Tag Archives: топонимика

В. Рубинчик. Августовские непонятки

Шалом, а может, и не шалом… Всё сложно. Тем не менее — дорогу санитарам леса!

Вернул себя из отпуска давний читатель-не-почитатель, минчанин Пётр Резванов. Поделился переживаниями (03.08.2021, пер. с бел.):

Катаясь по Синеокой, за основу беру «Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі». Чем дальше, тем больше это становится неудобным. Во-первых, улицы переименовываются. Так, в Орше, на улице между двумя монастырями, можно прочитать, что она «Г. Скарыны», «Ф. Скарыны», «Ільінская» — и даже «Ф. Скарыны-Ільінская» (с двумя названиями на одной шильде). В Копыле улица, на которой когда-то находился дом Тишки Гартного («Збор помнікаў» говорит, что мемориальная доска была «установлена на доме, где жил писатель», а современная мемориальная доска находится перед домом и сообщает, что «на этом месте находился дом, где жил…»), из улицы Карла Маркса естественным образом превратилась в улицу Жилуновича. Не сумел найти в Слуцке улицу Карла Либкнехта (лишь второй переулок его имени). И т. д. С другой стороны, в Речице или в Дзержинске не на каждом доме увидишь шильду: наверно, боятся шпионов!..

«Збор помнікаў» пишет, что в Клецке сохранилось здание синагоги, а карта местной автостанции — что это здание иешивы. Кое-где попадались здания, с которых шильды-щиты с сообщением, что это исторический памятник, охраняемый государством, были сняты (помимо «Збору помнікаў», об этом можно узнать по пятну на стене; что интересно, — учитывая темы нашей пропаганды, — государство не охраняет здания, связанные с подпольем)... Дорожные знаки «Славутасць» («Достопримечательность») тоже почему-то не всегда совпадают со «Зборам помнікаў»…

Да уж, иногда не до знаков! На первый взгляд, проблема «как будто не видна» (C) по сравнению с хронически фальсифицируемыми выборами, генеральным правовым дефолтом, etc. На второй — а кто запретит мне полагать, что из мелочей вырастают более крупные проблемные ситуации?

Самый центр Минска (парк Горького), 23.08.2021

Не иначе как вторая буква «с» попала под санкции. Или это «борьба с нацизмом» – по новым правилам ЦУ из администрации слова вроде «белорусский» уже не пишутся с двумя «с», дабы лишний раз не напоминать о нацистских штурмовиках? А какие будут ваши версии?

Вот вы улыбнулись, посмеялись или даже возмутились тем, как в моих текстах всё (ну, кое-что) докручивается до абсурда. Между тем жизнь в Тутэйшии местами абсурднее любых фельетонов.

Крик души витебского краеведа Виктора Борисенкова (fb, 15.08.2021; на снимке справа):

Они судили меня за эту фотографию, сделанную в освобожденном Витебске в 1944 году. Да-да, судили. Буквально. Статья 19.10 КоАП. Пропаганда нацистской символики. Тот факт, что это подлинная архивная фотография, находящаяся в свободном доступе на десятках сайтов, снятая фотографом-коммунистом, и пропагандирует вообще-то подвиг советских солдат, захвативших как трофей знамя врага, судом принято к сведению. Но приговор огласили, словно я матерый неонацист – 7 суток административного ареста...

На меня смотрят сейчас со своих горних высот оба моих деда, которые сражались с оккупационной властью полицаев и лежат сейчас в братских могилах Витебщины. Смотрят измученные войной родители, воспитавшие меня таким. И их поддержку я чувствую. Но, Господи, зачем всё это? Ради чего я искал эти снимки и показывал другим? Для кого я тратил своё время, свою драгоценную жизнь и загубил зрение? Господи, я не был исполнен тщеславия и всегда отдавал результаты своего труда людям безвозмездно и бескорыстно. И что за это я обрел? Ради чего я делал презентации и читал лекции в школах и библиотеках, готовился, отпрашивался с работы, где мне ставили свой счет, ехал куда-то? Кому это было нужно, Господи?..

Продолжение грустной восточнобелорусской истории:

Областной суд 20 августа рассмотрел жалобу краеведа и фотохудожника Виктора Борисенкова на решение суда Октябрьского района Витебска.

13 августа судья этого суда Владимир Цариков посчитал Борисенкова виновным по ст. 19.10 КоАП («Пропаганда или публичное демонстрирование, изготовление, распространение нацистской символики или атрибутики») и назначил ему 7 суток ареста.

Краевед опубликовал на своей странице в «ВКонтакте» фотографии освобожденного в 1944 году Витебска. На одном кадре — советские солдаты, которые держат трофей, флаг со свастикой. Это увидели силовики и составили протокол…

Борисенков подал жалобу на решение районного суда. Однако судья областного суда Ирина Смолякова оставила его в силе… Из суда Виктор Борисенков пошел домой, его не задержали. Но, как пояснили юристы, теперь в любой момент к нему могут прийти из милиции или позвонить оттуда и попросить, чтобы он сам явился отбывать «сутки».

Для особо «бздительных» моих читателей (а таких, как показала позапрошлогодняя история с «Жыдовачкай», не один и не два). Выше — то самое фото, за публикацию которого власти ополчились на В. Борисенкова, но упомянутая статья Кодекса не нарушена, т.к. в ней сказано:

Не являются административными правонарушениями публичное демонстрирование, изготовление, распространение нацистской символики или атрибутики, а равно хранение или приобретение такой символики или атрибутики в целях распространения физическим лицом, индивидуальным предпринимателем или юридическим лицом при осуществлении в соответствии с законодательством деятельности в области театрального, музыкального, циркового и изобразительного искусства, библиотечного дела, кинематографической деятельности, музейного дела, организации и проведения культурно-зрелищных, зрелищных и иных культурных мероприятий, издательского дела, образовательной деятельности, научной деятельности, коллекционирования культурных ценностей, средств массовой информации при отсутствии признаков пропаганды нацистской символики или атрибутики.

Чисто в образовательных целях я попросил редакцию belisrael продемонстрировать, из-за чего сыр-бор возник… Кстати, витебский краевед прав, «страшный» снимок С. Баранова легко отыскивается в сети, и отнюдь не на «неонацистских» ресурсах: например, здесь и здесь.

Чтобы закрыть тему «Большого разговора…» 09.08.2021 и моих стилистических разногласий с его распорядителями. В прошлый раз приводился фрагмент об ИВС на «ул. Окрестина» (вместо «пер. Окрестина») и т.п.

1) «Кто на ком стоял?» (очевидно, имелось в виду, что Конституционный суд может формироваться «Всебелорусским народным собранием»); 2) «Подъезжая к сией станцыи и глядя на природу в окно, у меня слетела шляпа» – тоже классика!

Вот ишшо две любопытные фотографии. Одна – с проспекта Машерова, что в городе-герое Минске; на этом образчике социальной рекламы при желании можно найти и значок ООН, и эмблему здешнего минздрава. Другая – с сайта издания администрации РБ:

Эти люди не остались дома, а 21.08.2021 пришли на концерт в агрогородке Тихиничи Рогачёвского района, по утверждению sb.by, «подаренный Президентом страны». Очевидно, большинство без масок, и о дистанции в 1,5 метра (ну, пусть в 1 метр) тоже как-то не задумалось… Ведь эпидемия заявила о себе в наших краях всего лишь полтора года назад.

Что, коронавирус уже не буйствует в Беларуси? Если бы! Число инфицированных по дням (официальная статистика): 13 августа – 1425, 14 авг. – 1151, 15 авг. – 1305, 16 авг. – 894, 17 авг. – 597, 18 авг. – 1061, 19 авг. – 1355, 20 авг. – 1738. Умирало же в ту неделю от последствий COVID-19 от 9 до 12 человек в день. Короче говоря, уместность мероприятия, собравшего «около 5 тысяч зрителей» (ну, пусть 1-2 тыс.), вызывает вопросы.

Систему власти, сложившуюся в России 1990-х годов, писатель Юрий Поляков не без оснований окрестил «порнократией», и даже сборник свой так озаглавил. Он же, кстати, лет 20 назад предложил триаду-набросок национальной идеи для своей страны – «Духовность, Державность, Достаток» – которую в августе 2021 г. сплагиатил местный телепропагандон-орденоносец.

То, что я наблюдаю здесь и сейчас, напрашивается на термин «инанекратия», она же «пустократия» (или, если уж без варваризмов, то «пустовластие»). Судите сами…

Идеологическая мешанина «наверху» сродни вакууму, а разговоры «первого лица» об «ответственности за всё» оборачиваются перекидыванием ответственности… и, в конечном счёте, безответственностью. Для «тотального тоталитаризма» не хватает то ли ресурсов, то ли упорства, то ли вышеупомянутой связной идеологии, без которой претензии отдельных палачей на «пацификацию» общества смотрятся жутковато, но и смешно. Властная риторика тяготеет к противоречивости и косноязычию.

…Сегодня ограничусь, пожалуй, одним описательным абзацем; если кого-то заинтересует разработка концепции инанекратии (а также её атрибутов – лолитики и вируса истерических чрезмерных реакций), обращайтесь 🙂 Я, конечно, не такой знаток местных реалий, как отставной панк, а ныне всеведущий писатель Б., давший за последний год около 60 интервью, но свой диплом политолога-менеджера, заработанный в ЕГУ за пятилетку, лягушкам не дарил 😉

И без дополнительных исследований заметно, что у властей нет единой линии касательно политрепрессированных/взятых в плен: «отпускать нельзя удерживать». В итоге одни получают «конские» сроки (Виктор Бабарико 6 июля – 14 лет, Степан Латыпов 16 августа – 8,5 лет), другие почти сразу выходят… О логичности всего потока рассуждать не берусь, да и не представляется возможным, но хорошо, к примеру, что 20 августа «на свободку» вышел дипломат Игорь Лещеня (отсидел 9 суток), ещё раньше – социолог Татьяна Водолажская (сидела 10 суток).

За ликвидацию негосударственных объединений, имеющих отношение к культуре и свободе самовыражения, взялись как будто всерьёз: 24 августа (завтра!) Верховный суд РБ займётся «делом Союза белорусских писателей», 25-го – делом Ассоциации белорусов мира «Бацькаўшчына», 27-го – делом Общества белорусского языка, оно же ТБМ, и Белорусской ассоциации журналистов. СБП – мой «причал» с марта 2015 г., а вместе с ТБМ могут исчезнуть газеты «Новы час» и «Наша слова», в которые, бывало, пописывал «на общественных началах». Так что выглядит всё печально, однако я помню заседание Высшего хозяйственного суда на ул. Володарского, 8 (июль 2011 г.), инициированное министерством информации РБ. Министерство намеревалось закрыть газеты «Наша Ніва» и «Народная воля», перед началом заседания нашанивцы имели бледный вид, но в течение минут 15-ти выяснилось, что иск отозван… Уж не знаю, кто тогда в лесу сдох. Возможен ли римейк 10 лет спустя? Скоро узреем.

Вольф Рубинчик, г. Минск

23.08.2021

w2rubinchyk[at]gmail.com

Всё-таки решил перечеркнуть свастику на снимке 1944 г., да простит меня покойный автор за искажение оригинала… Многовато ныне привластных истероидов, которые любой показ готовы считать пропагандой. «Волк собаки не боится, а брюзги не любит».

Опубликовано 23.08.2021  23:49

В. Рубінчык. Літаратура і ГУЛАГ

Шалом! Мажліва, сёння не зашкодзіла б агледзець праекты новай Канстытуцыі, але… Па-першае, рызыкаваў бы зноў не быць пачутым, бо, на думку медыевісткі-фэйсбук-актывісткі Сняжаны, дый не толькі яе, у Беларусі ёсць адзін сапраўдны канстытуцыяналіст – Міхаіл Пастухоў 🙂 Па-другое, напярэдадні юбілею Майсея Кульбака (20.03.1896 – 29.10.1937), гумарны верш якога ўчора быў агучаны блізу Даўгінаўскага тракту (18.03.2021 ролік з вершам Кульбака «Гультай» быў выдалены, але ў той жа дзень на youtube з’явіўся аналагічны запіс. – рэд.), мяне пацягнула на развагі пра сталінскі тэрор. І пра літаратуру, прысвечаную бальшавіцкім месцам зняволення.

Калі хто забыўся, у другой палове 2010-х краіна паўафіцыйна зазнала «мяккую беларусізацыю». Сутнасць з’явы даволі трапна раскрылі Кацярына Андрэева з Ігарам Ільяшом у кнізе «Беларускі Данбас» (2020, пер. з рус.):

У перыяд так званай лібералізацыі 2015–2016 гадоў улада вельмі паспяхова паддобрывалася пад грамадзянскую супольнасць, спекулюючы на інтуітыўнай цязе людзей да нацыянальнага яднання перад вонкавай пагрозай. Цэнтральнае месца тут займае так званая мяккая беларусізацыя, пад якой меліся на ўвазе паступовае пашырэнне практыкі выкарыстання беларускай мовы і папулярызацыя нацыянальнай культуры. Асаблівасцю гэтай «мяккай беларусізацыі» было тое, што дзяржава ў ёй амаль не ўдзельнічала. То бок не ішло гаворкі аб павелічэнні колькасці беларускамоўных навучальных устаноў, узмоцненай падтрымкі дзяржавай нацыянальных культурных праектаў, пераходзе дзяржустаноў на беларускую мову або вылучэнні квот для беларускамоўнага кантэнту на радыё і тэлебачанні. Гаворка ішла толькі аб тым, што выяўленне нацыянальнай ідэнтычнасці больш не ўспрымалася ўладамі ў штыкі…

Трыумф вышыванак і «мяккая беларусізацыя» многімі ў Беларусі ўспрымалася як вялікая перамога – маўляў, нацыяналізм пайшоў у масы. Але адначасова адбывалася замена дыскурсу супраціўлення прарасійскай уладзе на найбольш бяспечныя формы выяўлення нацыянальнай ідэнтычнасці.

Аўтары мяркуюць, што сваеасаблівым маніфестам новага курсу можна лічыць артыкул «Лукашэнка ці Расея – каго выбраць?» (люты 2017) аўтарства Алеся Кіркевіча – экс-палітвязня і колішняга актывіста «Маладога фронту». Але, па-мойму, Кіркевіча пераплюнуў літаратар Віктар Марціновіч, які ў першыя дні 2018 г. бадзёра паведаміў: «Дзве Беларусі робяцца адной»:

Адным са здабыткаў 2017-га сталася пачаткаванне збліжэння дзвюх рэальнасцяў, на якія апошнія дваццаць гадоў была падзеленая наша краіна. Ёсць усе шанцы на тое, што гэтае збліжэнне працягнецца і ў новым годзе і скончыцца тым, што ніякіх «дзвюх Беларусей» у студзені 2020-га ўжо не застанецца. Але для гэтага мы ўсе мусім навучыцца з’ядноўвацца.

Прынцыповым адрозненнем працэсаў, якія адбываюцца ў культуры і грамадскім жыцці цяпер, з’яўляецца іх парадыгмальны характар. Канцэрт Вольскага ў Prime Hall, круглыя сталы па Курапатах, Кангрэс даследчыкаў, які рыхтуюцца правесці ў Беларусі ў супрацы з Акадэміяй навук, рэклама symbal.by на праспекце…

І аптымістычны фінал, з якога я, помню, пакпіў яшчэ тады, тры гады таму: «Па большасці пытанняў – згода. Дык чаму б не прабачыць і не з’яднаць высілкі?»

