумныя думкі 🙁

…Пакуль таптаўся па плошчы ў чаканні жонкі пасля «Прыгожага забегу», прыкмеціў шыльду з памылкай. Гэтых шыльдаў з «Minicipal» замест «Municipal» нават дзве – з «усходняга» і «заходняга» бакоў спуску ў гандлёвы цэнтр «Сталіца».

«Кампетэнтныя органы», выправіце? 🙂 Прэцэдэнты апошнім часам здараліся…

* * *

На жаль, вышэйзгаданая «галоўная прэс-сакратарка РБ», хоць і недалёка адышла ад Віскуна з оруэлаўскай «Фермы», у чымсьці мае рацыю, разважаючы аб тым, што ў свеце ёсць (або можа з’явіцца) попыт на дыктатуру. Узяць адно радыё, што вяшчае з суседняй краіны, дзе, кажуць, пасля 1989 г. усталявалася «кансалідаваная дэмакратыя», – яно не грэбуе нейтральна-пазітыўнай трактоўкай нацыста 1930–40-х гадоў. «У Вільні… быў адным з арганізатараў Беларускай нацыянал-сацыялістычнай партыі. Падчас Другой сусветнай вайны рэдагаваў у Менску “Беларускую газету”», – пішуць гэтак жа рахмана, як пра атрыманне «героем» пачатковай і сярэдняй адукацыі.

«Мода» на Казлоўшчыка (у «Новым часе» быў пра яго спачувальны артыкул яшчэ ў 2016 г.) рыфмуецца з прагай «парадку» і «моцнай рукі», што існуе не толькі сярод лукашэнкаўцаў. І справа не так у папулізме, як у скочванні ў палітычную архаіку.

«Вольфаў цытатнік»

«У журналістыцы скандалы – сігналы, якія спаборнічаюць за прыцягненне ўвагі чытачоў у моры інфармацыі. Людзі настолькі распешчаны моцнай інфармацыйнай плынню, што для стварэння рэзанансу неабходна даводзіць нейкія рэчы да абсурду» (Нэлі Гуціна, 1995)

«Прыхільнікі эканамічнай правіцы могуць ставіцца да багацця з рэлігійным піетэтам, але мы не абавязаны паважаць іхнія погляды ў гэткай жа ступені, як паважаем чужую рэлігію і веру» (Джонатан Чэйт, 2009)

«Людзі ненавідзяць сваіх герояў / Болей, чым любяць уласных дзяцей» (Фёдар Жывалеўскі, 201?)

«Хіба не даводзілася нам бачыць тысячу разоў, як выходзіць на трыбуну чыноўнік і пачынае скардзіцца нам на праблемы ў яго ведамстве або галіне? Як быццам мы самі пра гэтыя праблемы не ведаем! Як быццам мы павінны гэтыя праблемы вырашаць, а не ён» (Антон Арэхъ, 06.03.2019).

«Наш чалавек прызвычаіўся, што паміж словамі і справамі – бездань. Ён прызвычаены не словы слухаць, а між радкоў чытаць. Рэальная палітыка, у нашым разуменні, ад пабочных вачэй схавана, а тое, што гаворыцца на публіцы – толькі для маскіроўкі… Каб табе паверылі, аднаго або двух выступаў мала. Давер або недавер да цябе будзе назапашвацца доўга, паводле сукупнасці крокаў…» (Абас Галямаў, 10.03.2019)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

11.03.2019

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 11.03.2019 22:11

Водгук

Перачытаў некалькі разоў. Вельмі цікавыя прапановы, асабліва па змяншэнні падпіснога бар’ера. Тут сапраўды трэба кожную кропку і коску прасоўваць, якая хоць трохі аблегчыць жыццё і далейшае змаганне.

