Tag Archives: «Талака»

Квартал Караткевіча, Мальдзіса (3)

Першыя дзве часткі, апублікаваныя 27 чэрвеня і 5 ліпеня г. г. (тут падзякую літаратару Змітру Дзядзенку, які pro bono пашыраў мае думкі, і газеце «Новы час», што 09.07.2020 перадрукавала ч. 2), справакавалі нямала падабаек і перапостаў; змястоўных водгукаў – значна меней. Спадзяваўся на больш актыўнае абмеркаванне таго, што хвалюе: можна было не згаджацца з маімі прапановамі – муралы да юбілею Караткевіча, «Каштанаўка»… – але хаця б узважыць іх. Як талкаваў у гэткіх выпадках дзед Талаш: «Гэта вам не воўк пярдзіць, а чалавек гаворыць!»

Уладзімір Караткевіч, з аднаго боку, «усіхні», з другога – ледзь не ў кожнага(-ай) ён «свой». З’ява натуральная, але, бадай, замінае дамовіцца пра канкрэтныя крокі, каб увекавечыць яго памяць у Цэнтральным раёне г. Мінска. Да таго ж не ўсе чытачы захавалі да твораў класіка ХХ ст. цёплыя пачуцці. Во былы актывіст «беларускай-беларускай» перабудовачнай суполкі «Талака» Уладзімір Бараніч адказваў мне ў сваім блогу: «Караткевіч быў абавязковым чытвом у Талацэ. Натуральна паўплываў [на мяне]… ледзь не ўсяго перачытаў. Што вабіла? Ня памятаю. Я тады быў нэафіт беларускай рэлігіі, а Караткевіч — прарок яе. У рэлігійных тэкстах для нэафітаў усё важна. Пэўна, мова, найперш. Я ж тады мове вучыўся. Ну і рамантызм квазігісторыі ў дачыненьні да нацыяналізму… Але пазьней я ў ім разабраўся і лічу яго вельмі шкодным міфастваральнікам штучна накінутай літвінам беларускай ідэі». Мяркую, не будзе вялікай абмылай параўнаць Караткевіча з Аляксандрам Грынам – у тым сэнсе, што яго проза часам вяла да «павярхоўнага энтузіязму» (пра Грына так пісаў В. Коўскі).

Памерлы 36 год таму Караткевіч не мае патрэбы ў маёй абароне, а ўсё ж падкрэслю: яго творы – не фастфуд, і найчасцей энтузіязм чытачоў быў не павярхоўны. Меркаванне Васіля Быкава я спісаў з інтэрнэт-старонкі адной магілёўскай школы: «Творы Уладзіміра Караткевіча з захапленнем чытаюць розныя людзі, рознага веку і густаў, але, мне думаецца, большасць ягоных кніг знойдзе свой удзячны водгук у маладых сэрцах. Ён сам быў да скону сваіх дзён надта малады па натуры і ведаў, чым крануць маладыя душы». Прыкладна пра тое ж – урыўкі з кнігі «Нацыянальная ідэя» (2005) палітыка, пісьменніка, палітзняволенага Паўла Севярынца:

Уладзімір Караткевіч быў, ёсць і будзе галоўным рамантыкам беларускай нацыянальнай ідэі… Гістарычны эпас, вершы, п’есы й кінасцэнары аднаўлялі ў масавай сьвядомасьці ўсю аграмаду Беларусі часоў ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Уладзімір Караткевіч стаў нашым Вальтэрам Скотам, Аляксандрам Дзюма і Шарлем дэ Кастэрам у адной асобе.