Новай, як яшчэ нядаўна здавалася, эпосе патрабаваліся культурныя героі… Я заўважыў, што, апрача адыёзнага Станіслава Булак-Балаховіча, культуртрэгеры ўсё часцей узвялічвалі Францішка Аляхновіча, «адкрытага», зрэшты, яшчэ ў пачатку 1990-х. У сярэдзіне 1990-х я прачытаў яго кніжку «У капцюрох ГПУ», што ўбачыла свет у выдавецтве «Мастацкая літаратура» (1994, 9000 экз.); прыпамінаю, што не быў шакаваны, бо чытаў к таму часу Яўгенію Гінзбург, Льва Разгона, Аляксандра Салжаніцына, Варлама Шаламава… Але імя Аляхновіча запомнілася, і калі ў 2000-х Алена Кобец-Філімонава меркавала прэзентаваць аповесць свайго бацькі Рыгора Кобеца «Ноеў каўчэг» як першы ў беларускай літаратуры твор пра ГУЛАГ, я адгаворваў яе, бо да Кобеца быў жа Аляхновіч…

У 2015 г. мінскае выдавецтва «Попурри» перавыдала «У капцюрох ГПУ» і анансавала дакументальную аповесць так: «Беларускі драматург і тэатразнаўца Францішак Аляхновіч першым у сусветнай літаратуры, за чвэрць стагоддзя да Аляксандра Салжаніцына, апісаў жахі бальшавіцкага ГУЛАГу. Яго твор “У капцюрох ГПУ”, упершыню апублiкаваны ў 1934 годзе, яшчэ ў даваенны час быў перакладзены на асноўныя еўрапейскія мовы».

Ведаю як мінімум траіх аўтараў, якія апісвалі бальшавіцкія лагеры – пераважна Салаўкі – да Аляхновіча: Сазерка Мальсагаў (1895–1976) у кніжцы «Пякельны востраў» (1926), Юрый (Георгій) Бяссонаў (1891–1970) – у мемуарах «26 турмаў і ўцёкі з Салаўкоў» (1928), Барыс Седэрхольм (1884–1933) – у кнізе «У капцюрах ЧК» (1930; трэба меркаваць, Аляхновіч быў знаёмы як мінімум з назвай). Найбольшы розгалас атрымала, здаецца, кніга Бяссонава – рэакцыю на яе згадвае Салжаніцын у т. 2 «Архіпелага…» (c. 48): «Гэтая кніга агаломшыла Еўропу. І вядома, аўтара-уцекача папракнулі ў перабольшаннях, дый проста павінны былі сябры Новага Грамадства зусім не паверыць гэтай паклёпніцкай кнізе, бо яна супярэчыла ўжо вядомаму…»

Чаму ж Аляхновіч у вачах беларускіх аглядальнікаў раптам зрабіўся «першым у сусветнай літаратуры», і г. д.? Зрэшты, выдавецтва – камерцыйная арганізацыя, можа сабе дазволіць каліва рэкламы. Іншая рэч – даследчыкі або тыя, хто адносіць сябе да знаўцаў літаратуры.

Пачыналася з нараканняў на малую вядомасць Аляхновіча. Уладзімір Арлоў («Імёны Свабоды», цыт. паводле 3-га выдання, 2015):

Ягонае імя вядомае значна менш, чым імя расейскага пісьменьніка Аляксандра Салжаніцына. Між тым менавіта ён, Францішак Аляхновіч, упершыню, за некалькі дзесяцігодзьдзяў да «Архіпэлягу ГУЛАГу», здолеў сказаць сьвету вусьцішную праўду пра імпэрыю савецкіх канцлягераў.

Тэатразнавец Васіль Дранько-Майсюк (svaboda.org, 2015, 2019) у матэрыяле з прэтэнцыёзнай назвай «20 нечаканых фактаў пра Францішка Аляхновіча»: «Пасьля сямі год зьняволеньня на Салаўках — выдаў першыя ў сьвеце ўспаміны пра сталінскія лягеры». Насамрэч-та і Салавецкія лагеры Аляхновіч не першы ў свеце апісаў… што не перакрэслівае ні яго пакут, ні яго мужнасці ў канцы 1920-х – пачатку 1930-х.

І во ў сакавіку 2021 г. вышэйзгаданы Віктар Марціновіч пальнуў з усіх гармат:

Салжаніцын атрымаў Нобелеўку акурат за тое, што другарадна прайшоўся па сцяжыне, праторанай беларусам… Літаратура — самая грувасткая культурная субстанцыя ў свеце… Вынайсці новы жанр, новую тэму ў празаічным пісанні амаль немагчыма. Аляхновіч знайшоў тую тэму. І, паўтаруся, Салжаніцын быў толькі ягоным паўтаракам… То давайце казаць пра Аляхновіча кожны раз, калі хочацца згадаць Салжаніцына. Для беларусаў і сусветнай літаратуры ён зрабіў дакладна больш.

Неяк смешнавата-сумна ўсё гэта было бачыць – асабліва параўнанне ўкладаў у «сусветную літаратуру», асабліва ад доктара культуралогіі, чалавека, які ў 2000-х сам высмейваў квасны «бульбяны» патрыятызм. ¯\_(ツ)_/¯

Ф. Аляхновіч і А. Салжаніцын (фота з адкрытых крыніц)

Я ўпэўнены, што, каб лепей зразумець сталінскія часіны, варта чытаць/перачытваць і Аляхновіча з яго імпрэсіяністычнай прозай, і Салжаніцына з яго «вопытам мастацкага даследавання». Сутыкненне ж былых палітвязняў ілбамі – прыём (sorry!) з арсенала тых, хто іх саджаў. Францішак Карлавіч і Аляксандр Ісаевіч – асобы розных пакаленняў, жылі ў розных мясцінах і дзяліць ім не было чаго. Пагатоў у двух аўтараў не было светапоглядных разыходжанняў, адрозна ад Салжаніцына з Шаламавым.

Ну, а тым, каго вабіць найперш літаратура, створаная ўраджэнцамі нашых краёў, парэкамендаваў бы ў дадатак да Аляхновіча пачытаць:

– «Расія ў канцлагеры» Івана Саланевіча, ураджэнца Гродзенскай губерні (1891–1953). Іван, асуджаны ў 1933 г. на 8 гадоў, улетку 1934 г. уцёк з Карэліі ў Фінляндыю, а неўзабаве – амаль адначасова з аляхновіцкай – выйшла яго кніга. Можна не падзяляць імперска-манархічныя погляды Саланевіча, але ў яго, як памятаю (даўнавата чытаў), было нямала трапных назіранняў.

– «У белыя ночы» Менахема Бегіна, ураджэнца Брэста (1913–1992). Будучы прэм’ер-міністр Ізраіля і лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў 1940 г. быў арыштаваны савецкімі ўладамі ў Вільнюсе, адпраўлены ў лагер на Пячоры, недалёка ад Варкуты. Вызвалілі Бегіна даволі скора – улетку 1941 г. – але ён паспеў многае зафіксаваць у памяці. Напісаў цікавыя, хоць і сціслыя ўспаміны.

– «Падарожжа ў краіну Зэ-Ка» пінчука Юлія Марголіна (1900–1971). На мой густ, адна з самых каштоўных кніг пра ГУЛАГ не толькі ў гэтым спісе, але ў масіве «лагернай» літаратуры ўвогуле. Паліглот, доктар філасофіі, зняволены ў 1940–1946 гг., быў, апрача іншага, моцным аналітыкам і паставіў савецкай пенітэнцыярнай сістэме шэраг слушных дыягназаў. Мяркуйце самі (урыўкі ў пер. з рус.):

У лагеры не варта збліжацца з людзьмі: ніхто не ведае, дзе будзе заўтра… Сістэматычна адбываюцца перакіды, у тым ліку і з той мэтай, каб людзі не прызвычаіваліся да месца і адно да аднаго, каб не забываліся, што яны толькі «робаты» – безаблічныя носьбіты працоўнай сілы, якая належыць дзяржаве. Расчелавечванне ідзе, знакам тым, не толькі паводле лініi эксплуатацыі пры дапамозе матэрыяльнага націску і цкавання, але і паводле лініі абязлічвання…

Пачуццё ўласнай годнасці – гэты кволы і позні плод еўрапейскай культуры – вытручваецца з лагерніка і растоптваецца яшчэ да таго, як яго прывязлі ў лагер. Няможна захоўваць пачуццё ўласнай годнасці чалавеку, над якім здзейснены цынічны і грубы гвалт і які не знаходзіць апраўдання сваім пакутам нават у той думцы, што яны – заслужаная ім кара.

I. Cаланевіч, М. Бегін, Ю. Марголін

Ф. Аляхновіч у Беларусі не зусім забыты, а вось Ю. Марголін – рэальна (быў) забыты, нават артыкула ў белмоўнай вікіпедыі дагэтуль няма. Праўда, у апошні час цікавасць да яго спадчыны трохі вырасла: у 2019 г. Лявон Юрэвіч і Наталля Гардзіенка распавялі пра Марголіна ў матэрыяле «Вандроўнік у краіне Зэ-Ка», у 2020 г. Павел Севярынец уключыў Ю. М. у свой спіс знакамітых яўрэяў Беларусі, апублікаваны ў другім томе рамана «Беларусалім».

З 2013 г. час ад часу (не кожны год) аўтарам-вязням прысуджаюцца літаратурныя прэміі імя Францішка Аляхновіча, і гэта слушна. Разам з тым ідэя наконт вуліцы Аляхновіча ў якім-небудзь беларускім горадзе не выклікае ў мяне энтузіязму. Чалавекам Ф. А. быў усё ж супярэчлівым, і ў 1942–44 гг. запляміў сябе супрацай з нацыстамі – рэдагаваннем газеты «Беларускі голас» у Вільні. Ну, я і да гіпатэтычнай «вуліцы Кульбака» асцярожна стаўлюся: летась патлумачыў, чаму.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.03.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 16.03.2021  00:46

Водгук

Пры ўсіх недахопах «мяккай беларусізацыі» — нельга забываць, што без яе таксама «нічога не пачало б быць». Пакуль «закат над балотам» не пачалі вешаць на аўтазакі, і на перадвыбарчых мітынгах, і на паслявыбарчых шэсцях мірна луналі абодва сцягі. Без яе не было б таго аб’яднання. Так што не тое, каб «дзве Беларусі» зрабіліся адной, але адна з іх падзялілася, і яе частка далучылася (напэўна, пакуль не да канца) да другой.

А ўспамінаў пра ГУЛаг сапраўды шмат – нават сярод беларускамоўных можна згадаць і «Горкую далячынь» Яна Скрыгана, і «Кітай-Сібір-Масква» Язэпа Гэрмановіча, і «Споведзь» Ларысы Геніюш, і г. д. Айца Гэрмановіча ледзь знайшоў у электронным варыянце (і, калі шчыра, яшчэ не прачытаў), астатніх чытаў у папяровым. Магу падзяліцца некаторымі (пераважна) рускамоўнымі кнігазборамі. Вось «мемарыяльскі», вось некалькі з тых, у якія трапляюць кнігі з прыватных калекцый: старая (здаецца, даўно не аднаўлялася, і якасць распазнанасці тэкстаў там розная), і дзве навейшыя – з «тамвыдатаўскімі» выданнямі савецкіх часоў і паслясавецкімі перавыданнямі. Ну, і яшчэ адна бібліятэка, дзе раздзелы «Успаміны» і «ГУЛаг і дысідэнты» значна шырэйшыя за тэму…

Пётр Рэзванаў, г. Мінск, 16.03.2021 10:20

МАССИВ ДОСТАТОЧНО ОГРОМЕН

Шалом под столом! Не прошло и ста дней после смерти Романа Бондаренко, вызванной жестокими побоями, как генпрокуратура возбудила уголовное дело… В общем-то это шажок в правильном направлении, но, судя по комментариям на tut.by, большинству белорусских интернет-пользователей не очень верится в справедливость здесь и сейчас. Типичные комменты: «Долго же “концы в воду” прятали», «Вроде так и должно быть? Но, боюсь это будет не тем, чем кажется на первый взгляд…», «Что-то в лесу сдохло… Лишь бы довели дело до конца, в чем я сильно сомневаюсь», «Сейчас окажется, что на самом деле возбуждена уголовка против свидетелей избиения Романа».

Вероятно, решение о возбуждении дела было принято с учётом конъюнктуры. Завтра должен стартовать суд по делу журналистки Катерины Борисевич и врача Артёма Сорокина, разгласивших «особо секретную» инфу о том, что Роман вечером 11.11.2020 не был пьян. Судить таких «страшных преступников», а в то же время даже не завести дела по факту смерти, было бы, пожалуй, чересчур даже для нашего «ударства».

Скриншот с сайта и. о. царя всея Беларуси, 17-18 февр. 2021 г.

Не люблю «сливаться с толпой» – и тем не менее, подобно многим читателям tut.by, сомневаюсь, что генпрокуратура РБ распутает весь клубок в «деле Бондаренко». Ведомство подчинено генералу, который то ли не слышал о презумпции невиновности, то ли в грош её не ставит (17.02.2021, до приговора, наклеил на обвиняемых по делу «Белгазпромбанка» ярлыки «обычные взяточники», «негодяи, которые наживались…» – тень Вышинского не даёт покоя?). Оборотец «достаточно огромный массив доказательств» тоже как бы намекает на квалификацию генпрокурора. Но, может, не все его подчинённые (и конкуренты из иных «органов») таковы?

Рано или поздно реальных негодяев, которые довели Романа до комы, найдут и накажут: они будут размазывать сопли, сваливая вину друг на друга и на вышестоящих «товарищей»… Пристыдится и шантрапа, загадившая памятный рисунок у детского сада в Каштановке-Минской:

Было в декабре 2020 г. и стало в январе 2021 г.

Хоть бы уж белым красили! 🙁

Тем временем в середине февраля множество новых портретов Романа появилось в районе улицы Червякова, где он жил. Кто-то уже публиковал подборку этих трафаретных изображений, но всё-таки, вот образец:

Минск, 17.02.2021

Ещё февральские граффити – недалеко от подъезда Романа. Переспа – историческое название района, который пересекает ул. Червякова

И снова о площади Перемен… Известный экскурсовод – в его «арсенале» есть и экскурсии по еврейским местам Минска – Роман Абрамчук включил её в свой туристический маршрут, о котором и рассказал на «Радыё Свабода» 13.02.2021. Оцените (пер. с бел.):

На осколках старого минского предместья (а именно здесь кончалось предместье Переспа), в ненавистных старожилам домах-«свечках» неожиданно появился бастион протеста. И вот мы уже выискиваем не остатки старых улочек (Сморговский тракт, улица Оршанская), не остатки старой деревянной застройки, а высматриваем флаги в окнах новостроек. Знаменитый мурал, который разместился на трансформаторной будке по центру двора между домами по ул. Червякова, 60, 62 и Сморговскому тракту, 1 – многократно менял своё обличие, стиль и цвета, но упорно возвращался на своё место после уничтожений. Во время очередной попытки отстоять мурал силовики задержали местного жителя Степана Латыпова, чьё изображение также некоторое время находилось на стене.

У мурала, на детской площадке, прошло много концертов и дворовых праздников. Здесь же разворачивались трагические события вечера 11 ноября. В тот вечер Роман Бондаренко вышел из своего дома (ул. Червякова, 4), прошёл всю улицу – хорошо, если бы в будущем она носила его имя – и попал под удары неизвестных, пытаясь защитить бело-красно-белые ленты во дворе. В вечер смерти Романа тысячи людей пришли сюда с цветами и свечками, чтобы воздать почести герою. В следующее воскресенье [15.11.2020] митинг у мемориала несколько раз штурмовали силовики, после чего мемориал был разрушен. В то же время около сотни людей спрятались в подвалах и квартирах ближайших многоэтажек. Целую ночь их пытались «выкурить» неизвестные в масках, так что люди смогли оставить свои убежища лишь утром следующего дня.