Алесь Рэзнікаў, г. Мінск (27.03.2019 14:08)

«Юбілей» закона і жыццё цыганоў

Ад belisrael.info. Сярод нашых чытачоў – педагог, перакладчык, публіцыст Лявон Баршчэўскі. Мы друкавалі яго пераклады на беларускую паэмы Хаіма Нахмана Бяліка і верша Галіны Бірэнбаўм. Аднак многія падзабылі – а нехта і не ведаў – што ў пачатку 1990-х малады Баршчэўскі быў энергічным палітыкам, дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларусі. Ён стаў адным з ініцыятараў закона «Аб нацыянальных меншасцях» (праект распрацоўваўся ў камісіі пад кіраўніцтвам праф. Міхаіла Слямнёва). Саму ідэю закона і яе афармленне ў 1990-х гадах нямала крытыкавалі, ды ўсё ж 25 год таму закон быў прыняты Вярхоўным Саветам і дзейнічаў у гэтай рэдакцыі звыш 10 гадоў. Да «юбілею» прапануем арыгінальны тэкст, а ніжэй – шэраг кур’ёзных публікацый пра жыццё цыганоў у БССР і сучаснай Беларусі. Як кажуць, за што купілі, за тое прадаем…

* * *

О НАЦИОНАЛЬНЫХ МЕНЬШИНСТВАХ В РЕСПУБЛИКЕ БЕЛАРУСЬ

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ от 11 ноября 1992 г. 1926-XII (Ведомости Верховного Совета Республики Беларусь, 1992 г., N 35, ст. 550).

Закон «О национальных меньшинствах в Республике Беларусь» основывается на Конституции Республики Беларусь, Декларации Верховного Совета Республики Беларусь о государственном суверенитете Республики Беларусь, принципах международного права в области прав человека и национальных меньшинств, создает правовую основу в сфере межнациональных отношений, гарантирует свободное развитие национальных меньшинств в Республике Беларусь и призван способствовать гармонизации межнациональных отношений в Республике Беларусь, сохранению и развитию культур национальных меньшинств, удовлетворению их законных прав и интересов.

Статья 1. Принадлежность гражданина Республики Беларусь к национальному меньшинству является делом его личного свободного выбора, из-за осуществления которого не могут возникать никакие неблагоприятные последствия.

Статья 2. Граждане Республики Беларусь, относящие себя к национальным меньшинствам, должны соблюдать Конституцию Республики Беларусь, ее законы, содействовать сохранению государственного суверенитета и территориальной целостности республики, уважать традиции граждан всех национальностей, населяющих республику, их язык и культуру.

Статья 3. Не допускаются какое бы то ни было прямое или косвенное ограничение прав и свобод граждан Республики Беларусь за их принадлежность к национальному меньшинству, а также попытки ассимиляции против их воли.

Статья 4. Никто ни при каких обстоятельствах не может требовать от гражданина Республики Беларусь указания его национальной принадлежности ни устно, ни письменно.

Никто не имеет права принуждать гражданина Республики Беларусь к доказыванию своей национальной принадлежности или к отказу от нее.

Статья 5. Республика Беларусь, уважая права человека, гарантирует гражданам Республики Беларусь, относящим себя к национальным меньшинствам, равные политические, экономические и социальные права и свободы, в том числе:

а) право на получение помощи со стороны государства в деле развития национальной культуры и образования;

б) право на изучение и пользование родным языком;

в) право на печать и распространение информации на родном языке;

г) право на установление культурных связей с соотечественниками за пределами Республики Беларусь;

д) право на исповедание любой религии, совершения национальных и ритуальных обрядов на родном языке;

е) право на сохранение своих национальных традиций, развитие профессионального и самодеятельного искусства;

ж) право на создание своих национальных культурных обществ (объединений);

з) право на основе всеобщих, равных и прямых выборов быть избранным в органы государственной власти Республики Беларусь;

и) право занимать любые должности в органах государственной власти и управления Республики Беларусь.

Статья 6. При Советах народных депутатов могут создаваться и действовать на общественных началах совещательные органы из представителей национальных меньшинств. Порядок формирования этих органов определяется соответствующими Советами народных депутатов.

Статья 7. Республика Беларусь в соответствии с законодательством содействует созданию материальных условий для развития образования и культур национальных меньшинств путем выделения из государственного бюджета необходимых для этого средств.

Статья 8. Национальные культурные общества (объединения) национальных меньшинств вправе осуществлять хозяйственную деятельность в соответствии с законодательством Республики Беларусь.

Статья 9. Общественные и культурные организации национальных меньшинств могут создавать на собственные средства свои культурно-просветительные учреждения.

Подготовка специалистов для удовлетворения культурных интересов национальных меньшинств осуществляется в пределах возможности учебных заведений республики и на основе договоров, заключенных с национально-культурными объединениями.