Караткевіч пісаў ужо для мільёнаў пакаленьня ўрбанізацыі, што ў 60-х – 80-х зрабілі Беларусь гарадзкой – і расказваў менавіта пра гарадзкую Беларусь Сярэдневечча. Беларускія палацы, замкі, храмы! – для сырое вясковае нацыі, якая перабіралася ў панэльныя шматпавярхоўкі, гэткае адкрыццё было грымотамі сярод яснага неба…

Караткевіч стварыў масавую нацыянальную сьвядомасьць, масавы попыт на беларускую літаратуру, першы фэномэн нацыянальнае масавае культуры – і гэта пры тым, што ягоная клясыка была ў прынцыпе элітарнай. Дзясяткі тысячаў сьвядомых беларусаў дагэтуль зачытваюцца менавіта Караткевічам.

Ён не памёр – як і большасьць ягоных герояў, ён загінуў. Згарэў дарэшты, выканаўшы сваю місію. І пакінуў гэты сьвет рыхтык напярэдадні перабудовы й Адраджэньня – у 1984-м.

Але дагэтуль бачыцца: у белай, адпрасаванай кашулі, як ён пісаў заўжды, сьпяшаючыся й баючыся не пасьпець – адрывіста, востра, аўтаручкай, быццам пяром, Караткевіч расстаўляе кропкі над «і» й зьнічкі «у» кароткага.

Зараз слова cаўсім іншаму пісьменніку – менчуку Альгерду Бахарэвічу. Фрагменты з яго эсэ 2012 г.:

У розных апытаньнях кшталту «Як я стаў тым, кім я стаў» Караткевіч мусіць ісьці на першым месцы сярод названых крыніц уплыву, і зь вялікім адрывам. Менавіта ён шмат каго зрабіў беларусам. Дапамог выдумаць сябе. У кожнага зь яго чытачоў атрымлівалася па-свойму. У меру ўласных таленту, фантазіі і густу. Вядома, што мы жывем настолькі шчасьліва, наколькі здольныя сябе выдумаць. Але кожнага Караткевіч у свой час чапляў — варта было разгарнуць кнігу, любы з раманаў.

Караткевіч — чалавек з ключом, яго мэта — адкрыць, завабіць, паказаць дарогу. У прадмове ягонай кнігі для школьнікаў «Зямля пад белымі крыламі» ён сам кажа пра тое, што дае чытачам «ключ ад краіны»: а далей вы ўжо самі…

Захапленьне сышло, а дакладней, яго перадаеш іншым, тым, хто мае патрэбу, гэта такая адмысловая беларуская эстафэта. Павага засталася.

Цікавіць спадчына Караткевіча таксама бардаў Галіну і Барыса Вайханскіх, каторыя колькі год таму перабраліся ў Ізраіль. Яны выконваюць песню на верш У. К. «Мокрыя травы».

Ды што казаць – нават Віктар Бабарыка ў СІЗА КДБ чытаў Караткевіча!

Паважліва ставяцца да Ўладзіміра Сямёнавіча таксама (некаторыя) чыноўнікі. У снежні 2019 г. яны выбіралі «кнігу года», і… «Мы ўзялі аналітыку з OZ.by, “Белкнігі”, “Саюздруку”, тавараправодных сетак пра тое, колькі кніг было куплена, якога аўтара, якая кніга была найбольш запатрабавана ў 2019 годзе, – сказаў намеснік міністра інфармацыі Ігар Бузоўскі. – У выніку перамагла кніга Уладзіміра Караткевіча „Каласы пад сярпом тваім”, перавыдадзеная выдавецтвам „Папуры”. Што вельмі сімвалічна напярэдадні 90-годдзя класіка, якое мы будзем адзначаць у наступным годзе». Праўда, у першым квартале таго года кнігі Караткевіча ў рэйтынгу «Белкнігі» знаходзіліся толькі на 32-м («Каласы…») і 34-м месцах («Чорны замак Альшанскі»).