Почти всё верно, кроме некоторых деталей. По-моему, ненависть к «домам-свечкам» не присуща старожилам района. Сморговский тракт никогда не был «улочкой» – это гордая улица на 2 c лишним километра, что немало и для столичного Минска. Будка не трансформаторная, а вентиляционная… Далее, есть версия, что Роман в тот вечер не прошёл «всю улицу» Червякова (ему и не пришлось бы этого делать, т. к. строение на Червякова, 60 – не конец улицы, она тянется дальше к Орловской), а «оказался вечером 11 ноября в одном из домов» на пл. Перемен и оттуда вышел во двор.

Об идее переименования ул. Червякова в ул. Бондаренко чуть позже, сейчас – ещё один отрывок из «путеводителя» Р. Абрамчука. О кинотеатре «Киев» Р. А. пишет:

Название кинотеатра стало звеном концептуальной топонимической цепочки хрущёвско-брежневской эпохи – впрочем, тогда же появлялся и архитектурный ансамбль этого района: бульвар Шевченко – Киевский сквер (за ним ещё есть улица Киевская).

Архитектура застойных советских времён с довольно тихой старческой атмосферой никак не ждала взрыва, который прогремел безмятежным вечером 6 августа: диджеи Влад Соколовский и Кирилл Галанов, ответственные за настройку звука на государственном мероприятии, вдруг включили во всю мощь песню «Перемен» Виктора Цоя, вскинув вверх руки с белыми браслетами и знаком «виктории». Тысячи людей, которые перед тем были расстроены неожиданной отменой концерта в парке Дружбы народов и пришли поддержать Светлану Тихановскую, анонсировавшую свой визит сюда, – были вполне удовлетворены такой «компенсацией».

И здесь кое-что уточню – как человек, живущий аккурат между пл. Перемен и кинотеатром «Киев»… Не знаю, как архитектура (кстати, относящаяся не к застойным временам, а больше к «оттепели» 1960-х), но я вечером 06.08.2020 ждал чего угодно, а потому и не соблазнился площадкой у фонтана, оцепленной силовиками. По-моему, не была песня включена во всю мощь; находясь в сквере, метров за 50-100 от места событий, я едва слышал её звуки.

После того, как в начале восьмого запись прервали, я ещё минут 40 гулял по южной части сквера. Настроение у людей было расслабленное, и никто из встреченных особой радости от включения Цоя не выказывал. Многие ещё надеялись на визит Светланы и её помощниц, объявленный поначалу на 19.00. Когда ожидание затянулось, народ стал понемногу расходиться. Я был слегка разочарован (думаю, не я один).

Не обесцениваю смелый поступок Кирилла Галанова и Влада Соколовского, но и резко противопоставлять его «старческой атмосфере» не стал бы. Район «Киева» на самом-то деле видывал виды: выступления Зенона Позняка и Кастуся Тарасова в начале 1990-х, регулярные собрания кришнаитов в конце 1990-х, предвыборная кампания Владимира Колоса в 2004 г. Да и в наше время, независимо от площади Перемен, Каштановка и Орловка – зубастые микрорайоны. В том же Киевском сквере весной 2019 г. отмечалась годовщина провозглашения БНР, уже во II квартале 2020 г. на ул. Гая постоянно вывешивались бело-красно-белые флаги на балконах и в окнах… ну и т. д.

Может, окраска трубы котельной на углу ул. Каховской и Гая так действует? 🙂 Фото А. Дубинина, 18.02.2021

И действия Романа Бондаренко не намерен я обесценивать, но в его надрывной героизации чувствую какую-то фальшь. Защищать своё и своих – нормально для молодого здорового человека (чуть не написал «мужчины», но в таком случае возмутились бы феминистки, и не без оснований). Не исключено, что на пл. Перемен со временем появится табличка с историей Романа, его портрет – поддержу всецело. Идея с улицей имени Бондаренко пока не отзывается в моей душе.

Между прочим, и Александр Червяков не заслуживает того, чтобы его удаляли с карты Минска. Речь, конечно, не о полном однофамильце – нынешнем министре экономики РБ, строящем «воздушные замки» для Лукашенко & Co. – а об основателе советской Беларуси в 1919–1920 гг. Затем Алесь Червяк (он же Александр Григорьевич Червяков) почти 17 лет возглавлял Центральный исполнительный комитет республики. Некоторое время он служил и главой Совнаркома (правительства) советской Беларуси, и за «внешние сношения» отвечал. А. Ч. не мог воспрепятствовать террору и похваливал Сталина, но по-своему заботился о развитии края. Был среди тех, кто добивался – и добился – укрупнения БССР в 1924 и 1926 гг. Знал идиш, «курировал» еврейские колхозы. Погиб трагически в 45 лет – застрелился 16 июня 1937 г., не выдержав несправедливых обвинений со стороны однопартийцев. Как возносили и топтали «всебелорусского старосту» (на самом деле, конечно, восточнобелорусского), можно почитать у Руслана Горбачёва. Не зря, наверно, А. Г. Червякова увековечили в своих произведениях Иван Мележ («Подых навальніцы»), Василь Быков («Знак бяды»), кто-то ещё…

Памятные доски на ул. Червякова, 8 (А. Ч. – справа)

Раз уж речь зашла о сталинском терроре и литературе… На днях вышла долгожданная книга «(Не)расстраляныя», являющая собой сборник повествований о 18 литераторах, убитых в 1930-е годы. Книга дополнена фотографиями (отчасти редкими) и образцами творчества наших павших. Из «идишных» писателей для проекта были выбраны Мойше Кульбак и Изи Харик; читатели также узнают о поэтах-евреях, писавших по-белорусски (Зяма Пивоваров, Юлий Таубин). Короче говоря, небесполезное издание. Здесь, на сайте издателя Янушкевича, чуть более подробная информация о книге, а здесь, на tuzinfm.by – и о книге, и о песнях, и о лекциях 2017-2018 гг., ставших основой сборника.

Художник А. Дубинин у кинотеатра «Киев» с тем самым фолиантом

Сегодня открылась XXVIII международная книжная выставка-ярмарка в «Белэкспо». Когда-то я и покупал на подобном «мероприятии» книги, и брал автографы у авторов, и фоткал всякое-разное. В этом году хотелось быстрее уйти; дело не только в угрозе коронавируса. «Наша Ніва» написала, что принимает участие Израиль, но я, в отличие от прежних лет, не нашёл израильский павильон, да и на официальной схеме его нет… Зато есть Палестина. Полноценная ли замена? Ой, не уверен.

Фото Н. Бужан, nn.by

Порадовало, что на стенде издательства «Галіяфы» выставлена и продукция иных неказённых книжников Беларуси, того же Андрея Янушкевича, на которого в январе «наехали» силовики, заблокировавшие банковский счёт его издательства. Какая-никакая, а солидарность. Кстати, именно «Галіяфы» пять лет назад предоставили мне возможность презентовать сборник Мойше Кульбака «Вечна» в Троицком предместье.

Вольф Рубинчик, г. Минск

18.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

Опубликовано 18.02.2021  22:16

В. Рубинчик. ОТШЕЛЕСТЕЛО…

Отговорило, отшелестело «Всебелорусское народное собрание», вызвавшее массу язвительных комментариев: и делегатов выдвигали не так, и массу денег на обслуживание потратили, и «главный оратор» лажал, и резолюции не те. Почти со всем я готов согласиться, но! Сопровождалось убогое ВНС и положительными проблесками… Тут следует обратить внимание не столько на то, что делалось, сколько на то, чего не было сделано.

Во-первых, организаторы, похоже, отказались от идеи жесточайше осудить бело-красно-белый флаг и его аналоги – словно бы прислушались к моему предупреждению от 04.02.2021 (а почему бы и нет? :)) Более того, министр иностранных дел РБ, сделав реверанс в сторону тех, кто требует «запретить эту символику и объявить этот флаг экстремистским», высказал свою «личную» точку зрения: «полагал бы, что с учетом того, что этот год объявлен годом Всенародного единства, нам нужно очень внимательно отнестись к этой теме» (rbc.ru, 15.02.2021; интервью было взято 12 февраля). В переводе с дипломатического – министр хотел бы засунуть проблему в долгий ящик, о чём говорит и его предложение историкам «сесть и провести масштабное мероприятие, конференцию, обсуждение». У чиновников из топ-десятки «личного мнения» по политическим вопросам не бывает; похоже, «наверху» и впрямь решили не рубить сук, на котором сидят… Радоваться рано, штрафовать за сочетание белого и красного на массовых мероприятиях, наверное, будут («им» как-то же надо пополнять бюджетец), но хоть меньше будет базарного визга от пропагандистов… Да и мелких пакостей вроде прошлогодних, когда омоновцы заставляли задержанных топтать флаги. Даже если общественная атмосфера оздоровится на 10%, сие уже неплохо.

Покамест особо ударенные морозом «силовики» воюют против «подпольного производства предметов с незарегистрированной символикой» (БелТА, 13.02.2021), но, полагаю, вскоре даже они поймут, что это – сизифов труд. Ибо каждый в силе нарисовать –или нашить – красную полосу на белом полотнище, «всех не перебреешь» (С). «Как отметила пресс-секретарь [МВД], работа кипела не один месяц и ориентировалась на запросы покупателей… по названиям районов и населенных пунктов на растяжках и флагах можно изучить географию Беларуси». По-моему, неплохой пиар для бывших и будущих производителей «нехорошей» атрибутики – очередное доказательство того, что на продукцию есть спрос 🙂

Во-вторых, не засветились на собрании лица, которые можно было бы соотнести с евреями и Израилем. В отличие от прошлых лет, не видно было гостей вроде Михаила Альшанского, Светланы Гебелевой или Софы Ландвер, а рядом с православным экзархом не сидел какой-нибудь «главный хасид». Даже Семёну Шапиро или Павлу Якубовичу не хватило места в президиуме – непорядок 😉 Если чуть более серьёзно, то, по-моему, за последние пару лет «евреи в ливреях» вышли из доверия у местных балабосов, а черносотенцы снова вошли втёрлись в доверие. Думаю, оно и к лучшему: ни к чему евреям прикрывать дряхлеющий режим. Модель госкапитализма с примесью НЭПа ещё как-то держалась в 2000-х, но в 2010-х показала свою ограниченность… Короче, пусть экс-посол Китая вещает, что «Всебелорусское народное собрание – важная площадка для участия белорусского народа в политической жизни страны» (15.02.2021).

В-третьих, у авторов финальной резолюции ВНС хватило ума выкинуть из неё часть самодовольных фраз, отмеченных в моём позапрошлом текстике, таких как «Белорусы стали жить лучше». Не взяли из проекта «Основных положений» и то, что «ВВП на душу населения по паритету покупательской способности возрос на пятилетие на 16 процентов и достиг в 2020 году почти 21 тыс. долларов США»… Взамен поведали, что «ВВП на душу населения по паритету покупательской способности возрос за пятилетие на 14 процентов и достиг в 2020 году 20,2 тыс. долларов США». Ну, это хотя бы чуть ближе к истине (напомню, по другим данным – вырос на неполных 10% и достиг 19759 USD). Вместе с тем ни 20, ни 21 тысячу долларов по ППС на хлеб не намажешь… И, как было отмечено в моём же послании к участникам собрания, не очень уместно гордиться тем, что «реальная заработная плата выросла более чем в 1,3 раза». Особенно с учётом того, что медианная месячная зарплата далеко не во всех регионах превышает 1000 рублей (385 USD), причём «грязными»!

Непонятно, за счёт чего будет происходить «укрепление традиционных семейных ценностей», если значительная доля населения Беларуси в «социальном государстве» по-прежнему работает «за еду» и, не видя просвета, опасается прибавления в семье. Впрочем, резолюция почти вся состоит из пустых словес вроде «развитие науки»… Конкретно, какой же должна быть наукоёмкость ВВП? Если не 1%, то 0,9%? 0,8%? И как увеличить затраты на исследования хотя бы на треть, т. е. с 0,6% ВВП до 0,8%? Риторические вопросы; ВНС – «не место для дискуссий», да и редкие голоса «против» там, как выяснилось, не учитываются 🙁

Чтобы закончить о ВНС. Очень правильным и логичным было предложение одного из делегатов, колоритного военного комиссара Гомельщины: «Постоянно развиваются разные фейсбуки, всякие тик-токи и телеграм-каналы. А где мы на том поле? Мы должны обязательно там присутствовать. Возможно, нас забанят… Следует развивать наш Белнет или что-то подобное. На нашем ресурсе мы сами будем хозяевами и руководителями. Можем кого-то ограничивать с призывами, кого-то наоборот — продвигать. Создавать такую диалоговую площадку, руководить которой будет государство». Действительно, если всякие там Дуровы с Цукербергами такие умные, то почему строем не ходят? И кроме того, в Беларуси есть эрзац-монарх, эрзац-парламент, эрзац-идеология, эрзац-журнал сатиры и юмора…

И даже эрзац-электромобиль – разработка института Академии наук!

Источник фото (29.01.2021)

Почему бы, в самом деле, не появиться и эрзац-интернету?

Есть, правда, пара нюансов. В «IT-стране» уже который год мусолится тема биометрических документов. Вновь окину взглядом цитаты, собранные на полезном сайте promise.by:

* * *

Первые биометрические паспорта появятся в Беларуси в конце 2018 года, сообщил начальник департамента по гражданству и миграции Министерства внутренних дел Алексей Бегун на пресс-конференции 16 декабря в Минске. «Предполагается, что в конце 2018 года мы уже получим биометрический паспорт для выезда за границу и ID-карту с соответствующими приложениями», — сказал Бегун. Начальник департамента подчеркнул, что в соответствии с планом по освоению биометрических технологий в Беларуси с 2014 года проводится комплекс мероприятий по внедрению биометрических технологий в национальные документы, пишет БелаПАН (naviny.online, 16.12.2016).

* * *

В этом году появится образец ID-карты, выдавать ее начнут с 1 января 2019 года. Об этом сообщил во время прямой линии начальник Департамента по гражданству и миграции МВД Алексей Бегун.

— Образец будет в конце 2018 года, но персонализацию будут проводить с 1 января 2019 года. Любой гражданин сможет поменять внутренний паспорт на ID-карту, — рассказал Алексей Бегун (tut.by, 10.03.2018).

* * *

Министерство внутренних дел 1 января 2020 года начнет широкомасштабную выдачу ID-карт, а также биометрических паспортов гражданина Республики Беларусь для выезда за границу. Об этом заявил в эфире телеканала СТВ 13 марта глава департамента по гражданству и миграции МВД Алексей Бегун.

По его словам, как и ныне действующие, биометрические паспорта будут бумажные.

«То есть они схожи, в принципе, с национальным паспортом гражданина Республики Беларусь, который мы оформляем до настоящего времени. Они будут просто иметь электронный носитель информации. Есть уже решение президента по данному вопросу: с 1 января 2020 года Министерство внутренних дел начнет широкомасштабную выдачу гражданам Республики Беларусь, а также иностранцам, постоянно проживающим на территории Республики Беларусь, документов, удостоверяющих личность, в виде ID-карты с электронным носителем с соответствующей информацией, а также биометрического паспорта гражданина Республики Беларусь для выезда за границу», — рассказал Бегун (naviny.online, 13.03.2019).

* * *

Начало кампании по выдаче ID-карт и биометрических паспортов переносится с января 2020 года на январь 2021 года, заявил начальник департамента по гражданству и миграции МВД Алексей Бегун.

«Запуск кампании, планировавшийся на 1 января 2020-го, переносится на год», – сказал Бегун в интервью изданию «На страже» (Interfax.by, 17.12.2019).

* * *

Алексей Бегун уточнил, что с января 2021 года, как и планировалось, любой гражданин сможет обратиться и получить биометрические документы — ID-карту и биометрический паспорт (tut.by, 10.10.2020).

Итог: «В пресс-службе МВД Беларуси TUT.BY сообщили, что информации, когда все желающие смогут получить ID-карты и биометрические паспорта, у них пока нет» (tut.by, 05.01.2021).