Статья 10. Памятники истории и культуры национальных меньшинств на территории Республики Беларусь являются частью белорусской культуры и охраняются государством в соответствии с законодательством Республики Беларусь.

Статья 11. Запрещается деятельность национальных товариществ (объединений), если их деятельность ограничивает права человека, пропагандирует национальную, религиозную, расовую враждебность, угрожает конституционным основам и суверенитету Республики Беларусь, а также если они организационно связаны либо являются частью политической организации другой страны.

Статья 12. Граждане Республики Беларусь всех национальностей пользуются защитой государства на равных основаниях.

Любые действия, направленные на дискриминацию по национальным признакам, создание препятствий в реализации национальными меньшинствами своих прав, разжигание межнациональной вражды, преследуются по закону.

Председатель Верховного Совета Республики Беларусь

С. Шушкевич

* * *

Цыганская школа

На живописном берегу Двины, на Комсомольской улице в Витебске стоит дом № 116. От других домов он отличается своим ярко-зелёным фасадом. Окна дома приоткрыты. Пышные гроздья цветов на подоконниках тянутся к свету. Звонкие детские голоса несутся из классов на улицу. Это – начальная цыганская школа.

Перемена. Двор школы усеян группами черноволосых, смуглых детей. Они играют в горелки. Под руководством своего вожатого пионеры поют на родном цыганском языке.

Немного подальше, на том же дворе в клетках под солнцем нежатся упитанные кролики. Свиньи неимоверной тучности, важно похрюкивая, выглядывают из сарая. Это – хозяйство школы.

Через коридор мы попадаем последовательно в кухню, столовую, физкультурную комнату и, наконец, в общежитие учащихся. За два квартала от этого дома, в другом двухэтажном доме помещаются второе общежитие школы и политехническая мастерская её.

Все эти помещения находятся в распоряжении 80 учащихся-цыган, съехавшихся из различных районов Белоруссии и отчасти из Западной области [РСФСР]. Только 8 учеников школы из Витебска – их родители живут на Лучевском поселке «Цыганская слободка» и работают на витебских фабриках и заводах.

Мы на уроке в четвертом классе. Когда в класс вошла преподавательница, со скамейки поднялся шустрый стриженый мальчик Войцеховский.

– Я хочу, чтобы у меня была такая мать, как и у других, – серьёзно, со слезами в голосе, произнёс Войцеховский.

И он рассказал о том, что его мать занимается гаданием и попрошайничеством, работать не хочет. Мальчик уговаривал её бросить своё позорное занятие – не помогает. И он просит помочь ему воздействовать на мать.

Опрос детей – учащихся цыганской школы – дал нам возможность выяснить, что они хотят быть инженерами, механиками, врачами, учителями, лётчиками. Думали ли когда-нибудь цыгане о таких профессиях?

Не мог цыган мечтать раньше о культурной жизни. Условия кочевой жизни этого ему не позволяли. В цыганской школе детям прививают культурные навыки, они едят в чистой столовой, спят на белоснежном постельном белье, все они опрятно одеты.

В школе работают три учителя-цыгана. Преподавание ведётся на родном языке; в школе имеется литература и все необходимые учебники на цыганском языке.

Среди цыганского населения школа пользуется большим авторитетом. Достаточно сказать, что к началу учебного года удаётся принять только незначительную часть всех желающих попасть в школу. Наркомпрос должен позаботиться о расширении школы и укреплении её преподавательскими кадрами.

* * *

Берег Двины. У оживлённой пристани стоят пароходы. По трапу проходит толпа цыган, в пёстрых, как яркий разноцветный мак, одеждах. Молодой кучерявый цыган выходит из парохода, подбоченясь. Проходя мимо контролёра, он не удерживается и торжественно восклицает:

– На завод едем, на завод!

Контролёр, равнодушно проверявший билеты, улыбается…

Цыгане едут на завод. Мы присоединились к ним, разговорились. Семья цыган Семёновых испокон веков вела кочевую жизнь. Прадеды, деды, отцы и сыновья их всегда тащились по дорогам, по лесам, ухабам России. «Хороший конь и длинные дороги – вот оно, цыганское счастье»…

Страна Советов дала возможность цыганскому народу жить культурно и зажиточно. В красной Москве растёт, развивается Советский цыганский театр. Имеются учебные заведения с преподаванием на цыганском языке. Сотни цыганских колхозов насчитываются в стране.