Караткевіч – аршанскі малец, і, мабыць, у справе ўшанавання варта ісці плысці ад вытокаў. Адно афіцыёзнае выданне паведаміла ў лістападзе 2019 г.:

У Оршы ёсць дом Уладзіміра Сямёнавіча, дзе ён пісаў славутае «Паляванне…», куды прыязджалі яго сябры Рыгор Барадулін і Генадзь Бураўкін. Пасля вайны Караткевічы купілі ў вёсцы зруб і перавезлі яго ў Оршу. З таго часу будыніна належыць іх сям’і. Летась яе выкупіў бізнесмен Андрэй Балабін, каб рэстаўраваць, да 90-годдзя з дня нараджэння пісьменніка стварыць тут музей і перадаць яго мясцовай уладзе.

Штосьці больш крэатыўнае сёлета прапаноўвала Паліна Сцепаненка, літаратуразнаўца і праваабаронца. У нататцы «Крыніца Караткевіча» (racyja.com, чэрвень 2020):

Думаю пра крыніцу, якая была ў Воршы напрыканцы вуліцы Караткевіча, а тады Касманаўтаў. Я памятаю яе з 70-ых гадоў, а з’явілася яна, напэўна, раней. Крыніца на самым беразе Дняпра. Там было такое месца, дзе стаялі лодкі-пласкадонкі. У бераг быў укапаны вялікі ланцуг, а да яго малымі ланцугамі прымацоўвалі лодкі… Пасля ўсё знікла – лодкі, вялікі ланцуг, крыніца. Але думаю, што не зусім зніклі, а проста пад зямлёй цяпер. Там шмат рознага жалеззя валялася пасля ў 80-ыя гады – рэшткі парэзанай на кавалкі баржы, на якой я асэнсоўвала смерць Караткевіча ў 1984 годзе. Цяпер там проста трава, лодак даўно няма. Мне здаецца, што крыніцу можна аднавіць. Адкапаць. Гэта не плач па крыніцы, якую ніхто не нішчыў адмыслова, а ідэя аднаўлення. Крыніца не знікла, яна ёсць – толькі трэба падумаць, як яе аднавіць, можа нават у межах адзначэння 90-ых угодкаў Караткевіча. І факт, што тую крыніцу Уладзімір Караткевіч бачыў і піў з яе – міма яе не пройдзеш, калі спускацца да ракі па вуліцы Караткевіча (Касманаўтаў). Памятаеце, як у вершы: «Вуліца Касманаўтаў збягае ў лагчыну з гары. Вытокі яе – у горадзе, вусце яе – у Дняпры».

Першая кніга рамана «Каласы пад сярпом тваім» завецца «Выйсце крыніц». Мажліва, невыпадкова тое, што ў 1967 г. Караткевіч пасяліўся ў Мінску менавіта ля Вадаправоднага завулка 😉

Тыя кварталы ў Цэнтральным раёне сталіцы, якія хацелася б ідэнтыфікаваць як мікрараён «Каштанаўка» і ўключыць у турыстычныя маршруты, вядомыя не толькі імёнамі Уладзіміра Караткевіча і Адама Мальдзіса. Гісторык літаратуры Анатоль Сідарэвіч нагадаў, што ў 1976–1991 гг. на вул. Веры Харужай, д. 46/1, кв. 24 (г. зн. зусім побач з «домам Караткевіча») жыў паэт Алесь Разанаў. А ў доме № 48 нейкі час – паэт Анатоль Вярцінскі.

Утульны дворык для паэта(ў)

Якасныя графіці на сценах дамоў – гэта няхутка і нятанна. Быў бы рады ўчуць «дзелавых людзей»: як да лістапада 2020 г. на вул. В. Харужай зрабіць аналаг(і) таго, што з’явілася на вул. Кузьмы Чорнага ў Мінску і на вул. Дзяржынскага ў Мёрах Віцебскай вобласці?