Не выдаются чудо-паспорта «любому гражданину» и сейчас, в середине февраля. Ну как, дядя военком, не пропало желание устроить в Синеокой «чебурнет» без блэкджэка и шлюх? 🙂 А полковник милиции хорош… давно пора ввести локальный мем «обещал Бегун», по аналогии с российским «Нургалиев разрешил». Впрочем, каков поп, таков и приход.

Наверно, пластиковая карта с чипом – это очень сложно, как и суд присяжных. Но вот читаю новости из Пинска – и аж злость берёт. В начале 1980-х по инициативе Бориса Костина (позже клуб получил его имя) горожане построили уютный шахматно-шашечный клуб с винтовой лестницей, открытый в 1983 г. при участии экс-чемпиона мира Тиграна Петросяна. В начале 2010-х гг., т. е. уже в разгар лукашенковщины, двухэтажное здание было отремонтировано… а в 2019 г. на фасаде появились трещины, и клуб закрыли. Теперь власти пытаются продать его с аукциона.

Для справки: в Пинске пока ещё не провели метро, которое создавало бы вредные вибрации, и землетрясений там тоже не бывает.

«Эй вы, там, наверху» – уверены, что нам вообще нужны ID-карты? Лично я обойдусь, да и за границу в 2013–2017 гг. без проблем ездил/летал по обычному паспорту… Ваш босс утверждает, что «на данном этапе даже двойку вам нельзя поставить по защите персональных данных» (tut.by, 25.01.2021) – вряд ли вы, «коллективный Лукашенко», исправитесь в обозримом будущем. А чего ожидать от АЭС, если ваши подчинённые не сумели качественно отремонтировать небольшой двухэтажный домик в cердце крупного райцентра?

Как и в прошлом тексте, относительно хорошая новость из серии «было и стало». Было в августе 2019 г., стало в феврале 2021 г. (возможно, чуть раньше). Правда, точнее бы написать о тракте в Центральном районе г. Минска, что он Смаргоўскі, а не Сморгаўскі, но уж как есть.

Вольф Рубинчик, г. Минск

16.02.2021

wrubinchyk[at]gmail.com

От ред. belisrael

Александр Фруман, побывавший в августе в трехдневном плену у лукашенковских слабовиков, не дает спуску новому израильскому послу Алексу Гольдману-Шайману:

Александр Фруман
А в это время посол участвует в мероприятии фашистской власти Беларуси, на котором не соблюдаются санитарные нормы и социальная дистанция, а фюрер Лукашенко прямо с трибуны заявляет, что болеет коронавирусом.
Посол должен самоизолироваться, иначе он может стать угрозой заражения других людей, в том числе работников посольства и по цепочке заражений посол может быть косвенно виновен в, не дай бог, смертях людей.

 

Опубликовано 16.02.2021  23:13

В. Рубінчык. НУ, ЗА ЗУБРЫЗМ?

Вось і прайшоў дзень, калі Уладзіміру Караткевічу магло б споўніцца 90 гадоў (26.11.2020). Адзначалі даволі шырока: барды Алесь Камоцкі і Анатоль Івашчанка запісалі новыя трэкі на словы юбіляра, Арлоў у адмысловым відэазвароце распавёў пра кантакты з цёзкам і старэйшым калегам, пра яго значнасць.

У Слоніме Сяргей Чыгрын выдаў паштоўку, прысвечаную Караткевічу. «Радыё Рацыя» не прамінула скарыстацца юбілеямі (згадала і стагоддзе Слуцкага збройнага чыну), каб парэкламаваць сябе на мяжы Польшчы і Беларусі. Білборды з надпісамі «Верым, можам, пераможам» і «Жыве Беларусь» з’явіліся акурат 26 лістапада.

Грамадская кампанія «Годна» прапанавала сваёй аўдыторыі падзяліцца найлепшымі цытатамі з класіка. Але ж найбольш з пералічанага спадабаўся мне паўжартоўны тэст «Хто вы з герояў Караткевіча?» на культуртрэгерскім рэсурсе wir.by.

Парадавалі, вядома, і гутарка пра Караткевіча з яго пляменніцай Аленай Сінькевіч, і мурал на сцяне дома ў Оршы, намаляваны Дзмітрыем Талкачовым…

А гэта ўжо Баранавічы, новы раён (Бароўкі). Крыніца

Праўда, гледзячы на аршанскі мурал i баранавіцкае графіці з заклікам «Рабі нечаканае, рабі, як не бывае…», я не мог пазбыцца суму ад таго, што ў Мінску на вул. В. Харужай пакуль што не зроблена нічога падобнага. А круціліся ж ідэі ў інфапрасторы, не адзін месяц круціліся.

І – няма на сёння ў Мінску ані вуліцы Алеся Загорскага, ані завулка Гервасія Вылівахі. Зварот пра ўвекавечанне ў тапаніміцы караткевіцкіх герояў падпісалі некалькі беларускіх літаратараў акурат пяць гадоў таму, прапанова была занесена ў адмысловы спіс. Чаму было да юбілею Караткевіча не ўспомніць пра яе?.. Аднак у 2020 г. выявіліся моцныя «канкурэнты» з мастацкага свету: гарадскія ўлады вырашылі назваць вуліцы імёнамі архітэктара Леаніда Левіна (1936–2014), кампазітара Ігара Лучанка (1938–2018), мастака Міхася Савіцкага (1922–2010). Яднае гэтых людзей, апрача іх бясспрэчных здольнасцей, доўгатэрміновая лаяльнасць да начальства… і, у прыватнасці, да рэжыму, які склаўся пасля 1994 г.

У пачатку лістапада 2020 г. пад эгідай упраўлення культуры Мінгарвыканкама было арганізавана «грамадскае абмеркаванне» – хутчэй за ўсё, для праформы. Тым не менш я адгукнуўся, пажадаўшы тым, хто прымае рашэнні, звярнуць увагу на мой спіс-«дваццатку» (насамрэч там больш імёнаў), а таксама нагадаўшы пра ідэю з Загорскім і Вылівахай, падтрыманую Саюзам беларускіх пісьменнікаў. Адказ прыйшоў наступны:

Падобна да адпіскі… Ну, дзякуй, што хоць па-беларуску.

Трэба прызнаць, што афіцыёз не праігнараваў 90-годдзе класіка. Агенцтва БелТА падрыхтавала «дасье» з цікавым пасажам: «Як і сотням тысяч яго равеснікаў, Уладзіміру Караткевічу давялося зведаць жахі вайны: масіраваныя бамбёжкі Оршы, няўдалую спробу эвакуацыі, нялёгкае партызанскае жыццё…»

Перадрук на сайце «галоўнай газеты»

Праўда, у чэрвені 1941 г. дзесяцігадовы Караткевіч быў у Маскве і бамбёжак Оршы не бачыў, а потым, калі жыў на Разаншчыне, на Урале і ў Арэнбургу, за лінію фронту да партызанаў наўрад ці мог хадзіць, але гэта ўжо дэталі… Паводле версіі «галоўнага гісторыка», і Ленінград быў пад нацысцкай акупацыяй, дык чаму б не дапусціць, што Разань таксама? 🙂

Вось яшчэ цікавостка ад sb.by – тэст на веданне твораў юбіляра. «Л – логіка» ^_^

І ўсё ж матэрыялы да юбілею Караткевіча – далёка не найгоршае ў прапагандысцкіх кампаніях улады. Стараюся не глядзець СТВ (хопіць таго, што тут змарнаваў на гэты канал цэлы абзац), але з перадачай, датычнай смерці Рамана Бандарэнкі, хлопца з нашага раёна, не мог не пазнаёміцца. Дый надта ўжо імпэтна альтэрнатыўныя СМІ «раскручвалі» той сюжэт, паказаны 25.11.2020, а ў «Советской Б.» з’явілася тэкставая версія «маштабнага расследавання».

Якія высновы я для сябе зрабіў:

– «перавод стрэлак» з рэальных ліхадзействаў (збіццё Рамана да смерці) на ўяўныя (учынак урача, які падзяліўся інфармацыяй пра стан збітага з журналісткай) не выглядае пераканаўчым ні ў якім вымярэнні;

– разумеючы гэта, гора-аўтары насычаюць свой «дыскурс» збыткоўнымі падрабязнасцямі кшталту таго, што Раман жыў на вул. Чарвякова за кіламетр ад «плошчы Перамен» (таму, маўляў, гэта не «яго» двор), што некалі ён служыў у в/ч 3214, што пасля аб’явы на tut.by пра яго смерць 12.11.2020 цягам чвэрці гадзіны сабралося мноства людзей з «аднолькавымі» свечкамі і лампадкамі (+ ідыёцкае пытанне: «на плошчы перамен чакалі не акрыяння Рамана, а яго смерці?») Як ужо адзначаў, вакол пл. Перамен – некалькі дваццаціпавярховых дамоў, а супермаркет знаходзіцца максімум за 100 метраў ад месца падзей. Нават дзесяці мінут было дастаткова, каб наведаць яго і вярнуцца з набытымі свечкамі;

– афіцыйныя асобы круцяцца, як уюны на патэльні, апраўдваючы заяву свайго боса пра тое, што Раман увечары 11.11.2020 выйшаў у двор п’яны. Адзін з намеснікаў генпракурора РБ, Генадзь Дыско, прабубніў па СТВ (пер. з «рускай»):

Апублікаваныя ў інтэрнэце копіі дакументаў пра вынікі (? – В. Р.) адсутнасці этылавага спірту ў крыві Рамана Бандарэнкі, аформленыя ва ўмовах тэрміновага аказання медычнай дапамогі, не ўлічваюць увесь спектр неабходных даследаванняў пры вызначэнні стану пацыента. У прыватнасці, кожны мог звярнуць увагу, што ў адным з апублікаваных дакументаў адсутнічаюць вынікі даследавання іншых біялагічных асяроддзяў, у тым ліку мачы. Па выніках судова-хімічнай экспертызы ў біялагічных асяроддзях Рамана Бандарэнкі, узятых работнікамі тады ж у бальніцы хуткай дапамогі, знойдзены алкаголь.

Нарколагі кажуць, што аналіз крыві – асноўны; калі ён паказаў адсутнасць алкагольнай інтаксікацыі на момант аналізу, то мачу дапушчальна і не даследаваць. Там-такі можа быць «знойдзены алкаголь» (сляды), але наяўнасць слядоў не ўплывае на паводзіны чалавека. Г. Дыско, відаць, пасаромеўся агучваць лічбу, блізкую да нуля (0,1 праміле?! яшчэ меней?) Міністэрства аховы здароўя РБ не сёння пастанавіла, што лёгкая форма інтаксікацыі пачынаецца ад 0,3 праміле…

– падслухоўваюць у РБ і тых, хто не падазраецца ў злачынствах; запісы падслуханых размоў лёгка «зліваюцца» прапагандыстам, якія робяць патрэбныя ім нарэзкі;

– у Сінявокай сфармаваліся ўжо цэлыя дынастыі нягоднікаў (хто глядзеў па БТ «Дзяцей хлусні» ў 1995 г., той пагодзіцца са мною);

– што з усім гэтым рабіць, да канца пакуль няясна. Нягоднікі адно выскаляюцца-распаляюцца ў адказ на рацыянальныя довады і апеляцыі да маралі, дый суды ім збольшага патураюць.

– гісторычны досвед як бы намякае, што ў такіх выпадках «паспалітаму люду» без атрадаў самаабароны не абысціся… Але тут я не заклікаю да іх стварэння, бо: а) не ўпэўнены, што заклік быў бы правільна ўспрыняты; б) сам не магу «паказаць, як трэба».

Затое дазволю сабе падказаць, які сімвал аб’яднаў бы «лепшых людзей» з ліку прыхільнікаў С. Алексіевіч, А. Лукашэнкі і З. Пазняка, вакол чаго патэнцыйна магла б сфармавацца «чацвёртая сіла». Зубр! Магутная жывёла, здаецца, рэальна блізкая ўсім…

Металічная інсталяцыя на стыку Брэсцкай і Мінскай абласцей (з’явілася ў 2003 г.). Фота адсюль

Гаваркі зубр быў адной з галоўных дзеючых асоб на «Еўрапейскіх гульнях» у Мінску (чэрвень 2019 г.). Многія гледачы ўпадабалі яго болей, чым самі гульні 🙂 Вольналюбныя жывёлы нярэдка ўцякаюць з Белавежскай пушчы. Уладзіміру Караткевічу сама Беларусь па абрысах нагадвала зубра.

З сярэдзіны 2000-х гадоў кіруючая групоўка ўзяла сабе на ўзбраенне крывую, касую, але ж «ідэалогію» (умоўна – «лукашызм»). Хоцькі-няхоцькі варта проціставіць ёй нейкі «-ізм/-ызм». На жаль, лібералізм, сацыялізм, анархізм і пад. у той ці іншай ступені скампраметавалі сябе, дарма што ў названых комплексах ідэй/практык ёсць свае плюсы. Тое ж можна сказаць пра этнанацыяналізм.

Некаторыя чытачы, убачыўшы апошняе паняцце побач з прозвішчам Зянона Станіслававіча, засумняваліся, ці слушны мой «дыягназ», датаваны яшчэ 2017-м годам. Добра, паглядзім, як этнанацыяналізм трактуецца ў англамоўнай вікіпедыі:

Форма нацыяналізму, пры якой нацыя… вызначаецца ў тэрмінах этнічнасці з націскам на этнацэнтрычны падыход да розных палітычных праблем… Этнанацыяналісты лічаць, што «нацыі вызначаюцца агульнай спадчынай, якая звычайна ўключае агульную мову, веру і агульнае этнічнае паходжанне».

Калі пачытаць артыкул З. Пазняка «Этнас і нацыя» (2013), то высветліцца, што яго тэзісы на 90%, а мо і на 95%, адпавядаюць трактоўцы, прапанаванай у вікіпедыі. Праграма яго партыі таксама шмат у чым «этнацэнтрычная»; партыя КХП-БНФ, напрыклад, выступае:

– за адхіленне спробаў асіміляцыі беларускага этнасу праз палітыку змяншэння адноснай колькасці карэннага этнасу Беларусі…

– за дзяржаўную і грамадскую падтрымку захавання нацыянальнай тоеснасці беларусаў за межамі нашай краіны, асабліва тых, хто жыве на этнічных беларускіх землях.

Яўрэі ў Беларусі разглядаюцца ў гэтай праграме як «нацыянальная меншасць».

Усё гэта гаворыцца не ў крыўду шматгадоваму лідару КХП-БНФ – этнанацыяналізм даволі распаўсюджаная з’ява ў свеце (у Ізраілі таксама…) і не абавязкова вядзе да «распальвання міжнацыянальнай варожасці і этнічнай дыскрымінацыі». Тым не менш да грамадскага прагрэсу ён таксама не абавязкова вядзе.

Я паставіў бы на тэрмін «зубрызм», які адсылаў бы да лепшых якасцей тутэйшых людзей і мог бы абуджаць гэтыя якасці. Што не адмяняе значэння «Пагоні» ды бел-чырвона-белага сцяга… Але да «зубрыстаў» маглі б далучыцца, умоўна кажучы, і аматары зуброўкі, далёкія ад старажытнай сімволікі 🙂

Падумайце, шаноўныя інтэлектуалы – можа, варта прыслухацца?.. Адзін я ў любым разе не дам рады з «альтэрнатыўным ідэалагічным забяспячэннем». А меў жа рацыю Сяргей Лазніца, украінскі рэжысёр беларускага паходжання:

Ніякай «беларускай мірнай рэвалюцыі», на мой погляд, пакуль што няма. Тое, што я назіраю, рэвалюцыяй не з’яўляецца. Гэта пратэст, які «мірным» назваць ужо складана. Ужо пралілася кроў, і праз збіццё і катаванні прайшлі тысячы грамадзян.