Семья цыган Семёновых кочевала по Западной области. Сначала трудно было ломать консервативный уклад табора. Предводитель табора (цыганский кулак) опутывал кочевников.

Но в семье уже знали о другой жизни и жадно тянулись к ней. В Витебске учился самый молодой член семьи – сын Иван. Его и решили навестить приехавшие.

…Семья Семёновых, осмотрев школу, осталась чрезвычайно довольной. Убеленный сединами, всегда придирчивый дадо (отец), похлопав сына по плечу, сказал:

– Сын пошёл в город. Хорошо. Мы пришли в город. Это тоже очень хорошо. Тёмный лес позади, перед нами солнце. Правильно я говорю, дети?

Радостно выслушали дети проникновенные слова старика. Дружно запели они песню о том, как цыгане бросили холодные леса и по зову коммунистической партии и советского правительства начали новую светлую жизнь. Это песня о новой жизни, которая дала им школу, о культурной оседлой жизни бывших кочевников – трудящихся цыган.

(газета «Рабочий», 08.06.1936)

(«Рабочий», 23.07.1936 и 10.06.1937)

Cемья оседлых цыган Егоровых из Ошмян. Фото взято с kraj.by, 2014 г.

От сумы до тюрьмы: порочный круг нарушения прав рома Беларуси

Правозащитники направили в Комитет по ликвидации всех форм расовой дискриминации альтернативный отчет о соблюдении Республикой Беларусь соответствующей Конвенции ООН. Авторы отчета пришли к выводу, что рома в Беларуси подвергаются дискриминации, особенно в трудовой сфере, результатом чего становятся исключенность, крайняя бедность, криминализация части ромского населения Беларуси.

Как отмечается в отчете, специфика Беларуси состоит в том, что государство не только не принимает необходимых системных мер для улучшения положения ромского населения, но и подвергает людей репрессиям за сам факт их бедственного положения. Это выражается в преследовании находящихся за чертой бедности рома, которые не могут выплатить «налог на тунеядство» или доказать законность происхождения своих доходов, ситуацию усугубляет угроза изъятия детей из малообеспеченных семей.

Отсутствие государственных программ трудоустройства и невозможность найти легальный способ заработка толкает некоторых рома на нарушения закона, что, при обвинительном уклоне белорусского правосудия, приводит к непропорционально высокому числу рома (по сравнению с общим процентом ромских жителей в стране) среди заключенных тюрем и колоний Беларуси.

Правозащитники считают необходимым принять следующие меры для защиты прав рома Беларуси: реализовать программу по обеспечению права всех рома на обязательное полное образование и трудоустройство по специальности; прекратить этническое профилирование по отношению к представителям ромского меньшинства со стороны милиции; обеспечить недискриминационное отношение судов; рассматривать все заявления о дискриминации, в том числе о нарушении прав заключенных в тюрьмах и исправительных колониях. Кроме того, правительству Республики Беларусь рекомендовано отказаться от антиконституционного декрета №3 «О предупреждении социального иждивенчества» (обязывающего всех неработающих платить налог) и декрета №18 «О дополнительных мерах по государственной защите детей в неблагополучных семьях» (позволяющего лишить родительских прав из-за бедности, болезней и других обстоятельств, над которыми люди не вольны). Соблюдение прав человека требует немедленной отмены смертной казни — все еще существующей в Беларуси (применявшейся и к осужденным ромам), вопреки нормам международного права.

Альтернативный отчет «От сумы до тюрьмы: порочный круг нарушения прав рома Беларуси» основан на материалах, собранных сотрудниками АДЦ «Мемориал» во время полевой миссии в Беларуси осенью 2017 года, и подготовлен при участии Международного центра гражданских инициатив «Наш дом». Документ представлен к 94-й сессии Комитета по ликвидации всех форм расовой дискриминации ООН, которая пройдет с 20 ноября по 8 декабря в Женеве и на которой будут рассмотрены двадцатый – двадцать третий периодические доклады белорусского государства.

Опубликовано 12.11.2017 15:08