Мінскі і мёрскі муралы (2020)

І вось яшчэ думка… Быў бы я гешэфтмахерам – гандляваў бы правам пасядзець на лавачцы насупроць пад’езда, дзе ў 1967–73 гг. жыў Уладзімір Караткевіч 😉

Пад «караткевіцкім каштанам». Справа ад пад’езда відаць і «акно Караткевіча» (на 2-м паверсе)

Ну, як А. Бендэр з «12 крэслаў» браў грошы за ўваход у пяцігорскі Правал. На жаль ці на шчасце, я – не Астап Ібрагімавіч, і ад параўнальна сумленных заробкаў трымаюся наводдаль. Аднак лавачку маглі б узяць «на аловак» дзеячы турыстычнай індустрыі.

А вось аўтобусна-тралейбусныя прыпынкі на бульвары Шаўчэнкі. Цяпер яны cумнаватыя:

Можна ж вырабіць водаўстойлівыя абоі з выявамі спачылага Караткевіча, жывых Вярцінскага, Мальдзіса, Разанава – і аздобіць імі шкляныя паверхні! Мяркую, нават ганаровы грамадзянін Мінска Мікола Чаргінец, які жыве побач, на вул. Гая, 4/2, маральна падтрымае такую ідэю. Усё-такі ён пісьменнік, аўтар дэтэктываў, якія пахвальваў той самы Быкаў. І добра знаёмы з Адамам Глобусам, cуседам Караткевіча па лесвічнай пляцоўцы…

Прыпынак на бульвары побач з 68-м паштовым аддзяленнем – нядаўна быў абклеены сацыяльнай рэкламай ад міністэрства па надзвычайных сітуацыях, і свет не перакуліўся (на сучаснай птушынай мове гэта завецца «брэндаваны прыпынак»)

Заўжды скептычна ставіўся да «Нью-Васюкоў» кшталту шагалаўскага квартала на 50 га ў Віцебску, таму не прапаную нічога экстраардынарнага. Паўстаў жа ў 2017 г. сціплы «парк пісьменнікаў» каля Нацыянальнай бібліятэкі – практычна на голым месцы. Раён жа бульвара Шаўчэнкі – месца «намоленае», з гісторыяй, легендамі. Мовазнавец Зміцер Саўка (1965–2016) мог бы яшчэ многа распавесці… Дадам, што ніколі ў нашых гутарках ён не прылічваў бульвар да «Старажоўкі».

Рог бульвара і вул. Асіпенка. Недзе тут у пачатку 1980-х стаяў аўтамат з газіроўкай, з сіропам (3 кап.) і без (1 кап.), пастаянна таўкліся людзі. Затое цяпер усё пакрыта плітачкай!

Пакуль суд ды справа, маладое пакаленне Каштанаўкі-Мінскай самасцвярджаецца, наносячы на сцежкі ды муры квартала малюнкі з мядзведжай пысай.

Каля вул. В. Харужай, 44; вул. П. Асіпенка, паміж дамамі 19 і 21; бул. Шаўчэнкі, 5

Што б гэта значыла? Больш нідзе такіх малюнкаў не сустракаў… Хіба дзеткі-кветкі пранюхалі, што менавіта на В. Харужай, 48 У. Караткевіч напісаў «школьнае» апавяданне «Былі ў мяне мядзведзі» (1970), і цяпер ілюструюць яго? Ці ёсць іншыя версіі?

Вольф Рубінчык, г. Мінск

wrubinchyk[at]gmail.com

12.07.2020

Апублiкавана 12.07.2020  17:52

В. Рубінчык. КАТЛЕТЫ & МУХІ (76)

Шалом! Ізноў ля мікрафона…

Увесну атрымаў у офісе Саюза беларускіх пісьменнікаў такое сімпатычнае віншаванне да 100-годдзя БНР:

Не адмовіўся б і ад віншаванкі са стагоддзем ССРБ (Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі), якое – хтосьці трапна заўважыў – лёгка святкаваць, балазе яно 1 студзеня 🙂 Ад рук лідараў ССРБ узору 1919 г. (не блытаць з БССР) мала хто пацярпеў.