Трэба прызнаць, што ніякіх выбараў у Беларусі не было. Сітуацыя, калі напярэдадні выбараў арыштоўваюць і кідаюць у турму апазіцыйных кандыдатаў толькі таму, што яны кандыдаты ў прэзідэнты краіны, не можа называцца «перадвыбарнай кампаніяй».

Перш чым разбурыць гэтую сістэму ўлады і такі тып грамадскага ўладкавання і грамадскіх адносін, неабходна разумець, а што, уласна, хацелася б пабудаваць і як гэта магчыма ажыццявіць.

Змена аднаго тырана на іншага, без змены самой сістэмы ўлады, ні да чога добрага не прывядзе.

Дальбог, трэба разлічваць калі не на пяць, то хаця б на два-тры хады ўперад. Іначай яшчэ доўга прыйдзецца гуляць у такія шахматы, як на здымку.

Вольф Рубінчык, г. Мінск

27.11.2020

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 27.11.2020  18:28

В. Лякин. Тайны старых названий

Каждый из нас, придя в этот мир, начинает познавать его. Однажды мы задаемся вопросом: что обозначают названия города, поселка, деревни, улицы, где ты появился на свет и живешь, почему они звучат так, а не иначе? Году, помнится, в 1957-м, когда я еще не ходил в школу, но уже умел немного читать по складам, мать взяла меня с собой на выходные в ее родную деревню Лесец, что на севере Калинковичского района. Старенький, переполненный пассажирами автобус, начав свой бег из райцентра по хорошему булыжному шоссе, уже не доезжая до железнодорожного переезда на его окраине, сбавил скорость, и, натужно гудя мотором, потащился по глубокой колее. И вот по такой дороге, где песчаной, где, несмотря на летнюю пору, сильно заболоченной, мы и проехали все сорок с лишним километров. Не раз и не два автобус намертво застревал, как говорится, почти «на брюхе». Тогда все мужчины и женщины помоложе выходили, и буквально на руках вытаскивали, вызволяли свое транспортное средство из плена. Во всех деревнях по дороге делались остановки, иной раз до получаса. Пока билетерша производила высадку-посадку пассажиров, а водитель подливал из ведра воду в дымящийся радиатор и озабоченно копался в моторе, я читал намалеванные большими буквами на фанерных дощечках придорожные указатели. Сначала были Дудичи. Название понятное, в одной из своих книжек был рисунок стада и пастуха,  наигрывавшего на дудочке. Потом проезжали Бобровичи. И бобра, даже живого, мне уже приходилось видеть. Про следующие Козловичи нечего и гадать – здоровенный козел с бубенчиком на шее недружелюбно поглядывал в нашу сторону с другой стороны дороги. А вот когда приехали в Тидов, разгадать его название я не смог, и обратился с вопросом к матери.

– До войны я работала учительницей в Замощанах, это недалеко отсюда, и старушка, хозяйка хаты, где я жила, рассказывала такую историю.  Давно это было, почти сто лет назад. Тогда отменили крепостное право и паны, прежние хозяева крестьян,  должны были дать им земельные наделы. Тут была земля пана Жудро, очень жадного и бессердечного. Он уступал крестьянам лишь пески да болото, а те  хотели получить плодородный, урожайный клин. Послали на переговоры с паном своего представителя и ждут с нетерпением его возвращения. Только тот показался и еще не успел рта открыть, как все его обступили с вопросами: «Ці даў, ці не даў?». От этого, говорят, и пошло название новой деревни на выселках. Так это было или не так, не знаю, вот вырастешь, может сам выяснишь…

Наука свидетельствует, что истинное значение старых названий со временем забывается. Пытаясь объяснить их тайны, местные жители слагали легенды и притчи, вроде рассказанной мне матерью. В Калинковичах появилось сказание о девушке Калинке, что пропала однажды в лесу, а ее убитые горем родители стали сажать в память о ней молодые деревья калины. В Кощичах старики рассказывали про легендарного князя Сербина, что побил тут множество врагов, от которых остались одни кости. В Крюковичах поведают о красавице Маланье, что утопилась, не желая быть панской любовницей, спрятав перед этим в лесу золотой клад. Другой клад якобы закопал в урочище Дуброва возле Золотухи какой-то шляхтич. Его дочь полюбила крестьянского парня, вот он и сжег свой двор, спрятал собранное ей в  приданное золото, да подался в другие края. От того клада вроде и пошло название деревни. По рассказам старожилов Пеницы первые поселенцы поставили свои дома на берегу полноводной тогда речи Дымарки. И в первую же весну, в половодье, она забурлила, запенилась, вышла из берегов и затопила селение. В д. Блажки существует предание, что когда-то в этих местах проезжала императрица Екатерина ІІ и здесь на берегу речки Обедовки для нее и свиты местная шляхта устроила праздничный обед. Наконец, в Више и Сыроде уверяют, что там останавливался на постой при следовании на Москву сам французский император Наполеон. Да и в других деревнях, даже самых маленьких, всегда найдется человек, что  расскажет вам услышанную когда-то от старших легенду, предание о происхождении и названии своего населенного пункта, прилегающих лесов, урочищ, озер. Наше сознание так устроено, что успешно трансформирует свои представления о минувшем в некие подобия реальности. Так что поиски исторических фактов, якобы лежащих в основе легенд, как правило, безрезультатны.  Хотя сказочные и былинные объяснения топонимов далеки от научных, они все же являются бесценной частью нашего общего духовного наследия, ярким образцом творчества давно ушедших поколений.

Выяснение давних загадок топонимики – дело непростое и увлекательное. Вот попадется, например, в архиве начинающему исследователю рукописный документ середины позапрошлого века с названием «Исповедальные ведомости Домановичской Свято-Михайловской церкви». Там перечислены имена прихожан по всем 12 приписанных к этому храму населенных пунктов. Видим Домановичи, Анисимовичи, Давыдовичи, среди прочих – Бобровичи-Мухи и Бобровичи-Кулыбы. Получается, что водились в этом месте когда-то бобры, потом здесь пекли кулыбы (род булки), и над всем этим летали еще мухи? Это предположение не имеет никакого отношения к истине. Учеными-лингвистами установлено, что окончание «овичи» было характерным для белорусских селений, возникших в 15-18 веках, и является показателем того, что поселение основано группой кровных родственников. Откроем уже известный нам документ 1552 года, перечень селений и их жителей, приписанных к Мозырскому замку, находим село Бобровичи, имена и фамилии (прозвища) глав 13 живших там семей. Бобров и производных от этого слова там нет, но таковых немало в соседних поселениях: Роман Бобровник в Мозыре, Мамец Бобруевич и Оксета Бобруянин в Калениковичах, Булько Бобрусник, Сисой Бобруянин в Козловичах и т.д. Кто-то из носителей подобных имен, и был, скорее всего, первопоселенцем в Бобровичах. К 19 веку большинство здешних жителей  составляли уже люди с фамилиями Муха и Кулыба: первые жили в северной части села, вторые – в южной. И лишь в начале 20 века оба топонима вновь объединились в одном слове.

По такой же схеме возникло и название соседних с Бобровичами  Козловичей. На момент записи основатель с именем или прозвищем Козел уже давно покоился на местном погосте, но в окрестных селах еще проживали Козел Каленикович, Козел Мишкевич, и Козел Филиппович. Топоним Домановичи тоже, скорее всего, связан с отмеченным в этих местах именем Даман (вариант церковнославянского имени Дамиан).  «Существует предание о том – пишет профессор А.Ф. Рогалев, – что Великие и Малые Автюки приобрели свое имя во время отделения от русской православной церкви части верующих, которые не признали церковных реформ патриарха Никона, которые проводились с 1654 года. В то время большое количество беглецов будто бы осело в местах, где теперь находятся названные деревни. Этих людей так и звали по количеству поселившихся – вялікія і малыя ўцёкі. От слова ўцёкі, в соответстви с преданием, и пошло название деревень. Однако история Автюков начинается задолго до середины 17 столетия. Как выяснил калинковичский краевед И. Гарист, наиболее раннее из известных сегодня сообщений об Автюках (первичным является населенный пункт Великие Автюки, а Малые Автюки появились как выселок из основной деревни) датируется 1552 годом, когда была составлена одна из описей Мозырского замка. В этом документе между прочим говорилось о приписанных к замку окрестных деревнях и о повинностях их жителей. Таким образом, истоки названия, которое нас интересует, нужно связывать вовсе не с беглецами из Руси-Московии, сторонниками старой веры. …В основе названия Аўцюцевічы лежит «коллективное прозвище» аўцюцевічы, которое касалось всех первых жителей – основателей деревни. Аўцюцевічы – это потомки или подданные какого-то Аўцюты или  Аўсюты. В свою очередь Аўцюта или  Аўсюта – это народный разговорный вариант мужского имени Яўціхій или  Яўсей».

Не менее сложную топонимическую головоломку удалось объяснить профессору А.Ф. Рогалеву. «Местные старожилы – пишет он – помнят имя лесника, основавшего поселение – Станислав Ипполитович Лоханский. Они же пересказывают предание о возникновения названия – Мутижар.  Первых  поселенцев эта местность вроде бы  встретила дымом с горевших сосен и торфяников. От едкого дыма и людей кружилась голова. У некоторых даже «замутилось» сознание, а воздух на многие километры вокруг был насыщен жаром. Слова муть и жар потому и стали, как уверены рассказчики, основой географического названия. …В названии Мутижар две части: «муть» и «жар», которые имеют финно-угорское происхождение. Вторая часть происходит от географического термина в значении «озеро», а первый корень отражает слово в значении «илистая, мутная вода, торф». Таким образом, первоначальное название Мутижар осмысливается как «илистое озеро».

За последние полвека появилось и несколько версий названия нашего райцентра. О девушке Калинке уже было сказано. В.Ф. Исаенко полагал, в основе этого топонима лежит одно из значений белорусского слова “калена” – расстояние от одного изгиба дороги до другого. Действительно, как видно на дорожной карте начала 19 века, селение в три десятка дворов и располагалось на таком “калене” протяженностью в полверсты (ныне отрезок ул.Советской от изгиба у магазина “Анри” до изгиба после кольцевой дорожной развязки). Писали, что название придумали переселившиеся сюда в давние времена евреи из немецкого города Кёльн. Или, что топоним является производным от названия протекавшей по окраине села речки, обозначенной на карте 19 века как Каленковка. Свою версию происхождения названия города выдвинула преподаватель нашей гимназии Е.А. Кохан. Она предположила, что основой для образования названия Калинковичи послужило имя  Николая (Каленика) Радзивила Черного, бывшего в 16 веке мозырским поветовым старостой. Точка в этих спорах, полагаю, была поставлена года три назад, когда районная газета поместила изображение страницы из не раз упомянутого документа 1552 года. И там четко читается – село КАЛЕНИКОВИЧИ. То есть первопоселенцами были потомки человека по имени Каленик (вариант церковнославянского имени Каллиник, что в переводе с греческого значит «славный победитель». Опять же, в списке учтенных там в середине 16 века нескольких семейств такое имя не встречается, но в соседнем Мозыре тогда проживал мещанин Козел Каленикович, в соседних селах – крестьяне Каленик Филиппович, Каленик Игнатьевич, Каленик Колотовчиц, Микита и Василь Калениковичи.

Калинковичи, 1904 г.

В письменных источниках 16-20 веков название последовательно трансформировалось от первоначального Калениковичи через Каленкавичи – Коленковичи в современные Калинковичи.  Топоним Калинковичи впервые приведен в рапорте командира 2-го резервного корпуса генерала Ф. Эртеля командующему 3-й Западной русской армией адмиралу П. Чичагову от 1.10.1812 года. Однако это был единичный случай вплоть до 80-х годов 19 века. Начиная с этого времени названия  Коленковичи и Калинковичи употреблялись какое-то время одновременно, причем первое относилось к местечку и селу, а второе к железнодорожной станции. Так, в документах дела 1883 года по выборам здешней мещанской управы уездный исправник Перковский пишет Каленковичи, в приговоре же местечкового еврейского общества  по выборам старосты значится Калинковичи. Существует даже запись, где оба варианта соседствуют в одном предложении. В метрической книге Свято-Никольской церкви 8 февраля 1895 года была сделана запись о том, что скончался «…станции Мозырь-Калинковичи житель, отставной рядовой Николай Петров Камаев, 65 лет, похоронен на кладбище м.Каленковичи». Как отметил ученый-лингвист В.А. Жучкевич, «…первоначальная форма Каленковичи была обычной в устном произношении до недавнего времени. Замена коренного е на и – результат переосмысления в поисках более благозвучных форм». Последний вариант топонима получил свое официальное закрепление в справочнике 1909 года “Список населенных мест Минской губернии”. В нем приведены три населенных пункта с таким названием: местечко Калинковичи (в 1,5 версты от станции “Мозырь” Полесской ж.д.), село Калинковичи – в 2-х верстах и фольварк Калинковичи – в 1 версте. С течением времени фольварк, село и местечко, а также одноименная железнодорожная станция слились в один населенный пункт.

Чтобы вникнуть в смысл иных названий, нужно отвлечься от стереотипного восприятия окружающего мира, расширить свои представления об истории и культуре региона. Вот, скажем, пахотное поле Чертежи на межевом плане местечка  Каленковичи 1842 года. Уж не привиделись ли тут нашим предкам какие-то черти с рогами? Вовсе нет, в названии отражен древний способ вспашки земли с помощью «чертала», «чертежа» (сошник в форме ножа для разрезания дерна). Название хутора Луток (ныне в черте г. Калинковичи) еще в довоенные времена райисполкомовские машинистки, явно не местные, в документах переиначили в понятный всем Лужок. А хутор стоял возле леса, где было много липовых деревьев, из молодого лыка которых (“лут”) местные крестьяне столетиями плели лапти и короба. Улица Липневская, названная по белорусскому месяцу ліпень, аналогу русского июля, в честь даты освобождения местечка от белополяков, затем по безграмотности пришлых чиновников стала улицей Липневского. Наверно по аналогии с соседней улицей Ю. Мархлевского. И сей неизвестный «поручик Киже» фигурировал в документах и даже газетных публикациях вплоть до присвоения улице в 1973 году имени героя Великой Отечественной войны И.И. Сомова. Столь же ленивы и нелюбопытны были за сотню лет до них некие царские письмоводители. Благодаря им старинная деревня Ланпекі (ныне в черте агрогородка Домановичи) была внесена в официальные реестры как Лампеки. Ну не знали они местного слова «лан» (старинная единица земельной меры, а также большой земельный участок), а слово «лампа» – знали.

деревня

Сохранившиеся с давних пор на территории нынешнего Калинковичского района названия селений Рудня Антоновская, Рудня Горбовичская, Есипова Рудня, Руденька, Рудница свидетельствуют о том, что здесь когда-то в маленьких домницах выплавляли железо из болотной руды. Лубное, Лут и Луток говорят о том, что местные жители когда-то драли тут кору молодой липы для плетения кошелей и лаптей. С лесными промыслами связаны топонимы Буда и Смолянка. Наши предки охотно использовали особенности местного ландшафта в названиях населенных пунктов. С течением времени окружающий ландшафт изменяется, а название сохранился и мы сейчас можем реконструировать местонахождение  былых дубрав, лесных массивов и полей (Березняки, Березовка, Вязовица, Деревище, Дубняки, Заполье и др.). До конца 19 века припятское Полесье было самой заболоченной частью во всей огромной Российской империи. Территорию нынешнего Калинковичского района во всех направлениях пронизывали многочисленные речки, ручьи, протоки, везде были открытые и заросшие болота, низины. Во время половодий и сильных дождей до трети всей территории скрывалось под водой. Все это отразилось и в названиях населенных пунктов (Виша, Вишар, Заболотье, Уболоть, Чистая Лужа).

деревня возле Калинковичей                                                   

Иногда верное объяснение топонима можно определить только хорошо зная местную историю и географию. Есть возле Калинковичей старинная деревня Гулевичи. С солидном научном труде оно объясняется производным от древнего индоевропейского слова «гульбия» (птица). И сейчас, спустя тысячелетия, после появления в этих местах первых индоевропейцев, что еще не скоро станут балтами, хозяйки подворий нараспев подзывают на корм своих гусей словами «гули-гули-гули». Но гораздо более вероятно, что топоним произошел от фамилии первого арендатора этого великокняжеского села, мозырского шляхтича Гулевича. (Его родственница Галшка Гулевичевна, по второму мужу Лозка, в начале 17 века подарила принадлежавший ей в Киеве земельный участок под строительство знаменитой впоследствии Киево-Могилянской академии). В той же монографии есть сомнительное утверждение, что названию озеру Одиноко возле д. Пеница дали в честь своего бога войны Одина проходившее тут 1,8 тысячи лет назад германское племя готов. Скорее всего, в те давние времена это маленькое озеро еще и не существовало. Ну, а как не предположить, что название  д. Водовичи, расположенной сравнительно недалеко от Припяти и Турьи, связано со словом «вода»? Между тем селение, как свидетельствуют некоторые источники, основали во второй половине 18 века потомки человека с польской фамилией или прозвищем Звада («сварливый, неуживчивый»).

Естественное развитие языка и топонимики нашего региона за последнее тысячелетие, подвергалось, как минимум четырежды, в большей или меньшей мере различным насильственным изменениям. Вначале, с приходом сюда христианства, исконные языческие личные имена поменялись на библейские, вначале чуждые и непонятные. Несколько веков спустя, после вхождения ВКЛ в состав Речи Посполитой и перевода всего делопроизводства на «латиницу», пошли процессы полонизации, особенно заметные в правящем сословии. На исходе 18 века тут появились иные хозяева, начавшие обустраивать все вокруг по-своему. Проезжавший тогда по восточному белорусскому Полесью академик из Санкт-Петербурга В.М. Севергин констатировал, что дворянство здесь изъясняется «польским языком чистым», простонародье – «польским языком испорченным» (местным диалектом белорусского), и особо отметил, что «по-русски здесь никто не разумеет». То, что мы имеем сейчас, является результатом массированной, повсеместной русификации, включая перевод делопроизводства на «кириллицу» и русскую грамматику, не всегда добровольное обращение католиков с униатами в православие. Одно из свойств русского языка – адаптировать иное иностранное слово, и лишь слегка изменив, выдавать за свое. На протяжении последних двух веков исконные местные топонимы постоянно «мутировали» под влиянием российской орфографии (в некоторых случаях до полной потери первоначального смысла), теряли свой национальный облик.  Последняя, не столь продолжительная по времени, но мощная и агрессивная атака на местный язык и топонимы последовала со стороны коммунистической идеологии и советского «новояза».

Бобровичи (Бабровічы) – деревня в 18 км севернее райцентра. По письменным источникам известна как село с середины 16 века. Основана потомками человека с именем или прозвищем Бобр.

***

От belisrael.info:

  1. Читайте также интересный материал об истории и современном состоянии бывшего военного авиагородка Бобровичи и людях, которые в нем живут, опубликованный 3 апреля здесь 
  2. Выше приведена одна из глав книги Калиновый край в именах и названиях калинковичского историка и краеведа Владимира Лякина, выпущенной на собственные средства небольшим тиражом в 2016. Публикую титульный лист, обложку и ряд страниц текста. 

 

Опубликовано 06.04.2019  13:46

***

Поддержите сайт , Вы также можете напрямую оказать помощь конкретным активным авторам, чего те безусловно заслуживают. Для этого пишите на amigosh4@gmail.com, после чего получите инфо как это сделать. 

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (81)

Гіганцкі грыбны шалом! Ужо, бадай, дазволена «паглядам акінуць шлях» (С), зірнуць на вынікі месяца, а мо й не аднаго.

Канфлікт ля берага Курапатаў, дзе «найшла каса на камень», за два месяцы так і не завершаны – брава, айчынныя канфліктолагі ды ўсякія прочыя спін-дактары! Калі не памыляюся, то бакі ў апошнія тыдні адно радыкалізавалі свае пазіцыі, пачалі ўспрымаць процістаянне як «гульню з нулявой сумай». Зрэшты, ад пачатку года (гісторыя з падрыхтоўкай да святкавання Дня Волі) бачу, што рэпутацыі валяцца, бы тыя костачкі ў даміно.

Калі браць яўрэйскі аспект, тутэйшыя «юдафілы» спрэс намякаюць, што могуць і адключыць сваю талерантнасць да жыдоў яўрэяў… Гэткія сігналы пасылалі «палітыкіня» Таццяна С., якая ўгледзела ў сваёй ідэалагічнай апаненткі «зямліабетаваную знешнасць», «праваабаронца» Ганна Ш., якая, здаецца, не заўважыла кепскага ў наступнай рэпліцы свайго фрэнда пра М. Лісатовіч:

Яшчэ адзін выбітны (?) праваабаронца, экс-дэпутат ад БНФ Мікола А. прама напісаў, што антысемітызму ў вышэйпададзенай рэпліцы няма. Ну, калі сам А. так лічыць…

У прынцыпе, і публікацыя ў «першай беларускай газеце» інтэрв’ю з Рыгорам Абрамовічам належыць да гэтай катэгорыі. Матэрыял, па-першае, не высокапрафесійны, бо другасны адносна 79-й серыі «К&М». I калі ўжо «НН» зацікавілася меркаваннем «Грышы», то слушна было б апытаць таксама іншых, больш уплывовых людзей «зямліабетаванай знешнасці». Не адзін рабін у Мінску.

Па-другое, на nn.by была ўзнятая хваля, мякка кажучы, нелюбові да яўрэяў, асабліва ў каментах. Упэўнены, у рэдакцыі заранёў ведалі, куды ўсё паверне, але грошы/хайп руляць. Да канспіралогіі (версія пра загад «таварыша маёра») скочвацца не буду.

І яшчэ, як бы я ні ставіўся да плыні «прагрэсіўнага іудаізму» (а стаўлюся без энтузіязму), я ніколі не пайду шляхам ізраільца Барыса Д. Б., які на пацеху недасведчанай публіцы пасля публікацыі «НН» агулам абзываў прадстаўнікоў гэтай плыні «брахунамі, казламі, мярзотнікамі» і г. д. З такімі пяшчотнымі выразамі можна заваяваць хіба віртуальны, фэйсбучны аўтарытэт; мяне ж цікавіць рэальнасць, што не зводзіцца да балбатні ў піўнусе.

…Крыху шкада, што зусім адарваўся ад рэальнасці кандыдат на прэзідэнцкую пасаду 1994 г. Ён і раней часцяком лунаў у сваіх эмпірэях, але допіс ад 23.07.2018 – поўны фініш (маўляў, рэстаран служыць і расійскім дыверсантам, і сатаністам, і…). Дый як жа без рытарычных пытанняў ад эмігранта з 22-гадовым стажам: «Чаму Зайдэс [фронтмен рэстарана «Поедем поедим», грамадзянін РБ – В. Р.], прыехаўшы здалёк, не паважае нас? Чаму ён не назваў свой шынок скажам “Пэйсаты-хол”?»

Магу дапусціць, што спадар П. прэтэндуе на Шнобелеўскую прэмію, але – крыўдна, што ў тутэйшым палітыкуме доўжыцца гэткая гульня на паніжэнне. Нагадаю, летась з’явілася праграма пераўладкавання краіны «Вольная Беларусь». Пры ўсіх яго слабасцях, адзначаных і ў нашым серыяле, дакумент, у прынцыпе, мог бы стаць «пуцяводнай зоркай» для 5-10% грамадзян, пры дапамозе якіх пачаліся б рэальныя перамены. Але ўсё адбылося, як заўсёды: пасля колькіх прэзентацый праграму адкінулі ў архіў, дый народнага Руху «Вольная Беларусь», пра які ў сакавіку 2017 г. гучна заяўлялі не толькі Зянон Пазьняк, а і Юрась Беленькі з Сержам Папковым, не відно і не чутно. «Дэгрэсіямі аб таемнай дактрыне» З. П. і папулярнасць сваёй партыі заганяе ў межы статыстычнай хібнасці, і іншых апазіцыянераў апанентаў рэжыму цягне за сабою.

Маркотна стала і ад артыкула Таццяны Процькі на адну з маіх улюбёных тэм (тапаніміка Мінска) – гэткай ксенафобіяй ад яго тхне… Не падабаецца аўтарцы, што ў Мінску «Ёсць вуліцы Талстога (мяркую, што Льва, але не выключана таксама, што і ў гонар Аляксея), Тургенева, Дастаеўскага, Пушкіна, Лермантава, Някрасава, Чарнышэўскага, Ясеніна, Маякоўскага, а таксама Бялінскага, Грыбаедава, Кальцова, Караленкі, Нікіціна, Агарова, Адоеўскага, Серафімавіча, Майкова і іншых». Пра кароткую прывакзальную вуліцу Талстога, названую так у 1919 г. (вядома, у гонар Льва), інфа знаходзіцца ў сеціве за пару хвіляў – трэ’ было даўмецца прыпісаць яе існаванне злавеснаму «рускаму міру»!

Замінаюць спадарыні і вуліцы жывапісцаў «Айвазоўскага, Верашчагіна, Крамскога, Сурыкава, Фядотава, Шышкіна, Рэпіна». З яе артыкула вынікае, што зноўку «нашых крыўдзяць», бо ў Мінску нібыта няма вуліц імя тутэйшых мастакоў. Насамрэч не адзін год існуюць вуліцы Ваньковіча, Драздовіча, Орды, Рушчыца… Дый той жа Ілля Рэпін аб’ектыўна вельмі шмат зрабіў для беларускай культуры – напрыклад, у сваім Здраўнёве пад Віцебскам.

«Затое» Т. Процька заўважыла, што ў Мінску з’явілася «адмоўная» вуліца Гагарына («брудная, у прыватным сектары») – на Таццянін одум, так беларусы супраціўляюцца «рускаму свету» («Які свет, такое і ўшанаванне, такая і памяць»).

Замест дзелавой размовы – у Мінску сапраўды недастаткова ўшанаваныя некаторыя заслужаныя людзі, а многія тапонімы састарэлі – феерыя зласлівасці й дурноты… Нават не верыцца, што аўтарка мае званне кандыдата філасофскіх навук і шмат гадоў узначальвала беларускі Хельсінкскі камітэт. Хаця – у нашай пясочніцы ўсё магчыма.

Ілюстрацыя да матэрыяла Т. Процькі – амаль адзінае, што ў ім памыснага… На фота – шыльда ў Клецку.

Не дужа арыентуюцца ў тапаніміцы і «адказныя» супрацоўнікі гарадскіх службаў. Падзівіцеся хаця б на даведкі тутака, дзе «Их именам названы улицы» [sic]. Здаецца, у адміністрацыі Фрунзенскага раёна шчыра вераць, што вуліца Дамброўская на захадзе сталіцы названая ў гонар расійскага пісьменніка Юрыя Дамброўскага:

Пісьменнік-то выдатны, але тут ён ні пры чым… Вуліца атрымала імя ў гонар фальварка Дамброўка, тэрыторыя якога не так даўно ўвайшла ў межы Мінска. Гэтак жа называецца прылеглы жылы раён.

Адхланню для мяне ў гэтым мітуслівым месяцы (закон аб нацыянальным характары дзяржавы, прыняты ў Ізраілі 19.07.2018, падобна, толькі паглыбіў раскол у грамадстве, што б там ні вяшчаў Бібі) сталі гуманістычныя ідэі мастака Андрэя Дубініна наконт таго, як згадаць пра ахвяраў у Курапатах:

Калісьці мяне ўразілі сшыткі Сямёна Кірсанава, паэта, які як бы «дапісаў» паэтычныя зборы за сваіх (загінулых на вайне) сябраў, абапіраючыся на іх чарнавікі, тэмы і вобразы. Кожны «сшытак» так і азаглаўлены – прозвішчам забітага. Калі і прыдумана што зараз, то не мае значэння. Канцэпцыя для мяне была б такой – калі дажывем да архіваў НКУС, то там можна было б зрабіць кампазіцыйна – накшталт крамы ІКЭА, ты ідзеш праз макеты пакояў, дзе сапраўдныя, жывыя рэчы забітых, і калі там паэт – можаш хоць радком дапісаць яго магчымы верш, калі будаўнік – пагартаць яго кнігі і г.д. – каб супольна дажыць аднятае жыццё (мой дзед быў чыгуначнік, і я прыдумаў, што ў яго павінен быў быць гадзіннік – кішэнны, цыбуліна, каб ведаць дакладны час, і, здаецца, у архіве НКУС ён ляжыць). Узгадваецца яўрэйскі звычай – да хворага павінна (па чарзе і па магчымасці) прыйсці 120 чалавек, бо лічыцца, што адзін чалавек уносіць 1/120 частку хваробы.

Гэтыя адсечаныя памяць і жыццё ўвесь час шукаюць свайго ўвасаблення, гэта рэактар пагубленага часу…

Выдатны праект у бліжэйшыя месяцы не будзе рэалізаваны, і справа не толькі ў закрытасці архіваў 🙁 Летась «галоўны» сказаў паставіць сціплую каплічку, нешта такое і злепяць. Паведамлялася, што адзін варыянт з трох будзе выбраны 1 жніўня.

У ліпені пайшлі ў іншасвет дзве дамы, якія шмат гадоў уплывалі на яўрэйскае жыццё Мінска: канцэртмейстарка Лізавета Хаскіна, супрацоўніца «Хэсэда», былая вязніца гета Мая Крапіна… Барух даян а-эмет.

* * *

Канспектыўна пра пазітыўнае. К сярэдзіне ліпеня ў сеціве паказаўся доўгачаканы «габрэйскі» выпуск № 20 беларускага часопіса перакладной літаратуры «ПрайдзіСвет». З тэкстаў можна дазнацца нямала новага і пра яўрэйскае жыццё, і пра аўтараў, і пра перакладчыкаў, хоць сёе-тое публікавалася раней (у тым ліку на belisrael.info). Асобна хацеў бы парэкамендаваць жывыя яўрэйскія народныя апавяданні і жарты са збору Вульфа Сосенскага.

Спрэчным у выпуску выглядае хіба пераклад «Запаленых свечак» Бэлы Шагал, зроблены не з ідыша, а з нямецкай («копія з копіі»). Да таго ж, калі рэдакцыя піша: «мы хочам, каб у беларускай літаратуры зноў з’явіўся няхай і не надта моцны, але ўсё ж адчувальны габрэйскі акцэнт», то, па-мойму, грукае ў адчыненыя дзверы… «Не надта моцны» акцэнт ніколі не знікаў, нат пасля масавага выезду яўрэяў з Беларусі ў 1990-х гадах. Між іншага, на гэтую тэмку (яўрэі ў белліце) у ліпені выйшла і кніга канадскай прафесаркі Зіны Гімпелевіч «Тhe Portrayal of Jews in Modern Bielarusian Literature». Аж на 500 старонак.

Праз тыдзень у Капылі намячаецца ўсталяванне мемарыяльнай дошкі ў гонар «дзядулі яўрэйскай літаратуры» Мендэле Мойхер-Сфорыма. Варта дадаць, што вуліца Мендэле (дакладней, Абрамовіча – гэта сапраўднае прозвішча класіка) існуе ў Капылі з савецкіх часоў.