Насамрэч беларускае грамадства настолькі падзеленае, што адны настойваюць на святкаванні 25 сакавіка, другія – 1 студзеня, трэція – 3 ліпеня, чацвёртыя – … І ў кожнай групцы не бракуе фанатыкаў, у выніку – «вайна ўсіх супраць усіх», добра, што збольшага віртуальная.

Патрэбна інтэграцыя гістарычнай памяці, каб шанаваліся ўсе даты, звязаныя з «айцамі-заснавальнікамі», як левымі, так і правымі (абы не ультралевымі і не фашыстамі). Паглядзець на Францыю, дык там у падручнікі/грамадскую свядомасць улучаныя і дзеячы рэвалюцыі 1789–1794 гг., і Напалеон, і Бурбоны. Наколькі ведаю, ніхто асабліва не скардзіцца, што замала ўвагі тым або іншым. Хіба што перыяд «ураду Вішы» лічыцца ганебным, яго стараюцца не выпукляць. Дый у Ізраілі… помняць ды шануюць і Бен-Гурыёна з Арлозаравым, і Жабацінскага з Бегіным.

Сучасная Беларусь мае патрэбу ў левіцы ды правіцы, а паўнаты палітычнага спектру няможна дабіцца, калі выціскаць з галоваў «непажаданую» мінуўшчыну… Ну, гэта асобная тэма. Проста сёлета – зрэшты, як і летась – багата юбілейных дат, што натхняе на мудраванні.

Трыццаць гадоў, як свет даведаўся пра ўрочышча Курапаты і расстраляных там перад вайной людзей (3 чэрвеня 1988 г. у газеце «Літаратура і мастацтва» выйшаў аргументаваны артыкул Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва, з чаго ўсё і пачалося).

У выніку неаднаразовых расследаванняў пракуратуры з удзелам беларускіх археолагаў пацвердзілася, што ў лесе – магілы тысяч людзей, забітых у канцы 1930-х і самым пачатку 1940-х. Тым не менш «альтэрнатыўныя даследчыкі» дзяўбуць сваё: у лесе быў толькі палігон НКУС (таму, маўляў, сведкі чулі стрэлы), а забойствы людзей на тым месцы вяліся ў час нямецкай акупацыі.

Надзвычайную (i ўадначас тыповую для маніпулятараў) версію агучыў адстаўны (?) афіцэр КДБ на прапагандным сайце ўжо ў 2018 г.: «У Курапатах пахаваныя мясцовыя і этапаваныя з Еўропы яўрэі, расстраляныя немцамі ў канцы 1941-га – першай палове 1942 года». Далей ён трызнiць пра «7,5 тыс. перакладчыкаў яўрэйскай нацыянальнасці, якія перад нападам на СССР былі мабілізаваны немцамі ў Аўстрыі, Германіі, Чэхаславакіі і Польшчы (! – В. Р.) для працы ў Маскве пасля яе ўзяцця». Маўляў, «у сувязі з праблемамі пад Смаленскам, што ўзніклі ў немцаў, усе гэтыя людзі былі кінуты ў Аршанскую турму», а потым пераведзены ў Мінск і забітыя, пачынаючы з верасня 1941 г. Паводле кадэбicта, «акцыя закранула тых яўрэяў, якія спавядалі рабінскі іудаізм. Яўрэяў-месіянаў немцы не расстрэльвалі, а ўзялі да сябе на службу перакладчыкамі (другі раз? – В. Р.) або адправілі ў Палесціну (! – В. Р.), дзе Гітлер абяцаў па вайне арганізаваць яўрэйскую дзяржаву (!! – В. Р.)».

Я ўсё дзіўлюся, што ў галаве такіх людзей, як падпалкоўнік Ляпёшка? Як «дзяржбяспеку» ў РБ вучаць зараз – няўжо, як і даўней, спадцішка нацкоўваюць на яўрэяў, малюючы іх у вобразе гітлераўскіх пратэжэ?