Новая, і даволі цікавая кніга пра Максіма Гарэцкага выйшла на пачатку года ў жыхара Ізраіля Уладзіміра Ліўшыца (дапамагла Горацкая сельгасакадэмія, дзе сп. Ліўшыц шмат гадоў працаваў). Скапіяваў фрагменцік пра Ізраіля Гарфінкеля:

Знакамітаму паэту і гісторыку літаратуры (да таго ж аўтару belisrael.info :)) прысвечана іншая манаграфія, падрыхтаваная доктаркай філалагічных навук, прафесаркай Ірынай Скарапанавай:

Скора Віктару 40. А гісторыку Льву Казлову, які пазалетась прыходзіў на імпрэзу В. Жыбуля, – ужо 80! Яшчэ з дзяцінства цаню казлоўскі гумар, яго кніжныя «музеи остроумия». Нядаўна адкрыў для сябе, што Леў Раманавіч не толькі спецыяліст па геаграфічных картах і выдавец, а яшчэ і любіцель рыфмаў.

З (адносна) свежай кнігі Л. Казлова, ён жа Плат. Гудовіч

У адзін з даждлівых мінскіх дзён прыйшла ў галаву думка: во каб Уладзіміру Караткевічу стварыць помнік на беразе Свіслачы, дзе пісьменнік cядзеў бы за лоўляй рыбкі… Ён жа гэты занятак любіў – і жывыя рыбакі да яго б прымошчваліся, і турысты. Падзяліўся думкай у фондзе культуры – пасмяяліся. Аднак во дзе ісцінная праўда ад Герцля: «калі захочаце, гэта не будзе казкай». І аршанскі дом, у якім Караткевіч жыў у першыя пасляваенныя гады (а працаваў і пазней), выкупіць-уратаваць ад зносу пакуль што магчыма.

Між іншага, Караткевіч разумеў ідыш. Яго старэйшая сястра Наталля Кучкоўская ўспамінала пра даваенную Оршу: «Зрэдку ў наш горад прыязджаў яўрэйскі тэатр. Паколькі яўрэйская мова гучала на аршанскіх вуліцах штодня, мы без перакладчыка спакойна глядзелі ўвесь рэпертуар, які складаўся паводле вядомых твораў Шолам-Алейхема: “Блукаючыя зоркі”, “Тэўе-малочнік”, “Хлопчык Мотл”, – і атрымоўвалі вялікую асалоду». Калі пакорпацца ў газетах канца 1930-х – пачатку 1940-х, то высветляцца, пэўна, і даты гастроляў, і тое, які там быў яўрэйскі тэатр (мінскі, маскоўскі, а можа, кіеўскі?).

 «Вольфаў цытатнік»

«Мне даспадобы займець свабоду / Пакуль свабода мяне не паймела» (Фёдар Жывалеўскі)

«Калі не кормяць сваіх паэтаў, / Кормяць паэтаў чужых» (Платон Гудовіч)

«Я люблю сваю краіну, але не жадаю разумець тое, што адбываецца ў сістэме кіравання дзяржавай. Сістэма настолькі прагніла знутры, што першая неабходнасць для яе – рабы, людзі, якія маюць вузкія навыкі і не імкнуцца да развіцця, адукацыі, самавызначэння» (Дзмітрый Заплешнікаў, «Мая псіхушка», 2016)

«У 1920-30-я гады дзяржава паводзіла сябе па-злачыннаму ў адносінах да людзей. Хеўра злачынцаў мучыла народ. Карыстаючыся тым, што яна можа называць сябе дзяржавай. І вядома, мала што з таго часу ментальна ў галовах людзей змянілася, таму што ў нас жа ніякага суда над гэтай хеўрай не было. У нас жа Нюрнберга не было» (Мікалай Сванідзэ, 27.07.2018)

«Мы знаходзімся пад уладай глабальных працэсаў, і ўсе гэтыя працэсы – па-за нашым кантролем. Калісьці свет рухаўся праз ідэалогіі і рэлігіі – у гэтым было яшчэ нешта чалавечае. Сёння ён падпарадкоўваецца грошам і тэхналогіям – у гэтым ужо значна менш чалавечага» (Павел Гельман, 25.07.2018).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

29.07.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 29.07.2018  23:59

***

Нагадваю, што ў сваёй аўтарскай серыі В. Рубінчык выказвае сваё асабістае меркаванне, якое не абавязкова ва ўсім супадае з рэдактарскiм.

***

Кароткі змест папярэдніх дзесяці серый

№ 80 (11.07.2018). Разгільдзяйства па-ізраільску. Праблемы з допускам турыстаў у Ізраіль, рэакцыя беларускіх чыноўнікаў і чытачоў tut.by. Няўзгодненасць дзеянняў ізраільскіх службаў як адна з прычын трагедый у Нахаль-Цафіт. Доўгажыхарства Нетаньягу ва ўладзе, думка пра тое, што ён “заседзеўся”. Яшчэ адзін “доўгажыхар” у Беларусі, 25 гадоў барацьбы супраць карупцыі з сумнеўнымі вынікамі. “Антыкарупцыйныя” курсы 2005 г. і адмоўны адбор у дзяржсістэме. Хітрыкі антыдармаедскіх дэкрэтаў. Пазітывы ў Кітаі, Віцебску, Барысаве, Бабруйску. Планы павесіць дошку памяці Ізраіля Басава ў Мсціславе. Новыя пераклады вершаў і прозы Майсея Кульбака. Прэзентацыя кнігі Клер Ле Фоль у Мінску, крытыка некаторых выказванняў даследчыцы. Пра тое, што ідэю дружбы яўрэяў і беларусаў стварыў не Бядуля. Калі быў пік яўрэйска-беларускіх палітычных дачыненняў? Роля Арона Вайнштэйна ў чатырохмоўі БССР.

№ 79 (02.07.2018). “Курапацкі вузел”, зацятасць абодвух бакоў. Кампрамісныя прапановы Міколы Арцюхова. Эвалюцыя Змітра Дашкевіча. Млявасць “яўрэйскай абшчыны”, факты 2000-х гадоў. Спрэчныя заявы Р. Абрамовіча і яго жонкі. Нязгода з тым, што беларускія яўрэі заслужылі гнілаватую “абшчыну”. Пра тое, што часам варта выносіць смецце з хаты. Як пашырыць “яўрэйскую прысутнасць” у тапонімах. Яўрэі ў назвах віцебскіх вуліц. Пра японскае і яўрэйскае кінцугі. Адстаўка С. Шапіры з пасады старшыні федэрацыі хакея; пажаданне вышэйшым чыноўнікам пайсці Шапіравым шляхам. Чалавек без маральных тармазоў на дзяржслужбе (факт плагіяту). Выстаўка “Беларускія яўрэі” ў Іўі.

№ 78 (19.06.2018). Як канфлікт вакол Курапатаў набыў этнічнае адценне. Атамізаванасць “яўрэйскай абшчыны” ў Беларусі, яе няздольнасць адказваць за ўчынкі асобных яўрэяў або ціснуць на “сусветную дыяспару”. Збор подпісаў у Ізраілі супраць “шынка на костках”. Дээтнізацыя канфлікту як выйсце. Патрэба ў парламенцкім расследаванні абрэзкі ахоўнай зоны ля Курапатаў. Віна чыноўнікаў. Кампанія “прамога дзеяння” супраць наведвальнікаў рэстарацыі і яе выдаткі. Заява аднаго з пратэстоўцаў пра “жыдакамунізм”. Слабаватыя праекты мемарыяла ў Курапацкім лесе, альтэрнатыва ад Алеся Разанава. Заклік да інтэграцыі гістарычнай памяці, злучэння ў ёй і Курапатаў, і Трасцянца, і БНР, і БССР. Стаўленне яўрэяў да БНР паводле С. Рудовіча. І. Рэйнгольд і М. Калмановіч ля вытокаў БССР. Іх сумныя лёсы за Сталіным. Памяць пра Рэйнгольда на яго малой радзіме, у Грозаве.

№ 77 (15.06.2018). Як прадпрымальнік А. Машэнскі выклаў за шакаладку з аўтографам 10 тыс. долараў. Попыт на партыйную сістэму ў Беларусі. Аптымальнасць двухпартыйнай сістэмы з даволі высокім прахадным бар’ерам на выбарах у парламент. Стратэгічная задача – пераключыць “знешні локус кантролю” на ўнутраны. Заклік стварыць дзве суперпартыі да выбараў 2020 г. Пра тое, што асобныя ідэі з серыяла ажыццяўляюцца. Колькасць курцоў, п’янтосаў і суіцыднікаў у Беларусі і Ізраілі. Беларуская анамія. Планы З. Пазняка і пратэстоўцаў ля рэстарана адносна Курапатаў. Перадача пра адносіны яўрэяў і беларусаў на “Белсаце”. Павярхоўшчына ў інтэрв’ю “доктара гісторыі” з гэтай перадачы, яго парады разбіць мур ілбом і ўзламаць адчыненыя дзверы. Інтэракцыі паміж яўрэямі і беларусамі на розных узроўнях. Замоўчванне рэальных праблем. Як беларусістыка мадзее ў Ізраілі. Поспехі кітайцаў у РБ.

№ 76 (10.06.2018). Віншаванне з “Днём Волі” ад СБП. Падзеленасць беларускага грамадства. Патрэба ў шанаванні ўсіх дат, звязаных з “бацькамі-заснавальнікамі”, у паўнаце палітычнага спектру. Трыццаць год адкрыццю Курапат. Адыёзная версія ад адстаўнога афіцэра КДБ, яго інсінуацыі наконт яўрэяў. Недаацэнка ўплывовасці У. Бегуна і Э. Скобелева. Як у суполцы “Талака” 1980-х гг. ставіліся да яўрэйства. Небяспека этнізацыі канфліктаў. Развагі пра магчымы кампраміс. Ліст-ушчуванне ад М. Гаравога. Прапановы Я. Гутмана. Летуценні пра курапацкі “конкурс”. Выстаўка, прысвечаная Трасцянцу, у Нацыянальнай бібліятэцы. Вуліцы Дудара і Смоліча ў Мінску, Левіна ў Жлобіне. Няўменне яўрэйскіх суполак і гісторыка Б. наладзіць дыялог. 70 гадоў С. Алексіевіч. Фаліянт Л. Доўнар пра кніжную справу ў Мінску. Анатацыя кнігі на ідышы.

№ 75 (28.05.2018). Рэгістрацыя ўніверсітэта імя Гілевіча. Жарцікі пра тое, чаму яму варта атабарыцца ў Лідзе або Ельску. У. Бараніч і яго амаль сенсацыйны допіс пра маладога В. Івашкевіча і яго “жыдабойства”. Сведчанне ад С. Дубаўца пра З. Саўку. Успамін В. Вячоркі пра 1989 г., дзе замоўчваецца тагачасная юдафобія А. Пушкіна. Згадка Я. Гутмана пра першы з’езд БНФ і сыход з яго групы яўрэяў. Антыкамунізм і антылукашызм – яшчэ не прычына, каб падтрымліваць “жыдабойцаў”. Меркаванне З. Жабацінскага. Як у Кіеве гарсавет танчыць пад дудку партыі “Свабода”. Небяспека этнанацыяналізму. Немагчымасць вярнуцца ў мінулае, у т. л. і ў “штэтл”. Шматхадовачка беларускіх ідэолагаў з нагоды вывешвання вясёлкавага сцяга над пасольствам Вялікабрытаніі. Сумневы ў тым, што Макей – “трагічная постаць”.

№ 74 (22.05.2018). Перамога Ізраіля на “Еўрабачанні” і адсталасць у жаночых шахматах. Рост ВУП у Кітаі і Ізраілі. Як Кітай стаў больш перспектыўным партнёрам для Беларусі, хаця ў 1990-х было наадварот. Колькасць кітайцаў і яўрэяў у РБ. Занадта аптымістычнае выказванне Ю. Зісера і “халодны душ” ад У. Бараніча. Адток людзей з Беларусі ў Ізраіль. Пашырэнне неапаганства праз кітайшчыну. Супраца КНР і Ізраіля. Патрэба ў кансалідацыі ізраільцаў і беларусаў. Пра тое, чаму ні КНР, ні РБ не перанясуць свае пасольствы ў Іерусалім. Гастролі ізраільскага армейскага ансамблю ў Мінску-1998. Водгук на канцэрт з “Вечернего Минска”. Меркаванне П. Рэзванава пра музычны альбом “Толькі б яўрэі былі…” Запрашэнне да дыскусіі на тэму “перспектывы развіцця (каля)яўрэйскай культуры ў Беларусі”. Некалькі тэзісаў.

№ 73 (11.05.2018). Юбілей К. Маркса, розныя думкі пра яго, каштоўнасць некаторых яго ідэй. Актывізацыя правых радыкалаў у Беларусі. Патрэба ў беларускай левіцы, цікавасць да ідышу ў асобных левых. Віншаванне з Першамаем з газеты “Акцябер”, 1927 г. С. Спарыш і “наезды” на яго. Каментарый ад М. Статкевіча на затрыманне Спарыша. Жарты апошняга, расповед пра кантакты з пралетарыятам. Юбілей Ізраіля; параўнанне 1998 і 2018 гг. Актыўнасць і прагматычнасць Ізраіля на міжнароднай арэне. Поспехі ў гаспадарчых справах на тэрыторыі РБ. Жарцік ад “Бэсэдэра?” Альбом “Толькі б яўрэі былі…” ад А. Віслаўскага. Карта “Яўрэйская Гародня” ад А. Аснарэўскага. Цікавосткі, звязаныя з героем І. Эрэнбурга Лазікам Ройтшванцам, у Гомелі. Успаміны Л. Лыча пра дзяцінства ў мястэчку Магільным. Пра адзначэнне 9 мая на “Яме” ў Мінску, пра сустрэчу з Ш. Грынгаўзам у Красным.

№ 72 (29.04.2018). Расповед М. Уласевіча пра аварыю на Астравецкай АЭС і “абвяржэнне” ад адміністрацыі. Рэакцыя Літвы і адказ беларускага МЗС. Успамін пра адказ ад супрацоўніка пасольства РБ у Ізраілі (2005). Як некаторым карціць прывязаць яўрэяў да ўраду. Праблема з абяленнем С. Булак-Балаховіча і нежаданне прыпісваць прагу абялення ўсім нацыяналістам. Ахвота гісторыка Б. папіярыцца на тэме. Урывак з пратаколу 1921 г., дзе гаворыцца пра пагромы, учыненыя балахоўцамі. Казус В. Малышчыца, яго крыўда на Нацыянальнае агенцтва па турызме і “задні ход” праз некалькі дзён (парушэнні агенцтвам аўтарскіх правоў былі “выпадковыя”). Нявер’е ў выпадковасць парушэнняў праз тое, што і былая дырэктарка НАТ і ў пачатку 2010-х не адрознівалася павагай да аўтарскіх правоў, як і арганізацыі, дзе яна працавала. Цытаты з Л. Гозмана і А. Арэха.

№ 71 (20.04.2018). Перафарматаванне серыяла. Плён ад звароту ў адміністрацыю Фрунзенскага раёна. Прагулка па вул. Прытыцкага ў Мінску. Ідэя з перайменаваннем вуліцы “1-я Раённая магістраль”. Дэмагагічны, а мо правакацыйны артыкул У. Бейдэра. “Наезд” Бейдэра на І. Зісельса, развагі пра пазіцыю апошняга. Самасуд ад Шварцбарда мог выклікаць прагу помсты. Думка А. Розенблюма пра суд над Шварцбардам. Няўменне або нежаданне раскрыць забойствы А. Бузіны, П. Шарамета. Згода з М. Салоніным наконт некаторых асаблівасцей украінскай сітуацыі. Эпідэмія адру ва Украіне. Здаровы глузд у падачы Мінскам заяўкі на правядзенне Сусветнай шахматнай алімпіяды. Як ФІДЭ сябе дыскрэдытавала. Цытаты, інфармацыя пра ўдзел А. Дубініна ў выставе ў гонар БНР.

Змест ранейшых серый гл. у №№ 71, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10.

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (77)

Шалом, ён жа мір! Тут за «прэзідэнцкі» шакалад з аўтографам-зычэннем бізнэсовец Аляксандр Машэнскі, «наш чалавек», выклаў 10 тыс. USD – хоць стой, хоць падай… Раней мне выпадала прасіць на друк ідышна-беларускіх кніг па 50-100 долараў, дык і тады калегі сп. Аляксандра круцілі носам. Калі хто раскашэльваўся, то «люд паспаліты».

А. Машэнскі (фота А. Несхадзімава для РБК) і яго прыз

Кажуць, грошы за супершакаладку пойдуць дзецям… Добра, калі так, дый увогуле не маю нічога супраць тутэйшага трэцяга прадпрымальніцкага саслоўя. Больш за тое, хацеў бы, каб яно, у рэшце рэшт, стварыла «сваю» палітычную партыю – дахадзяжная АГП з яе гумарным старшынёй на гэтую ролю не цягне 🙁 Пакуль жа, выглядае, гродзенская панчошная фірма фінансуе чужых палітыкаў – няйначай новы прэм’ер-міністр Італіі Джузэпе Контэ быў выбраны, каб прапіярыць вырабы «Conte» 😉

Попыт у Беларусі на партыйную сістэму, адрозна ад першых лукашэнскіх гадоў, цяпер ужо ёсць. У грамадстве па меры развіцця капіталізму – амаль паводле дзеда-Леніна – нарастаюць супярэчнасці і фармуюцца групы ціску. Аптымальнай сталася б двухпартыйная сістэма а-ля ЗША або Вялікабрытанія. Мазаіка а-ля цяперашні Ізраіль з яго крохкімі кааліцыямі, а пагатоў італьянская палітчахарда тут непамысныя, бо выдаткі на «згладжванне вуглоў» акажуцца завялікімі. У горшым выпадку зноў забуяе аднапартыйнасць з дэкарацыйнымі карлікавымі парцейкамі (зірнем на КНР).

Карацей, патрэбныя выбары ў «парламент» (зараз палата прадстаўнікоў – гэта квазіпарламент, але потым – хто ведае?) паводле прапарцыйнай сістэмы з досыць высокім прахадным бар’ерам, хіба 10%. Для ізраільскіх партый доўгі час ён сягаў 1% ад галасоў выбаршчыкаў, потым падвышаўся, але і цяпер, па-мойму, занадта нізкі (3,25%).

Cтратэгічная задача партый у РБ – пераключыць «знешні локус кантролю» на ўнутраны. Іначай кажучы, важна, каб грамадзяне (пераважная большасць…) паверылі ў свае сілы ды перасталі шукаць рашэнняў па-за межамі краіны. Як «правацэнтрысты» Губарэвіч, Лябедзька і Рымашэўскі з іх травеньскай выправай у ЗША. Ці як Лукашэнка ды яго паплечнікі, што занадта часта ківалі на сусветны эканамічны крызіс, злы Рассельгаснагляд etc.

«Аб’яднанне апазіцыі» ў адной суперпартыі – утопія; сёлета, у сувязі з адзначэннем 100-годдзя БНР і падзеямі вакол Курапатаў, гэта высветлілася канчаткова. Узбуйненне ж альтэрнатыўных сіл непазбежнае. Да 2020-га, году фармавання палаты прадстаўнікоў чарговага склікання, можна было б падрыхтавацца – зляпіць і раскруціць дзве магутныя партыі (два магутныя блокі?) «левых» і «правых», якія здолелі б правесці ў ПП НС па некалькі асобаў. Нават паводле мажарытарнай сістэмы і з улікам агульнавядомых «нюансаў» падліку.

Няхай бы левыя ў парламенце крытыкавалі Лукашэнку за адмену льгот і камерцыялізацыю сацыяльнай сферы, а правыя, са свайго боку, – за недастатковыя тэмпы прыватызацыі, паборы з прадпрымальнікаў і г. д. Спярша гэта можа выглядаць як гульня, пазней з лідараў блокаў вырастуць сапраўдныя палітыкі… I не прыйдзецца ўжо прыхільнікам перамен выбіраць паміж (Сірожам, Алегам – непатрэбнае закрэсліць) Гайдукевічам ды Таняй Караткевіч.

Ізноў жа, усё гэта падобна да ўтопіі, але праект хітры план ажыццяўляльны. Агулам, некаторыя ідэі з серыяла рэалізуюцца, хоць і ў скажоным выглядзе: расфармаваны Інстытут журналістыкі БДУ (дый інстытут псіхалогіі працуе з канца 2016 г. – у структуры педуніверсітэта; лепей бы самастойна ці пры тым жа БДУ), людзі ў Беларусі менш сталі бухаць, чым пазалетась. Пішуць, паводле ўжывання алкаголю краіна з 2-га месца пераехала на 27-е; з іншага боку, МУС РБ за першыя 5 месяцаў 2018 г. зафіксавала ажно 600 смяротных атручванняў, так што цешыцца ранавата.

А тут яшчэ адна песімістычная канстатацыя ад обер-кардыёлага: «Сярод жанчын за апошнія пяць год колькасць курчых павялічылася ў тры разы і складае 14%. Сярод мужчын [у Беларусі] паляць 46-52%». Паводле звестак 2016 г., Беларусь аказалася на 3-м месцы ў свеце па спажыванні цыгарэт (Ізраіль – у шостым дзясятку, і тым не менш каля 20 ізраільцаў паміраюць штодня ад хваробаў, звязаных з курэннем). Можа, хто і верыць, што курэнне памагае даць рады са стрэсам, а я не веру: паводле колькасці суіцыдаў Беларусь таксама ў 2016 г. была сярод першых у свеце (5-е месца, 26,2 выпадкі на 100 тыс. чал.; Ізраіль – у сярэдзіне, там 5,4 выпадкі). Анамія, выкрытая мудрым французам Эмілем Дзюркгеймам яшчэ пад канец ХІХ ст., – у рот ёй ногі…

За апошні месяц актывізаваліся «настаўнікі жыцця» для яўрэяў і беларусаў. Часткова гэта звязана з праблемай Курапатаў – у скандальную ўстанову харчавання «Поедем поедим» былі ўкладзены т. зв. «яўрэйскія грошы», што непакоіць не толькі Марата Гаравога, а і Зянона Пазняка. З. П. заявіў, што «ў Курапатах стаіць помнік габрэям, расстраляным энкавэдзістамі. Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя – БНФ плянуе таксама паставіць там мэмарыяльны знак у памяць расстралянага менскага габрэйскага паэта Ізі Харыка».

У асяроддзі пратэстоўцаў загучала прапанова – запрасіць у Курапаты прэзідэнта Ізраіля Рэўвена Рыўліна (можа прыехаць у канцы верасня на адкрыццё трасцянецкага мемарыяла), падвесці да «народнага» помніка расстраляным яўрэям, каб госць пранікся… Асабіста я сумняюся, што з гэтага штось атрымаецца, але марыць не забаронена.

Перадача пра адносіны яўрэяў і беларусаў на «Белсаце» планавалася яшчэ ў красавіку… Выйшла ў эфір пару тыдняў таму ў рамках праграмы «Intermarium» пад шматабяцальнай назвай «Беларусы і габрэі: што насамрэч адбылося?» Нягледзячы на нелюбоў да польскага псеўдаліберальнага канала, мусіў паглядзець… На жаль, вядучы і рэдактары адпрацавалі на ўжо знаёмым узроўні. Чаго варты зачын: «Беларуская дзяржава… па-ранейшаму праводзіць гістарычную палітыку Савецкага Саюзу. Гісторыя габрэяў у Беларусі амаль не даследуецца». І што за трызненне далей? «Другая сусветная вайна цалкам справядліва прымусіла нас глядзець на масавыя забойствы ХХ ст. толькі як на трагедыю габрэйскага народу, толькі як на гісторыю габрэяў».

Абмеркаванне адразу ж скацілася ў заезджаную тэму, як нас называць: яўрэі, габрэі ці жыды. Мо’ каму гэта й цікава, мне – не (збольшага выказаўся на той конт у публікацыі яшчэ 2000 года). Ладна журналісты… Фальшывай выявілася і «арыя ізраільскага госця», што не дзіўна (пра «пана прафесара» гл. напрыклад, тут, тут і крыху тут). У яго яшчэ ўзялі асобнае інтэрв’ю: павярхоўшчына руліць. То слова «жыд» у БССР з афіцыйнай мовы выдалілі нібыта ў 1926 г. (насамрэч у 1925 г., і «БАН», г. зн. Беларускай акадэміі навук, тады не існавала, дзейнічаў Інбелкульт), то Лукашэнка апошні раз быў на «Яме» ў 2005 г. (насамрэч – у кастрычніку 2008 г.), то ў Лідзе – адзіная вуліца Шолам-Алейхема ў Беларусі (а як жа горад Рагачоў?) То кожны з былых прэзідэнтаў Ізраіля, народжаных тутака, называў сваю радзіму «не Беларуссю, а Усходняй Польшчай»… Шымон Перэс, які ў 1990-х двойчы наведаў нашу краіну, такі менаваў Беларусь сваёй малой Радзімай і ўласнаручна пазначыў на кнізе, што «Ізраіль нарадзіўся ў Беларусі», ды каго хвалююць факты?

Шыльда ў Вішневе, на месцы, дзе жыў Ш. Перэс. З’явілася ў 2013 г.

Парады адносна рэстытуцыі мелі б пад сабой грунт у пачатку 1990-х – там, здаецца, і «закансерваваўся» гісторык С-цкі. Пасля 20+ гадоў кіравання «адзінага палітыка» ясна, што маёмасць былых яўрэйскіх абшчын вяртаецца суполкам цяперашнім толькі ў выключных выпадках, калі ў дзяржавы не стае рэсурсаў юзаць будынкі старажытных сінагог… Нярэдка спаруды, вернутыя на перыферыі, «вылазяць бокам». Яскравы прыклад – Слонім, дзе амаль няма жыхароў-яўрэяў, але сінагогу ў 2000 г. перадалі на баланс Іудзейскага рэлігійнага аб’яднання РБ. У выніку, звыш 10 год рамонту ў ёй фактычна не вялося.

Што да разваг пра тое, ці з’яўляецца гісторыя яўрэяў Беларусі неад’емнай часткай гісторыі Беларусі – тут ужо не рэкамендацыя разбіць мур ілбом, а спроба ўзламаць адчыненыя дзверы… Даўно ўсе адэкваты разумеюць, што з’яўляецца, і няма цяпер такога, што «яўрэі ў Беларусі – самі па сабе, беларусы – самі па сабе». Інтэракцыі ідуць пастаянна, на розных узроўнях – часам незалежна ад «Чырвонага дома», часам з яго санкцыі.

На лакальным узроўні ў многіх дзяржаўных музеях усталяваныя стэнды, дзе гаворыцца пра яўрэяў (Пінск, Магілёў…). У школах ладзяцца конкурсы краязнаўчага характару з выхадам на «яўрэйскі тэмат» (паказальна, што ў Навагрудку адзін з школьных класаў у 2010 г. узяў сабе імя Джэка Кагана)… Райвыканкамы найчасцей не замінаюць захаванню памяці пра яўрэяў, а бывае, і падтрымліваюць. Амаль ва ўсіх раённых «Кнігах памяці», выдадзеных у 1990-х–2000-х гадах згодна з пастановай ураду, ёсць звесткі пра ахвяраў адпаведных гетаў, нярэдка і пра партызанаў-яўрэяў.

На ўзроўні нацыянальным – Дні памяці ахвяр арганізоўваюцца больш-менш рэгулярна, пачынаючы з 1993 г. Нямала ў іх казёншчыны (вось і зварот пра конкурс 2018 г. пад эгідай мінінфармацыі насцярожвае бюракратычным слэнгам), але ёсць і нешта жывое. У 2008 г., напрыклад, дзяржава дапамагла паставіць рад помнікаў і зняць дакументальны фільм, узнагародзіла медалямі былых вязняў гета, падпольшчыкаў – чым кепска?

Даўно не вымагае празмерных высілкаў апублікаваць артыкул (ці некалькі), прысвечаны яўрэям, у навуковым/навукова-папулярным выданні. Нябожчык Рыгор Рэлес друкаваў матэрыялы пра яўрэйскіх пісьменнікаў у часопісе «Полымя» (1995–1996), я расказваў пра сінагогі Беларусі ды ідышных паэтаў у «Родным слове» (2005), Фелікс Баторын агледзеў яўрэйскую літаратуру Беларусі ў розных нумарах газеты «Літаратура і мастацтва» (2015)… «Яўрэйскі спецвыпуск» міністэрскага часопіса «Маладосць» (№ 4, 2016) таксама пра нешта сведчыць. Як і тое, што Нацыянальны мастацкі музей ахвотна ўключае мастакоў-яўрэяў (Якаў Кругер, Натан Воранаў…) у серыю «Славутыя мастакі з Беларусі».

Ясная рэч, праблем & шурпатасцей у становішчы яўрэяў Беларусі было і ёсць гарою, пра што безліч разоў пісаў (тут, тут, тут, тут…). Але за 40 з чымсьці мінут тэлепраграмы ўдзельнікі прымудрыліся не заглыбіцца ні ў адну з рэальных праблем. ¯\_(ツ)_/¯

Не хадзіце, дзеці, на ТV гуляць! 🙂 І яшчэ бачу, што беларусістыка ў Ізраілі па-ранейшаму мадзее. Канстатаваў гэта 7 год таму ў зборніку «На ізраільскія тэмы», паўтара года таму ў «Катлетах…» Мала што мяняецца. Перакананы, што ў кітайскіх універах даследуюць беларускую сітуацыю куды глыбей, чым у Тэль-Авіўскім, таму і поспехі на тутэйшым рынку ў выхадцаў з КНР значна большыя. Ізраільскі ж партнёр «Белсату» даводзіць, што «развіццё беларуска-ізраільскіх адносінаў вельмі тармозяць арабскія краіны». Тыповы казус знешняга локусу кантролю, ці, прасцей кажучы: «кепскаму танцору…»

Як пазначаецца «тэрыторыя ўплыву». Гродна, май 2018 г. На люку з гербам горада, вырабленым у дзясятках экземпляраў, – надпіс па-кітайску, але ні ідыша, ні іўрыта... Для даведкі: у 1816 г. у Гродне жылі 8422 яўрэі (85% насельнікаў), у 1859 г. — 10300 яўрэяў (53%), у 1887 г. — 27343 (68,7%), у 1897 г. — 22684 (48,4%), у 1910 г. — 31055. Нават 80 год таму яўрэяў сярод гараджанаў была амаль палова – трохі болей, чым кітайцаў.

«Вольфаў цытатнік»

«Людзі, на жаль, у нас як бы пазбаўлены памяці. Яны як бы згадзіліся з тым, што памятаць не трэба, і гэта ўсё роўна, што грузіць сябе… Гэта ўмова такога папулісцкага рэжыму, як наш. Усё спрашчаецца. І першы элемент спрашчэння – гэта страта памяці» (Глеб Паўлоўскі, 12.06.2018).

«Няма такога дыктатара, які б не гукаў пра “асаблівы шлях краіны”, бо гэта – галоўны довад для падтрымання веры ў рэжым… Ідэялагічныя локшыны маюць за мэтавую аўдыторыю толькі ўнутранага спажыўца… На самай справе ў Беларусі зусім не ўнікальная, а хрэстаматыйная дыктатура з заканамерным фіналам у перспектыве» (Андрэй Вардамацкі, dw.com)

Вольф Рубінчык, г. Мінск

15.06.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 15.06.2018  13:21