Суразмоўца «юдафіла» Валянціна Анціпенкі, пэўна, зацыклены на тэме – і прадукуе фактоіды на роўным месцы, нават там, дзе яны абвяргаюцца на раз: «У Мінску да вайны пражывала крыху болей за 200 тыс. чалавек. Большая палова насельніцтва – яўрэі» (псеўдагістарычная лажа – непасрэдна перад вайной у сталіцы БССР знаходзілася каля 80 тыс. яўрэяў). «Гэтыя прапорцыі адпавядалі і якаснаму складу супрацоўнікаў НКУС» (тлусты намёк на тое, што яўрэі нясуць ільвіную долю адказнасці за рэпрэсіі; насамрэч к пачатку 1938 г. у НКУС БССР служыла 182 яўрэі і 597 беларусаў, а пасля пераезду ў Менск Цанавы доля яўрэяў зніжалася).

Бадай, у свой час недаацэньваў я Бегуна і Скобелева, цяпер ужо нябожчыкаў – іхняя пісаніна ўспрымалася на «ўра» ў самых нечаканых колах. Зараз Скобелева ўздымае на шчыт «незалежны», антычаргінцоўскі сайт беларускай літаратурнай крытыкі, а кніжка Бегуна «Вторжение без оружия», як сведчыць знаёмы чытачам belisrael.info «кіберакын» Уладзімір Бараніч, была настольнай у… суполцы маладых беларускіх нацыяналістаў «Талака» (пад канец 1980-х гадоў). Як напісаў сп. Бараніч на сваім resurs.by (01.06.2018), пасля кніжак Бегуна яны паўсюль вышуквалі сіянізм: «Вінцук зьвярнуў увагу на адлітыя ў бэтоне мэноры на яго доме, я на заклёпкі ў выглядзе зорак Давіда на маіх беларускай вытворчасьці “штроксах”, Сяржук Вітушка на цырульню “Я сіяніна («Ясь і Яніна» – адкрылася ў цэнтры Мінска якраз у 1980-х – В. Р.)… )))».

Пачытвалi ў «Талацэ» і «Пратаколы сіёнскіх мудрацоў». Я, што называецца, са светачам не стаяў, але не бачу прычын не верыць былому актывісту «Талакі», якому цяпер 51 год. Разам з тым лічу, што яго высновы тыпу «жыдабойцамі можна сьмела менаваць усіх «сьвядомых беларусаў» старое генэрацыі», «фактычна, любы беларус — адкрыты ці лятэнтны юдафоб» занадта катэгарычныя. Асабліва другая…

Вядома, не ўсе, але многія «свядомыя беларусы» (што б гэтае спалучэнне ні значыла) схільныя да этнізацыі канфліктаў, якая тоiць у сабе немалую небяспеку. Скандальная пабудова побач з Курапацкім лесам, выявілася, часткова належыць Леаніду Лейбавічу Зайдэсу, мінчаніну, які даўно займаецца рэстаранным бізнэсам. На ранку 08.06.2018 наведвальнік сайта «НН» адрэагаваў так: «Нічога дзіўнага: пераважна іх супляменнікі 80 год таму аддавалі і выконвалі загады расстрэльваць беларусаў…». Перш чым рэдакцыя даўмелася выдаліць камент, ён сабраў дзясяткі лайкаў (і 6 дызлайкаў). Тым часам застаецца вісець на сайце «разумная» прапанова іншага чытача: «Тры вясёлых гуся замуцілі бізнэс побач з магіламі дзясяткаў тысяч людзей… А дзяржава Ізраіль сцянае аб занядбанасці магілёўскіх габрэйскіх могілак. Можа там якую рэстарацыю адкрыць, кашэрную?» (на ранак 10.06.2018 рэйтынг камента – +173-3).

Вядома, рэстарацыя за 100-200 метраў ад месцаў расстрэлаў патрэбная краіне, як пятае кола ў возе. Але знішчаць увесь комплекс, пад якім, што б ні казалі асобныя клікушы «гарачыя галовы», няма костак ахвяр, – гэта перабор. Абаронцы прапанавалі перадаць пабудовы пад музей, але сумнеўна, што тут і цяпер бізнэсоўцы адмовяцца ад сваёй маёмасці. Іншы, кампрамісны варыянт – ізаляваць Курапацкі лес высокім плотам або сцяной, каб звонку не даносіліся, напрыклад, гукі музыкі. Прадпрымальнікі доўгі час плацілі смешныя грошы за арэнду зямлі пад сваімі пабудовамі (праз карупцыйную схему?) – дык няхай бы зараз дадаткова раскашэліліся. Журналіст Марат Гаравы, які сябе мянуе «беларусам яўрэйскага паходжання», нават ушпіліў ім ліст з ушчуваннямі.

Рада Саюза беларускiх пісьменнікаў апублікавала заяву па сітуацыі ў Курапатах (07.06.2018), прынятую, здаецца, аднагалосна, чаго даўнавата не было. Пагаджаючыся з духам дакумента, маю пытанні да «літар»: напрыклад, няма дастатковых доказаў, што менавіта ў Курапатах «былі расстраляныя сотні беларускіх паэтаў, празаікаў…» Слушна разважае Ганна Севярынец пра масакру творчай інтэлігенцыі ў канцы кастрычніка 1937 г.: «Але як было ў Курапатах, і ці было гэта наогул у Курапатах – мы не ведаем». Зараз ідэнтыфікаваныя толькi трое забітых, прычым мінімум двое – яўрэі (Шулескес і Крамер – арыштаваныя ў Гродне 1940 г.). Як ні круці, а без новых раскопак з ужываннем «прасунутых» метадаў даследавання (ДНК-аналіз?) не абысціся, ды хто за такі супердарагі праект возьмецца? Урад – наўрад.

Тым часам Якаў Гутман з Сусветнага згуртавання беларускіх габрэяў так рэкамендуе расставіць у Курапатах кропкі над «і»: «Вызначыць межы пахаванняў, па магчымасці – нацыянальнасць нябожчыкаў. У рамках тэрыторыі знайсці месца без пахаванняў і ўсталяваць агульны помнік. Прыблізна так мы зрабілі ў Радуні, калі за межамі могілак знайшлі мацэйвы. Прафесіяналы прыдумаюць надпіс. Усталяваць асобныя помнікі ахвярам кожнай канфесіі…» (ліст 29.05.2018). Парады наконт «нацыянальнасці нябожчыкаў» крыху ўтапічныя.

У канцы 2001 г. на адным са сходаў актывістаў я прапанаваў ініцыяваць у дачыненні да некропаля мясцовы рэферэндум; мяне не паслухалі. Ужо шмат гадоў абаронцы Курапатаў ходзяць па бюракратычных колах, і ў лясным масіве пад Мінскам мала што мяняецца. Леташнія летуценні пра «конкурс» таксама застаюцца летуценнямі.

Многае змянілася ў Трасцянцы, на мемарыялізацыю якога апошнім часам былі скіраваныя зусім іншыя фінансавыя плыні… 29.06.2018 афіцыйна адкрыецца «другая чарга» мемарыялу. Дзеля справядлівасці, у гэтым нацысцкім лагеры людзей загінула значна больш, чым у Курапатах. Сёмага чэрвеня ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі адкрылася выстаўка, прысвечаная Трасцянцу.

Побач з іншымі – і стэнд пра Мінскае гета, яго вязняў. Гледачоў небагата, але ў вас ёсць шанс далучыцца да іх радоў!

Як пазітыўны крок трактую тое, што ў Мінску-2018 дэ-юрэ з’явіліся вуліцы рэпрэсаваных і знішчаных у СССР дзеячаў культуры: Алеся Дудара і Аркадзя Смоліча. Кур’ёзна, што «галоўны яўрэйскі саюз» па-ранейшаму настойвае на вуліцы Леаніда Левіна (прапанова 2017 г.), хаця ў гонар заслужанага архітэктара і ганаровага грамадзяніна Жлобінскага раёна ўвесну 2015 г. была пераназвана вуліца Маладзёжная ў горадзе Жлобіне. У Мінску імя Л. М. Левіна з сакавіка таго ж года носіць гістарычная майстэрня на Калектарнай.

У маі 2015 г. адмыслова для тутэйшых «уплывовых суполак» пералічыў 20 годных кандыдатаў на ўвекавечанне ў сталічнай тапаніміцы. Адкрытага абмеркавання праблемы не атрымалася – на В. Харужай па-ранейшаму лічаць сябе самымі разумнымі. Як і гісторык Алесь Б-ы, што заявіў 08.06.2018, маўляў, пра Майсея Кульбака ў Мінску «ніхто» (трэба думаць, апрача яго, Б-а) «не вядзе гутарку». Лічыце…

70 год споўнілася пісьменніцы Святлане Алексіевіч. Дарэчы будзе агляд яе творчасці з газеты «Вечерний Минск» (17.06.1998):

На жаль, кніга С. А. пра сутыкненне жаночай і мужчынскай цывілізацый, згаданая Алай Бабковай у «ВМ», так пакуль і не выйшла друкам (у сеціве – толькі накід). Зычу юбілярцы ў бліжэйшыя 50 год засяродзіцца на літаратурнай творчасці, а гутаркі «за палітыку» пакінуць больш дасведчаным асобам.

…Рады быў убачыць у Нацыянальнай бібліятэцы белы фаліянт Ларысы Доўнар «Кніжная справа ў Мінску (канец XVIII – пачатак ХХ стагоддзя)». Старонак – амаль 700, наклад – усяго 100. Асабліва зацікавілі вокладкі старых яўрэйскіх кніжак, рэпрадукаваныя даследчыцай, – у бібліятэцы МОЕКа такіх выданняў не было.

Даспадобы і тое, што анатацыя кнігі пададзена як на англійскай, польскай, так і на ідышы.

Нячаста сустрэнеш яўрэйскія літаркі ў кнігах сучасных беларускіх навукоўцаў… (Л. І. Доўнар працуе ва ўніверсітэце культуры, там жа ў 2017 г. прайшла прэзентацыя яе opus magnum.)

* * *

«Вольфаў цытатнік»

«Прыхільнікі ўсялякіх свабод крайне нецярпімыя – асабліва ў сваім асяродку… Само змаганне за свабоды па іроніі жыцця знітавана з нецярпімасцю – як і любое змаганне за радыкальна новы лад» (Эдуард Кузняцоў, «Дзённік», 02.12.1970)

«Ідэя адраджэння культуры і мовы, безумоўна, самадастатковая. Але яе рэалізацыі для нармальнага жыцця мала… Марксізм не састарэў. Ніякія карэнныя рэфармацыі ў грамадстве немагчымыя, пакуль сваё слова не скажа рабочы клас. Але з цягам часу любое вучэнне мае патрэбу ў трансфармацыі. Калі пісаўся “Капітал”, не было такой колькасці службоўцаў. Яны гэтак сама, як і рабочыя, сталі той сацыяльнай базай, на якую робяць стаўку левыя сілы» (Сяргей Марцалеў, «Вечерний Минск», 19.06.1998).

Вольф Рубінчык, г. Мінск

10.06.2018

wrubinchyk[at]gmail.com

Апублiкавана 10.06.2018  20:44

***

От редактора. Напоминаю о необходимости и важности финансовой поддержки сайта. Текст на русском и как это сделать, читайте внизу этой публикации